Morfosintaxe románica

Mª Mercedes Brea López

GUÍA DOCENTE E MATERIAL DIDÁCTICO

2019/2020

FACULTADE DE FILOLOXÍA DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA GALEGA Área de FILOLOXÍA ROMÁNICA

2

FACULTADE DE FILOLOXÍA. DEPARTAMENTO DE FILOLOXÍA GALEGA. ÁREA. FILOLOXÍA ROMÁNICA.

AUTORES: Mª Mercedes Brea López Edición electrónica. 2019

ADVERTENCIA LEGAL: Reservados todos os dereitos. Queda prohibida a duplicación total ou parcial desta obra, en calquera forma ou por calquera medio (electrónico, mecánico, gravación, fotocopia ou outros) sen consentimento expreso por escrito dos autores.

3

Morfosintaxe Románica

Curso 2015-2016

1. DATOS DESCRITIVOS DA MATERIA

Nome e código: Morfosintaxe Románica (G5081448) Tipo de materia): Obrigatoria no GRAO EN LINGUAS E LITERATURAS MODERNAS

(Maior en Filoloxía Románica),

Curso no que se imparte: 4º curso, 1º cuatrimestre Número de créditos teóricos e prácticos: 6 créditos ECTS

Prerrequisitos recomendados: Ningún (resultaría de moita utilidade –pero non é

imprescindible- ter cursado previamente algún curso de Latín) Profesor(es) que a imparte(n): Mercedes Brea

Lingua(s) en que se imparte: galego (eventualmente, se hai alumnos de

intercambio, español)

Horas e lugar de titorías: despacho 203. As titorías personalizadas, relacionadas coa implantación do sistema de créditos europeos (ECTS), terán lugar os luns, de 12 a 14 horas. Para consultas de calquera tipo, mércores e xoves, de 11 a 13 horas (1º C) / de 12 a 14 (2º C) · Teléfono de contacto: 881 811829 · e-mail de contacto: mercedes.brea@usc.es (recoméndase utilizar preferentemente este medio cando non se requira a presencia directa para as consultas de calquera tipo, e tamén para confirmar as titorías)

Páxina web recomendada: www.usc.es/filrom

Horario de clases: Xoves, de 13 a 15h (B05); venres, de 13 a 14h (B01)

Datas oficiais de exames:

15/01/2020 09:30 C04 18/06/2020 09:30 C04

4

2. SENTIDO DA MATERIA NO PLAN DE ESTUDOS

O itinerario do Maior en Filoloxía Románica ten como obxectivo

fundamental potenciar a dimensión europea dos estudos lingüísticos e

literarios, explicando a xénese e evolución dunha das familias

lingüísticas que a integran (a que ten a súa orixe no latín), así como a

pervivencia e transformacións que experimenta na Idade Media a

herdanza cultural, especialmente literaria, do antigo Imperio Romano.

Na materia As linguas da Romania do 1ºcurso o estudantado

adquire un coñecemento fundamental sobre cales e cantas son as

linguas e dialectos románicos, onde se falan, cal é a súa orixe, como se

forxou o proceso de individualización de cada unha delas a partir do

latín, a historia da súa formación e os principais problemas da

estandarización, tanto individualmente como en conxunto; e na materia

A emerxencia das linguas románicas do 2º curso adquire, entre outros,

coñecementos lingüísticos sobre as distintas linguas románicas nas

súas fases máis primitivas, ademais de coñecementos específicos sobre

as particularidades do romanés e do sardo, linguas románicas en

territorios illados.

O módulo lingüístico do Maior en Filoloxía Románica

complétase coa materia Principios de Lingüística Románica de 2º curso

(2º cuadrimestre), coa que o alumnado se inicia no estudo histórico-

comparativo das linguas neolatinas para intentar comprender os

mecanismos que levaron ás diferenzas entre as linguas románicas

actuais, así como os elementos comúns conservados. Esta materia serve

como presentación do estudo de detalle que se desenvolverá nas

materias de Lexicografía e semántica románicas de 3º curso (1º

cuadrimestre) e nas de Fonética e fonoloxía románicas e Morfosintaxe

románica de 4º curso.

5

Na materia de Morfosintaxe románica corresponde ver os distintos

sistemas románicos que na morfoloxía e na sintaxe resultan da

reestruturación no latín falado, sobre todo na etapa imperial e nos

primeiros séculos da Idade Media. Ademais, inténtase comprender os

mecanismos que levaron ás diferenzas gramaticais entre as linguas

románicas actuais, así como os elementos comúns conservados.

Igualmente a materia pretende facilitar a comprensión de textos

producidos en varias linguas románicas, aplicando os conceptos

asimilados relativos á evolución histórica das mesmas.

3. OBXECTIVOS E COMPETENCIAS DA MATERIA

3.1. Os principais obxectivos que se persiguen con esta materia

son os seguintes:

Mostrar os principais fenómenos evolutivos da morfoloxía e da sintaxe que produciron a fragmentación lingüística da Romania e que deron lugar á constitución das distintas linguas románicas.

Proporcionar unha idea clara das principais características morfosintácticas que individualizan as variedades románicas, examinadas diacronicamente.

Facilitar a familiarización con textos escritos en distintas linguas románicas, particularmente na época medieval.

Ensinar a comentar as características lingüísticas, particularmente morfosintácticas, que aparecen en textos medievais.

Mostrar que a maioría dos cambios lingüísticos non son arbitrarios, senón que responden a determinadas tendencias e condicións.

Proporcionar mecanismos de comprensión das particularidades das linguas románicas a través dun estudo histórico e comparativo das mesmas.

3.2. As competencias xenéricas propias do Maior en Filoloxía

Románica pódense resumir en:

6

Visión global da familia lingüística románica dende unha perspectiva histórico-comparativa

Intercomprensión das linguas románicas actuais Coñecemento e análise comparativa do panorama literario

desenvolto nestas linguas durante a Idade Media Capacidade para editar e interpretar textos medievais en

linguas románicas Comprensión da evolución desa literatura ata a actualidade Uso e elaboración de bases de datos e recursos electrónicos

relacionados coas linguas románicas e coa literatura románica medieval

Neste marco, as competencias específicas que debe acadar o

alumnado co estudo desta materia son:

Capacidade para identificar calquera texto románico e atribuílo ó dominio lingüístico a que corresponde.

Comprensión media das principais linguas románicas.

Capacidade para comentar filoloxicamente un texto medieval escrito nunha lingua románica.

Habilidade para establecer as oportunas comparacións entre as linguas románicas en aras dunha mellor comprensión dos seus trazos diferenciais.

Coñecemento transversal (e comparado) da historia das linguas románicas.

4. CONTIDOS (TEMARIO)

1. Introdución: caracterización dos cambios morfosintácticos da Romania

1.1. Tipoloxía morfolóxica, tipoloxía sintáctica e gramaticalización

1.2. Tipoloxía converxente das linguas románicas

1.3. A dobre pertenza tipolóxica do romanés

2. Redución das clases flexionais e a redución ou perda dos casos nas linguas románicas

7

2.1. Declinación bicasual do francés e do occitano medievais

2.2. Flexión do romanés

3. Xénero e número dos substantivos e a súa evolución

3.1. O xénero neutro e as súas pegadas na Romania

3.2. As marcas formais do plural

4. Adxectivo

4.1.Readaptacións na flexión e nas marcas de xénero

4.2. Expresión da intensidade: a comparación

5. Artigo

5.1. Artigo determinado: xénese, formas románicas e funcións

5.2. Artigo indeterminado

6. Pronomes persoais

11.1. Formas tónicas e átonas

11.2. Posición dos clíticos na frase

7. Adxectivos e pronomes posesivos

8. Adxectivos e pronomes demostrativos. Adxectivos e pronomes de identidade e de alteridade

9. Adxectivos e pronomes relativos e interrogativos

10. Adxectivos e pronomes de cantidade. Numerais.

10.1. Cardinais, ordinais e multiplicativos

10.2. Modelo eslavo nos cardinais do romanés

10.3. Adverbios numerais

11. Verbo: introdución

8

11.1. Evolución das clases morfolóxicas

11.2. Evolución das desinencias verbais

11.3. Marcas de persoa no verbo

12. Evolución das formas persoais do verbo: tempos do presente

12.1. Indicativo e subxuntivo presentes e imperativo

12.2. Imperfecto (copretérito) de indicativo

12.3. Futuro e condicional (pospretérito) de indicativo: creación de futuros románicos

13. Evolución das formas persoais do verbo: tempos do pasado

13.1. Pretérito de indicativo: pretéritos fracos e fortes

13.2. Pluscuamperfecto (antepretérito) de indicativo e de subxuntivo

13.3. Formas compostas para expresar a anterioridade: pretérito con habere e esse na Romania. Pretérito catalán con anar + infinitivo

14. Formas non persoais do verbo

14.1. Infinitivo: infinitivo conxugado galego e portugués

14.2. Xerundio

14.3. Participio: participio forte e participio fraco

15. Determinantes do verbo

15.1. Adverbio: formas en –mente

15.2. Partículas adverbiais.

16. Preposición

17. Oración simple

17.1. Constituíntes funcionais

17.2. Complemento directo preposicional

18. Oración composta. A coordinación

9

19. Oración composta. A subordinación: o nominalizador panrománico /ke/. As conxuncións subordinantes

20. Orde dos elementos en latín e transformacións romances

5. BIBLIOGRAFÍA RECOMENDADA

[As obras que levan diante * son de consulta obrigatoria]

5.1. Manuais e estudos

Alén Garabato, C. – T. Arnavielle – Ch. Camps (eds.), La Romanistique dans tous ses états, Paris: L’Harmattan, 2009.

Anderson, J. M., Aspectos estructurales del cambio lingüístico, Madrid: Gredos, 1997.

Bach, S. et alii, Quadrivio romanzo: dall'italiano al francese, allo spagnolo, al portoghese, Firenze: Accademia della Crusca, 2008.

* Bec, P., Manuel pratique de Philologie romane, Paris : Picard, 1970, 2 vols.

Benedetti, M. et alt., Il cambiamento linguistico, Roma: Carocci, 2003.

Bourciez, E.: Éléments de linguistique romane. (Revisada polo autor e por J. Bourciez). París: Klincksieck, 1967 (5ª ed.).

Coseriu, E., Sincronía, diacronía e historia: el problema del cambio lingüístico, Madrid: Gredos, 1978 (3).

Coseriu, E., Estudios de lingüística románica, Madrid: Gredos, 1997.

* Elcock, W. D., Le lingue romanze, L’Aquila: Japadre, 1975.

Fernández González, J. R., Gramática histórica provenzal, Oviedo: Universidad de Oviedo, 1985.

Ferreiro, M., Gramática histórica galega, Santiago de Compostela: Laiovento, 1995.

Gargallo, J. E. – M. R. Bastardas (eds.), Manual de lingüística románica, Barcelona: Ariel, 2007.

10

Glessgen, M. D., Linguistique romane: domaines et méthodes en linguistique française et romane, Paris: A. Colin, 2007.

Herman, J., Du latin aux langues romanes: études de linguistique historique, Tübingen: Max Niemeyer, 1990.

Hewson, J., Workbook for historical Romance Linguistics, München: Lincom Europa, 1998.

Holtus, G., - Metzeltin, M. – Schmitt, Ch., Lexikon der romanistischen Linguistik, Tübingen: Max Niemeyer (varios volumes e anos).

Iliescu, M. – Mourin, L., Typologie de la morphologie verbale romane. I. Vue synchronique, Innsbruck : AMOE, 1991.

Iliescu, M. y Slusanski, D., Du latin aux langues romanes, Wilhelmsfeld: Egert Verlag, 1991.

* Iordan, I. - Manoliu, M.: Manual de Lingüística Románica, Madrid: Gredos, 1972, 2 vol.

Klausenburger, J., Coorsebook in romance linguistics, München: Lincom Europa, 2001.

Klinkenberg, J.M., Des langues romanes: introduction aux études de linguistique romane, Paris: Duculot, 1994.

Lanly, A., Morphologie historique des verbes françaises, Paris : Bordas, 1977.

* Lausberg, H., Lingüística Románica. Madrid: Gredos, 1965-66. 2 vol.

Lee, Ch., Linguistica romanza, Roma : Carocci, 2001.

Lloyd, P. M., Del latín al español. I. Fonología y morfología histórica de la lengua española, Madrid: Gredos, 1993.

Meissner F.-J. - Meissner Cl., - Klein H. G., - Stegmann T. D. , EuroComRom. Les sept amis: lire les langues romanes dès le départ, Aachen: Shaker Verlag, 2004

Metzeltin, M., Las lenguas romanicas estándar. Historia de su formación y de su uso. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana, 2004].

Meyer-Lübke, W., Introducción a la lingüística románica, Madrid: Hernando, 1926.

Meyer-Lübke, W., Grammaire des langues romanes, Genève : Slatkine, 1974, 4 vols. (reimpres. da ed. de Paris 1890-1906)

Nunes, J. J., Compêndio de gramática histórica portuguesa (fonética e morfologia), Lisboa: Livraria Clássica, 1975 (8ª).

Pöckl, W. et alii, Introducción a la lingüística románica, Madrid: Gredos, 2004.

Posner, R., Las lenguas romances, Madrid: Cátedra, 1998.

11

* Reinheimer, S. e L. Tasmowski, Pratique des langues romanes, Paris: l’

Rohlfs, G., Grammatica storica della lingua italiana e dei suoi dialetti, Torino: Einaudi, 1966-1969, 3 vols.

Schmidely, J. (coord.), De una a cuatro lenguas: intercomprensión románica; del español al portugués, al italiano y al francés, Madrid: Arco Libros, 2001.

* Tekavcic, P., Grammatica storica dell’italiano. II. Morfosintassi, Bologna: Il Mulino, 1972.

Teyssier, P., Comprendre les langues romanes. Du français à l’espagnol, au portugais, à l’italien et au roumain. Méthode d’intercompréhension, Paris : Chandeigne, 2004.

Wartburg, W. von, Problemas y métodos de la lingüística, Madrid: CSIC, 1991.

Wartburg, W. von, La fragmentación lingüística de la Romania, Madrid: Gredos, 1979.

Williams, E. B., Do latim ao português. Fonologia e morfologia históricas da lingua portuguêsa, Rio de Janeiro: Tempo Brasileiro, 1975 (3ª).

5.2. Dicionarios Alcover, A. M. / Moll, F. de B.: Diccionari Català-Valencià-Balear. Inventari

lexicogràfic i etimològic de la llengua catalana. Obra iniciada por A. M. Alcover, continuada por F. de B. Moll coa colaboración de M. Sanchís Guarner. Palma de Mallorca: Miramar, 1930-62. 10 vol. (Palma de Mallorca: Moll, 19682).

Battisti, C. / Alessio, G.: Dizionario etimologico italiano. Firenze: Barbera, 1950-57. Reimpr. 1966.

Bloch, O. / Wartburg, W. v.: Dictionnaire étymologique de la langue française. París: 19756 (1932).

Cioranescu, A.: Diccionario etimológico rumano. Tenerife: Univ. de La Laguna / Madrid: Gredos, 1958-1963.

Corominas, J. / Pascual, J. A.: Diccionario crítico etimológico castellano e hispánico. Madrid: 1980-91. 6 vol.

Coromines, J.: Diccionari etimològic i complementari de la llengua catalana. Barcelona: 1979/1991. 9 vol.

Cortelazzo, M. / Zolli, P.: Dizionario etimologico della lingua italiana. Bologna: Zanichelli, 1979-1988.

Devoto, G.: Avviamento alla etimologia italiana. Dizionario etimologico. Firenze: Le Monnier, 196821 (1966).

12

Ernout, A. – A. Meillet, Dictionnaire étymologique de la langue latine. Histoire des mots, Paris: Klincksieck, 1985 (4ª ed.).

Lorenzo, R.: La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla. II Glosario. Orense: Instituto de Estudios Orensanos “Padre Feijoo”. 1977.

Machado, J. P.: Diccionario etimológico da lingua portuguesa com a mais antiga documentaçao escrita e conhecida de muitos dos vocábulos estudiados. Lisboa: Horizonte, 19874. 5 vol.

Meyer-Lübke, W.: Romanisches Etymologisches Wörterbuch [REW]. Heidelberg: 19353 (1911).

Nascentes, A.: Diccionario etimológico da língua portuguesa. Rio de Janeiro: 1932-52. 2 vol.

Pfister, M.: Lessico etimologico italiano (LEI). Wiesbaden: Reichert. 3 vol. 1979.

6. METODOLOXÍA E RECURSOS

As clases expositivas presentarán os contidos esenciais do

programa, co obxectivo de fomentar a autoaprendizaxe continua por

parte do estudiante. As clases interactivas consistirán en comentarios

realizados a partir das obras de consulta para cada tema, e tamén na

análise dos materiais lingüísticos extraídos dos textos que se facilitan

con esta guía

A materia consta de 6 créditos ECTS, equivalentes a 150 horas de

traballo do alumno. Deste conxunto, 75 horas (50%) dedicaranse a traballo dirixido pola profesora e as outras 75 horas (50%) a traballo autónomo por parte dos alumnos para completar os coñecementos e habilidades traballados na clase. As horas de traballo dirixido distribuiranse en 54 de actividades formativas presenciais (o que supón o 36% do traballo total) e 21 (14% do total) de actividades dirixidas non presenciais.

ACTIVIDADES horas

presenciais horas non presenciais

traballo autónomo

TOTAL

Clases expositivas

24 - 35 59

Clases 24 21 (TD) 40 85

13

ACTIVIDADES horas presenciais

horas non presenciais

traballo autónomo

TOTAL

interactivas Titorías 3 - - 3 Sesións de avaliación

3 - - 3

TOTAL 54 21 75 150

7. SISTEMA DE AVALIACIÓN

Aplicarase un procedemento de avaliación continua. Farase un

seguimento semanal do labor realizado por cada estudante, polo que se

require a asistencia obrigatoria (como mínimo, nun 80% do total de

horas previstas) tanto ás clases expositivas como ás interactivas e unha

participación activa nelas.

A porcentaxe na avaliación correspondente a cada actividade

será:

. 20% para a asistencia regular e participación activa nas

diferentes actividades

. 30% nunha proba escrita (de carácter fundamentalmente

práctico) sobre contidos da materia, que terá lugar no mes de decembro

de 2019

. 20% para un comentario que se exporá na clase

. 30% para o comentario dun texto correspondente a un dominio

lingüístico diferente do traballo anterior, que se entregará por escrito

antes do día 10 de xaneiro de 2020.

A porcentaxe na avaliación correspondente a cada tipo de

actividade distribúese, así, do seguinte xeito:

ASPECTO CRITERIOS INSTRUMENTO PESO

14

Asistencia e participación

Asistencia regular e participación activa nas distintas actividades

Control de asistencia, anotacións da pofesora e autoavaliación

20%

Contidos da materia

Dominio dos contidos teóricos e prácticos

Proba escrita (30%)

+

Comentario específico preparado para desenvolver oralmente na aula (20%)

50%

Traballo escrito Calidade, orixinalidade, presentación, redacción, ordenación dos contidos

Un comentario filolóxico escrito

30%

Para aprobar a materia, hai que obter unha nota mínima de 5

como resultado da avaliación do labor de todo o cuadrimestre; de non

obterse esa cualificación, deberá realizarse un exame final con parte

práctica e teórica relativa ó temario, que se fará nas datas oficiais que

se marcan no calendario da Facultade de Filoloxía da USC. Quen non

poida participar nalgunha das actividades previstas, xustificadas

consonte co previsto na Normativa de asistencia á clase nas ensinanzas

adaptadas ao Espazo Europeo de Educación Superior, que o Consello de

Goberno da USC aprobou en sesión do 25 de marzo do 2010, pode

suplir esa ausencia con varios traballos substitutorios, que serán

supervisados polo profesor e comentados nas distintas fases do seu

desenvolvemento en titorías especiais previamente acordadas con cada

estudante.

Así mesmo, os estudantes que non superen a materia na primeira

convocatoria deberán realizar un exame escrito sobre esta na segunda

oportunidade (data marcada pola Facultade). Este exercicio responderá

ás características sinaladas a propósito do exame ó que se someterán os

alumnos que se acollan a esta opción na primeira oportunidade.

15

8. OUTRAS INFORMACIÓNS DE UTILIDADE

É obrigatoria a asistencia continuada ás clases, xa que nelas se irán

expoñendo os aspectos fundamentais do programa e dando as indicacións precisas non só para completalos senón tamén para utilizalos na elaboración dos comentarios e probas.

O coñecemento (aínda que non sexa a nivel elevado) de máis dunha lingua románica facilitará en gran medida a asimilación dos contidos e o manexo da bibliografía, pero tamén é posible ir adquirindo ese coñecemento a partir do traballo cotián.

En calquera caso, a aprendizaxe debe ser progresiva, pois non é doado enfrontarse á materia en bloque.

16

ORGANIGRAMA DO CURSO

DESENVOLVEMENTO DO PROGRAMA distribución

Tema 1 1 hora

Tema 2 5 horas

Tema 3 3 horas

Tema 4 1 hora

Tema 5 1 hora

Tema 6 3 horas

Tema 7 2 horas

Tema 8 2 horas

Tema 9 1 hora

Tema 10 1 hora

Tema 11 3 horas

Tema 12 4 horas

Tema 13 4 horas

Tema 14 2 horas

Tema 15 1 hora

Tema 16 1 hora

Tema 17 1 hora

Tema 18 1 hora

Tema 19 1 hora

Tema 20 1 hora

Proba escrita 13/12

Exposición oral dos comentarios establecidos

19-20/12

17

DESENVOLVEMENTO DO TEMARIO

Nas liñas que seguen preséntase material bibliográfico esencial para a preparación de cada un dos temas, ben para a exposición do profesor, ben para a preparación de comentarios e exposición(s) a cargo do alumnado.

As referencias completas das obras que se sinalan nos temas figuran todas no apartado de Bibliografía. Tamén figuran os tres manuais que se citan en case todos os temas, dos que a seguir se pon a ficha completa só do tomo relativo á morfoloxía ou á morfosintaxe:

Iordan, I. / Manoliu, Mª. (1972): Manual de Lingüística Románica. Parte cuarta “Morfosintaxis”. Madrid: Gredos, 207-390.

Lausberg, H. (1966): Lingüística Románica II Morfología. Madrid: Gredos.

Sánchez Miret, F. (2007): “Morfosintaxis histórica”·, en Gargallo, J. E. – Bastardas, M. R. (Eds.), Manual de lingüística románica, Barcelona: Ariel, pp. 250-274.

Tekavcic, P. (1972): Grammatica storica dell’italiano. II Morfosintassi. Bologna: Il Mulino, 1972 [Cada capitulo contén unha excelente síntese na que se presenta a situación en latín clasíco e os principais cambios en latín vulgar e nas diversas linguas románicas, á parte do detallado estudo do italiano e variedades latinas de Italia, no que hai constante referencias a outras linguas románicas].

TEMA 1. Introdución: caracterización dos cambios morfosintácticos da Romania

Sánchez Miret (2007: 251-257) para a delimitación do estudo e características dos cambios morfosintácticos.

Metzeltin (2004: 45-59) para a tipoloxía converxente das linguas románicas. Metzeltin (2004: 259-267) para a dobre pertenza tipolóxica do romanés.

TEMA 2. Redución das clases flexionais e redución ou perda dos casos nas linguas románicas [Neste tema tratarase de xeito especial a declinación bicasual do francés e do

occitano medievais, así como a pervivencia da flexión nominal no romanés]. Iordan / Manoliu (I, 1972: 230-242 ) Lausberg (II, 1966: 19-105) Sánchez Miret (2007: 254-256) Tekavcic, P. (II, 1972: 25-57)

TEMA 3. Xénero e número dos substantivos e a súa evolución

Iordan / Manoliu (I, 1972: 209-230 ) Lausberg (II, 1966: 19-105) Reinheimer / Tasmpowski (1997: 163-183) Sánchez Miret (2007: 261-264) Tekavcic, P. (II, 1972: 59-77, 84-100, 105-111)

TEMA 4. Adxectivo

18

Iordan / Manoliu (I, 1972: 257-266) Lausberg (II, 1966: 106-139) Tekavcic, P. (II, 1972: 54-57, 143-167)

TEMA 5. Artigo

Iordan / Manoliu (I, 1972: 242-256 ) Lausberg (II, 1966: 208-217) Tekavcic, P. (II, 1972: 125-142)

TEMA 6. Pronomes persoais

Iordan / Manoliu (I, 1972: 279-296) Lausberg (II, 1966: 153-198 ) Sánchez Miret (2007: 266-267) para a posición dos clíticos Tekavcic, P. (II, 1972: 230-258)

TEMA 7. Adxectivos e pronomes posesivos

Iordan / Manoliu (I, 1972: 296-299) Lausberg (II, 1966: 222-238) Tekavcic, P. (II, 1972: 176-187)

TEMA 8. Adxectivos e pronomes demostrativos Iordan / Manoliu (I, 1972: 300-305) Lausberg (II, 1966: 201-208) Tekavcic, P. (II, 1972: 188-199) Adxectivos e pronomes de identidade e de alteridade Iordan / Manoliu (I, 1972: 305-306 ) Tekavcic, P. (II, 1972: 199-204)

TEMA 9. Adxectivos e pronomes relativos e interrogativos Iordan / Manoliu (I, 1972: 306-311) Lausberg (II, 1966: 217-222) Tekavcic, P. (II, 1972: 221-229)

TEMA 10. Adxectivos e pronomes de cantidade Iordan / Manoliu (I, 1972: 276-277, 311-319 ) Tekavcic, P. (II, 1972: 204-220) Numerais Iordan / Manoliu (I, 1972: 267-275) Lausberg (II, 1966: 239-257) Tekavcic, P. (II, 1972: 260-266)

19

TEMA 11. Verbo: introdución

Iordan / Manoliu (I, 1972: 355-365) Reinheimer / Tasmpowski (1997: 187-192) Tekavcic, P. (II, 1972: 269-289) Sánchez Miret (2007: 257-260), para as clases morfolóxicas e as marcas de persoa

en francés.

TEMA 12. Evolución das formas persoais do verbo: tempos do presente [Neste tema atenderase de xeito especial á formación do futuro e condicional

romance e á situación actual] Iordan / Manoliu (I, 1972: 348-351) Lausberg (II, 1966: 272-284, 329-336, 337-344, 363-371) Lausberg (II, 1966: 310-318) para a formación dos futuros Reinheimer / Tasmpowski (1997: 192-224) Tekavcic, P. (II, 1972: 356-372), para os presentes e imperfectos de indicativo e de

subxuntivo. Tekavcic, P. (II, 1972: 413-421), para o imperativo Tekavcic, P. (II, 1972: 300-317, 403-412), para a formación dos futuros

TEMA 13. Evolución das formas persoais do verbo: tempos do pasado [Neste tema atenderase de xeito especial á evolución dos pretéritos fracos e fortes e

á formación romance de tempos compostos para o pasado] Iordan / Manoliu (I, 1972: 324-327, 352-354) Lausberg (II, 1966: 295-305, 337, 345-357, 374-378) Lausberg (II, 1966: 319-326), para a formación dos tempos compostos Reinheimer / Tasmpowski (1997: 224-236) Tekavcic, P. (II, 1972: 374-392), para o pretérito (rizotónico e arrizotónico) Tekavcic, P. (II, 1972: 290-300), para os tempos compostos romances.

TEMA 14. Formas non persoais do verbo Iordan / Manoliu (I, 1972: 341-344, 354-355) Lausberg (II, 1966: 287-295, 305-307, 344, 357-362, 374) Reinheimer / Tasmpowski (1997: 191-192, 205-206, 236) Tekavcic, P. (II, 1972: 421-440)

TEMA 15. Determinantes do verbo

Iordan / Manoliu (I, 1972: 366-374) Lausberg (II, 1966: 140-152) Tekavcic, P. (II, 1972. 555-578)

20

TEMA 16. Preposición Brea, M. (1985), “Las preposiciones, del latín a las lenguas románicas”, Verba, 12,

pp. 147-182 Iordan / Manoliu (I, 1972: 375-385)

TEMA 17. Oración simple Sánchez Miret (2007: 267-271) Tekavcic, P. (II, 1972: 582-586)

TEMA 18. Oración composta. A coordinación

Coseriu (1997: 203-230) para a coordinación latina e románica. Iordan / Manoliu (I, 1972: 385-388) Tekavcic, P. (II, 1972: 589-599)

TEMA 19. Oración composta. A subordinación.

[Neste tema tratarase de xeito especial a orixe do nominalizador panrománico /ke/] Iordan / Manoliu (I, 1972: 388-390 ) Tekavcic, P. (II, 1972: 599-615)

TEMA 20. Orde das palabras en latín e transformacións romances Sánchez Miret (2007: 265-266) Tekavcic, P. (II, 1972: 683-694)

21

Textos para comentarios

[Ampliarase a selección na clase]

1.

L’espagnol, le français, l’italien et le portugais sont quatre langues issues du latin. Il est facile, pour celui qui en sait une, de comprendre aussi les autres.

Lo spagnolo, il francese, l’italiano e il portoghese sono quattro lingue derivate dal latino. Per chi ne sa una è facile capire anche le altre.

O espanhol, o francês, o italiano e o português sao quatro línguas derivadas do latim. Para quem sabe uma delas é fácil entender também as outras.

El español, el francés, el italiano y el portugués son cuatro lenguas derivadas del latín. Para quien sabe una de ellas es fácil entender también las otras.

2.

Le rossignol et la police. Triomphe sans précédent... Interprétation inoubliable...

Ainsi s’extasie toute la presse italienne à propos du récent gala de

L’usignolo e la polizia. Trionfo senza precedenti... Interpretazione indimenticabile...

Così, in estasi, s’esprime la stampa italiana sul recente gala alla Scala di Lilano, ove la

O rouxinol e a polícia. Triunfo sem precedentes... Interpretaçao inesquecível...

Assim se extasia toda a imprensa italiana a propósito da

Privighetoarea si politia. Triumf fara precedent... Interpretare de neuitat...

Asa s i-a exprimat entuziasmul întreaga presa italiana dupa recenta gala

22

la Scala de Milan, où la célèbre Castafiore, pour ses adieux à l’Europe, s’est produite dans l’opéra de Rossini La gazza ladra. La diva a fait l’objet de quinze rappels... Puisse l’enthousiasme de ses adulateurs avoir versé un baume sur son coeur meurtri, car on la dit inconsolable de la disparition du plus beau de ses bijoux.

celebre Bianca Castafiore ha cantato La gazza ladra di Rossini, per il suo addio all’Europa. La diva è stata chiamata al proscenio quindici volte. Noi le auguriamo che il trionfo abbia versato un po’ di balsamo nel suo cuore ancora triste, poiché la cara signora non sa consolarsi della perdita del suo gioiello più prezioso.

recente récita de gala do Scala de Milao, onde a célebre Castafiore, despedindo-se da Europa, se apresentou na ópera de Rossini... A diva foi objecto de quinze chamadas... Possa o entusiasmo dos seus admiradores ter deitado um bálsamo sobre o seu coraça o amargurado, porque diz-se que está inconsolável pela desapariçao da mais bela das suas jóias.

de la Scala din Milano, când celebra Castafiore în semn de ra mas bun de la Europa a cântat în opera lui Rossini... Diva a fost chemata de cincisprezece ori la rampa... Fie entuziasmul admiratorilor jej un balsam pentru inima ei îndurerata, caci se spune ca este neconsolata dupa disparitia celei mai frumoase bijuterii ale ei.

23

3.

Eras can vei verdejar

pratz e vergiers e boscatges,

vuelh un descort comensar

d'amor, per qu'ieu vauc aratges:

qu'una dona.m sol amar,

mas camjatz l'es sos coratges,

per qu'ieu fauc desacordar

los motz e.ls sos e.ls lengatges.

Io son quel que ben non aggio,

ni encora non l'av(e)rò

per aprilo ne per maggio,

si per madonna non l'ho;

certo qu'en nisun lenguaggio

sa gran beltà dir non so:

chu fresqu'es que flor de glaggio,

e ja no me'n partirò.

Bell'e douce dame chiere,

a vos me doin'e m'otroi:

je n'aurai mes joy'entiere

si je n'ai vos e vos moi;

molt estes male guerriere

24

si je muer, per bone foi,

e ja per nulle maniere

no.m partrai de vostre loi.

Dauna, io mi rent a bos,

coar ets 'ra mes bon'e bera

co anc hos, e galhard'e pros,

ab que no.m hossetz tan hera:

moch abetz beras haissos

ab color hresqu'e nouera;

boste soy, e si.bs agos

no.me destrengora hiuera.

Mas tan temo vostro preito,

todo.n son escarmentado:

per vos ei pen'e maltreito

en meo corpo lazerado;

la noit quan jaç'en meu leito

so[n] mochas vezes penado,

e car nonca m'ei profeito

falid'ei, e[n] meu cuidado.

Bels cavaliers, tant es cars

vostre honratz senhoratges,

25

que c[i]ascun jorno m'esglaggio.

Oi me lasso! que farò

si sele que j'ai plus chiere

me tue, ne sai porquoi?

Ma dauna, he que dey bos

ni peu cap Santa Quitera,

mon corasso[n] m'avetz treito

e, molt gen faulan, furtado.

Bibliografía específica sobre este texto: Bec, P., "Note philologique sur la cobla gasconne du descort plurilingue de Raimbaut de

Vaqueyras", Medioevo Romanzo 12, 1987, pp. 275-288.

Bergin, Th., G., Rambaldo di Vaqueiras: liriche, Firenze: Fussi, 1956.

Bertolucci, V., "Posizione e significato del canzoniere di Raimbaut de Vaqueiras nella storia della poesia provenzale", Studi mediolatini e volgari, 11, 1963, pp. 9-68.

Brea, M., "La estrofa V del "descort" plurilingüe de Raimbaut de Vaqueiras", en Homenaje a Alvaro Galmés de Fuentes, Gredos - Universidad de Oviedo, Madrid, II, 1985, pp. 49-64.

Brea, M., : “La utilidad de los textos románicos plurilingües en la enseñanza de la Filología Románica”, Actes du XVIIIe Congrés International de Linguistique et de Philologie Romanes, Tübingen : Niemeyer, 1988, vol. VII, pp. 260-269.

Brugnolo, F., Plurilinguismo e lirica medievale: da Raimbaut de Vaqueiras a Dante, Bulzoni, Roma, 1983.

Castro, J.A., O descordo plurilingue de Raimbaut de Vaqueiras, Rio de Janeiro, 1985.

Crescini, V.,"Il discordo plurilingue di Rambaldo di Vaqueiras", Nuovi Studi Medievali 1 (1923), pp. 73-106 (recogido luego en sus Romanica fragmenta, Casa Editr. G. Chiantore, Torino, 1932, pp. 507-540).

d'Heur, J. M., Troubadours d'Oc et troubadours galiciens-portugais, Fundaçao C. Gulbenkian, Paris, 1973.

26

Fernández Campo, F., “Breves suxestións sobre o descort plurilingüe de R. de Vaqueiras, Estudios galegos en homenaxe ó profesor Giuseppe Tavani, Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 1994, pp. 57-64.

Fernández Campo, F., “Más sugerencias sobre el descort plurilingüe de Raimbaut de Vaqueiras (estrofa V, vv. 37-40)”, en Lusophonie in Geschichte und Gegenwart. Feitschrift für Helmut Siepmann zum 65 Geburstag, Bonn: Romanistischer Verlag, 2003, pp. 253-266.

Fernández Campo, F., “A tornada galega do "Descort" plurilingüe de Raimbaut de Vaqueiras”, en Pola melhor dona de quantas fez nostro Senhor: homenaxe á profesora Giulia Lanciani, Santiago de Compostela : Xunta de Galicia, 2009, pp. 183-88.

Linskill, J. The poems of the troubadour Raimbaut de Vaqueiras, Mouton, The Hague, 1964.

Raimbaut von Vaqueiras, Dichtung und Leben, herausgegeben von K. M. Fassbinder, Halle, 1929 (reimpr. en Slatkine Reprints, Genève, 1977).

Tavani, G., "Sul discordo plurilingue di Raimbaut de Vaqueiras", en Mittelaterstudien Erich Köhler zum Gedenken, herausgegeben von H. Krauss und D. Rieger, Carl Winter, Heidelberg, 1984, pp. 277-287.

Tavani, G., "Per il testo del discordo plurilingue di Raimbaut de Vaqueiras", Romanica Vulgaria Quaderni 8-9 (Studi francesi e provenzali 84-85), 1986, pp. 117-147.

Tavani, G., “Accordi e disaccordi sul discordo plurilingüe di Raimbaut de Vaqueiras”, Romanica Vulgaria Quaderni, 10/11, 19986-87, pp. 5-44.

27

EXERCICIOS

28

1.a) Flexión nominal (substantivos e adxectivos)

Eras quan vei verdejar

Caso suxeito singular

Caso réxime singular

Caso suxeito plural

Caso réxime plural

Estrofa I

Estrofa III

NOTA IMPORTANTE: A composición consta de cinco estrofas + unha tornada de 10 versos que, en realidade, son cinco tornadas de 2 vv. cada unha, polo que, en cada fila, en todos os exercicios, hai que poñer tamén as formas atopadas na tornada respectiva.

29

1.b) Xénero e número (substantivos e adxectivos)

Masculinos Singular plural

Femininos Singular plural

Estrofa I

Estrofa II

Estrofa III

Estrofa IV

Estrofa V

30

2.a) Pronomes persoais (formas tónicas) Primeira persoa

Singular plural Segunda persoa

Singular plural Terceira persoa Singular plural

Estrofa I

Estrofa II

Estrofa III

Estrofa IV

Estrofa V

31

2.b) Pronomes persoais (formas átonas)

Primeira persoa

Singular plural Segunda persoa

Singular plural Terceira persoa Singular plural

Estrofa I

Estrofa II

Estrofa III

Estrofa IV

Estrofa V

32

3.a) Demostrativos ‘este’

Singular plural ‘ese’

Singular plural ‘aquel’ Singular plural

Estrofa I

Estrofa II

Estrofa III

Estrofa IV

Estrofa V

33

3.b) Pronomes de identidade e alteridade

identidade

Singular plural alteridade

Singular plural

Estrofa I

Estrofa II

Estrofa III

Estrofa IV

Estrofa V

34

4.a) Posesivos (formas tónicas) Primeira persoa

Singular plural Segunda persoa

Singular plural Terceira persoa Singular plural

Estrofa I

Estrofa II

Estrofa III

Estrofa IV

Estrofa V

35

4.b) Posesivos (formas átonas)

Primeira persoa

Singular plural Segunda persoa

Singular plural Terceira persoa Singular plural

Estrofa I

Estrofa II

Estrofa III

Estrofa IV

Estrofa V

36

5. Formas verbais Pres. Ind.. Futuro Perfecto Imperf.

Subx. Condicional Infinitivo Xerund Particip