Download - FORMULAZIOA

FORMULAZIO EZ-ORGANIKOA

1. OXIDAZIO-ZENBAKIAK

• Atomo batek konposatu bat osatzeko jokoan jartzen dituen elektroi kopurua adierazten du

• Konposatua ioiz osatuta egongo balitz, elementu horretako atomo batek izan beharko lukeen karga da.

• Eratutako konposatuaren arabera, elementu batek oxidazio zenbaki ezberdinak izan ditzake

1.1. oxidazio zenbakien taula

►H-k metalekin +1 eta ez-metalekin -1 ► F -1 du beti ►O-rena -2 peroxidoetan -1

►Alkalinoak balentzi elektroi 1 dute, eta galtzeko joera +1 ►Luralkalinoak +2

►B-ren taldekoak +3 ►C-ren taldea 4 e konpartitu, M-ekin +4 eta EM -4

►N-ren taldekoak -3 M eta H-rekin eta +3,+5 oxigenoarekin(oxoazidoetan)

►Kalkogenoak -2 M ta H; +4, +6 ►Halogenoak -1 M eta H ;+1,+3, +5, +7 oxoazidoetan

Fe+2 Fe+3

Co+2 Co+3

Ni+2Ni+3

Cu+2Cu+3

KONPOSATUEN FORMULA ETA NOMENKLATURA

1. KO

NPO

SATU

BITA

RR

AK

1.1 OXIGENOAREKIN►OXIGENOA (O2)+ METALA(M) OXIDO BASIKOAK► O2+ M PEROXIDOAK► O2 + EZ-METALA(EM) OXIDO BASIKOAK(ANHIDRIDO)1.2 HIDROGENOAREKIN (H2)

► H2 + M HIDRURO METALIKOAK► H2 + EM HIDRAZIDOAK► H2 + ERDIMETALA HIDRURO HEGAZKORRAk1.3 GATZ BITARRAK► M + EM GATZ NEUTROAK►EM + EM GATZ HEGAZKORRAK

HIR

UTA

RR

AK

2.1 OXIDO AZIDOAK + H2O AZIDO OXOAZIDOAK2.2 OXIDO BASIKOAK + H2O HIDROXIDOAK2.3 GATZ NEUTROAK (OXIGATZAK)

Konposatu kimiko bat izendatzera goazenean, nomeklatura ezberdinak erabili ditzakegu. Ondoren bakoitzaren zehaztapenak:

NOMENKLATURA SISTEMATIKOA

STOC-EN NOMENKLATUR

A

IZEN TRADIZIONALA

NO

LA IZEN

DA

TU B

AK

OITZA

Azpindizeak dituzten osagaiak adierazteko aurrizkiak jarri ( mono, di-, tri-, tetra- penta…)

Metal edo ez-metalaren oxidazio zenbaki ezberdinak zenbaki erromatarrez parentesi artean adierazi, metalaren edo ez-metalaren ostean

Oxidazio zenbakiak kontsideratuz:Balentzia bakarrarekin -iko atzikia2 balentziakin –oso(txikia) -iko (handia)3 balentziarekin hipo ….-oso (txikiena) -oso (bigarrena) .-iko (handiena)4 balentziarekin hipo …..- oso (txikiena) -oso (bigarrena) .iko (hirugarrena) per …… -iko (laugarrena)

1.KONPOSATU BITARRAK OXIGENOAREKIN: 1.1. O2+(M) OXIDO BASIKOAK (M2Ox)• Balentziak trukatuko dituzte• Oxigenoaren balentzia beti -2 da eta M –ren balentzia x izango da• Aukerra dagoenean azpindizeak sinplifikatu behar ditugu


STOC-EN NOMENKLATURA

IZEN KLASIKOA

Al2O3 Dialuminio trioxidoa Aluminio (III) oxidoa Oxido aluminikoa

HgO Merkurio oxidoa Merkurio (II) oxidoa Oxido merkurikoa

Hg2O Dimerkurio oxidoa Merkurio (I) oxidoa Oxido merkuriosoa

Au2O Diurrea (mono)oxido Urrea (I) oxidoa Oxido aurosoa

Au2O3 Diurrea trioxidoa Urrea (III) oxidoa Oxido Aurikoa

1.2. M + PEROXIDO (02-2) PEROXIDOAK (M2(O2)X)

• Peroxido taldea 02-2 da, eta bere balentzia -2 da

• Peroxido taldearen oxigenoaren balentzia -1 da.• x metalaren(M) balentzia da.



IZEN KLASIKOA

H 2O2 Dihidrogeno dioxidoa (ur oxigenatua)

------------------ Hidrogeno peroxidoa

Cd 02 Kadmio dioxidoa -------------------- Kadmio peroxidoa

Hg2O2 Dimerkurio dioxidoa Peroxido merkurioso

Hg O2 Merkurio dioxidoa Peroxido merkuriko

Na2O2 Disodio dioxiodoa --------------- Peroxido sodikoa

1.3 EM + OXIGENOA OXIDO AZIDOA (EM2Oy)

• Balentziak trukatu egiten dira• Izen klasikoan, oxido hitza erabili beharrean anhidrido

erabiltzen daNOMENKLATURA SISTEMATIKOA


IZEN KLASIKOA

Sb2O3 Diantimonio trioxidoa Antimonio (III) oxido Anhidrido antimonioso

Sb2O5 Diantimonio pentaoxidoa

Antimonio (V) oxidoa Anhidrido antimoniko

Br2O Dibromo oxidoa Bromo (I) oxidoa Anhidrido hipobromoso

Br2O3 Dibromo trioxidoa Bromo (II) oxidoa Anhidrido bromoso

Br2O5 Dibromo pentaoxidoa Bromo (V) oxidoa Anhidrido bromiko

Br2O7 Dibromo heptaoxidoa Bromo (VII) oxidoa Anhidrido perbromiko

2. KONPOSATU BITARRAK HIDROGENOAREKIN:2.1. M +HIDROGENOA HIDRURO METALIKOAK ( MHX)• Formulatzean lehenengo M eta ondoren hidrogenoa• Balentziak trukatuko ditugu.• Izendatzean hidruro hitza erabiliko dugu



IZEN KLASIKOA

CuH kupre hidruroa Kupre (I) hidruroa Hidruro kuproso

Cu H2 Kupre dihidruroa Kupre (II) hidruroa Hidruro kuprikoa

AlH3 Aluminio trihidruroa Aluminio hidruroa Hidruro aluminiko

PbH2 Berun dihidruroa Berun (II) hidruroa Hidruro plunboso

PbH4 Berun tetrahidruroa Berun (IV) hidruroa Hidruro plunbikoa

2.2. HIDROGENO + EM (VIA eta VIIA) HIDRAZIDOAK• VIA taldeaO, S, Se, Te. KALKOGENUROAK dira• KALKOGENOEN oxidazio zenbakia -2 da• VIIA taldea F, Cl, Br, I. HALOGENUROAK dira• HALOGENOEN oxidazio zenbakia -1 da.• Izendatzean -URO atzizkia adieraziko dugu• Beti orden honetan idatzi: HxEM

GAS EGOERAN DISOLUZIO AKUOSOAN

HF Hidrogeno fluoruro Azido fluorhidrikoa

HCl Hidrogeno kloruro Azido klorhidrikoa

HBr Hidrogeno bromuro Azido bromhidrikoa

H2S Hidrogeno sulfuro Azido sulfhidrikoa

H2Se Hidrogeno seleniuro Azido selenhidrikoa

H2Te Hidrogeno teluroa Azido telurhidrikoa

H20 URA

2.3. HIDROGENO + EM HIDRURO HEGAZKORRAK (EHx)• IIIA B• IV A C, Si• V A N, P, As


STOCK IZEN KLASIKOA

NH3 Nitrogeno trihidruro ------- Amoniakoa

PH3 Fosforo trihidruro ------- Fosfina

ASH3 Arseniko trihidruroa ------- Artsina

SbH3 Antimonio trihidruroa ------- Estibina

CH4 Karbono tetrahidruro ------- Metanoa

SiH4 Silizio tetrahidruroa ------- Silano

BH3 Boro trihidruroa ------ Boranoa

3 GATZ BITARRAK: 3.1. M + EM GATZ NEUTROAK (Mn Ex)• x Metalaren balentzi positiboa da• n Ez-metalaren balentzi negatiboa.• Ez metalari –URO atzizkia jarriko diogu (balentzia negatiboa

erabiltzen duela adierazteko)



IZEN KLASIKOA

CaBr2 Kaltzio dibromuroa Kaltzio bromuroa Bromuro kaltzikoa

Ag I Zilar ioduroa Zilar ioduroa Ioduro aurikoa

K2S Dipotasio sulfuroa Potasio sulfuroa Sulfuro potasikoa

PbTe Berun teluroa Berun (II) teluroa Teluro plunboso

PbTe2 Berun diteluroa Berun (IV) Teluroa Teluro plunbikoa

3.2. EM + EM GATZ HEGAZKORRAK (EM’n EMy)• EM’ ez-metalaren balentzi positiboak erabiltzen ditu• EM ez-,metalaren balentzia negatiboa erabiltzen du• EM-ri –URO jarriko diogu atzizki moduan


STOCK-EN NOMENKLATURA

IZEN KLASIKOA

Br Cl5 Bromo pentakloruroa Bromo (V) kloruroa Kloruro bromikoa

I F7 Iodo heptafluoruroa Iodoa (VII) fluoruroa Fluoruro periodikoa

CCl4 Karbono tetrakloruroa Karbono (IV) kloruroa Kloruro karbonikoa

CBr2 Karbono dibromuroa Karbono (II) bromuro Bromuro karbonosoa

As3 P5 Triarsenio pentafosfuro Arsenio (V) fosfuroa Fosfuro arsenikoa

2. KONPOSATU HIRUTARRAK: (3 elementuz osatua)2.1 OXIDO AZIDOAK + H2O AZIDO OXOAZIDOAK

– EM oxigeno eta hidrogenoarekin konbinatzean lortzen da.– Formulatzeko :

• Ordena H, EM eta O da.• Lortzeko oxidoa + H20 egingo dugu • Formula dugunean, oxidazio zenbakia lortzeko formula

matematikoa erabiliko dugu, baturan :0 delarik.• Erreakzioaren alde bietan elementuen kopuru bera behar dugu, ekuazioa

doitua egongo da

Ad: SO3 + H2O H2SO Anh.sulfurikoa Azido sulfurikoa Cl2O7 + H2O H2Cl2O8 (sinplifikatuz) ► HClO4

Anh,perkloriko Azido perklorikoa

Ad: Formula izendatu H2SO2 Oxidazio zenbaki guztien batura O da. S-ak 2 balentzia erabiltzen duenez AZIDO HIPOSULFUROSOA da.

H2CO3 Beraz, ekuazioa 0 izateko C-k 4 balentzia erabiltzen du, beraz AZIDO KARBONIKOA da.

2.(+1) 2.(-2)

2.(+1) 3.(-2)

2.2 OXIDO BASIKOAK + H2O HIDROXIDOAK– Hidroxido ioia OH- da.– Bere oxidazio-zenbakia beti -1 da– Formulatzeko :

• Lehenengo metala idazten da • Ondoren OH ioia. • Hidroxido taldearen eta metalaren oxidazio-zenbakiak

trukatuta azpindize moduan jarri, 1 baino handiagoa bada OH parentesian jarri.


IZEN KLASIKOA

Sr(OH)2 Estrontzio hidroxidoa Hidroxido estrontziko

Pb(OH)4 Berun (IV) hidroxido Hidroxido plunbiko

Hg OH Zilarra (I) hidroxidoa Hidroxido merkurioso

Cu OH Kupre (I) hidroxido Hidroxido kuproso

2.3 OXIGATZAK:• Oxazidoaren hidrogenoa metalarengatik ordezkatzean lortzen dira.• M-k oxidazio zenbaki bat bain gehiago badu, parentesi artean adierazi

behar da.• Lehenengo M-ren izena jarri, ondoren azidoaren izena jarri baina aldaketa

batzuk eginez:-oso -ito Ag NO2 (azidoa HNO2 ; az.nitrosoa da) Zilar nitritoa-iko -ato Ca (NO3)2 (az. HNO3; az.nitrikoa da) Kaltzio nitratoa

STOCK-EN NOMENKLATURA IZEN KLASIKOA

Na2SO4 Sodio sulfatoa Sulfato sodikoa

Hg (ClO)2 Merkurio (II) hipokloritoa Hipoklorito merkurikoa

CdSO2 Kalmio sulfitoa Sulfito kadmikoa

Cr(IO4)2 Kromo (II) periodatoa Periodato kromosoa

HgNO2 Merkurio (I) nitritoa Nitrito merkuriosoa