HEZKUNTZA Natura LEHEN Zientziak · 2019. 3. 11. · UNITATE DIDAKTIKOAREN EGITURA Natura Zientziak...

BALIABIDEEN LIBURUA

Lehen Hezkuntzako 3. mailarako Natura Zientziak liburua Zubia Editoriala, S.L.ren eta Santillana Educación, S. L.ren Hezkuntza Argitalpenetarako Sailean Joseba Santxo Uriarteren eta Teresa Grence Ruizen zuzendaritzapean sortu, taxutu eta gauzaturiko talde-lana da.

Liburu honen prestatze- eta argitaratze-lanean honako talde honek esku hartu du:

TESTUA Ane Barrenengoa Zubizarreta Begoña Barroso NombelaDaniel Masciarelli GarcíaJulia Manso PrietoRaquel de Andrés González

IRUDIAK Jordi Baeza AlbalateJosé SantosGonzález

EDIZIOA Begoña Barroso Nombela Daniel Masciarelli GarcíaJulia Manso PrietoRaquel de Andrés González

PROIEKTUAREN ZUZENDARITZAAinhoa Basterretxea Llona Antonio Brandi Fernández

LEHEN HEZKUNTZAKO ZUZENDARITZA ETA KOORDINAZIO EDITORIALA Joseba Santxo Uriarte Maite López-Sáez Rodríguez-Piñero

Natura Zientziak3 LE

HEN

H

EZK

UN

TZA

Aurkibidea

Egiten Jakin Zurekin proiektuaren aurkezpena ......... 5

Ikaslearen liburuan erabili diren ikurrak .................... 7

Proiektuko materialak .................................................. 8

Unitate didaktikoaren egitura .................................... 14

Hiruhilekoko atalak .................................................... 18

Amaierako atalak ........................................................ 19

Unitateen programazioa eta baliabideak .................. 21

Iradokizun didaktikoak eta zeharkako alderdiak

Gizakiarekin lotutako edukiak lantzeko iradokizun didaktikoak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

Izaki bizidunekin lotutako edukiak lantzeko iradokizun didaktikoak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Materiarekin, energiarekin eta makinekin lotutako edukiak lantzeko iradokizun didaktikoak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47

Proiektuaren zeharkako alderdiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51

Ikusizko pentsamendurako horma-irudiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Fotokopiatzeko baliabideak. Ebaluazioa

Zubia/Santillanaren ebaluazio-sistema .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

Hasierako ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70

1. unitateko kontrol-probak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74


Lehen hiruhilekoko ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

Gaitasunen ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88



Bigarren hiruhilekoko ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98

Gaitasunen ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104

5. unitateko kontrol-probak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106

6. unitateko kontrol-probak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

Hirugarren hiruhilekoko ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114

Gaitasunen ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

Amaierako ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124

Ikaskuntza-estandarrak eta erantzunak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129

Fotokopiatzeko baliabideak. Aniztasunaren trataera

Hobekuntza-plana .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172

Zabaltze-programa .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192

Erantzunak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204

Fotokopiatzeko beste baliabide batzuk

Irakurgaiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 211

Egun berezietarako proiektuak .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 223

Proiektuaren aurkezpena

Egiten Jakin proiektuak lau urte bete ditu. Proiektu arrakastatsua da, baina hezkuntzaren errealitatea aldatzen ari denez etengabe, iritsi zaio eguneratzeko unea. Hori dela eta sortu da Egiten Jakin Zurekin.

Egiten Jakin Zurekin proiektuak irakasleek beren hezkuntza-jardunerako eskatu dizkiguten berrikuntza metodologiko eta pedagogiko garrantzitsuak hartzen ditu barnean, eta hortik datorkio izena. Proiektuaren helburu nagusia da ikasleei laguntzea XXI. mendeko herritarrek ezinbesteko izango dituzten gaitasunak garatzen.

Komunikazio-trebetasunak

Komunikazioa funtsezko ardatza da proiektu honetan. Hori dela eta, arlo guztietan landuko dira komunikazio-trebetasunak, zenbait programaren bitartez:

– Hitz egiteko gogoz. Mintzamena.

– Irakurtzeko gogoz. Irakurmena.

– Idazteko gogoz. Idazmena.

Pentsamendu-abileziak

Pentsatzen ikastea eta arrazoibide logikoa garatzea dira Egiten Jakin Zurekin proiektuaren beste bi ardatz garrantzitsu. Horretarako, ikaskuntza autonomoa eta eraginkorra lortzeko behar diren estrategiak eta errutinak lantzen dira, eta horiei esker, ikasleek goi-mailako pentsamendua lortzeko trebetasunak eskuratuko dituzte:

– Ulermena indartzea eta ideia garrantzitsuenak laburbiltzea.

– Informazioa barneratzea eta gogoratzea.

– Ezagutzak elkarrekin lotzea.

Estrategia eta errutina horiek barneratzea lagungarria izango da pentsamendua kontrolatzeko eta ezagutza berriak eraginkortasun handiagoz aplikatzeko. Unitateetan, bada pentsamendua lantzeko atal bat, eta kapela urdin baten irudia erabili da atal hori nabarmentzeko.

Adimen emozionala

Emozioen hezkuntza funtsezkoa da ikasleak beren osotasunean hezteko. Egiten Jakin Zurekin proiektuan proposatzen diren oinarrizko helburuetan, alderdi hauek jorratzen dira:

– Norberaren eta besteen emozioak identifikatzea.

5

– Emozioen autokudeaketa eta erregulazioa.

– Emozioak adieraztea.

– Gizarte-trebetasunak eta enpatia.

Proiektu honetan, kapela gorri baten irudia erabili da adimen emozionala berariaz garatzeko prestatu diren jarduerak eta proposamenak nabarmentzeko.

Sormena

Irudimen bizia izatea da sormena, gai izatea testuinguru desberdinetara egokitzeko, bai eta ezusteko egoeren eta arazoen aurrean erantzun originalak emateko ere. Sormena garatze aldera, gure liburuetan, funtsean, gaitasun hauek lantzen dira:

– Estrategia pertsonalak eta berritzaileak bilatzeko gaitasuna.

– Adierazpenerako molde sortzaileak erabiltzeko gaitasuna.

Proiektu honetako materialetan, kapela berde batez daude nabarmenduta bereziki sormena lantzera bideratuta dauden jarduerak.

Lan kooperatiboa

Proiektu honetan, zenbait jarduera proposatzen dira ikasleak lankidetzan aritu daitezen eta, helburu bera

lortzeko asmoz, elkarrekin lan egiteko gaitasunak garatu ditzaten. Jarduera horiek egiteko, zenbait talde mota osatu beharko dituzte ikasleek:

– Bikoteak.

– Taldetxoak.

– Ikastalde osoa.

Jarduera horiek adierazteko, zenbait ikur erabili dira.

Horrez gain, hiruhileko bakoitzaren amaieran, proiektu txiki bat erantsi dugu, Elkarlanean izenekoa. Atal horretan, ikaskuntza kooperatiboko zenbait teknika baliatzen dira.

Ikaskuntzaren autorregulazioa

Egiten Jakin Zurekin proiektuan, ikasleek eginkizun aktiboa dute ikasteko prozesuan, eta horretarako, norberak ikasitakoari buruzko gogoeta sustatu nahi dugu; hala, nork bere burua hobeto ezagutuko du, eta bere indarguneak eta ahulguneak hautemango ditu.

Unitateetan, errubrika labur batzuk daude. Errubrika horien bitartez, ikasleak zer ikasi duten ohartuko dira, eta hori nola egin duten ebaluatuko dute.

Azkenik, neurozientziaren azken aurrerapenak kontuan hartuta, Egiten Jakin Zurekin proiektuan GAMIFIKAZIO-proposamen bat dago, ikasleen emozioa eta jakin-mina pizteko; izan ere, garrantzitsuak dira ikaskuntza indartzeko elementu horiek. Proiektuan, jolasaren berezko dinamikak eskaintzen dira, eta horiei esker, ikasgela eraldatuko dugu, giro estimulatzailea eta motibatzailea sortuko baitugu.

6

7

Liburuan erabili diren ikurrak

Koloretako kapelak

Ikur horren bidez, binaka lantzea proposatzen diren jarduerak adierazten dira.

Ikur horren bidez, talde-lanean egiteko jarduerak adierazten dira.

Pentsamenduaren kapela da. Horren bidez, hausnartzea eta ondorioak ateratzea beharrezko duten jarduerak nabarmentzen dira.

Sormenaren kapela da. Kapela hori duten jardueretan, ikasleei irudimena erabiltzeko eta ideia originalak izateko eskatzen zaie.

Emozioen kapela da. Ikur hori duten jarduerek emozio-gaitasuna lantzen dute: norberaren sentimenduak adieraztea eta kudeatzea, enpatia adieraztea, gatazkak era baketsuak konpontzea…

PENTSAMENDUA

SORMENA

EMOZIOAK

8

PROIEKTUKO MATERIALAK

IkasleentzatLiburuak eta haiei lotutako materialakLiburu bakoitzarekin batera, diziplinarteko elementu bat dago, arlo guztiak lotzeko aukera ematen duena.

9

Lan-koadernoak

Lengua Castellanako liburuetan bezala, koadernoen bi edizio egin dira: bat gidalerroekin, eta bestea, laukiduna

10


IrakasleentzatLiburua oharrekinIkasleen liburuaren edizio berezia, irakasleentzat berariaz egina. Jardueren erantzunak dakartza, bai eta ikasgelako materiala eta Medialiburua erabiltzeko iradokizunak eta proposamenak ere.

11

Baliabideen liburuaUnitateen programazioa eta iradokizun didaktikoak ditu. Halaber, ebaluaziorako eta aniztasunaren trataerarako zenbait baliabide ere badakartza

Lengua Castellana

LIBRO DE RECURSOS

• Programación de las unidades

• Sugerencias metodológicas

• Recursos para la evaluación

• Fichas de refuerzo y ampliación

• Recursos complementarios

Incluye fichas fotocopiables

PRIM

AR

IA3

12


Programazio didaktikoa

Word formatu

editagarrian.

Ikasgelarako

Ikusizko pentsamendurako horma-irudiak, Natura Zientziak eta Gizarte Zientziak arloetarako.

13

Baliabide digitalakMedialiburuaGailu askotan erabiltzeko moduko liburu digitala, unitate didaktiko guztietako jarduerekin eta baliabideekin.

Ebaluazio-tresnaZubia/Santillanaren Ebal ebaluazio-tresna berriak azterketak sortzen eta kalifikatzen laguntzen die irakasleei, modu erraz eta atsegin batean, betiere hezkuntza-administrazio bakoitzak adierazitako irizpide, helburu eta estandarrak kontuan hartuta.

Ebal tresnarekin, azterketak sortzeko, irakasleek tresnaren galdera-bankua erabil dezakete, edo beren galderak gehitu.

Txostenen moduluari esker, ikasle bakoitzaren eta gela osoaren aurrerapenari buruzko ikuspegi argia eta zehatza izan dezakete irakasleek.

e-vocación plataformaren

bidez, proiektuko baliabide guztiak

lor daitezke formatu

digitalean.

14

UNITATE DIDAKTIKOAREN EGITURA

Natura Zientziak 3 liburua 6 unitate ditu, hiru hiruhilekotan antolatuta; horrez gain, Has gaitezen! izeneko hasierako unitate bat du.

Hau da unitate didaktiko bakoitzaren egitura:

Lehen orrialdea

Unitate bakoitzaren hasieran, argazki handi bat dago. Argazkiaren bidez, beren behaketa-gaitasunak erabiltzera animatuko ditugu neska-mutilak.

Hitz egiteko gogoz atalean, zenbait galdera daude, ikasleek denen artean ahoz landu ditzaten.

Elikadura eta osasuna

1

EGITEN JAKIN

Aisialdia antolatzea

Hitz egiteko gogoz

Zer janari edo elikagai ageri dira irudian?

Zure ustez, elikagai horiek osasungarriak dira?

Zer elikagai jaten duzu zuk normalean?

Zein duzu gustukoen? Zergatik?

13

15

Curriculumeko edukiak lau edo bost saiotan garatzen dira.

Informazio-testua argia da eta ondo antolatuta dago. Irudiak proiektuaren ezinbesteko elementu bat dira, kalitateagatik eta informazio asko ematen dutelako. Behatu eta aurkitu atalean, irudiak aztertzen irakasten zaie ikasleei.

Orrialde horietan, pentsamenduaren, emozioen edo sormenaren trebetasunak garatzeko jarduerak ere badaude. Hiru koloretako kapelen bidez nabarmenduta daude jarduera horiek.

Orrialde bikoitz bakoitzaren amaieran, unitatean landutako ideia nagusien laburpen txiki bat dago, bai eta jarduerak ere.

Edukien orrialdeak

1Elikadura osasungarria izateko, ohitura onak izan behar ditu-gu jateko orduan. Zenbait pertsonak arazoak dituzte elikagai jakin batzuekin; haien gorputzak ez ditu zenbait elikagai onartzen, eta dietatik kendu behar dituzte.

Elikadura-ohiturakElikadura-ohitura onak izateko, gomendatzen da elikagaiak eguneko bost otordutan banatzea.

Elikadura-ohiturak eta -arazoak

Gosaria da eguneko otordu garrantzitsuena. Esneki naturalak, fruta, ogi integrala... jan ditzakegu.

Hamaiketakorako eta askarirako, fruitu lehorrak, fruta, esneki naturalak... hartzea komeni da.

Bazkaltzeko eta afaltzeko, askotariko elikagaiak hartu behar dira; alegia, zenbait motakoak.

Koipe gutxi hartu behar da, eta landare-jatorrikoa bada, hobe.

Karbohidrato asko duten elikagaietatik lortu behar dugu energia gehiena. Hobe da elikagai horiek integralak edo bihi osokoak izatea.

Hobe da hegazti-haragia hartzea, koipe gutxiago du eta.

AURRERA NOA! 7. eta 8. jarduerak

BEHATU ETA AURKITU

• Zer elikagai ari dira hartzen goiko lehen bi argazkietako umeak, gosaltzeko eta hamaiketakorako edo askarirako? Deskribatu.

Gainera, aholku hauek ere hartu behar dira kontuan:

Alergiak eta elikadura-intolerantziakZenbait pertsonak ezin dituzte elikagai jakin batzuk jan, kalte egiten dietelako. Bi erreakzio hauek izan ditzakete:

• Alergiak. Elikagai bati alergia diogunean, gorputzak erreak-zio gogor eta bizkorra izaten du elikagai hori jatean.

• Intolerantziak. Ez dira alergiak bezain azkar gertatzen, baina ondoez handiak eragin ditzakete. Ohikoenak glute-narekiko eta laktosarekiko intolerantziak dira.

Elikadura-arazorik ez izateko, prestatuta erositako elikagaien etiketak arretaz irakurri behar ditugu.

Iraungipen-data: 2019.12.31

Osagaiak:azenarioa, ilarrak, piperra, artoa, atuna, oliba-olioa, ardo-ozpina, ura eta gatza.

Nutrizio-informazioa (100 g):Proteinak: 7 gKarbohidratoak: 4 gKoipeak: 12 gElikagai-zuntza: 6 g

AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAATTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUUNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNNN------------------------EEEEEEEEEEEEEEEEEEENNNNNNNNNNNNNNNNNTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAALLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLLAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAADDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDDAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAATUN-ENTSALADA

Gorde toki lehor eta freskoan

Ikur batzuen bidez jakingo dugu ea elikagai horiek alergiarik edo intolerantziarik sor dezaketen.

Produktua prestatzeko erabili diren elikagai guztiak dira osagaiak.

Elikagaiak iraungipen-data baino lehen kontsumitu behar dira.

Glutena garian eta garagarrean dago. Glutena jan ezin duten pertsonek gaixotasun zeliakoa dute. Beraz, beste zereal batzuk jan behar dituzte; artoa eta arroza, esaterako.

Osasuntsu egoteko, elikadura-ohitura onak izan behar ditugu. Gainera, arretaz irakurri behar ditugu elikagaien etiketak.

1 Pertsona alergikoek arretaz irakurri behar dituzte elikagaien etiketak. Zergatik?

JARDUERAK

1918

16

Irakurtzeko gogoz atalean, unitateko edukiekin lotutako irakurgai laburrak proposatzen dira, ikasleen adinera egokituak. Ondoren, galderak egiten dira, ikasleek beren ezagutzekin eta irakurritakoaz ulertu dutenarekin erantzuteko.

Egiten jakin atalean, errealitatearekin lotutako egoera bati buruzko zeregin bat proposatzen zaie ikasleei. Zeregin hori egiteko, lortutako ezagutzak eta gaitasun zientifikoa eta teknologikoa erabili beharko dituzte.

1

Nire aisialdia antolatuko dutAlaitzi asteburuan zer egin nahi duen galdetu diote gurasoek. Berak gauza mordoa egin nahi du.

Lagundu Alaitzi aisialdiko jarduerak aukeratzen. Aurretik, begiratu zer idatzi duen bere egunkarian. Han, aste osoan aisialdi-denboran zer jarduera egin dituen idatzi du.

1 Kopiatu taula hau, eta osatu. Horretarako, idatzi

ASTELEHENA: Telebista ikusi, ordubetez. Kontsolan aritu, ordubetez.

ASTEARTEA: Futbolean aritu, ordubetez. Irakurri, ordubetez.

ASTEAZKENA: Lagunekin parkean jolastu, bi orduz. Irakurri, ordu erdiz.

OSTEGUNA: Aitarekin bizikletaz ibili, ordubetez. Parkean jolastu, ordubetez.

egon behar zuten itsasoan, familia-koengandik urrun. Bestalde, diru

EGITEN JAKIN

10 Egin nutrizioan parte hartzen duten aparatuei buruzko laburpen txiki bat, eta azaldu bakoitzaren funtzioa.

11 Gizakiok animalia ugaztunak gara.

Non hasten da izaki berria garatzen?

Zertan dira desberdinak gure ugalketa eta gainerako ornodunen ugalketa?

12 Zenbat urte dituzu eta bizitzaren zer arotan zaude? Eta zure irakasleek?

AURRERA NOA!

13 LABURPEN

eta sistemei buruzko taula hau zure koadernoan, eta osatu.

Funtzioa

…

Harremana

…

14 HONAINOKO BERRIKUSKETA.

(A edo B) emango digu energia gehiago, eta zeinek material gehiago? Zergatik?

15 Higienea ona da gaixotasunik ez harrapatzeko.

Higiene-ohitura batzuk oso lotuta daude elikadurarekin. Aipatu.

AURRERA NOA!

Nola hobetu dezakezu ikaskideen osasuna? Pentsatu.

Imajinatu begiak edo belarriak zaintzen dituen medikua zarela. Pentsatu zer egin dezakezun, ikastetxeetan ikusmena edo entzumena nola zaindu behar den azaltzeko.

Adibidez, kartel, gutun, iragarki edo abesti bat erabil dezakezu.

SORMENA

ALDERATU ETA EGIAZTATU

Gauza bera al dira elikadura eta nutrizioa?

Pentsatu:

Borondatezko ekintzak diren ala nahi gabe egiten dituzun.

Egiteko modua aldatzea zure esku dagoen ala ez.

PENTSAMENDUA

44

Gaitasunak lantzea

1



1 Kopiatu taula hau, eta osatu. Horretarako, idatzi taulan zer jarduera egin dituen Alaitzek astean zehar.

Kirol- jarduerak

Kultura-jarduerak

Beste batzuk

… … …

2 Kalkulatu zenbat denbora igaro duen jarduera bakoitza egiten aste osoan.

3 Hauek dira Alaitzek egin nahi dituen zenbait jarduera. Zuk zein gomendatuko zenioke? Azaldu zergatik.

4 Gogoratu zer jarduera egiten dituzun aisialdian aste osoan, eta egin zerrenda bat. Ondoren, egin asteburuko plangintza, mota askotako jarduerak egiteko.

Mendian ibili Zinemara joan Museo bat bisitatu





1 HITZ EGITEKO GOGOZ. Noiz jan zenuen arraina azken aldiz? Astean zenbat aldiz jaten duzu? Zer mantenugai mota ematen digu arrainak?

2 Testuan bakailaoa prestatzeko erak agertzen dira. Idatzi zein diren. Horietako zein dastatu duzu? Ba al dakizu bakailaoa prestatzeko beste erarik?

3 IDAZTEKO GOGOZ. Zer esango zenioke arraina jaten ez duen lagunari? Idatzi testu labur bat zure lagunari eta azaldu arraina jatearen onurak.

Bakailaoa oso elikagai garrantzitsua da euskal sukaldaritzan. Gaur egun oso tipikoak dira, adibidez, bakailaoa pil-pilean, Bizkaiko eran... Baina, ba al dakizu zergatik den hain ospetsua gure artean?

Euskaldunak duela urte asko hasi ziren bakailaoa arrantzatzen. Hasieran, euskal kostaldean aritzen ziren, baina gero, urrunago jo behar izan zuten: Irlandara eta Ternuara.

Hain urruti joateak arazoak ekarri zizkien arrantzaleei. Alde batetik, denbora luzez

egon behar zuten itsasoan, familia-koengandik urrun. Bestalde, diru gehiago gastatu behar izan zuten ontzi hobeak lortzeko.

Hala ere, Ternuan eta Irlandan bakailao-toki ezin hobeak aurkitu zituzten eta bakailaoa iraunarazteko teknika ere ga-ratu zuten: gatzetan sartzen zuten eta horretara, luze irauten zuen usteldu gabe.

Beraz, bakailaoa oso estimatua izan da beti euskaldunon artean, bai lehen eta bai orain.

Bakailaoa, bai goxoa!

EGITEN JAKINIRAKURTZEKO GOGOZ

2524

1



1 Kopiatu taula hau, eta osatu. Horretarako, idatzi taulan zer jarduera egin dituen Alaitzek astean zehar.

Kirol- jarduerak

Kultura-jarduerak

Beste batzuk

… … …

2 Kalkulatu zenbat denbora igaro duen jarduera bakoitza egiten aste osoan.

3 Hauek dira Alaitzek egin nahi dituen zenbait jarduera. Zuk zein gomendatuko zenioke? Azaldu zergatik.

4 Gogoratu zer jarduera egiten dituzun aisialdian aste osoan, eta egin zerrenda bat. Ondoren, egin asteburuko plangintza, mota askotako jarduerak egiteko.

Mendian ibili Zinemara joan Museo bat bisitatu





1 HITZ EGITEKO GOGOZ. Noiz jan zenuen arraina azken aldiz? Astean zenbat aldiz jaten duzu? Zer mantenugai mota ematen digu arrainak?

2 Testuan bakailaoa prestatzeko erak agertzen dira. Idatzi zein diren. Horietako zein dastatu duzu? Ba al dakizu bakailaoa prestatzeko beste erarik?

3 IDAZTEKO GOGOZ. Zer esango zenioke arraina jaten ez duen lagunari? Idatzi testu labur bat zure lagunari eta azaldu arraina jatearen onurak.

Bakailaoa oso elikagai garrantzitsua da euskal sukaldaritzan. Gaur egun oso tipikoak dira, adibidez, bakailaoa pil-pilean, Bizkaiko eran... Baina, ba al dakizu zergatik den hain ospetsua gure artean?

Euskaldunak duela urte asko hasi ziren bakailaoa arrantzatzen. Hasieran, euskal kostaldean aritzen ziren, baina gero, urrunago jo behar izan zuten: Irlandara eta Ternuara.

Hain urruti joateak arazoak ekarri zizkien arrantzaleei. Alde batetik, denbora luzez

egon behar zuten itsasoan, familia-koengandik urrun. Bestalde, diru gehiago gastatu behar izan zuten ontzi hobeak lortzeko.

Hala ere, Ternuan eta Irlandan bakailao-toki ezin hobeak aurkitu zituzten eta bakailaoa iraunarazteko teknika ere ga-ratu zuten: gatzetan sartzen zuten eta horretara, luze irauten zuen usteldu gabe.

Beraz, bakailaoa oso estimatua izan da beti euskaldunon artean, bai lehen eta bai orain.

Bakailaoa, bai goxoa!

EGITEN JAKINIRAKURTZEKO GOGOZ

2524

UNITATE DIDAKTIKOAREN EGITURA

17

Hiruhileko bakoitzaren azken unitatean –hau da, unitate bikoitietan–, zenbait jarduerak unitate horretako eta aurreko unitateko edukiak berrikusteko helburua dute.

Unitatearen amaieran, berrikuspena egiten da, ikasleek unitateko kontzeptuak eta prozedurak finka ditzaten. Gainera, Ikasitakoa atalean, beren aurrerapenaren balorazioa egiten laguntzen zaie ikasleei, oso modu errazean.

Berrikusteko jarduerak

IKASITAKOA. Erantzun zure koadernoan.

Ba al dakit zer aparatuk hartzen duten parte nutrizio-, harreman- eta ugalketa-funtzioetan?

Ba al dakit zein diren zentzumen-organoen atalak, nola funtzionatzen duten eta nola zaindu behar ditugun?

Ba al dakit zein diren bizitzako aroak?

Jarri nota unitate honetan egin duzun lanari.

LABURPEN-TAULA. Kopiatu funtzio bakoitzeko organo, aparatu eta sistemei buruzko taula hau zure koadernoan, eta osatu.

Funtzioa Organo, aparatu edo sistemak Organoak

Digestio-aparatua …

… aparatuaSudur-hobiak, trakea,

bronkioak eta …

… Bihotza eta …

Iraitz-aparatua …

Harremana

Zentzumen-organoak …

……

Nerbioak

…-aparatuaGiharrak

…

Ugaltze-aparatu femeninoa …

… Zakila eta barrabilak

HONAINOKO BERRIKUSKETA. Zer elikagaik (A edo B) emango digu energia gehiago, eta zeinek material gehiago? Zergatik?

Higienea ona da gaixotasunik ez harrapatzeko.


2

A

B

45

1 Lotu hitz hauek eskemako letrekin (A, B eta C):

AURRERA NOA! 1

gorputzaren jarrera gatz mineralak elikagaien piramidea

2 Zer mantenugai ematen dituzte elikagai hauek?

A B

C

D

E

3 Elikagai pare bakoitzetik, aukeratu energia gehien ematen duena:

Madaria edo txahal-xerra.

Platerkada bat dilista edo txorizo-xerra batzuk.

Legatz bat edo platerkada bat espageti.

4 LABURPEN-TAULA. Kopiatu elikagaien gurpilari buruzko taula hau zure koadernoan, eta osatu.

Taldea Kolorea Elikagai handiak Elikagai txikiak

1 … … …

5 Esan esaldi hau zuzena ala okerra den, eta azaldu zergatik.

Dieta bat hauxe da: argaltzeko jaten duzuna.

6 Zure ustez, zure adineko neska-mutilek eta 70 urteko pertsona batek dieta bera izan behar dute? Zergatik?

7 Begiratu 17. orrialdeko elikadura-piramideari, eta adierazi esaldi hauetan esaten dena osasungarria den ala ez. Azaldu zure erantzunak.

Egunean hiru arrautza jatea.

Goizean baso bete esne edatea eta gauean jogurta jatea.

Eguneroko bost otorduetan fruituak eta barazkiak soilik jatea.

Egunero hamaiketakoan opil bat jatea eta askaltzeko hestebeteak jatea.

8 Esan zure ustez zein den plater osasungarriena, eta azaldu zergatik.

A B

ELIKADURA ETA

OSASUNA

OHITURA OSASUN-GARRIAK

ELIKADURA OSASUNGARRIA

ariketa fisikoakoipeak

karbohidratoak

proteinak

bitaminak

higienea

aisialdia

atsedena

DIETAelikagaien

gurpila

ohitu

rak

arazoak

etiketak

A

B

C

9 Esan zer den higienea. Gero, pentsatu egunero higienea zaintzeko lau neurri, eta azaldu.

MANTENU-GAIAK

2726

10 Egin nutrizioan parte hartzen duten aparatuei buruzko laburpen txiki bat, eta azaldu bakoitzaren funtzioa.

11 Gizakiok animalia ugaztunak gara.

Non hasten da izaki berria garatzen?

Zertan dira desberdinak gure ugalketa eta gainerako ornodunen ugalketa?

12 Zenbat urte dituzu eta bizitzaren zer arotan zaude? Eta zure irakasleek?

AURRERA NOA!

IKASITAKOA. Erantzun zure koadernoan.

Ba al dakit zer aparatuk hartzen duten parte nutrizio-, harreman- eta ugalketa-funtzioetan?

Ba al dakit zein diren zentzumen-organoen atalak, nola funtzionatzen duten eta nola zaindu behar ditugun?

Ba al dakit zein diren bizitzako aroak?

Jarri nota unitate honetan egin duzun lanari.

13 LABURPEN-TAULA. Kopiatu funtzio bakoitzeko organo, aparatu eta sistemei buruzko taula hau zure koadernoan, eta osatu.

Funtzioa Organo, aparatu edo sistemak Organoak

…

Digestio-aparatua …

… aparatuaSudur-hobiak, trakea,

bronkioak eta …

… Bihotza eta …

Iraitz-aparatua …

Harremana

Zentzumen-organoak …

……

Nerbioak

…-aparatuaGiharrak

…

…Ugaltze-aparatu femeninoa …

… Zakila eta barrabilak

14 HONAINOKO BERRIKUSKETA. Zer elikagaik (A edo B) emango digu energia gehiago, eta zeinek material gehiago? Zergatik?

15 Higienea ona da gaixotasunik ez harrapatzeko.


AURRERA NOA! 2

Nola hobetu dezakezu ikaskideen osasuna? Pentsatu.

Imajinatu begiak edo belarriak zaintzen dituen medikua zarela. Pentsatu zer egin dezakezun, ikastetxeetan ikusmena edo entzumena nola zaindu behar den azaltzeko.

Adibidez, kartel, gutun, iragarki edo abesti bat erabil dezakezu.

SORMENA

A

B

ALDERATU ETA EGIAZTATU

Gauza bera al dira elikadura eta nutrizioa?

Pentsatu:

Borondatezko ekintzak diren ala nahi gabe egiten dituzun.

Egiteko modua aldatzea zure esku dagoen ala ez.

PENTSAMENDUA

4544

18

Hiruhileko bakoitzaren amaieran, atal berezi hauek daude:

Elkarlanean Hiruhilekoko programa horrek taldean egiteko lan bat proposatzen du. Lan hori egiteko, lan kooperatiborako zenbait teknika erabili beharko dira. Ikasleek 4 edo 5 kideko taldeak osatuko dituzte.

Talde bakoitzeko kideek elkarlanean jardun beharko dute orrialde horietan proposatutako problema edo erronka ebazteko. Azkenik, egindako lana baloratu beharko dute, elkarrekin.

Minilab Atal horretan, praktika eta esperimentu erraz batzuk proposatzen dira. Oso modu atseginean lortzen da ikasleek zientzia eguneroko bizitzan erabiltzea eta haiengan jakin-min zientifikoa piztea.

Esperimentuak eginez eta emaitzak aztertuz ikasleek modu zientifikoan hausnartzeko gaitasuna garatu dezaten nahi da. Guztira hiru tailer dira, urratsez urrats ondo azalduak eta material errazak erabiliz egin beharrekoak. Ikasleek zenbait jarduera mota egin beharko dituzte.

Zenbat koipe dute elikagaiek?

Otorduetan, denetarik jan behar dugu, mantenugai mota guztiak lortzeko. Koipeak ere bai? Bai, jakina! Besteak beste, koipeak energia asko ematen digu eta gure larruazala babesten du. Baina, kontuz! Koipe gehiegi hartzen badugu, gaixotu egin gaitezke.

Esperimentu bat egingo duzu, jakiteko zer elikagai diren oso koipetsuak eta zein ez diren hain koipetsuak.

MINILAB

NOLA EGIN Ebaki egunkari-paperaren sei laukitxo, bost zentimetro inguruko aldekoak. Idatzi haietako bakoitzean lagineko elikagai baten izena.

Hartu kotoi zati bat eta igurtzi gurinean. Ondoren, igurtzi kotoia gurina idatzita duen paper zatian. Egin gauza bera jogurtarekin.

Hartu txokolatea matxardekin, eta igurtzi txokolatea jartzen duen paper zatian. Egin gauza bera gainerako elikagai solidoekin.

Itxaron egun bat, paperak ondo lehortu arte, eta jarri paper zati bakoitza argi kontra, ondo ikusteko.

Idatzi emaitzak

1 Elikagai batzuek argia igarotzen uzten duen orban bat utzi dute paperean; hots, papera zeharrargia da orain. Zer elikagai dira horiek?

Aztertu zer gertatu den

2 Koipe gehien duten elikagaiek papera zeharrargi bihurtu dute. Beraz, esperimentuko zer elikagaik dute koipe kantitaterik handiena?

Atera ondorioak

3 Elikagai-gurpileko zer taldetan dago esperimentuko elikagai bakoitza?

ZER BEHAR DUZU?

• Egunkari-papera eta artaziak

• Kotoia eta matxardak

• Elikagaiak: gurina, jogurta, txokolatea, poltsako patata frijituak, sagarra eta laranja

48

HIRUHILEKOKO ATALAK

ELKARLANEAN

ARAZOA

Lehen sorospenetako teknikak identifikatuko ditugu

1. Hiru edo lau pertsonako taldeak egingo ditugu.

2. Taldekide bakoitzari zenbaki bat emango diogu.

3. Zenbait minututan, arazoari buruz pentsatuko dugu, irtenbide bat aurkitzeko.

GARRANTZITSUA DA TALDEKIDE GUZTIEK JAKITEA ARAZOARI ZER IRTENBIDE EMAN!

4. Aztertu hiru teknikak. Pentsatu zer istripuren ondoren erabil daitekeen bakoitza, eta deskribatu istripu hori. Etxean, ikastetxean edo kalean gerta daitekeen zehaztu behar duzue.

5. Zerrenda batean, idatzi teknika bakoitzean behar diren materialak.

6. Arazoaren irtenbidea aurkitu ondoren, eta taldekide guztiek irtenbidea ulertu dutela ziur zaudetenean:

• Zenbaki bat aterako duzue, ausaz.

• Talde bakoitzean zenbaki hori duten pertsonek beste talde bat osatuko dute.

• Talde berriek aurreko talde bakoitzaren istripuak aztertuko dituzte, eta erabaki beharko dute talde bakoitzeko zer istripu identifikatzen den ondoen teknika bakoitzarekin. Horretarako, zenbait minutu izango dituzte.

• Azkenik, talde berri bakoitzeko ordezkari batek gainerako ikaskideei azalduko die arazoari zer irtenbide eman dioten.

7. Amaitzeko, eztabaidatu zer prebentzio-neurri har daitezkeen zuen ikaskideek deskribatutako istripu bakoitzean.

Etxean edo ikasgelan istripuak gerta daitezke. Gerta daitezkeen istripu horiek eta lehen sorospenetako teknika hauek erlazionatu behar dituzue.

IKASITAKOA Erantzun zure koadernoan.

Taldeko kide guztiok arazoari irtenbidea emateko ideiak eman al ditugu?

Zailtasunik gabe jarri al gara ados?

Talde berriak jakin al du bere irtenbidea gainerako ikaskideei azaltzen?

Jarri nota egin duzun lanari.

Estutu irmo gaza esteril batekin, hemorragia eten arte. Ahal bada, jarri behin erabiltzeko eskularruak. Odol-jarioa gelditzen denean, garbitu urarekin eta xaboiarekin, eta ondoren, desinfektatzaile batekin.

Garbitu zenbait minutuz, ur hotz askorekin, txorrotaren azpian, larruazala hozteko. Ez jarri lokatzik, oliorik, ukendurik, hortzetako pastarik, alkoholik edo beste substantziarik. Larria bada, gaza bustiekin estal daiteke, osasun-laguntza izan arte.

Makurtu burua pixka bat aurrerantz, odolik ez irensteko, eta estutu sudurra atzamarrekin minutu batzuez, odol-jarioa gelditzen den arte. Ez da batere komenigarria sudurra kotoiz ixtea.

Zenbaki berdinak elkarrekin

4746

19

Orain ingelesezIngelesezko hiztegi erraza, irudi bidezkoa. Liburuko zenbait unitatetan ikasitako oinarrizko hitz batzuk sartzen dira.

AMAIERAKO ATALAK

ORAIN INGELESEZ

Sense organs Nervous system Locomotor system

Female reproductive system

Digestive system Circulatory system

Male reproductive system

Vertebrates

Invertebrates

Plants with flowers

Plants without flowers

fish amphibians reptils birds mammals

braineye

nose

ear

tongue

skinnerves

bones

muscles

testicle

penishearing

sight

ovary

vagina

mouth

oesophagus

stomach

small intestine

large intestine

anus

Respiratory system

Excretory system

sponges

molluscs

angiosperm gymnosperm

jellyfish

echinoderms

worms

arthropods

mosses ferns

heart

blood vessels

trachea

kidneys

bronchi

bladder

lungs

129128128 129

INFORMAZIOAREN ETA KOMUNIKAZIOAREN TEKNOLOGIEN ERABILERA

Bilaketa gidatua Interneten

Nola bilatu informazioa• Bilatu ikur hauetako bat zure ordenagailuan.

Sarean sartzeko erabili behar diren nabigatzaileak dira. Egin klik ikurraren gainean.

• Idatzi bilatzaile baten helbidea. Erabiliena Google da: www.google.es.

• Idatzi gako-hitz batzuk bilaketa-kutxan. Adibidez: animalia ornodunak.

Nola gorde irudiak• Aukeratu gustukoen duzun irudia, eta egin klik haren gainean,

handiago ager dadin. Ipini kurtsorea handitutako irudian, eta egin klik saguaren eskuineko botoian.

• Egin klik Gorde irudia honela… aukeran. Leiho bat irekiko da: aukeratu ordenagailuko zer lekutan gorde nahi duzun, idatzi irudirako izen bat (irudiak duena aldatu nahi baduzu), eta egin klik Gorde botoian.

• Ez pentsatu Interneten dagoen guztia egia denik. Bilatu beti orri batean baino gehiagotan, eta alderatu informazioa. Ondoren, aukeratu zure ustez egokia dena.

• Bilatu beti zure adinerako eduki egokiak dituzten orrietan. Beldurtzen edo gogaitzen zaituen zerbait aurkitzen baduzu, esan irakasleei, gurasoei edo tutoreei.

ADI!

Bilaketa-hitzekin erlazionatutako webguneak ireki

ditzakezu.

Informazioa, irudiak, albisteak, bideoak

eta abar bilatu ditzakezu.

ADI!

• Sarean aurkitzen dituzun irudiak haiek argitaratzen dituzten pertsonenak dira, eta erabili nahi badituzu, haien baimena eskatu beharko zenuke. Hala ere, haietako batzuk helburu hezigarriekin erabil daitezke.

Beraz, Interneteko irudiak kopiatu eta ikastetxeko lanetarako erabil ditzakezu, baina ez helburu pertsonalekin.

• Ez egin klik publizitate-iragarkietan. Erosteko soilik balio duten orrietara eramango zaituzte iragarkiek, eta orri horiek ez dute eduki hezigarririk izaten.

• Ez eman inoiz zure datu pertsonalak web-orri batean. Orriren batean izena ematea ezinbestekoa denean, kontsultatu beti irakasleei, gurasoei edo tutoreei.

bilaketa-kutxa

133132132 133

Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologien erabileraAtal honetan, labur deskribatzen dira oinarrizko zenbait jarraibide, ikasleek jakin dezaten nola bilatu informazioa Interneten, irudiak nola gordetzen diren eta eskolako lanetan nola erabiltzen diren. Ikasleek oinarrizko gida bat izango dute, testu-tratamenduko programa bat erabiltzen ikasteko. Besteak beste, azalpen errazen bidez, dokumentuan testuak eta izenburuak sartzen ikasiko dute, aurkezpena hobetzen, eta fitxategiak irekitzen eta gordetzen.

21

Unitateen programazioa eta baliabideak

22

Programazioa eta baliabideak

1. unitatea. Elikadura eta osasuna

Tenporalizazio-proposamena

Liburuak sei unitate ditu, eta bi unitate lantzen dira hiruhileko bakoitzean. Unitate honek lau eta sei aste bitarteko iraupena du.

EDUKIAK

JAKIN EGITEN JAKIN

GIZAKIA ETA OSASUNA

• Elikagaien mantenugaiak.

• Dieta osasungarria.

• Elikadura-ohiturak eta -arazoak.

• Osasuna eta ohitura osasungarriak.

• Aisialdia eta atsedena.

GAITASUNETAN OINARRITUTAKO ATAZA

• Aisialdia planifikatzea.

KOMUNIKAZIOA • Elikagai osasungarriak.

• Dieta orekatua eta neurriz egokia.

• Elikagaien gurpila.

• Zarataren ondorioak.

• Ikasleen adinera egokitutako dieta orekatu bat planifikatzea.

• Testu bat idaztea, fruta jatearen onurak zein diren argudiatzeko.

• Elikagai bakoitzaren mantenugai garrantzitsuenak zein diren jakitea.

• Atsedenak osasunerako duen garrantziari buruz eztabaidatzea.

EMOZIOAK • Atsedenaren garrantzia. • Besteen loa errespetatzea.

LAN KOOPERATIBOA (BIKOTEA ETA TALDEA)

• Portaera osasungarriak. • Taldean, portaera osasungarriak eta osasungarriak ez direnak bereiztea.

IZATEN JAKIN

BALIOAK • Haur askok desnutrizioa dutela jakitea eta horri buruzko iritzia ematea.

2323

Irakasleentzako materiala

• Berrikuntza metodologikorako karpeta

• Ikasgelako programazio didaktikoa

• Liburua oharrekin

• Baliabideen liburua

Ebaluaziorako baliabideak

- Edukien ebaluazioa

- 1. unitatea: O eta A kontrol-probak

Aniztasunaren trataera

- Hobekuntza-plana. 1. unitatea

- Zabaltze-programa. 1. unitatea

Baliabide osagarriak

- Irakurgaiak

- Egun berezietarako proiektuak

Baliabide digitalak

• Medialiburua

1. unitatea: jarduerak eta baliabideak

Ikasgelako materialak

• Ikusizko pentsamendurako horma-irudiak

Elikadura

Ohitura osasungarriak

24

Programazioa eta baliabideak

2. unitatea. Gure gorputzaren funtzionamendua

Tenporalizazio-proposamena

Liburuak sei unitate ditu, eta bi unitate lantzen dira hiruhileko bakoitzean. Unitate honek lau eta sei aste bitarteko iraupena du.

EDUKIAK

JAKIN EGITEN JAKIN

GIZAKIA ETA OSASUNA

• Harremana. Lokomozio-aparatua.

• Ikusmena eta entzumena.

• Ukimena, usaimena eta dastamena.

• Nutrizio-funtzioa.

• Ugalketa eta bizitzaren aroak.

GAITASUNETAN OINARRITUTAKO ATAZA

• Hazkuntza-grafiko bat interpretatu eta egitea.

• Minilab. Zenbait elikagairen koipe kantitatea aztertzea.

KOMUNIKAZIOA • Ikasketaz eta denboraren joanaz ohartzea.

• Zentzumenen bidez jasotzen dugun informazioa.

• Denboran zehar ikasitakoari buruz hausnartzea.

• Zentzumenek jasotzen dituzten seinaleak identifikatzea, argazkiei behatuta.

PENTSAMENDUA • Begiaren eta belarriaren atalak.

• Elikadura eta nutrizioa.

• Begiaren eta belarriaren atalak zein diren jakitea.

• Elikadura eta nutrizioa bereiztea.

EMOZIOAK • Nesken eta mutilen berdintasuna. • Kiroletan neskak eta mutilak berdinak direla jakitea.

SORMENA • Osasuna sustatzea. • Osasunaren garrantziaren berri ematea.

LAN KOOPERATIBOA (BIKOTEA ETA TALDEA)

• Bizitzaren aroak.

• Elikagaien gurpila.

• Urteak igaro ahala ikasten dugunari buruz hausnartzea.

• Gurpilean elikagaiak identifikatzea.

IZATEN JAKIN

BALIOAK

• Ikasgelan isiltasuna errespetatzea.

• Esperimentu baten emaitzak bikoteka azaltzea.

25

Irakasleentzako materiala

• Berrikuntza metodologikorako karpeta

• Ikasgelako programazio didaktikoa

• Liburua oharrekin

• Baliabideen liburua

Ebaluaziorako jarduerak

- Edukien ebaluazioa

- 2. unitatea: O eta A kontrol-probak

Aniztasunaren trataera

- Hobekuntza-plana. 2. unitatea

- Zabaltze-programa. 2. unitatea

Baliabide osagarriak

- Irakurgaiak

- Egun berezietarako proiektuak

Baliabide digitalak

• Medialiburua

2. unitatea: jarduerak eta baliabideak

Ikasgelako materialak

• Ikusizko pentsamendurako horma-irudiak

Nutrizio-funtzioa

Harreman-funtzioa

Ugalketa-funtzioa eta bizitzaren aroak

Iradokizun didaktikoak eta zeharkako alderdiak

29

Proiektu honen planteamenduaren premisa honako hau da: ikasleek zeregin aktiboagoa izatea beren ikaskuntza-prozesuan. Gure planteamendua, beraz, bat dator Natura Zientziak irakasteko gaur egungo joerekin. Hona hemen zein diren joera horiek: ikasleek inguruan dagoenari behatzea, beharrezko erregistroak egitea, hainbat iturritan ikertzea, beren buruari galderak egitea eta ondorioak ateratzea. Horren guztiaren helburua ikasleek ikasketa sakonagoa eta eraginkorragoa lortzea da. Proiektuan zehar, askotariko proposamenak eta planteamenduak egingo zaizkie ikasleei; besteak beste, esperimentuak egin eta problemak ebatzi beharko dituzte. Ildo horretan, ezagutzak etengabe eskuratzea eta benetako egoeretan erabiltzea da ikaskuntzaren oinarria, eta ez edukiak buruz ikaste hutsa.

Beraz, gure proposamenaren helburua da Lehen Hezkuntzako haurrek prozeduran oinarritutako ikuspuntu batetik ulertzea zientziak, kontzeptuak ikasteaz gain, eta beren ikerketa-ahalmena garatzen hastea. Ikerketan oinarritutako irakaskuntzak berekin dakar errealitateari behatzea problemak proposatzeko, problema horiek ebazteko baliagarriak izan daitezkeen aukerak identifikatzea, ikerketak planifikatzea, informazioa biltzea, ikaskideekin eztabaidan aritzea eta argudioak lantzea.

Gure asmoa da orrialde hauen bidez irakasleei zeregin zail horretan laguntzea, orientazioa ematea. Hori dela eta, atal honetan, gure liburuko eduki-multzo bakoitzari heltzeko moduari buruzko iradokizunak egingo ditugu. Gainera, unitate didaktikoak ikasgelan lantzeko egokiak izan daitezkeen estrategia, teknika, baliabide eta jarduerak proposatuko ditugu. Ahal dela, jarrera proaktiboa eta sortzailea, ikasleen parte-hartzea eta ikaskideen arteko elkarreragina sustatzen duten jarduerei emango zaie lehentasuna.

Atal honetako baliabideen eta jardueren xedea irakasleei beren lanean laguntzea da, baina ez dira itxitako gidoitzat hartu behar. Irakasleak berak daki zein diren bere ikasle-taldearen ezaugarri espezifikoak. Beraz, berak egokitu dezake proposatzen dugun ideia bakoitza bere ikasleen errealitate zehatzera, edo bere ideiak sar ditzake. Hezkuntza ez da prozedura zorrotz baten bidez ezarri beharreko prozesu itxi bat; izan ere, elkar elikatzen duten eta elkarri onura egiten dioten zenbait faktoreren eta ideiaren multzo bat da hezkuntza, eta helburu bakarra du: haurrak hazteko, bilakaera izateko, haien kontzientzia pizteko eta haiek ikasteko metodo onena bilatzea.

30

Gizakiarekin lotutako edukiak lantzeko iradokizun didaktikoak

Harreman-funtzioa ikasteko:

• Lehenengo eta behin, egin ikasleei funtzio horrekin lotutako zenbait galdera:

– Zer egiten duzue norbaiti arrisku baten berri emateko (keinuak egin, oihu egin…)?

– Zer egiten duzue orratz batez hatz bat ziztatzen duzuenean (berehala kendu)?

– Zer egiten duzue inguruan zer gertatzen den jakiteko (entzun, usaindu edo begiratu)?

• Azaldu garuna zein garrantzitsua den eta zer-nolako lotura duen harreman-funtzioarekin. Ondoren, azpimarra dezakezu nolako ohitura osasungarriak izan behar ditugun gure garuna egoera onean egon dadin: ondo elikatzea, kirola egitea, nahikoa atseden hartzea eta, erortzeko arriskua duten jardueretan, esaterako bizikletaz gabiltzanean, kaskoa erabiltzea.

• Zentzumen-organoak ikasten hasi aurretik, eskatu organo baten irudiari begiratzean ordena jakin bati jarraitzeko; esate baterako, erloju-orratzen noranzkoari, ezkerretik eskuinera, goitik behera. Horrek organoaren atal guztiak buruz ikasten eta gogoratzen lagunduko die ikasleei.

• Ikusmena lantzen hasteko, proposatu eguneroko bizitzako egoera bat ikasleei; esaterako, etxera iritsi dira neguko gau batean eta goseak amorratzen daude. Galdetu zer egingo luketen lehenik egoera horretan: berokia kendu, argia piztu edo hozkailura joan. Zalantzarik gabe, emango duten erantzunak aukera emango dizu ikusmena edo ikusi ahal izatea zein garrantzitsua den azaltzeko.

Profesional askok (soldatzaileak, kirurgialariak, zenbait industriatako profesionalak, meatzariak…) betaurrekoak erabiltzen dituzte begiak babesteko; adibidez, keetatik, hautsetik, gas narritagarrietatik, itsualdietatik, likidoen zipriztinetatik, produktu kaustikoetatik eta urtutako metaletatik.

• Entzumena lantzeko, galdera hau egin diezaiekezu ikasleei: Zer sentitzen da, entzun ezin denean? Halaber, galde diezaiekezu zer entzuten duten igerileku batean edo itsasoan ur azpian daudenean.

Hona hemen proposa ditzakezun beste jarduera batzuk:

31

– Eskatu ikasle boluntario bati goma-aparrezko tapoiak jartzeko. Gainerako ikaskideek beren artean hitz egingo dute. Ondoren, tapoiak jarri dituen ikasleak zer entzuten zuen eta nola sentitzen zen azaldu beharko du.

– Galdetu ikasleei zer egoeratan erabili behar den zeinu-hizkuntza beren ustez. Esate baterako, Legebiltzarrean eztabaida bat dagoenean, bilera jendetsuetan segurtasunari buruzko jarraibideak emateko, paziente edo bezero gor bati laguntzeko, eta haur gorrekin komunikatzeko.

– Hitz egin gorrek dituzten zenbait laguntzari buruz; esaterako, entzumen-protesiak eta zinemako edo telebistako azpitituluak.

– Banatu puxikak eta puztu. Ondoren, esan ikasleei puxika bati esku artean eusteko eta ahoa puxikatik hurbil dutela hitz egiteko. Galdetu zer sentitzen duten; eskuen bidez, puxikak bibratzen duela sentituko dute. Azaldu ahotsa gure ahotik airera eta airetik puxikara igarotzen den bibrazio bat dela, eta horregatik, puxikak bibratu egiten duela.

– Erakutsi lanean begiak eta belarriak babesten dituzten profesionalen irudiak. Adibidez, helikoptero-pilotuek, lurrean zuloak egiteko mailu pneumatikoak erabiltzen dituzten pertsonek eta lantegi askotako langileek kaskoak janzten dituzte belarriak zaratatik babesteko.

– Hausnartu isiltasunaren garrantziaz. Isiltasunari esker, elkarri entzun eta elkar uler dezakegu. Ona da egunero isiltasunaz eta haren onurez gozatzea denbora-tarte batez. Telebistan, askotan, aldi berean eta gero eta ozenago hitz egiten duten pertsonak ikusten ditugu.

– Ikasi isiltasuna sortzen. Eskatu ikasleei esertzeko, bizkarra tente, oinak lurrean eta eskuak izterren gainean dituztela, eta esan begiak ixteko. Bost minutuan, senti dezatela arnasa, airea sudurretik nola sartzen eta irteten den. Ariketa erraz horrek lasaitasuna eta bakea sortu, eta entzuteko gaitasuna handitzen du. Jarduera batetik bestera igarotzen ere laguntzen du.

• Ukimena lantzen hasteko, begiak estalita objektuak identifikatzen saia daitezke ikasleak, eta eskuetako larruazalarekin zer sentitzen duten azaltzen. Eskuetako larruazalaren sentimena gorputzaren beste atal batzuenarekin (oinak, ezpainak, bizarra, etab.) alderatu dezakete.

• Ondoren, zenbait objektu (txokolate-tableta bat, haurtxoen kolonia bat eta baso bete ur) usaimenaren bidez bereizten saia daitezke. Begiak ireki aurretik, galdetu ea objektu horiek dastatzeko prest egongo liratekeen. Jarduera hori dastamena eta usaimena eta bien arteko lotura azaltzeko abiapuntua izango da.

32

Ugalketa-funtzioa ikasteko:

• Eraman ikasgelara haurdun dagoen emakume baten irudiak eta haurdun ez dagoen beste batenak. Eskatu ikasleei bi emakume horien gorputzen forma alderatzeko. Azaldu haurdun dagoen emakumeak sabel handiagoa duela, barruan haurtxo bat duelako, eta haurtxo hori haurdunaldiko bederatzi hilabeteak igaro ondoren jaioko dela. Azaldu, era berean, haurdun dagoen emakumearen gorputzean askoz aldaketa gehiago gertatzen direla, itxura fisikoan ikusten direnak baino.

• Galdetu ikasleei ea badakiten zer den ugalketa. Haien ideiak osatzeko, eman definizio zuzena.

• Esan ikasleei gizonen eta emakumeen arteko alde fisiologikoen arrazoi bakarra ugalketa dela, eta horrek ez duela esan nahi sexu bat besteari nagusitzen zaionik. Animatu ikasleak gai horri buruz zer iritzi duten esatera; esate baterako, galdetu ea gizon batek eta emakume batek lan berak egin ditzaketen, edo ea gizonek eta emakumeek aukera berak izateko eskubidea duten.

Elikadura ikasteko:

• Litekeena da elikagaien argazkiak ikustean ikasleek beren buruari galdetzea ea irudietako elikagaiek mantenugai mota bat soilik duten. Ulertu egin behar dute elikagai bakoitza oso aberatsa dela mantenugai motaren batean, baina, egiaz, mantenugai asko dituela. Esate baterako, fruituek bitamina asko dituzte, baita gatz mineralak, zuntza eta karbohidratoak ere. Zenbait fruituk, hala nola ahuakateek eta papaiek, proteinak ere badituzte.

• Ikasleek gaia hobeto landu dezaten, eskatu aurreko egunean jan zituzten elikagaiak idazteko. Ondoren, elikagai horiek zer argazkitan sartuko lituzketen adierazi beharko dute.

• Lan kooperatiboa sustatzeko, egin jarduera hau: jarri ikasleak bikoteka, eta eskatu bikotekide bakoitzari hurrengo egunean fruitu bat ekartzeko. Fruitu hori bikotekideari oparituko diote, eta horri esker, fruta jango dute denek jolas-orduan. Fruitua elkarri eman aurretik, garbitu egin beharko dute.

• Ohartu behar dute egoera onean dagoen janaria zakarrontzira botatzen badute dirua xahutzen ari direla, baina, horrez gain, janaria botatzea immorala dela, pertsona askok bizitzeko ezinbestekoa falta baitute. Bultzatu elkarrizketa bat ikasgelan, hori gerta ez dadin denon artean zer egin dezakegun jakiteko. Azaldu garrantzitsua dela platereko janari guztia jatea.

• Elikagaien gurpila azaltzean, garrantzitsua da ikasleen arreta zenbait alderditan biltzea; esate baterako, koloreetan (kolore

33

bakoitzak elikagai jakin batzuk adierazten ditu) eta elikagaien tamaina erlatiboan.

Informazioa errazago ikasi eta gogoratu dezaten, konturatu behar dute elikagaien taldeak erloju-orratzen noranzkoan jarrita daudela. Beraz, 1. taldea azaldu behar da lehenik; hots, goian eta ezkerraldean dagoena.

Lagungarria izan daiteke ikasgelara hainbat lekale eramatea: txitxirioak, babarrunak (zuriak, pikartak eta gorriak), dilistak… Azpimarratu behar da garrantzitsua dela elikagai horiek gure dietan sartzea, proteinez gain beste mantenugai batzuk ematen baitituzte. Errezetak aukeratzean, hobe da barazkiak dituztenak (piperra, kuiatxoa, azenarioa… dutenak) eta koipe gutxi dutenak (besteak beste, txorizorik, urdairik eta hirugiharrik ez dutenak) aukeratzea.

Zenbait ikaslek arazoak izan ditzakete elikagai jakin batzuk identifikatzeko, hala nola arraina. Adibidez, ez dute ezagutzen keztatuta edo kontserban dagoenean. Hobeto ikas dezaten, parekatu beharreko irudiak erabil daitezke; esaterako, irekita dagoen atun-lata bat eta gordinik dagoen atun oso bat.

• Elikadura osasungarria eta antzeko kontzeptuak lantzean, gerta daiteke ikasleek osasungarria eta orekatua nahastea. Bi kontzeptu horien arteko desberdintasuna ulertu behar dute. Horretarako, adibideak erabil ditzakezu. Esaterako, bi irudi erakuts diezazkiekezu: batean, fruitu bat, plater bat barazki, ogia, plater bat pasta, plater bat arrain eta oliontzi bat; bigarrenean, menu oso bat (adibidez, hiru fruitu, plater bat barazki, plater bat arrain entsaladarekin, oliontzi bat, arrautza egosi bat entsaladarekin, plater bat pasta tomatearekin, jogurt bat, eta urdaiazpiko- eta gazta-ogitarteko bat). Ikasleek jakin behar dute zein irudi dagokion dieta orekatu bati eta zein den, gainera, nahikoa.

• Elikadura-ohiturak azaltzean, erakutsi atsotitz hau ikasleei, ikasketa nabarmen hobetu baitezake: «Gosaldu errege batek bezala, bazkaldu printze batek bezala, eta afaldu behartsu batek bezala». Oso baliagarria da ikasleek ideia horiek marrazki bidez adieraztea.

Nutrizio-funtzioa ikasteko:

• Digestio-aparatuaren plastikozko ereduak erabil ditzakezu, ikasleek ikas dezaten non dauden digestio-aparatuko organoak, beste organoekiko eta giza gorputzaren beste atal batzuekiko.

• Litekeena da zailtasunen bat sortzea nutrizio-funtzioa elikadurarekin erlazionatzean. Garrantzitsua da ikasleek ulertzea

34

nutrizioa askoz prozesu konplexuagoa dela eta hartan beste funtzio batzuek parte hartzen dutela. Azpimarratu elikadura osasun ona izateko oinarria dela.

• Interesgarria izan daiteke animalia belarjaleen eta haragijaleen digestio-aparatuak alderatzea, bakoitza bere elikadura motara egokituta baitago. Esate baterako, animalia belarjaleek, hala nola zaldiek, oso heste luzea dute, landare-materiatik mantenugaiak ateratzeko oso digestio motelak behar baitira. Gainera, belarjale batzuk, hala nola behiak, hausnarkariak dira. Horrek esan nahi du belarra irentsi eta gorputzean gordetzen dutela, eta ondoren, ahora eramaten dutela berriro. Orduan, poliki-poliki murtxikatu eta berriro irensten dute. Aitzitik, animalia haragijaleen digestio-aparatua, hala nola otsoena, askoz laburragoa da, haragitik mantenugaiak lortzea errazagoa baita; haragijaleek ez dute digestio-prozesu luzerik behar.

• Nutrizio-prozesuei dagokienez, ikasleek zailtasunak izan ditzakete iraizketa eta gorozkiak kanporatzea bereizteko. Bi prozesu horien arteko desberdintasunak azaltzeko, edukiak zabaldu ditzakezu, beharrezkotzat jotzen baduzu: sabela hustean, gorozkiak kanporatzen ditugu, hots, gure gorputzak digestioan zehar xurgatzen ez dituen hondakinak; eta iraizketaren bidez, gernua kanporatzen dugu, odola iragaztean geratzen den likidoa, alegia. Bestalde, azaldu sabelustean digestio-aparatuak hartzen duela parte, eta iraizketan, berriz, iraitz-aparatuak.

• Glutenarekiko intolerantziaren arazoa (zeliakoek dutena) lantzeko, zenbait ogi motaren dastaketa bat antola dezakezu. Besteak beste, ogi mota hauek dasta daitezke: zuria, bihi osokoa, zekalezkoa, haziak dituena, kandeala eta arto-irinez egindakoa. Ikasleek ogi horiek dastatu eta zentzumenen bidez deskribatuko dituzte (itxura, zaporea eta usaina). Azpimarratu behar duzu ogiari gehitzen zaizkion elikagaiek haren nutrizio-ezaugarriak hobetzen dituztela; esate baterako, sesamo-haziak dituen ogiak kaltzio kantitate handiagoa du.

35

Proiektuaren zeharkako alderdiak

EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuak arreta berezia jartzen du etorkizunean XXI. mendeko herritar izango direnentzako funtsezko gaitasunetan. Curriculum-arlo guztietako unitateetan, alderdi horiek garatzeko programak daude, funtsezko zeharkako alderdiak direla uste baitugu.

Alderdi horietako bat komunikaziorako trebetasunena da. EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuan, ikasleen komunikazio-trebetasun guztiak sakon lantzen dira, unitate guztietan dauden atal espezifikoen bidez:

• Hitz egiteko gogoz atalak eta etiketa horrekin nabarmendutako jarduerek ikasleen ahozko komunikazioa sustatzen dute. Jarduera horietan, mintzamena bultzatzen da, entzute aktiboa eta hitz egiteko txandak errespetatzea sustatzen da, eta besteen iritziak errespetatzearen garrantziaz kontzientziatzen laguntzen da.

• Irakurtzeko gogoz atalean, honako hauek lantzen dira: irakurmena, era guztietako testuen bidez, eta informazioa aztertzeko gaitasuna, ondorio pertsonalak ateratzeko.

• Azkenik, Idazteko gogoz atalean eta etiketa horrekin nabarmendutako jardueretan, idatzizko komunikazioa ona izatea lortzeko behar diren trebetasun guztiak lantzen dira.

EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuko beste berrikuntza garrantzitsuetako bat pentsamendu-prozesuekin egiten den lan espezifikoa da; hain zuzen ere, neska-mutilei eraginkortasun handiagoz pentsatzen irakasteko egiten da lan hori. Koloretako kapelen bidez, zenbait trebetasun sustatzen dira: pentsatzen ikastea eta arrazoimen logikoa garatzen dira, adimen emozionala aberasten da, eta sormena sustatzen. Kapela horiek Edward de Bono-ren Pentsatzeko sei kapela liburuan inspiratuta daude. Egile horrek kolore desberdineko kapelak erabiltzen ditu, egoera jakin bati heltzeko erabil daitezkeen ikuspegi edo ikuspuntu desberdinak adierazteko. Gure proiektuan, hiru koloretako kapelak erabiltzen dira, beren baitan prozesu mental jakin batzuk dituzten proposamenak nabarmentzeko:

36

• Pentsamendu logikoa trebatzeko helburua duten jardueretan, kolore urdineko kapela bat ageri da. Jarduera horietan, ikaskuntza autonomoa eta eraginkorra lortzeko behar diren estrategiak eta errutinak lantzen dira, ikasleek goi-mailako pentsamendu-trebetasunak eskuratu ditzaten: ezagutzak elkarrekin erlazionatzea, ulermena sendotzea, ideia garrantzitsuenak laburbiltzea, eta azkenik, informazioa buruan gordetzea eta gogoratzea.

• Adimen emozionala garatzeko proposamenak kapela gorri batez nabarmenduta daude, emozioen koloreaz. Funtsezko helburu hauek dituzte: emozioak identifikatzea, emozioak autokudeatzea eta erregulatzea, emozioak adieraztea, eta gizarte-trebetasunak eta pertsonarteko trebetasunak garatzea, enpatiari garrantzi berezia emanda. Jarduera eta dinamika txikiak proposatzen dira, gaitasun emozionalaren alderdi guztien garapena sustatzeko.

• Aipatu beharra dago, azkenik (baina horrek ez du esan nahi garrantzi gutxiago duenik), beste jarduera batzuetan ikasleak beren sormena erabiltzera animatzen ditugula, pentsamendu berriak sor ditzaten. Sormenerako, irudimen bizia izan behar da testuinguru desberdinetara egokitzeko eta ustekabeko egoera edo arazoei erantzun burutsuak eman ahal izateko. Liburuetan sartu diren proposamenak kapela berde batez nabarmenduta daude, eta honako hauek egin behar dira jarduera horietan: irudimena baliatu, egoerak modu original batean berregin, proposamen berritzaileak eman, aukerak aztertu eta konponbide alternatiboak proposatu.

EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuan garrantzi handia duen beste alderdi bat ikaskuntza kooperatiboa da. Horren bidez, ikasleek helburu komun bat lortzeko elkarrekin lan egiteko gaitasuna garatzea sustatu nahi da. Lan kooperatiboa motibazio-faktore garrantzitsua da, eta horrez gain, ikasleen errendimendua eta ikaskuntza hobetzen ditu. Lan kooperatiboa eraginkorra izateko, baldintza hauek bete behar dira:

• Taldekide guztiek helburu komun bat izatea, eta denek estatus bera izatea.

• Interdependentzia positiboko harremana egotea ikasleen artean.

• Lankidetzarako eta elkarri laguntzeko jarrerak izatea, bai eta afektuzko lotura bat ere.

Proiektuko materialetan, jarduera kooperatiboak egiteko proposamen ugari daude, taldekatze-maila desberdinekoak: binaka egitekoak, taldean egitekoak eta ikasgelako talde osoak egitekoak. Bestalde, hiruhileko bakoitza amaitzean, Elkarlanean izeneko proiektu txiki bat dago, eta hor ikaskuntza kooperatiboko teknika jakin bat baliatzen da.

37

EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuan, halaber, garrantzia ematen zaio ikasleek egindako lana berrikusteari eta autoebaluatzeari. Ikasleek eginkizun aktiboa dute irakaskuntza-prozesuan eta, beraz, adin txikietatik, norberaren ikaskuntzari buruz gogoeta pertsonala egitea sustatzen da, ikasleek beren burua hobeto ezagutzeko eta indarguneak eta ahuleziak detektatzeko. Horregatik, unitate guztietan, errubrika erraz batzuk daude, ikasleak ohar daitezen zer ari diren ikasten eta egin duten lana balora dezaten.

Amaitzeko, EGITEN JAKIN ZUREKIN proiektuko beste alderdi garrantzitsu bat gamifikazio izeneko metodologia da. Gamifikazioaren helburua ikasleak jolasen mekanikaren bidez motibatzea da, haien kontzentrazioa, ahalegina eta jakin-nahia aktibatuz, ikaskuntzaren eragile handiak baitira. Ikaskuntza mota horrek ezagutzak barneratzea errazten du, eta jarduera zailenak erraztu eta arintzen ditu. Bestalde, laguntasuna eta komunikazioa sustatzen ditu, eta horren ondorioz, ikasleentzako esperientzia positiboak sorrarazten ditu.

Ikasleek proiektuan proposatzen den jolasa egiteko behar duten materiala Matematikako liburuarekin batera ematen da, baina gure asmoa da gamifikazioa gainerako arloetara ere hedatzea, jolasa lagungarria izango baita ikasgela eraldatzeko, giro suspergarria eta motibatzailea sortuta.

Fotokopiatzeko baliabideak. Ebaluazioa

41

Zubia/Santillanaren ebaluazio-sistema

Egiten Jakin Zurekin proiektuak baliabide multzo zabala eskaintzen du irakasleen lana errazteko eta haien beharrak asetzeko. Ebaluazioaren alderdi guztiak hartzen ditu aintzat:

• Edukien ebaluazioa. Unitate didaktiko bakoitzari dagozkion kontrol-probak, eta ikasturte hasierako, hiru hiruhilekoetako eta ikasturte amaierako ebaluazio-probak, ikasleek oinarrizko kontzeptuak eta prozedurak barneratu dituzten ala ez ikusteko.

• Gaitasunen ebaluazioa. Ikasleek gaitasunak noraino garatu dituzten ebaluatzeko kontrol-probak, hiru hilean behingoak.

• Ebaluazio-probak sortzeko gailua. Tresna informatiko honek ebaluazio-proba pertsonalizatuak sortzeko aukera ematen du, jarduerak iragazki-sistema baten bidez aukeratuz. Halaber, jarduerak editatu eta alda daitezke, eta irakasleek berek egindakoak sartu.

• Ebaluazio-kudeatzailea. Programazio-kudeatzaileari konektatuta dagoen aplikazio informatikoa da, eta ikasleen kalifikazioak ongi zehaztuta jasotzeko aukera ematen du. Gainera, ebaluazio-txostenak egiteko tresna bat du, grafikoak egiteko aukera ere ematen duena, kudeatzaileko datuetatik abiatuta.

Edukien ebaluaziorako baliabideakEdukien ebaluazioak irakaskuntza- eta ikaskuntza-prozesuak kontrolatzeko aukera ematen du, hau da, ikasleak edukiak nola bereganatzen ari diren une oro ikusteko aukera. Lan hori errazagoa izan dadin, baliabide hauek eskaintzen dira:

1. Hasierako ebaluazioa. Ikasturtearen hasieran ikasleen abiapuntua zein den jakiteko ebaluazio-proba.

42

2. Unitate didaktikoen ebaluazioa. Unitate bakoitzeko, baliabide hauek daude:

• Kontrol-probak. Maila desberdineko bi proba daude:

– O proba. Oinarrizko mailako proba da, eta ikasle guztiek barneratu beharreko gutxieneko edukiak ebaluatzen dira.

– A proba. Maila aurreratuari dagokion proba da.

• Lorpen adierazleak eta erantzunak. Taula baten bidez, curriculumeko eta unitate bakoitzeko lorpen- adierazleak probetako jarduerekin lotzen dira. Horrez gain, jarduera guztien emai tzak ere badatoz.

3. Hiruhilekoko ebaluazioak. Hiruhileko bakoitzaren amaieran, ikasleen jarraipena egiteko baliabide hauek daude:

• Hiruhilekoko ebaluazio-probak. Hiruhileko bakoitzean landu diren eduki garrantzitsuenak ebaluatzeko balio dute. Lau proba mota daude:

– O hiruhilekoko proba. Oinarrizko mailako proba.

– A hiruhilekoko proba. Maila aurreratuko proba.

– B hiruhilekoko proba. Bikaintasun-mailako proba.

– Gaitasunen ebaluazioa.

• Lorpen adierazleak eta erantzunak.

4. Amaierako ebaluazioa. Ikaskuntzaren ebaluazio globalagoa egiteko. Elementu hauek ditu:

• Amaierako ebaluazio-probak. Ikasturte osoko oinarrizko edukiak noraino barneratu dituzten ebaluatzeko diseinatuak. Bi proba mota daude:

– O amaierako ebaluazioa. Oinarrizko mailako proba.

– A amaierako ebaluazioa. Maila aurreratuko proba.

• Lorpen adierazleak eta erantzunak.

5. Kalifikazio-erregistroa. Probetan ikasleek lortutako kalifikazioak biltzeko erregistro-taula bat dago.

43

Gaitasunen ebaluaziorako baliabideakEgiten Jakin Zurekin proiektuaren baitan ebaluaziorako hainbat baliabide daude, eta haien artean, ikasleek hezkuntza-gaitasunak nola garatu eta eskuratu dituzten ebaluatzeko probak ere badaude.

Gaitasunak ebaluatzeko probak edukiak ebaluatzeko proben osagarriak dira. Bai batzuek, bai besteek, prozesu kognitiboak eta ikaskuntzan izandako aurrerapenak ebaluatzen dituzte, baina edukiak ebaluatzeko proben ardatza arloaren beraren curriculuma da, eta gaitasunak ebaluatzeko probetan, berriz, arlo horiek hezkuntza-gaitasunak eskuratzen nola laguntzen duten aztertzen da.

Lehen Hezkuntzako hirugarren mailarako, baliabide hauek eskaintzen ditu gure proiektu editorialak:

1. Gaitasunak ebaluatzeko kontrol-probak. Hiru hilean behingo proba integratuak eskaintzen dira, gaitasunak eskuratzen ikasleek zer aurrerapen-maila duten ikusteko.

2. Lorpen-adierazleak. Curriculumean dauden ebaluazio- irizpideak eta haien lorpen-adierazleak probako jarduerekin lotzen dira.

3. Lorpen-mailak. Proba bakoitzak lau lorpen-maila ditu, irakaslearentzat errazagoa izan dadin ikasleek egindako lana zuzendu eta baloratzea.

4. Erregistro-orriak. Proba bakoitzerako, puntuazioen erregistro-orri bat dago, eta hartan, probaren balorazio kualitatiboa egiteko irizpideak ere badaude.

FOTOKOPIATZEKO MATERIALA © 2019 ZUBIA EDITORIALA, S.L. / SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L.44

Izena Data

Hasierako ebaluazioa

1 Gezien bidez, lotu izenak gorputzean dagokien lekuarekin.

2 Idatzi zeure burua garbitzeko erabiltzen duzun objektu bat. Noiz erabiltzen duzu?

3 Begiratu elikagai hauei eta antolatu taulan.

bizepsa

bikiak

berna-hezurra

burezurra

besahezurra

saihets-hezurrak

izterrezurra

Egunero jan behar ditugu

Astean zenbait aldiz jan behar ditugu

Noizean behin soilik jan behar ditugu

bizkarrezurra

bularreko giharrak

abdominalak

45FOTOKOPIATZEKO MATERIALA © 2019 ZUBIA EDITORIALA, S.L. / SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L.

HASIERAKO EBALUAZIOA

4 Lotu irudi bakoitza gorputzaren atal batekin, eta idatzi zer zentzumeni dagokion.

5 Idatzi jatorri hauetako bakoitzeko hiru material.

animalia ; ;

landarea ; ;

minerala ; ;

6 Idatzi hitzak dagokien lekuan eta erantzun galderei.

usaimena

• Zer animalia da?

• Obiparoa ala bibiparoa da?

burua – hankak – antenak – hegoak

46 FOTOKOPIATZEKO MATERIALA © 2019 ZUBIA EDITORIALA, S.L. / SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L.


7 Osatu esaldiak hitz hauekin.

haragijaleek – belarjaleek – ornogabeek – obiparoek – bibiparoak – ornodunek

a) Animalia amaren sabeletik jaiotzen dira.

b) beste animalia batzuk jaten dituzte.

c) Animalia arrautzak jartzen dituzte.

d) hezurrez osatutako barne-eskeletoa dute.

e) landareak jaten dituzte.

f) ez dute hezurrez osatutako barne-eskeletorik.

8 Idatzi animalia bakoitza dagokion taldean.

Ugaztunak:

Hegaztiak:

Intsektuak:

Narrastiak:

Anfibioak:

Arrainak:

eulia

dortoka

sugea

igela

ziklidoa

matxinsaltoa

sagua

ahatea

sugandila

azeria



9 Lotu landareen atal bakoitza bere definizioarekin, eta osatu esaldia.

Zurtoina • • berdeak izaten dira. Airea eta eguzki-argia hartzen dituzte, landareak beharrezkoak baititu hazteko.

Sustraia • • zenbait garaitan soilik ateratzen dira. Haietatik fruituak sortzen dira.

Hostoak • • landarea lurrean finkatzen du, eta ura eta lurreko substantziak xurgatzen ditu.

Loreak • • haziak dituzte barruan.

Fruituak • • landareari eusten dio, eta adarrak izaten ditu.

10 Idatzi material bakoitzaren bi ezaugarri, eta adierazi gezi bidez zein den haren jatorria.

arina – gardena – opakua – malgua – hauskorra – erresistentea – zurruna

Harria: eta

Papera: eta

Zura: eta

Kristala: eta

Plastikoa: eta

11 Azaldu zer den makina bat eta esan zer elementu dituen. Eman adibide bat.

Beste material batzuetatik lortzen da.

Naturatik zuzenean lortzen da.


O EREDUAKontrol-proba1

1 Zein dira mantenugai nagusiak?

2 Lotu koipe askoko elikagai hauetako bakoitza bere jatorriarekin.

Gurina

Oliba-olioa

Urdaia

•

•

•

•

•

Animalia-jatorria

Landare-jatorria

•

•

•

•

•

Foie grasa

Margarina

Hirugiharra

3 Idatzi karbohidrato asko dituzten lau elikagai.

, , ,

4 Begiratu irudiei eta idatzi elikagai bakoitzaren mantenugai nagusia.

5 Osatu esaldiak, hitz hauek erabiliz.

gehiegi – orekatua – mantenugai

Dieta orekatuak kantitate egokia ematen digu, ez gutxiegi ez .

ez den dietak ez digu mantenugai bakoitzetik kantitate egokia ematen.

Izena Data


O EREDUA 1

6 Ariketa fisikoari buruzko esaldi hauetatik, esan zein diren zuzenak eta zein diren okerrak.

Lasaitzen eta ondo lo egiten laguntzen du.

Hezurrak eta giharrak indartzen ditu.

Indarra txikiagotzen du.

Elastikotasuna eta erresistentzia hobetzen ditu.

7 Osatu esaldi hauek:

fruta – eskuak – dutxa – hortzak

• Egunero, hartu behar dugu.

• Beti, jan ondoren, garbitu behar ditugu.

• Komunera joan eta gero, garbitu behar ditugu.

• , jan aurretik, garbitu egin behar da beti.

8 Gure aisialdian egiten ditugun jarduera hauetatik, esan zein diren osasungarriak eta zein ez.

• Gure gelan bakarrik eta lasai marraztea.

• Oheratu aurretik joko elektronikoekin jolastea.

• Lagunekin pilotan jolastea.

• Oheratu aurretik irakurtzea.

• Familiarekin txangoak egitea.

• Babesgarririk gabe patinatzea.

• Kaskorik gabe bizikletaz ibiltzea.

9 Zer onura ditu osasunerako egunero hamar ordu lo egiteak?


A EREDUAKontrol-proba1

1 Zer dira mantenugaiak, eta zein dira mantenugai nagusiak?

2 Zer ematen digute koipeek? Zer jatorri izan dezakete? Eman adibideak.

3 Zein da proteinen funtzioa? Idatzi proteina asko dituzten elikagaien hiru adibide.

4 Begiratu irudiei eta idatzi elikagai bakoitzaren mantenugai nagusia.

5 Azaldu zer den elikagaien gurpila eta zertarako balio duen.

Izena Data


A EREDUA 1

6 Zergatik da onuragarria ariketa fisikoa osasunerako? Idatzi lau arrazoi:

•

•

•

•

7 Osatu esaldi hauek:

• Egunero, hartu behar dugu.

• Beti, jan ondoren, garbitu behar ditugu.

• Komunera joan eta gero, garbitu behar ditugu.

• , jan aurretik, garbitu egin behar da beti.

8 Deskribatu gure aisialdian egin ditzakegun hiru jarduera osasungarri eta osasungarriak ez diren beste hiru.

9 Zer onura ditu osasunerako egunero hamar ordu lo egiteak?

73

Fotokopiatzeko baliabideak. Aniztasunaren trataera

74

Mantenugaiak

HOBEKUNTZA-PLANA 1

BERRIKUSI INFORMAZIO HAU:

Mantenugaiak jaten ditugun elikagaietan daude eta ezinbestekoak dira gure gorputza garatzeko, energia eta eraikuntza-materialak ematen dizkigutelako, eta osasuntsu egoten laguntzen digutelako.

1 Zirrimarratu mantenugaiak ez diren substantziak.

Izena Data

karbohidratoak

zura bitaminak

altzairua

beira

harria

plastikoa papera

ehuna

airea

proteinak

koipea

azidoamineralak

kristala

zerrautsa

sua

2 Idatzi bi esaldi, kontuan hartuta esaldi bakoitzean lauki bateko hitz guztiak erabili behar dituzula.

gurina – hirugiharra – animalia karbohidratoak – energia – pasta

•

•

3 Azaldu zer elikagaik dituzten bitaminak, eta zeinek dituzten mineralak.

FOTOKOPIATZEKO MATERIALA © 2019 ZUBIA EDITORIALA, S.L. / SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L.

75

HOBEKUNTZA-PLANA 1

4 Zirrimarratu testu honetan oker dauden hitzak. Ondoren, idatzi zuzen.

«Koipeek energia ematen digute, baina karbohidratoek baino gutxiago. Gainera, animalia-jatorriko koipeak osasungarriagoak dira».

5 Begiratu elikagai hauei, eta adierazi zein diren bakoitzaren mantenugai garrantzitsuenak.

Koipeak Karbohidratoak Proteinak

Mineralak Bitaminak Zuntza





6 Lotu elikagaiak haietan ugarienak diren mantenugaiekin.

koipeak •

karbohidratoak •

bitaminak eta mineralak •

zuntza •

proteinak •

• haragia

• barazkiak

• bihi osoko elikagaiak

• olioa

• arroza


76

Osasungarri jatea

HOBEKUNTZA-PLANA 1

A B

Izena Data

BERRIKUSI INFORMAZIO HAU:

Pertsona guztiek ez dute janari kantitate bera behar. Bakoitzak bere adinaren eta egiten duen jardueraren arabera behar du janaria.

Hartzen ditugun elikagaiak egunean zehar banatu behar ditugu.

1 Begiratu irudi hauei, eta azaldu nork behar duen janari kantitate handiagoa, eta zergatik.

2 Aukeratu testua osatzeko egokiak diren hitzak.

tomatea – arraina – gozokiak – esnea – fruitu lehorrak – fruta – opilak – zukuak – ura – azenarioa – proteinak – gatza – freskagarriak

«Oso garrantzitsua da koipea edo azukrea duten elikagai gutxi jatea;

esate baterako, ,

eta . Gainera, ez da komeni

asko jatea, gure osasunerako kaltegarria baita».


77

HOBEKUNTZA-PLANA 1

3 Azaldu zergatik den kaltegarria irudi honetako elikagaia egunero hartzea.

4 Antolatu menua. Horretarako, erabili lauki honetako hitzak (nahi adina aldiz erabil dezakezu hitz bakoitza).

5 Esan kasu bakoitzean zein den portaera egokiena, eta azaldu zergatik.

• Leireri asko gustatzen zaio ogia jatea. Gorkak ere ogia jaten du, baina bihi osokoa nahiago du.

• Egarri denean, Olatzek freskagarriak edaten ditu. Ibaik, ordea, ura edaten du.

haragia – arraina – fruta – esnea – ogitartekoa ogi txigortua – zerealak – ogia – barazkiak – zuku naturala

Gosaria BazkariaHamaike-takoa

Askaria Afaria


87

Fotokopiatzeko beste baliabide batzuk. Irakurgaiak

FOTOKOPIATZEKO MATERIALA © 2019 ZUBIA EDITORIALA, S.L. / SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L.88

1. irakurgaia

Perfumegilearen lanbideaMargolariek koadro ederrak

sortzen dituzte, begien gozagarri;

musikariek abesti politak,

belarrien atsegingarri; sukaldariek

plater gozoak, dastamenaren

asegarri. Baina ba al dakizu nor

arduratzen diren gure usaimenaz?

Oso pertsona berezi batzuk:

perfumegileak.

Usaimena oso garatuta duten

pertsonak dira perfumegileak,

eta gainera, trebatu egiten dute.

Usaimen horri esker, jendeak oro

har hautematen ez dituen milaka

usain bereizteko gai izaten dira.

Gainera, perfumegileek usainak

konbinatzen dakite, perfumeak sortzeko.

Guk erabiltzen ditugun edo telebistako iragarkietan

ikusten ditugun perfume eta kolonia horiek oso

pertsona gutxik sor ditzakete munduan.

Izena Data

FOTOKOPIATZEKO MATERIALA © 2019 ZUBIA EDITORIALA, S.L. / SANTILLANA EDUCACIÓN, S. L. 89

2. irakurgaia

Zenbait herrialdetan, umeek

gosea izaten dute.

Elikagairik ez dutenez, ezin dira

osasuntsu hazi eta bizi. Leku

horietan, elikagai-eskasia handia

dago, eta batzuetan, egunak

ematen dituzte ezer ere jan gabe.

Zenbaitetan, elikagai-eskasia

lehorte baten ondorio da; alegia,

oso euri gutxi egiten du, eta ez da

nahikoa laboreak hazteko.

Beste batzuetan, gerra dago,

eta jendeak ezin du soroetan lan

egin eta elikagaiak lortu.

Zenbait pertsonak eta erakundek

elikagaiak eramaten dituzte

eskasia dagoen lekuetara.

Zoritxarrez, askotan hori ez da

nahikoa izaten.

Egunean batean, denon artean

lortuko dugu munduan gosea

desagerraraztea. Egun handia

izango da gizaki guztiontzat.

Gosea munduan

Izena Data


Fotokopiatzeko beste baliabide batzuk. Egun berezietarako proiektuak


1. proiektua

Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna

Jatorria

Nazio Batuen Erakundearen (NBE) helburu nagu-sietako bat giza eskubideak sustatzea eta babes-tea da.

1948ko abenduaren 10ean, NBEren Batzar Na-gusiak Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala eman zuen. Lehen kapituluak hau dio: «gizon- emakume guztiak aske jaiotzen dira, duintasun eta eskubide berberak dituztela». Bi urte geroa-go, urtero-urtero abenduaren 10ean Giza Eskubi-deen Nazioarteko Eguna ospatzeko eskatu zien Batzarrak bai bere estatu kideei eta bai horretan interesa zuten erakunde guztiei.

Egun berezi horren helburu hezitzailea

Giza eskubideak munduko pertsona guztiei da-gozkie, edozeinin izanik ere haien

nazionalitatea, sexua, erlijioa, hizkuntza, jatorri et-nikoa edo beste edozein baldintza.

Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsaleko arti-kuluetan, hainbat eskubide jasotzen dira. Interes-garria da haietako batzuei buruz hausnartzea egun hau ospatzean:

• Bizitzeko, nazionalitate bat edukitzeko, aske izateko eta segurtasunerako eskubidea.

• Hezkuntza, osasuna, elikagaiak, jantziak eta bizitokia izateko eskubidea.

• Pentsamendu-, iritzi-, adierazpen- eta erlijio- askatasunerako eskubidea.

• Edozein bereizkeriaren aurka babesa izateko eskubidea.

Giza eskubideen defentsa

Munduan, giza eskubideak sustatzen eta defen-da tzen dituzten zenbait erakunde daude. Hauek dira horietako batzuk:

• Nazio Batuen Erakundea (NBE): nazioarte-ko erakunde garrantzitsuena da. 193 estatu kide ditu, eta munduko gobernu guztien arteko harremanak berdintasun-baldintzetan gerta-tzen direla bermatzeaz arduratzen da. Gainera, erakunde honek zenbait organismo ditu, giza eskubide jakin batzuk lantzeko. Hona hemen horietako batzuk: Hezkuntza, Zientzia eta Kul-turarako Nazio Batuen Erakundea (Unesco) eta Haurren Laguntzarako Nazio Batuen Funtsa (Unicef).

• Amnesty International: gobernuz kanpoko nazioarteko erakundea da, 1961ean sortua. Giza eskubideen kontrako abusuen aurka egi-ten du.

Espainia NBEko kidea da, eta beraz, bertan giza eskubideak betetzen direla bermatzeko konpromisoa hartu du. Horretarako, instituzio eta erakunde askoren laguntza du. Giza Es-kubideen Bulegoa, Atzerri Arazoetako Ministe-rioaren mende dagoena, eta Espainiako Giza Eskubideen Aldeko Erakundea (APDHE) dira horietako batzuk.

Iradokizunak

• Egunkaria. Eraman ikasgelara giza eskubi-deekin lotutako albisteak dituzten egunkariak. Irakurri zenbait albisteren titular nagusiak, eta eskatu ikasleei esateko zer albistek duten lotu-rarik giza eskubideekin, bai giza eskubideak urratu direla azaltzen dutelako, bai errespetatu egin direla azaltzen dutelako. Amaitzeko, auke-ratu zure ustez interesgarriena den albistea eta irakurri osorik; ondoren, egin denon artean hari buruzko eztabaida txiki bat.

• Irakurgaiak. Eskatu ikasleei giza eskubideekin lotutako istorioren bati buruzko liburu bat irakurtzeko eta ikaskideei azaltzeko. Esate ba-

ABENDUA

10

Izena Data


terako, Intermon Oxfam erakundeak argitaratu-tako bildumako ipuinak (http://www.tiendain-termonoxfam.org/47-de-8-a-10-anos) eta Ana María Machadoren De carta en carta liburua, Alfaguara argitaletxekoa (http://www.librosalfa-guarainfantil.com/es/libro/de-carta-en-carta/).

• Denon artean ipuin bat sortzea. Aurreko atalean irakurgaiekin proposatutako lana egin ondoren, idazle bihurtzeko eska diezaiekezu ikasleei. Aukeratu bi edo hiru giza eskubide eta esan haietako bakoitzari buruzko esaldi bat, ipuinei hasiera emateko balio dezakeena. Adi-bidez, «Aminak inbidiaz begiratzen zien bere herrian eskolara egunero joaten ziren mutilei». Ondoren, ikasle bakoitzak, aurrez ezarritako ordena bati jarraituz, esaldi bat esango du, ipuina apurka-apurka osatzeko. Azkenik, bul-tzatu elkarrizketa bat, ikasleek denen artean sortu duten ipuinari buruzko iritzia emateko.

• Giza eskubideen galeria. Erakutsi zenbait egoerari buruzko argazkiak, munduko edozein lekutakoak, giza eskubideen urratzea erakus-ten dutenak. Ondoren, erakutsi kontrako egoe-rei buruzko argazkiak; hau da, harmonia eta giza eskubideen erres-petua erakusten dituz-tenak (besteak beste, osasun-, b iz i tok i- , hezkuntza- eta elika-dura-eskubideak). Unicef erakundearen galeria honetako ar-gazkiak erabil ditzake-zu: http://www.unicef.org/spanish/photoessays/42092.html. Eskatu ikasleei giza eskubideei buruzko marrazkiak egiteko, irudi horietan inspiratuta.

• NBEren minieredua. Nazio Batuen ereduak NBEren sistemaren simulazioak dira. Oro har, Bigarren Hezkuntzako eta B atxilergoko ikasle-entzat egiten dira, baina jarduera adin txikia-goko ikasleentzat sinplifika daiteke.

Esate baterako, bost talde osa ditzakezu. Tal-

de bakoitza kontinente bateko herrialde baten ordezkaria izan daiteke. Talde bakoitzak, ira-kasleen eta senideen laguntzarekin, herrialde horri buruzko informazioa bilatu beharko du; adibidez, historia, kokapen geografikoa, hiz-kuntza eta gaur egungo albisteak. Jarduera honetan, talde-lana, parte-hartze demokrati-koa eta antzeko alderdiak landu daitezke. Gai-nera, beste herrialde batzuetako errealitateak ezagutzeko aukera ematen die ikasleei, eta kultura-artekotasuna, errespetua eta toleran-tzia sustatzen ditu.

Zer ikasi dugu?

Eskatu ikasleei biribilean esertzeko eta hitz egin haiekin Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna os-patuz ikasi dutenari buruz.

• Esan ikasleei egun honetan ikasitakoari buruz hitz egiteko eta deigarrien iruditu zaizkien gau-zak aipatzeko. Proposatu gauza horiei buruzko horma-irudi bat egiteko, banaka edo taldeka.

• Eskatu giza eskubideak zein diren jakitearen eta haiek errespetatzearen garrantziaz haus-nartzeko.

Esteka interesgarriak

• Giza Eskubideen Nazioarteko Eguna: http://www.un.org/es/events/humanrightsday/

• NBEren web-orri ofiziala: http://www.un.org/es/rights/

• Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala: http://www.un.org/es/documents/udhr/

• Amnesty International-en web-orri ofiziala: http://www.es.amnesty.org

• APDHEren web-orri ofiziala: http://www.apdhe.org/

• Hezkuntza-eskubidea: http://www.derechos.net/edu/

ABENDUA

10

Izena Data

HEZKUNTZA Natura LEHEN Zientziak · 2019. 3. 11. · UNITATE DIDAKTIKOAREN EGITURA Natura Zientziak...

Documents

Transcript of HEZKUNTZA Natura LEHEN Zientziak · 2019. 3. 11. · UNITATE DIDAKTIKOAREN EGITURA Natura Zientziak...