BIZKAIKO HITZA - Berria · tuan irakasle da. «Orain arte, oso eroso nuen hemen trena, baina,...

BIZKAIKOHITZA

MONIKA DEL VALLE / FOKU

Aurrerantzean, Bermeotik Bilbora doazen trenek ere Zazpikaleetan izango dute helmuga, eta Atxurikogeltokiak bidaiariak jasotzeari utziko diobEztabaidatzen ari dira zer egin 107 urteko eraikinarekin b 2-3

Tren guztiak,Zazpikaleetara

Azpiegiturak Laudioko udalhiltegia ixteak ageriago utzi du

Bizkaiko abeltzainek zer gabezia duten

10Migratzaileak Afrikatik Europaerdialderako bidean, iaz baino

jende gutxiago igaro da Bilbotik

6Ostirala

2019ko irailaren 6aX. urtea411. zenbakia

[email protected]

2 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6aAstekoa

Ibai Maruri Bilbao -

Natalia Salazar Orbe Bilbo

Donostiatik eta Durangotik Bil-

bora datozen trenekin 2017an

gertatu zen bezala, Busturialdetik

datozenek ere bukaerako gelto-

kia aldatuko dute datorren astele-

henean: Atxurikoan barik, Zazpi-

kaleetakoan izango dute ibilbide

amaiera. Euskotrenek udako or-

dutegia utzi eta negukoa hasiko

duen eguna aukeratu du aldaketa

egiteko. Horrela, bada, 107 urte-

ren ondoren, trenak eta bidaia-

riak jasotzeari utziko dio behin

betiko Atxuriko tren geltoki za-

harrak, garai batean Bizkaiko hi-

ribururako sarbide nagusietako

bat izandakoak. 1983ko uholdeek

eragindako kalteak konpondu

artean baino ez da itxita egon urte

hauetan guztietan. Datorren

domekan, 21:19ean irtengo da az-

ken trena Atxuriko geltokitik. Eta

23:04an iritsiko dira azken bi-

daiariak hara, Bermeotik dato-

rren azken trenean.

Euskotrenek iragarri du maiz-

tasunek orain arte bezala jarraitu-

ko dutela, eta ordutegietan, asko

jota, doikuntzak egingo dituztela.

Baina geltoki aldaketak hainbat

ondorio izango ditu. 2017an Ku-

kullaga-Etxebarri tren geltokia

ireki zuen Euskotrenek, Bilboko

Metroaren 3. linearen bukaera

dena. Harrezkero, Bermeotik da-

torren trenarentzako geltoki ere

bihurtu da, Atxurira bidean. Bi

urte hauetan, Kukullagatik Atxu-

rirainoko tartean, Boluetako gel-

tokia baino ez du izan. Aurreran-

tzean, Kukullaga eta Zazpikalee-

tako tren geltokien artean, hiru

lekutan geratuko da: Otxarkoa-

gan, Txurdinagan eta Zurbaran-

barrin. Horregatik, Kukullagatik

Bilbora orain baino hiru minutu

gehiago beharko ditu. Baina, aldi

berean, Bilboren bihotzera iritsi-

ko dira Busturialdeko bidaiariak

trenez: Zazpikaleetaraino eroan-

go ditu trenak, San Nikolas plazan

dagoen geltoki intermodalera.

Era berean, metroaren 1. eta 2.

lineekin duten lotura hobetuko

zaie Busturialdetik datozenei. Le-

hen, Atxurira bidean Boluetan

jaisten ziren, eta han metroa har-

tzen. Azken bi urteetan Kukulla-

gan izan dute trenetik jaitsi eta

metroaren 3. linea hartzeko au-

kera, Zazpikaleetaraino, eta, han,

1. edo 2. linea hartu. Orain, Zazpi-

kaleetan zuzenean hartu ahal

izango dituzte metroaren linea

guztiak, eta baita Txorierrira

doan trena ere.

Euskotrenek ohartarazi du

Busturialdetik datozen trenak

Zazpikaleetaraino etortzeak ez

duela izango eraginik metroaren

3. lineako maiztasunetan. Izan

ere, Bermeo-Bilbo tren lineak be-

teko ditu astelehenetik aurrera 3.

lineari dagozkion maiztasun ba-

tzuk. Hala, bidaiariek trenetan

jende gehiago dabilela igarriko

dute, 3. lineakoei Busturialdetik

datozenak gehituko baitzaizkie.

Donostiatik eta Durangotik da-

tozen trenek geltokiz aldatu zute-

netik, erruz jaitsi da Atxuriko gel-

tokiaren erabilera. Dena den, jen-

de askori eragingo dio aldaketak.

Iazko datuak dira: 352.000 bi-

daiarik erabili zituzten Boluetako

eta Atxuriko geltokiak; denak,

Busturialdetik datorren Eusko-

trenen erabiltzaileak. Batzuek es-

kertu dute aldaketa, baina badira

egunerokoa «trakestuko» diete-

la uste dutenak. «Informazio fal-

ta» salatu dute, baita eurek zer

iritzi duten galdetu ez izana ere.

Iñigo Astoreka gernikarrak egu-

nero hartzen du trena beharrera

joateko. Atxuriko Emilio Campu-

zano Lanbide Heziketa institu-

tuan irakasle da. «Orain arte, oso

eroso nuen hemen trena, baina,

aurrerantzean, hamabost bat mi-

nutu egin beharko ditut oinez

geltoki berritik». Berak ez ezik,

ikasleek ere igarriko dute aldake-

ta. Izan ere, asko dira institutura

trenez datozenak. Aurrerantzean

gutxiago izango direla uste du.

Beste hainbatek Erriberako

merkatura joateko hartzen dute

trena. Hala azaldu du Daniela Fa-

varinik. Errigoitin bizi da, eta Bil-

bon egiten du lan, Zazpikaleetan,

Goienkalen duen bigarren esku-

ko artisau denda batean. «Jendea

joaten da orgatxoarekin, merka-

tuan erosketak egitera. Orain

arte, geltokitik gertu zuten mer-

katua, baina, aurrerantzean, Zaz-

pikaleak zeharkatu beharko di-

tuzte, eta bueltako biderako pisu

handia eroan beharko dute». Era

berean, beldur da geltoki berriak

ez duen jendea Zazpikaleetatik

Kale Nagusirantz bidaliko. «Le-

hen, Atxuritik etortzean, Zazpi-

kaleetatik igaro behar izaten zi-

ren; orain, ez. Eta Zazpikaleetako

merkatari txikiei bezero galera

ekarriko die horrek». Euskotreni

San Nikolas plazatik Atxuriraino

transbordadore bat jartzeko pro-

posatuko diola esan du, nahiz eta

ez duen espero kasurik egitea.

«Ezetza badaukat».

Tranbia, Abusutik pasatutaAtxuriko tren geltokiaren erabil-

tzaile askok, trenetik jaitsi eta

tranbia hartu izan dute. Izan ere,

hura da Bilboko tranbia linea ba-

karraren abiapuntua, oraingoz.

Euskal Trenbide Sareak enpresa

publikoak iragarri du abenduan

hasiko direla tranbia Boluetarai-

no luzatzeko obrak. Lanak hasi

aurretik, Eusko Jaurlaritzak eta

Bilboko Udalak bien arteko lanki-

detza hitzarmena sinatu beharko

dute, proiektua finantzatzeko.

Akordio hori hilabete honetan si-

natuko dutela iragarri dute: au-

rrekontuaren %65 gobernuak ipi-

ni du, eta gainontzekoa ordain-

tzea udalaren esku geratuko da.

Berez, Arantxa Tapia buru den

Lehen, Zazpikaleetatikigaro behar zen; orain,ez. Merkatari txikioibezeroen galeraekarriko du horrek»Daniela FavariniErabiltzailea eta merkataria

‘‘

Burdinbideak. Geltokiaren atzeko

trenbideak tranbiak erabiliko ditu 2021tik

aurrera, Boluetara jotzeko. M. DEL VALLE / FOKU

Trenarenhelburua jaez da AtxuriEtzi jasoko ditu azken bidaiariakAtxuriko geltokiak b Astelehenetik,Zazpikaleetara joango dira Bermeotikdatozen trenak b Abenduan hasiko diraAtxuri eta Bolueta tranbiaz lotzen

3BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6a Astekoa

Ekonomia Sustapen eta Azpiegi-

tura Sailak lehenago hasi gura

zuen lanekin, baina udal eta foru

hauteskundeek atzeratu egin

dute prozesu osoa.

Akordioa sinatzearekin batera,

obrez arduratuko den enpresa

edo enpresa taldea hautatzeko

lehiaketa publikoa abiatuko dute.

Urtea amaitu aurretik hautatuko

dute, abenduan lanekin hasi ahal

izateko. 6,1 milioi euroren aurre-

kontua izango du tranbiaren ibil-

bidea luzatzeko proiektuak. Be-

rez, ez dira hutsetik hasiko. Izan

ere, orain arte Euskotrenen Ber-

meo-Bilbo lineak erabiltzen zuen

trenbidea egokituko dute, Atxuri

eta Bolueta artean.

Guztira, 2,5 kilometro izango

dira. Burdinbidea bera eta argin-

darra hartzeko azpiegitura man-

tendu egingo dira. Argindarraren

azpiestazioak, berriz, berritu egin

beharko dira: trenak 1.500 watt

behar ditu ibiltzeko eta tranbiak

nahikoa du 750 wattekin. Horrez

gainera, Atxuri eta Boluetako tren

geltokiak egokitu egin beharko

dira, tranbiaren geltoki izateko.

Eta geltoki berri bat eraikiko da

Abusun, Ibaizabalen beste ibarre-

an dagoen Bilboko auzo horri zer-

bitzua emateko. Abusu ikastola-

tik gertu eraikiko dute. Lanek he-

mezortzi hilabete iraungo dute;

2021ean egongo da martxan.

Uxue Gutierrez Lorenzo Bilbo

Gauza jakina zen, baina

iritsi da eguna azkene-

an:Atxuriko tren gel-

toki zaharrak bidaia-

riak jasotzeari utziko dio dome-

kan. 1912an altxatu zuten eraikin

historikoa, eta 107 urte geroago

bere egiteko nagusia etengo du.

Eraikinak, ordea, hortxe segituko

du. Zortzi nasa, lau trenbide eta

sarrera zabala ditu geltokiak; es-

pazio zabala da hutsik geratuko

dena, eta horrek erabileraren in-

guruko eztabaida piztu du. Herri-

tarrek erabilera anitzeko espazio

bihurtu nahi dute auzoko gune-

rik enblematikoena; eta Euskal

Trenbide Sareak enpresak, oste-

ra, tranbiaren ibilbidea luzatzeko

baliatu nahi du espazioa.

Jabetzaz, izaera publikoa duen

espazioa da, eta Euskal Trenbide

Sareak enpresak du haren kudea-

ketaren eskumena. Argi azaldu

dute euren asmoa: Bilboko tran-

biaren ibilbidea eraldatu nahi

dute, Boluetaraino luzatuz, eta

horretarako baliatuko dute erai-

kina eta atzeko aldean dituen

burdinbideak. Beste erabilera bati

ere eutsiko dio espazioak: Eusko-

treni dagozkion linea guztien

aginte postuak bertan mantendu

nahi dituzte. Horretarako erabil-

tzen den eremua handiagoa iza-

tea nahi dute. Eta, aldaketak ahal-

bidetzeko lanak, urte bukaeran

abiatzea da asmoa.

Bestelako proposamenik ere

bada, ordea. Lokomotorak Atxuri

taldeak «erabilera anitzeko eki-

pamendu publiko» bihurtu nahi

du estazioa, eremua behar ezber-

dinetarako baliatzea posible dela

iritzita. Bide horretan, iaz abiatu

zuten auzo prozesu parte-har-

tzailea Atxuriko auzokideek, eta

300 bizilagunen ekarpenak jaso.

Ondoren, entzundakoak idatzi,

eta ondorio zerrenda ere plazara-

tu dute. Txostena osatzeko arki-

tekto eta abokatuen laguntza izan

dute, proiektu «bideragarria eta

serioa» sortze aldera.

Igor Uribe Lokomotorak Atxu-

riko kideak azaldu du zein puntu

dituzten erabat zehaztuta: «Kon-

tsentsua dago Atxuriko eskolaren

jolastoki estalia geltokiaren sarre-

ran egiteko; eta baita liburutegia

eta askotariko gelak jartzeko

ere». Horien erabilera, baina, ez

dute eskolaren erabilpenera mu-

gatu nahi. Ideia da eskola ordue-

tan jolastoki eta liburutegia hau-

rrek eta irakasleek baliatzea, eta

gainontzeko denboran auzokide-

entzako espazio irekia bihurtzea.

«Erabilera mistoa izatea nahi

dugu, espazioa elkarrekin bana-

tzea», azaldu du Uribek.

Denen gusturaEraikina auzoaren mesedetara

jartzea xede izanik, azpiegitura-

ren kudeatzaileei eurekin batze-

ko deia luzatu diete Lokomotora-

keko kideek. Izan ere,

euren iritziz denen beha-

rrak asetzea posible da:

«Euskotrenen arrazoiak

ulertzen ditugu, eta uste

dugu euren proiektuak

ez dituela gure nahiak oztopa-

tzen. Borondatea egonez gero,

proiektu guztiek izan dezakete

tokia geltoki zaharrean». Udan

geldialditxoa egin dutela aitortu

du Uribek, eta urte berrirako mo-

bilizazio berriak iragarri dituzte.

Udaleko plenoan aurkeztuko

dute proiektua, eta Euskotren

zein udaleko ordezkariekin bil-

duko dira datozen egunetan.

Geltoki izateari utzita, eraikinaren etorkizuna erabaki behar da orain:Lokomotorak Atxuri auzo proiektuak jolastoki estalia, liburutegia etaaskotariko gelak nahi ditu. Eusko Trenbide Sareak beste asmo bat du.

Geltoki zaharra auzorahurbildu nahian

XX. mende hasierako tren geltokiak bere erabilera nagusia galduko du. MONIKA DEL VALLE / FOKU

Orain arte, oso erosonuen hemen trena,baina, aurrerantzean,hamabost minutu eginbeharko ditut oinez»Iñigo AstorekaErabiltzailea

‘‘

Ideia da jolastokia etaliburutegia haurrek erabiltzeaeskola orduetan; etagainontzekoan, auzokideek

4 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6aIritzia

RNAHINONDIKMaite BerriozabalBerrizbeitia

Neurrian

Umetan ahizpak eta

biok oporretan urrun

joan gura izaten ge-

nuen, berdin zuen

nora, kontua urrun joatea zen.

Garai hartan, guretzat urrunera

joatea zen Benidormera edo

Erromara joatea, baina gure opo-

rrek ez zuten urruneko lekuen

itxurarik hartzen. Beharbada,

ezagutzen ez nituen Huesca edo

Soria ez ziren horren hurbileko

lekuak, baina ez ziren marko

mentalean ofizialki urrunekoen

lekuan sartzen. Beraz, ez ziren

urrun, beste zerbait ziren.

Eta uste dut distantziak neur-

tzearen zailtasuna ez dela umeta-

ko kontu hutsa izan nire kasuan.

Gaur egun, adibidez, kalean nor-

baitek zerbaiten bila dabilela eta

ea non dagoen badakidan galde-

tzen didanean, gezurra esan eta

ezetz erantzuteko gogoa izaten

dut. Izan ere, baietz esanez gero

azaldu egin behar izaten zaio non

dagoen galdetu duen hori. Eta

hasten zara azaltzen: hor aurrean

aurrera, eta gero hirugarren kale-

an ezkerrera apur bat, zuzen ja-

rraitu aldapa moduko batean,

gero farmazia bat eta arbola ba-

tzuk pasatu, gero toldo urdin

bat... Eta amaitu orduko pentsa-

tzen hasten zara ea galdetu dizu-

na eta azaltzen ari zarena leku

bera ote diren; edota, berak gal-

detu dizuna ea benetan uste du-

zun leku horretan ote dagoen.

Gainera, askotan, zerbait argi-

tu diodalakoan galdetu izan dida-

te: «Hurbil dago?» edo «hemen-

dik zenbatera dago?». Eta begi-

bistan badago eskuarekin adie-

razten diot, eta duin-duin esan:

«Hortxe bertan dago». Baina

gauden lekutik ikusten ez bada,

ez dut jakiten esaten 100 edo 500

metrora ote dagoen, eta are gu-

txiago, 100 edo 500 metro zenbat

diren kalkulatzen. Eta horrelako-

etan esan nahiko nioke: «Hurbil?

Ba ez dakit, zenbat da hurbil edo

urrun zure ustez?». Baina horren

ordez azalpen nahasgarri batzuk

ematen dizkiet askotan. Eta ho-

rrelakoetan, pentsatzen dut, erdi

lotsatuta buelta ematen dudane-

rako, bidean datorren hurrengo

oinezkoari galdetuko diola berri-

ro gauza bera; alegia, argazki bat

ateratzeko eskatu eta argazkian

burua moztu izan didanarekin

egin izan dudana egingo duela

nirekin.

Neurria gauza zehatza dela

esango du hainbatek, baina zen-

batetan egiten diogun erreferen-

tzia neurriari neurria zehaztatu

barik: «Zure neurrira egina diru-

di», «neurrian edan», «neurri-

ko laguna aurkitu du»... Zenba-

tetan esan ditudan eta zenbat bi-

der itzuli dizkidaten horrelakoak.

Eta kuriosoa da, ze esan dituda-

nean banekien zein zen neurria,

baina horrelakoak jaso izan ditu-

danetan bestearen esaldiari neu-

rria hartu ezinda ibili izan naiz

askotan.

Duela gutxi esan didate hartu-

ko diodala neurria hamabostean

behin zutabea idaztearen kon-

tuari, eta hemen nator neurtzeko

tresneria aldean hartuta. Nerea

Ibarzabal irakurtzeko ohitura

nuen, bai gustura irakurri ere, eta

orain nire neurrira josi beharko

ditut txoko honetako ertzak.

Zuek paperari edota sakelakoari

begira zaudetela elkarrekin topo

egiten badugu, jakin, gaia jarri

eta bertsoa beste batek pentsa-

tzera ohituta nagoela; eta, beraz,

hasi eta amaitzen diren testuak

sortzeko praktiketan ari naizela

hemen. Oraindik ez naiz inoiz

Benidormera joan, baina zuekin

bidaiatu nahiko nuke urrun, bai-

na neurrian.

Nerea Ibarzabalirakurtzeko ohituranuen, bai gustura

irakurri ere, eta orainnire neurrira josi

beharko ditut txokohonetako ertzak

BIZKAIKO HITZAk irakurleen

eskutitzak plazaratzen ditu. Ez

dituzte 1.400 karaktere baino

gehiago izan behar, tarteak

barne, eta BIZKAIKO HITZAk

mozteko eskubidea du. Helbi-

de honetara bidali behar dira,

izen-abizenak eta herria adiera-

zita: Bizkaiko Hitza, Uribitarte

kalea 18, 3-C, 48001 Bilbo. Es-

kutitzak Internet bidez bidaltze-

ko aukera ere badago:

[email protected].

%

1.554ABUZTUAN LANIK GABE

GERATU DIRENAK, BIZKAIAN

Abuztuko datuen arabera, aurreko

hilabetearekiko %2,39 hazi da lan-

gabezia tasa Bizkaian. Hil horretan

1.554 langabe gehiago izan dira.

Hala bada, 66.456 langabe zenba-

tu dituzte abuztuan. Zerbitzuen

sektoreak pairatu du langabezia

tasa igoerarik handiena. Haren

atzetik kokatu dira industria, erai-

kuntza eta nekazaritza.

Irudia b Bilbo

Egoera «jasangaitza» salatu duteBikotekide ohiak bahitua izan zuen emakume bat sei egunez, abuztuaren bukaeran, Bilbon. Sexu harremanak izatera behartu zuela salatu zuen bikti-

mak, eta irainak pairatu behar izan zituela. Epaileak kartzelara bidali zuen 37 urteko gizonezkoa. Eraso hura salatzeko elkarretaratzea egin zuen aste-

lehenean mugimendu feministak. Egoera «jasangaitza» salatu zuten, eta autodefentsa feminista aldarrikatu. Uda sasoia, izan ere, beltza izan da era-

so matxistei dagokienez. Besteak beste, gizon bat atxilotu zuten Bilbon bikotekideari eraso egin eta hilabeteko haurra atxikitzea leporatuta. Ukituak

salatu zituen beste batek, hiriburuan bertan. Aste Nagusian gertatu ziren biak. Abuztua azken egunak ematen ari zela, berriz, gizon bat emakume bat

bortxatzen saiatu zen Barakaldon. Ez zuen lortu, eta pendoitz batean bota zuen. Uztailean, emakume bat bortxatu zuen gizon talde batek. ECUADOR ETXEA

1.085ZENBAT ALTZARI JASO DIREN

BERRERABILTZEKO, KILOTAN

Hilabetean tona bat baino gehia-

go altzari eta etxe tresna jaso ditu

Garbikerrek gero Emaus Bilbao-

ren bidez berrerabiltzeko. Hilabete

egin du martxan zerbitzuak, eta

1.085 kilogramo altzari jaso dituz-

te. 71 objektu izan dira guztira: koa-

droak, aulkiak, koltxoiak, egonge-

lako mahaiak eta umeen aulkiak.


Atzo iritsi zen Espainiako Vuelta

Bizkaira. Ikurrin eta aldarrikape-

nez bete zituzten zaleek errepide-

ak eta Bilboko kale bazterrak.

Gaurko ere beste horrenbeste egi-

teko deialdia egin dute txirrindu-

laritzaren inguruan elkartu diren

hainbat eragilek. Euskal Herrira

ekarritako Espainiako zein Fran-

tziako probei zer-nola aurre egin

aztertzen aritu dira. Horien artean

izan da Alex Arregi (Bilbo, 1968)

Gure Esku Dago-ko kidea.

Zer esan nahi du Espainiako

Vuelta Euskal Herrira ekartze-

ak?

Gaur egungo ikuspegitik, aukerabat ikusten dugu gure herri nor-tasuna eta herri bat garela adie-razteko; gure ezaugarri bereizga-rriak ditugula, herri bat osatzendugula eta erabakitzeko eskubi-dea daukagula adierazteko auke-ra bat da. Euskal selekzioak etagure esparru propioak eskatzenditugunean bezala, hemen erehori adierazteko aukera dago.Herri izaera hori munduari iku-

sarazteko?

Hori da, Frantziako eta Espainia-ko estatuez gain, hemen herri batdagoela adierazi ahal izateko na-zioartean.Beraz, boikota bultzatzea baino

eraginkorragotzat duzue.

Proba horiek eta ekartzen dituz-ten beste ekitaldi eta jaialdi ba-tzuek badaukate zer kritikatu,noski, baita gizarte ereduaren al-detik erreparatuta ere. Baina horegonda, balia ditzagun herri gisaditugun aldarrikapenak nabar-mentzeko. Erakusleiho hori balia

dezagun gauza bereizgarriak di-tugula adierazteko.Badirudi beste proba edo kirol

batzuetan protesta gehiago

egin dela. Txirrindularitza pro-

bak ekartzea onartuago al

dago?

Ez dakit. Makrofutbolera begira-ko makroeskaintza horiek ez dirahorrenbestetan suertatu. 1982an,Munduko Txapelketa egon zenhemen. Protestak egin ziren. Eta1990ean Vuelta etorri zenean erebai. Garai batzuetan, modu bate-

an erantzuten zen, eta, beste ba-tzuetan, beste modu batean eran-tzun da. Agian, erakusleiho han-diagoa lor dezakezu, edo nabar-menago gera daiteke adierazinahi dugun hori. Iaz, agerian ge-ratu zen, Tourra eta Vuelta EuskalHerritik pasatu ostean jendeakerrepide bazterrean zer-nola jo-katu zuen ikusita, eragin baiko-rragoa eta oihartzun handiagoaizan zuela komunikabide guztie-tan. Ez bakarrik hemengo berta-ko zein estatuko komunikabidee-

tan. Sare sozialetan asko zabalduzen, eta nazioartean ere bai. Modubaikorrean ikusi zen, eta euskalzaleak, euskal nortasuna, euskalikurrak eta euskal aldarrikape-nak agertu ziren.Zer jarduera edo analisi plantea-

tu duzue Vuelta Bilbon egongo

den egunetarako?

Asteazkenaz geroztik Euskal He-rrian dago. Zuberoa eta Lapurdi-tik pasatu ostean, Nafarroan sartuzen. Atzo, Nafarroan eta Arabanibili zen, eta, gaur, Bizkaitik atera-tzen da. Kezka izan dugu hainbateragilek, Euskal Herria Kirolaketa Gure Esku Dago ekinbideek,esaterako. Aurten ahaleginakegin dira, baina oso modu apaleanaritu gara. Bakoitzak baditu beredinamikak, eta, aurten, ez duguantolatu gauza handirik iaz Saran(Lapurdi) edo Oiz mendian egingenuen bezala. Honetan, gauzatxikiak egin ditugu herri batzue-tako jaietan, eta, gure apaltasune-an, jendea deitu dugu ikurrina es-kuan errepidera ateratzera. Urriaren 16rako iragarrita dago

euskal selekzioaren futbol parti-

da. Zer ekarpen egin dezake?

Ni futboletik askoz urrunagonago. Argi dago hainbat ekinaldizehatz egin beharko lituzketelainstituzioek, baina bitartean egindaitezkeen keinuek ere balio dutezerbaiterako. Kontua da gauzasinbolikoez bakarrik erabat ne-katuta gaudela. Hala ere, ez datxarra oihartzun handiagoa izandezaketen selekzioekin aritzea.Argi dago ez daukala ibilbidehandirik partida sinboliko hutse-tan aritzeak: helburua ez da urte-ro partidatxo bat erdi folklorikoalehiatzea. Era horretako partide-tan herri bat garela adieraztekoeta gure nortasuna adieraztekoaldarrikapenak baliatu behardira. Hala ere, konpromiso zeha-tzagoak eskatu behar zaizkie era-kundeei eta politikariei. Denaden, ezin gara egon politikarienjarduerei begira soilik. Herriaahaldundu behar da, eta exijituerabakitzeko eskubidea.

«Jendea deitu dugu ikurrinaeskuan errepidera ateratzera»

Alex Arregi b Gure Esku Dago-ko kidea eta txirrindularitza zalea

Arregiren ustez, Euskal Herriaren herri izaera nazioartean zabaltzeko baliatu behar da EspainiakoVuelta. Iazko probetan euskal zaleek lortu zuten oihartzunaren eragina gogorarazi du.

MONIKA DEL VALLE / FOKU

5BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6a Berbetan

6BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko irailaren 6aGaiak

Ibai Maruri Bilbao Bilbo

Joan den urteko udanmigratzailez betetakoautobusak iritsi zirenBilbora, Europakobeste herrialde ba-tzuetara bidean. Ez

zuten non hartu aterpe, ez zutennon garbitu, ez zuten non jan.Horregatik, herritarrak ibili zirenhaiei laguntzen. Hala sortu zirenharrera sareak, Bilboko auzoetanlehenik eta Bizkaiko herrietangero. Hedabideetan egunero hu-tsik egiten ez zuen albistea izanzen. Aurten, berriz, arreta guneaMediterraneoan egon da: itsassalbamendu humanitarioa egitenduten itsasontziek porturatzeko

izan dituzten arazoak izan dirahizpide. Ezer gutxi hitz egin dahemengo egoeraz. Baina zer ger-tatu da Bizkaiko herrietan? «Iritsidira, baino askoz gutxiago»,erantzun du Ana Elena AltunaOngi Etorri Errefuxiatuak plata-formako kideak. «Espainia hego-aldera [Andaluzia, Ceuta eta Meli-lla] 2018an baino %60 gutxiagoiritsi dira. Eta, ondorioz, gureraere gutxiago ailegatu dira. Etorre-ra askoz orekatuagoa izan da».

Iazko egoera gogoan, EuskoJaurlaritzak programa berezi batipini zuen martxan bukatzear da-goen uda honetarako. Iazko ko-puruak hartu zituen kontuan,baina aurreikuspenak ez dirabete. «Bilbon ipini dituzten 120

ohe inguru ia hutsik egon dirauda osoan. Bien bitartean, balia-bide hori erabiltzeko eskatzen di-ren baldintzak betetzen ez ditu-gun jende mordoak kalean lo egi-ten dugu urte osoan. Ez daukazentzurik». Altunak goraipatudu Jaurlaritzak aurreikuspenakegin eta baliabideak ipini izana.«Ez da ohikoa izaten migratzaile-en aferan horrelako antolaketa-rekin jardutea. Migratzaileek betisorpresaz harrapatzen gaituzte;beti uste da gehiegi izan direla.Txalotzekoa da, behin bada ere,zuzen jokatu izana. Baina mal-guagoak izan zitezkeen. Ez danormala izan oheak hutsik ego-tea. Eta ez bakarrik egindako in-bertsioa alferrikakoa ez izateko.

Pertsona guztiak gizatasunez tra-tatu behar direlako baizik; pen-tsatu pertsonengan, behingoaga-tik bada ere». Baliabide horiekerabiltzeko baldintza batzuk betebehar dira: esaterako, EuroparaEspainia hegoaldeko mugatiksartu diren migratzaileentzatdira, itsasontziz iritsi behar izandute penintsulara, eta lehorrera-tu zirenetik Bilbora iritsi diren ar-tean ezin izan dira hamabostegun baino gehiago igaro.

Altunaren arabera, iazko udanJaurlaritzak ez zuen harrera ego-kirik egin. «Jendeak ikusten zuenmigratzaileak iristen zirela, etakale gorrian geratzen zirela. Bil-botar asko antolatu ziren, eta es-kerrak. Erakunde publikoek be-

har bezalako harrera egiteko ba-liabideak ipini izan balituzte, ezlirateke herritarren harrera sare-ak sortuko; herritarren erantzunhori ez zatekeen beharrezkoaizango». Iruditzen zaio herritarhaiek erakutsitako gaitasunak etajarrerak gizartea aberastu dutela.

Harrera sare hori oraindik ereindarrean dago, nahiz eta migra-tzaile gutxiago iritsi. Larrialdiegoera bati aurre egiteko lehenarreta zena, gizarteratzen lagun-tzeko arreta sakon eta pausatua-go bihurtu da. «Ez da bakarrikbat-batean iristen direnei lagun-tzea. Gure artean hainbeste jendedago aspalditik etorrita, eta ho-riek ere laguntza behar dute».Erakunde publikoen laguntzarik

Penintsulara iristeko ipinitako zailtasunen ondorioz, aurtengo udan Bizkaira iritsitako migratzailekopuruak nabarmen egin du behera. OEEtik nabarmendu dute Eusko Jaurlaritzak aurreikuspenezjokatu duela baliabideak jartzeko orduan, baina salatu dute gero ez duela malgutasunez jokatu.

Gutxiago igaro dira Bilbotik

Migratzaile talde bat Atxuriko kiroldegiko aterpean, iazko udan, auzoko harrera taldeak babestuta. JUNE PRIETO / FOKU

7BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6a Gaiak

gabe, herritarren taldeek antola-tuta, Bizkaian hainbat proiektueta talde daudela zehaztu du. Bes-teak beste, Bilboko harrera auzo-en sarea, Busturialdekoa, Arrigo-rriagakoa, Trapagarangoa etaApatamonasterio eta Ermukoproiektuak aipatu ditu. «Feno-meno hau oso aberasgarria izanda guztiontzat».

Salbamendua militarizatzenEuropako eta Espainiako aginta-rien jarrera salatu du Altunak.«Ez dira gutxiago etorri mugitzendirenak gutxiago direlako. Gu-txiago etorri dira, oztopo izuga-rriak jarri direlako Marokon etaitsasoan». Salatu du Marokok le-

horra poliziaz eta militarrez beteduela. «Europak erabaki du gizaeskubideen aldeko herrialde de-mokratiko eta eredugarria dela[Maroko], eta diruz saritzen arida, Polizia erabilita migratzaileakEuropara etortzea eragotz dezan.Espainiak berak 30 milioi euroeman dizkio joandako egune-tan». Espainiako Gobernuarekinere kritiko agertu da, itsasoko sal-bamendua «militarizatu» eginduelakoan. Esan du orain arteerakunde zibila izandakoa Guar-dia Zibilaren esku utzi duela.«Orain agindu militarren arabe-ra salbatzen da, eta ez gizatasunpremiengatik». Gainera, salatudu Espainiako Itsas Salbamen-duak orain soilik Espainiako ure-tan egiten duela lan: Marokokouretan noraezean dagoen ontzibaten berri izanez gero, Maroko-ko agintariei ohartarazi eta haienzain geratzen direla kexatu da,«sarri askotan, ontzia zelan hon-doratzen den begira».Hartu diren erabakiak «politi-

ka okerrak» iruditzen zaizkio.Aldaketa eskatu du. «Herriak za-paldu eta haien aberastasuna la-purtzeari utziko diogu? Ez? Ba,denak berdin jarraituko du; jen-deak derrigortuta ihes egiten ja-rraituko du. Hori aldatzeko prestgaude? Bestela, jai dugu».

I. Maruri Bilbao Zierbena

Kanpadenda guztiak el-karren ondoan zituz-ten lehen, baina orainahalegintzen dira el-

karrengandik aparteago egoten,eta, batez ere, kanpadenda ezku-tuagoan izaten. Besterik ez da al-datu. Gazteek hemen jarraitzendute, eta erakundeek ez dute ba-liabiderik jarri. Eta badirudi orainhedabideen eta politikarien inte-resa galdu duela», azaldu duMerce Puigek. Bilboko PortuanIngalaterrara, Portsmoutheraeroango dituen ferryra sartu nahiduten migratzaileez ari da. Haieilaguntza ematen dien Zierbenakoboluntario taldekoa da. Azken biurteetan albiste izan dira Albania-tik Erresuma Batura eroango di-tuen bidaiaren azken tartea poli-zoi modura egitea erabaki dutengazteak. Beti izan da eskura izanduten aukeretako bat, baina eznagusia: Frantziako GobernuakCalaisko kanpalekua hustu zue-nean hartu zuen garrantzia.«Konponbide gisa» Portu Agin-taritzak lau metroko horma bate-kin indartu zuen perimetroa.Gero eta gaitzago dute ferryra

sartu ahal izatea. Baina, Puigenarabera, horrek ez du gazteen as-moetan eraginik. «Orain, eurenbizitza gehiago arriskatu behardute, nahi duten hori lortzeko,baina berdin-berdin arriskatzendute». Hezur hautsi eta zaurigehiago dago orain gazteen arte-an. Joan den uztailean, batzuk in-toxikatu egin ziren. «Bide berribila, estoldetatik sartzea erabakizuten, eta ospitalean amaitu zu-ten; gazteetako bat zainketa bere-zietako unitatean egon zen». Na-

barmendu du istripuren bat du-ten aldiro «oso ondo» artatzendituztela Gurutzetako ospitalekomedikuek; «bakarrik zein lagun-duta joan». Komeriak gero izaten

dira, ospitaleko sendagiria jasota-koan. «Oina apurtu eta egun ba-tzuetan atseden hartzeko 20 edo30 egunez geldi egoteko agindudiotenari, adibidez, gizarte zerbi-

tzuek bizpahiru egunetarako os-tatua baino ez diote eskaini. Etakanpadendan ezin dira geldirikegon; ez da elbarri dagoen batekatseden hartzeko lekua».

Horrela, bada, herritar«eskuzabalek» eman-dako laguntza baino ezdute jasotzen. Puigek sa-latu du erakunde publi-koek entzungor egiten

dietela euren eskaerei. «Urte bieta erdi daramagu eskatzen, etajarraituko dugu: gutunak bidali-ko ditugu, bilerak eskatuko ditu-gu...». Azaldu du iazko udan Biz-

kaiko Gurutze Gorrikoak Zierbe-nan izan zirela eurekin batera bihilabetez. Migratzaileen egoeraaztertu eta Eusko Jaurlaritzari bi-daltzeko txostena egitea zen as-moa. «Dirudienez, guk azalduta-ko premiak ez ziren sinesgarriak.Eta, azkenean, ondorioztatu zu-ten guk esandako premia horie-xek zituztela». Gurutze Gorriko-ekin eta gobernukoekin harre-manetan jartzen ahalegindu dira,txostenaren berri izan eta zer neu-rri hartuko diren jakiteko. Bainaez dute erantzunik jaso. «Alferrikegindako azterketa» iruditu zaio.

Frantziak Calaisko kanpalekua itxi zuenetik, Bilboko Portua bihurtu da kontinentetik ErresumaBatura joateko bide nagusia migratzaileentzat. Oraindik ere asko dira ferryra sartu nahi dutenak.

«Ikusezin» bihurtu dira

Migratzaileen kanpadenda, Zierbenan, Bilboko Portutik gertu. MONIKA DEL VALLE / FOKU

Eusko Jaurlaritzaren enkarguz,egoera aztertu zuen GurutzeGorriak iazko udan, bainaoraindik ez da neurririk hartu

Bilbon ipini dituztenoheak ia hutsik egondira udan. Bitartean,jende askok kalean loegiten dugu urte osoan»

«Ez da bakarrik bat-batean etorritakoaklaguntzea. Aspaldietorritako jendea dagolaguntza premian»Ana Elena AltunaBizkaiko OEE plataformako kidea

‘‘


Ambuiberica enpresak Bizkaikoitunpeko anbulantzietan kontra-tu prekarioak eta diskriminaziosexista darabiltzala salatu dute.Enpresa horretako langile bat daJon Fernandez (Barakaldo, 1971).Zeintzuk lan baldintza dituzue?

Ambuiberica enpresak, aurreko-ak egiten zuen bezala, praktike-tako kontratuak egiten ditu.Kontratu horien xedea da treba-tzea formakuntza bukatuta sek-torean sartzen diren beharginak,ikasitakoa praktikan jar dezaten.Praktikan, ordea, enpresak kon-tratu horiek baliatzen ditu egitu-razko lanpostuak betetzeko.Askotan, gainera, langile horiekinolako ikuskapenik gabe jardu-ten dira: bakarrik joaten diraanbulantzian, eta laguntzaile batere eramaten dute, euren ardura-pean.

Osakidetzako anbulantzienzerbitzu programatua kudeatze-az gain, IMQrekin ere kontratuadu enpresak. Lan hori guk egitengenuen lehen, baina Osakidetza-ren zerbitzu programatura pasa-tu gintuztenez, enpresak prakti-ketako kontratuak egin zituenbehar zituen lanpostuak betetze-ko. Ambuibericak praktika kon-tratuekin betetzen ditu egituraz-ko postuak. Zer eragin du enpresaren joka-

bide orokortu horrek?

Gehienez, bi urte irauten dutekontratuok. Egoera horretan,ulertzekoa da langileei zaila ger-tatzea enpresaren aginduei ukoegitea. Egoera prekarioan daude-nei, esaterako, txanda aldaketaproposatzen badie zuzendari-tzak, zaila dute ezetz esatea. Ezbaitakizu kontratua luzatuko di-zuten. IMQren zerbitzurako lane-an ari diren langileei txandak al-datzen dizkiete egun batetik bes-tera. Egoera horretan, ezinezkoada lana eta familia uztartzea.

Horrez gain, praktika horrek

eragiten du esperientzia handikolangilerik ez izatea. Praktika kon-tratuarekin bi urtean trebatu di-ren eta segurtasuna hartu dutenlangileei kontratua berritu ezean,esperientzia hori galdu egiten da.Ondo dago praktiketako langile-ak hartzea, treba daitezen, bainaezin duzu kontratu mota horietengabe erabili benetan egitu-razkoak diren lanpostuak bete-tzeko.Noiztik zabiltzate horrela?

Hasieratik bertatik. Aurreko en-presak ere erabiltzen zituen prak-tiketako kontratuak. Langileokelkartzea zaila da, baina salatudugu egoera. Lortu genuen langi-leek euren egunerokoa antolatuahal izateko egutegiak osatzea,baina, lan egoera ezegonkorreanzaudenean, ez diozu esaten eze-tzik enpresak txanda aldaketakedo bestelakoak eskatzen dizki-zunean. Administrazio publikoak ez du

inolako kontrolik egiten?

Hori da daukagun arazo nagusie-tako bat. Sektore hau oso delika-tua da. Pazienteekin ari gara, ego-era delikatuetan dauden pertso-nekin. Ezin da publikoa beharkolukeen zerbitzua enpresa pribatubati eman eta zerbitzu egokiaematen duen ez aztertu. Kontuanhartu behar da enpresa pribatuekirabazi ekonomikoak lortzekohelburua dutela. Kontratu preka-rioak ez dira bateragarriak zerbi-tzu egokia ematearekin. Besteakbeste, pazienteak berandu iristendira tratamenduetara edo kon-tsultetara, eta galdu ere egiten di-tuzte ordu horiek.Zergatik da garrantzitsua zerbi-

tzu horretako langileek espe-

rientzia handia izatea?

Pazienteak mugitu behar ditugu,sarri asko, ohetik aulki batera,anbulantzian sartu eta atera...Gauza bat da ikasketak egitea,alegia, teoria. Praktika beste kon-tu bat da. Egunerokoan, ikasi etalandu beharreko gauza asko dau-

de: pazienteak, egoerak, jardunbeharreko lekuak... Esperientzia-rekin, detaileak eta trikimailuakikasten dituzu. Praktikaldia bete-ta kontratua berritzen ez badizuteeta beste langile bat kontratatzenbadute, berriz ere hasieratik abia-tu beharko du. Horrez gain, prak-tiketako langile batzuek zerbi-tzua eurek bakarrik egiten dute.Anbulantzia eurek gidatzen dute.Zuhurtziagabekeria hutsa da.Ondoan ez dute laguntza emangodien inor. Lan honetan sentsibili-tatea behar da, kontu handia.Egoera delikatuetan, deserosoe-tan edota mingarrietan dagoenjendearekin aritu behar gara. Bes-talde, salatu dugu ibilgailuetakoasko egoera txarrean daudela etaarriskuan jartzen dituztela langi-leak eta erabiltzaileak.Horrez gain, enpresak diskrimi-

nazio sexista egiten duela ere

salatu duzue.

Gidariaren laguntzaileak mailazigotzeko aukerak izaten dira. La-guntzaile horietako batzuei gidarilanetarako aukera eskaintzendiete. Emakumezko langile ba-tzuei zegokien, antzinatasunakontuan hartuta, igoera horreta-rako aukera, eta, eurei egin ordez,gizonezkoei egin zieten eskain-tza. Gauza bera gertatu zen prak-tiketako kontratuarekin lagun-tzaile gisa lanean ari zen besteemakume batekin ere. Horiei ereanbulantziak gidatzen uzten die-te, dauden beharretara moldatze-ko modua izan dezaten. Emaku-meei, ordea, proposatu ere ez zie-ten egiten. Antzinatasunhandiagoa izan arren, ez zietenematen aukerarik.Zer egingo duzue egoera sala-

tzeko?

Sindikatuek elkarlanean aritzekoasmoa dute. Denek batera aur-keztuko dugu salaketa, praktike-tako kontratuak baliatuta langi-leen baldintzak murrizten direla-ko. Lanpostuak mantentzekomodua dira, kostuak murriztuta.

«Ambuibericak praktikakontratuekin betetzenditu egiturazko postuak»

Jon Fernandez b Anbulantzietako langilea

Fernandezek iragarri du Ambuibericaren kontrako salaketa jarrikodutela elkarrekin anbulantzietako langileen sindikatuek. Salatu ere egindu emakumeei aukera gutxiago eskaintzen dietela mailaz igotzeko.

LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

8 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6aBerbetan


«Gogoangarria» izango da

2019ko uda Bilboko hotelentzat,

guztiak batzen dituen elkarteko

presidente Alvaro Diaz-Munio-

ren esanetan. Markak hautsi di-

tuzte. Abuztuan, beteak izan di-

tuzte eskainitako logelen %91.

Uztailean, portzentajea apalagoa

izan zen: %80 inguru. Baina hote-

letako arduradunentzat datu

«ikusgarria» da, horrelakorik ez

baitute lortu aurreko urteetako

hil berean. Diaz-Muniok aitortu

du «apur bat» behera egin duela

Alemaniatik eta Erresuma Batu-

tik etorri ohi diren bisitarien ko-

puruak. Baina, kontrara, gora

egin du Herrialde Katalanetatik

eta Espainiatik etorri direnenak,

eta horrek lagundu die balantzea

orekatzen. Igualtsu mantendu da

frantziarren etorrera.

Bilboko hotelen elkarteak es-

trategia bat ipini du martxan, etxe

turistikoen fenomenoari aurre

egiteko. Diaz-Muniok azaldu du:

«Hotel berriak ireki dira, eskain-

tza handitu dugu, eta prezioen

igoera orekatua izan da». Hain

zuzen ere, datorren hilabetetik

aurrera, Bilbok lau izarreko beste

hotel bat edukiko du: Sercotel tal-

deak jesuiten egoitza zaharrean

eraiki du, eta zabaltzeko prest

dago ia. Gaur egun, Bilbok 74 ho-

tel ditu, eta, guztira, 8.022 ohe es-

kaintzen dituzte. Iaz, 1,8 milioi bi-

sitariri eman zieten zerbitzua.

Hoteletako buruek uste dute

asmatu dutela; batez ere, eskain-

tza handitzean oinarritu den es-

trategiarekin. Uda zelan joan den

ikusita, baikor agertu dira urteko

balantzeari begira. Batez besteko

okupazioa %70 izango dela au-

rreikusi zuten, eta, orain arteko

datuei erreparatuta, lortzeko mo-

duan egongo direla iruditzen zaie.

Dena den, bada lortu ez duten

helburu bat: oraindik ere, ez da

gau bira iritsi Bilbora datozen bi-

sitariek hoteletan igarotzen duten

batez besteko denbora. Era bere-

an, udako hilabeteei ez diete ate-

ratzen «behar besteko etekina»:

urria da hilabeterik errentaga-

rriena hiriburuko hotelentzat,

kongresu eta jardunaldiei esker.

Udazkenean, logelen prezioa %15

eta %20 artean garestitzen da, bil-

kura horien antolatzaileak «or-

daintzeko prest» baitaude.

Bilboko hotelek markak hautsi

dituzte uztailean eta abuztuanOkupazioa %80 eta %90 artean ibili da bUste dute estrategia «ona»izan direla prezioen igoera «orekatua» eta eskaintza handitzea Turista talde bat, Bilbon. MARISOL RAMIREZ / FOKU

9BIZKAIKO HITZA

Ostirala, 2019ko irailaren 6a Gaiak


Laudioko Udalak (Araba) herrikohiltegia itxi zuen abuztu hasieran,Ura Uraren Euskal Agentziak isu-ri batzuk salatu ondoren. Ustez,arazoa konpontzean irekiko duteberriro. Erabaki horrek eragin zu-zena izan du Bizkaiko abeltzai-nengan. Bilboko Zorrotzako hil-tegia eta Durangaldeko Erraldeitxi zirenetik, etxean ez dute izaneuren beharrei erantzungo dienazpiegiturarik. Karrantzako udalhiltegia baino ez dago gaur egunzabalik, eta soilik haraneko abel-tzainei ematen die zerbitzua; ur-tean, 400 bat buru inguru hiltzendituzte. Gainontzeko herri eta es-kualdeetakoek Laudiora edo Gi-puzkoako hiltegietara jotzendute. Hala, Bizkaitik kanpoko hil-tegietan, urtero, batez beste,8.000 abelburu inguru hiltzendira; horietatik 2.000tik gora,Laudiokoan. «Asko dira. Berezi-ki, gertuko eskualdeetako abel-

tzainek erabili izan dute, Enkar-terrikoek, Arratiakoek, Ezkerral-dekoek eta Mungialdekoek.Orain, Gipuzkoaraino joan behardute, urrunago joateak eragitenduen guztiarekin», azaldu duEHNE Bizkaia sindikatuko Alber-to Llonak. Durangaldeko, Lea-Artibaiko eta Busturialdeko abel-tzainek jo izan dute orain arte Gi-puzkoako hiltegietara; batez ere,Oñatikora edo Urkaiko koopera-tibak Zestoan duenera.

«Sektorean argi ikusten duguBizkaian dagoen premia. Admi-nistrazioak ere bat egiten du diag-nostikoan. Baina, gero, ekimenpribatuaren alde egiten du», ke-xatu da Llona. Azaldu duenez,Eusko Jaurlaritzak uste du hiltegibat ez dela zerbitzu publikoa, eta,era berean, iruditzen zaio publi-koa den bat martxan jartzea en-presa pribatuek edo kooperatibekkudeatzen dituztenei konpeten-tzia desleiala egitea izango litzate-keela. EHNE sindikatua ez dago

ados iritzi horrekin. Dena den,Bizkaian ireki beharko litzateke-en balizko hiltegiaren kudeaketapribatua izatea onartzeko prestdaude. Hala ere, ohartarazi du az-

piegitura abiarazteko egin beha-rreko lehen inbertsioan ezinbes-tekoa dela laguntza publikoa ja-sotzea. «Egon badaude dirulaguntzak, baina ez dira nahikoa.Uste dugu Eusko Jaurlaritzak eta

Bizkaiko Foru Aldundiak gauregun dutena baino inplikaziohandiagoa izan beharko luketela;bestela, ezinezkoa da. Hiltegiak ezdira negozio errentagarriak; bes-

tela, Bizkaian ez genuengabezia hau izango. Ezdago, eta ez duzu topatu-ko dirua jartzeko prestdagoen inor». Eurek ho-rregatik uste dute zerbi-tzu publikoa dela.

Balizko hiltegi berrihorri bultzada ematekoasmoz, Lardeki izenekotaldea sortu zen 2016an.EHNEk eta sektorekobeste sindikatuek, Lorrakooperatibak, Bizkaikomendi nekazaritza bule-go batzuk eta industria-

ko ordezkariak izan dira bultza-tzaileak. Eurekin batera, gauregun, Bizkaiko 70-80 baserritarere badira bazkide. Lursail bilaibili dira, eta diru laguntzak begi-ratzen. Baina ez dute proiektua

martxan jartzeko aukerarik ikusi,eta Llona ezkor agertu da: ez duuste epe laburrean lortuko dute-nik. «Ez naiz ausartzen esaterabost urte barru proiektua egitekogai izango garenik. Ez dut ikustenerakundeen aldetik behar denkonpromisorik. Horregatik, gu-retzat, orain, lehentasuna duLaudioko hiltegia berriro zabalikegon ahal izateak». Udalarenaizan arren, enpresa pribatu batekkudeatzen du, eta datorren ne-guan amaitzen zaio esleipenarenkontratua enpresa horri. «Orainerabaki beharko dute nork egin-go dion aurre isuriak konpontze-ko egin behar den inbertsioari,edo enpresak edo udalak».

Kanpora hiltegi bilaBereziki, Label ziurtagiria duen

haragia saltzen zuten abeltzainek

igarri dute Laudioko hiltegiaren

itxiera. Derrigor Gipuzkoara joan

behar dute. Izan ere, ziurtagiri hori

lortzeko baldintzetako bat da abel-

burua Araban, Bizkaian edo Gi-

puzkoan hezia eta hila izatea. Be-

raz, Araban eta Bizkaian hiltegirik

ez dagoenetik, Gipuzkoa dute au-

kera bakarra. Horrek kostuak as-

ko handitzen dizkie, baita garraio-

rako behar duten denbora ere.

Dena den, ziurtagiridunak ezdira arazoak dituzten bakarrak.«Oraintxe, bakoitzak topatzendu egokiena den irtenbidea. Ara-bako asko eta Bizkaiko batzukMirandara [Burgos, Espainia] joa-ten hasi dira; beste batzuk, Kan-tabriara [Espainia]», azaldu du.Llonaren esanetan, horrek ez da-kar soilik kostuak handitzea. Ba-ditu beste ondorio batzuk. «As-kotan berba egiten dugu klima al-daketaz, horri aurre egitekoekonomia zirkularraz; baina,gero, ikusten dugu behar direnazpiegiturak falta direla».

Haren ustetan, horrez gainera,apurtu egiten da abeltzainen, ha-rakinen eta kontsumitzaileen ar-teko katea. «Ganaduarekin diruairabazi nahi duenak aukera biditu: edo saldu txahala lodituta,edo amarren errapeetatik kendueta beste bati saldu loditzeko. Biz-kaiko hiltegiak itxi zirenean, ha-rakin, baserritar eta kontsumi-tzaileen arteko katea hautsi zen,eta ikusi dugu joera gero etagehiago dela beste batek loditze-ko saltzea, Gipuzkoara edo Ara-bara». Bizkaiko EHNEko kideekuste dute behin kate hori apurtze-an, oso zaila dela lehengoratzea.«Hor sartzen dira industria han-diagoak, handizkariak... eta bete-tzen dute ekoizle txikiek hutsikutzi dugun lekua. Ezinbestekoada kate horiek berrosatzea, be-randu izan baino lehen».

Hiltegia behar dute abeltzainekEgun, Karrantzako udal hiltegia baino ez dago Bizkaian, eta soilik herrikoei ematen diezerbitzua bAbeltzainek salatu dute egoera okertu diela Laudiokoa behin-behinean ixteak

Karrantzako udal hiltegia, artxiboko irudi batean. MONIKA DEL VALLE / FOKU

10 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6aGaiak

Hiltegiak ez dira errentagarri.Bestela, Bizkaian ez genuengabezia hau izango. Inor ezdago prest dirua jartzeko»

«Bizkaiko hiltegiak itxizirenean, hautsi egin zenharakinen, baserritarren etakontsumitzaileen arteko katea»

Alberto LlonaEHNE Bizkaia sindikatuko kidea

‘‘

Natalia Salazar Orbe Busturia

Eguzkia, ura, urtaro-ak, behe lainoa etanaturaren koloreaketa indarra nonahi.Denak klik batean

harrapatu nahian eta, aldi bere-an, horiek guztiek ikuslea argazkibarrura erakarri guran. BusturikoEkoetxea Urdaibain dagoen era-kusketak, Euskal Herria Natureizenekoak, irudi bakoitzarenagertokira darama bisitaria; hori-xe helarazi nahi diete artistekikusleei. Hala azaldu du erakus-keta antolatu duen Click taldekokide Iskander Barrenak: «Berta-ratzen diren behatzaileak natura-ra gerturatzen ari garela pentsatunahi dugu, eta, aldi berean, natu-raren hauskortasunaz eta ederta-sunaz jabetzea». Gizakia gutxi edo batere sartu

ez den inguruneak bilatzen saiatudira, batez ere, irudi lagina osatuduten hamabi argazkilariak.«Beraz, behatzaileak ikusten ariden hori sentitu edo usaintzeagustatuko litzaiguke. Gure ingu-rua eraikinez beteta egon arren,fauna eta flora biodibertsitatehandia dugu, zoritxarrez jende

askok ezagutzen ez duena. Etaharrituta geratzen dira EuskalHerrian orkideak ditugula ikus-tean, adibidez. Esaldi batean: bizigaren lurraldearen xarma eraku-tsi nahi dugu».Helburua lortu dute. Barrikako

hondartzako harlauzen gaineanetzanda irudika dezake bere bu-rua ikusleak. Urbasako (Nafa-rroa) enbor biluzien artean,zuhaitzek lurrera bota dituztenarropa zimelduen gaineko ka-rraska entzutea ere irudituko zaiobisitariari. Eta uraren etengabekojarioa atzean, hari musikal bezalasentituko du. Zipriztinak, lainoa-ren hezetasuna, elurraren hotzaeta arbola arteko iluntasuna ze-harkatu guran ari diren eguzkia-ren izpiak soingaineko zuria urtuguran. Eta elurra ezkutuan, berezuriari eta solidotasunari eustekoborrokan.Euskal Herriko natura taulara-

tu dute erakusketaren bidez. Ze-hatzago, Hego Euskal Herrikoa.Ahalik eta jende gehienari eraku-tsi nahi diote naturarik hurbilena:«Gugandik gertuen dagoen hori.Lekuak, mementoak, argia, kolo-rea jendarteratu. Baita ingurune-ak gugan eragiten dituen sentsa-

zio eta sentimenduak ere». Esaldibatean laburbildu du ideia:«Hazten ikusi gaituen lurraomentzeko moduko zerbait izan-go litzateke». Mitologiak eta kondairek natu-

rarekiko lotura horretan izan du-ten eraginari ere aipamen egin dioClick taldeko kideak. «Gure mi-tologiak basoko jauntxoez edotaibai eta aintziren ertzean ile luzea

orrazten duten laminen inguruanhitz egiten digu. Ez da harritzekoahalako istorio ederrak entzundaoso harreman berezia garatu iza-na gure inguru naturalarekin».Harreman eta magia horiek na-

bari dira irudietako batzuetan,magiko bihurtu dituzten kokale-kuak ere jaso dituzte-eta: gaua etaeguna norgehiagokan ageri diraGaztelugatxe gainean. Ilargiaeguzkia garaitu nahian, eta azkenhori, bere argiari eutsita, inorkitzalarazteko asmorik ez duela.Ospetsu bilakatu diren ere-

muen ondoan, agertoki ezezagu-nagoak ere jaso dituzte. Ipuin ba-tetik ateratako baso barrua irado-kitzen du, esaterako, Andoingour-jauziak, Araban. Ur azpitikatera eta haitzetako baten gaine-an eserita ilea orrazteari ekingodion laminaren bat aterako delairudituko zaio argazkia ikustenduenari. Argazki zirraragarri horien on-

doan, Trianoko mendiek bestela-ko irudia daramate bisitariarenbegietara: meatzaritza jarduerenberreskuratzea islatzen duten ar-gazkiak dira. Antolatzaileek lan nekeza izan

dute erakusketa osatzen dutenirudiak aukeratzeko. «Ezinbeste-koa zen Gaztelugatxeko Donieneedo Nerbioi ibaiaren jauzi parega-bea bezalako leku ikonikoak era-kustea, baina Euskal Herriak bes-te hainbat leku ikoniko ditu, ba-tzuk besteak baino ezagunagoak:Arabako lautadak, basoetakoleku ezkutuak edota Trianokomendiak». Naturarekiko erres-petua zabaltzeko harri koskorrajarri du taldeak: «Ez da erraza be-hatzaile guztiei nahi dugunatransmititzea, baina pausoz pau-so gizarteari naturarekiko sentsi-bilizazio eta errespetua transmiti-tzea lortuko da».

‘Euskal Herria Nature’ erakusketa ikusgai dago Ekoetxea Urdaibain: ikusleek «naturasentitzea» du helburu laginak, eta hamabi argazkilarik ateratako 30 irudiz osatua dago.

Naturak munduari oparitua

Barrikako hondartzan ateratako argazkia da ‘La cueva del dragon’. JONATAN ALONSO FERNANDEZ

‘Belleza escondida’ -k Orozkoko ur jauziaren irudia aurkezten du. JOSEBA IBARBIA

11BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6a Gaiak

Lortuko da gizartearinaturarekikosentsibilizazioa eta errespetuatransmititzea»Iskander BarrenaClick taldeko kidea

‘‘

12 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6aProposamena


Mende erdia

bete da gi-

zakiak le-

henengoz

ilargia za-

paldu zue-

netik. Zuri-beltzean iritsi ziren

irudiak etxean telebista zutenen

begietara. Orduz geroztik, abiada

bizian eraldatu da teknologia. Te-

lebistako irudiak koloreztatzea-

rekin hasi, eta harremanak izate-

ko moduak aldatzera bultzatze-

raino iritsi da. Sakelako telefonoa

besoaren luzapena bilakatu da ia.

Hori aztertu, eta etorkizunak

planteatzen dituen erronkei

erantzun posibleak ematen saia-

tzen ari da Getxophoto jaialdia.

Jokin Aspuru festibalaren zuzen-

dariaren berbak dira: «Azelera-

zioak, automatizazioak, adimen

artifizialak eta, oro har, aurrera-

pen zientifikoek erronka berriak

proposatzen dizkigute; transhu-

manismoarenkontzeptura hur-

biltzen ari gara». Horrek guztiak

gizakiari eta munduari zer-nola

eragingo dion aztergai du asteaz-

kenaz geroztik Getxophotok,

Post Homo Sapiens. Etorkizuna

programatu izenburupean.

Teknologiarekiko mirespena,

gorrotoa, beldurra eta haren era-

gina aztergai dituzten artisten la-

nak jaso dituzte hilaren bukaera-

ra arte luzatuko den

jaialdian. Hausnarketa

horren bidez emango

diote bukaera Monika

Allendek duela hiru urte

abian jarri zuen trilogia-

ri. Hark laburbildu du bukatzear

den bere komisariotzaren helbu-

rua: «Oro har, esango nuke de-

nok dugula sentipena aldaketa

garai batean bizi garela, teknolo-

gia berrien agerpenaren ondo-

rioz. Ezagutzen ez dugun etorki-

zun baterantz goazela dirudi, eta

nolabaiteko ezinegona sortzen

digu horrek. Nondik gatozen eta

nora goazen aztertzea izan da az-

ken hiru urteetako jaialdiaren as-

moa».

Etorkizun hori gaur da. Gober-

nu batek modu ofizialean ziborg

moduan aitortu duen lehen giza-

kiaren presentziak agerian utziko

du hori. Getxophoton izango da

Neil Harbisson. Antena bat du

burmuinean sartua. Horri esker,

gizakiaren begiak ikus ditzakeen

zein ikus ezin ditzakeen koloreak

antzematen ditu. Lurretik kanpo-

ko koloreak ere antzematen ditu,

gainera, sateliteekiko konexioa

baliatuta. Irudiak, bideoak, musi-

ka eta telefono deiak zuzenean

jaso ditzake burmuinean, Inter-

neterako konexioa baliatuta.

Harbissonek sentitzen du bera

teknologia dela. Ingalaterran jaio

zen ekintzaileak ziborgtzat du

bere burua. Duela hamar urte Cy-

borg fundazioa sortu zuen. Giza-

kiei ziborg bihurtzen laguntzea

da nazioarteko erakunde horren

egitekoa, baita haien eskubideak

defendatu eta ziborg artea susta-

tzea ere.

Teknologia, arazoBeste muturrean, teknologia ara-

zotzat duten pertsonen afera tau-

laratu du jaialdiak. Better call

Saul-ek, Breaking Bad telesaila-

ren spin off-ak, pantailara era-

man zuen elektrosentsibilitatea

pairatzen dutenen arazoa. Fre-

kuentzia altuko eremu elektro-

magnetikoarekiko esposizioak

sortutako gaitza da, baina ez dago

aitortuta modu ofizialean. Nahi-

koa ebidentzia zientifikorik ez da-

goela diote zientzialariek. Telefil-

mean barregarri ageri da Chuck

McGill, protagonistaren anaia.

Fikziotik harago, hainbat he-

rritarrek ondorioak pairatzen di-

tuztela salatu dute. Eta horien

oihartzuna Getxora iritsi da,

Claudia Gori argazkilariaren es-

kutik. The Sentinels: Electrosen-

sitivity in Italy lana nazioarteko

Open Call lehiaketaren bidez jarri

dute erakusgai jaialdian.

Gaitz hori pairatzen dutenen

arabera, nekea, zefalea, arreta jar-

tzeko ezintasuna eta hezurretako

eta muskuluetako mina izaten

dute. Horien eragileak egunero-

koan edozein etxetan aurki dai-

tezkeen aparatuak dira: wifia, te-

lefono mugikorrak, ordenagailu

pantailak, mikrouhinen labeak

zein urrutiko aginteak.

Etorkizuneko zentinelakGori argazkilariak gizakiaren eta

ingurunearen arteko harremana

aztertu du, eta etorkizuneko zen-

tinelak deritzenei buruzko lan

sentibera eta informatiboa garatu

du. Erradiazioetatik babesteko

pertsona horiek erabiltzen dituz-

ten tresnen argazkiak egiten ditu

artistak. Gaitzaren ondorioz da-

rabilten bizitza estiloaren eragi-

nez pairatzen duten isolamendua

ere taularatzen du haren lanak.

Beren planetan errefuxiatu diren

pertsona gisa aurkeztu ditu.

Claudia Gorirekin batera, beste

lau artistaren lanak aukeratu di-

tuzte 35 herrialdetako 190 propo-

samenen artetik: Haley Morris-

Cafieroren The Bully Pulpit; Jaak-

Aurrerapen zientifikoek gizakiari dakarzkioten erronkaberriak eta horiek munduari zer-nola eragingo diotenaztertzen ari dira hilabete honetan Getxophoton. Hogei erakusketa daude ikusgai, ‘Post Homo Sapiens.Etorkizuna programatu’ izenburupean.

Norabideaaztergai

1

Ziborg gisa aitortuta dagoenlehen gizakiaren presentziakerakutsiko du Getxophotonetorkizuna iritsi dela

BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6a

ko Kahilaniemiren Past-It; Fede-

rico Estolen Heroes del brillo eta

Ezio D’Agostinoren NEOs.

Denera hogei erakusketa es-

kaintzen ditu Getxophotok, batez

ere, espazio publikoan. Ikus-en-

tzuleekiko elkarrizketa irekia

proposatu nahi du fatxadetan,

parkeetan, aretoetan, utzita dau-

den lekuetan, azoketan eta beste

hainbat espaziotan jarritako iru-

dien bidez. Planteamendu horri

esker, irudiak era guztietako

ikusleengana irits daitezke, eta ez

dira mugatzen profesionaletara

soilik.

Bost dira jaialdiaren ardatzak.

Hala bereizi dituzte antolatzaile-

ek: erakusketak; mundu osoko

artistei ateak zabaltzen dizkien

nazioarteko open call-a; heziketa

programaren parte diren labora-

tegiak; kultur ekosistema indar-

tzea ahalbidetzen duten kultur

agenteen eta erakundeen arteko

elkarlana; eta irudiei eta lanbidea-

ri buruzko hausnarketarako par-

tekatutako espazio gisa gauzatzen

diren topaketa eta jarduerak.

Ikuspegi eta lengoaia anitzArtista bakoitzak, bere ikuspegia

ez ezik, lengoaia bisual propioa

ere eraman du jaialdira. One of

them is a Human lana aurkeztu

du Maija Tammik. Lau erretratuk

osatzen dute lana. Hiru androide-

ren —gizaki itxura duten robo-

tak— eta pertsona baten aurpe-

gien erretratuak dira. Baina era-

kusketan ez da zehazten zein den

benetako gizakiaren aurpegia,

ezta benetan halakorik dagoen

ere.

Ziberjazarpena mahaigainera-

tu du, berriz, Haley Morris-Cafie-

ro argazkilari estatubatuarrak.

The Bully Pulpit lanean, Interne-

ten jazarpena pairatu duen artis-

taren beraren esperientzia jaso

eta taularatu du. Sarean bera ja-

zartzen zuten erasotzaileen profi-

lak aztertu ondoren, haietaz mo-

zorrotzen da, eta argazkietan bi-

dali dizkioten iruzkinak

txertatzen ditu. «Itsusi» eta «gi-

zen» komentarioak jaso izan

ditu, besteak beste. Internetek es-

kaintzen duen segurtasun senti-

pen faltsua erakutsi nahi du artis-

tak. Emakumeen gorputzaren

irudikapen bisualari eta lotuta

aurkezten dituen edertasuna,

onarpena, tolerantzia eta ziberja-

zarpenaren moduko kontzeptuei

buruz gogoeta egitera behartzen

du ikuslea.

Internetek eraso egiteko ahal-

bidetzen duen inpunitatea alde

batera utzita, zientzia eta tekno-

logiaren bitartez giza gorputza

hobetzea proposatzen duen

transhumanismoa du oinarri

Matthieu Gafsouren –H+ lanak.

Gaiaren trataera zabala egiten du

kontzeptualki mugimendu inte-

lektual horrek. Hain zuzen, biho-

tzeko taupada markagailuen edo

telefono adimendunen gisako

eguneroko gailuetatik hasi eta hi-

lezkortasuna lortzeko gorputz

biologikoa utzi eta makina batez

ordezkatzeko esperimentueta-

raino doazen kontzeptuak hartu

ditu. Gafsouren lanak munduan

zehar egindako bidaietan aurki-

tutakoak erakusten ditu: labora-

tegi handietako zientzialariak,

garajeetan lan egiten duten bio-

hackerrak eta mugimendu ho-

rrekin lotutako objektuen argaz-

kiak jarri ditu ikusgai artistak.

Zientzia, teknologia eta globali-

zazioa, etorkizunean zer-nola bi-

deratu aztergai. Horixe Getxon

egiten ari diren hausnarketa,

artearen eskutik. Aspuruk eman

du gakoa: «Azken urteetan mun-

duan izan diren aldaketen aurre-

an, indar handia hartu du globali-

zazioaren aurkako mugimen-

duak; baina, diotenez, etorkizu-

nean robotizazioaren kontrako

mugimenduak hartuko du leku

hori».

13Proposamena

2

3

4 5

1 Reiner Riedler. Bizitza bera

ulertu gabe makinek bizitza nola

zaintzen duten aztertu du artistak.

2 Jan Hoek. Nairobiko moto-ta-

xilariekin egindako proiektua aur-

keztu du Jan Hoek holandarrak.

3 Claudia Gori. Eremu elektro-

magnetikoek kalte egiten diete-

nen egunerokoa islatu du Gorik.

4 Neil Harbisson. Ziborg izaera

aitortu dioten lehen gizakia da.

5 Riedlerren makinak. Zenbait

objekturen hoztasun zientifikoa

ageri da Riedlerren argazkietan.

MUSIKA

ABADIÑOAtlantida, State Alerta

eta Klown.

bGaur, 00:00etan, Muntsaratzen.

ABADIÑOLarima: disko festa.

b Igandean, 18:00etan,

Muntsaratzen.

ARTEAGARockalean.bGaur, 21:30ean, kalez kale.

ARTEAGAApache.bGaur, 23:00etan, plazan.

ARTEAGALehian.bGaur, 02:00etan, plazan.

ARTEAGADJ Xaibor.bBihar, 18:30ean, Batzokiko plazan.

ARTEAGA Jokaldi.bBihar, 20:00etan, plazan.

ARTEAGAMG Banda, Erabateraeta DJ Isma.

bBihar, 23:00etan, plazan.

ARTEAGALuhartz.b Igandean, 18:00etan, plazan.

BARAKALDOThe Renteria

Alligators.

bGaur, 20:00etan, Bizkaia kalean.

BARAKALDOFer Zapa Sound.

bGaur, 20:30ean, Casa Enolen.

BARAKALDOUnholy Covers.

bGaur, 23:00etan, Gorostizaan.

BARAKALDOSabes Muy Bien.

b Igandean, 13:30ean, Costa del Sol

tabernan.

BARRIKACarlos Carranza & LosDescarrilaos.

bBihar, 20:00etan, Golfo Norten.

BASAURIGora Herria.bGaur, 23:00etan, El Caleron.

BERMEOSanta Cruz

eta Hijos del Pesebre.

bGaur, 22:00etan, Beleza Malandran.

BERMEOBeta Brothers.

bGaur, 00:00etan, txosnetan.

BERMEOWyoming y los Insolventes.bBihar, 22:30ean, Kafe Antzokian.

BERMEO I Love 80’.

bBihar, 23:00etan, Lameran.

BERMEOAiarako Musika Banda.

b Igandean, 13:00etan, Santa Maria

elizan.

BERMEO Jacuzzi Boys.

b Igandean, 13:30ean,

Beleza Malandran.

BERMEOElustondo neba-arrebak.

b Igandean, 13:45ean, Almikako

jaietan.

BERMEOSabin Guaresti.

b Igandean, 21:00etan, txosnetan.

BERMEOShow Must Gau On.


Kafe Antzokian.

BERMEOMariachi Imperial.

bAstelehenean, 19:00etan,

Lameran.

BERMEOUrrats.

bAstelehenean, 22:00etan,

Lameran.

BERMEOMagnetico Grupo Robot,

Urgatz eta Addar.

bOstegunean, 21:00etan,

txosnetan.

BERMEODJ Itzaletan Sua.


Txiribogan.

BILBOMotorastola

eta No Sanctuary.

bGaur, 20:00etan, Muellen.

BILBOPrimital Brothers.

bGaur eta bihar, 20:00etan,

Pabilioi 6n.

BILBOLuke Wilson-King & Band

eta James Room & Weird Antiqua.

bGaur, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBODebares.

bGaur, 22:00etan, Miribillako

jaietan.

BILBOAlvva DJ Set.

bGaur, 00:00etan, Muellen.

BILBOCalle del Remolino.

bBihar, 20:00etan, Areatzan.

BILBOMorat.

bBihar, 20:30ean, Bilbao Arenan.

BILBOEl Incongruente Proyecto.

bBihar, 21:00etan, Miribillan,

Behekoa tabernan.

BILBOThe Dealers

eta Mystic Braves.

bBihar, 21:30ean, Azkenan.

BILBOMcEnroe eta Nebraska.

bBihar, 22:00etan, Kafe Antzokian.

BILBOMati.

bBihar, 22:00etan, Via de Fugan.

BILBODiscoteka eta Ke Musika.

bBihar, 23:00etan, Ollarganen.

BILBOHannah Wicklund

& The Steppin Stones.

b Igandean, 20:00etan, La Nuben.

BILBOHugs of the Sky eta Voidesc.

bAstelehenean, 19:00etan, Shaken.

BILBODopethrone eta Ballard.

bAstelehenean, 20:30ean,

Kafe Antzokian.

BILBOAintzane Aranguena, Al

Karpenter, Asier Barredo, Garazi

Gorostiaga, Garazi Navas, Itziar

Markiegi, Koldo Ansoleaga, Lorea

Oar-Arteta, Maria Seco, Myriam

Rzm eta Natalia Fernandez: soinu

arte experimentaleko kontzertuak.

bAsteazkenean eta ostegunean,

19:00etan, Bilbao Arten.

BILBOSlader Tongue.

bAsteazkenean, 20:00etan, Shaken.

BILBOCharley Crockett & Band.

bAsteazkenean, 20:30ean,

Kafe Antzokian.

BILBOMatt Woods.

bAsteazkenean, 21:00etan,

La Nuben.

BILBOSmile.

bOstegunean, 19:00etan, Fnac-en.

BILBOFake Teddy, Go Cactus,

Airu eta The Amsterdammers.


Bilborocken.

BILBOFrankie & The Witch Fingers.

bOstegunean, 20:30ean,

Kafe Antzokian.

BILBOAitor Otxoa & Mad Mule,

La Secta eta Silver Surfing Machine:

Roky Erickson. We’re gonna miss

him.


Kafe Antzokian.

BILBOLos del Humo.


Olabeagako jaietan.

DURANGOCharlie Cosh & Mikel

Gaztañaga.

bGaur, 20:00etan, Gran Hotelen.

ELORRIOArantza eta Pantxo.

bGaur, 18:30ean, Aldatsekuan.

ELORRIOPuro Relajo.

bGaur, 19:30ean, Urarkan.

ELORRIOCienfuego, Zuretzako

Mezua eta Ziztada & Rlanz.

bGaur, 23:30ean, gaztetxean.

ELORRIOThe Riff Truckers, eta

Niña Coyote eta Chico Tornado.

bGaur, 23:30ean, txosnetan.

ELORRIOSerdike DJak.


ELORRIOGoizargi Gospel Choir.

bBihar, 21:00etan, Arriolan.

ELORRIODr. Serrutxo DJ.

bBihar, 22:30ean, plazan.

ELORRIOTributo Abba Revival.

bBihar, 22:30ean, Urarkan.

ELORRIOEstutu eta Kontuz.

bBihar, 23:00etan, gaztetxean.

ELORRIODJ Reimy.

bBihar, 23:30ean, txosnetan.

ELORRIOManez eta Kobreak.

b Igandean, 19:30ean, plazan.

ERANDIOLa Mara

eta Jose de Arte.

bBihar, 21:30ean, Bostak tabernan.

GETXOC4 Trio.

bGaur, 19:00etan,

Areetako Geltokia plazan.

GETXOMarta Gomez

eta Javier Ruibal.

bGaur, 21:00etan, Areetako

Geltokia plazan.

GETXODown the Ladder.

bGaur, 22:45ean, Zearbiden.

GETXOMasiompa.

bGaur, 23:00etan, Erromoko

Santa Eugenia plazan.

GETXOKantu Kolore: Honolulu.

bBihar, 16:30ean, Erromoko


GETXOGwennyn.

bBihar, 19:00etan,


GETXOMariza.

bBihar, 21:00etan,


GETXOUgandan Sticks.

bBihar, 23:00etan, Erromoko


GETXOMcOnak.



GETXOSkerryvore.



KARRANTZAGora Herria.bBihar, 23:00etan, Soscañon.

LEIOAUrrats.bGaur, 23:30ean, Ondizko jaietan.

LEIOADulce Castigo eta Galker.bBihar, 22:30ean, Ondizko jaietan.

LEKEITIOAnita Parker eta Gatibu.

bGaur, 22:30ean, plazan.

LEKEITIOLa Mare, Des-Kontrol

eta McOnak.


LEZAMADomezain, Hakima Flissi,Kartzarot, Mamagigis eta Garilak 26.

bGaur, 22:00etan, txosnetan.

LEZAMAEkidazu eta EHUkoabesbatzak.

bBihar, 20:00etan, elizan.

LEZAMABad Sound, Huntza eta Oxabi.

bBihar, 23:00etan, txosnetan.

LEZAMADJ Xaibor.b Igandean, 17:00etan, plazan.

LEZAMAEingo taldea.b Igandean, 19:00etan, txosnetan.

Elorrio b Ferixa Nausikoak

Azken asteburua, gogozAstebete da Elorrion Ferixa Nausiko jaiak hasi zirela, baina azken txanpa-

ra gogotsu heldu dira, eta gaur, bihar eta igandean badute non gozatua.

Kontzerturik, behintzat, ez dute faltako: Niña Coyote eta Chico Tornado

—argazkian— eta The Riff Truckers ariko dira, gaur, txosnetan. HITZA

14 BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6aAgenda

LEZAMAGauargi.bAsteartean, 19:30ean, plazan.

PLENTZIAVan Sobre Ruedas ekitaldia.

bGaur, bihar eta etzi, 19:00etatik

23:00etara, Ontziola plazan.

PORTUGALETEMr. JL.bBihar, 19:00etan, La Perdizen.

SANTURTZIBilboko Orkestra Sinfonikoa.

bGaur, 20:30ean, Serantes aretoan.

SANTURTZILiher eta The GuiltyBrigade.

bGaur, 23:00etan, Mamarigako

jaietan.

SANTURTZILa Puta Cienaga eta Trikizio.

bBihar, 23:00etan, Mamarigako

jaietan.

SOPELANickel & Rose: Milwaukee - USA - Americana.

bGaur, 20:00etan, Gardokiko

Atalaian.

UGAO Itziarren Semeak

eta Modus Operandi.

bGaur, 22:00etan, plazan.

UGAOSusterbaks, Polo de Palo,

Erruki Jauna, Mummia eta

Spearwheels.

b Igandean, 18:00etatik aurrera,

Felipe tabernan.

URDULIZLos Platero, Triscando en la Hierba eta

Iros Todos a Tomar por Culo.

bGaur, 23:30ean, Landan.

URDULIZGarilak 26.bBihar, 23:00etan, Landan.

URDULIZGaupasa.b Igandean, 20:00etan, Landan.

URDUÑASimplemente Iñigo eta Una de Dos.

bGaur, 20:00etan, Antiguako

jaietan.

ZALDIBARBurn in Hell eta Slander Tongue.

bAsteartean, 19:00etan, Sorgin

tabernan.

ANTZERKIA

BILBOPentacion: La fuerza

del cariño.

bGaur, bihar eta etzi, 20:00etan,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOSOM Produce:

West Side Storymusikala.

bGaur eta bihar, 17:00etan, eta

igandean, 18:00etan, Arriaga

antzokian.

BILBOLet’s Go: Ghost, el musical.

bGaur eta bihar, 18:00etan eta

21:30ean, Euskalduna jauregian.

BILBOGurutze Beitia eta

Josu Ormaetxe: Puerta con puerta.

bGaur eta bihar, 20:00etan,

Euskalduna jauregian.

BILBOPabilioi 6: Ocaña.


igandean, 19:00etan, Euskaldunan.

BILBODaniel Veronese: Invencibles.


igandean, 19:00etan, Euskalduna

jauregian.

BILBOGanso & Cia: Babo Royal.

bGaur, 20:30ean, Solokoetxeko

saskibaloi kantxan.

BILBOMaribel Salas, Gorka

Minguez, Gemma Martinez

eta Mikel Santamarina:

¿Cómo hemos llegado a esto?.

bGaur eta bihar, 20:30ean,

eta igandean, 19:30ean,

Campos Eliseos antzokian.

BILBOQuique de la Fuente,

Abraham Marin, Txapela Cadiz

eta Jesus Piña: Ocho apellidos

andaluces.

bBihar, 21:00etan, Bilborock

aretoan.

BILBOTrapu Zaharra: Turistreatzen.

b Igandean, 18:30ean, Olabeagako

ermitan.

BILBOPentacion: Perfectos

desconocidos.

bDatorren asteazkenetik ostiralera,

19:30ean, Arriaga antzokian.

Hilaren 22ra arte.

BILBOPatxo Telleria & Lander

Otaola: Yo soy Pichichi.


Pabilioi 6n.

DURANGOMikroantzerki mara-

toia: Atara Zarata-ren Versatil,

Los Ignacios-en No sin mi alien,

Pollo Rosa-ren Gertrudisen

lagunaketa Badut-en Flamenkito.

bBihar, 19:00etan, Sorginola

gaztetxean.

Getxo b Nazioarteko Folk Jaialdia

Fado modernoaren ikurraAtzo hasi zen Getxoko Nazioarteko Folk Jaialdia, eta, gaurtik aurrera,

Marta Gomez kolonbiarra, Mariza portugaldarra —fado modernoaren

ikur nagusietako bat— eta Skerryvore eskoziarrak ariko dira Algortan,

Areetako Geltokia plazan. Erromon ere badira kontzertuak. MARIZA.COM

ELORRIO Inferno correfoc.

bGaur, 22:30ean, kalez kale.

LEKEITIOEidabe: Garbijai.

bGaur, 19:00etan, Abaroa parkean.

LEZAMAShakti Olaizola: Baldin bada.


URDULIZLas Fellini.bBihar, 21:00etan, Landan.

DANTZA

BERMEOKorronbtzi & Alkartasuna:

Korrontzi Dantzan II.

bGaur, 22:00etan, Artza frontoian.

BERMEOAlkartasuna Dantza

Taldea eta Kankinkabara Txistu

Taldea: aurreskua Udalbatzari.

b Igandean, 11:45ean, Almikan.

BILBOGaztedi taldea.


Solokoetxen, Zumarraga plazan.

LEIOABizkaiko Aurresku Txapel-keta eta Ondizko Emakumezkoen

Aurresku Txapelketa.

b Igandean, 19:00etan, Ondizko

jaietan.

LEZAMAKurutze taldea.b Igandean, 11:45ean, plazan.

BERTSOLARITZA

BERMEOSustrai Colina, Onintza

Enbeita, Beñat Gaztelumendi,

Julio Soto eta Iñaki Viñaspre.

bAsteartean, 21:00etan, Artza

pilotalekuan.

BILBOUxue Alberdi, Miren Artetxe,

Oihana Bartra eta Eli Pagola:

Maitasun istorio interestelarra

zientzia-fizkio bertso saioa.

bGaur, 20:30ean, Bilbaoarten.

ELORRIOAitor Bizkarra, Onintza

Enbeita, Nerea Ibarzabal eta Julio

Soto.

b Igandean, 18:00etan, Casa Jara

jauregian.

GIZABURUAGANerea Ibarzabaleta Xabat Galletebeitia.

b Igande eguerdian, plaza librean.

LEMOABertso bazkaria: Arkaitz Estiballes eta Jone Uria.

bBihar, 15:00etan, Kulturguneko

plazan.

MUNITIBARAlaia Martin eta Fredi Paia.

b Igandean, 17:30ean, Gerrikaitz

auzoko plazan.

URDULIZBertso-triki-poteoa:Ibon Ajuriagojeaskoa eta Jone

Larrinaga.

bGaur, 20:00etan, Iretargiren

txoznatik abiatuta.

HITZALDIAK

GETXOSalvador Astobiza:

Agosto de 1975. Un verano

inolvidable.

bAsteazkenean, 19:00etan,

Algortako kultur etxean.

BESTELAKOAK

ABADIÑOMarsel magoaren

emanaldia.


Muntsaratzeko jaietan.

BAKIOBaseleizen Ibilbidea.


Sabino Arana etorbidean hasita.

BERMEO Itziar Gamero ipuin

kontalaria.

bAsteazkenean, 17:30ean,

txosnetan.

BILBO Imanol Ituiño:

Magia parrastan.

b Igandean, 12:30ean, Betolazako

plazan.

LEKEITIOSun magoa:

Magic Spectacular.

b Igandean, 19:30ean, plazan.

MUNGIABingo musikala.b Igandean, 18:30ean,

Gaztegunean.

15BIZKAIKO HITZAOstirala, 2019ko irailaren 6a Agenda

Javi West Larrañaga

Askori, perretxi-

koen zaleak izan

arren, ez zaie gus-

tatzen elkartee-

tan egotea». Ho-

rrela laburbildu du Placido Igle-

siasek egungo mikologiaren

egoera. Errotari Durangoko talde

mikologikoaren buruetako bat

da bera. Perretxiko eta onddoe-

kiko zaletasunak gora egin duela

azpimarratu du. «Jendeak uzkur

ez balu egingo, askoz bazkide

gehiago izan zitzakeen gure el-

karteak. Mila bazkide izan geni-

tzake bestela, Euskal Herrian

daukagun zaletasun handiari es-

ker». Elkarteekiko mesfidantza

horri buruz umorez aritu da: «Ez

dakit uste duten galdetu egingo

diegula ea non batzen dituzten

perretxikoak. Baina ez da hori

gure asmoa».

Errotarri mikologia elkartea

2000. urtean sortu zuten, berak

eta beste sei zalek. Harrezkero,

gorantz baino ez du egin bazkide

kopuruak. Gaur egun, 450 kide

inguru dituzte. Pozik dago zen-

baki dotorea delako, baina badu

kezkatzeko motiborik. «Arazoa

da gehienak 50 urtetik gorako

jendea garela, eta gazte gutxi

daudela. Horrexek kezkatzen

nau; belaunaldi aldaketa kolokan

dago».

Bazkideetako batzuk Euskal

Herritik kanpokoak direla zehaz-

tu du Iglesiasek: «Madrildarrak,

kataluniarrak, kanariarrak, baita

suitzar eta finlandiarren bat ere».

Horiek ez dute parte hartzen ur-

tean zehar egiten dituzten jardue-

retan, baina elkarteak urtero ar-

gitaratzen duen aldizkaria jaso-

tzen dute etxean. «Prestigio

handia dauka gure aldizkariak.

Orriz orri, dagoeneko hogei espe-

zie berri ekarri ditugu argitara, le-

hen zientziak ezagutzen ez zitue-

nak», azaldu du mikologia elkar-

teko kideak euren argitalpenak

egindako ekarpena.

Hala ere, Iglesiasen esanetan,

egiten dituzten jarduerengatik

ematen dute izena gehien-gehie-

nek; irteerengatik, erakusketen-

gatik, ikastaroengatik eta talde

barruko giroagatik. Sukaldean

erabiltzeko batzen dituzte perre-

txikoak elkarteko gehienek, bai-

na badaude, Iglesias bera bezala,

aztertzeko bakarrik hartzen di-

tuzten gutxi batzuk.

Urteroko irtenaldiez eta era-

kusketez gain, hainbat ikastaro

antolatzen dituzte. Argazkilaritza

eta sukaldaritza lantzeko jardu-

naldiak egin dituzte, baita mi-

kroskopiari dagozkionak ere,

«mikologiaren munduan sakon-

du nahi dutenentzat». Ikastaro

espezializatu horietan izena ema-

ten dutenak gehiago izaten dira

perretxiko eta onddoen azterke-

tan jardun nahi dutenak, eta ez

onddo eta perretxikoak soilik su-

kalderako osagai gisa hartzen di-

tuen jendea.

Perretxiko eta onddoen identi-

fikazio zerbitzua ere eskaintzen

dute: «Egiten ditugun jarduere-

tatik garrantzitsuenetakoa da

identifikazioa. Horri esker, pozoi-

tzeak saihesten ditugu zaleen ar-

tean». Bazkide ez direnak ere

joan daitezke Durangon duten

egoitzara astelehenetan, astebu-

ruan mendian batutakoa ezagu-

tzen laguntzeko.

Oraindik asko ikertzekoErrotari elkarteko kideak azaldu

du Euskal Herria bereziki leku

ona dela perretxikoentzat, klima-

gatik eta hezetasunagatik: «Guk

geuk 1.300 perretxiko inguruko

galeria bat daukagu». Jangarriak

diren horietako asko ezjakintasu-

nagatik ez direla jaten uste du,

nahiz eta asko sukaldean «onar-

garriak» izan eta beste batzuk oso

onak. «Aditu batek, agian, ehun

bat perretxiko identifika ditzake,

baina zale gehienek dozena bat

bakarrik; batzuek, baita hogei

ere».

Gainera, perretxikoen mun-

duaren ikerketa ez dela inoiz

amaituko uste du, beti agertzen

baitira espezie berriak.

«Perretxiko espezie ba-

tzuk baldintza apropo-

sak daudenean bakarrik

agertzen dira, eta, asko-

tan, hamar edo hogei ur-

tean behin izaten da hori». Perre-

txikoen munduaren «konplexu-

tasunari» egotzi dio arrazoia

Iglesiasek. Ohartarazi du edonoiz

ezin daitekeela joan mendira pe-

rretxiko jakin baten bila, urteko

hezetasunaren eta tenperatura-

ren arabera ateratzen baitira.

Antzina oso zaletasun maskuli-

noa zela onartu du, eta gizonek

gizartean zuten rolari erantsi dio

ardura: «Orain dela 50-60 urte,

emakume gehienak ez zeuden

lan munduan sartuta, eta, gizo-

nak, tabernara joaten ziren mo-

duan, mendira joaten ziren». Al-

daketa egon dela uste du Iglesia-

sek, eta emakumeak ere zaletzea

«begi onez» ikusi dute elkartean.

«Gazteen artean ez dago desber-

dintasunik perretxikotara joatea-

ri dagokionez; gizon eta emaku-

meak parean daude».

BIZ

KA

IKO

HIT

ZA

Perretxikoen eta onddoengaineko ikerketa etengabeada, espezie berriak agertzendirelako urterik urtera

sBIDELAGUNAK

BIZKAIKO HITZAOSTIRALA, 2019ko irailaren 6a

Zuzendaria: Ibai Maruri Bilbao. Argitaratzailea: Bizkaiko Hedabideak SM.Lege gordailua: SS-1515-2010 ISSN: 2173-1721

www.bizkaia.hitza.eus [email protected]

Perretxikotarako eta onddotarakozaletasun handia dago Euskal Herrian.Hori sustatzeko agertu ziren mikologiaelkarteak. Durangoko Errotarik, adibidez,aurki beteko ditu hogei urte.

Basoko altxorbilatzaileak

BIZKAIKO HITZA - Berria · tuan irakasle da. «Orain arte, oso eroso nuen hemen trena, baina,...

Documents

Transcript of BIZKAIKO HITZA - Berria · tuan irakasle da. «Orain arte, oso eroso nuen hemen trena, baina,...