O libro anotado Ciencias da Natureza para o 1.o curso de Primaria é unha obra colectiva concibida, deseñada e creada no Departamento de Edicións Educativas de Santillana Educación, S. L. / Edicións Obradoiro, S. L., dirixido por Teresa Grence Ruiz e Ana M.ª Guerra Cañizo.

Na súa elaboración participou o seguinte equipo:

TEXTO Serena Canal Figueras Mercedes Rodríguez-Piñero

ILUSTRACIÓN Alademosca Il.Ilustració Lluis Cadafalch Pladevall José Zazo

EDICIÓN Vicente Camacho Díaz

DIRECCIÓN DO PROXECTO Maite López-Sáez

PRIM

AR

IA Ciencias da Natureza1

Edición anotada para o profesorado

2

ES0000000090631 919604_INICIALES_74877.indd 2 14/06/2018 12:58:07

Presentación do proxecto

Saber Facer fai catro anos. É un proxecto de éxito, pero como a realidade educativa é cambiante, chegou o momento de actualizalo. Por iso naceu Saber Facer Contigo.

Saber Facer Contigo incorpora importantes innovacións metodolóxicas e pedagóxicas que os docentes nos reclamaron para a súa práctica educativa, de aí o seu nome. O obxectivo primordial é desenvolver no alumnado as capacidades imprescindibles para os futuros cidadáns e cidadás do século XXI:

As habilidades de comunicación

A comunicación é un dos eixes esenciais do proxecto. A través de diferentes programas, presentes en todas as áreas, trabállanse as destrezas comunicativas:

– Tempo para falar. Comunicación oral.

– Tempo para ler. Competencia lectora.

– Tempo para escribir. Comunicación escrita.

As destrezas de pensamento

Aprender a pensar e desenvolver o razoamento lóxico son outros dos eixes de Saber Facer Contigo. Para isto trabállanse as estratexias e rutinas que cómpren para lograr unha aprendizaxe autónoma e eficaz, co obxectivo de que os alumnos e as alumnas adquiran habilidades de pensamento de orde superior:

– Fortalecer a comprensión e sintetizar as ideas máis importantes.

– Reter e lembrar a información.

– Relacionar coñecementos entre si.

A interiorización destas estratexias e rutinas facilitarán o control do pensamento e unha maior eficacia á hora de aplicar os novos coñecementos. Ao longo das unidades inclúese unha sección destinada ao adestramento do pensamento, que se destaca cun sombreiro de cor azul.

A intelixencia emocional

A educación das emocións é esencial para a educación integral do alumnado. Os obxectivos fundamentais que se establecen en Saber Facer Contigo versan arredor destes aspectos:

– A identificación das emocións propias e alleas.

– A autoxestión e a regulación emocional.

– A expresión das emocións.

– As habilidades sociais e a empatía.

Un sombreiro de cor vermella enmarca as actividades e propostas encamiñadas de forma específica ao desenvolvemento da intelixencia emocional.

3

ES0000000090631 919604_INICIALES_74877.indd 3 14/06/2018 12:58:08

A creatividade

A creatividade implica ter unha imaxinación viva, ser quen de adaptarse a diferentes contextos e dar respostas orixinais a situacións ou problemas inesperados. Nos nosos libros trabállanse basicamente estas capacidades:

– A busca de estratexias persoais e innovadoras.

– A utilización de formas creativas de expresión.

As actividades que implican poñer en xogo a creatividade de xeito especial identifícanse cun sombreiro de cor verde.

O traballo cooperativo

Co obxectivo de que os alumnos e as alumnas desenvolvan a súa capacidade de cooperar e sexan capaces de traballar xuntos para alcanzar un obxectivo común, neste proxecto propóñense actividades que requiren diferentes niveis de agrupación:

– Traballo por parellas.

– Traballo en equipo.

– Traballo en grupo-clase.

Estas actividades identifícanse con distintas iconas.

Ademais, ao acabar cada trimestre inclúese un pequeno proxecto denominado Cooperamos, en que se poñen en xogo diferentes técnicas de aprendizaxe cooperativa.

A autorregulación da aprendizaxe

En Saber Facer Contigo o alumnado ten un papel activo no proceso de ensinanza e promóvese a reflexión persoal sobre a súa propia aprendizaxe, para mellorar o coñecemento de si mesmos e poder detectar fortalezas e debilidades.

Ao longo das unidades inclúense pequenas rúbricas para que os alumnos e as alumnas tomen conciencia do que aprenderon e valoren como o fixeron.

Por último, atendendo aos últimos avances da neurociencia, Saber Facer Contigo incorpora unha proposta de GAMIFICACIÓN para activar a emoción e a curiosidade do alumnado, grandes pancas da aprendizaxe. No proxecto ofrécense dinámicas propias do xogo que axudarán a transformar a aula, creando un ambiente estimulante e motivador.

4

ES0000000090631 919604_INICIALES_74877.indd 4 14/06/2018 12:58:08

Comezamos .............................................................. 9

Unidade 1. O noso corpo ....................................... 13

Unidade 2. Coidamos a nosa saúde ....................... 27

Cooperamos ............................................................ 40

MiniLab .................................................................. 42

Unidade 3. Observamos a natureza ...................... 43

Unidade 4. Gústannos os animais .......................... 53

Cooperamos ............................................................ 68

MiniLab .................................................................. 70

Unidade 5. Coñecemos o que nos arrodea ............ 71

Unidade 6. A toda máquina! ................................. 83

Cooperamos ............................................................ 96

MiniLab .................................................................. 98

O meu álbum de Ciencias ..................................... 100

Falo inglés ............................................................. 102

Índice

5

ES0000000090631 919604_INICIALES_74877.indd 5 14/06/2018 12:58:09

Cadro de contidos

Unidades Información e actividades

Comezamos Este verán… Agora…

1. O noso corpo Así somos A cara

As partes do corpo

2. Coidamos a nosa saúde Comemos de todo Antes e despois de comer

Cooperamos 1.º trimestre Lectura compartida. Os pallasos

MiniLab Constrúo un esqueleto

3. Observamos a natureza Os seres vivos As partes dunha planta

4. Gústannos os animais Animais moi diferentes Os animais desprázanse

Cooperamos 2.º trimestre Técnica 1-2- 4. Animais en perigo

MiniLab Elaboro o meu caderno de campo

5. Coñecemos o que nos arrodea

Materiais moi diversos A orixe dos materiais

6. A toda máquina! Que é unha máquina? Tipos de máquinas

Cooperamos 3.o trimestre Lapis ao centro. Reutilizamos obxectos

MiniLab Constrúo un muíño de vento

6

ES0000000090631 919604_INICIALES_74877.indd 6 14/06/2018 12:58:09

Unidades Información e actividades

Comezamos Este verán… Agora…

1. O noso corpo Así somos A cara

As partes do corpo

2. Coidamos a nosa saúde Comemos de todo Antes e despois de comer

Cooperamos 1.º trimestre Lectura compartida. Os pallasos

MiniLab Constrúo un esqueleto

3. Observamos a natureza Os seres vivos As partes dunha planta

4. Gústannos os animais Animais moi diferentes Os animais desprázanse

Cooperamos 2.º trimestre Técnica 1-2- 4. Animais en perigo

MiniLab Elaboro o meu caderno de campo

5. Coñecemos o que nos arrodea

Materiais moi diversos A orixe dos materiais

6. A toda máquina! Que é unha máquina? Tipos de máquinas

Cooperamos 3.o trimestre Lapis ao centro. Reutilizamos obxectos

MiniLab Constrúo un muíño de vento

Tempo para ler Saber facer

No colexio

Movemos o corpo Os cinco sentidos Semáforos sonoros Escoller a roupa axeitada

Coidamos o noso corpo

Practicamos deporte

Alimentos para todos Elixir un deporte

As estacións do ano

Plantas carnívoras Coidar unha planta

Os animais aliméntanse e reprodúcense

Animais domésticos e salvaxes

Corpos de pedra Completar a ficha dun animal

Os materiais cambian

Reciclamos materiais

Un material especial Reciclar o lixo

O funcionamento das máquinas

O ordenador De onde procede a electricidade?

Comprender como funciona unha lanterna

Tempo para ler Saber facer

No colexio

Movemos o corpo Os cinco sentidos Semáforos sonoros Escoller a roupa axeitada

Coidamos o noso corpo

Practicamos deporte

Alimentos para todos Elixir un deporte

As estacións do ano

Plantas carnívoras Coidar unha planta

Os animais aliméntanse e reprodúcense

Animais domésticos e salvaxes

Corpos de pedra Completar a ficha dun animal

Os materiais cambian

Reciclamos materiais

Un material especial Reciclar o lixo

O funcionamento das máquinas

O ordenador De onde procede a electricidade?

Comprender como funciona unha lanterna

7

ES0000000090631 919604_INICIALES_74877.indd 7 14/06/2018 12:58:10

Símbolos utilizados neste libro

Sombreiros de cores

Sinala as actividades en que traballarás xunto ao teu compañeiro ou compañeira.

Para realizar estas actividades, terás que traballar en equipo.

É o sombreiro do pensamento. Poñeralo para reflexionar e sacar conclusións.

É o sombreiro da creatividade. Con el poñerás en xogo a túa imaxinación para achegar ideas orixinais.

É o sombreiro das emocións. Usaralo para expresar o que sentes e para te poñeres no lugar dos demais.

PENSAMENTO

CREATIVIDADE

EMOCIÓNS

8

ES0000000090631 919604_INICIALES_74877.indd 8 14/06/2018 12:58:11

©anto∫ neno∫ e nena∫ ve∫ na foto?

Onde cre∫ que están?

Tiña∫ gana de volver ao cole? Por que?

Comezamos

9

ES0000000090631 919604 COMENZAMOS_74872.indd 9 14/06/2018 13:00:16

Este verán…

2 TEMPO PARA FALAR. E¬xplica o que mái∫ che gustou da∫ vacación∫.

1 Que fixeche∫ este verán? M¬arca.

10

R. L. (Resposta libre)

R. L.

ES0000000090631 919604 COMENZAMOS_74872.indd 10 14/06/2018 13:00:19

suxestiónsComentar as actividades realizadas no verán, especialmente as non recollidas nas imaxes.

ComezamosAgora…

1 L¬e e completa.

©hámome . Teño ano∫.

O meu compañeiro ou compañeira é

Outro∫ neno∫ e nena∫ son

2 Debuxa a túa clase e marca o lugar onde te senta∫.

11

R. L.

R. G. (Resposta gráfica)

ES0000000090631 919604 COMENZAMOS_74872.indd 11 14/06/2018 13:00:20

suxestiónsDebuxe no encerado un plano coa vista cenital da clase, que sirva como modelo ao alumnado.

No colexio

1 Que va∫ facer no colexio? M¬arca.

2 Que actividade do cole che gusta mái∫?

©on quen che gusta facela? Debuxa.

1212

R. L.

R. L.

ES0000000090631 919604 COMENZAMOS_74872.indd 12 14/06/2018 13:00:23

suxestiónsComentar libremente outras actividades que se realizan no colexio.

Tempo para falar A que xogan o∫ neno∫ e a∫ nena∫?

Que parte∫ do corpo utilizan?

X¬ogache∫ algunha vez a este xogo? Que xogo∫ che gustan a ti?

O noso corpo1

E¬scoller a roupa axeitada.

SABER FACER

13

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 13 14/06/2018 12:56:54

LibroMediaVídeo: O noso corpo móvese.

suxestiónsLembrar as regras da pita cega e xogar todos no patio.

Toda∫ a∫ persoa∫ somo∫ diferente∫.

2 Debuxa o∫ teu∫ ollo∫.

Así somos

1 ©omo te∫ o pelo? A¬rrodea.

O∫ meu∫ ollo∫ son de cor

louro liso rizo

castaño negro rubio

14

R. L.

R. L.

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 14 14/06/2018 12:56:58

LibroMediaVídeo: Somos diferentes.Actividade interactiva: Trazos persoais.

suxestiónsRealizar o retrato dun compañeiro ou dunha compañeira para que o resto da clase adiviñe de quen se trata.

Na cara temo∫ ollo∫, nariz, boca e orella∫.

1A cara

1 E¬scribe.

boca orella nariz ollo

testa queixo meixela

Sƒinala esta∫ parte∫ na cara do teu compañeiro ou compañeira.

15

R. L.

boca

orellatesta

ollo

meixela

queixo nariz

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 15 14/06/2018 12:56:59

Material da aulaLámina: As partes do corpo.

suxestiónsLocalizar e nomear outras partes da cara e da cabeza: pelo, pómulos, beizos, pestanas, pálpebras, cellas…

LibroMediaActividade interactiva: As partes da cara.

As partes do corpo

2 Une.

cabeza lombo man

perna pé cu

1 ©olorea.

CABEZA

TRONCO

EXTREMIDADES

Nomea dez cousa∫ que pode∫ facer coa∫ túa∫ extremidade∫.

CREATIVIDADE

16

R. L.

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 16 14/06/2018 12:57:01

Material da aulaLámina: As partes do corpo.

LibroMediaPresentación: As partes do corpo.Actividade interactiva: As partes do corpo.

1

©abeza

Tronco

E¬xtremidade∫

4 R¬epasa a∫ man∫ coa cor que corresponda.

esquerda

dereita

3 E¬scribe cada parte do corpo no seu lugar.

nariz pé barriga bocaman cu orella dedo

A¬∫ principai∫ parte∫ do corpo son a cabeza, o tronco e a∫ extremidade∫.

17

nariz, boca, orella barriga, cu pé, man, dedo

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 17 14/06/2018 12:57:04

suxestiónsNomear outras partes do corpo e localizalas nun mesmo ou no compañeiro ou compañeira.

suxestiónsNomear obxectos e o compañeiro ou compañeira que estean situados á esquerda ou á dereita.

LibroMediaActividade interactiva: Esquerda e dereita.

PENSAMENTO VEXO – PENSO – PREGÚNTOME

Que ve∫ na foto?

©omo pensa∫ que son o∫ óso∫ da man: duro∫ ou brando∫?

Que outra∫ pregunta∫ te fa∫ sobre o∫ óso∫?

Movemos o corpo

1 Observa o∫ óso∫ e une.

1818

R. L.

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 18 14/06/2018 12:57:07

Material da aulaLámina: Movemos o corpo.

LibroMediaActividade interactiva: Os ósos do corpo.

suxestiónsNomear en voz alta cada un dos ósos destacados: cranio, úmero, costelas, fémur, tibia e falanxes.

1

3 Imitade a nena e tocade o músculo do brazo. Despoi∫, completade.

2 ©oñece∫ o∫ nome∫ da∫ articulación∫? Une.

cóbado

pulso

xeonllo

nocello

pescozo

A¬o facer forza, o∫ músculo∫ póñense

O∫ axúdanno∫ a moverno∫.

M¬ovemo∫ o∫ óso∫ pola∫ articulación∫.

1919

músculo∫

duro∫.

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 19 14/06/2018 12:57:08

LibroMediaActividade interactiva: Articulacións do corpo.

suxestiónsMover as articulacións e explicar que partes do corpo nos permite mover cada unha.

A vista

©o∫ ollo∫ vemo∫ como son a∫ cousa∫.

1 Observa a pelota e arrodea.

2 Bƒusca e arrodea o∫ nome∫ do∫ debuxo∫.

©or

Forma

No∫ ollo∫ temo∫ o sentido da vista.

C A M I A SO M O S C AC O N V I RH X E A D OE D O S A C P R I O L U

20

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 20 14/06/2018 12:57:10

LibroMediaVídeo: O sentido da vista.Actividade interactiva: O sentido da vista.

Material da aulaLámina: Os cinco sentidos.

suxestiónsComparar con outros obxectos similares (pelota de tenis, de praia…), para destacar semellanzas (forma) e diferenzas (cor, tamaño…).

1O oído

©o∫ oído∫ oímo∫ o∫ son∫.

1 ©olorea segundo sexa o seu son.

forte

suave

2 Observa e completa.

Sƒon∫ agradable∫ Sƒon∫ desagradable∫

A¬∫ orella∫ forman parte do sentido do oído.

21

canarioviolín moto

espertador

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 21 14/06/2018 12:57:14

Material da aulaLámina: Os cinco sentidos.

LibroMediaVídeo: Como son os sons?Actividade interactiva: O sentido do oído.

©oa lingua saboreamo∫ e co nariz ulimo∫.

1 Que sabor teñen? Une.

O gusto e o olfacto

doce

salgado

amargo

ácido

2 A¬rrodea segundo sexa o seu olor.

bo olor mal olor

Na lingua temo∫ o sentido do gusto. No nariz temo∫ o sentido do olfacto.

22

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 22 14/06/2018 12:57:19

Material da aulaLámina: Os cinco sentidos.

LibroMediaVídeo: A que sabe?

LibroMediaVídeo: A que ole?Actividade interactiva: O sentido do olfacto.

suxestiónsNomear outros exemplos para cada sabor e tipo de olor.

1O tacto

©oa pel sentimo∫ como son a∫ cousa∫.

1 Pon o∫ adhesivo∫. Despoi∫, completa.

Sƒuave Á¬spero

Na pel temo∫ o sentido do tacto.

A e o son suave∫.

A e a son áspera∫.

2 TEMPO PARA FALAR. Observa a foto e comenta.

Que sentiría∫ aquí: frío ou calor?

©omo protexería∫ o corpo?

23

almofada pedra piña

gato

R. L.

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 23 14/06/2018 12:57:23

Material da aulaLámina: Os cinco sentidos.

LibroMediaVídeo: Como o sinto? Actividade interactiva: O sentido do tacto.

suxestiónsComentar outras percepcións táctiles, como a temperatura, a presión e a dureza dos obxectos.

Semáforos sonoros

E¬xisten semáforo∫ que axudan a cruzar a rúa á∫ persoa∫ cega∫.

E¬ste∫ semáforo∫ emiten un son que indica que se pode cruzar mentre∫ ese son dura.

1 TEMPO PARA FALAR. ©omentade como son a∫ luce∫ do semáforo e cando podemo∫ cruzar a rúa.

2 Paréceche importante que haxa semáforo∫ sonoro∫? Por que?

EMOCIÓNS

TEMPO PARA LER

Póñome no lugar do∫ demai∫

M¬óvete pola clase co∫ ollo∫ pechado∫. Que fa∫ para evitar o∫ obstáculo∫?

24

R. L.

R. L.

R. L.

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 24 14/06/2018 12:57:24

LibroMediaAudio: Os sons do semáforo.

suxestiónsLembrar as normas básicas que se deben seguir para cruzar con seguridade unha rúa con semáforo e sen el.

suxestiónsComentar outras dificultades que as persoas cegas encontran na súa vida cotiá e as posibles solucións para facilitarlla.

SABER FACER

Escollo a roupa adecuada

1 A¬rrodea a∫ peza∫ de roupa que protexen a∫ extremidade∫.

2 Que roupa utilizaría∫? Pon o∫ adhesivo∫.

1

Para ir á neve. Para facer deporte.

25

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 25 14/06/2018 12:57:30

LibroMediaActividade interactiva: Elixo a roupa axeitada.

suxestiónsPensar noutras situacións (durmir, estar na clase, estar na praia…) para nomear pezas de roupa axeitadas para cada unha delas.

PARTES DO

CORPO

1 ESQUEMA. E¬scribe cada palabra no seu lugar.

cara pé∫ lombo peito pelo man∫

2 E¬scribe o nome do∫ cinco sentido∫.

COMPROBO O MEU PROGRESO

E¬xtremidade∫Tronco©abeza

COMO O FIXEN? ©olorea , ou .

©oñezo a∫ parte∫ do corpo.

R¬ecoñezo o∫ órgano∫ do∫ sentido∫.

26

cara lombo peito pelo

pé∫ man∫

Vista, olfacto, oído, gusto e tacto.

ES0000000090631 919604 UNIDAD 01_74878.indd 26 14/06/2018 12:57:32

pie∫mano∫

LibroMediaActividades interactivas: As articulacións. Posicións. O noso corpo.Xogo: Crebacabezas.

LibroMediaActividades interactivas: Os cinco sentidos. Utilizo os meus sentidos.

O meu álbum de CienciasO curso acaba e o teu libro tamén. Pensa en todo o que fixeches e… completa o teu álbum!

Un experimento que fixen

ALGO NOVO QUE

DESCUBRÍN

O QUE MÁIS ME GUSTOU

DÚAS COUSAS QUE NON ESQUECEREI

1

2

100

ES0000000090631 919604_FINALES_74876.indd 100 14/06/2018 12:58:19