Guia de Agricultura Ecologica

Guia da Agricultura

Ecolxica

AGRONOVO ECOLOXIA S.L.

Camio Real, 72 74, Entlo. 27004 LugoTlf: 982 246 762

[email protected]

Elaboracin dunha Gua de Agricultura Ecolxica por encargo da Sociedade Galega do Medio Ambiente (SOGAMA), coa que se pre-tende axudar poboacin, en relacin producin hortcola baixo

os parmetros da agricultura ecolxica.

Gua da Agricultura Ecolxica

4

01. / A AGRICULTURA ECOLXICA

Principios e fins da Agricultura Ecolxica

02. / O SOLO

Traballar o terreo Mtodos de labra Accins de labraComo crear un bo solo Caractersticas dun bo solo Preparacin do solo

03. / A REGA

Sistemas de rega Rega a manta ou por inundacin Rega localizada Rega por aspersin

04. / PLANIFICACIN DA HORTA

Sol e sombraTamao e forma das camasCorredoresSebesDeseo da horta

05. / SEMENTEIROS: PREPARACIN DE PLANTAS PARA O HORTO

Importancia das sementesQue sementes usar e onde encontralas?Posta a punto de sementesComo facer un sementeiroMtodos de sementeira Sementeira directa Sementa en sementeiros

06. / ASOCIACINS E ROTACINSDE CULTIVOS

AsociacinsDiversos tipos de asociacinsRotacins Deseo dunha rotacin Exemplos de rotacins

07. / ACOLCHADO

08. / TCNICA DA FERTILIZACIN

Tipos de abonos orgnicos De orixe animal De orixe mineral De orixe vexetal

Contido

5

A tcnica dos adubos verdesA fertilizacin mineralCompost Como empregar o compost Vantaxes da utilizacin do compost na horta Aplicacin do compost

09. / PRAGAS E ENFERMIDADES

Tipos de pragas Pulgns Mosca branca Psilas caros Trips Verme de arame (Agriotes, Elter) Escaravello da pataca (Leptinotarsa decemlineata) Eiruga da col (Pieris Brassicae) Rosquilla negra (Spodoptera littoralis) Traza da pataca (Phthorimaea operculella) Mosca da col (Phorbia brassicae Bouch) Minador de hortcolas (Liriomiza trifolii) Caracois e babosasEnfermidades Mildiu (producidos por mltiples fungos) Odio (producidos por mltiples fungos) Botritis ou podremia gris (botrytis cinerea)

Hernia de la col (plasmodiophora brassicae) Tizn (alternaria solani)Tratamentos para pragas e enfermidades Extractos de plantas

10. / FICHAS DE CULTIVOS

7

AAgriculturaEcolxica

01.

8

A agricultura ecolxica non algo novo, leva miles de anos practicndose, foi a agricultura que se practi-cou ata a revolucin industrial e a conseguinte apa-ricin de maquinaria e produtos de sntese qumica.

verdade que os avances producidos na agricultura pola revolucin industrial supuxeron, en moitos as-pectos, unhas melloras e vantaxes inimaxinables.

Produciuse unha mellora das condicins de tra-ballo incorporando maquinaria que facilita e axiliza labores, antes penosas de realizar. Investigouse e avanzouse sobre coecementos vexetais, de solo, de fauna...a todos os niveis.

Desenvolvronse novos materiais e novos produtos que melloran o traballo no campo.

En definitiva, avanzouse nos coecementos, en com-prensin e en medios de traballo, pero a revolucin industrial tamn produciu efectos negativos que supoen un retroceso con repercusins a veces ini-maxinables.

9

Coa revolucin industrial comezronse a utilizar, ma-siva e indiscriminadamente, produtos txicos para controlar pragas e enfermidades que supuxeron a contaminacin e deterioro de numerosos ecosiste-mas e de miles de persoas directa e indirectamente. Tamn, por un uso masivo e indiscriminado de fer-tilizantes qumicos, contaminronse gran parte das augas subterrneas e dos ecosistemas dependentes da auga, reduciuse e perdeuse para sempre unha enorme variedade de plantas cultivadas por adquirir variedades promovidas por un mercado e unha in-dustria de sementes.

Quedaron no esquecemento tcnicas sinxelas, tiles e beneficiosas para a agricultura practicadas con xito e con gran sabedora dende miles de anos por adoptar tcnicas mis modernas, pero a veces non mis tiles ou efectivas.

En definitiva, avanzouse en moitos aspectos, pero produciuse un retroceso e unha degradacin.

Como consecuencia desta realidade produciuse a difusin e prctica, cada vez maior, da agricultura ecolxica. Gran parte da sociedade deuse de conta dos aspectos negativos dunha agricultura industrial e opta por un modelo de agricultura que se basea en tcnicas respectuosas e beneficiosas co medio e polo tanto respectuosas e beneficiosas para as pro-pias persoas. Isto non significa, nin moito menos, que os avances da agricultura industrial se deixen aparte e non se recoezan, trtase de deixar a un lado aquelas prcticas ou produtos prexudiciais e re-tomar aquilo que sexa beneficioso, visto dende un punto non s econmico a curto prazo, senn dende un punto de sostibilidade ambiental a longo prazo.

10

" Sistema de producin que evita ou excle dunha manei-ra ampla o uso de fertilizantes e praguicidas sintticos,

onde se utilizar a rotacin de cultivos, a adicin de sub-

produtos agrcolas, esterco, adubos verdes, refugallos

orgnicos, rocas ou minerais triturados sen transfor-

mar, as como o control biolxico de pragas.

Unha definicin aceptada de agricultura ecolxica a seguinte:

11

Todo elo para manter a produtividade do solo e do cul-

tivo, proporcionando os nutrientes adecuados para as

plantas e conseguindo o control de parsitos, herbas

espontneas e enfermidades, sen agredir nin deteriorar o

contorno nin s consumidores de tales produtos"

Resumindo, en agricultura ecolxica teen cabida todas aquelas accins que tendan sostibilidade ambiental.

12

Pdese dicir que a agricultura ecolxica basase nunha serie de principios para acadar uns fins moi determinados:

Principios

Coecer e traballar de acordo cos ecosiste-mas en lugar de tratar de dominalos pola forza.

Coecer e respectar os ciclos biticos do sistema agrario (flora, fauna do solo, plantas,

animais ) sen forzalos a producir ensituacins lmite.

Manter e potenciar a fertilidade do solo a medio e longo prazo.

Empregar na medida do posible os recursos enerxticos renovables.

Conseguir que o sistema agrcola no que se traballa sexa na medida do posible un sistema pechado, sobre todo no que respecta materia

orgnica e s nutrientes.

Principiose fins daAgricultura Ecolxica

13

Considrase polo tanto a agricultura ecolxica como un conxunto de tcnicas que se utilizan para resolver os problemas agronmicos e tamn tcnicos que se plantexan no sistema agrario e que outras tcnicas non lograron resolver ou re-solveron a un custe ecolxico demasiado elevado.

Fins

Producir en cantidade suficiente parasatisfacer as necesidades dun mundo en crece-

mento, alimentos de alta calidade nutritiva.

Poer todos os medios para evitar calquera forma de contaminacin que poida resultar

das tcnicas agrcolas empregadas.

Manter a diversidade xentica do sistema agrario e do seu contorno conservando espe-

cies animais e vexetais.

Permitir a obtencin duns ingresos suficientes que permitan un nivel de vida adecuado.

Considerar a importancia dos impactos social e ecolxico sobre o medio agrcola no que se

refire poboacin e nivel de vida alcanzado.

Principiose fins daAgricultura Ecolxica

15

O Solo

02.

Na horticultura ecolxica o esencial o solo.

crear e manter un solo vivo e saudable, o agricultor pode

cultivar alimentos que proporcionan sade. Unha boa forma de

asegurar o mantemento da fertilidade do solo a producin de

alimentos a travs do sistema ecolxico.

16

Este mtodo menos agresivo que o anterior e ade-mais esgota a vexetacin instalada (malas herbas) e permite que a vexetacin empece o proceso de hu-mificacin en superficie.A sementeira efectase cando hai no solo unha gran actividade biolxica.

O mtodo de non labrar(3)

Neste sistema aprovitanse as propias races das plantas das colleitas para traballar o terreo. Para isto utilzanse plantas con diferentes sistemas radicais (mis longos ou mis curtos, mis anchos ou mis estreitos), que cando se recolle a colleita descom-pense no solo deixando unha serie de canais nos que circulan o aire e a auga.

Mtodos de labra

Utilzanse en funcin dos obxectivos que se preten-den conseguir e sobre todo da forma de entender a agricultura.

Mtodo clsico(1)

Utilzase fundamentalmente na agricultura conven-cional. Neste mtodo faise primeiro un labor profun-do normalmente volteando o terreo e enterrando, desta forma, tanto os restos de colleitas, as malas herbas que tiveran xerminado, as como o adubo. A ese labor sguenlle outros mis superficiais para preparar o leito de sementeira.

Mtodo labores invertidas (Jean Marie Roger(2)

Con este mtodo comzase facendo labores superfi-ciais e posteriormente labores algo mis profundos. Pdese prescindir da segunda labra cando se tra-balla con solos secos ou con poucas malas herbas. Dixase un espazo de tempo grande entre os distin-tos labores para que a vida do solo se vaia adaptan-do s novas condicins.

17

Traballar o terreo

18

Accins de labra

Partindo dunha parcela na que hai restos de colleitas, adubo verde ou simplemente abundante vexetacin, o proceso sera o seguinte:

Triturado da vexetacin

Trtase de reducir a vexetacin a anacos pequenos para que sexa mis doado incorporala terreo e que a sa de-gradacin sexa mis rpida. Para isto o apeiro mis ade-cuado unha rozadora, ben sexa accionada polo tractor ou manual. Hai que vixiar a humidade do solo para non compactalo excesivamente co tractor. Incorporacin su-perficial solo os restos triturados co labor anterior.

Subsolado

Nun solo que se traballa habitualmente, co tempo, soe aparecer xusto por debaixo da profundidade de traballo unha capa de terreo moi compactada chamada codia de labor que impide o desenvolvemento da raz en profun-didade e, en determinadas ocasins, pode reter auga en-charcando o solo e producindo asfixia radicular. Para evi-talo sese facer un labor de subsolado.O subsolador rompe esa barreira formada pola codia de labor e favorece a circulacin da auga e a aireacin en pro-fundidade sen voltear o terreo, favorece o desenvolvemen-to das races e estimula a actividade dos microorganismos do solo.

Un bo momento para realizala entre o primeiro e segun-do pase de grada porque a ausencia de vexetacin facilita o labor, e cos posteriores pases acondicionarase o leito de sementeira.

Camallns

Normalmente utilizarase un cultivador para realizar os camallns das medidas desexadas.

Labores de mantemento

Van dirixidas control de adventicias e a manter a porosi-dade do terreo.Para o control de adventicias non nece-sario traballar a unha gran profundidade, non hai que es-quecer que as races destas son un aliado importante para manter a porosidade do solo. Por outra parte, manteen a humidade, serven de acubillo s depredadores naturais e protexen solo das inclemencias atmosfricas. Cando o que fai falta esponxar o terreo, hai que ter precaucin coas races das plantas cultivadas, pois labores profundas rompen moitos pelos absorbentes das races creando desequilibrios coa parte area.

19

Labores de inverno

Realizaranse a partir de outubro ou novembro ata febreiro. O estado ptimo do solo para estes labores cunha hu-midade superior tempero, para obter prismas de terra compactos, que poidan sufrir a meteorizacin invernal sen riscos de erosin.

Labores de preparacin inmediata

Realizaranse normalmente a partir de marzo, excepto para cultivos de inverno nos que a preparacin realizarase se-gundo proceda. O obxectivo principal destes labores preparar o terreo de tal maneira que quede listo para recibir a planta ou a semente, segundo o caso. Estes labores van a tender a esmiuzar a terra en agregados pequenos que reciban ben semente ou planta para a sa xerminacin ou crecemento.

20

Comocrearun bosolo

21

Caractersticas dun bo solo

Unha vez temos deseados e preparados os sementeiros, importante acondicionar o solo. Un dos maiores problemas que se encontra un agricultor, un solo demasiado compactado, ou con pouca materia orgni-ca, con moitas arxilas, calcarios que in-flen moi gravemente no desenvolvemento do noso cultivo.

O ideal obter un solo amolecido, que practicamente o noso dedo ndice se poda afundir facilmente na terra. E se falta mate-ria orgnica, engadila a travs de esterco e compost todos os anos, para finalmente ob-ter un solo esponxoso, co suficiente alimen-to para as plantas.

Preparacin do solo

A preparacin do solo mediante unha serie de labores considrase unha das tcnicas bsicas na agricultura.

Dbese ter en conta que o solo un ele-mento do sistema que hai que protexer porque un sistema frxil e polo tanto dif-cil de manter en equilibrio, sobre todo principio. O traballo do solo ten gran impor-tancia no posterior desenvolvemento dos cultivos. Este debe ir dirixido a proporcionar s plantas un medio no que o desenvolve-mento radicular sexa adecuado, mediante a aireacin, o esponxado do solo e o control das malas herbas.

22

Respectar os horizontes do solo

Un solo ben constitudo est estruturado nunha se-rie de horizontes ou capas. Cando se labra deben respetarse eses horizontes, dicir, o labor a realizar ser labrar superficialmente a terra para favorecer a aireacin e a circulacin da auga, pero nunca debe voltearse.Si se voltea o solo, mestranse os horizontes e iso leva consigo unha serie de inconvenientes:

Afstase das races das plantas os elementos nutri-tivos procedentes desa materia orgnica na seguinte colleita. Obrgase planta a profundar mis coas sas races para chegar alimento, gastando unha enerxa in-necesaria nese labor.

Facer os menos pases posibles

Cando se traballa con maquinaria, esta compacta o solo co seu peso, de maneira que cantas mis veces se pase, tanto mis se compacta. Por iso nesta tarefa hai que minimizar o nmero de pases, con isto o solo mellora a estrutura e tamn se aforra enerxa.

Criterios bsicos hora de labrar o solo

23

Deixar que o solo rena as condicins necesarias

Cando o solo est demasiado hmido ou demasiado seco non debe traballarse porque se rompe a estru-tura mis facilmente. Para traballalo debe reunir as condicins de humidade adecuadas (tempero) e as os labores do solo son mis eficaces.

Profundidade de traballo adecuada

A accin das condicins climatolxicas unidas uti-lizacin da maquinaria pesada levan consigo unha ruptura da estrutura e unha compactacin do solo agravados pola pouca actividade biolxica que re-pare o dano. Para evitalo cada vez se fala mis de reducir a profundidade de traballo ou labra mnima. En solos con labra mnima a materia orgnica e os microorganismos edficos concntranse na superfi-cie e a actividade biolxica se multiplica, o que au-menta a porosidade e a estabilidade da superficie.En agricultura ecolxica utilzanse os labores super-ficiais porque se traballa para aumentar a fertilidade do solo e non necesario facer labores profundas. A parte mis interesante do solo son os primeiros 15 - 20 cm de maneira que a esa profundidade que nos interesa traballar o solo.As se estimula s microorganismos do solo, se hu-mifica a materia orgnica nesa capa superficial e se melloran as condicins nas que se desenvolvern as races das plantas do cultivo seguinte.

24

Tarefas a realizar no solo

As actividades a realizar dependen do estado no que estea a parcela. Non o mesmo unha parcela que fai pouco que foi cultivada ou outra na que as herbas creceron en cantidade

cubrindo toda a superficie. Esta preparacin sese realizar a finais do inverno, normalmente, dende finais de xaneiro ou principios de febreiro. O obxectivo ter un solo preparado

para as sementeiras directas que se fagan no mes de marzo.

25

1. Punto de tempero

Momento ideal para traballar o solo cmodamente. Fai referencia humidade, o terreo non debe estar nin demasiado seco nin hmido.

2. Rozado

Eliminacin de vexetacin na superficie. Unha vez eliminada, retiraremos para poder pasar o motocul-tor, de non ser as as plantas enrolaranse no mesmo.

3. Labra

Removemos o solo. O traballo depender da com-pactacin do mesmo, e o tempo que puidera levar sen traballarse ou osixenarse, pero debemos conse-guir un mnimo 50 cm de profundidade. Temos que ter en conta varios aspectos como o tipo de cultivos que vaiamos establecer, xa que por exemplo para a pataca, tomate ou o pemento fai falla maior profun-didade que para a leituga ou a cebola. Tamn importante a incorporacin do adubo ou compost, principalmente para aportar nutrientes e mellorar a textura do solo.

Por ltimo, e como xa comentamos, a labra impor-tante tamn para romper a codia superficial de terra que se forma.

4. Adubado

Engadir esterco, compost e terra vexetal. Pero debe-mos ter en conta que o esterco moi fresco require mis tempo de maduracin no terreo para evitar que queime plantas ou sementes. recomendable non incorporar nunca a materia orgnica fresca en pro-fundidade, xa que pode podrecer e estragar a nosa parcela para o cultivo das hortalizas.

5. Acolchado

aconsellable botar unha ltima capa de acolchado, xa sexa de palla ou restos de compost mis duros, que sirva para reter a humidade, mantelo amolecido e evitar codias e erosin da nosa parcela de cultivo.

Tarefas a realizar no solo

26

Mis frecuente en zonas de solos alcalinos, con pH maior de 7,5.

Soen ocorrer en zonas chuviosas ou pocas de moita chuvia, e en zonas arxilosas.

A sa ausencia dbese falta de materia orgnica, anda que tamn moi comn en plantas cultivadas en maceta.

En solos arxilosos cando son hortalizas demandan-tes deste mineral como son as patacas, tomates (as sementes teen gran cantidade de potasio), xuda e froitais. Pero mis comn en terras de area e turba.

Nitrxeno

Ferro

Fsforo

Potasio

CAUSAMACRONUTRIENTES

MICRONUTRIENTES

Micro & Macro

27

Consecuencia: brotes curtos e finos, porte delgado e erguido. Nas etapas de crecemento as follas son pequenas e plidas, logo poderan presentar man-chas de cor amarelo, laranxa, vermello ou prpura.

Sntomas en brotes xoves principalmente, e en casos extremos, en pices e marxes das follas sntomas de queimaduras. Pero difcil diferenciar de sntomas como o magnesio e manganeso, anda que si o solo cido, descartarase a opcin de falta de ferro.

os sntomas son parecidos s do nitrxeno, pero mis frecuente que as follas sexan mis verdiazuis ou mis bronceadas con puntos prpura en vez de amarelos ou vermellos. Os froitos convrtense nunha polpa branda, cida, de pel verde ou vermella.

Retraso do desenvolvemento e follas plidas de cor verde azulado, con manchas marrns en pices o arredor da marxe, e as veces incluso dbranse cara a abaixo.

Aplicar compost ou adubo verde na parcela.

Mesturar a terra con materiais cidos como turba, fentos triturados, ...

Aplicar faria de osos.

Aplicar materia orgnica ou cinsas de madeira (rica neste mineral).

Os macronutrientes, sense encontrar en grandes cantidades no

solo, e son os nutrientes principais para as nosas plantas.

REMEDIOCONSECUENCIA

Ademais dunha boa preparacin do solo, si observamos detalla-

damente os cultivos podemos facernos unha pequena idea das

cantidades de macronutrientes ou micronutrientes do noso solo.

Vexamos algunhas destas pistas:

28

Unha vez preparado o solo, podemos acumular a terra da nosa parcela de tres maneiras:

Tipos decultivosen parcela

29

2. A era Consiste en amontoar a terra formando unha superficie lisa sen terrns de terra, mesmo nivel do solo, nunca sen-do elevado. Moi utilizada para o cultivo de cenorias.

1. O camalln ou suco o tipo de cultivo mis coecido e tradicional. Consiste en deixar varias lombas levantadas, e entre o medio dos sucos deixarase paso auga e ser por onde poderemos pisar para recoller a colleita ou realizar calquera tarefa de mantemento. Esta tcnica moi recomendada para a se-menteira de patacas e cucurbitceas.

30

Existen varios tipos de bancais:

3. O sistema de bancal moi recomendable para todo tipo de hortalizas pero ademais ten a vantaxe de aproveitar e maximizar o es-pazo. En hortas urbanos ou familiares, onde o terreo moi limitado, conseguimos mis espazo para cultivo, se

o comparamos co camalln.

31

Bancal profundo

Trtase de elevar o terreo facendo camallns, sobre os que cultivaremos as hortalizas. Inicialmente faise un pase de motocultor e incorporacin de adubo. Posteriormente delimtanse os bancais con medidas que nos resulten c-modas para traballar. Unha vez feito isto elvanse os ban-cais amontoando a terra. Coa axuda do ancio alisamos a terra e instalamos a rega. Tamn se pode incorporar agora adubo en superficie como o compost.Unha vez finalizado o cultivo, s se arrancan os restos de plantas, retcase superficialmente o terreo, aportando adubo e/ou compost e queda listo para o seguinte cultivo.

Cultivo en chan

O espazo entre lias ser utilizado como corredor, por elo deberemos distancialas a 50 cm.A lonxitude das lias indiferente. A forma de realizar este bancal similar anterior. A diferenza que non se eleva o terreo, senn que unha vez liso e delimitados os ban-cais quedan listos para poer o sistema de rega por goteo (xeralmente) e cultivar. Ten a desvantaxe que unha vez se quite o cultivo, hai que volver a cavar e adubar para a insta-lacin do seguinte.

33

A Rega

03.

34

A auga un dos factores mis importantes da pro-ducin agrcola. Supn aproximadamente o 70% das plantas vivas non leosas e tamn est implicada no metabolismo da planta fundamentalmente na fo-tosntese, a respiracin e o transporte dos elemen-tos nutritivos dentro dela.

A auga que utilizan as plantas forma parte da reser-va do solo que se chama auga til e penetra nelas a travs das races, e unha pequena parte a travs dos estomas das follas.Nesta auga que penetra polas races encntranse disoltos os elementos minerais necesarios para a sa alimentacin.

Unha parte desa auga nese CO2 absorbido po-las follas na fotosntese para formar os compostos orgnicos que se encontran no zume elaborado, as como para formar parte dos tecidos da planta.

O 98% sae da planta a travs dos estomas en for-ma de transpiracin.

A transpiracin un proceso importante da planta pola que favorece a circulacin do zume bruto den-tro da mesma e ademais sirve para regular a tem-peratura tanto por exceso de calor como de fro.

A chuvia o principal aporte de auga solo.

Cando chove, o solo almacena parte desa auga en maior ou menor cantidade dependendo da sa tex-tura e da sa estrutura. Almacnase nos pequenos poros do solo. Outra parte infltrase a travs do mes-mo. A permeabilidade do solo a capacidade que este ten para deixar pasar a auga a travs seu. Se a cantidade de auga que cae superior que o solo pode reter, parte desa auga correr pola superfi-cie (escorrenta) podendo ocasionar fenmenos de erosin sobre todo dos terreos que se encontran en pendente.

O contido en auga do solo exerce unha influencia sobre a velocidade de traballo das plantas, no trans-porte dos elementos nutritivos absorbidos polas races e sobre a apertura e cerre dos estomas. A re-ducin do rendemento por falta de auga variable para cada cultivo e depende tamn do estado vexeta-tivo en que se encontre a planta.

A falta de auga en determinados perodos provoca problemas de estres hdrico e pode ocasionar danos irreparables na planta. No solo prodcese falta de auga cando a cantidade de auga til menor que a

35

cantidade que se perde por evaporacin ou tamn por lixiviado. Nesas condicins hai que pensar en uti-lizar a rega para facer o aporte de auga necesaria.Para utilizar ben a auga e aproveitala mximo, dbese ter moi claro tanto o sistema de rega que se vai a empregar as como o sistema de manexo do solo e dos cultivos.

Pdese falar dunha serie de medidas para uti-lizar mis eficientemente a auga e minimizar a sa escaseza:

Evitar que se forme no solo unha codia su-perficial que impide a infiltracin e favorece a escorrenta

Ter o solo cuberto o tempo posible con un acolchado ou un adubo verde

Utilizar de vez en cando plantas de enrai-zamento profundo

O uso de apeiros verticais que non forman codia de labor

Utilizar sistemas de rega de baixo consumo

Aportar a auga no momento oportuno e na cantidade necesaria

Nivelacin correcta das parcelas

Non regar cando hai un exceso de vento

* hora de regar teranse en conta algns aspectos

Un deles a pendente que, si pronunciada (>3%),

pode provocar procesos erosivos por escorrenta.

En solos areosos haber problemas de lixiviado.

En solos salinos poderan provocarse problemas de

fitotoxidade para as plantas pola acumulacin de sales

na parte superficial do solo.

36

Sistemasde Rega

A rega un dos factores esenciais na horticultura. Sen a auga, ou humidade, a planta non pode absorber os elementos do

solo, imprescindibles para o seu desenvolvemento. Do manexo da rega depende gran parte da evolucin dos cultivos.

Non todos os cultivos teen as mesmas esixencias de auga, debemos coecelas e intentar satisfacelas da mellor maneira.

Existen diversas tcnicas de rega, cada cal coas sas carac-tersticas, vantaxes e inconvenientes.

37

A manta oupor inundacin

Consiste en regar toda a parcela onde se encontra

o cultivo, provocando unha pequena e controlada

inundacin da mesma.

Necestase un gran dominio de nivelacin do terreo

para distribur o mis homoxeneamente posible a

auga dentro das parcelas. Hai que estar presente no

momento da rega para comprobar a sa distribu-

cin polas mesmas.

Con esta tcnica de rega utilzase parte da auga que

a planta pode utilizar, absorbndoa a travs das

sas races, pero tamn gran parte da auga prdese

pasando a capas mis profundas do solo sen ser

utilizada pola planta, ademais da que se perde por

evaporacin.

Un dos inconvenientes deste sistema de rega que

non se pode acceder horta ata que deixe de estar

moi hmido o solo e ademais provoca a proliferacin

de malas herbas.

38

Localizada

Entndese por rega localizada aquela que localiza a

auga nun punto ou zona en concreto, sen mollar o

resto. Existen diversos sistemas de rega localizada

como a rega con gomas de goteo, no que a travs

duns puntos sae unha cantidade de auga mis ou

menos fixa, ou a rega con gomas de exudacin na

que a auga vai sando a travs de toda a superficie

das gomas ou tubos.

un sistema de rega que pode aforrar, manexn-

doo ben, ata un 20 ou 30% de auga. Require dunha

instalacin e infraestrutura mis ou menos impor-

tante dependendo do tamao das parcelas, carac-

tersticas da auga, modalidade de cultivo...

Podemos controlar moi ben as herbas non desexa-

das, sendo compatible con certas tcnicas como o

acolchado. Unha das vantaxes que se pode realizar

fertirrigacin, incorporacin de abonos lquidos na

auga de rega, o que supn un aforro de tempo.

39

Por aspersin

Utilzanse aspersores que emiten unha infinidade de

gotas que asemellan a chuvia. un sistema que se

soe utilizar para certos cultivos como cereais, an-

da que tamn se pode utilizar para certas plantas

hortcolas e para sementeiros (microaspersores).

Este tipo de rega non nada aconsellable en certos

cultivos sensibles humidade, xa que pode fomen-

tar a aparicin de enfermidades por fungos.

Algn dos inconvenientes que con esta tcnica de

rega non podemos controlar ben as malas herbas,

ademais prodcense bastantes perdas sobre todo

en das de calor e vento, debido a que a auga se

evapora con rapidez.

En das de vento posible que non se regue toda a

parcela por igual.

41

Planificacinda horta

04.

42

sol en inverno(amencer)

sol en vern(amencer)

ESTE

NORTE

OESTE

SUR

sol en vern(medioda)

sol en inverno(medioda)

sol en inverno(atardecer)

sol en vern(atardecer)

43

Os cultivos crecen moito mellor si dispoen de mis sol. Dez horas de sol directo o mellor, pero moitas plantas crecen

ben con s seis horas. Algunhas plantas, como a leituga, poderan desenvolverse con tan s catro horas de sol directo.

Sen embargo, a mellor situacin para os cultivos da horta baixo a luz directa do sol.

Sol & Sombra

Excelente ubicacin

Boa ubicacin

Mala ubicacin

44

O tamao e a forma das camas dependern, ata certo punto, do tamao da parcela. Unha cama para producin debe ter polo menos unha profundidade de 0,30 m. Isto permite que se cree unha rea importante para que as races e microor-

ganismos se desenvolvan baixo a superficie do solo.

45

Tamao &

Forma daS

Camas

46

Corredores

47

Para que a horta sexa produtiva, non se debe desperdiciar espazo en corredores anchos.

O ancho adecuado para os corredores de 30 cm. Os que son angostos non s nos permiten utilizar mximo o espazo da horta, senn que tamn promoven un micro clima

saudable na mesma, axudando a que as camas conserven mis auga e permitindo que unha burbulla de humidade

cubra as camas.

48

Debilita a erosin elica polo efecto cortavento, evitando a perda da capa frtil. As como a erosin hdrica, por escorrenta.

Dan acubillo a gran cantidade de especies animais e vexetais. Entre eles poderan estar os depredadores de pragas.

haber mis humidade no aire, en vern atena as mximas e no inverno suaviza as mnimas, incluso suaviza os cambios brus-

cos de temperatura.

49

Sebes

50

moi importante a planificacin da horta, xa que dela de-pende que teamos hortalizas durante todo o ano e que non

haxa momentos de sobreproducin e outros de escaseza. Para unha boa planificacin temos que ter moi en conta:

Espazo dispoible para cultivar (en metros cadrados) Calendario de cultivos

Marco de plantacin de cultivos, dicir, separacin entre plantas dentro da horta

Tempo estimado dende a sementeira ou plantacin ata a recollida para consumo

Tipo de planta: se dunha recoleccin (exemplo: cenorias) ou de varias (exemplo: tomates) Consumo estimado da planta

51

Deseo

da

Horta

Antes de desear a horta temos que ter moi claro

qu queremos conseguir e qu actividades vamos

a desenvolver para conseguilo.

Para decidir onde e cmo vamos a situar a horta

debemos ter en conta:

A orientacin. A mellor orientacin sur, desta

forma aseguramos que as plantas van a recibir a

luz solar durante todo o da. A menos aconsellable

polo tanto a orientacin norte.

Colocacin da horta. As hortalizas podmolas

colocar de varias formas diferentes, tendo en

conta orientalas de Este a Oeste para que non se

dean sombra entre elas. As mis habituais: en lia,

en camallns, sucos ou bancais.

O vento: importante protexer ahorta dos ven-

tos dominantes da zona.

Os elementos que van formar parte da horta van

depender basicamente do espazo dispoible, do

orzamento co que contamos e das persoas impli-

cadas no seu mantemento.

52

Calendario de cultivos

Tboa de cultivos para o interior de Galicia

acelga

alcachofa

allo

apio

berenxena

brcoli

cabaza

calabacn

cebola

cenoria

chcharo

col

coliflor

escarola

espinaca

fabas

leituga

nabo

pataca

pemento

pepino

pirixel

porro

ravo

remolacha

tomate

xudas

XAN FEB MAR ABR MAI XU XUL AGO SET OUT NOV DEC

53

Tboa de cultivos para as zonas costeiras de Galicia

chirivia

meln

sanda

XAN FEB MAR ABR MAI XU XUL AGO SET OUT NOV DEC

54

Marco de plantacin de cultivos (CM)

acelga

alcachofa

allo

apio

berenxena

brcoli

cabaza

calabacn

cardo

cebola

cenoria

chcharo

col

coliflor

escarola

espinaca

fabas

leituga

meln

millo

nabo

pataca

pemento

pepino

pirixel

porro

ravo

sanda

tomate

xudas

30x40

80x100

10x20 / 20x30

30x40

45x50

60x70

100x200

100x100

80x100

10x20 / 15x25

10x30

30x40

50x50

60x70

25x35

20x30

40x50

25x30

100x100

30x50

20x35

40x80

45x50

60x100

20x20

12x30

10x20

100x100

40x50

25x35 / 40x50

57

Sementeiros:Preparacinde plantaspara o horto

05.

58

A calidade da semente fundamental, debemos comprobar varios aspectos para evitar unha mala semente:

1. Inmadurez na recollida de sementes2. Carencias nutritivas durante o crecemento da planta

3. Semente envellecida4. Danos fsicos en manipulacin ou conservacin

5. Pragas e enfermidades da planta6. Cuestin xentica (tamao, sabor, cor, precocidade, resis-

tencia a pragas )

Importancia das sementes

60

Normalmente cando iniciamos a horta, habitase partir de sementes de variedades comerciais, pero no futuro, recomendable comezar a

utilizar variedades locais, que se adaptan mellor clima e solo da zona, e polo tanto darn maior garanta de xito no horto. Ademais estaremos

contribundo a conservar e manter a biodiversidade da agricultura.Importante, de onde son esas sementes?

1. As sementes obtidas de verduras do mercado corren o risco de non ter madurado o suficiente no froito ser unha semente dunha varie-

dade comercial hbrida.2. Algunhas sementes de sobres comerciais estn tratadas con produ-

tos qumicos. Podemos comprobalo porque moitas presentan un p de coloracin moi rechamante: rosa, gris, azul brillante.

3. A compra de sementes ecolxicas e o intercambio con outros agricul-tores nos garanten excelentes sementes para o horto.

4. Sementes mal conservadas ou vellas: olores a humidade, ausencia de embrin, doadas de romper (indicador de que estn demasiado secas)

Que sementes usaR E ONDE ENCONTRALAS ?

61

Que sementes usaR E ONDE ENCONTRALAS ?

62

Para que toda a informacin que conteen as sementes se poa a funcionar, o primeiro que hai que conseguir a xermi-

nacin da semente.Para axudar a que xermine a semente necesita humidade, osxeno e calor. Pero o mis comn humedecelas previa-mente antes de sementalas. As sementes de leguminosas

recomendable deixalas 24-48 horas en auga antes da semen-teira, para rehidratalas.

Algunhas cscaras de sementes son tan duras que a auga e o osxeno non poderan pasar a travs delas facilmente, e por

iso soen tardar mis en xerminar, ou necesitan unha tempera-tura maior de xerminacin, como o pemento e a berenxena.

Posta a punto de sementes

64

Como facer un sementeiro

Que substrato utilizamos?

O ideal metade area e a outra meta-

de materia orgnica (terra negra),

senn con esta ltima valera.

Canto debemos enterrar asemente?

Cerca de 1 cm aproximadamente,

anda que si o tamao da semente

moi grande (tipo cabaza, calabacn )

afundimos os mesmos centmetros

que ten a lonxitude da semente.

65

Cantacantidade de

sementesemento?

Teamos en conta que non todas

as sementes xerminan, polo que se

deben de repartir homoxeneamente

polo substrato, xa sexa facendo ns

os buratos co dedo ou repartir as se-

mentes e posteriormente botar unha

capa de terra por enriba. Anda que,

no caso de sementes grandes (cala-

bacn, pepino...) mellor plantar unha

ou das sementes, ben profundas

en macetas. E no caso de semente

pequena (leituga, cebola...) utilizar o

segundo mtodo

RegarMellor utilizar un pulverizador para

evitar remover as sementes con

grandes chorros de auga

Unha vez realizada a sementeira,

etiqutanse os sementeiros. Poere-

mos o nome da hortaliza, si pertence

a algn tipo de variedade e a data en

que sementaron.

En canto comecen a xerminar, poida

que teamos que facer un aclareo das

plntulas se botamos moita semente.

O aclareo importante para evitar

enredos e facilitar o seu crecemento.

Anda que un traballo custoso, estas

plntulas que entresacamos poderan

plantarse noutros recipientes se

queremos aproveitalas.

66

Mtodos de sementeira

Sementeira directa

Trtase de sementar as sementes no mesmo lu-

gar onde se desenvolver o cultivo.

Para favorecer a xerminacin das sementes te-

remos que ofrecerlles as condicins ideais. Para

isto, entre outras cosas, fundamental facelo na

mellor poca segundo as especies.

O solo onde sementaremos ter certas condi-

cins como:

Estar ben esmiuzado, fino, aireado e amolecido

Ter unha humidade ptima

Podemos utilizar das tcnicas:

a) Sementeira en lia: utilizaremos esta tcnica

para as sementes de: pirixel, ravo, nabo, acelga,

remolacha, millo, cenoria...

b) Sementeira en buratos: utilizaremos esta tcni-

ca para as sementes de: cabaza, cabacia, chcha-

ro, faba, xuda, meln e sanda.

Sementeira en sementeiros

A diferenza coa sementa directa que emprega-

mos unha estrutura para crear unhas condicins

climticas diferentes s do exterior para facilitar-

nos certas tarefas.

Unha vez que as sementes xerminan e se desen-

volven, o momento de transplantalas seu sitio

definitivo na horta.

Este momento no o mesmo para todos os ti-

pos de plantias, unhas tardarn mis e outras

menos. Debemos fixarnos no aspecto da planta,

que tea polo menos 3 follas verdadeiras.

69

Asociacinse rotacinsde cultivos

06.

70

En agricultura ecolxica a diversidade un aspecto importante do cultivo. Esta diversi-dade contribe o equilibrio do sistema, tan-to mis, canto maior sexa a diversidade. Existen numerosos estudos que demostran que se obteen maiores rendementos aso-ciando cultivos que en monocultivos debido accin conxunta dunha serie de factores. unha tcnica na cal das ou mis especies de vexetais se plantan con suficiente proximi-dade espacial, para dar como resultado unha competencia e/ou complementacin. Asociar cultivos ten as sas vantaxes e os seus incon-venientes.

Vantaxes

Maior aproveitamento do solo e da auga Maior proteccin do solo e menos erosin Reducin de riscos de mala colleita Melloras na calidade das producins Menos problemas de malas herbas Menos problemas de parasitos Aumento do rendemento por hectrea Pode aumentar a calidade, o aroma e o sabor dalgns cultivos

Asociacins

71

Asociar plantas ten como fin principal sacar un maior rendemento econmico s colleitas e aproveitar en todo caso os efectos benefi-ciosos dunhas plantas sobre outras. hora de plantexar unha asociacin hai que ter en conta as plantas que se pretenden asociar e as caractersticas da zona na que se van a poer, porque non sempre as aso-ciacins que funcionan ben nun lugar o fan igualmente noutro distinto.

Inconvenientes

Problemas con asociacins desfavorables Interaccin negativa por secrecins alelopticas

72

Diversos tipos de asociacins

Asociacins e efectos Allo: roseira e framboeseiro (afasta o gur-gullo xapons). Con plantas aromticas, au-menta a sa producin de esencia.Escorrenta as formigas. Afasta os roedores. Cebola: remolacha, framboeseiro, tomate, leituga (protxeas contra a babosa), xuda (protxea contra as formigas). Coles: pataca, apio, eneto, manzanilla, sal-via, tomio, menta, poleo, romeu, remolacha e cebola. Xuda de enrame: pataca, cenoria, pepino/cogombro, coliflor, col, tamn a maiora das hortalizas e plantas aromticas. Xuda anana: xirasol (pola sombra), pepino (combinacin de plantas voraces pouco vo-races), pataca, millo, apio. Calndula: axuda tomate, pero debe ser plantada tamn noutras partes na horta.Escorrenta o criocero do esprrago, a eiruga do tomate e outros inimigos da horta. un bo nematicida. Pepino: xuda, millo, chcharo, ravo, xirasol.

Porro: cebola, apio, cenoria. Ravo: chcharo, capuchina, leituga, pepino. Un axudante xeral para afastar os insectos. Romeu: cenoria, xuda, col, salvia.Afasta a eiruga da col, o gurgullo das fabas e a mosca da cenoria. Tomate: cebolio, cebola, pirixel, esprra-go, capuchina, cenoria.En calquera lugar da horta. Valeriana: boa en calquera lugar da horta. Cenoria: chcharo, leituga, cebolio, cebola, porro, romeu, salvia, tomate.

74

RotacinsA rotacin debe ocupar un lugar preferente hora de facer a planificacin. mis, a rendibilidade econmica da finca vai estar ligada deseo da rotacin dos cultivos.

Si a rotacin adecuada pdese dicir que o beneficio econmico est asegurado e se non o probablemente tampouco haber beneficio. Podemos definir a rotacin como a sucesin de distintos cultivos sobre unha mesma parcela durante un nmero concre-to de tempo.

Co uso das rotacins evtase en gran medida a fatiga e a perda de fertilidade do solo de maneira que os cultivos que crecen nunha

rotacin dan maior producin que aquelas que se sementan sempre no mesmo terreo porque, no primeiro caso, a nutricin mis equilibrada e non se producen deficiencias de nutrientes.

Os cultivos crecidos na rotacin alcanzan unha maior resistencia natural ataque de pragas e enfermidades.

75

Algunhas vantaxes

das rotacinsMellora as reservas de humus e o aproveitamento dos elementos nutritivos

Estimula a actividade dos microorganismos do solo

Limita o desenvolvemento de adventicias, parasitos e enfermidades

Favorece a diversidade e o equilibrio do sistema

Permite a posibilidade de alternar cultivos esixentes e non esixentes

76

Deseo dunha rotacin

O compoente mis esencial dos sistemas ecolxicos son as rotacins ben deseadas. hora de planificar unha rotacin hai que ter en conta os condicionantes do medio como son o clima, o solo, a orientacin, etc., para cultivar plantas que se adapten ben a esas condicins. Despois tamn hai que ter en conta as necesidades dos cultivos tanto con respecto auga como s nutrientes. importante introducir leguminosas nas rotacins e tamn cultivos verdes, como cul-tivos intercalares para mellorar a cantidade de materia orgnica e de nitrxeno no solo. Por outro lado, unha rotacin ben desea-da leva consigo un aforro de adubos e fi-tosanitarios, obtencin de mis calidade nas colleitas, mantemento das propiedades fsi-cas do solo e a sa fertilidade, reducin de riscos de malas colleitas, etc.O ideal que as rotacins sexan o mis lon-gas posibles no tempo porque a rendibili-dade e as vantaxes son maiores, anda que se pode repetir algn cultivo.

En xeral, e salvando excepcins, non se van a repetir cultivos e para iso seguiranse os se-guintes criterios:

Suceder cultivos de familias diferentes Suceder cultivos con desenvolvemento de races de diferente profundidade Suceder cultivos con diferente avidez de nutrientes Suceder cultivos con diferentes partes uti-lizadas (raz, talo, follas, flores e froitos) Suceder, sempre que sexa posible, cada 2 anos unha planta leguminosa como faba, xuda, chcharo,

77

s plantas con altos requirimentos pdeselles

aportar compost semidescomposto (coles, acel-

gas, espinacas, porros, cucurbitceas, solan-

ceas), ou ben descomposto (cenoria, remolacha).

Para plantas que non fatigan o solo, compost mis

maduro: cebola, nabo, leituga, chicoria.

Plantas mellorantes: non se utilizan abonos ricos

en nitrxeno, son plantas que co seu cultivo se

aumenta a fertilidade do solo (xudas, garavanzos,

fabas, trevo).

exemplos de rotacins

cabeza de rotacin

Lugar 2 ou 3na rotacin

final darotacin

sobre esterco ou compost fresco

sobre esterco oucompost descomposto

sobre esterco moidescomposto ou

compost moi feito

BerenxenaTomate

Col, repoloPepinoPorro

CeboliaCabaza

PatacaMeln

EsprragoPementoAlcachofa

FresaSanda

AcelgaApio

EspinacaColiflorBrcoliColiflor

CenoriaLeitugaNabo

CeboliaCebolaRavo

RemolachaEscarola

Pirixel

AlloXuda

ChcharoFaba

78

Tboa de asociacin de cultivos

acelga

allo

apio

berenxena

brcoli

cabaza

calndula

cebola

cenoria

coliflor

escarola

espinaca

fabas

leituga

meln

nabo

ourego

pemento

pepino

pirixel

porro

ravo

remolacha

repolo

sanda

tomate

acelga allo apio berenxena brocoli cabaza calndula cebola cenoria coliflor escarola espinaca

79

leituga meln nabofabas ourego pemento pirixelpepino porro ravo remolacha repolo sanda tomate

81

Acolchado

07.

82

AcolchadoO acolchado una tcnica que consiste en cubrir superficialmente o solo arredor do cultivo con varios obxectivos que son evitar a aparicin de herbas non desexadas que compitan por nutrientes, auga e luz cos no-sos cultivos, manter a humidade do solo e evitar unha excesiva radiacin solar.

Trtase sempre de cubrir o solo superficial-mente, nunca enterrando. Podemos utilizar diferentes materiais para realizar un acol-chado: Palla Plantas segadas ou restos de cultivo Cartns Plsticos

Os plsticos, moi utilizados en agricultura convencional, non son recomendables xa que non permiten un intercambio gasoso do solo. Temos que elixir aqueles materiais que permitan o paso do aire, que non sexan estancos.

Para que un acolchado sexa efectivo debe-mos cubrir ben o solo. Non sirve botar unhas cantas herbas que cubran a malas penas a zona cultivada, isto s sera til si queremos manter a humidade por mis tempo no solo ou protexelo dunha excesiva radiacin solar, pero si o que queremos evitar que saian herbas, entn non vlido calquera acolcha-do, temos que utilizar un que sexa tupido e algo compacto. A tcnica do acolchado ten mis sentido realizala en primavera e vern, xa que fai mis calor, sendo cando existe maior evaporacin de auga do solo e cando as herbas espontneas poderan invadir con mis forza a horta.

En outono e en inverno a auga evaporada menor e incluso, en climas moi fros, podera-mos ter algn caso de conxelacin de races pola auga e a humidade retida polo acolcha-do. Tamn nesta poca as herbas non de-sexadas non dan moitos problemas.

83

proteccinterra

palla

fentos

follashortalizadas

herba fresca

compost fresco

adubos verdes

valornutritivo

velocidadedescomposicin

circulacinaire-auga

Boa

Boa

Media

Media

Boa

Mala. en capa fina

Boa

Boa

Media

Media

Boa

Mala en capa grosa

Baixo

Baixo

Media

Media

Alto

Alto

Lenta-Media

Lenta-Media

Alta

Media

Media triturado

Rpido

85

Tcnicas daFertilizacin

08.

86

Tcnicas da Fertilizacin

un dos captulos mis importantes hora de plantexar os cultivos ecolxicos xa que a travs da fertilizacin vanse a reciclar no solo todos os elementos nas cantidades necesarias para que as plantas podan volver a utilizalos. A fertilizacin ten das funcins propiamente:

Favorecer a vida dos microorganismos Repoer no solo aqueles elementos que se estn gastando de maneira que poidan ser utilizados polas plantas

Dende o punto de vista dos microorganis-mos, a fertilizacin consiste en facilitar a sa proliferacin de maneira que poidan traballar nunhas condicins ptimas para mineralizar os elementos do solo sendo posteriormente utilizados polas plantas na sa alimentacin. Estes microorganismos vanse situando no solo a distintos niveis e en diferentes zonas.

Dende o punto de vista das plantas, non se debe esquecer que a nutricin se realza tan-to polas races como polas follas. A diferenza entre unhas e outras est relacionada cos medios nos que teen que desenvolverse e os elementos que deben captar.

Tendo en conta todo o anterior, pdese definir a fertilidade como a aptitude do solo para producir. No termo fertilizacin com-prndense todas as tcnicas que estimulan o sistema produtivo agrcola (solo, microor-ganismos, plantas e animais, coa influencia do clima).

87

Tcnicas da Fertilizacin

En agricultura ecolxica vamos a utilizar s adubos orgnicos e minerais que non provean de sntese qumica. Formas de mellorar o estado de fertilidade do solo:

A travs de materia orgnica Aportando elementos minerais naturais Empregando compost Realizando abonos verdes Potenciando a fixacin de nitrxeno

88

Os adubos orgnicos son ricos en multitude de elementos (nitrxeno, fsforo, potasio, magnesio, zinc ), proporcionando unha nu-tricin completa e equilibrada s plantas.Aparte de aportar algns nutrientes in-dispensables para as plantas, este tipo de adubado potencia a vida e desenvolvemento da fauna microscpica do solo, importante para o equilibrio e correcto desenvolvemen-to das plantas cultivadas. Tamn mellora a estrutura do solo, volvndoo pouco a pouco mis solto e esponxoso, facilitando o desen-volvemento dos cultivos.

Podemos diferenciar varias formas de apli-car o adubado: De fondo: realzase antes de comezar un cultivo e consiste en incorporar adubo so-bre a superficie do cultivo, para que cando o labremos, a man ou con motocultor, se in-corpore a unha determinada profundidade segundo o labor efectuado. De superficie: realzase co cultivo xa esta-blecido. Consiste en esparexer adubo sobre a superficie de cultivo, a p de planta, incor-porndoo levemente cun traballo superficial de aixada, ou non moi profundo. Lquido: realzase a travs da rega, inxectn-dose no goteo a travs dun Venturi, e dis-tribundose gota a gota no cultivo.

89

Tipos de

abonos

orgnicos

90

De orixe animal

Esterco de vaca e de cabalo: bastante rico en auga polo que hai que telo en conta hora de realizar o compost. menos nutritivo co anterior.

Esterco de ovella - cabra: un esterco bastante rico e equilibrado, non se aconsella aplicalo en fresco. compostalo pode producir un aumen-to considerable da temperatura do montn de-bido a sa riqueza en nitrxeno.

91

Esterco de galia: un esterco moi rico en ni-trxeno e polo tanto bastante forte. tamn bastante rico en calcio, polo que non necesa-rio empregalo en solos calcreos e bsicos.

Esterco de coello: tamn un esterco forte e debe compostarse moi ben. bastante cido.

92

De orixe mineral

Ricos en calcio o Calizas: sense usar en terras ci-das. Teen un 40 50% de calcio, o Fosfatos natu-rais teen un 50% de calcio, o Dolomitas teen un 30% de calcio. Ricos en fsforo o Fosfatos naturais: tamn con-

teen calcio.Teen un 20 35% de fsforo. O fosfal: tamn contn aluminio. Teen un 33% de fsforo.

Ricos en magnesio o Dolomitas: tamn conteen calcio. Teen un 16 20% de magnesio, o Sulfato magnsico pode ser de orixe mario (mis soluble) ou de minas terrestres (menos solubles). Teen dun 16 -25% de magnesio.

Ricos en potasio o Cinsas de madeira: teen dun 5- 10% de potasio, o Patentkali tamn contn magnesio nun 8% e xofre nun 18%. Ten un 28% de potasio.Os fertilizantes minerais canto mis modos estean, mis solubles sern.

93

1. Adubos verdes: cultivos que se sementan para ser cor-tados e incorporados solo no mesmo lugar no que se producen. O seu ciclo remata cando as plantas chegan floracin, que coincide co momento no que a planta mis rica en elementos nutritivos.

2. Cinsas vexetais: son ricas en potasio. Non hai que pasarse no seu uso xa que pode quei-mar a planta. Ideal para incorporar compost.

3. Algas: non son moi ricas en nitrxeno nin en fsforo, pero si en potasio. Resul-tan moi interesantes porque melloran a estrutura do solo, sobre todo a aqueles que o requiran.

De orixe vexetal

94

Cando adubarA poca de adubado idnea o outono, anda que haber que facelo tamn tras calquera cul-tivo que haxa minguado ou esgotado as reser-vas do solo. Podemos dicir que:

O adubado en cantidade e de fondo (preferiblemente descomposto) farmolo preferentemente en outono

Adubaremos, sempre que sexa necesario, cando finalice un cultivo e vaiamos a comezar o seguinte e sempre con adubo ben descom-posto, ou con adubo semidescomposto, sem-pre que sexa deixando un tempo de cando menos 1 mes antes de cultivar.

Podemos facer aportacins de adubo en su-perficie durante o cultivo, preferiblemente de adubo ben descomposto.

96

A tcnica dos adubos verdes

Os adubos verdes son cultivos que se se-mentan para ser cortados e incorporados solo no mesmo lugar no que se producen.O seu ciclo termina cando as plantas chegan floracin que coincide co momento no que a planta mis rica en elementos nutritivos. Soen utilizarse en asociacin co cultivo prin-cipal ou como cultivo a intercalar entre dous cultivos principais.O seu uso ten unha serie de vantaxes: Limitan a invasin de malas herbas manter o solo ocupado Aumentan a fertilidade dos agrosistemas aportar materia orgnica Evitan o lavado dos elementos nutritivos que son fixados polas plantas As sas races melloran a estrutura do solo e o protexen da erosin Si son leguminosas enriquecen o solo en nitrxeno Melloran a circulacin da auga e do aire no solo

Os adubos verdes poderan ter tamn al-gunhas limitacins por exemplo, en culti-vos asociados, pode haber problemas de competencia polo solo e polos nutrientes; poderan ocasionar algn problema sobre todo si hai escaseza de auga Unha vez que se decidiu a utilizacin dun adubo verde, hai que elixir as plantas que se utilizarn. As plantas mis comns utilizadas como abonos verdes pertencen fundamen-talmente a tres familias:

Leguminosas. Son as mis utilizadas pola sa capacidade de fixar nitrxeno atmosfri-co: trevos, veza, chcharos, fabas, alfalfa, . Crucferas. Acostuman acompaar s legu-minosas, crecen rapidamente anda en solos pobres, mobilizan doadamente as reservas do solo e aportan maior cantidade de hidra-tos de carbono: mostaza, nabo forraxeiro, colza, ravo, col . Gramneas. Aportan maior cantidade de celulosa mestura de plantas final: centeo, avea, rai-gras

97

Unha vez sementado o adubo verde dixase ata o momento da floracin; antes de que esta se produza sgase, e en moitos casos pcase e dixase sobre o solo durante unha ou tres semanas. Desta maneira as plantas comezan a fermentar de forma aerobia.

cabo dun tempo realzase unha incorpo-racin superficial nos primeiros cinco a dez centmetros do solo.Desta forma estimlase o proceso de descomposicin mesmo tempo que o crecemento dos microorganis-mos do solo. Unha semana mis tarde faise unha incorporacin un pouco mis profun-da nos dez a vinte centmetros do solo para que se acabe o proceso de descomposicin e as plantas do seguinte cultivo podan ter acceso s elementos nutritivos formados a partir do adubo verde.

98

A fertilizacin mineralAnda que a base da fertilizacin en agricul-tura ecolxica a materia orgnica non se debe pensar que a fertilizacin mineral non importante. Esta consiste en aportar solo algns elementos minerais que nun deter-minado momento podan faltar.Ditas aportacins deben realizarse, de for-ma xeral, en outono para cultivos do ano se-guinte. Tamn se poderan facer en primave-ra cando hai que neutralizar unha carencia mediante un aporte rapidamente asimilable e cando o solo moi filtrante e o complexo arxilo-hmico baixo.Hai distintos tipos de materias naturais que son interesantes polo seu contido en ele-mentos minerais e que polo tanto poderan utilizarse en caso de necesidade. Unhas son mis ricas nun tipo de elemento e outras en cambio posen varios elementos minerais interesantes para a fertilizacin.Rocas silceas: son rocas moi comns, (grani-to, basalto, gneis ) se utilizan triturndoas ata formar p e que son ricas en elementos

minerais e oligoelementos. As plantas que posen un alto contido en slice son mis resistentes fronte s ataques de fungos e outros parasitos, ademais de influr de for-ma positiva no aumento do aroma de froitas e verduras.

Carbonatos e sulfatos de calcio son impor-tantes sobre todo en solos cidos nos que pode haber baixo contido ou carencia de calcio. Este elemento importante no me-tabolismo da planta e se non o hai no solo debe aportarse.

Ademais cumpre tamn unha funcin im-portante na estabilizacin do complexo arxilo-hmico. Soen utilizarse calizas tritura-das que teen unha riqueza media de arre-dor do 48% Co3Ca. Tamn se poderan usar as margas cunha riqueza algo inferior s ante-riores 33% Co3Ca. Tamn estn a dolomita e o lithothamne con mis do 3% CaO.

100

O Compost

O compost materia mineral e orgnica descomposta. Co compost aparte de obter un adubo moi rico e equilibrado para as plan-tas, vamos a conseguir enriquecer e mellorar o solo de cultivo, as como transformar parte dos nosos refugallos orgnicos, considerados lixo, en algo moi til.

Segundo o grado de descomposicin do compost podemos clasificalo en: Compost fresco: con poucas semanas de fermentacin Compost descomposto: con varios meses de fermentacin e repouso Compost maduro: con incluso un ano de fermentacin e repouso

101

Como empregar o compost

O compost pdese utilizar en calquera mo-mento da sa elaboracin. Tamn aporta terra en cada fase do seu proceso de des-composicin e onde e cmo aportalo.

Materiais sen fermentarOs materiais sen fermentar, recn amontoa-dos, non estn en condicins de incorpo-rarse ciclo de nutrientes da terra ou das plantas. Pero poderan servir como acolcha-do da terra ou do propio compost maduro, e co tempo e a actividade dos microorgan-ismos, irase incorporando proceso de hu-midificacin. o momento de maior presen-za de nutrientes e o de menor asimilacin dos nutrientes para os solos e as plantas.

Compost frescoO compost fresco pode ter algunhas sema-nas ou varios meses, pero non se pode apre-ciar a actividade de macroorganismos como miocas, cochinillas e outras especies. Tamn se poderan recoecer anda algns restos porque so estn parcialmente descompos-tas. Pode ser parcialmente aproveitado polas races, pero evitaremos que as sas partes non descompostas entren en contacto coas races pois conteen anda sustancias inhibidoras e

ademais si se enterran poderan producir pu-trefaccins e elementos txicos por falta de osxeno. Debe ser utilizado exclusivamente en superficie, ten un valor fertilizante elevado e favorece s microorganismos do solo. Compost maduroApenas se apreciar presenza de miocas e os restos orgnicos xa no son recoecibles porque estn perfectamente descompos-tos. Ten unha estrutura homoxnea, un olor agradable e un color practicamente negro. Pdese utilizar en calquera tipo de planta sen risco a producir inhibicins ou outro tipo de efectos negativos no seu crecemento. O seu poder fertilizante inferior con respec-to a un compost xove posto que moitos dos seus elementos desapareceron no proceso de descomposicin. O seu uso moi ade-cuado en terras arxilosas, en cobertura ou lixeiramente mesturado con capas superfi-ciais da terra.

Compost velloTamn denominado humus. Sempre ten mis dun ano e est na fase de mineralizacin. P-dese mesturar coa terra e a sa accin mis eficaz en terras pesadas.

102

Vantaxes de utilizacin do compost na horta

Mellora a estrutura do solo Regula intercambios de aire - auga entre solo - plantas Ten certa capacidade de retencin de auga Evita en maior ou menor medida (compost maduro ou novo) a perda de nutrientes por rega no solo Pode regular e amortecer o pH do solo Potenciador da vida microbiana do solo Aforraremos en abonos. Facendo compost cos nosos residuos non necesitamos com-prar adubos nin substratos, tmolos na casa gratis e dunha gran calidade Mellrase a sade da terra e das plantas.

O compost obtido dos refugallos orgni-cos poderase empregar para mellorar e fortalecer o solo da horta, cunha calidade de asimilacin superior de substancias qumicas ou substratos de orixe descoe-cido que compramos, xa que o compost vigoriza a terra e favorece a actividade da vida microbiana, evita a erosin e lixiviado dos nutrientes e en xeral potencia e fa-vorece toda actividade biolxica dos solos que mellor garanta para prever pragas e enfermidades nos vexetais.

103

Aplicacin do compostO produto obtido presenta mltiples van-taxes hora de aplicalo solo ou empre-galo como compoente de substratos para desenvolvemento vexetal, e a sa dose de aplicacin a seguinte:

hortalizas120 g/planta.

sementeiros hortcolasA porcentaxe de substitucin de turba non debe exceder o 50%

substrato en cultivo hortcola en colectorSubstitucin da porcentaxe de turba nunha porcentaxe do 25%

105

Pragas eenfermidades

09.

106

Pragas e enfermidades

Os problemas que poderan aparecer na horta, debido a pragas e/ou enfermi-dades, son producidas por tres factores que se teen que dar conxuntamente:

1. Planta susceptible.2. Axente patxeno en abundancia, con suficiente virulencia e agresividade. 3. Ambiente ptimo para o desenvolve-mento da praga ou enfermidade.

Os factores que provocan unha en-fermidade ou praga deben de contem-plarse como un todo, xa que todo na horta est interrelacionado.

108

Tipos de pragas

Pulgns

(Aphididae)

Mosca branca

(Aleyrodidae)

PRAGAIMAXE

109

Existe unha gran variedade de pulgns, tanto polas sas formas, por hbitos, como por coloracins como negro con raias brancas, verde claro e recuberto por unha espe-cie de faria branca, de cor amarelo, etc. Os pulgns son uns insectos que poderan aparecer en case todos os cultivos, anda que raro que o faga en allo, cebola e porro.

RECOECEMENTOS DANOS QUE PRODUCE

Alimntanse dos xugos das plantas, tendo na sa cabe-za un rgano que introducen na planta e a travs do cal succionan. As sas picaduras teen dous efectos sobre a planta: as debilita e, o mis perigoso, son capaces de trans-mitirlle virus. Na succin, parte dos xugos que van absorbendo son ex-pulsados caendo sobre a planta. Isto vaise acumulando so-bre a planta e provoca a aparicin da negrilla (fungo), que cubre as follas de negro impedindo que a planta realice a fotosntese.

moi tpica nos cultivos de berenxena, pepino, meln, xuda e tomate. Todos os individuos son alados, o que complica bastante o control xa que cun lixeiro roce nas follas saen revolotean-do para aterrar mis tarde outra vez sobre a planta.

Alimntanse dos xugos das plantas, tendo na sa cabe-za un rgano que introducen na planta e a travs do cal succionan. As sas picaduras teen dous efectos sobre a planta: as debilita e, o mis perigoso, son capaces de trans-mitirlle enfermidades por virus e bacterias.

110

caros

(Acari)

PRAGAIMAXE

Trips

(Thysanoptera)

Psilas

(Psyllidae)

111


Existen tres grandes familias que son: tetranquidos, erifidos e tarsonmidos.Moitas especies viven en grupo e crean estruturas de fo de seda moi visibles cuxa funcin ofrecer unhas condicins microclimticas favorables para o desenvolvemento da colonia e de proteccin fronte a depredadores. Estas estruturas dificultan bastante a eficacia dos tratamentos que fagamos planta.Desenvlvese en condicins de temperaturas eleva-das e escasa humidade ambiental.

Producen picadas nas follas decolorndoas e di-minundo a sa capacidade fotosinttica. Existe un caro que ataca especialmente tomate e pepino. No tomate ntanse os sntomas, xa que os danos soben dende a base da planta cara a arriba, tornando planta dunha coloracin como broncea-da, acartonando as follas. Outros atacan pataca e pemento: o envs da folla vermello, follas dobradas polo borde e cada de flores.

Por picaduras: producen unhas decoloracins nos tecidos da planta que pican, formando unha espe-cie de placa de cor branca nacarada que escurece co tempo. Pola posta: para realizar a posta soen facer unha incisin no tecido que produce pregamentos e deformacins neste. Transmisin de virose: coas picaduras capaz de transmitir virose planta.

picar as follas produce clorose e manchas vermellas, desecando e murchando a zona.

tocar as follas voan e regresan outra vez planta.

112

Escaravello da pataca

(Leptinotarsa decemlineata)

PRAGAIMAXE

Traza da pataca

(Phthorimaea operculella)

Eiruga da col

(Pieris Brassicae)

Mosca da col

(Phorbia brassicae Bouch)

113


Alimntanse da planta tanto adultos como larvas, producindo unha defoliacin planta que merma o seu desenvolvemento. Sobre todo ataca pata-ca, pero tamn podemos encontralos con menos probabilidade, sobre berenxena e tomate.

Os danos na parte area son escasos, pero os que realiza no tubrculo teen mis importancia, xa que as podrecen.

As larvas cmense as follas deixando s os nervios da mesma. Poderan devorar plantas enteiras debi-do seu hbito gregario. A cantidade de excremen-tos que fan pode provocar podremias.

Os danos mis graves son en plantas pequenas, xa que as grandes poderan soportar o ataque re-sentndose algo.

114

Caracois e babosas

(Orden: Pulmonata)

Rosquilla negra

(Spodoptera littoralis)

Verme de arame

(Agriotes, Elter)

Minador de hortcolas

(Agromyzidae)

PRAGAIMAXE

115


Son bastante perigosos cando se dan as condi-cins idneas para o seu desenvolvemento, xa que poderan actuar pola noite e causar graves danos, sobre todo s pequenas plantas transplantadas.

Devoran calquera parte verde da planta e poderan aparecer sobre calquera cultivo como tomate, pe-mento e outras moitas plantas do horto.

En primavera ataca sobre todo a plantas xoves mor-dendo e tronzando o talo por debaixo do solo.En vern alimntase das races, tubrculos e bulbos.

Desenvlvese sobre mltiples cultivos como:xuda, tomate, pepino, pemento, berenxena, apio, meln e sanda.

Os danos son producidos pola larva facer as galeras na folla, reducindo a capacidade fotosin-ttica da mesma. Os adultos realizan picadas que poderan supoer a entrada de patxenos na planta. Os danos no son excesivos e non supoen alarma.

116

Enfermidades

ENFERMIDADEIMAXE

Mildiu

(Producidos por varios fungos)

Odio

(Producidos por varios fungos)

Hernia da col

(Plasmodiophora brassicae)

117

Pode aparecer sobre calquera cultivo. Prodcense manchas branco - amarelas como gotas de aceite polo haz, que pasan a grises. Polo envs obsrvase un recubrimento como terciopelo que pode ser de diversas tonalidades. Desenvolve os seus micelios no interior da planta.


Podremia, endurecementos e desecamentos das partes atacadas na planta. Diminucin de fotosntese e debilitamento da planta.

Forma un recubrimento branco (que vai tornndose pulverulento) nas partes infectadas.Primeiro son manchas por puntos e logo cobren toda a folla. Desenvolve o micelio no exterior e poderan aparecer estruturas de resistencia negras cando a infeccin est moi avanzada.

Nas races aparecen tumores, dicir un crecemento celular masivo e descontrolado.

Podremias e desecamentos das partes atacadas na planta. Diminucin de fotosntese e debilitamento da planta. As cucurbitceas son moi sensibles a esta.

Detencin do crecemento vexetal que provocando murchamento e podremia da planta.

118

Tizn

(Alternaria solani)

Botritis ou podremia gris

(Botrytis cinerea)

ENFERMIDADEIMAXE

119


Podremia de partes afectadas. Problemas de callado de flores.

Manchas necrticas negras e aneladas que apare-cen en talos, pecolo, folla e froito. En follas aparece un halo descolorado rodeando as manchas negras. Cando moitas destas manchas conflen confrenlle planta un aspecto atizonado. Menos frecuente, pero tamn pode atacar a outras solanceas.

Este fungo soe aparecer en froitos, partes vellas da planta, flores e sobre zonas con feridas. Mofo gris sobre tecidos afectados, necrosndoos. As lesins teen aspecto acuoso, descolorando os tecidos.

Deterioro das follas, debilitamento da planta.

120

Tratamentos para pragas e enfermidades

Existen boas prcticas hortcolas de plantacin,

rega e adubado que axudan a evitar posibles

danos nos cultivos e moitos traballos extra.

Teamos en conta as seguintes premisas antes

de calquera tratamento:

1. Plantar pensando en evitar aglomeracin de plantas para que ventilen2. Non deixar follas hmidas (regar sempre que se poda a pe de planta)3. Manter a terra sempre hmida de forma regular (acolchado)4. Realizar rotacins para evitar a permanen-cia de posibles pragas5. Engadir compost para evitar riscos de pra-gas e algns anteriores6. Arrancar follas onde vexamos que se inicia a praga (pulgn)

Para realizar tratamentos, utilzanse deter-minadas plantas que cos seus principios ac-tivos tratan pragas e enfermidades. o que se coece como extractos de plantas.

122

Extractos de plantas

123

Xurros

Xurro fermentado de ortiga.Praga: pulgns, mosca branca, Psilas, caros, Trips, Escara-vello da Pataca, Eiruga da Col, Verme Gris,Emprgase a Urtica dioica; toda a planta, excepto as races, cando est en floracin.O xurro ser rico en calcio, potasio e nitrxeno. Os efectos que exerce sobre a planta son a estimulacin do crece-mento, da respiracin e da actividade microbiana do solo.

Xurro de fentos.Praga: Roia (diludo), Pulgn lanxero (sen dilur),Emprganse as follas, ricas en minerais e carbonato de potasa. Tamn se poderan engadir compost ou acol-chado.Reforza as plantas tratadas cun aporte de potasa orgnica.

Xurro de cebola (Allium cepa).Praga: Mosca da cenoria,Mtodo preventivo contra a mosca da cenoria, senn se pode facer a asociacin destas das hortalizas unha boa solucin.

Infusins e tisanas

Infusin de allo Praga: pulgns, caros,

Infusin de ortigaPraga: Inicio do pulgn,Contra os primeiros momentos do pulgn.

Decoccins

Decoccin de cola de cabalo. Praga: mildiu, odio, roia, botritis, araa vermella,... Decoccin de allo (Allium sativum). Praga: Botritis, caros,Sen dilur aplcase contra botritis.

124

Outros preparados

Xabn potsicoPraga: pulgns, mosca branca, Psilas, caros, Trips,O xabn realizado con potasa, non con sosa para evitar danos planta, e dilese en auga.

Xofre Praga: caros, Mildiu, Odio, moteado, criba-do, acaricida, bronceado do tomate, avario-sis do pemento, un produto irritante de baixa perigosidade, cun prazo de seguridade que rolda os 5 das (segundo produto). Non utilizalo a pleno sol, xa que pode producir queimaduras na plan-ta. Presntanse en dous formatos: espol-voreo e pulverizacin (mollable).

CobrePraga: mildiu, Roia, Botritis, Tizn,Utilizado como mtodo preventivo e de cho-que. Fumigacins con cobre antes de po-cas hmidas ou antes de que se manifeste a enfermidade: os seus residuos persisten na planta de 2 a 3 semanas, polo que tras un tratamento temos unha accin prolonga-da de proteccin. fitotxico, dicir pode resultar danio para a planta e nunca debe ser aplicado con sol directo ou con elevadas temperaturas.

125

Trampa de cervexaPraga: Caracois, Babosas,Trampas que consisten en poer botes sen tapadeira, ou calquera recipiente similar, enterrados ata que a boca quede nivel do solo. Encheranse pola metade con cervexa. e) Menta-poleoPraga: Garrapatas, formigas,Facer unha infusin a base de follas tritura-das e secas. Efecto repelente.f) rbore de NeemInsecticida, extrese das sementes da Aza-dirachta indica do sudeste asitico, anda que en Espaa encontramos a Melia azeda-rach, da que se extrae o mesmo principio anda que con menos toxicidade.Pragas: Pulgns, Mosca branca, Psilas, Trips, Chinche Verde, Escaravello da Pataca, Eiruga da Col, Verme Gris, Plusias, Rosquilla Negra, Barrenador da Alcachofa, Polilla da pataca,g) Trampas pegaentasPlacas de colores atractivos para insectos, como o amarelo ou azul, impregnados de

cola entomolgica, na direccin dos ventos dominantes, indcano a presenza de insec-tos tanto beneficiosos como malignos.h) Trampas de augaSon atrados os pulgns polo amarelo do fondo do recipiente, si engadimos un pouco de deterxente no podern sar. Si se engade cervexa, son atrados os caracois.i) Trampas mecnicasPara toupas e ratos.j) SolarizacinConsiste en colocar unha lmina de polietile-no sobre o terreo previamente humedecido. Durante 30-45 das o sol quenta o solo su-perficial, alcanzando altas temperaturas, de 35 a 50 C. Destruiranse as sementes de malas herbas, pero tamn controlaremos fungos, nematodos e bacterias. Ten maior efectividade baixo cuberta, en poca estival e aplicanda regas.

127

Fichas deCultivos

10.

128

acelga

129

Data decultivo

preferencias climticas

Marco deplantacin

rega

data dacolleita

adubado

preferenciasde solo

pragas

De setembro ata abril. Mellor po-

ca: setembro, outubro e marzo

un cultivo bastante resis-

tente. Sofre bastante coas se-

cas e coas xeadas.

30 x 40 cm

Require unha humidade

constante, sendo o acolcha-

do unha tcnica moi acon-

sellable para o seu cultivo.

A partir do mes do transplan-

te da mesma poderanse em-

pezar a colleitar as sas follas.

(Algo mis en pocas fras)

medianamente esixente en

adubo. aconsellable que cada

certo tempo (cada 50 das) lle

apliquemos un puado de adu-

bo superficial para que produza

unhas boas follas.

Adptase ben a calquera tipo

de solo. Prefire aqueles que

estean amolecidos en profun-

didade e rico en humus.

Debido humidade que re-

quire o cultivo hai que estar

atentos s problemas que isto

pode supoer, como caracois

e fungos. Tamn podemos ter

algn problema cos pulgns,

minadores de hortcolas, etc.

130

allo

131

Data decultivo


Marco deplantacin

rega

data dacolleita

adubado

preferenciasde solo

pragas

De outubro a decembro,

e de xaneiro a marzo

Prefire os climas temperados an-

da que resiste ben fro.

Crece vigorosamente con tem-

peraturas entre 8 - 20 C.

Por debaixo de 16 C nocturnos

detn o seu desenvolvemento

pero non morre.

Para recoller tenros

10 x 30 cm

- Para secos: 20 x 30 cm

Cultivo que necesita de pouca

auga. Regas curtas e espalla-

das, incluso se chove

podemos deixar un tempo

a rega ata que o solo perda

case completamente a sa

humidade.

s 2 meses os allos tenros e

a partir de 4 meses os secos.

Cultivo de baixo consumo de

nutrientes, de feito non fai falta

adubar se segue a un cultivo medio

esixente. Coidado con non aportar

demasiada materia orgnica rica

en nitrxeno xa que desenvolver

mis a parte foliar en detrimento

dos bulbos.

Adptase ben a distintos tipos

de solo, anda que prefire os

soltos e aireados. Os solos

pesados non son os mellores.

Coidado na plantacin co

control da humidade en solo

xa que esta pode ocasionar

problemas de fungos.

Podemos ter algn problema

coa roia e nematodos.

132

berenxena

133

Data decultivo


Marco deplantacin

rega

data dacolleita

adubado

preferenciasde solo

pragas

De marzo a maio

Planta que necesita moito

calor e moitas horas de luz.

Moi sensible s xeadas. Unha

excesiva humidade no ambiente

pode provocar que non callen

ben as flores e que aparezan

problemas de fungos. ptimo de

crecemento de 20 - 30 C.

45 x 50 cm

Requiren dunha boa dose de

rega e de forma regular. No

soporta os enchoupamen-

tos. Se hai falta de auga pode

haber problemas de callado e

desenvolvemento de froitos.

O acolchado unha prctica

recomendada neste cultivo.

A partir de 2 meses e medio ou

3 meses dende a sa plantacin.

Son plantas moi esixentes en adubo

preferentemente ben descomposto,

anda que soportan que non estea

de todo feito. Sempre que se poda

aportarmoslle materia orgnica

descomposta. Podemos aportar

adubo en superficie conforme se

vaia desenvolvendo o cultivo, mellor

trala aparicin das primeiras flores.

Prefiren os solos soltos e pro-

fundos. Soporta bastante ben

os solos arxilosos.

Pode ter problemas con: o es-

caravello da pataca, caracois,

caros, mosca branca, pulgn,

mildiu, odio e podremias.

134

calabacin

135

Data decultivo


Marco deplantacin

rega

data dacolleita

adubado

preferenciasde solo

pragas

Dende marzo ata xuo

unha planta de temperatu-

ras clidas que non soporta

as xeadas nin as baixas tem-

peraturas. A sa temperatura

ptima de 18 - 24C.

Esixente en iluminacin.

100 x 100 cm

Necesita de regas frecuentes

e en bastante cantidade, pero

nunca mollando o talo nin as

follas da planta, xa que moi

sensible a problemas de fun-

gos e podremias. aconsellable

realizar acolchado.

A partir do mes e medio

dende a sa plantacin.

unha planta moi esixente en

nutrientes e tolera a materia

que non est totalmente des-

composta, anda que sempre

elixiremos que estea ben des-

composta. Durante o ciclo da

planta poderemos incorpo-

rarlle adubo en superficie.

Adptase ben a todo tipo de

solos, anda que prefire que

estean soltos e cavados en pro-

fundidade e lixeiramente cidos.

Gstanlle solos ricos en materia

orgnica. unha planta mediana-

mente resistente salinidade.

Poderan presentarse problemas

de pulgns, mosca branca, cara-

cois, odio e podremias.

136

cebola

137

Data decultivo


Marco deplantacin

rega

data dacolleita

adubado

preferenciasde solo

pragas

Tres ciclos: Decembro,

febreiro/marzo e abril (segun-

do variedades)

Adptase ben a todo tipo de cli-

mas, anda que se desenvolve

mellor en climas clidos. Necesita

para o desenvolvemento do bulbo

temperaturas altas e fotoperodos

longos. Con temperaturas baixas

pdese producir unha floracin

prematura. A temperatura ptima

de 13 - 24 C.

Podemos cultivalas para ce-

bolas tenras ou secas; para

tenras: 10 x 20 cm, para secas:

15 x 25 cm.

Nas primeiras fases a rega debe ser

continua pero corta conforme o cul-

tivo se desenvolva podemos espallar

mis as regas ata que vexamos que

ten un tamao considerable para

cortarlle a rega. As variacins bruscas

de humidade inducen agretamento

dos bulbos e formacin de bulbos

emparellados.

A partir dos 3 meses

da sa plantacin.

Cultivo de baixo consumo de

nutrientes, de feito non fai fal-

ta adubar se segue a un cul-

tivo medianamente esixente.

Prefire solos frescos, soltos e ben

aireados, neutros ou lixeiramente

bsicos. Tampouco necesario que

estea traballado en profundidade. Os

solos cidos non os soporta moi ben.

Os solos pesados non favorecen o seu

correcto desenvolvemento. Planta de

tolerancia media salinidade.

Problemas por excesos de

humidade: poderan aparecer

podremias, mildiu, roia e trips

en pocas clidas e secas.

138

cenoria

139

Data decultivo


Marco deplantacin

rega

data dacolleita

adubado

preferenciasde solo

pragas

De setembro a novembro, e

de xaneiro a maio.

Adptase ben a todos os cli-

mas anda que prefire os climas

temperados. Unha temperatu-

ra alta repercute nunha escasa

coloracin das cenorias e un

tamao mis pequeno.

10 x 30 cm

Require de regas frecuentes

pero curtas xa que perodos

de seca poderan producir o

endurecemento e agretamen-

to das mesmas.

A partir dos 2 meses.

Requiren un solo rico pero con ma-

teria orgnica ben descomposta.

Solos soltos e ben amolecidos cava-

dos en profundidade, que retean

ben a humidade. Os solos pedregosos

soen provocar deformacins nas

races. Non soporta a acidez do solo.

As carencias de boro producen man-

chas gomosas e marrns nas races.

As como descamacins.

A mosca da cenoria pode crear al-

gn problema xa que as larvas van

perforando as cenorias. Detctase

que estn afectadas debido a que a

planta crece moi lento e as sas follas

trnanse amarelas. para evitar este

problema podemos plantar porros

en lias paralelas. Poderan aparecer

problemas con nematodos, verme de

arame, vermes grises e pulgns.

140

chicharos

141

Data decultivo


Marco deplantacin

rega

data dacolleita

adubado

preferenciasde solo

pragas

A partir de outubro a decem-

bro e de febreiro a maio.

Prefire os climas frescos e

algo hmidos. A temperatura

ptima de crecemento sitase

entre 14 - 26C. maiora de

variedades non lles conveen

as temperaturas superiores a

30C. Sensible s perodos de

ventos fortes, sobre todo en

flores e vainas.

30 x 40 cm

Requiren dunha humidade no

solo, polo que lle subministra-

remos regas continuas e non moi

intensas. O acolchado unha

tcnica aconsellable a aplicar.

A partir dos 2 meses

da sa sementeira.

Non necesitan grandes doses

de adubo no seu cultivo; con

adubo ben descomposto

suficiente. Ademais son ca-

paces de sintetizar nitrxeno

atmosfrico e utilizalo.

Prefire os solos frescos, amoleci-

dos e cavados en profundidade,

anda que se adapta bastante ben

a todo tipo de solos, sempre que

non tea unha acidez ou basici-

dade forte. Ten unha resistencia

media salinidade.

Entre os problemas que

podemos encontrar son os

paxaros, pulgns, fungos, caros

mosca branca, trips, roia e odio.

142

col repolo

143

Data decultivo


Marco deplantacin

rega

data dacolleita

adubado

preferenciasde solo

pragas

De setembro ata abril.

Soportan moi ben a humidade

ambiental e son moi resistentes

fro, anda que este pode

provocar unha subida a flor

prematura. As temperaturas

ptimas de desenvolvemento

da planta son: 13 - 18 C.

50 x 50 cm

Necesitan dunha humidade

constante pero nunca de en-

charcamento. Non soportan as

secas. O acolchado unha boa

tcnica a aplicar.

Son moi tolerantes salinidade

das augas e do solo.

A partir dos dous meses

Planta moi esixente en adubo,

polo que lle aportaremos unha

boa cantidade de adubo ou com-

post ben descomposto. Podemos

incorporar metade de cultivo

adubo en superficie.

Recomndase adubar un pouco

mis en cultivo de inverno que no

de primavera.

Adptanse a todo tipo de solos,

prefiren aqueles que sexan lixei-

ramente alcalinos. Con solos ci-

dos aumentan a probabilidade

de hernia da col. Profundos, ben

amolecidos e ricos en materia

orgnica ben descomposta.

A enfermidade hernia da col mis

probable que apareza en solos algo

cidos e pesados, para isto

evitaremos o uso de adubos frescos,

se aparecera o mellor sera arrancar

os individuos enfermos. Tamn pode

presentar problemas de podremia

de tallo, mildiu, roia, eiruga da col,

mosca da col, pulgns, etc.

144

fabas

145

Data decultivo


Marco deplantacin

rega

data dacolleita

adubado

preferenciasde solo

pragas

Dende setembro a decembro.

unha planta de climas frescos

que pode soportar temperaturas

bastantes baixas. A calor e a falta

de auga e humidade dificultan o

seu cultivo. As sementes non soen

xerminar con temperaturas supe-

riores a 20C. As xeadas poderan

afectarlle bastante pero a planta re-

cuprase cando melloran as condi-

cins climticas.

40 x 50 cm

Require dunha humidade case

constante no solo, polo que

realizaremos regas frecuentes e

de curta duracin. O acolchado

unha boa tcnica a utilizar. Ter

coidado cos regas excesivos so-

bre todo durante a poca de flo-

racin xa que se poderan perder

moitas flores.

A partir dos 2 o 3 meses

dende a sa sementeira.

No unha planta moi esixente

en adubo; adubo ben des-

composto suficiente.

Adptase a todo tipo de solos,

sempre que estean ben traballa-

dos en profundidade. Prefire solos

algo arxilosos, con boa retencin

de auga. Adptase a un rango bas-

tante amplo en canto pH, que

vai dende 5 ata 8. Planta relativa-

mente tolerante salinidade.

Podemos ter algns

problemas con mildiu ou roia,

pulgns, trips e babosas.

146

leituga

147

Data decultivo


Marco deplantacin

rega

data dacolleita

adubado

preferenciasde solo

pragas

En climas clidos dende

outubro ata abril

Soporta ben o fro e espgase con

facilidade en pocas de calor.

sensible s xeadas. Os ventos

clidos

Guia de Agricultura Ecologica

Documents

Transcript of Guia de Agricultura Ecologica