/o·

DE

Ε L LI Ρ SI IN LINGUA HEBRAICA

DISSERTATIOj

CUJUS PARTEΜ POSTERIOREM

VENIA AMPTj. FACULT. PHILOS. UPSAL.

P. P.

mag. petrus jagobus emanuelssθνj,itt. graec. dockns.

ET

PETRUS JOHANNES DANIELSONOstrog. Stip. Helmf.

IN AUDIT. GUSTAV. DIE XII NOV. MDCCCXXXVI.

Η. Ρ. M. S.

ÜPSALII,

EXCUDEBANT REGIME ACADEBMJE TVPOGRAPHI.

ι

I KONUNGENSTR.OMANj OFVERFÅLTLAKAREN

HOGÅFLE

HERR DOCTOR & φ, Δ 2 Ii Ut Δ it

-

- '

adi MorbröderI > .' · > t

.

i ■ V.;».' , - . 'ifulltjlillegnadt.

p. iWnielson.

r4

ila nempe, ut nihil referat, quinnm sirrt, de quibus men¬tio fiat, dummodo sint aliqui. Et in hujus quidem gene¬ras locutionibus (in quibus personam quandam indefinitam,veteribus ignotam, Jinguae recentiores adhibent), tantumabest ut ellipsis subjeeti difficultatis quidquam efficiat, utprorsus necessaria sit. Sed omittilur etiam subjectum,cum vel ex ipsa praedicati notione, ut v/inm nempe luqnn,vel ex oratianis tenore et contextu erui potest.

Objectum denique, cum pars sit vel complementumpraedicati, praedicatum vero, ut supra ostendimus, ne-queat, salva sententia, abesse, vulgo non omittitur. Suntnihilo minus in Verbis , absolute adhibitis, ellipseos quae-dam vestigia. Exemplo sit Psalmi CHI versus 9: nX3V~Nt?71^ abSvV ^7"] in Q00 verbum 1102, subintellectovocabulo qN, absolute usurpatur. Cujus quidem rei eofacilius est causam et rationem invenire, quod cetersefere omnes linguse eundern habent usum verborum. Sicenim et tsIsvtuv τον βίο* et absolute τύιυτΰν graece dicitur,obire vero et obire diem supremum latine. In causa est,quod, cum hiec verba cum Iiis., prajcipue nominibus saepiuseonstruerentur, nomina primum, audito verbo, etsi nondicta, sponte tarnen intelligerentur et denique, ut super-flua, in loquendo scribendoque omitterentur, donec verbovindicaretur significatio, quae non ipsius modo, sed etiamobjecti notionem haberet. Itaque hujusmodi locutionesex ellipsi re vera ortae sunt, etiamsi, stabilitis linguse le¬gibus formatoqae habitu, vix possint ellipticae censeri, cum,si adsit objeclum, pleonasmum potius, quia vulgo abest,efficere videatur, quam, si absit, ellipsin,

ι5

Quae jam de nomine disputavimus ad explicandampronominis quoque ellipsin sufficere putamus, nisi quodsigillatim de voce relativa ΊψΝ dicendum est. Haec enim,quacumque vice fungatur, saepissime desiderari solet, sivesubjectum sit, ut Gen. XV: 10 dhS n'S , sive ob-jectum, ut Jes. XLII: 16 n-!? ?}vtäsive denique, cum praepositione et suffixo conjuncta, aliamexprimat dicendi formulam ut ΎΠ Π3Π in quo nonjpsum modo Ίψκ, sed etiam complementum ejus, prae-positionem dico et suffixum, omissum est. Quae quidempronominis absentia ex aliarum linguarum similitudinenon nihil luminis desumere posse videtur, cum etiam nossvetice dicamus: Den Gud oss lifvet gaf: den Gud vi dyrke.Sed altius est repetenda atque ex ipso linguae Hebraicaeingenio, quantum fieri potest, explicanda. Est igitur no-tissima res, duo substantiva ita conjungi, ut illud, in statuconstructo positum, regens sit, hoc vero, in statu abso¬luta, genitivi maxime vieibus fungatur, cum substantivopriori connexi. Cönstat etiam, loco substantivi posteriorris, quod genitivi vim haberet, integram saepenumero pro-positionem usu venire, ut Ps. LXXXI: 6 ~n'1?Hinc efRci posse videtur, Hebrseos propositionem illam,quae substantivo status constructi annectitur, pro geniti-vo, ad hocce substantivum pertinenti, habuisse. Jam vero

ejusmodi propositio addendo pronomen relativum "nt/i*explicari solet; quapropter Hebraei propositiones illas, a

pronomine relativo incipientes, minus ut veras integrasquepropositiones, quam ut genitivos, cum praecedenti substan¬tivo conjunctos, quod ob eandem causam in statu con-

ΐβ

structo est, considerasse videntur. At vero, dixerit quis-piam, praecedens substantivum in statu absoluto perspspeinvenies. Parum vero hoc ad opinionem liostram infrin-gendam facit, cum etiam substautivum alteri subslantivoita soleat annecti, ut neutrum in statu constructo sit, ex.

gr. Jes. XLII: 25 Ssn ΠΕ η pro 5qn Constat igitur,ut nobis videtur, inter propositionem periodi cujusqueprimariam et eam, quae a pronomine incipit, eadem fereratio, quas inter noinen aliquod regens et substantivumgenitivi casus est. Cui vero haec minus placeant, is vi-derit, possitne propositio, a voce relativa incipiens, perappositionem nomini praecedenti addita censeri. Sic enimlocutio illa: nn obi η"πη> quam vulgo vertimus: via, inqua ambulabant, commode potest ita explicari: via — am-bulabant in ea, quo facto, vocabula ambulabant in ea sub~stantivi vim, per appositionem additi, habenr. Haec veröutut existimentur, illud certe constat, quod propositio,quae a voce relativa Ίψ'Ν incipit, nihil aliud est, nisi no*-minis cujusdam periphrasis. Itaque locutio illa: rnrp"ήη ron haud incommode redditur: Davids bonings velboendes stad. Magnarn vero esse differentiam inter vocemHebraicani Ίψ'Ν! et pronomen relativpm aliarum linguarum,nemo non viderit. Quum enirn hoc vel solum sufficiatad nomen, quod respiciat, exprimehdurn, illa e contra¬rio ad eundeni iiuem obtinendum vel pronominis dernon-strativi eget auxilio, ut Gen. IX: 5 in hnn ηψ'Ν DttT,vel vocis suffixac, ut Jer. XXXII: 5 T] Stert veldenique vocis suffixae cum praepositione conjunctae, utDevter. IV: η ö*n'b»N» Sb-nu/N · Quocirca non desunt,

*7

qui vocem ;n e numero pronominum velint eliminatam,utpote qure particulis similior sit, et rationem, quas interduas propositiones intereedat, exprimere quidem possit,nominis autem vicibus minime fungi, quod tarnen munus

pronominis est1). Si igitur vera sunt, quse jam disputa-vimus, haud prorsus contemnenda videtur eorum senten-tia, qui absentiam vocabuli ")ψ'Ν linguae Hebraicae, si pri-stinam ejusdem spectaveris indolem, propriam esse dicant,hoc vero vocabulum, ubi exstat, ad mutuam rationem,quse duarurq sit propositionum, indicandam, additum esse,ubi vero desideratur, nullam ellipsin facere, qum veroesse videtur ellipsis, eam in usu magis nostri sermonislatere, quam in ipsa linguas Hebraicae natura2). Nequevero illi sumus, qui certas ellipsi vocis praefinitasesse regulas negemus, aut de auctoritate earum aliquiddetrahere velimus. Constat enim, quemadmodum in Ara-bica lingua pronominis relativi ita in Hebraica,priesertim vero in prosa oratione, vocabuli "wn nullamesse ellipsin, si, quod respicitur, substantivum vel arti-eulo sit definitum, vel voce suffixa, vel denique genitivoquodam adjuncto3). Sed lisec forsan linguie sunt expli-catioris, illa, quae supra disputavimus, incunabula propioris.

Cum in omni enuntiatione tria potissima sunt, sub-jectum, praedicatum et copula, Yerbum aut copulam so-

1) Ewald, Kritische Grammatik der Hebräischen Sprache p. 645.2) Ewald I. c. Pettersson: Fullständig Hebreisk Grammatika ρ. 366.3) Geseuii Lehrgebäude der Hebr. Spr. p. 747.

ι8

lam modo efficit, aut copulam simul et prasdicatum, So -lam vero copulam nihil aliud efficit, quam verbum illudsubstantivum ΓΡΠ, quod semper potest et ubique omitti."Posito enim, ut verbis utar Hermanni, et de quo prre-dicetur aliquid et quod de illo praedicetur, id, quod reli-quum est, praedicari alterum vere de altero, sponte intel-ligitur.-" Neque est ulla in ullo sermone frequentior elli-psis. Quando autem copula simul et praedicatum verboefficiuntur, duplici id Et ratione modoque. Aut enim to-tum praedicatum in verbo inest, ut Dens viuit i,,e. Densest viueus, aut pars in verbo, pars vero in vocibus cum

verbo conjunctis, ut Höstes venerunt in urbem, Quorumquidera illud genus nallam admittit ellipsin, cum, si ab¬esset verbum, nullum föret praedicatum ob eamque cau¬sam de subjecto nihil diceretur. In altero autem generepars praedicati cum copula omittitur, si modo ex ea parte,quee reliqua est, omissa intelligi potest. Hoc pacto verbiest ellipsis, prsesertim vero motum denotantis, ut Psalm.LXXViI: 2 npiyxN/] , quod denique ge¬nus ellipseos in exclamationibus frequentissimum est eteXhortationibus, ut Exod. XXXII: 26 rtimS ">x>. Fa-/ τ *· ▼ ϊ ·

eile autem est, in ejusmodi locutionibus, quid omissumsit, intelligere, neque vero multum proficere nobis viden-tur, qui in sirigula quaque occasione certum quoddatnverbum substituant, ut inodo Νΐ'η venit, modo TjSn ivit,vel NX} exiit et sie porro. Nam ex iis, quae exstant,praedicati partibus nihil aliud intelligitur, quam quod sitaliquod verbum, motum denotans, cogitandum, cujus verogeneris motus die sit, id sponte scriptor in medio reli-

>9

quisse videtur. Sed haec hactenus. Claudit agmen elli-psis verbi Ί>0Ν, quod in commemorandis ajioruin senten-tiis haud raro omissura est, "ne, ut ait Cicero, inquamet inquit soepius interponerentur atque ut tamquarn apraesentibus coram haberi sermo videretur." Accedit eniraorationi vigoris non nihil et quasi scenicae venustatis, per-spicuitate nihilo minus servata; nam ex iis, quae dicun-tur, facile intelligitur, quis §it, qui dicat. Haec igiturellipsis causam habet idoneam et sufficientem. Quas verojam descripsimus verbi eliipses, solas esse veras cense-

mus, quamquam quatuor et sexaginta varioe significatio-nis verba ordine alphabetico enurneravit WaHhertrs, quoeomnia multis Scripturas Sacrae locis per ellipsin omissaopinatur. Etsi res mihi statim absurdior est visa, tarnen,ne praeproperum de homine tam erudito ferrem judicium, »

singula in Codice evoivi, quoe allata erant, exempla. Ex-ceptis autem iis, quoe supra träctavi, partim eadem maleintellecta inveni, partim ad aliam qu.an.daui di.ce.ndi ratio-nem referenda, repetitionens, inquam , vocis e proeceden-tibus, vel aposiopesin, ve] constructionem praegnantem,vel eam denique brevitatem, quse cogitationis magis est,,quam sermonis.

Particulae cum, exceptio interjectionibus, e ceterispartibus orationis exortoe sinf, legibus, qute harum elli-psi praescriptoe sunt, teneri forsan videntur. Quia voroin ellipsibus praepositionum, conjunctionum adverbiorum—que enumerandis mirifice sibi placuerunt multi interpre—tes, observationes aliquot breviores addere haud supei*—

20!

vacaneum duximuoj qulbus ädhibitis, ellipses istas aut nul-las speramus futuras, aut intellectu faciliores. Hoc au-tem loco in primis valet, quod supra innuimus, leges u-nius linguae neque solam esse neque necessariam normam,qua examinetur altera lingua, sed ex suo utramque inge¬nio esse explicandam ob eamque rem, quae sunt in unaellipses, eas non alfeeri esse obtrudendas. Quse vero adrem propositam pertinent, haec fere sunt.

De adverbiis eadem valent, quse de appositione etprsedicato supra diximus. Nulla igitur est adverbii ellipsis.

Utrum constructionem; quam dicunt asyndetam ad-hibeas, nec ne, haud perinde est. AfFert enim ea fervo-rem quendam orationi et lectoribus aliquid relinquit cogi-tandum ultra ea, quse dicuntur, ex. gr. Exod. XV: 9hhw pVnN '"ppfc. Addita nimirum particula copu-lativa, terminus cogitationi praefinitur, absente vero, aper-,tum relinquitur spatiuin plura cogitandi vel exspectandiut in suspenso animus sit. Non est igitur arbitrio obno-xia particulae copulativae vel Sn) ellipsis, sed causamhabet idoneam et sufficientem.

Non est in compai'ationibus tam frequens ellipsis par¬ticulae Is, quam vulgo creditur. Nam utrum dicas: Npp*lrv>*)N, an Npp^, aliquid interesse videtur. Hocenim similitudinem tantummodo signiiicat eamque vulga¬rem, illud vero, ut ita dicam, identitatem vel majoremcerte similitudinem. Quare si grammaticam respexeris,yox illa rrjpN per appositionem subjecto addi censebitur,si rhetoricara, hyperbolen habere.

21

Ut singulorum verborum copulae, id quod in con-structione asyndeta vidimus, ita etiam voees, qu» alte¬ram alteri sententiam annectunt, non numquam deside-rantur; quod non casu quodam fit, sed ad effectum ora-tionis augendum. Ipsa enim pronuntiatione, ut nobis vi¬detur, qompensari solebat omissa particula, idque cumemphasi quadam et gravitate, ex. gr. Jes. XL VIII: 21DmSSn nV. Heic partieula vel pro-cul dubio omissa est, sed ita tarnen, ut, morA in pro-nuntiando ad vocabulum facta, non solum compen-setur, sed etiam eo ipso, quod abest, gravitatem afferatorationi. Sic inulturn interest, dicamusne svetice: Forerhan dem genom odemarker — de törsta icke, an: Om hanforer dem genom odemarker, sa törsta de icke. Utroque e-nim inodo eadem quid em dicitur res, sed ille emphasinhabet, quae in hoc desideratur. Quod etiam evidentiusest in ellipsi vocis att, ex. gr. Ps. IX: 21 enaΠ£>Π un^N. In quo forsan expedit animadvertere, ingraeca lingua vocabulum ort post verba sensuum abesse,quae ob eam causam cum participio construuntur, ut αλλ*ϊαϋ-t τον τίσοσά' y' αξίαν δίκην, Ceterum ad ejusmodi elli-pses sestimandas magnus proeul dubio est accentuum usus.

Magnam partem eorum, quse notioni cujusdam verbidefiniendae inserviunt, quaeque nostrae linguae aut prsepo-sitione nomini adjuncta, aut adverbiis exprimere solent,Hebraei per arccusativüm, quem dicunt adverbialem, ex-

primunt, qua quidem re plurimse praepositionum ellipse»evitari possunt. Sed haec, quum in diligentiori quovi»

D.

22

grammatico systemate plene et accurate tractata sint1),nominasse forsan erit satis, ne aliorum verba repetendoinsulsi yideamur. Cel. vero Gesenium, solutis per tra-ctatum de accusativo adverbiali prsepositionum ellipsibus,ejusmodi tarnen ellipsium exernpla, quae ipsa eodem modosol vi possunt, infra addidisse, mirum nobis visum est.

In iis, quse jam disputavimus, multa desiderari, qmead accuratiorem rei disquisitionem pertineant, sponte con-cedimus. Nam plene et perfecte tractata justi libri volu-men haec materia expleret. Si vero eruditiori cuidamhomini rem gravem subtilius tractandi ansarfl praebuimuset incitamentum, non irustra conscriptae sunt hae obser-vationes»

*) Videas Ge.senii Lehrgebäude der Hebräischen Sprache §. ijS.Ewald Krit. Gr, der Hebr. Spr. pag. 585 aeqq.