sendabelarrak1 paseoa

8/16/2019 sendabelarrak1 paseoa

1/9

SENDABELARRAK

Atzo arratsaldean euskaltegiko ikasle den eta atzokoan gure irakasle izan zen Maika

Cesterrekin Euskaltegi ondoan dugun “farmazia naturala” ezagutzeko paseotxo bat eman

genuen.

Atari ondoan bertan egin genuen lehenengo geldialdia. Bertan,

danon harridurarako,te berdea zegoela azaldu zigun. Txakur

asko ibiltzen omen da hemen inguruan eta hauxe ez hartzea

komeni zela aipatu zigun. Edozein sendabelar jaso baino lehen

txoko garbiagoak bilatzeko aholkua eman zigun.

Pixka bat aurrerago, auzoko balkoi baten azpian, beste hainbatsendabelar identifikatu genituen eta haien ezaugarri edo

propiedade asko aipatu zizkigun Maikak. Aholku asko eman

zizkigun: zertarako balio duen identifikatu dugun sendabelar

bakoitzak, kontu handia zerekin eta noiz izan behar dugun,

sendabelar batek pertsona bat erotu ere egin bait dezake,

gorputzean non nola erabili daitezkeen, zein den garai ona sendabelar hauek jasotzeko,

zein den sendabelarra eta zein belar ez den nahiz eta antza handia izan haien artean edo

bata bestearen ondoan egon, entsaladan zer lore mota bota dezakegun...


2/9

Balkoi azpi horretan ikusi genituen besteak beste:

-Enplastoak egiteko erabiltzen denBerbena

-Gibela garbitzeko erabili dezakegunPareta belarra

http://home/aek/Mahaigaina/AMAGOIA/ZILEGI%20ESKOLA/2015-2016/sendabelarrak/


3/9

-Karatxak kentzeko erabilzten denIodo belarra

-Txikoria belarra edo “diente de leon”. Ezaugarri asko dituen landarea da eta gainera

jangarria!


4/9

Auzotik ateratzen hasiak ginela, obra tarte batean zer eta

malba lore erraldoi bat topatu genuen. Mota askotarikoak

omen daude eta askotan jeraneoekin nahastu izan duela ereaipatu zuen norbaitek. Koloneko arazoetarako, argaltzeko eta

beste hainbat kontuetarako erabiltzen omen da malba.

Pipirita alderako belardian, aldapa gora gindoazela, beste altxor

haundi bat ezagutu genuen: plantiña belarra.Belardietan dauden “tirita naturalak” omen dira eta sendabelar

honen beste hainbat erabilpen ere aipatu zituen: diotenez, eta

agian izena hortik etor daitekeela ere aipatu zuen, erromesek

Santiago bidean oinazpietan jartzen omen zuten plantiña

belarra babak eta honddoak ekiditeko. Beraz, zauriak

sendatzeko oso sendabelar ona da. Askok entsaladari ere

botatzen omen dizkiote hosto txikiak.

Tirita bezaka erabili nahi badugu, hostoak azpian

duen zaina kendu behar diogu.

Ondoan bazen lore txiki lila zoragarri bat.Beronikadeitzen omen zaio. Petaloetan fijatzeko

eskatu zigun Maikak, eta hara! Begietako betileak ziruditen! Eta zer eta begiak garbitzeko

oso ona omen da sendabelar honekin egindako infusioa.


5/9

Aurrerago topatu genuenpasmobelarra(muraje). Euskal Herriko etxe askotan

berbenarekin batera gehien erabili izan den sendabelarretako bat katarroak, infekzioak eta

gripeak sendatzeko.

Aurreragohirusta. Hau ere txikitako jolasetako belarra izateaz gain (askok landarearen zati

txuria jaten genuen txikitan gozo-gozoa delako), entsaladatan ere jaten omen du jendeaketa Maikak aipatu zuen Beronikak bezala, honek ere

begiak garbitzeko balio handia duela.

Pipirita jaisten hasi eta etxe

bateko atariankalendula pila

bat topatu genuen.

Landatutako kalendula omen

zen. Kalendula haurren ipurdikourradurak eta sendatzeko oso

ohikoa da pomadatan

erabiltzea. Baina guk kalendula

datorren astean egingo dugun

ukenduari botako diogu

(datorren asten intxusa,

kalendula eta ........-z egindako ukendua egiten ikasiko dugu).


6/9

Hortxe zegoensalvia boteretsua ere. Ezaugarri asko baditu ere, antibiotiko natural oso ona

omen da. Bada istorio bat (“Lau lapurren ozpina”) kontatzen duena, nola, 4 lagunez

osatutako lapur talde harrapatu zuten Touluseneko etxeak arpilatzen (sakeatzen) bizilagun

guztiak izurriteak jota zeuden bitartean. Hiltzera kondenatuak izan omen ziren lau lapurrak

baina bizirik ateratzeko aukera bat eman omen zieten: izurrite hartan zergatik ez ziren

gaixotu esplikatzen baldin bazuten, salbu geratuko ziren. Eta hor kontatu omen zuten nolasalbiaz, erromeroz, izpilikuz (espliegoz) eta erle-belar (tomilloz) egindako ozpin bat

egosten zuten, lau sendabelak batera, eta hori gorputz guztian igurzten omen zuten. Eta

hala mantendu omen ziren gaixotu gabe izurritean.

Aurreraxeago aldaparen ezkerreko magaleanbostorria zer zen erakutsi zigun. Gernu-

aparatoan ematen diren hanturak edo inflamazioak sendatzen omen ditu. Pixatokia baretu

eta odoluzkiak (almorranak) sendatzeko ere primerako sendabelarra omen da. 5-7 bat

hosto bildu behar dira, haien artean korapilotxo bat egin eta egosi egin behar da hosto

xorta. Ondoren 9 egunez edo 3ko 3 txanpa eginez har dezakegu.


7/9

Sendabelarrak identifikatzeko askotan

errezagoa egiten zaigu atzetik duten istorioa

ezagutzen baldin badugu eta kasu honetan

gerrara joan behar zuen gerlariak bere

maitaleari lore sorta polit bat oparitu zionekoa

kontatu zigun Maikak. Lore sorta oparituzionean esan omen zion “zuk ahaztu ez

nazazun! “ eta geroztuz “nomeolvides” edo

“myosotis” deitzen omen diote sendabelar

honi. Buruko memoria aktibo mantentzeko oso

ona omen da.

Maiatzaren 18a baldin bada ere, oraindikSan Jose lore

despistaturen bat ere topatu dugu bidean. Polita izateaz gain,

bada entsalari botatzen dionik.

Eta ondoanlapatza,edo lapaitza edo lapatxa. Haren sustraiak ozpinetan jarri ondoren

aurpegiko aknea eta sendatzen omen du eta beste azaleko gaitza batzuk ere bai. Baina

ezaugarri depuratiboak ere ba omen ditu.


8/9

Eta hortxe antzeko bi izen dituzten beste bi sendabelar.

Batalurruntza(lurrean topatzen duguna) eta bestea

murruntza (murotxoetan topatzen duguna). Azken hau

erabiltzen ez badugu ere, lurruntza oso ona omen da

zelulitisarentzako.

lurruntza

murruntza

Aurreragogarraiska (melisa). Zitronela bezala olio esentziak aportatzen dizkigu. Usain

ederrekoa. Infusioek lasaigarri efektuak dituzte.

Zaingorria (geraneo de San Roberto). Zain gorriak dituen

sendabelarra. Farmazia natural honetan dagoen antibiotiko

naturala omen da. Txakurrek azalean izan ohi dituzten soilgune

edo ile faltak sortzen dituen “kalbak” konpontzen laguntzen

omen du. Hagineko minarako edota sudurreko odol-jarioetarako

ona omen da

Eta humorea eta irribarrea ez dira paseo guztian falta izan

baina azken sendabelar honen kontura parra ere egin dugu:

sorgin belarra (garaizka)edo “kulantrillo del pozo” edo

“cabello de venus” edo guk“potota belarra” bezala

bataiatuberri duguna. Dirudienez, sendabelar honek

hostoak galtzen dituenean bere zain beltza ageri agerian

geratzen da eta ximurtu egiten da pubisean ditugun ileak

bezala eta hortik omen dator izena. Ilea beltz beltza izannahi duenak hementxe du tinte natural bikaina.


9/9

sendabelarrak1 paseoa

Documents

Transcript of sendabelarrak1 paseoa