C:\Fakepath\11 Xvi M Espainiako Inperioaren Goren Aldea Zs Rg

$: C:\Fakepath\11 Xvi M Espainiako Inperioaren Goren Aldea Zs Rg$
ESPAINIAKO INPERIOAREN GOREN ALDEA GEOGRAFIA ETA HISTORIA 2. DBH 11. GAIA

XVI. mendea: Espainiako inperioaren goren aldia

GAIA


Europa XVI. mendean


XVI. mendeko europear monarka nagusiak

Frantziakoa


Gaiaren mapa

ESPAINIAR INPERIOAREN GAILURRA

Inperioa Europan

Inperioa Ameriketan

CARLOS V.AREN GARAIA

FELIPE II.AREN GARAIA

AMERIKAREN KONKISTA

ANTOLAKETA

ETA USTIAKETA

KONKISTAREN ONDORIOAK


Carlos V.a Mühlbergen Carlos V.ak oinordetzan jasotakoa

Carlos V.a 1516 eta 1556 urte artean izan zen errege

Aiton-amonen eskutik inperio zabala jaso zuen eta Europan lur asko jaso zituen (Gaztela, Aragoi, Herbehereak, Inperio Santua, Italiako lurraldeak), Afrika iparraldean eta Ameriketan.


Carlos V.aren zuhaitz genealogikoa

HABSBURGOKO

MAXIMILIANO

• Austria etxeko estatuak

• Inperio Santuaren titulua lortzeko eskubidea

BORGOÑAKO MARIA

• Herbehereak

• Luxenburgo

• Kondado frankoa

• Artois

• Charolais

GAZTELAKO ISABEL

• Gaztelako koroa eta jabetzak Penintsulatik kanpo (Kanariak,

amerikar lurraldeak eta afrikar plazak)

ARAGOIKO

FERNANDO

• Aragoiko Koroa eta Italiako jabetzak (Sardinia, Napoli eta Sizilia)

FELIPE Ederra

CARLOS V.a

JOANA Eroa


Hiribildu eta lur komunitateak

Hasieran Gaztelako hiriak aurrez aurre jarri ziren: Komunitateen errebolta. Baina erreboltak porrot egin zuen.

Erregeak botere handia zuen, baina erabaki batzuk, zergak jartzea besteak beste, erresuma bakoitzak onartu behar izaten zituen.


Monarkia Hispanikoaren kontseilu-sistema


Carlos V.aren inperioa Europan eta munduan

Inperioko lurraldeek beren legeak eta instituzioak mantendu zituzten.

Lurralde bakoitzean erregeordea edo gobernatzailea zegoen, erregearen izenean gobernatzen zuena


Carlos V.aren inperioa

Europan


Testua: Carlos V.aren eta Francisco I.aren arteko leihakortasuna

Carlos V.a eta Francisco I.a

Carlos V.a eta Francisco I.a Frantziakoa izan ziren XVI. mendeko arerio nagusiak Europan. Biek enperadore tituluarekin amesten zuten, baina Carlos V.ak lortu zuen. Ordudanik, bi erregeen arteko ikusiezina betiko izan zen.

1521ean Carlos V.aren eta Francisco I.aren arteko lehenengo gerra piztu zen Italiaren kontrola zela eta.

1525ean, Francisco I.a garaitua izan zen eta Paviako borrokan gatibu hartu zuten. Espainiara eraman zuten eta askatasuna lortzeko itun bat sinatu behar izan zuen. Askatu zutenean konpromisoak betetzeari muzin egin zion eta bizi izandako umilazioagatik mendeku hartu nahi izan zuen.

Ordudanik, errege frantsesa Carlos V.aren aurka aritu ez ezik bere etsaiak ere babestu zituen: alemaniar protestanteak eta otomandar sultana.


Carlos V.ak Kristautasuna bateratu nahi izan zuen.

Baina politika horrek aurkaritasuna izan zuen : Frantziarena, turkiar otomanoena Alemaniako printze-printzesa protestanteena.

Carlos V.aren eta Francisco I.aren arteko leihakortasuna

Espainiako inperioa Carlos V.aren garaian


Felipe II.aren inperioa

1556an Carlos V.ak abdikatu zuen eta bere inperio handia bitan banatu zuen. Felipe semeari Espainiako, Italiako eta Flandesko lurraldeak utzi zizkion. Alemania aldekoak bere anaia Habsburgoko Fernando I.ari.

Carlos V

Felipe II


Felipe II.aren inperioa

Europan

Felipe semeari lurralderik garrantzitsuenak utzi zizkion: espainiarren, italiarren eta flamenkoen lurraldeak


Denboraren marra – Ardatz kronologikoa


1580an Felipe II.ak Portugalgo Koroa eta Portugalek Ameriketan, Afrikan eta Asian zuen inperioa heredatu zuen.

Felipe II.aren lurraldeak


Felipe II.aren politikak bi helburu nagusi izan zituen:

Heredatu zituen lurralde guztien kontserbazioa.

Katolikotasunaren defentsa.

Felipe II.aren lurraldeak


Madril hiriko ikuspegia

Alkazarra familia errealaren egoitza zen

Felipe II.aren erregetzaren garaian Segoviako zubia eraiki zen, Manzanares ibaiaren gainean.


Madril, inperioaren hiriburua: Escorial


Espainia erlijioa sorosten, Tizianorena

Neptunok, turkiarrez jantzita, armada otomandarraren irudia islatzen du.

Espainia emagin batek ordezkatzen du, haren tropen aurretik.

Erlijioa biluzik eta babesik gabe.



Espainia emagin batek ordezkatzen du, haren tropen aurretik.


Testua: otomandar inperioa

Otomandar inperioa

Turkiar inperioa 1290 inguruan sortu zen, otomandar dinastiako buruzagi batek bere burua sultan independente izendatu zuenean.

XIII. mendean lurraldekako konkistak ugaritu ziren eta Estatu zentralizatu indartsuaren oinarriak zehaztu ziren.

Otomandar inperioaren garai gorena 1453 eta 1566 artekoa izan zen eta aldi gorena Soliman Handiarekin izan zuen (1520-1566), Carlos V.ari hegemonia kendu nahi izan ziona.

XVI. mendearen amaieran beherakada hasi zen eta lurraldeak galtzen joan ziren pixkanaka, 1918an desagertu arte.


Felipe II.aren azaroak

Felipe II.ak ondoko arazoei egin behar izan zien aurre:

Frantziarekin izan zuen gerra.

Turkiarrekin izandako borrokak.

Herberehen errebolta.

Ingalaterrarekin izan zuen borroka

Herberehen errebolta

Lepantoko borrokaren berregitea


Felipe II.aren erresumako beste protagonista batzuk (I)

Isabel I.a. Ingalaterrako erregina izan zen 1558 eta 1603 artean. Erregetzaren hasieratik, Felipe II.ak harreman onak eduki nahi izan zituen harekin eta ezkontzeko proposamena ere egin zion. Hala ere, Isabelek uste zuen bere herrialdearen garapenerako Atlantikoko Ozeanoa eta Indietakoa Espainiaren menpe egotea oztopo nagusia zela. Horregatik kortsarioak lagundu zituen, Francis Drake besteak beste, espainiar ontziak eta koloniak astintzeko, eta flamenko errebeldeak ere babestu zituen.

Austriako Don Juan. Carlos V.a enperadorearen sasi semea zen eta hura bere aita zela jakin gabe haren morroi lanak egin zituen Yustera joan zenean. Felipe II.ak anaia zuela onartu zuen 1559an eta harrezkero armetara eman zen. 1569an mairuen Alpujarretako borrokaren aurka gogor egin zuen eta 1571n turkiarrak garaitu zituen Lepanton. 1576an Herbereetako gobernatzaile izendatu zuten eta bertan hil zen 1578an.


Felipe II.aren erresumako beste protagonista batzuk (II)

Antonio Pérez. Felipe II.aren idazkaria. 1579an zoritxarra izan zuen Austriako Juan kontseilariaren hilketarekin izandako harremana zela eta. Eta bere aurkako prozesua abiatu zuten. 1590ean, Antonio Perezek Zaragozara ihes egin zuen eta Aragoiko Foruen babesa eskatu zuen. Ondorioz, Aragoiko erret ejertzitoan sartu zen.

Eboliko printzesa. Felipe II.aren kontseilari baten emaztea zen eta senarraren eraginaz baliatu zen gortea endredatzeko. Antonio Perezekin batera talde politikan eragin zuen baina Austriako Juan kontseilariaren erailketaren ondoren, Felipe II.ak atxilotu zezatela agindu zuen eta atzerriratua hil zen.

Albako dukea. Carlos V.aren aginduetara Mühlbergeko borroka gidatu zuen eta gero, Felipe II.arekin batera Napolesko erregeorde izan zen eta frantziarrak Italiatik kanporatu zituen. 1567an Herbereetako gobernatzaile izendatu zuten, flamenkoen matxinada zanpatzeko. Errepresio gogorrak altxamendu orokorra eragin zuen eta 1573an kargutik kendu zuten.


Ameriketako konkista

XVI. mendean espainiarrek Ameriketako lurralde asko esploratu eta konkistatu zituzten.

Espainiarrek jende gehien bizi ziren eta Europako antzeko klima zuten lurraldeekiko interesa izan zuten.

Konkista espedizio asko izan ziren. Garrantzitsuenak Hernan Cortesena (azteken inperioa konkistatu zuen) eta Francisco Pizarrorena (inken inperioa konkistatu zuen) izan ziren.

Espedizioak partikularrek zuzendu zituzten eta erregeak baimena edo kapitulazioa ematen zien. Partikularrak ordaintzen zituen gastuak. Lurraldea konkistatzen zuenean, hori monarkari pasatzen zitzaion eta horren trukean, erregeak konkistatzaileari gobernatzaile titulua eta lur zabalen jabetza ematen zizkion.

Konkista azkarra izan zen, arma gehiago zutelako, Amerikako indigenen arteko enfrentamenduak zirela eta.


Konkista-Espedizio nagusiak

XVI. mendean espainiarrek Ameriketako lurralde asko esploratu eta konkistatu zituzten.


Mexikoko konkista

• 1518an, Hernan Cortés-ek zuzentzen zuen espedizio bat gaur egungo Mexiko aldera heldu zen, eta Veracruz hiria sortu zuen.

Amerikar inperioaren konkista eta antolaketa


“Gau tristea”

«GAU TRISTEA» 1520ko ekainaren 30eko gauen Hernan Cortesen tropak Tenochtitlan hiritik, azteken hiriburutik, ihes egiten saiatu ziren.Erretiratzearekin batera azteken erasoa saihestu nahi izan zuen Cortesek. Baina ihes egiten ari zirela ikusi zituzten eta aztekek eraso egin zieten. Ia espainiar soldadu eta lagun tlaxcalteca guztiak hil zituzten.



Peruko konkista

• 1531ean, Francisco Pizarro izan zen inken inperioa konkistatu zuena. Gaur egungo Perú, Ecuador eta Bolivia zati bat.


Pizarroren engainua

PIZARROREN ENGAINUAPizarro Atahualpa enperadore inka erakartzen saiatu zen espainiarrak bisitatzera joan zenean. Bi ejertzitoak borrokan hasi ziren eta Atahualpa gatibu hartu zuten. Askatasunaren ordainetan, Atahualpak gatibu zegoen gela urrez eta zilarrez betetzea proposatu zuen eta Pizarrok onartu egin zuen. Ituna egin ondoren Pizarrok hitza jan zuen eta enperadore inka epaitu eta hil egin zuen.


Beste konkista batzuk

• Garai berdinean Núñez Cabeza de Vaca-k Florida, Tejas eta California esploratzen ditu.




• Hegoaldean Almagrok eta Pedro de Valdiviak Chile konkistatzen dute.

• Buenos Aires sortzen da eta azkenik, Asian, Filipina irlak konkistatzen dira.




• Buenos Aires sortzen da eta Bruno Maurizio Zabala durangarrak Montevideo sortzen du.



• Erregeorderriak (virreinato) eratu ziren: Nueva España eta Peru.

• Bakoitzak erregeorde (virrey) deitzen zen agintari bat zuen.

• Erregeorderri bakoitzak probintziak zituen eta probintziako agintaria gobernadorea zen.

• Udalak edo kabildoak ere antolatu ziren hiriak gobernatzeko.

• Lege arazoetarako eta juztiziarako erakundeak Audientziak ziren.

Amerika

Antolaketa




Amerikako inperioa Felipe II.aren

garaian


• Lurralde berriak diru-sarrera handia izan ziren Gaztelarentzat eta bereziko Koroarentzat, erregearentzat.

• Urteak pasa ahala eta kolonizatzailek, behin egonkortu zirenean, eurak ere baliabide iraunkorrak nahi zituzten eta Koroari lurrak eta meategiak (Zacatecas, Potosi...) eurei uztea exijitu zieten.

Amerika: espainiarren kolonizazioa – Baliabideen ustiapena


• Lurrak kolonizatzaileen artean banatu ziren eta lantzeko enkomienda deituriko sistema ezarri zuten.

• Urrea eta zilarra aurkitu zirenean, ustiaketa arautu behar izan zuten.



Espainiar kolonia baten berreraiketa Ameriketan


• Merkataritzarako monopolioa (erakunde batek bakarrik egitea) Sevillako portuari eman zioten. Handik irten eta heldu behar zuten itsasontziak.

• 1503an Sevillako Kontratazio Etxea sortu zen (Casa de Contratación de Sevilla), merkataritza trafikoa kontrolatzeko.



Ameriketako gizartea arraza irizpideen arabera antolatu zen.

Espainiarrek gidatu zuten gizartea eta ondoren...

Amerikako gizartea, arraza irizpideeen arabera antolatua

ESPAINIARRAK – Agintariak, gobernadoreak, funtzionarioak, merkatari handiak, gotzainak, elizgizonak, fraide eta mojak...

KRIOILOAK – Enkomenderoak, lurraren jabeak, karguak zituztenak. Elizako ordenetan parte haz zezaketen.

MESTIZOAK – Nekazari peoiak, artisauak, hirietako harotzak, igeltseroak... Elizako ordenetak parte haz zezaketen.

INDIOAK – Espainiarren eta krioiloen menpe, enkomendetan eta meategietan lan egiten zuten.

BELTZAK – Esklabuak, meategietan eta nekazaritzako lan gogorretan aritu arzaten zieten.


Ameriketako konkistako gertaera


Espainiar inperioaren

Antolaketa Ameriketan


Testua: Indiar flotak

Indiar flotakFlota eta galeoien sistema ezarri zen.

1542etik, metal bitxiak eta beste produktu amerikar batzuk Espainiara garraiatzen ziren merkataritza itsasontzietako konboietan eta piraten eta korsarioen erasoetatik babestu beharra zuten.

Itsasontzi multzo batek urtean bi aldiz joan-etorria egiten zuen armadako galeoien babesarekin.

Batez ere Veracruz eta Portobelorekin trukatzen zituzten Amerikako urre eta zilarra eta Espainiatik eramaten zituzten produktuak.


Testua: herritar indigenen beherakada

Herritar indigenen beherakada

Orain 40 urte baino gehiago espainiarrak han daude. Indiarrak hil besterik ez dute egin, beldurtu eta suntsitu. Horrela, Kubako irla ia hutsik dago dagoeneko.

Hispaniola uhartean hirurehun mila biztanle baino gehiago bazeuden ere, gaur egun ez dira berrehunera iristen.

Hainbeste pertsona hiltzeko eta suntsitzeko arrazoi bakarra egun gutxitan urrea eta aberastasunak izan nahi izatea da.

BARTOLOMÉ DE LAS CASAS, Brevísima relación de la destrucción de las Indias.


Erdialdeko Mexikoren adibidea

1519 20.000.000 indioak

1532 16.800.000 indioak

1568 2.600.000 indioak

1608 1.069.295 indioak

POPULAZIOAREN BEHERAKADA - ERDIALDEKO MEXIKOREN ADIBIDEA

20000000

16800000

26000001069295

1519 1608156815320

5000000

10000000

15000000

20000000

25000000

1 2 3 4


Metalen iritsiera eta prezio gorakada Espainian

Prezioen indizea

Metal preziatuen iritsiera milioi pesoetan

Milioi peso Prezioen indizea 1570-1580 arteko batez bestekoa


Gazteleraren eta portugesaren zabalkundea – Erlijioaren zabalkundea

C:\Fakepath\11 Xvi M Espainiako Inperioaren Goren Aldea Zs Rg

Education

Transcript of C:\Fakepath\11 Xvi M Espainiako Inperioaren Goren Aldea Zs Rg