Grupo Edebé: Libros, Educación, Literatura Infantil y …€¦ · Web viewGizarte Zientziak...

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOA – Gizarte Zientziak- 2. DBH

Gizarte ZientziakGeografia eta Historia

2.DBH giltza

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOA

© giltza 1

EUSKADI

Lege-gordailua: B. 11625-2012


1. SARRERA Bigarren Hezkuntzako proiektu berria informazioren eta ezagutzaren gizartera bideratuta dago; familiaren funtzioa kontuan hartzen du, eta oinarri pedagogiko berritzaileenak jasotzen ditu.Osoko hezkuntzarako pentsatutako proiektu bat da, teknologia berriak ere kontuan hartzen dituena, eta haren oinarria da oinarrizko gaitasunak garatzea.Horiek horrela, proiektuaren oinarri diren zutabeak hauek dira:—Oinarrizko gaitasunen arteko erlazioa, pertsonen gaitasun guztiak osorik garatuko dituen asmo handiko programa bat eskaintzeko.—IKTen integrazioa. Paperezko formatuaren eta formatu digitalaren erabilera: • IKT jarduerak, ikaskuntza-segidetan txertatuak. • Internet: informazioa bilatzea, aukeratzea eta antolatzea, ezagutza bihurtzeko. • Jarduera interaktiboak: ikasleek pixkanaka eskuratzea autonomia ikaskuntzan (arbel digital interaktiboak erabilgarriak).—Guztientzako proiektua. Gure ikasgeletan, ikaskuntza-erritmo eta -estilo ugari daude. Horiek horrela, baliabide ugari eskaintzen du, eta sentsibilitate berezia jartzen du aniztasunaren trataeran, ikasle guztiak eraginkortasunez garatu eta integratzeko.

© giltza 2


1.1. PROGRAMAZIOA: ZERGATIK ETA ZERTARAKO

Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzarako gutxieneko edukiak zehazten dituen 2006ko abenduaren 29ko 1631/2006 Errege Dekretuan eta EAEn Oinarrizko Hezkuntzaren curriculuma sortu eta ezartzeko den 175/2007 Dekretua aldatzen duen 2010eko martxoaren 30eko 97/2010 Dekretuan oinarritzen da Giltzaren Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzarako Gizarte Zientziak arloaren Programazio Didaktikoa. Oinarrizko hezkuntzaren zati da Bigarren Hezkuntza, 12 eta 16 urte arteko ikasleentzakoa.Etapa honen helburua da ikasle guztiei beraien garapena eta ongizatea finkatzeko eta ahozko adierazpen eta ulermenari, irakurketari, idazketari eta kalkuluari dagozkien oinarrizko kultura-trebetasunak eskuratzeko hezkuntza ematea, baita gizarte-trebetasunak, lanerako eta ikasteko ohiturak, zentzu artistikoa, sormena eta afektibitatea garatzekoa ere.

Horiek horrela, hezkuntza-jarduerako oinarrizko printzipio hauek jasotzen ditu gure proiektuak:

PRINTZIPIOAK AZALPENA GILTZAREN ERANTZUNA1. Hezkuntza norbanakoaren eraikitze-prozesua da.

– Ikaslea pertsona gisa hazten eta hezten da, elkarrekintzan inguruarekin, kideekin, beste pertsonekin...

– Ikaslea erantzule eta eragile nagusia da bere jakituria eraikitzeko lanean.

– Ikasteak informazioa berrantolatzea esan nahi du, adimenaren jarduera biziari esker.

– Gogoeta eta ikaskuntza estrategikoa gauzatzeko jarduerak proposatzen ditu.

– Eskolako edukien eta bizitza errealaren arteko harremanak sustatzen ditu.

– Jarduera askotarikoak sortzen ditu, talde-lana bultzatzen du, sormena kitzikatzen du...

2. Pertsona ardatz duen prozesua da. Norbanakoari zuzendutako hezkuntza da, pertsonalizatua.

– Ikasle bakoitza bera eta bakarra da, hiru koordenaturen eraginez taxutua:

a) Banakotasuna. Batbedera izaki bakarra, originala eta ezin errepikatuzkoa da.

b) Gizarteratzea edo sozializazioa. Besteei irekitzea. Pertsonak bere gizartearen kultura eta balioak bereganatzeaz gain, aztertu eta eraldatu ere egiten ditu. Gizarteratzen garenean, hurkoa eta hurkoaren duintasuna onartzen ditugu.

c) Autonomia. Pertsona libre eta arduratsua egiten du, bere garapenaren eta existentziaren eragile: nork bere bizitza-proiektua zertzen du.

– Era askotako baliabideak eskaintzen ditu, zailtasun-maila desberdinekoak.

– Sormena eta originaltasuna sustatzen ditu, problemak ebazteko tresna baitira.

– Gizartearen kultura-edukiei eta orotariko sentsibilitateei irekia.

– Komunikazioa eta elkartrukea bultzatzen dituzten jarduerak planteatzen ditu.

– Ondo funtsatutako iritzi pertsonalak eratzen laguntzen du.

– Ezagutzaren gizarte berriaren erronkei eusteko tresnak eskaintzen ditu.

3. Helburuak dituen prozesua da. Zentzuz ikastea.

Zentzuz ikasteak bide ematen die ikasleei:– Beren barne-eskemak zabaltzeko eta aberasteko.– Eskema horiek oinarri sendoagoetan finkatzeko.– Eskema horien xedea ulertzeko.– Testuinguruaren arabera aplikatzeko.– Errealitatea argiago ulertzeko.

– Metodologia zehatzen bitartez, edukien arteko erlazioak bilatu, eta eduki horiek egitura zabalagoetan eta osoagoetan txertatzen dira.

– Diziplinartekotasuna bultzatzen du hainbat arlotako edukien artean.

– Mailaz maila aurkezten ditu edukiak, ikasleen aldez aurreko ezagutzak abiapuntutzat hartuz..

4. Prozesu partekatua da. Besteekin batera ikastea.

– Gizakia talde-lanetik ikasteko gai da.– Besteekin lan egiteak ikasbide handiak zabaltzen ditu.– Gaur egungo gizarteak ikastetxetik kanpo ere

eskaintzen dituen hezkuntza-aukerak baliatu beharra dago.

– Taldean lan egiteko jarduerak proposatzen ditu.– Kooperaziorako eta ikaskuntzarako egoerak eta

baliabideak eskaintzen ditu.– Eskolaz kanpoko ikaskuntza-jarduerak proposatzen

ditu.5. Hezitzailea ikasprozesuko bitartekaria da.

– Aditu gisa aritzen da irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesuetan, eta lankidetza sustatzen du.

– Gidaria da, gero eta jarduera-tarte askeagoa eta araugabeagoa uzten die ikasleei, beregainago edo autonomoago izan daitezen pizgarri.

– Kontuan hartzen du aniztasuna.– Zubi-lana egiten du familiaren eta eskolaren artean.

– Baliabide eta material askotarikoak eskaintzen dizkio irakasleari.

– Ikasleen sormena sustatzera adoretzen du irakaslea.– Ikasleen askatasuna handitzera bultzatzen du

irakaslea.

© giltza 3


1.2. GIZARTE ZIENTZIAK, GEOGRAFIA ETA HISTORIA ARLOAREN PROIEKTUA

Gizarte Zientziak, Geografia eta Historia arloa funtsezkoa da giza taldeetan izaten diren gertaerak eta prozesuak ulertzeko.Geografia eta Historia dira arlo horretako ezagutza zientifikoaren oinarrizko jakintza-ardatzak. Hezkuntzaren nahiz dibulgazioaren eremuan duten tradizio luzeak gizarteko gertaerak aztertzeko ikuspegi globala ematen du, beste jakintzagai batzuen ikuspegien eta ikerkuntza-tresnen laguntzaz osatu beharrekoa. Jakintzagai osagarri horietako batzuk Soziologia, Antropologia, Ekonomia, Artearen Historia eta Ekologia dira.Bestalde, gizarteko gertaerak eta fenomenoak izaten diren testuinguruan bertan ulertzea eta gizartearen aldi historikoen arteko aldaketa-prozesuak aztertzea zentzuzkoa da egungo gizartearen ezaugarriak eta arazo nagusiak baloratzeko, ulertzeko eta epaitzeko. Alde horretatik, egoki ikusten da ikasleari egungo errealitatea denboran zeharreko giza eraikuntzatzat interpretatzeko ezagutza eta aldi historikoa ulertzeko esparru orokorra ematea. Horregatik da garrantzitsua bilakaera historikoari buruzko oinarrizko erreferentzia batzuk eskuratzea adin horietan, gero beste ikaskuntza batzuk txertatzeko.Diziplina honek zailtasun batzuk ditu espazio- eta denbora-nozioak eta giza gertaeren eta gizarteko gertaeren azalpenaren kausa ugariak eta asmoa eskuratzeari edo askotariko informazioak prozesatzeari dagokienez. Horrenbestez, lan jarraitua egin behar da ikasturte guztietan, etapan zehar pixkanaka eskuratzeko nozio horiek.Informazioa egoki erabiltzeko tekniketara hurbiltzeak (behaketaren edo dokumentazioaren, haren tratamenduaren, antolaketaren, irudikapen grafikoaren edo komunikazioaren bidez) eta diziplina bakoitzaren berezkoak diren prozedurak eta teknikak eskuratzea laguntzen duten lanak egiteak ezagutza ez-itxiak jasotzeko aukera eman behar die ikasleei, eta horren bidez, gaitasuna eman, arlo honetatik abiatuta, beraien kabuz ikasi ahal izan dezaten etorkizunean, gero eta autonomia handiagoaz.Oinarrizko ikaskuntzaren irakaskuntza eta metodologia aktibo eta kooperatiboen erabilera errazteko, ikasturteka banatu dira oinarrizko gaitasunak, edukiak eta ebaluazio-irizpideak. Gainera, blokeka antolatu dira edukiak, aurkezpena argiagoa izan dadin. Azterketa geografiko eta historikoaren erreferentziak, berriz, hainbat mailatakoak dira: hasi ikaslea bizi den lurraldetik eta mundu osoa kontuan hartzeraino, Euskadi, Espainia eta Europari buruzko erreferentziak emanez.Eta aurkeztu berri dugun guztiari beste gai batzuekin erlazionatutako edukiak gehitzen badizkiogu, gizartearen ezagutza osatzen dutenak, Gizarte Zientzien Programazio Didaktiko honen oinarri diren zutabeak izango ditugu.

© giltza 5


2. HELBURUAK

2.1. ETAPAKO HELBURU OROKORRAK

a) Betebeharrak arduraz beren gain hartzea, besteekiko errespetuari dagokionez dituzten eskubideak ezagutzea eta gauzatzea, pertsonen eta taldeen arteko tolerantzia, lankidetza eta elkartasuna praktikan jartzea, elkarrizketan trebatzea giza eskubideak gizarte askotariko baten balio komun gisa finkatuta, eta herritartasun demokratikoan trebatzeko prestatzea.

b) Diziplinarako, ikasketarako eta bakarkako eta taldeko lanerako ohiturak garatzea eta finkatzea, ikasteko zereginak eraginkortasunez egiteko beharrezkoa den baldintza gisa eta garapen pertsonalerako baliabide gisa.

c) Sexuen desberdintasuna eta horien arteko eskubide-berdintasuna eta aukera-berdintasuna balioestea eta errespetatzea. Gizonen eta emakumeen arteko diskriminazioa eragiten duten estereotipoak baztertzea.

d) Gaitasun afektiboak nortasunaren eremu guztietan eta besteekiko harremanetan sendotzea, indarkeria, mota orotako aurreiritziak eta estereotipo sexistak baztertzea eta gatazkak era baketsuan konpontzea.

e) Informazio-iturriak erabiltzean oinarrizko trebetasunak garatzea, zentzu kritikoarekin jakintza berriak eskuratzeko. Teknologien esparruan (informazioaren eta komunikazioaren teknologien esparruan bereziki) oinarrizko prestaketa eskuratzea.

f) Ezagutza zientifikoa hainbat diziplinatan egituratutako jakintza bateratu gisa ulertzea eta jakintzaren eta esperientziaren alorretan agertzen diren arazoak identifikatzeko metodoak ezagutzea eta aplikatzea.

g) Espiritu ekintzailea eta bere buruarenganako konfiantza, parte-hartzea, zentzu kritikoa, ekimen pertsonala eta ikasten ikasteko, plangintza egiteko, erabakiak hartzeko eta erantzukizunak hartzeko gaitasuna garatzea.

h) Euskaraz eta gaztelaniaz, testu eta mezu konplexuak ahoz eta idatziz behar bezala ulertzea eta adieraztea, eta literatura ezagutzen, irakurtzen eta ikasten hastea.

i) Atzerriko hizkuntza batean edo gehiagotan egokiro ulertzea eta hitz egitea.

j) Norberaren eta besteen kulturaren oinarrizko alderdiak, eta arte- eta kultura-ondarea ezagutzea, balioestea eta errespetatzea.

k) Norberaren eta besteen gorputzaren funtzionamendua ezagutzea eta onartzea, desberdintasunak errespetatzea, gorputzaren zaintzarako eta osasunerako ohiturak finkatzea, eta gorputz-hezkuntza eta kirola egitea garapen pertsonalerako eta sozialerako. Sexualitatea gizakiaren barne-ikuspegia oinarri hartuta ezagutzea eta baloratzea. Osasunari, kontsumoari, izakien zaintzari eta ingurumenari lotutako gizarte-ohiturak kritikoki balioestea, eta horiek kontserbatzen eta hobetzen laguntzea.

l) Sormen artistikoa estimatzea, arte-adierazpenen lengoaia ulertzea eta, horretarako, zenbait adierazpide eta irudikapen-bide erabiltzea.

m) Norbera bizi den lurraldearen ezaugarri fisiko, linguistiko, sozial eta kulturalak ezagutzea eta aintzat hartzea, ezaugarrien arteko elkarreraginak balioetsiz.

© giltza 6


2.2. GIZARTE ZIENTZIAK, GEOGRAFIA ETA HISTORIA ARLOAREN HELBURU OROKORRAK

1. Gertaera sozialak bultzatzen dituzten prozesuak eta mekanismoak eta gertaera politiko, ekonomiko eta kulturalen arteko harremanak identifikatzea; ezaguera hori, ondoren, gaur egungo gizarteen bilakaera eragin duten kausak ulertzeko erabiliko da, baita gizarte horietan gizonezkoek eta emakumezkoek betetzen duten zeregina balioesteko eta haiek izaten dituzten arazo nagusiak zein diren ulertzeko ere. Horren guztiaren helburua Historiaren ikuspegi zabala eta kritikoa eskuratzea da.

2. Ingurune fisikoaren oinarrizko elementuak zenbait eskalatan ezagutzea, kokatzea eta aztertzea, elementu horien arteko harremana ulertzeko, giza taldeek espazioa eta hango baliabideak nola erabiltzen dituzten ulertzeko eta erabilera horiek eragiten dituzten ondorio ekonomiko, sozial, politiko eta ingurumenaren arlokoak balioesteko. Horren xedea da eguneroko bizitzako egoerei aurre egiteko modua hobetzea..

3. Europako eta munduko geografia-aniztasunaren eta eremu geoekonomiko handien oinarrizko ezaugarriak jakitea, kokatzea eta autonomiaz aztertzea, baita Europako, Espainiako eta Euskadiko ezaugarri fisikoak eta giza ezaugarriak ere. Hau da horren guztiaren xedea: etorkizunean behar bezala aurre egin ahal izatea intereseko gizarte-arazo edo -auzi orori.4. Munduaren eta Europaren historiako gertaera historiko eta prozesu garrantzitsuenak ezagutzea eta denboran eta espazioan kokatzea, haren bilakaeraren ikuspegi globala izateko eta hura interpretatzeko; eta, hala, komunitate sozialen aniztasunaren jatorria behar bezala ulertzeko.

5. Talde-lanak egitea eta gaur egungo gizarte-errealitateari buruzko debateetan parte hartzea, jarrera ekintzaile, eraikitzaile, kritiko eta tolerantez, eta partaidetza horren xedea talde-laneko teknikak eskuratzea eta gizartean egoki integratzea izanda. Debate horietan, iritziek behar bezalako funtsa izan behar dute, eta elkarrizketa gizakien arazoei eta gizarte-arazoei aurre egiteko nahitaezko bidetzat jo behar da.

6. Euskadiko eta Euskaditik kanpoko beste kulturak arte-adierazpen garrantzitsuenak ezagutzea eta balioestea, gizadiaren arte-garapenari kultura guztiek egindako ekarpenak aintzat hartzeko eta balioesteko; eta, orobat, nork bere kulturako eta beste kulturetako historia-, arte-, kultura-eta natura-ondarea balioesteko eta errespetatzeko, bere burua eta taldea aberasteko baliabidetzat hartuta.

7. Ikasleak bere burua pertsona bakar eta konplexutzat ikustea, eta bere kualitate nahiz akats pertsonalak ezagutzea, gainerako pertsonekiko harremanean. Ikaslea euskal gizarteko kide egiten duten ezaugarriez jabetzea eta ezaugarri horiek balioestea beren konplexutasun osoan; halaber, euskal gizarteko kide izatea bateragarri egitea beste talde batzuetako kide eta gizateriako kide izatearekin, gizartea eraikitzen laguntzeko, tolerantziazko eta errespetuzko jarrerak hartuz.

8. Kultura-aniztasunari balioa ematea, herrien eta norbanakoen nortasun-eskubidetzat hartuta; gure komunitate sozialen eta kulturalen aniztasuna aintzat hartuz, posible izango da horietan aktiboki parte hartzea, gainerako kulturekiko tolerantziazko eta errespetuzko jarrerak izanda.

9. Gaur egungo gizarteek dituzten arazo larrienak eta ustez horiek eragin dituzten kausa historiko-sozialak aztertzea eta ezagutzea, haiei buruz nork bere iritzi kritikoa eta arrazoitua egin ahal izateko. Halaber, ekintza eraginkorrak sustatzea eta abiatzea, pertsonen eta gizarte-taldeen arteko harremanak hobetzeko.

10. Geografiaren, Historiaren eta, oro har, Gizarte Zientzien ezaugarriak ikertzeko kontzeptu-tresnak, teknikak eta oinarrizko prozedurak aplikatzea, lan monografiko eta ikerketa txikiak egin ahal izateko (bakarka edo taldeka), arloari dagokion hiztegia zehatz eta zorrotz erabilita.

11. Honako kategoria hauek antolatzea eta erabiltzea: denbora-orientazioa (iragana, orainaldia, etorkizuna); kokapen erlatiboa denboraren barruan (segida, aldiberekotasuna, diakronia, sinkronia); iraupena (gertaera faktualak, koiunturazkoak, egiturazkoak, iraupen labur, ertain edo luzeko fenomenoak); denboraren neurriak (denbora-unitateak, denbora eta kronologia historikoa). Horiek guztiek balio dute gizarteen bilakaera eta urteen joanean gerta daitekeena antolatzeko eta laburbiltzeko.

12. Hainbat iturritako informazioa zorroztasunez bilatzea, aukeratzea eta erlazionatzea; informazioa mota askotakoa izan daiteke: hitzezkoa, grafikoa, ikonoen, estatistiken eta kartografiaren bidez emandakoa, ingurune fisikoak eta sozialak ematen duena, eta komunikabideek eta informazio-eta komunikazio-teknologiek ematen dutena. Ikasleak behar bezala antolatuta eta ulertzeko moduan komunikatu behar ditu informazio-bilaketaren emaitzak.

13. Gizarte demokratikoen antolamendu-egiturak eta funtzionamendua ezagutzea; betiere, horiek guztiek oinarritzat dituzten funtsezko balioak eta printzipioak aintzat hartuta, bai eta eskubideak eta askatasunak ere, lorpen ukaezin eta nahitaezko baldintza gisa. Hori eginez, gizartean parte-hartze kontzientea, arduratsua eta kritikoa bultzatu nahi da; diskriminazioa eta bidegabekeria eragiten duten jarrerak eta

© giltza 7


egoerak salatuko dira, eta jarrera solidarioa hartuko da eskubiderik gabeko edo nahitaezko baliabide ekonomikorik gabeko herri, talde sozial eta pertsonekin.

14. Europako erakundeak eta haien antolaketa politikoa eta administratiboa ezagutzea eta aztertzea, ulertu ahal izateko Europar Batasuna dela Europako estatuen eta eskualdeen harreman-eta partaidetza-esparrua, nazioz gaindiko proiektu batean.

15. Ikasgaiaren edukiak nork bere erara eta sormenez adieraztea eta komunikatzea, gizarte-zientzien hizkuntza zuzen erabilita, zenbait hizkuntzatan emandako datuak eta informazioak aukeratuta eta interpretatuta, eta nork bere ikaskuntza-prozesuari buruz hausnartuta.

© giltza 8


2.3. GIZARTE ZIENTZIAK, GEOGRAFIA ETA HISTORIA ARLOAREN HELBURUAK BIGARREN MAILARAKO

GIZARTE ZIENTZIAK, GEOGRAFIA ETA HISTORIA ARLOAREN HELBURUAK BIGARREN MAILARAKOARLOAREN HELBURU

OROKORRAREKIKO ERLAZIOA

Hiri-eremuaren eta biztanleriaren banaketari buruzko gertaera eta fenomeno geografikoak identifika-tzea eta kokatzea, hainbat espazio-esparrutan (Euskadi, Espainia, Europa eta mundua).

Gizarte-gertaerak gidatzen dituzten oinarrizko prozesuak eta mekanismoak ezagutzea, eta ezagutza hori erabiltzea gaur egungo munduko, Europako, Espainiako eta Euskadiko gizarteak ulertzeko, arazoak aztertuz eta nork bere iritzi kritikoa eta arrazoitua emanez.

Biztanleriaren hazkundeak eta inguruneko baliabideetan gizakiek eragiten duten presioak dakartzaten ekologia-ondorioak baloratzea, eta neurriz eta erantzukizunez kontsumitzeko ohiturak hartzea.

Hainbat eskalatako adierazpen kartografikoak erabiltzea, giza geografiaren fenomenoak kokatzeko, batez ere Euskadiko, Espainiako eta Europako lurraldeetakoak.

Mapa, krokis eta grafiko soilak egitea.

Erdi Aroko eta Aro Modernoko prozesu eta gertaera garrantzitsuak denboran eta espazioan identifikatzea eta kokatzea, aro historiko horiei buruzko ikuspegi orokor batez jabetzeko, marko kronologiko jakin baten eta gako-daten eskema baten barnean.

Bilakaera historikoaren barnean, aldaketa eta iraunkortasun kontzeptuak hautematea, iraupen luzeko aldiak eta erritmo bizkorrekoak bereiziz.

Memoria historiko bat hartzea, gaur egungo arazoak ulertzeko eta haien aurrean jarduteko, eta munduari buruz nork bere interpretazioa eraikitzeko, oinarrizko ezagutza batzuen bidez (historia unibertsalari, zein Espainiari eta Euskadiri buruzko ezagutzen bidez), alderdi komunak eta desberdinak errespetatuz eta baloratuz, errazago uler dadin posible dela aldi berean talde-nortasun bateko baino gehiagoko kide izatea.

Arloko lexiko espezifikoaz jabetzea, eta zehaztasunez eta zorroztasunez erabiltzea. Informazioa aukeratzea Geografiaren eta Historiaren berezko metodo eta teknikak erabiliz, arazoen kausak eta ondorioak azaltzeko eta iragan historikoa eta eremu geografikoa ulertzeko.

Gizarte Zientzietako iturri nagusiak ezagutzea eta erabiltzea (testu idatziak, objektu materialak, segida estatistikoak, kartografia, grafikoak, argazkiak…), eta iturri horietatik gertaera eta fenomeno geografiko, sozial eta kulturalei buruzko informazioa lortzea, kritikoki kontrastatuz.

Arloko edukiak IKTen bidez lantzea, sormenez eta erantzukizunez.

Ondare naturala, historikoa, linguistikoa, kulturala eta artistikoa balioestea eta errespetatzea, hura zaintzeak eta hobetzeak dakarren erantzukizuna bere eginez.

Tolerantzia eta elkartasun balioak sustatzea, aro historikoetako gertaerak eta fenomenoak eta aniztasun geografikoa eta kulturala ezagutuz.

Kontzientzia hartzea pertsona, gizarte-talde eta herriei eragiten dieten bazterketa- eta desoreka-egoeren aurrean; eta erantzukizunez jokatzea norbera kide den gizarte-komunitateen arazoak direla eta.

1, 3

1

2

4

5

5

6, 7

9

10

10

8

7

12

© giltza 9


3. BIGARREN MAILAKO ZEHAR-LERROAK

Curriculumaren izaera integrala dela-eta, zehar-lerroetan jasotako oinarrizko hezkuntza-elementuak arloz arlo txertatu behar dira.Labur-labur azalduko dugu nola txertatu diren zehar-lerroak Gizarte Zientziak arloan.

Giza Eskubide eta Bake Hezkuntza— Kode etikoak gizarteko edo erlijioko kode arau-emaile hutsak baino gehiago direla konturatzea, eta nork

bere irizpide moralak sortu behar dituela jakitea, arrazoituak, solidarioak eta kanpoko eskakizunei lotu gabeak.

— Epai moralaren egitura unibertsalak garatzea, justizia, elkartasuna eta antzeko balio orokorrak eskuratu ahal izateko.

— Gaur eguneko nahiz iraganeko sistema etiko eta moral garrantzitsuenen berri izatea, eragina baitute egungo gizartean.

— Gizateriak gaur dituen dilemen funts etiko eta moralak ulertzea.— Balio-gatazkak aztertzea, eta elkarrizketan nahiz errespetuan oinarritutako konponbideak lantzea.— Dilema moralez eztabaidatzea, absolutuak ez diren arrazoibideak erabiliz, elkarrizketara irekita eta

besteen iritziak onartuz.— Bakearen kontzeptua berraztertzea, Mendebaldeak pax romana kontzeptutik hartutako ikuspegia

gaindituz (estatuen arteko gerrarik eza): bakea ez da gerraren antitesia, indarkeriaren ifrentzua baizik. Bakea hala ulerturik, gerra ez litzateke izango indarkeria antolatuaren aldaera bat baizik.

— Gatazkaren kontzeptua berraztertzea, zerbait txarra eta bortxazkoa izatearen ustea gaindituz: gatazka prozesu naturala da, gizarteko bizitzan berez eta ezinbestean sortzen dena.

— Gatazka sozialak aztertzea, oinarrizko elementuak bereiziz (pertsona, prozesua, eta arazoa edo funtsezko desberdintasunak), eta denboran nahiz espazioan dagokien testuinguruari lotuta.

— Erabakiak hartzeko eta gatazkak indarkeriarik gabe konpontzeko gaitasunak garatzea, gizartearen aldeko jokabideak garatzen laguntzeko.

— Munduko herrialde guztien interdependentzia eta arazo sozialen mundializazioa ulertzea, haien konplexutasunaz jabetzeko.

— Giza Eskubideen Deklarazio Unibertsalaren mamia eta historia ezagutzea, eta gaur egungo gizartean beharrezkoa zergatik den ulertzea.

— Nortasun unibertsala eratzea, etnia eta kultura guztiak errespetatuz, eta haien arteko desberdintasunak onartuz.

— Herrien arteko elkartasuna garatzea, estatuen arteko desoreka soziokultural eta ekonomikoak aztertuz eta balioetsiz, batez ere Hirugarren Munduaren egoera.

— Sistema demokratikoaren oinarri etikoen eta ezaugarri zehatzen berri izatea, indarrean dagoen konstituzioa aztertuz.

— Elkarrizketarako joera garatzea, akordio bidezkoak hartzen eta parte-hartze demokratikoa izaten laguntzen dutenez gero.

— Gatazkei dagokionez, nork bere erabakiak hartzea, besteen ikuspuntuak eta beharrizanak kontuan izanik.— Eguneroko bizimoduan, norberak ahoz aldeztutako printzipio eta arauekin koherenteak diren portaerak

garatzea.

Sexu Berdintasunerako Hezkuntza— Sexuaren eta generoaren arteko desberdintasuna ulertzea. Sexua kategoria biologikoa da; generoa,

aldiz, eraikuntza soziokulturala da, gizonen eta emakumeen arteko desberdintasun emozional eta intelektualak, eta gizarte bakoitzak gizonei eta emakumeei esleitzen dizkien portaerak eta rolak definitzen dituena.

— Gizarteko fenomenoak eta prozesuak aztertzea –etxeko ekonomia eta emakumearen rolaren historia barne–, eta feminismoa aintzatestea gaur egungo proiektu etikoen artean.

— Gizarteko gertaeren interpretazioan eta dokumentazioan bertan indarrean dauden joera sexistak identifikatzea.

— Eskolako lanetan ikuspegi sexista baztertzea, eta ikastetxeko, familiako nahiz gizarteko bizitzan bi sexuen arteko berdintasunaren aldeko jarrerak hartzea.

© giltza 10


— Talde-lanetan, nesken eta mutilen zereginak sarri trukatzea, eta eztabaidetan nahiz erabakiak hartzean nesken parte-hartzea sustatzea, diskriminazio edo bereizkeria sexistarik egon ez dadin. Horrela, ikasgelako jardueren bidez, pertsonen arteko harreman bidezkoagoak eta orekatuagoak sortzen lagunduko da.

Osasun Hezkuntza— Osasuna ongizate-egoera bat da (fisikoa, psikikoa eta soziala) eta pertsona guztiek hobeto bizi ahal

izateko duten eskubidea dela konturatzea.— Ikuspegi historiko eta geografikotik, elikaduraren, higienearen eta gaixotasunen esparruko ohitura ugari

eta askotarikoen berri jakitea, haien aniztasuna aztertzea, eta gizateriaren historian izan duten bilakaeraz jabetzea.

— Elikadura-ohitura okerrek pertsonentzat eta gizarteentzat zer ondorio izaten dituzten jakitea (osasuntsu bizitzeko), eta ongizate orokorra lortzera ez daramaten jokabideak arbuiatzea.

— Norberaren ohiturez gogoeta egitea, eta osasuna nahiz bizitza-kalitatea sustatzen duten ohitura kulturalak norberaren eguneroko bizitzan, familian eta gizartean sartzea.

Kontsumo Hezkuntza— Kontsumitzaileak garela ohartzea eta horren arabera jokatzea, norberaren eskubideen eta erantzukizunen

berri izanik.— Kontsumitzaileak eta erabiltzaileak babesteko legedia badela jakitea, eta haren oinarrizko edukiaren berri

izatea.— Erabakiak hartzeko eta kontsumitzaile arduratsu gisa jokatzeko trebetasunak eta irizpideak garatzea, gero

eta iraunkorragoak diren, gutxiago kutsatzen duten eta erraz birziklatzen diren produktuak fabrikatzeko eskatuz.

— Baliabideak aurrezteko eta hobeto kudeatzeko aurrekontuak eta estrategiak lantzea, familian, herrian eta lurraldean.

Ingurumen Hezkuntza— Ingurumena sistematzat hartzea, eta elementu naturalen eta gizakien arteko harremanen eta

mendekotasunaren garrantziaz jabetzea.— Denbora- eta espazio-eskalak ondo erabiltzen ikastea, ingurumenean egiten dugun edozerk epe labur eta

luzean zer ondorio izan ditzakeen begiztatzeko.— Ingurumena sakonago ezagutzea, ideia hauei garrantzi berezia emanez: energia, oreka, hazkundea,

ekonomia, ordena, lankidetza...— Gizakien ekintzak ingurumenean duten eraginaren ikuspegitik aztertzea.— Giza jardueren bilakaerari eta ingurumenaren gaineko eraginari buruzko ikuspegi historikoa osatzea,

batez ere energia lortzeari eta kudeatzeari dagokionez.— Ingurumen-arazoak aztertzean, faktore guztiak eta testuingurua kontuan hartzea, interpretazio

orokorregiak eta jarrera dogmatikoak saihestuz.— Ingurumen-arazoak konpontzeko estrategiak lantzea.— Ingurumen-arazoei buruzko azterlanak egiten jakitea, informazioa era egokian lortuz, hautatuz, tratatuz

eta adieraziz.— Eguneroko bizimoduan, ingurumena babestearekin koherenteak diren jarrerak hartzea.— Ingurumena kudeatzeari dagokionez, gizarte-lankidetzaren beharra aldeztea, herrian, herrialdean nahiz

nazioartean, eta zeregin horretan norberak gogotik laguntzea.

Sexu Hezkuntza— Sexualitatearen alderdi biologikoa ez ezik, alderdi emozionala eta soziala ere kontuan hartzea,

sexualitatearen erabileran emakumezkoen eta gizonezkoen sexu-rolak pertsonen arteko erabateko komunikazio-jarduna direla ulertuz.

— Norberaren gorputza ondo ezagutzea eta autonomia pertsonala garatzea, ezinbestekoa baita osasun ezin hobez bizitzeko eta norberaren gizarte-rola atseginez betetzeko behar den autoestimua lortzeko.

— Talde-jarduerak egitea, jarrera kritikoz, tolerantziaz, iritzi nahiz aukera guztiak errespetatuz eta gizakien arazoak elkarrizketaren bidez konponduz.

© giltza 11


Bide Hezkuntza— Lurraldearen eta hiri-eremuaren antolamenduak komunikazio- eta garraio-sareekin zer lotura duen

ulertzea.— Mota guztietako istripuen, zirkulazio-arauen eta ingurumen-arazoen kausak aztertzea.— Zirkulazioari eta sortzen dituen arriskuei dagokienez, herritar-kontzientzia hartzea, zirkulazio-arauen eta

bide-seinaleen garrantzia balioestea, eta haien esanahia ulertzea.— Ibilgailuak arduraz gidatzea, batez ere motozikletak eta ziklomotorrak.

© giltza 12


4. OINARRIZKO GAITASUNEN, ARLOAREN HELBURUEN ETA EBALUAZIO-IRIZPIDEEN ARTEKO ERLAZIOA

Bigarren maila

HIZKUNTZA-KOMUNIKAZIORAKOA

BIGARREN MAILAKOOINARRIZKO GAITASUNAK

BIGARREN MAILAKOHELBURUAK

BIGARREN MAILAKOEBALUAZIO-IRIZPIDEAK

• Kontzeptuak hitzez adieraztea; ideia bat esplizitu egitea, eta argudioak formulatzea eta defendatzea, diskurtsoaren aldaerak erabiliz.

• Oinarrizko hiztegia eskuratzea, eta zehaztasunez erabiltzea.

• Arretaz entzutea, eta elkarrizketarako jarrera izatea.

• Irakurketaren aldeko jarrera ager-tzea.

• Hainbat motatako testuak irakur-tzea eta interpretatzea, bai eta ikonoen, ikurren eta irudien bidezko hizkuntzak ere.

• Arloko lexiko espezifikoaz jabetzea, eta zehaztasunez eta zorroztasunez erabiltzea. Informazioa aukeratzea Geografiaren eta Historiaren berezko metodo eta teknikak erabiliz, arazoen kausak eta ondorioak azaltzeko eta iragan historikoa eta eremu geografikoa ulertzeko.

• Gizarte Zientzietako iturri nagusiak ezagutzea eta erabiltzea (testu idatziak, objektu materialak, segida estatistikoak, kartografia, grafikoak, argazkiak…), eta iturri horietatik gertaera eta fenomeno geografiko, sozial eta kulturalei buruzko informazioa lortzea, kritikoki kontrastatuz.

• Hazkundearen joerak eta kausak ezagutzea, bai eta prozesu historikoak ere, eta lexiko geografiko egokia eta oinarrizko demografia-adierazleak erabiliz, haien berri emateko gai izatea.• Laburpen- edo ikerketa-lan txiki baten plangintza egitea, eta lana aurrera eramatea: proposatutako helbururako egokia den informazioa aukeratzea; ongi antolatzea, eta ondorioak zuzen aurkeztea.

MATEMATIKARAKOA




• Oinarrizko prozesu matematikoak erabiltzea Gizarte Zientziei buruzko informazioa aztertzeko eta sortzeko.

• Hainbat eskalatako adierazpen kartografikoak erabiltzea, giza geografiaren fenomenoak kokatzeko, batez ere Euskadiko, Espainiako eta Europako lurraldeetakoak.

• Erdi Aroko eta Aro Modernoko prozesu eta gertaera garrantzitsuak denboran eta espazioan identifikatzea eta kokatzea, aro historiko horiei buruzko ikuspegi orokor batez jabetzeko, marko kronologiko jakin baten eta gako-daten eskema baten barnean.

• Datuen irudikapen grafiko sinpleak, mapak eta abar irakurtzea, interpretatzea eta egitea.

• Informazio demografikoa jasotzen duten mapak, krokisak edo grafikoak interpretatzea.

© giltza 13


INFORMAZIOA TRATATZEKOA ETA TEKNOLOGIA DIGITALA ERABILTZEKOA




• Hainbat iturritako informazioa lortzea, eta ulertzea.• Irizpidea izatea informazioa aukeratzeko unean.

• Ongi erabiltzea informazio- eta komunikazio-teknologiak.

• Hainbat eskalatako adierazpen kartografikoak erabiltzea, giza geografiaren fenomenoak kokatzeko.• Gizarte Zientzietako iturri nagusiak ezagutzea eta erabiltzea (testu idatziak, objektu materialak, segida estatistikoak, kartografia, grafikoak, argazkiak…), eta iturri horietatik gertaera eta fenomeno geografiko, sozial eta kulturalei buruzko informazioa lortzea, kritikoki kontrastatuz. • Arloko edukiak IKTen bidez lantzea, sormenez eta erantzukizunez.

• Informazio demografikoa jasotzen duten mapak, krokisak edo grafikoak interpretatzea.• Erdi Aroari buruzko ardatz kronologikoak eta mapa historikoak egitea eta interpretatzea.• Europako Aro Modernoari buruzko gertaera eta aldi historikoak islatzen dituzten ardatz kronologikoak edo mapak egitea eta interpretatzea, eta garai horretako Hispaniako monarkiari buruzko beste batzuekin lotzea.

• Laburpen- edo ikerketa-lan txiki baten plangintza egitea, eta lana aurrera eramatea: proposatutako helbururako egokia den informazioa aukeratzea; ongi antolatzea, eta ondorioak zuzen aurkeztea.

© giltza 14

ZIENTZIA-, TEKNOLOGIA- ETA OSASUN-KULTURARAKOA




• Giza jarduerak garatzen diren espazio naturalaren funtsezko ezaugarriak, jendeak espazio horrekin dituen elkarreraginak eta ondorioztatzen diren paisaia geografikoak ezagutzea.

• Arduraz jokatzea natura-baliabideak erabiltzean.

• Ingurune geografiko hurbilena ezagutzea, eta espazio geografiko zabalagoetan kokatzea.

• Giza jarduerek ingurumenean duten eragina aztertzea, eta kritikoki balioestea.

• Hiri-espazioen funtzioak identifikatzea, hiri jakin baten adibidearen bidez.• Hiriko bizitzako arazo batzuk hobetzen lagunduko duten neurriak proposatzeko gai izatea.


GIZARTERAKOA ETA HERRITARTASUNERAKOA




• Gizarte-trebetasunak garatzea eta erabiltzea.• Ingurune hurbileko eta urruneko geografia-elementuak deskribatzea.• Historiako une giltzarriak ezagutzea.• Gertaera berari buruzko ikuspegiak onartzea.• Asmoak, kausak eta ondorioak hautematea, gertaera historikoak azaltzeko.

• Kritika tresna positibotzat erabiltzea.

• Gizarte-gertaerak gidatzen dituzten prozesuak eta mekanismoak eta gertaera politiko, ekonomiko eta kulturalen arteko elkarreraginak identifikatzea, erreferentzia bereizia eginez Europari, Espainiari eta Euskadiri.• Egungo gizarteen bilakaera, gizarte horietan gizon-emakumeek duten funtzioa eta arazo garrantzitsuenak azaltzen dituzten kausen aniztasuna ulertzea.• Ingurune geografiko hurbilena ezagutzea, eta espazio geografiko zabalagoetan kokatzea.• Gizarte-gertaerak gidatzen dituzten prozesuak eta mekanismoak ezagutzea, eta ezagutza hori Erdi Aroko eta Aro Modernoko gizarteak ulertzeko erabiltzea.• Gizakien gizarteen bilakaera azaltzen duten kausa anitzeko faktoreen arteko erlazioa ulertzea, baita taldeek eta jende ospetsuak prozesu horietan izandako funtzioa ere, historiaren ikuspegi murritza izatea saihestuz, bereziki ikuspegi eurozentrikoa eta androzentrikoa.• Munduaren interpretazio pertsonala egiteko aukera emango duen memoria historikoa eskuratzea, oinarrizko ezagutza batzuen bidez, bai historia unibertsalari, bai Espainiako historiari, bai Euskadikoari dagokiona. Baterako alderdiak eta askotarikoak errespetatzea eta balioestea, nortasun kolektibo batekoa izatearen ulermena errazteko, eta egungo arazoak ulertu eta haiei aurre egiteko jarduteko.• Ondare naturala, historikoa, linguistikoa, kulturala eta artistikoa balioestea eta errespetatzea, eta hura zaintzeko eta hobetzeko erantzukizuna bere egitea.

• Ezagutza demografikoak gaur egun munduan, Espainian eta Euskadin dauden aldeak, arazoak eta etorkizun-aurreikuspenak azaltzeko erabiltzea (zahartzea, immigrazioa, etab.).• Jatorriak edo gizarte edo kultura jakin batekoa izateak eragindako aldeen edo diskriminazioaren arrastoak identifikatzea.• Hiri-espazioen funtzioak identifikatzea, hiri jakin baten adibidearen bidez.• Hiriko bizitzako arazo batzuk hobetzen lagunduko duten neurriak proposatzeko gai izatea.• Ekonomia feudalaren oinarrizko elementuak, estamentuen gizarte-funtzioak eta jauntxoen eta nekazarien arteko harremanak ezagutzea.• Behe Erdi Aroan hirien pizkundeak eta monarkia autoritarioa pixkanaka estatu modernoa agertu arte indartzeak zer aldaketa sozial, kultural eta artistiko eragin zituzten identifikatzea.• Kristau-erresumak eta Al-Andalus osatzeko eta finkatzeko etapak identifikatzea, baita funtsezko ezaugarri politikoak, ekonomikoak eta kulturalak ere.• Hispaniako monarkiaren etapak identifikatzea Europaren bilakaeraren esparruan.• Gertaera eta prozesu historiko nahiz sozialak eragiten dituzten, edo haietan eragiten duten kausak ezagutzea eta tipifikatzea.• Epe laburrean eta epe luzean izandako ondorio batzuk zehaztea, eta ondoz ondoko gertaera edo egoera historikoen arteko kausa-efektua harremanak zehazten jakitea.

• Ardurak hartzea, bereziki talde bateko kide den heinean dagozkionak.

GIZA ETA ARTE-KULTURARAKOA




• Kultura- eta arte-adierazpen nagusiak ezagutzea, eta kultura-ondarea eta ondare historiko-artistikoa errespetatzea.

• Artelanak balioestea, eta pertzepzio-trebetasunak garatzea.


• Ondare naturala, historikoa, linguistikoa, kulturala eta artistikoa balioestea eta

• Erdi Aroko (Erromanikoa, Gotikoa eta arte islamiarra), Errenazimentuko eta Barrokoko arte-estiloen oinarrizko elementuak bereiztea.

• Artelan garrantzitsuak aztertzea, espainiar egile batzuek, bereziki Urrezko Mendekoek, izan zuten garrantziaz jabetuz.

© giltza 15


errespetatzea, eta hura zaintzeko eta hobetzeko erantzukizuna bere egitea.

IKASTEN IKASTEKOA




• Informazioa biltzeko eta aukeratzeko baliabideak eta iturriak ezagutzea eta erabiltzea.

• Lan-ohiturak garatzea, eta ikasten laguntzen duten estrategiak erabiltzea.

• Hainbat eskalatako adierazpen kartografikoak erabiltzea, giza geografiaren fenomenoak kokatzeko.

• Mapa, krokis eta grafiko soilak egitea.

• Arloko lexiko espezifikoaz jabetzea, eta zehaztasunez eta zorroztasunez erabiltzea. Informazioa aukeratzea Geografiaren eta Historiaren berezko metodo eta teknikak erabiliz, arazoen kausak eta ondorioak azaltzeko eta iragan historikoa eta eremu geografikoa ulertzeko.


• Datuen irudikapen grafiko sinpleak, mapak eta abar irakurtzea, interpretatzea eta egitea.• Informazio demografikoa jasotzen duten mapak, krokisak edo grafikoak interpretatzea.• Erdi Aroari buruzko ardatz kronologikoak eta mapa historikoak egitea eta interpretatzea.• Europako Aro Modernoari buruzko gertaera eta aldi historikoak islatzen dituzten ardatz kronologikoak edo mapak egitea eta interpretatzea, eta garai horretako Hispaniako monarkiari buruzko beste batzuekin lotzea.

• Laburpen- edo ikerketa-lan txiki baten plangintza egitea, eta lana aurrera eramatea: proposatutako helbururako egokia den informazioa aukeratzea; ongi antolatzea, eta ondorioak zuzen aurkeztea.

NORBERAREN AUTONOMIARAKOA ETA EKIMENERAKOA




• Arazoak ebazteko estrategiak garatzea.

• Taldean lan egitea, eta lanerako giroari bide ematea.

• Munduaren interpretazio pertsonala egiteko aukera emango duen memoria historikoa eskuratzea, oinarrizko ezagutza batzuen bidez, bai historia unibertsalari, bai Espainiako historiari, bai Euskadikoari dagokiona. Baterako alderdiak eta askotarikoak errespetatzea eta balioestea, nortasun kolektibo batekoa izatearen ulermena errazteko, eta egungo arazoak ulertu eta haiei aurre egiteko jarduteko.

• Ardurak hartzea, bereziki talde bateko kide den heinean dagozkionak.

© giltza 16


5. EDUKIAK 5.1. EGITURA

BIGARREN MAILA

1. EDUKI MULTZOA. Biztanleria eta gizarteaBiztanleria aztertzeko iturriak.Demografiaren oinarrizko kontzeptuak.Biztanleriaren egitura (adina, sexua,lanbidea, etab.).Munduan, Europan, Espainian etaEuskadin biztanleriaren banaketa desorekatuaizatearen kausak.Euskadiko, Espainiako eta mundukoegungo portaera demografikoen azterketa.Kultura kontzeptua.Munduko kulturen kokapena. Elementu komunak eta desberdinak.Euskadiko, Espainiako eta Europako gizartearen ezaugarriak.Kulturen askotarikotasunaren eta gizarte-desorekaren faktoreak. Immigrazioaren eragina eta gizarteratzeko jarduerak.Gizarte kulturaniztunaren funtzioa bizikidetzari eta gizarte-kohesioari dagokienez.Lurraldearen urbanizazioa gaur egungo munduan.Hiri-hierarkia.Hirien egitura. Funtzioak eta morfologia.Espainiako eta Euskadiko hiriak. Adibideen azterketa.Euskadiko hiri-hierarkia eta hirigintza.Informazio garrantzitsua lortzea, aukeratzea eta erregistratzea, sarrera errazeko dokumentazio-zentroetatik abiatuz, eta zabalpen obrak erabiliz.Airetiko argazkiak, hiri-planoak eta hainbat ezaugarri eta eskalatako mapak irakurtzea eta interpretatzea, eta krokisak, planoak eta mapak egitea, hainbat bitartekotatik lotutako informaziotik abiatuz.Hainbat izaeratako informazioen arteko erlazioak zehaztea: mapak, planoak, irudiak, argazkiak, estatistika-datuak, grafikoak, artikuluak, txostenak, testu zientifikoak, literatura-testuak, etab.Gaurkotasun-gaiei buruzko informazioa bilatzea, aukeratzea eta erregistratzea, ohiko komunikabideak baliatuz.Lurraldeek eta herrialdeek fenomeno geografiko berarekin erlazionatuta dituzten antzekotasunak eta aldeak aztertzea.Demografiari eta hirigintzari buruzko azterketen eta ikerketa txikien plangintza egitea, eta haiek aurrera eramatea, banaka edo taldean.Biztanleriaren eta baliabideen artean dauden harremanak aztertzea.Informazio geografikoa lortzea, ikusizko eta idatzizko dokumentuetatik abiatuz, prentsako artikuluak, mapak eta eskemak barne.Gaurkotasuneko gizarte-gaiei buruzko eztabaidak eta simulazioak prestatzea, eta aurrera eramatea.Hainbat motatako grafikoak eta diagramak irakurtzea eta interpretatzea, eta grafikoak eta diagramak egitea, taula eta lauki estatistikoetatik abiatuz.Zehaztasunez eta objektibotasunez erabiltzea eta interpretatzea iturri demografiko eta sozioekonomikoak.Baliabideak munduan modu desorekatuan banatuta daudela eta horrek munduko biztanleriaren ehuneko handiari eragiten diola jabetzea.Oso kultura desberdinak aurkitzeko eta ezagutzeko jakin-nahia izatea.Beste kulturekiko tolerantzia- eta errespetu-jarrerak hartzea, eta balioestea.Gizarte kulturaniztunari buruz hausnartzea, bizikidetzari eta gizarte-kohesioari dagokienez.

© giltza 17


Edozein motatako desberdintasunen eta diskriminazioen kausak zalantzak jartzeko eta kritikoki aztertzeko sentiberatasuna izatea.Espazioa aztertzeko teknikak azterketa geografikoak egiten laguntzeko tresnatzat balioestea.Gizarte- eta ekonomia-arazoen aurrean sentibera izatea, eta elkartasuna adieraztea pertsona eta giza talde ahulenei.Giza jarduerek eragiten dituzten ingurumen-arriskuak kontuan hartzea, hasi jarduera arruntenetatik eta konplexuetaraino.Europako, Espainiako eta Euskadiko landa- eta hiri-paisaien aniztasuna zaindu eta mantendu beharreko kultura-aberastasuntzat hartzea.Zorroztasun zientifikoa erabiltzea txostenak eta sintesi-lanak egitean.

2. EDUKI MULTZOA. Industriaurreko gizarteakAro-aldaketa: Antzinarotik Erdi Arora.Bizantziar Inperioa, Inperio Islamiarra eta Inperio Karolingioa. Jatorria eta hedadura.Europa feudaleko gizartearen, ekonomiaren eta boterearen oinarrizko ezaugarriak.Behe Erdi Aroko aldaketa ekonomikoak eta politikoak: hiriak eta merkataritza-trukeak suspertzea; erregearen boterea sendotzea.Erdi Aroko kultura eta artea. Elizaren funtzioa.Al-Andalus. Jatorria, hedadura eta aldiaren amaiera.Kristau-erresumak. Erresumen jatorria, eta hedadura.Al-Andalusen eta kristau-erresumen arteko harremana.Bizimoduak eta kulturak bateratzea: kristauak, musulmanak eta juduak.Bizimodua kristauen hirietan eta musulmanen hirietan.Kultura juduak penintsulan utzitako ondarea.Bilakaera soziala, politikoa eta ekonomikoa Aro Modernoan.Europako estatu modernoaren ezaugarriak.Erregearen boterea indartzea.Errenazimentua. Artelan batzuen ezaugarri nagusiak eta azterketa.Europa hedatzea. Aurkikuntza geografikoaketa kolonizazioa.Kristau-herriaren haustura: erreforma protestantea eta kontrarreforma.Artea eta kultura Aro Modernoan.Espainia Aro ModernoanErrege Katolikoak. Barne- eta kanpo-politika.Austriako etxearen monarkia hispanikoa.Hegemoniatik krisira.Amerikaren kolonizazioa. Ondorioak.Urrezko Mendea.Aldi eta gertaera historikoak denboran eta espazioan kokatzea.Baliabide grafikoak aukeratzea eta erabiltzea aldi historikoa irudikatzeko, eta denbora-segidak egitea, unitate eta arau kronologikoak erabiliz.Aldaketa historikoko prozesu batzuk aztertzea, eta iraupena eta erritmoak alderatzea.Egoera historikoak edo aldaketa historikoko prozesuak interpretatzea eta irudikatzea, gaikako mapen bidez.Gertaera eta prozesu historikoen kausak eta ondorioak ezagutzea, teknologikoak, ekonomikoak, politikoak, erlijiosoak edo kulturalak diren bereiziz.Enpatia historikoa lantzea.Hainbat motatako iturri historikoak lortzea, aukeratzea, sailkatzea eta aztertzea, eta informazioa lantzea haietatik abiatuz, askotariko euskarriak erabiliz, IKTak barne.Lehen mailako eta bigarren mailako iturriak edo iturri historiografikoak eta iragana ezagutzeko dituzten erabilerak eta balioak bereiztea.Hainbat aldi eta kulturatako artelan batzuk aztertzea, eta testuinguru historikoan kokatzea.Gizarte bat definitzen duten kulturaren eta aldaketa zientifiko-teknikoen alderdi jakinak aztertzea.

© giltza 18


Gizarte bat definitzen duten eguneroko bizitzako alderdi jakinak aztertzea.Egungo gertaera edo egoera garrantzitsu batekin erlazionatutako Erdi Aroko edo Aro Modernoko alderdiren bat aztertzea.Ikerketa historiko sinple baten plangintza egitea, eta aurrera eramatea, bakarka.Bilaketa eta interpretazio historikoan zorroztasuna eta objektibotasuna izateko sentiberatasuna eta kezka agertzea.Gizonek eta emakumeek historiaren subjektutzat izan duten funtzioa balioestea.Iraganeko gizarteak eta kulturak ezagutzeko eta haien bereizitasunetan sakontzeko interesa izatea, jarrera, sineste, bizimodu eta abarrekiko tolerantzia eta errespetua agertuz, eta balorazio kritikoa eginez.Juduak eta moriskoak bota izana Hispaniako monarkiaren testuinguruan balioestea.Iraganeko gizarte urrunen arte-adierazpenak eta kultura ezagutzeko interesa izatea.Gure inguruan dauden iraganaren hondarrak eta arrastoak gure esperientzia eta gutxiengo kolektiboaren adierazpen baliotsutzat hartzea, eta hura kontserbatzea bermatzeko moduan jardutearen aldeko jarrera izatea.Espainiako estatuko historia- eta kultura-aniztasuna gure ondare kolektiboko errealitate desberdin eta aberasgarritzat errespetatzea eta balioestea.

© giltza 19


5.2. BIGARREN MAILAKO GIZARTE ZIENTZIETAKO EDUKIEN SAILKAPENA UNITATEKA 1. unitatea

EdukiakKontzeptuak Prozedurak Balioak

Hazkunde naturalaren edo begetatiboaren definizioa. Jaiotza-tasa eta heriotza-tasa. Beste adierazle demografiko batzuk.Migrazioaren, emigrazioaren, migrazio-saldoaren eta immigrazioaren definizioa.Migrazioen arrazoiak.Migrazio motak.Migrazioen ondorioak.Grafiko motak: lineala, barraduna eta diagrama sektoriala.Biztanleriaren egituraren definizioa.Biztanleria, sexuaren arabera.Biztanleria, adinaren arabera.Biztanleria, jarduera ekonomikoaren arabera.Biztanleria-piramideak identifikatzea.Munduko biztanleriaren bilakaera.Trantsizio demografikoaren eredua.Herrialde garatuen, azpigaratuen eta garapen bidean dauden herrialdeen egungo egoera demografikoa.

Munduko biztanleriaren mugimendu naturalen mapa irakurtzea eta azter-tzea. Datu demografikoak aztertzea, tauletan oinarrituta.Migrazioen arrazoiak irakurtzea eta interpretatzea munduko mapa batean.Grafikoak interpretatzea. Grafikoak nola egin.Grafiko linealak, barradunak eta diagrama sektorialak irakurtzea eta interpretatzea.Biztanleria-piramideak nola egin.Biztanleria-piramide bat interpretatzea.Munduko biztanleriaren eboluzioari buruzko grafiko lineal bat interpretatzea.Erregimen demografikoak munduko mapan kokatzea.

Etorkinenganako intolerantziaren eta jarrera arrazista eta xenofoboen balorazio kritikoa.

2. unitatea


Munduko biztanleriaren banaketa. Baliabideen banaketa.Ekonomia-jardueraren funtzionamendua. Eragile ekonomikoak. Baliabideen kontrola.Oinarrizko baliabideak. Oinarrizko beste baliabide batzuk. Munduko ondasunen banaketa desorekatua.Migrazio motak. Legez kanpoko immigrazioa. Gaur egungo munduko migrazio-mugimendu nagusiak.Europako biztanle-dentsitatea. Europako demografia-adierazleak. Hirigintza Europan. Europako migrazioak.Espainiako biztanle-dentsitatea. Espainiako demografia-adierazle nagusiak. Espainiako migrazioak.Euskadiko biztanle-dentsitatea. Euskadiko demografia-adierazle nagusiak. Euskadiko migrazioak.Arabako ikerketa demografikoa.

Biztanle-dentsitatea nola kalkulatu.Elikagaien ekoizle handienei buruzko eta desnutrizioa pairatzen duten biztanleei buruzko mapa aztertzea eta interpretatzea. Grafikoak interpretatzea.Mapa tematikoak aztertzea eta interpretatzea. Irudiak aztertzea eta interpretatzea.Nazioarteko migrazio-mugimenduei buruzko mapa bat aztertzea eta interpretatzea.Europako biztanle-dentsitateari buruzko mapa bat aztertzea eta interpreta-tzea.Interneten datu demografikoak bila-tzea.Espainiako biztanle-dentsitateari buruzko mapa bat interpretatzea.Euskadiko biztanle-dentsitateari buruzko mapa bat interpretatzea.Aztergaia mugatzea, informazioa aztertzea eta interpretatzea, eta aztertutako datuak laburtzea.

Ingurumena zaintzeko jarrera positiboa agertzea.Munduan dagoen desnutrizio-arazoaz jabetzea.Herrialde garatuetan bizitzeak zer erraztasun eskaintzen dituen jabetzea.Immigrazioak pizten duen eztabaidaz jabetzea.

© giltza 20


3. unitatea


Gizakiak, izaki sozialak. Gizarteen antolakuntza. Gizarteen egitura: gizarte estatikoak eta dinamikoak.Aldaketak gizarteetan. Gizarteko aldaketak bultzatzen dituzten faktoreak. Gizarte-gatazkak.Lanaren banaketa. Lanaren balioa. Lan-munduko arazoak.Kulturaren definizioa. Kulturaren eta nortasun kulturalaren elementuak. Eboluzio eta aldaketa kulturalak.Munduko kultura-eskualde handiak kokatzea. Munduko hizkuntzak. Munduko erlijio nagusiak.Kultura-aniztasunaren arrazoiak. Kultura-aniztasunaren ondorioak. Kultura-aniztasuna eta multikulturalitatea. Gizarte multikulturalak.Europako gizartearen garapen ekonomikoa. Europako gizartearen desberdintasunak. Europako gizartearen aniztasuna.

Eskema bat egitea, aldaketa prozesu bat eragin dezaketen elementuei buruz.Testu soziologiko bat irakurtzea eta interpretatzea.Argazki bat aztertzea.Gaikako mapak aztertzea eta interpretatzea.Eztabaida bat egitea.

Sexuan, etnian, jatorrian edo desberdintasun sozialetan oinarritutako diskriminazioa arbuiatzea.Eztabaida sortzen duten gaiei buruzko iritzia ematea, argudio arrazoituak erabiliz.Norberarena ez den kultura bateko partaideen jarrerak, sinesmenak, bizimodua eta bestelako agerpen kulturalak onartzea, errespetatzea eta kritikoki aztertzea.Beste kultura batzuk ezagutzeko interesa izatea, eta haien berezitasunak ikertzea.Norberarena ez den gizarte bateko partaideen jarrerak, sinesmenak, bizimodua eta bestelako agerpen kulturalak errespetatzea

© giltza 21


4. unitatea


Hiriaren kontzeptua eta hiriak definitzeko irizpideak. Hirien funtzioak. Hirietako bizitza.Hirien plano mota nagusiak.Industrializazioaren aurreko hiriak: garaiak eta ezaugarriak. Hirien aldaketak XIX. mendetik aurrera.Gaur egungo hiri-joerak: hirien ingurua urbanizatzea, industria-eremuak eraldatzea, hirigune berriak, landa-eremua urbanizatzea eta abar. Hiri-kontzentrazio motak: metropoli-eremuak, konurbazioak eta megalopoliak.Europako hirien ezaugarri nagusiak. Ipar Amerikako hirien ezaugarri nagusiak.Hirugarren Munduko hirietako paisaiak. Hirugarren Munduko hirien gaur egungo egoera eta etorkizunerako aurreikuspenak.Hiri baten planoaren oinarrizko elementuak.Hirietako arazoak: garraioa eta azpiegiturak, ingurumen-arazoak, gizarte-arazoak. Hirien kudeaketa eta hirigintza-planak, hiriak birgaitzea eta berriro urbanizatzea.

Grafiko lineal bat aztertzea.Airetik egindako argazkiak eta hirien planoak aztertzea eta lotzea.Testuak aztertzea.Hirien hazkundearen eboluzioari buruzko mapa bat interpretatzea.Hirien irudiak aztertzea.Testuak aztertzea eta alderatzea.Hiri baten planoa aztertzea.

Pobrezia eta azpigarapena arazo globalak direla onartzea, eta konponbidea bilatzea.Herrialde garatuetako gizarteetan dauden desoreka sozialak kritikoki baloratzea.Hirugarren Munduko hirien arazoez jabetzea.Autoaren erabilera hedatzeak dituen ondorioei buruzko iritzia ematea.

5. unitatea


Populatzearen definizioa. Landako populatzea. Hiriko populatzea.Hiri-sarea. Gaur egungo hiri-sarearen antolaketa.Hirien bilakaera. Hiri tertziarioak eta hedatzen ari diren hiriak. Bizitzeko moduko hiriak.Gasteizen hedapena.Lana prestatzea: hipotesia planteatzea, materiala prestatzea, irteera planifikatzea. Laburpen bat egitea: datuak sailkatzea, laburpena idaztea.

Argazkiak aztertuta, hainbat populatze-mota deskribatzea.Mapa tematiko bat aztertzea.Biztanle-gune bat hiritartzeko prozesua aztertzea, airetik egindako argazkietan.Gasteizko planoa aztertzea.Donostiaren hazkundeari buruzko plano bat aztertzea.

Hirien ondare historiko-artistikoa zaintzearen garrantziaz jabetzea.Azkenaldian hirietan gertatutako aldaketek eragindako arazoez jabetzea. Hirigintza iraunkorra lortzearen aldeko jarrera hartzea.

© giltza 22


6. unitatea


Bizantziar Inperioaren hedapena eta antolakuntza. Inperioaren gainbehera eta amaiera. Bizantziar kultura hezkuntzan, hizkuntzan eta zuzenbidean. Bizantziar artea. Bizantziar ikonoak.Islama.Islamaren hedapena. Ekonomia eta gizartea.Mapa historikoak: dinamikoak eta estatikoak.Islamiar artea: arkitektura eta arte txikiak. Islamiar kulturaren ekarpenik garrantzitsuenak. Meskita.Frankoen Erresumatik Inperio Karolingiora.Inperio Karolingioaren antolakuntza.Ekonomia. Inperio Karolingioaren gainbehera.Kultura karolingioa. Inperio Karolingioko artea: arkitektura, pintura eta eskultura, mosaikoak eta miniaturak.

Goi Erdi Aroko mapa historikoak interpretatzea. Ardatz kronologiko bat interpretatzea.Artelanak aztertuz, informazio historikoa lortzea.Mapa bat aztertuz, informazio historikoa lortzea.Mapa historiko bat interpretatzea: ikurrak, argibideak eta jarraitu beharreko urratsak. Artelanak aztertuz, informazio historikoa lortzea.Mapak eta eskemak aztertuz, informazio historikoa lortzea.Testu karolingio batean oinarrituta, antzinako grafia interpretatzea.

Europan borrokatu eta bizi izan diren herriek gure kulturari egin dioten ekarpena balioestea.Adierazpide era berriak ezagutzeko interesa agertzea, eta iraganeko adierazpen artistikoen eraginak eta aztarnak balioestea.Norberarenak ez diren erlijioak eta kulturak balioestea eta errespetatzea.Kultura- eta erlijio-aniztasuna errespetatzea eta balioestea.Norberarenak ez diren edo antzinakoak diren kulturak errespetatzea eta balioestea.

7. unitatea


Harreman feudalak. Estamentutan banatutako gizartea. Kristauen gizartea.Monarka. Jaun feudalak. Gazteluetako bizitza. Germaniarren inbasioak Europan, 1000. urtean.Feudoen deskribapena. Nekazarien lana. Feudoetako bizi-baldintzak.Erdi Aroko Europako kultura: kristauen kultura. Monasterioetako ordenak. Monasterioetako bizitza.Arte erromanikoa: arte erlijiosoa. Arkitektura erromanikoaren ezaugarriak.Eskultura erromanikoak: ezaugarriak. Pintura erromanikoak: ezaugarriak. Eliza erromanikoak nola aztertu.

Irudiak aztertuz, informazio historikoa lortzea.Irudiak eta mapak aztertuz, informazio historikoa lortzea.Elementu artistikoei buruzko eskemak eta grafikoak interpretatzea.Palentziako Frómista herriko San Martin eliza aztertzea.

Elizak gizarte eta kultura feudala taxutzean zer eragin izan zuen kontuan hartzea.Gertakari historiko bati buruzko informazioa zehatz-mehatz bilatzea.Beste adierazpen era batzuk ezagutzeko interesa, eta iraganeko adierazpen artistikoek utzitako aztarnak eta eraginak balioestea.Iraganeko adierazpen artistikoek utzitako aztarnak eta eraginak balioestea.

© giltza 23


8. unitatea


Aldaketa sozioekonomiko nagusiak: nekazaritza garatzea eta biztanleria haztea. Merkataritzaren eta hirietako bizitzaren pizkundea.Hirien pizkundea: oparotasun ekonomikoa eta merkataritza-harremanak. Hirien gobernua: pribilegio-gutunak eta udal-erakundeak.Bizitza hirietan: egitura eta ezaugarriak.Hirian bizi ziren giza taldeak: burgesia (goi-burgesia, burgesia txikia), noble latifundistak, artisauak, ikastunak, mirabeak eta lanbiderik gabekoak. Lanbide berekoen elkartea: gremioak. Merkataritza: lehorrekoa (asteroko azokak, feriak) eta itsasokoa (merkataritza-bide handiak).Erregearen boterea sendotzea: lurralde eta pertsonen gainean botere handiagoa lortzea. Boterea sendotzea erraztu zuten faktoreak. Erakunde berrien sorrera: errege-kontseiluak eta batzar-legegileak. Europako erresumen hedapena. Gerrak: mugak hedatzeko bidea.Krisi demografikoa eta ekonomikoa. Izurrite beltza eta haren ondorio suntsitzaileak. Gatazka landa-eremuetan eta hirietan. Hiriak: kultura berriaren bultzatzaileak. Hezkuntza: katedraleko eskolen eta unibertsitateen sorrera. Ordena erlijioso berriak. Aurrerapen zientifiko eta teknikoak.Estilo artistikoaren garaia eta hedapena. Arte gotikoko eraikin nagusiak: katedralak. Europako eraikinik garrantzitsuenak. Eraikin gotikoen ezaugarriak.Eskultura: ezaugarriak. Pintura: ezaugarriak.

Eskema bat interpretatzea.Mapa tematiko historiko bat interpretatzea.Mapa historiko bat interpretatzea.Artelanak interpretatzea.

Artelanak balioestea, sortu dituzten gizarteak ulertzeko.

© giltza 24


9. unitatea


Hispaniaren konkista. Okupazio azkarraren arrazoiak. Menpeko emirerria. Emirerri independentea: Al-Andalusen sendotzea.Kordobako Kalifa-herria. Taifen erresumak. Granadako Erresuma.Al-Andalusko gizartea: biztanleria musulmana (arabiarrak, berbereak eta muladiak) eta biztanleria ez-musulmana (juduak eta mozarabiarrak). Jarduera ekonomiko nagusiak: nekazaritza eta merkataritza.Hirien garrantzia arabiar munduan. Arabiar hirien egitura.Al-Andalusko kulturaren garrantzia. Ekarpen nagusiak: filosofia, poesia eta musika. Teknika eta zientziaren garapena: matematika, astronomia eta medikuntza.Al-Andalusko arkitekturaren ezaugarriak. Al-Andalusko arte apaingarrien ezaugarriak.

Testu historikoak irakurtzea eta interpretatzea. Mapa historikoak irakurtzea eta interpretatzea.Marrazkiak aztertzea eta interpretatzea.

Zibilizazio hispaniar-musulmanaren ezaugarri sozioekonomikoak aztertzea eta haienganako interesa izatea.Musulmanek Iberiar penintsulan utzi zuten kultura- eta arte-ondarea balioestea.Artelanak balioestea, ekoitzi dituen gizartea ulertzeko.

© giltza 25


10. unitatea


Lehen erresistentzia-gunea. Asturiasko Erresumatik Leóngo Erresumara.Lurralde birpopulatzea. Arte-estilo prerromanikoak: asturiar artea (IX. mendea) eta mozarabiar artea (X. mendea).Gaztela, konderritik erresumara: independentzia politikoaren bidea. Gaztelako Erresumaren eta Leóngo Erresumaren batasuna. Gaztelako Erresumaren antolakuntza politikoa: monarkia, gorteak eta kontseiluak.Gaztelak nora bereganatu zituen Bizkaia, Araba eta Gipuzkoa. Gaztelako erresumaren lurraldeak nola hedatu ziren Iberiar penintsulako erdialderantz eta hegoalderantz: Errekonkista. Lurralde berriak birpopulatzea. Birpopulatze-sistemak Gaztelan eta Leónen.Asturias-Leóngo Erresumako ekonomia: iraupeneko ekonomia. Gaztelako Erresumako ekonomia: nekazaritza, abeltzaintza, merkataritza. Merkataritza-harremanak Al-Andalusekin. Gaztelako Erresumako gizartea.XIV. mendeko krisialdia: krisialdi ekonomikoa, demografikoa, politikoa eta soziala. XIV. mendeko susperraldi mantsoa.Donejakue Bidea: Europako erromesaldi-gune garrantzitsuena XI. mendetik aurrera. Merkataritza- eta artisautza-jarduerak garatzea, lehenengo burguak agertzea, hainbat kondaira sortzea, arte erromanikoa Iberiar penintsulara heltzea.Mudejarrak. Juduak. Itzultzaile-eskolak, bizikidetzaren eredu. Euskarazko lehen testu idatziak. Ondare artistikoa: gotikoa eta mudejarra.

Eskema bat irakurtzea.Zuhaitz genealogiko bat aztertzea.Mapak, marrazkiak eta arkitektura-lanak.

Kristau-erresumek utzitako ondarea balioestea, eta Iberiar penintsulako kultura aberasteko izan zuten garrantzia aitortzea.Gertakari historiko berari buruzko azalpen desberdinek elkar nola osatzen dute ulertzea.Ondare kulturala eta arkeologikoa errespetatzea.Erdi Aroko kulturari eta arteari kristauek, juduek eta musulmanek egindako ekarpena balioestea. Artelanak balioestea, ekoitzi dituen gizartea ulertzeko.

© giltza 26


11. unitatea


Iruñeko Erresuma. Aragoiko Erresuma. Kataluniako Konderriak.Nafarroako Erresumaren sorrera.Foruak.Aragoiko Koroa: erresumen konfederazioa. Aragoiko Koroaren erakundeak. Aragoiko Koroaren hedapena. Konkistatutako lurraldeak birpopulatzea.Aragoiko Koroaren oparoaldi ekonomikoa XIII. eta XIV. mendeetan. Mediterraneoko merkataritzaren hegemonia. Nafarroako ekonomia. Gizarte hiritarra.Krisialdi ekonomikoa eta demografikoa: nekazaritza-ekoizpenaren beherakada, prezioak garestitzea, goseteak eta izurriak: Krisialdi soziala: landako gatazkak eta hiriko gatazkak. Krisialdi politikoa: gerra zibila.Monasterioetako kultura. Arte erromanikoa: arkitektura, eskultura eta pintura. Zistertarren birpopulatzeak.Latin-hizkuntzak eta erromantzeak.Arte hiritarra: gotiko zibila (arkitektura, eskultura eta pintura).

Nafarroako Erresumaren bilakaera aztertzea.Erdi Aroko gertakari garrantzitsuenak identifikatzea.Iberiar penintsulan Erdi Aroan garatutako arte-estiloak identifikatzea.

Gertakari historikoei buruzko informazioa zehaztasunez eta objektiboki bilatzearen eta interpretatzearen garrantziaz konturatzea.Aniztasun historikoarekiko eta kulturalarekiko begirunez jokatzea, denon ondarea aberasten baitute.Garai historiko hartan juduek jasandako jazarpenak irizpide kritikoz aztertzea.

© giltza 27


12. unitatea


Erdi Aroko krisialdiaren amaiera. Monarkia autoritarioa: zentralizazio politikoan eta lurraldeen batasunean oinarritutako Estatu modernoen jatorria. Europako potentziak XV. eta XVI. mendeetan. Esplorazioen arrazoiak. Portugalen eta Gaztelaren merkataritza-bideak. Aurkikuntzen ondorioak.Humanismoa kultura-mugimendu gisa Europan zabaltzea. Ezaugarriak. Jakintsuen eta astronomoen berrikuntza zientifiko eta teknikoak: L. da Vinci, N. Koperniko, A. Vesalio eta M. Servet. Europako pentsalarien eta jakintsuen ekarpenak. Gairik garrantzitsuenak: gizartea, hezkuntza eta erlijioa. Eliza protestante berriak: luteranismoa, kalbinismoa eta anglikanismoa. Kontrarreforma: eliza katolikoaren berritze-mugimendua.Humanismoaren ideiak adierazpen artistikoetan: Errenazimentua. Errenazimentuko artearen garaiak eta ezaugarri nagusiak. Errenazimentuko arkitektoak, eskultoreak eta margolariak.Arkitektura: egile eta lanik garrantzitsuenak. Eskultura: egile eta lanik garrantzitsuenak. Pintura: egile eta lanik garrantzitsuenak.Margolan bat aztertzea.

Grafikoak eta gaikako mapa historikoak interpretatzea.Irudiak irakurtzea eta interpretatzea.Errenazimentuko margolan bat aztertzea: R. Sanzio, Atenasko eskola.

Elizak bizi izan zuen krisiak eragin zuen erlijio-aniztasuna errespetatzea eta balioestea.Artelan bat aztertzea, artelana sortu duen gizartea ulertzeko.Errenazimentuko hainbat arte-adierazpen ezagutzeko eta aztertzeko interesa izatea.

© giltza 28


13. unitatea


Gaztelako Elisabeten eta Aragoiko Fernandoren dinastien batasuna. Estatu modernoa eraikitzeko oinarriak: lurraldea hedatzea, erlijio-batasuna, erakunde berriak eta atzerri-politika (ezkontza bidezko aliantzak).Mundu berria esploratzea eta konkistatzea. Konkistarako metodoak eta bitartekoak. Konkista-espediziorik garrantzitsuenak: Mexiko eta Peru.Azteken zibilizazioa: ekonomia, gizartea, erlijioa eta arkitektura. Maien zibilizazioa: ekonomia, gizartea, erlijioa eta arkitektura. Inken zibilizazioa: ekonomia, gizartea, erlijioa eta arkitektura.Amerikako lurraldeetako administrazioaren antolakuntza. Ustiapen ekonomikoa: metal preziatuak, nekazaritzako produktuak, abereak. Iturri idatziak.Karlos I.a: barne-politika eta atzerri-politika.Filipe II.a: barne-politika eta atzerri-politika.Errenazimentuak izan zuen eragina. Arkitektura: estilo platereskoa, estilo purista eta estilo herrerianoa. Eskultura eta pintura. Espainiako Errenazimentuko artista nabarmenena: Greco.

Amerikako kolonizazioari buruzko lehen mailako bi iturri alderatzea eta aztertzea.

Elisabet I.ak eta Fernando II.ak izan zuten garrantzi politikoa balioestea.Historia garaikidean konkistek garrantzi handia dutela kontuan hartzea.Kolonaurreko zibilizazioen garrantzia balioestea.Kolonoak heltzeak herri indigenetan zer eragin izan zuen ulertzea, eta jasan behar izan zuten jazarpena kritikoki aztertzea.Historiako pertsonaien biografia aztertzea, haien pentsamoldea ulertzeko, eta hartutako erabakien garrantzi historikoa balioestea.

© giltza 29


14. unitatea


Europako dinastia nagusiak: Habsburgokoak eta Borboikoak. Hogeita Hamar Urteko Gerra: gatazka politikoa eta erlijiosoa. Monarkia absolutisten jatorria eta sendotzea.Luis XIV.aren Frantzia.Austria txikien erregealdia: balidoen gobernua. Armen Batasuna proiektua. Kataluniako eta Portugaleko matxinadak, 1640. urtean.XVII. mendeko ezaugarri ekonomiko eta sozialak. Arte-estilo berriaren sorrera: barrokoa. Zientzia modernoaren oinarriak: enpirismoa eta arrazionalismoa.Barroko kontzeptuaren esanahia. Europako barrokoaren ezaugarri eta artista nagusiak.Arte barrokoaren kokapen kronologikoa.Barrokoaren garapena gure inguruan, Urrezko Mendea bitartean.Testuinguru historikoa: ekonomiaren eta politikaren gainbehera. Gure inguruko barrokoaren ezaugarri eta artista nagusiak. Biztanleria eta gizartea. Euskal ekonomia. Kultura eta artea.

Gaikako mapa historikoak interpretatzea.Kausa anitzeko azterketa: hispaniar monarkiaren gainbehera.Arte barrokoaren ezaugarriak identifikatzea.Margolan bat aztertzea.

Barrokoko adierazpen artistikoak balioestea.Artelan bat aztertzea, artelana sortu duen gizartea hobeto ulertzeko.

© giltza 30


6. UNITATE DIDAKTIKOAK

6.1. UNITATE DIDAKTIKOEN DENBORA-BANAKETA

DBHko 2. mailako Gizarte Zientziak arlorako, astean hiru ordu daude ezarrita. Horrenbestez, hauxe da irakasgaiaren denbora-banaketa ikasturte honetarako:

Lehen hiruhilekoa Unitate didaktikoak: 1, 2, 3, 4, 5Bigarren hiruhilekoa Unitate didaktikoak: 6, 7, 8, 9, 10Hirugarren hiruhilekoa Unitate didaktikoak: 11, 12, 13, 14

© giltza 31


7. EBALUAZIOA

7.1. BIGARREN MAILAKO EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

1. Demografia-joerak baldintzatzen dituzten faktoreak deskribatzea, demografiari buruzko oinarrizko kon-tzeptuak ezagutzea eta erabiltzea demografia-azterketa egitean; joera nagusien ezaugarriak azpimarratzea eta horiek aplikatzea euskal eta espainiar demografiaren egungo egoeraren eta ondorioen azterketa egiterakoan.

2. Euskal eta espainiar gizarteetako egungo ezaugarri nagusiak aztertzea, eta bertako talde sozialak bereiztea; immigrazioak aniztasuna areagotzea eragiten duela balioestea; eta desberdintasun soziala islatzen duen benetako adibideren bat abiapuntu hartuta, nork bere jarrera adieraztea taldearen aurrean, aukera eta ikuspuntu desberdinak eztabaidatzeko.

3. Hiri-eremuek izan duten hazkundea, hiriek betetzen dituzten funtzioak eta hirietako biztanleek izaten dituzten zenbait arazo aztertzea; azterketa horretatik ondorioztatutakoa Euskadiko, Espainiako eta munduko hirietara aplikatuta, irtenbide izan daitezkeen hipotesiak proposatzea.

4. Europa feudaleko oinarrizko ezaugarri sozialak, ekonomikoak, politikoak, erlijiosoak, kulturalak eta artistikoak deskribatzea, gizarte-estamentuen funtzioak oinarri dituztela; Estatu modernoa sortu arteko bilakaera ikastea. Erromatar Inperioaren gainbeheraz geroztik Goiz Erdi Arora arte Europan izandako zenbait lurralde-aldaketa espazioan eta denboran kokatzea.

5. Erdi Aroan Iberiar penintsulan aldi berean izan ziren zenbait unitate politiko denboran eta espazioan kokatzea eta haien arteko ezaugarriak bereiztea; euskal lurraldeen jatorri historikoari garrantzi berezia ematea; eta gure gizartean gaur egun oraindik ere bizirik irauten duten garai hartako kultura-ondarearen zenbait adibide ematea.

6. Estatu modernoa sortu arteko une garrantzitsuenak bereiztea; monarkia hispaniarraren eta inperio kolonial espainiarraren ezaugarri garrantzitsuenak nabarmentzea; eta, testuinguru horretan, euskal lurraldeek izandako garapena ere aztertzea.

7. Erdi Aroko eta Aro Modernoko arte-estilo nagusien oinarrizko ezaugarriak ezagutzea eta haiek sortu ziren garaiari buruzko testuinguruaren berri ematea; ondoren, ikasitakoa artelan garrantzitsuenak eta esangura-tsuenak aztertzeko erabiltzea.

8. Bakarka eta taldean, irakaslea lagun dutela, gertaera edo gai baten deskripzio erraza egitea; horretarako, zenbait informazio-iturri erabiliko dituzte (behaketa, prentsa, bibliografia, webguneak, etab.); beharrezkoa duten informazioa bilduko dute eta eskema edo gidoi bat osatuko dute; ondoren, termino egokiak erabilita, gainerakoei behar bezala jakinaraziko diete lanaren emaitza.

9. Gertaera eta/edo prozesu historiko esanguratsuenen kausak eta ondorioak ezagutzea, haien artean dauden loturak zehaztea eta gertaera sozialek duten kausalitate-aniztasuna kontuan hartzea.

© giltza 32


7.2. BIGARREN MAILA GAINDITZEKO ESKATU BEHARREKO GUTXIENEKO EBALUAZIO-IRIZPIDEAK

Bigarren mailarako eskatu beharreko gutxieneko ebaluazio-irizpideak

• Grafikoak eta mapak interpretatzea eta egitea, munduko biztanleriaren dinamika ulertzeko.• Espainiako eta Euskadiko ezaugarrien berri izatea.• Hiriak zergatik hazten diren jakitea. • Ekonomia eta gizarte feudaletako oinarrizko ezaugarriak ezagutzea.• Al-Andalusko etapak identifikatzea.• Hispaniako monarkiaren etapak eta ezaugarriak identifikatzea. • Prozesu historikoen kausak eta ondorioak identifikatzea.• Erdi Aroko eta Aro Modernoko arte-estiloak bereiztea.• Laburpen-lan bat planifikatzea eta egitea.

7.3. EBALUAZIO-PROZEDURAK ETA -TRESNAK

Se trata de elaborar una relación, como en este ejemplo, de la diversidad de procedimientos e instrumentos que permiten evaluar al alumno/a en esta materia.

ProzedurakIdatziak Ahozkoak Behaketa zuzena

eta sistematikoaBestelakoak

Tresnak

• Ikasleak ikasgelako eguneroko jardunean egindako askotariko jarduerak.• Ikaslearen eskola-koadernoa.• Ebaluazio-jarduerak (liburua, fitxa fotokopiagarriak, banakako proba idatziak…).• Talde-lanak.• Jarduerak eta problemak ebaztea.• Jarduera interaktiboak.• Webquestak, altxorraren bila...

• Banakako eta taldeko galderak.• Ikaslearen parte-hartzea.• Ikasgelan eta elkarlanean parte hartzea.• Lanak talde handian komentatzea.• Elkarrizketak.• Banakako ahozko probak.• Ahozko trebetasuna hobetzeko zenbait jarduera taldeka prestatzea: solasak, erakusketak, hitzaldiak, eztabaidak...

• Eskalak.• Kontrol-zerrendak.• Norbanakoaren erregistro anekdotikoak.• Gorabeheren erregistroa.• Banakako erregistro-fitxa.• ...

• Unitate didaktikoen errubrika.• Hiruhilekoko OGen ebaluazio-errubrika.• Proiektuen errubrika.• Trebetasunen orokorren errubrikak.• OGen ebaluazio-fitxak.• Banakako erregistroa.• Ikastaldearen erregistroa.• Portfolioa eta e-portfolioa.• Ebaluazio-txostena.• …

© giltza 33


7.4. KALIFIKAZIO-IRIZPIDEAK

Kalifikazioak neurtzen du zenbateraino lortu dituen DBHko 2. mailako ikasleak oinarrizko gaitasunak, egindako jarduera guztiak kontuan hartuz.Proposamen hau erreferentziatzat erabil daiteke:

Irizpideak1. Banakako lana(ikasgela, beste eremu batzuk).

• Kanpoko laguntzarik gabe egitea.• Jarduera bat egiteko emandako denbora iritzira kalkulatzea.• Oinarrizko ikaskuntzen eskuratze-maila.• Aurkezpeneko ordena eta txukuntasuna.• Arloaren berezko tresnak eta baliabideak egoki erabiltzea.• Eskemak erabiltzea.• Amaitutzat eman baino lehen lana berrikustea.• Ikasgelako lana eta etxeko lana konparatzea.• Sormena.• ...

2. Ahozko probak eta proba idatziak. • Edukien ikaskuntza baloratzea.

• Jarraitutako prozesuak eta emaitzak baloratzea.

• Jarduera bat ebaztean zer prozedurari jarraitu zaion ahoz adieraztea. Koherentzia eta egokitasuna.• Jarduera bat ebazteko emandako denbora / beharrezko denbora baloratzea.

• Aurkeztutako lanaren ordena, txukuntasuna eta egitura.

• Diktaketen zuzentasuna.

• Egiteko denbora.

• Trebetasunak.

• ...3. IKT jarduerak. • Ordenagailua eta tresna telematikoren bat egoki eta gidaturik erabiltzea.

• Internet erantzukizunez eta laguntzarekin erabiltzea, informazio erraza bilatzeko edo jarduera bat ebazteko.• Parte-hartze mota (beregaina, laguntzarekin, laguntzarik gabe).

• Erantzunaren lanketa-maila.

• Interesa, motibazioa.

• ...4. Eskoletan parte hartzea eta eskolei jarraitzea (ahozko parte-hartzeak,erantzun mota...).

• Parte-hartzeen maila eta kalitatea.

• Mezu egituratua.

• Jokabidea.

• Ahalegina.

• Interesa.

• ...5. Elkarlana.Banakako eta taldeko balorazioa.

• Elkarlanean jarduteko gaitasuna.

• Ikaskideekiko komunikazio-maila.

• Ahozko jardueretan bestelako iritziak eta hitz egiteko txandak errespetatzea.

• Gatazkak konpontzea.

• Interesa, motibazioa.

• Sormena.

• Ekimena.

• Norberak zer iritzi duen egindako lanaz eta lana egiteko moduaz.

• ...6. Banakako lanaren dosierra. • Aurkezpen argia eta ordenatua.

• Eguneraketa.

© giltza 34


• Dosierra osatzen duten ekoizpenak zergatik aukeratu diren arrazoitzea.

• ...7. Esperimentuaketa ikerketa-lanak

Us• Kontsulta-eskuliburuak (entziklopediak, hiztegiak…) eta Internet behar bezala erabiltzea

Co• Informazioa ondo aukeratzea, interpretatzea eta laburbiltzea.

• Lankidetza- eta laguntasun-espiritua.

© giltza 35


7.5. BIGARREN MAILAKO ERREKUPERAZIO-IRIZPIDEAK

Ebaluazio bakoitzean lortu ez diren gutxieneko eduki batzuk gainditzeko beharrezkoak diren irizpide edo jarduerak zehaztuko dira, baita aurreko ikasturtetik gainditzeko dagoen materiari dagozkionak ere.

Hona hemen adibide bat:

Ebaluazio baten errekuperazioa—Ebaluazio bakoitza hurrengo ebaluazioarekin errekuperatzen da, irakasleak zehazten dituen mekanismoen arabera.

—Errekuperazioren bat gainditzen ez bada, gainditu gabeko ebaluazioaren edo ebaluazioen idatzizko azken proba proposatuko da.

—Ikasturteko gutxieneko edukiei buruzko jarduerak jasotzen dituen laneko txosten baten aurkezpena baloratu egingo da.

Aurreko ikasturtetik gainditzeko dagoen materia —Gizarte Zientziak arloko irakasleak edo arduradunak proposatutako eta bideratutako jarduerak eta lanak entregatzea hiru hilean behin, zehaztutako datei jarraikiz.

—Gutxieneko edukien idatzizko jarduera.

7.6. IRAKASKUNTZA-IKASKUNTZA PROZESUAREN EBALUAZIOA

Ikaskuntzaren ebaluazioa jarraitua izango da, eta materien arabera bereizia; sistematikoki behatuko da etapan zehar, ikuspegi orokorra izanik.

Definizio hori kontuan izanik, eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako etapako ikasleen ebaluazioaren egungo ildoari eta gizarte-eskaera berriei jarraikiz, honela ulertu behar dugu:

—Jarraitua eta orokorra izango da; curriculumeko gai guztietan egindako aurrerapena kontuan hartuko du, eta haren elementuak kontuan izanik gauzatuko da.

—Hiru modalitate aurreikusten dira:

• Hasierako ebaluazioa. Ikasle bakoitzaren abiapuntuari buruzko datuak ematen ditu, eta aurretiazko ezagutzei eta ezaugarri pertsonalei buruzko lehen informazio-iturria da. Horri esker, aldeetan arreta jartzeko aukera ematen du, baita metodologia egokia erabiltzeko aukera ere.

• Prestakuntzazko ebaluazioa. Prozesuaren bilakaerari ematen dio garrantzia, kasu bakoitzeko zailtasunei eta aurrerapenei buruzko ikuspegia emanez.

• Bildumazko ebaluazioa. Emaitzak prestakuntza-aldi bakoitzaren osoko ikaskuntza prozesuaren amaieran eta helburuak lortzean zehazten ditu.

—Izaera hezigarria eta bideratzailea izango du, zailtasunak agertzen diren unean bertan hautemateko, eta haien arrazoiak ikertzeko. Hala, hezkuntzako esku-hartzea berriro bideratu ahal izango da, ikasleen gaitasunen, ikaskuntza-erritmoen, interesen eta motibazioen arabera moldatzeko.

—Irakasleak egingo du, curriculumeko elementuak kontuan izanik. Curriculumak funtsezko erreferentzia batzuk zehazten ditu ikasleek oinarrizko gaitasunak zer mailatan eskuratu dituzten, materia bakoitzean zer helburu espezifiko eta ezagutza eskuratu dituzten eta haietako bakoitzerako zehaztutako ebaluazio-irizpideak baloratzeko. Dagokien programazio didaktikoan zehazten dira horiek.

Irakaskuntza-ikaskuntza prozesuaren ebaluazioa egiteko, eskumenak ebaluatzeko prozedurak, haiek eskuratzeko maila zehazteko adierazleak eta haien lorpen-maila zehazteko beharrezko informazioa ematen duten tresnak eta iturriak zehaztu beharko dira. Zentroek proiektu eta programazio didaktikoetan zehaztu eta moldatu behar dituzte irizpide horiek. Proposamen bat jasotzen da gure proiektuan.

© giltza 36


8. ANIZTASUNAREN TRATAERA Ikasgeletan sumatzen den aniztasuna (dela ikasleen mailan, estiloan edo erritmoan, dela interes-mailan nahiz gaitasunean) hainbat eratan islatu dugu gure materialetan:

Aniztasunaren trataera— Ikas-sekuentzietan proposatzen da edukietara zenbait metodoren bidez hurbiltzea. Edukiak ulertzea errazteko, ereduak, eskemak, laburpenak eta abar eskaintzen dira. Ikasjardueren laguntzaz, kontzeptuak, prozedurak eta balioak eskuratzea ahalbidetzen duen sarea egituratzen da.

— Azalpen-testuak eta definizioak taxutzean, kontuan izan da haien helburua; alegia, ikasle guztiek oinarrizko ideiak identifikatzea eta informazioa eskemetan antolatzea.

— Jarduerak zailtasun-mailaren arabera banatuta daude, ikasle guztiek oinarrizko gaitasunak eskuratzeko erraztasuna izan dezaten. Unitateko atal guztietan, sendotze- eta zabaltze-jarduerak proposatzen dira Jarduera batzuei ikono bat erantsi zaie, bakoitzak bere esanahia duela: errefortzua, zabaltzea edo Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologiak.

— Irakaslearentzako material osagarriak sendotzeko eta zabaltzeko beste eduki batzuk dauzka. Honela eskaintzen dira material horiek:

• SENDOTZEA: fitxa fotokopiagarri hauek ikasmailako gutxieneko edukiak lantzeko jarduerak dauzkate, ikasleak errazago bereganatu ditzan oinarrizko gaitasunak.• ZABALTZEA: fitxa fotokopiagarri hauek jarduera zailagoak dakartzate; zailagoak izan daitezke ebazteko moduagatik, edo ziklokoekin erlazionatutako beste eduki batzuen tratamenduagatik…• OINARRIZKO GAITASUNAK: askotariko ezagutza-estiloak eta adimenak hartzen dira kontuan, eta hainbat bideren bitartez ikasten da: irakurmena, mugimendua, plastika-adierazpena, antzezpena...• BANANAKO PLANAK, behar dituzten ikasleentzat (atzerritarrak, eskolan berandu hasi direnak, hezkuntza-premia bereziak eta supergaituak).• MAILA ANITZEKO JARDUERAK: ikasleek, eduki bat garatzeko, aurkitu ditzakete beren curriculum-gaitasunera, interesetara, trebetasunetara eta motibazioetara egokitzen diren jarduerak. Ikasgela berean, hainbat mailatan lan egin daiteke, ikasle bakoitzaren gaitasunen arabera.• TUTORETZA BIDEZKO IRAKASKUNTZA.• IKERKETA-LANAK.• NAHIERARAKO IRAKURKETAK ETA KONTSULTAK.

Eskatu beharreko gutxieneko edukiak

1. eduki multzoa. Eduki komunak. • Aldi eta gertaera historikoak denboran eta espazioan kokatzea. Aldiberekotasun, bilakaera eta aldaketa nozioak hainbat fenomeno historikotan aplikatzea. Denbora-sekuentziak grafikoki adieraztea • Gertaera eta prozesu historikoen kausak eta ondorioak ezagutzea, haien izaera bereiziz. Gizarte-gertaerek askotariko kausak dituztela identifikatzea. Gizonek eta emakumeek historiaren subjektutzat izan duten funtzioa balioestea. • Enpatia historikoa lantzea, eta iraganaren eta orainaren arteko erlazioak ezartzea. • Informazioa bilatzea, lortzea eta aukeratzea, ingurunetik, iturri idatzietatik, ikonografikoetatik, grafikoetatik, ikus-entzunezkoetatik eta informazioaren teknologiek emandakoetatik. Lortutako informazioa idatziz adieraztea. Informazio estatistikoa grafikoetan ematea. • Arte-estiloen ezaugarri diren oinarrizko elementuak ezagutzea, eta artelan esanguratsuak beren testuinguruan interpretatzea. Kultura-herentzia eta arte-ondarea zaindu eta babestu behar den aberastasuntzat balioestea. • Iraganeko errealitate soziala ezagutzeko interesa eta jakin-mina, bai eta gaur egungo gizartearekin izan dezakeen erlazioa ezagutzekoa ere. Erdi Aroko edo Aro Modernoko alderdiren bat aztertzea, gaur egungo gertaera edo egoera esanguratsu batekin erlazioa duena.

© giltza 37


2. eduki multzoa. Biztanleria eta gizartea. • Biztanleria aztertzeko iturriak identifikatzea. Demografia-datuak, -tasak eta -grafikoak irakurtzea eta interpretatzea. • Euskadiko, Espainiako eta munduko biztanleriaren bilakaera aztertzea. Biztanleria-gune eta jendeztatu gabeko gune nagusiak kokatzea, eta haiek azaltzen dituzten faktoreak identifikatzea. • Demografiaren oinarrizko kontzeptuak (bizi-itxaropena, hazkunde demografikoa, migrazioak…) gaur egungo demografia-joerei aplikatzea, eta munduan, Espainian eta, batez ere, Euskadin dituzten ondorioak aztertzea eta interpretatzea. • Gaur egungo gizarteak. Egituraren elementuak identifikatzea: adina, sexua, lanbidea, etab. Euskadiko, Espainiako eta Europako gizartearen ezaugarriak jakitea. Kultura-aniztasunaren eta gizarte-desorekaren faktoreak. Immigrazioaren eragina eta gizarteratzeko jarduerak. • Kultura-desberdintasunen analisia eta balorazio erlatiboa; elementu komunak balioestea eta kultura-adierazpenen aniztasuna errespetatzea. Gizarte multikulturalaz eta bizikidetzarekin eta gizarte-kohesioarekin duen harremanaz gogoeta egitea. • Bizitza hirietan. Gaur egungo munduko lurraldearen urbanizazioa. Hiri-hierarkia. Hiri-egituraren funtzioak eta espazio-identifikazioa. Hirietako arazoak. Euskadiko eta Espainiako hiriak. Euskadiko hiriak aztertzea.3. eduki multzoa. Industriaurreko gizarteak. Erdi Aroko gizartea. Europa feudaleko gizartearen, ekonomiaren eta boterearen oinarrizko ezaugarriak identifikatzea. Berant Erdi Aroko aldaketa ekonomikoak eta politikoak. Hirien pizkundea eta merkataritza-trukeak. Erdi Aroko artea eta kultura: Elizaren eginkizuna. Islama: jatorria eta hedapena. Iberiar penintsula Erdi Aroan. Al-Andalus eta kristau-erresumak. Hiru kulturen bizimoduak eta bizikidetza aztertzea: juduak, kristauak eta musulmanak. Kristauen eta musulmanen hirietako bizimodua. Juduen presentzia. Aro Modernoko bilakaera soziala, politikoa eta ekonomikoa. Europako estatu modernoaren ezaugarriak: erregeen boterearen sendokuntza. Errenazimentua. Europaren hedapena eta kristau-munduaren haustura. Aro Modernoko Espainiako bilakaera politikoa eta ekonomikoa. Errege-erregina Katolikoak. Austriako etxearen Hispaniako monarkia eta Amerikaren kolonizazioa. Batasuna eta egoztea: juduak eta moriskoak egoztea baloratzea. Nagusigoa eta krisia. Aro Modernoko artea eta kultura. Urrezko Mendea.

© giltza 38


9. METODOLOGIA Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan, honako hauek dira Gizarte Zientziak, Geografia eta Historia arloaren helburu nagusiak: ikasleei mundua eta gizartea era antolatuan ulertzen laguntzea, eta gizarte plural, demokratiko eta solidario batean jarrera etiko positiboa hartzeko ezinbestekoak diren balioak irakastea.

Horretarako, norberaren komunitatearen ondare natural eta soziokulturala hartu behar da abiapuntutzat, huraxe baita lehen sozializazio-eremua. Arloak komunitatearen dinamika sozial, ekonomiko eta kulturala ulertzen lagundu behar du, horri esker beren munduan zentzu kritikoz parte hartzeko aukera izango baitute ikasleek.

Bestetik, ezin ahantz ditzakegu gure gizartearen eta Europaren kultura-aniztasuna eta pluraltasuna.

Ikasleek ikaskuntza esanguratsuak eraikitzeko gai izan daitezen, lehendik dakitenaren eta esperientzien eta proposatzen zaien informazio berriaren arteko loturak ezarri behar dituzte. Beraz, metodologiak bi ezaugarri nagusi izan behar ditu: batetik, ikasleek errealitate sozialari buruz zer dakiten eta zer pentsatzen duten abiapuntutzat hartzea; bestetik, berriz, haien interesekin, beharrekin eta mundu-ikuskerarekin bat egiteko gai izatea, eta garatzen dituzten ikaskuntza berriak aplikatzeko xede zehatza nahiz erabilera argia proposatzea.

Gizarte Zientziak, Geografia eta Historia arloko ikasleen liburuek beren egituran islatzen den metodologia espezifikoa dute. Unitate didaktikoak planifikatzean eta programatzean, kontuan hartu ditugu zehar-lerro guztiak eta ikasleak lortu beharreko oinarrizko gaitasun guztiak.

Liburuak bi bloke ditu: Geografia eta Historia.

Geografia-blokean, sarrera gisa, gaur egungo munduaren antolakuntza politikoari eta geoestrategikoari buruzko ikuspegi orokor bat ematen da. Unitateetan, gaur egungo munduko, Europako, Espainiako eta Euskadiko demografia, gizartea eta urbanismoa jorratzen dira, munduan.

Historia-blokean, hasieran, gogorarazten dira historiaren aroak eta aro batetik bestera igarotzea azaltzen duten faktoreak. Bloke honetan, Erdi Aroko eta Aro Modernoko historia lantzen da, eta aldaketa historiko nagusiak zedarritzen dituzten prozesuak nabarmentzen dira, bai eta Espainiako eta Euskadiko gaur egungo lurraldean gertatutako aldaketa historikoak ere.

Ikaslearen liburuan proposatutako metodologiak ikaskuntza esanguratsuak eratzea sustatzen du, ikaskuntza-sekuentzietatik abiatuta.

• Aurretiazko ezagutzak gogora ekartzea eduki berriei heltzeko.

• Eduki berriak pixkanaka sartzea, lexiko egokia erabiliz eta arloko oinarrizko gaitasunak eskuratzearekin lotuz.

• Sintesiak, ikasleek funtsezko edukiak identifika ditzaten, eta informazioa antolatzeko eskemak eta laburpenak egin ditzaten.

• Askotariko jarduerak (talde-lana, mapak irakurtzea, IKTen erabilera, iturrien analisia...), zailtasun-mailaren arabera antolatuak eta ikasle guztiei oinarrizko gaitasunak eskuratzeko aukera ematen dietenak.

• Arloaren berezko prozedurak aplikatzea.

• Oinarrizko gaitasunak lantzeko jarduera espezifikoak eta, bloke bakoitzaren amaieran, amaierako proba bat, gaitasun horiek eskuratu direla egiaztatzeko.

• Taldeka egiteko proiektuak, geografoaren edo historialariaren metodoak erabiliz.

Edukiak lantzeko, IKTen erabilera ere ezinbestekoa da, jarduerak lasterrago, erosoago eta eraginkortasun handiagoz egiteko aukera ematen baitute; bai eta informazioa arin eskuratzea, jarduera interaktiboak gauzatzea, elkarlanean eta talde-lanean aritzea... ere.

© giltza 39


10. GUNEEN ANTOLAERA Ikasprozesua hainbat gunetan gauzatuko da, egin beharreko jardueren arabera.

Guneak Sekuentzia• Ikasgela:Jardueren arabera egokitzekoa (ahozkoak, idatziak, proiektuak, arbel digitala, kanoia..).Antolaerak guneetan erraz ibiltzeko aukera emango du, eta materialak ikasleen eskura egongo dira, autonomiaz lan egin dezaten.Aukerako banaketak: taldeka, biribilean, txokoetan eta banaka.

• Gune komunak:Jolastokia, korridoreak, gimnasioa, jantokia, liburutegia, informatika-gela...

• Kanpoko guneak (etxea, liburutegia, txangoak…):Lankidetza-proiektuak, eta aplikatzeko, finkatzeko eta nork bere kabuz ikasteko jarduerak.

• ...

• Hasierako motibazioa eta aldez aurreko ezagutzen aktibazioa.

• Edukien eta jardueren garapena.

• Sendotze- eta/edo zabaltze-jarduerak.

• Ebaluazioa.

© giltza 40


11. MATERIALAK ETA BALIABIDE DIDAKTIKOAK Gizarte Zientziak Geografia eta Historia jorratzeko materialak eta baliabide didaktikoak:Ikaslearen liburua: GIZARTE ZIENTZIAK 2. DBH, giltza.Liburu proiektagarria: GIZARTE ZIENTZIAK 2. DBH, giltza.Koadernoa: GEOGRAFIA 2, giltza.Koadernoa: HISTORIA 2, giltza.Baliabide digitalak (jarduera interaktiboak, animazioak, altxorraren bila, webquestak, irudiak...).Hiztegiak eta beste kontsulta-liburu batzuk.Ordenagailua eta Interneteko konexioaArbel digitala.Material suntsikorra.Irakaslearen gidak.

© giltza 41


12. IKTAK IKASGELAN TXERTATZEKO ESTRATEGIAK IKTak ikasgelan txertatzeko, bigarren mailako Gizarte Zientziak arloko edukiekin eta jarduerekin integratuta dauden hainbat baliabide proposatzen dira, edukiok osatzen eta zabaltzen dituztenak.

IKT jarduerak Ikas-sekuentzian txertatutako jarduerak.Informazioa bilatzea Liburutegiak, fisikoak zein birtualak, erabiltzea; bai eta Internet ere, hala nola

bilatzaileen bidezko bilaketak egitea, web-orrien kontsultak burutzea, hiztegi eta itzultzaile digitalak erabiltzea, egunkari eta aldizkari digitalak kontsultatzea…

Informazioa hautatzea Ikasleari informazioa hautatzeko irizpideak zein diren azaltzen zaio: zer web-orri diren egokienak eta fidagarrienak, nola antolatu behar den lortutako informazioa…

Informazioa tratatzea eta testuak sortzea

Arloko hainbat alderdirekin lotura duten testuak ikasleak berak sortzea proposatzen dugu, horretarako testu prozesadoreak eta ortografia-zuzentzaileak erabiliz.

Altxorraren bila Informazio-bilaketa bat proposatzen da Interneten. Galdera multzo bat eta galdera nagusi bat aurkezten dira; eta horien erantzuna, ikasleak Interneten bilatu beharko du, adierazten den web-orrietan zein beste batzuetan.

Animazioak Hainbat eratako edukiak (kontzeptuak, prozedurak…) azaltzen dituzte animaziodun irudiak edota testuak erabiliaz.

Irudiak Liburuan azaldutako edukiekin erlazioa duten irudien eta argazkien multzoa da.

Jarduera interaktiboak Ikaslearen erantzuna hainbat eratakoa izan daiteke: erantzun egokia aukeratzea, elementuak hainbat taldetan sailkatzea edo posizio egokian kokatzea… Jarduera bukatutakoan, programak erantzun zuzenen eta okerren berri emango dio.

Aurkezpenak Aurkezpenen programa baten bidez, modu zuzenduan ebatzitako jarduerak. Bertan, diapositiben segida bat eskaintzen da eta diapositiba bakoitzak elementu bat gehiago ematen du jarduera ebazteko: enuntziatua, enuntziatua ulertzea, ebaztea planifikatzea, ebazte-plana gauzatzea (zenbait diapositibatan), emaitza eta prozesua berrikustea, proposatutako jarduerak, proposatutako jardueren soluzioak.

Proiektuak Hauxe planteatzen dute: — Informazioa sarean bilatzea. Zenbait ikerketa-jarduera proposatzen dira, proiektuaren azken-buruko produktua sortzera bideratuta daudenak. Horiek gauzatzeko ikasleak Internet eta aipatutako web-orrietan informazioa bilatu beharko du (ikerketa bidezko ikaskuntza).— Hainbat eratako dokumentuak sortzeko, antolatzeko, gordetzeko, inprimatzeko eta aurkezteko testu prozesadoreak erabiltzea. Horretarako prozesadoreek eskaintzen dituzten tresna guztiak (formatuari dagozkionak, irudiak eta grafikoak txertatzekoak, ortografia eta gramatika-zuzentzaileak…) baliatuko dira.— Aurkezpenetarako programak (PowerPoint edo antzekoren bat) erabiltzea: multimedia lanak, testuen aurkezpen berritzaileak, eskemak eta diapositibak sortzea, ikasleen sorkuntza eta elkarreragina sustatuko dituztenak.

Arbel digitala Arbel digitalaren bidez edukien aurkezpena hobetzen da, alde batetik, zenbait kontzeptu irudiz hornitzean argiago ulertzen baitira, bai eta era erakargarriagoan aurkeztu ere. Eta bestetik, teknologia berriek ikasleak motibatzen baititu edukiak ikasteko eta informatika-baliabideak erabiltzeko.

© giltza 42


13. IRAKURZALETASUNA BULTZATZEKO ETA AHOZKO ETA IDATZIZKO ADIERAZMENA GARATZEKO JARDUERAK

Bigarren Hezkuntzako proiektuak kontuan hartzen ditu ikasleen irakurmenaren oinarrizko hiru alderdiak: irakurmenean parte hartzen duten ezagutza- edo ulermen-prozesuak, irakurtzearen xedeak (literatura-esperientzia eta informazioa lortzea) eta irakurtzea dela-eta izaten diren ohiturak eta jarrerak.

Irakurmena:• Testu jarraituak irakurtzea: narrazioak, deskribapenak, jarraibideak, argudio-testuak, azalpen-testuak, irakurri aurreko, bitarteko eta osteko jarduerekin (aurreikusi – iragarri – testuaren izenburutik, baliabide digitaletik edo irudietatik ondorioak ateratzea...).• Historia- eta geografia-iturri idatziak (lehen zein bigarren mailakoak) ulertuz irakurtzea.• Beste dokumentu mota batzuk irakurtzea: inprimakiak, iragarkiak, grafikoak, mapak...• Euskarri digitaleko testuak (Internet eta beste aplikazio informatiko batzuk, pantailan irakurtzea).• Ahozko testuak, irudi eta entzungaiekin batera.• Hiztegia lexiko ezezaguna aurkitzeko erabiltzea.

Adierazmena:• Mota askotako lan eta idazkiak sortzea, jarraibideei jarraituz, eta ortografiari eta aurkezpenari arreta berezia eskainiz.• Taldeko jardueretan ahoz parte hartzea, eta eztabaidak, solasak, mahai-inguruak eta abar antolatzea.• Ahoz eta idatziz adieraztea arrazoiketetan, banakako jarduera eta lanetan, taldeko jardueretan...• Ikasitakoa ahoz eta idatziz adieraztea, lexiko egokia erabiliz.• Idatziz adieraztea paperean eta pantailan.

© giltza 43


14. JARDUERA OSAGARRIAK ETA ESKOLAZ KANPOKOAK

Hona hemen Gizarte Zientziak arloarekin zerikusia duten eta ikastetxeak antola ditzakeen jarduera osagarri eta eskolaz kanpoko batzuk:

• Parte-hartzea (ikastetxeak antolatutako kultura-astean, … Egunean…).• Arloarekin zerikusia duten jardunaldi, antzezpen eta abarretara joatea.• Udalak edo beste erakunde batzuek eskainitako lantegietan parte hartzea, ingurumenarekin, bizikidetzarekin eta ingurunearekin ezaguerarekin zerikusia badute.• Inguruko paisaiak eta lekuak bisitatzea.• Gizarte Zientzien arloei buruzko tokiko museoetara joatea (arkeologia-museoa, udal-museoa, arte-museoak...).• Ikasitako gauekin zerikusia duten behin-behineko erakusketetara joatea.• Gizarte-ikasketei buruzko hitzaldi eta jardunaldietara joatea.

© giltza 44


15. PROGRAMAZIO DIDAKTIKOAREN ETA EMAITZEN ARTEKO BATERAGARRITASUNA EBALUATZEKO PROZEDURAK

PROGRAMAZIO DIDAKTIKOAREN EGOKITASUNA LORTUTAKO EMAITZAK

HOBETZEKO PROPOSAME

NAK

Eskolak eta material didaktikoak prestatzea

Koherentzia dago programatutakoaren eta eskoletan garatutakoaren artean.

Denbora-banaketa orekatua izan da.

Eskolen garapena taldearen ezaugarriei egokitu zaie.

Metodologia egokia erabiltzea

Kontutan hartu dira ikasketa esanguratsuak.

Kontuan hartzen da diziplinartekotasuna (jardueratan, edukien aurkezpenean, etab.).

Metodologiak ikaslearen motibazioa eta gaitasunen garapena sustatzen ditu.

Irakaskuntza-jardunaren arautze-maila

Ikasleen jarraipen-maila.

Ikasteko eskoletan erabilitako baliabideen baliagarritasuna.

Promozio-irizpideak irakasleek adostutakoak dira.

Ikasitakoaren ebaluazioa, eta horretaz ikasleei eta familiei ematen zaien informazioa

Ebaluazio positiborako irizpideak edukiekin eta helburuekin lotuta daude.

Ebaluazio-tresnek hainbat ikaskuntza-aldagai neurtzeko aukera ematen dute.

Kalifikazio-irizpideak bat datoz planifikatutako jardueren tipologiarekin.

Ebaluazio- eta kalifikazio-irizpideak ezagutzen dituzte:

— ikasleek— senideek

Aniztasunaren trataerarako neurriak

Ikaskuntza-zailtasunak aurreikusteko neurriak hartzen dira.

Ikasketa-gaitasun eta -erritmo guztiei erantzun zaie.

Eskainitako neurriak eta baliabideak nahikoak izan dira.

Txosten psikopedagogikoak kontuan hartuz irakasleek gomendatutako neurri bereziak aplikatu dira.

… … … ...

© giltza 45

Grupo Edebé: Libros, Educación, Literatura Infantil y …€¦ · Web viewGizarte Zientziak...

Documents

Transcript of Grupo Edebé: Libros, Educación, Literatura Infantil y …€¦ · Web viewGizarte Zientziak...