INDARRAK ETA ENERGIA
7. GAIA
1
INDARRAK2
Indarrak eta mugimendua
* Indarren eraginez objektuak mugitzen hasi eta gelditu egiten dira.
* Gure oina eta baloia bereizten direnean, ez diogu indarrik egiten baloiari baina aurrera jarraituko du zerbaitek geldiarazi arte.Esate baterako, atera iristen denean, atezainak indarra egin behar du eskuez, baloia geldiarazteko.
* Lurrak indar bat egiten dio baloiari eta horren ondorioz, geldituz joaten da etengabe. Indar hori murruskadura-indarra da.
balaztak
* Gurpilei esker, marruskadura-indarra txikiagoa da. Eta bizikletaren kasuan, balaztei esker, bizikletaren gurpila geratu egiten da, marruskadura-indar handia egiten baitiote gurpilari.
3
Nola eragiten dute indarrek
• Bi objektu elkar ukitzean agertzen dira indarrak (erraketa eta pilota)
* Iman batek burdinazko objektu bat urrutitik mugitzea egin dezake. Imanek egiten dituzten indarrak erakarpen-indarrak dira.(Iman batek burdinazko objektu bati egiten dion indarra). Beste batzuetan, imanek aldaratze-indarrak eragiten dituzte (Bi iman polo beretik aurrez aurre jartzean getatzen da)
Aldaratze-indarra
4
Grabitate-indarra
• Ohituta gaude ikusten objektu bat askatzen dugunean beti “beherantz” erortzen dela. Baina egia esan, gauzak ez dira “beherantz” erortzen, Lurraren zentroaren norabidean baizik. Grabitate-indarrari esker gertatzen da hori; objektuak Lurrerantz erakartzen dituen indarrari esker, alegia.
Antipodetan, gure aurkako puntukoak, ez dira espaziora joaten gu zutik gaudenean.
5
EN
ER
GIA
6
Zer da energia?
Pilek energia dute
Haizeak ere badu energia. Zuhaitzak bota eta kometak hegaldarazten ditu.
Gasak energia du. Irakitean, ura berotu, eta ur-lurrun bihurtzen da.
7
Energia motak
• Zenbait energia mota daude:• Energia mekanikoa:Higitzen ari diren gorputzek dute
(haizeak)
• Energia kimikoa:Erregaietan pilatzen da. (gasolina, ikatza)
• Bero-energia: Bero gisa igortzen den energia (berogailua)
• Energia elektrikoa:Tresna elektrikoek erabiltzen dutena (xurgagailuak, sakelako telefonoak…) Tximistek ere badute.
• Energia nuklearra: Zenbait substantziak dute.(uranio eta plutonio)
• Argi-energia: Argiak duena.
8
Energia-eraldaketakenergia kimikoa
argi-energia
energia kimikoa
energia mekanikoa
energia elektrikoa
energia mekanikoa
Energia mota bat beste mota bateko energia bihur daiteke:
-Auto batean, gasolinaren energia kimikoa autoak mugitzerakoan duen energia mekanikoa bihurtzen da.
- Bonbilla baten energia elektrikoa argi-energia bihurtzen da.
-Txigorgailu batean, energia elektrikoa bero-energia bihurtzen da.
- Haizagailu batean, energia elektrikoa hegalen energia mekaniko bihurtzen da, hegalak mugitzean.
9
ENERGIAREN ERABILERA
10
Energia iturriak
• Egunero energia mota asko erabiltzen ditugu, energia-iturrietatik lortuta.
- Energia-iturri berriztagarriak. Agortzen ez direnak (Eguzkiaren argia eta haizea) Edo berrizta daitezkeenak (egurra)
- Energia-iturri berriztaezinak. Erabili ahala agortzen direnak (petrolioa)
11
Erregai fosilak• Erregai fosil deritzegu ikatzari,
petrolioari eta gas naturalari.Hobi izeneko lekuetatik ateratzen dira.
• Petroliotik zenbait erregai lortzen dira: gasolina, gasolioa eta butanoa. Gainera, plastikoak eta beste zenbait produktu egiteko ere erabiltzen da petrolioa.
• Gas naturala eta ikatza erregai gisa erabiltzen dira zuzenean. Erabilera nagusia energia elektrikoa lortzea da.
12
Energia elektrikoa• Energia elektrikoa zentral
elektrikoetan ekoizten da:- Zentral termikoetan erregaiak erabiltzen dira.- Zentral hidroelektrikoetan urak erortzean duen energiamekanikoa erabiltzen da.- Eguzki-zentraletan Eguzkiaren argi-energia erabiltzen da.- Zentral eolikoetan haizearen energia mekanikoa erabiltzen da.- Zentral nuklearretan, uraniorenenergia nuklearra erabiltzen da.
13
Energiaren kontsumo arduratsua
* Energiaren kontsumoak bi arazo larri dakartza:
- Kutsadura. Erregaiak erretzean karbono dioxidoa sortzen da, atmosferara doa eta lurraren tenperatura igoarazten du.
14
- Erregai fosilak agortzea. Erregai horiek berriztagarriak ez direnez, denbora pasatu ahala agortu egingo dira.
Arrantza egiten Txinan
Trafikoa Buenos Aires-en
ENERGIA ITURRIAK
BERRIZTAGARRIAK BERRIZTAEZINAK
Erregai fosilak Uranio
Eguzki-energiaHaizea
Uraren mugimenduaEgurra
Ikatza
Gas naturala
Petrolioa
Top Related