C:\Fakepath\1 M 13 Gaia Ibaietako Zibilizazioak Mesopotamia Zs Rg

$: C:\Fakepath\1 M 13 Gaia Ibaietako Zibilizazioak Mesopotamia Zs Rg$
IBAIETAKO ZIBILIZAZIOAK – MESOPOTAMIA GEOGRAFIA ETA HISTORIA - 1. DBH – 13. GAIA

Gaia

13


Herrixketatik ... hirira


Ibaietako zibilizazioak

MESOPOTAMIATigris eta Eufrates

ibaien arteko haranean

EGIPTONilo ibaiaren

haranean

INDIAIndus ibaiaren

haranean

TXINAIbai Horiaren eta

ibai Urdinaren haranetan

HISTORIAREN HASIERA

IBAIETAKO ZIBILIZAZIOAK

BOTERE POLITIKO INDARTSUA

Erregeek politika- eta erlijio-botereak

zituzten

OSO GIZARTE HIERARKIZATUAPribilegiatu aberats

gutxi batzuk.Gehienak,

menderatuta.

OBRA HANDIAK ERAIKITZEA

Ureztatzeko kanalak.Jauregiak, tenpluak

eta hilobiak

Herrixkak gero eta handiago

bihurtzea

Gizartea antolatzeko

beharra

Idazketaren sorrera

Ezaugarri hauek zituzten

Hauek dira


Kronologia-ardatza


Noiz ?


Lehenbiziko zibilizazioen mapa


Inkak

Mayak

Aztekak

Egipto

India

Txina

Mesopotamia

Lehenbiziko zibilizazioen mapa


• Potamos = ibaia• Meso = artea, erdi aldea

• Mesopotamia = ibaien artea

• Zeintzuk dira ibai horiek ?

• “Hipopotamoa, mesolitoa, ...”

Mesopotamia


• Duela 8000 urte giza taldeak han ezarri eta lurrak lantzen hasi ziren.

Mesopotamia - Kokapena


• Gaur egungo Irak estatuan kokatzen zen.

• Pertsiar golkoan

• Basamortuz inguratuta

• Baina Tigris eta Eufrates ibaiengandik inguratuta

Mesopotamia - Kokapena


Lehenbiziko idazkeren kronologia-ardatza

H i s t o r i a


Zeri esaten zaio zibilizazioa ?


• Idazkera kuneiformea, Mesopotamian sortu zen.

• Ziria (cuña) forma duelako deitzen da horrela.

• 600 ikur inguru ditu eta ikur bakoitzak esanahi bat dauka.

• Eskribak asmatu zuten : a) uztak neurtzeko, b) salerosketak idazteko, eta abar...

• Kontabilitatea eramateko beharrizanak eraginda.

Idazkeraren sorrera


Idazkera motak


Kodea Lege sorta bat da. Ezagutzen den 1. lege sorta

Hammurabi erregeak emandako aginduak dira.

Zelako legeak baina !!! Eredu bat: “”Eraikitzaileak

norbaitentzat etxea egin badu, baina sendoa egin ez duelako erortzen bada eta jabea hiltzen badu, eraikitzailea hiltzera kondenatuko da-. Jabearen semea hiltzen bada, eraikitzailearen semea hilko da.””

Hammurabiren kodea – 1. Lege idatzia


• Lurralde oso lehorra da, baina Tigris eta Eufrates ibaiak inguratzen dute lurraldea.

• Ureztatzeko kanalak eta presak eraikitzen ziren. (K.a. 4000. urteko arrastoak daude)

• Horrela nekazaritzan oinarritutako zibilizazio bat garatu zuten.

Ureztatzea - Nekazaritza


• Hiri-estatuak sortu ziren, bata bestearengandik independienteak, hau da, administrazio osoa zuten hiriak: agintaria, legeak, armada, txanpona, ...

Hiri - estatua


• Nekazaritzan lortutako elikagai eta ondasunak gordetzeko babestu beharra zeukaten.

• Herri nomadengandik babestu beharra.

• Horregatik: harresia, armada, biltegiak

Hiri - estatua


• Begira zelako

harresia egin

zuten

Mesopotamiakoak

erasoetatik

babesteko !

Hiri - estatua


• Garai desberdinetan Inperioak luze-zabalera eta agintaritza desberdinak izan zituen.

• Kontutan izan milaka urtetan zenbat alda daitekeen herrialde bat

Inperio handiak – Garai desberdinak


Inperioen hedadura garai desberdinetan


Ezaugarriak

1 - Botere politikoa oso indartsua

2 - Gizartea oso hierarkizatua

3 - Eraikuntza lan handiak

Hirietatik ... Inperioetara

Gizarte eta politika antolaketa


Mesopotamiako gizarte-piramide mutua

Aristokrazia eta apaizak

Erregea

Funtzionarioak, eskribak

Askeak: nekazariak, artisauak, soldaduak

Esklaboak

Pribilegiatuak

Pribilegio gabekoak


• Ubideei ezker urtean 3 uzta hartzen zituzten.

• Hiri ondoko baratzetan barazkiak eta fruitarbolak izaten zituzten.

Biztanleria eta lana


• Dauden aztarnetan ikusten den bezala animaliak etxekotuta zituzten: ardiak, idiak, astoak, zaldiak, txakurrak, gameluak...

• Gurpila eurak asmatu zuten eta goldea ere ezagutzen zuten



• Hirietan biztanleak artisautzan aritzen ziren: alfonbrak, saskiak, zeramika, armak, erremintak, bitxiak etab ...



Txanponak erabiltzen zituzten salerosketarako

Etxeak pisu bat edo bikoak ziren. Adobaz egiten zituzten (lokatza eta lastoa nahastu eta eguzkitan lehortutako adreiluz)



• Politeistak ziren.

• Poli : asko

• Teos : jainkoa

• Politeista : jainko askorengan sinisten duena

• Jainkoak hilezkorrak ziren

• Enlil : haizeen jainkoa

• Ishtar: gerraren, maitasunaren eta ugalkortasunaren jainkosa

Kultura - Erlijioa


• Mesopotamiako UR hirian Nanna jainkoa gurtzen zuten, sumeriar herriaren ilargi jainkoa.

• Zigurat hau jainko horri oparitua da, gaur egun ondoen kontserbatzen direnetarikoa.

• 21 metroko altuera dauka eta K.a. 2100. urte inguruan eraiki zen

Kultura – Erlijioa - Tenpluak

Zigurat


Babeleko dorrea

• Bibliak kontatzen duen arabera, Babiloniak (Mesopotamian) eraikitako zigurat handi bat zen

• Bibliak kontatzen du eraikitzen ari zirela, hainbeste jenderen artean hizkuntza desberdinak hitz egiten zituztela eta ez zirela elkar ulertzen.

• Hortik bator esaldia “Hau Babel bat da” jende guztiak batera hitz egiten duenean eta elkar entzuten ez direnean.

Kultura - Arkitektura


• Antzinateko munduko 7 mirarietariko bat ziren Babilonako lorategi ezkegiak.



Babilonia : Ishtar-eko atea Zigurat



Mesopotamiako arkitektura

ERAIKIN BEREIZGARRIAK

Tenpluak Zigurat-a Jauregiak

Arkua Ganga

ELEMENTUAK

Adreilua Pezoa

MATERIALAK


Lehoi itsurako pitxarra

Kultura - Eskultura

Erliebea


Frisoa : nekazaritzako motiboak

Asiria (K.a.VIII. m)

hegodun zezena

Kultura - Eskultura


Kultura - Eskultura

Zezen hegoduna


Ur–ko zutohiala


Erlijio- edo politika-gertaerak

GAIAK

HarriaMATERIALAK

ERLIEBEAK

Aurrez aurreko posizioa Mugimendurik eza Begi handiko aurpegiak

EZAUGARRIAK

Errege-erreginak Jainko-jainkosak Goi-funtzionarioak

GAIAKESTATUAK

ESKULTURA

Mesopotamiako eskultura


Duela asko nekazari batek aholku hauek eman zizkion bere semeari:• soro bat landatzeko garaian, ureztatzeko kanalak irekitzean, kontuz ibili urak oso maila altua har ez dezan,• ura sorotik ateratzean, zaindu bertako lur hezetua, oso laututa gera ez dadin, eta ez utzi noraezean dabiltzan idiei lurra zapaltzen,• goldatzeko, erabili hamar aizkora estu; aizkora bakoitzak libra baten 2/3 pisatu behar du, gehienez,• udako eguzkiak landa erretzen duen bitartean, zati berdinetan banatu beharko duzu, • erabili zure tresnak, atsedenik hartu gabe...

Sumertar oholtxoa (K.a. 1700). Moldatua

Nekazaritza


MAISUA: Nora joan zara txiki-txikitatik?IKASLEA: Eskolara.MAISUA: Eta zer egin duzu eskolan?IKASLEA: Nire oholtxoa ozen irakurri, gosaldu, beste oholtxo bat prestatu eta idatzi, bete arte. Gero, zer irakurri behar nuen esan didate, eta arratsaldean, berriz, zer idatzi behar nuen. Eskola amaitu eta gero, etxera joan naiz. Aita zegoen, eserita. Nire idazketa-ariketaren berri eman diot, bai eta nire oholtxoa irakurri ere. Aita oso pozik geratu da…Hurrengo goizean goiz esnatu naiz eta amari esan diot: «eman nire gosaria, eskolara joan behar dut-eta». Amak ogi-opilak eman dizkit eta eskolara joan naiz. Eskolan, zaindariak esan dit: «Zergatik zatoz berandu?». Beldurtuta eta bihotza taupadaka nuela maisuaren bila joan naiz eta agurra egin diot.

K.a. 2000. urteko maisu baten testua

Ikaslearen lanak


Mesopotamiari buruzko azten jarduera

MESOPOTAMIAKO ESKUALDEAK Iparraldean, _____________ zegoen, _____________-(r)en bizilekua. Hegoaldean, ____________ zegoen, ____________-(r)en eta ___________-(r)en bizilekua.

EKONOMIA

NEKAZARITZAKO EKOIZPENA

_____________________ _____________________ _____________________

_____________________

ESKULANGINTZAKO EKOIZPENA

_____________________ _____________________ _____________________

GIZARTEA

TALDE PRIBILEGIATUAK _____________________ _____________________ _____________________

PERTSONA ASKEAK _____________________ _____________________

PERTSONA EZ-ASKEAK _____________________ _____________________

SINESMENAK

_____________________, jainko-jainkosak __________________ bidez ager zitekeen.

Jainko-jainkosen ezaugarriak: _____________________ _____________________ _____________________

Jainko-jainkosa nagusiak:_____________________ _____________________


Asmakuntzak


Zein da hemen agertzen den asmakuntza?

Gurpila Mesopotamian asmatu zen K.a. 3500. urte inguruan

Asmakuntzak


1 - Errota

3 - Orga gurpila

2 - Zeramikarako torlojuaAsmakuntzak – Gurpila - Erabilerak


Asmakuntzak

C:\Fakepath\1 M 13 Gaia Ibaietako Zibilizazioak Mesopotamia Zs Rg

Education

Transcript of C:\Fakepath\1 M 13 Gaia Ibaietako Zibilizazioak Mesopotamia Zs Rg