Evolución do latín. As linguas romances.

Evolución do latín.As linguas romances

Álvaro P. Vilariñov.1.3 (setembro 2010)

http://en.wikipedia.org/wiki/File:Akihitum-et-michikam.jpg

miércoles 15 de septiembre de 2010



IndexNacemento do latín

Primeiros documentos do latín

Latín literario ou culto

Latín vulgar

Etapas do latín culto: introdución

Etapas do latín culto I

Etapas do latín culto II

Etapas do latín culto III

Expansión do latín vulgar

Fragmentación do latín

As linguas romances

☝

☞miércoles 15 de septiembre de 2010

Nacemento do latínIndoeuropeos en Italia (1.200-1.100 a.C.)

Intercambio lingüístico e cultural

Diversidade de pobos e linguas

Hexemonía de Roma, pequena aldea do Lacio:

Dominio militar (509 a.C., Roma domina o Lacio)

Imposición da súa lingua e costumes aos demais pobos itálicos (272 a.C. toma de Tarento, Roma domina Italia)

O latín: lingua de Roma

☜ ☞

☝


Primeiros documentos do latínNon literarios, arcaísmo e rusticidade

Documentos oficiais

Cantos rituais

Textos de loubanza das familias nobres

Exemplo: lapis niger (s. VI-V a.C.)

☜ ☞

☝


Lapis niger

O Lapis Níger (pedra negra), está situado na parte noroeste do Foro, datado nos séculos VI-V a.C.

A lectura do texto está suxeita a debate, xa que, aínda que as palabras son claras, están fragmentadas. Así pois é complicada a súa interpretación.

Crese que se refire a unha Lex Sacra do santuario que avisaría dunha maldición para quen violasen o lugar sagrado.

☜

Imaxe: http://www.imperioromano.com/99/lapis-niger.html

☝


http://www.imperioromano.com/99/lapis-niger.html

http://www.imperioromano.com/99/lapis-niger.html

Latín literario ou latín cultoNacemento da literatura latina (s. III-II a.C.)

Perfeccionamento do idioma

Loubanza das victorias de Roma

Grecia, modelo a seguir:

Canon literario

Préstamos léxicos e sintácticos

Xéneros literarios:

Historiografía, Épica, Lírica, Teatro, Filosofía, Epistolografía, Oratoria

☜ ☞

☝

Cicerónhttp://www.flickr.com/photos/

mharrsch/9941947/


http://www.flickr.com/photos/mharrsch/9941947/




Latín vulgarVulgus: “pobo”: Fala dos soldados, labregos, comerciantes, escravos

Tamén chamado: sermo plebeius, sermo cotidianus, sermo rusticus

Distanciamento progresivo entre o latín culto e o vulgar

Latín vulgar: lingua non fixada pola gramática

Evolución libre e rápida

Abundancia de neoloxismos

Poucos testemuños escritos (a diferencia do latín culto)

Graffitis de Pompeia

Pegadas no latín literario (novela “O Satiricón”, de Petronio)

Comparación das linguas romances (lingüística comparada)☜ ☞

☝


Graffiti pompeianos

Imaxe: http://terraeantiqvae.blogia.com/2005/010902-graffiti-la-permanencia-de-lo-efimero.-pompeya-en-un-grito-mudo.php

Imaxe: http://www.proel.org

☜

☝

http://www.historiaclasica.com/2007/09/graffittis-en-pompeya.html


http://terraeantiqvae.blogia.com/2005/010902-graffiti-la-permanencia-de-lo-efimero.-pompeya-en-un-grito-mudo.php




















































Etapas do latín culto: introdución

Evolución co paso do tempo

Latín literario: lingua uniforme, estable dende o III a.C. (inicio latín literario) ata o V d.C. (caída do Imperio romano)

A aparición das linguas romances (s. IX) e a súa utilización posterior como lingua literaria supuxo un progresivo abandono do latín

O latín, como lingua escrita, seguiu moitos séculos sendo lingua de prestixio, de obras literarias e científicas

O latín está vivo no século XXI

☜ ☞

☝


Etapas do latín culto I

Período arcaico

s. III-II a.C.

Livio Andronico (Épica, “Odussia”)Nevio, Ennio (Teatro e Épica)Plauto e Terencio (Teatro)

Período clásico

s. I a.C. - I d.C.

Cicerón (Oratoria)César e Tito Livio (Historiografía)Virxilio (Épica, Didáctica)Horacio, Catulo, Ovidio (Lírica)

Período post-clásico s. I-II d.C.

Séneca (Filosofía, Teatro)Marcial, Xuvenal (Lírica: Epigrama)Tácito (Historiografía)

Latín tardío s. III-VII d.C.

Autores cristiáns: Tertuliano, S. Xerome, S. Agostiño

☜ ☞

☝


Etapas do latín culto II

Latín medieval s.VIII - XIV

Latín literario: igrexa, corte, escolaLatín vulgar: evolución aceleradaLatín lingua franca: intelectuais, políticos da época de CarlomagnoOs copistas medievais: a transmisión da cultura clásica

Latín renacentista s.XV - XVI

A volta cara a Antigüidade ClásicaPetrarca, Erasmo, Luis Vives, NebrijaUso simultáneo das linguas nacionais > enriquecemento a partir do latín (cultismos)

Latín científico s.XVII - XVIII

Descartes, Newton, Spinoza, LeibnizLinneo: sistema de clasificación das plantas (+ adiante tamén a zooloxía)

☜ ☞

☝


Axuda de escritorio

☜ ☞

☝

As novas tecnoloxías chegan aos copistas medievais ...


Latín contemporáneo s.XXI

Novo latín(Neolatín)

Continuación da tradición anterior como lingua franca na comunidade científica:Medicina, Dereito, Filoloxía, Química, etc.Códigos Internacionais de nomenclatura científica en bioloxíaNomenclatura planetariaNomenclatura anatómica internacionalLatinismos ou aforismos latinosTáboa periódica

Continuación da tradición anterior como lingua franca na comunidade

Códigos Internacionais de nomenclatura científica en bioloxía

Latín vivo(Latín falado)

Un pasatempo ou unha nova lingua franca?VicipaediaFacebook lingua latinaGoogle en latínNuntii LatiniScorpio MartianusGraduatio latina

Latín eclesiástico

Lingua oficial da igrexa católica (publicacións en latín, misa en latín, etc.)Lexicon recentis latinitatisLingua oficial da igrexa católica (publicacións en latín, misa en latín, etc.)

☜ ☞

☝

Latín contemporáneo na wikipedia inglesa

Etapas do latín culto III


http://www.alonsoformula.com/inorganica_gal/tabla_periodica.htm

http://www.alonsoformula.com/inorganica_gal/tabla_periodica.htm

http://la.wikipedia.org/wiki/Pagina_prima

http://la.wikipedia.org/wiki/Pagina_prima

http://la-va.facebook.com/index.php?lh=70eeadcd33c7f4bcc395925da42fa7bd&

http://la-va.facebook.com/index.php?lh=70eeadcd33c7f4bcc395925da42fa7bd&

http://www.google.com/intl/la/

http://www.google.com/intl/la/

http://www.yleradio1.fi/nuntii/

http://www.yleradio1.fi/nuntii/

http://www.scorpiomartianus.com/

http://www.scorpiomartianus.com/

http://www.youtube.com/watch?v=47u6IJ2GVdM&feature=related

http://www.youtube.com/watch?v=47u6IJ2GVdM&feature=related

http://www.vatican.va/roman_curia/institutions_connected/latinitas/documents/rc_latinitas_20040601_lexicon_it.html

http://www.vatican.va/roman_curia/institutions_connected/latinitas/documents/rc_latinitas_20040601_lexicon_it.html

http://en.wikipedia.org/wiki/Contemporary_Latin

http://en.wikipedia.org/wiki/Contemporary_Latin

Pachygnatha zappa

Reino Animalia

Phylum Arthropoda

Clase Arachnida

Orde Aranea

Familia Tetragnathidae

Xénero Pachygnatha

Especie Pachygnatha zappa

"Etymology. Zappa is a noun in apposition. This species epithet is given in honor of the twentieth century composer Frank Zappa (1941-1993), well known for both his serious and commercial music. The dark grey mark on the ventral side of the abdomen of the female of this species strikingly resembles the artist's legendary moustache (Fig. 69)"

☜ ☞

☝

http://homepage.ntlworld.com/andymurkin/Resources/MusicRes/ZapRes/spider.html

Sistema de Clasificación en Bioloxía






Nomenclatura planetaria: Sistema para identificar accidentes xeográficos en planetas e satélites usando termos latinos

Termos descriptoresTermos descriptores

Catena, catenae Cadena de crateres

Dorsum, dorsa Cadea de outeiros

Flexus, flexus Crestas curvilíneas

Fossa, fossae Depresión do terreo

Lacus Lago ou chaira

Mare, maria Mar ou chaira circular

Vallis, valles Vales Mare Erythraeum(rexión de Marte)

Mars

☜ ☞

☝


Nomenclatura anatómica internacional: Acordo internacional para uniformar un vocabulario científico no que cada parte teña un so nome,

o máis simple e descritivo posible. Por suposto, en latín.

http://wiki.medpedia.com/Anatomical_Nomenclature

☜ ☞

☝

Regio Frontalis(rexión frontal)

Fossa iugularis(fosa iugular)




habeas corpus

sine die

dura lex, sed lex

in dubio pro reo

honoris causa

cum laude

numerus clausus

campus

sui generis

lapsus

curriculum vitae

ipso facto

No dereito

Na universidade

Na vida cotiáLatinismos

☜ ☞

☝


http://paulatimgallaecia.wikispaces.com/Latinismos



Expansión do latín vulgar

Definición de romanización

Desprazamento das linguas vernáculas > triunfo do latín

Latín: lingua dunha cultura moi superior

Lingua de prestixio

Facilidade nas relacións comerciais, culturais e sociais

Fases da adopción do latín:

1ª fase: cidades (centros administración, milicia e comercio)

2ª fase: esténdese a zonas rurais, bilingüismo

3ª fase: latín en tódolos ámbitos

☜ ☞

☝


Fragmentación do latín vulgar

Unidade política e latín como lingua oficial

Separación xeográfica > variantes dialectais (acento, léxico, etc)

A caída do Imperio romano: s. III-V (invasións bárbaras)

Ruptura de comunicacións entre provincias

Crise na escola > libre evolución da lingua (sen normas nin correcións)

Fragmentación en dialectos do latín

Influenza das linguas das tribus xermánicas invasoras

Disgregación política > fragmentación lingüística

☜ ☞

☝


As linguas romancesIntrodución

Linguas romances

Castelá e variantes dialectais

Galego e portugués

Catalán

Francés

Occitano

Retorromano

Italiano

Sardo

Rumano☜ ☞

☝


Introdución813: Concilio de Tours. Autorización de sermóns na rustica romana lingua. Van aparecendo as novas linguas.

Lingua latina: herdanza máis importante de Roma.

Linguas procedentes do latín: romances ou neolatinas

Resultado da fragmentación do latín en dialectos.

Co paso do tempo os dialectos convértense en linguas.

Rasgos distintivos de cada unha destas linguas resultado de:

Influenza de linguas anteriores á romanización (substrato)

Presión dos pobos invasores (superestrato)

Contacto con linguas veciñas (adstrato)

Termos tomados doutras linguas (préstamos)☜ ☞

☝


Base latina

Superestrato

Adstrato Préstamos

Substrato

terra, ver, lingua, ollo

Linguas prerrománicas:esquerda, arroio

Catalán:capicúa, forasteiro

Portugués:caramelo, buzo

Castelán:zapatilla, tortilla, etc

Galego ao castelán:macho, chubasco

Xermánico:guerra, dardo, Álvaro

Árabe:azafrán, xabarín, almofada

Americanismos:caimán, tomate

Anglicismos:cheque, vagón

Galicismos:xardín, manxar

Helenismosmicroscopio, biosfera

Italianismos:brúxula, fachada

☜ ☞

☝


Linguas romancesPortugués, galego, castelá, catalá, occitano, francés, sardo, italiano, rumano e retorromano.

☜ ☞

☝

LatínVulgar

Galego-portugués Castelán Catalán Provenzal Francés Sardo Italiano Rumano

*septe sete siete set set sept sette sette sapte

*vacca vaca vaca vaca vaca vache bakka vacca vaca

*forte forte fuerte fort fort fort forte forte foarte

*herba herva hierva herba erba herbe erva erba iarba

*porcu porco puerco porc porc porc porcu porco porc


O castelán e variantes dialectaisLingua romance máis estendida no mundo (300 millóns s. XXI)

Descubrimento do Novo Mundo: México, América Central e do sur (excepto Brasil e Guaiana), USA (Arizona, Novo México, Colorado, Nova Iorque...)

Variantes dialectais:

extremeño

andaluz

murciano

canario

español de América

xudeoespañol (sefardíes)

☜ ☞

☝

Foto: páxina 72 do Códice Emilianense 60 de San Millán de la Cogolla


Dialectos históricosAstur-leonés:

Asturias, León, Zamora e Salamanca

Bable, asturianu

Terminacións masculinas en -u (perru, añu, otru)

Plurais en -es (vaques, cases)

n- incial como ñ- (ñariz, ñabu)

Navarro-aragonés

Puntos illados dos pirineos

Fabla (dialecto artificial): sen esdrúxula en pajaro, arboles, diminutivo en -ico.

☜ ☞

☝ Mapas: wikimedia


Galego e portuguésLinguas distintas pero de orixe común: galego-portugués da Idade Media.

Portugués:

Portugal, antigas colonias, Azores, Madeira e Brasil.

Galego:

Galicia, Bierzo, zonas limítrofes.

Cooficialidade na Constitución de 1978.

Galego normativo <> outras correntes (lusista)

☜ ☞

☝

Ilustración: cantigas de Santa María de Alfonso X o sabio


CatalánCatalunya, Valencia, Baleares, Andorra e sur de Francia (Rosellón e Cerdaña), zona fronteiriza de Aragón e Alguer (Cerdeña).

Cooficialidade na República

☜ ☞

☝

http://www.proel.org/


http://www.proel.org


FrancésDominio lingüístico:

Europa: Francia, sur de Bélxica e parte de Suíza.

América: Canadá (Quebec), Haití, Pequenas Antillas, Guaiana e Illas Reunión e Mauricio

África: Marrocos, Alxeria, Túnez, Mozambique, etc.

Oceanía: polinesia francesa

Francia: lingua oficial o latín e francés lingua oficial en Inglaterra ata o século XV.

☜ ☞

☝

Mapa: wikimedia


OccitanoOccitano ou Lingua de Oc (oposto a oil=oui)

Un dos seus dialectos denomínase Provenzal (Provenza < antiga “provincia” de Roma)

☜ ☞

☝

Mapa: http://www.proel.org

Mapa: wikimedia






RetorromanoLingua romance menos estendida

Conxunto de dialectos falados nos Alpes centrais e orientais (Suíza, Tirol, Italia)

4ª lingua oficial de Suíza

Retorromano < Retia (antiga provincia do Imperio romano)

Tamén chamado “romanche” ou “ladino”

☜ ☞

☝


ItalianoDominio lingüístico

Italia

República de San Marino

Cantón suízo de Tesino

Córcega e Malta

Gran cantidade de dialectos

Son resultado dos moi distintos sustratos lingüísticos + aportación de pobos invasores

Lombardo, emiliano, veneciano, calabrés, napolitano, siciliano...

Uso en familia

Italiano actual formado dende o dialecto toscano medieval

Lingua literaria no s. XIII (Dante, Petrarca, Bocaccio)☜ ☞

☝


Tu vuò fa l' americano!mmericano! mmericanosiente a me, chi t' ho fa fa?tu vuoi vivere alla modama se bevi whisky and sodapo' te sente 'e disturbà.

Tu abballe 'o roccoroltu giochi al basebal 'ma 'e solde pe' Camelchi te li dà? ...La borsetta di mammà!

Tu vuò fa l' americanommericano! mmericano!ma si nato in Italy!siente a mmenon ce sta' niente a ffao kay, napolitan!Tu vuò fa l' american!Tu vuò fa l' american!

Comme te po' capì chi te vò benesi tu le parle 'mmiezzo americano?Quando se fa l 'ammore sotto 'a lunacome te vene 'capa e di:"I love you!?"

Tu vuò fa l' americanommericano! mmericanosiente a me, chi t'ho fa fa?tu vuoi vivere alla moda...

You're acting all american,american, american,listen here: who's asking you to?You want to be all trendy,but if you drink "whisky and soda"you always end up sick!

You're dancing rock and roll,and playing baseball,but where'd you get the money for the Camel cigarettes?Mummy's handbag!

You're acting all american,american, american,but you're born in Italy, listen here: there's nothing you can do,ok napoletano?!You're acting all american,american, american,

How can your loved one understandif you're speaking half american?When you're out loving uder the moon,where do you get a phrase like "I love you"?

You're acting all american,american, american,listen here: who's asking you to?You want to be all trendy ...

Renato Carosone(Dialecto napolitano)

☜ ☞

☝


Sardo

Dominio lingüístico

Illa de Cerdeña (antiga Sardinia)

Non chegou a ter lingua literaria

Moitos dialectos

Na localidade de Alguer fálase o catalán (posesión da coroa de Aragón durante séculos)

☜ ☞

☝


RumanoDominio lingüístico

Actual Rumanía (antiga provincia romana da Dacia)

Zonas da antiga Iugoslavia, Bulgaria, Albania, Istria e Grecia

Zona inmersa no dominio lingüístico eslavo

Semellanzas co italiano

Plurais masculinos en -i (lupi: “lobos”; porci: “porcos”)

☜

☝


Evolución do latín. As linguas romances.

Documents

Transcript of Evolución do latín. As linguas romances.