Òlderhaileng ist noch za riven ont dòs billtsong as pol bart men griasn der schanmikeal, sschea’nste mu’net van jor. S leiste mu’net istòlbe s sèll voll va gadònken ont guata zaitn asleing vroa en de hèrzn va òll oa’n. S ist mu’netas s zoagt s riven van jor ont men hòltet se auza tschbinnen en òlls sèll as men hòt gatu’derbail s jor, abia as men sait gabèckslt ont bosas men hòt gatu’ za kemmen finz sèmm.En de luft heift men schoa’ u’ za hearn s

lonksom kemmen va de Bainechtn. Mentschbinnt en Kristpa’m as pol bart men miasnmòchen ont de liachter za leing ausbende ontinnbende ver za schea’nern s haus. Men denkten de vrai’nt as lem vèrr ont en de sèlln as,laider, kònnt men gea’ za vinnen sa lai asnvraitoff. Ober bichte ist, as men hòltet s en òlbea platz en hèrz.De oa’zege ding as s traibt aus, ist s bètter. S istòlbe asou schea’ hèll ont de sunn plaibt hoa

ont ver en gònze to en himbl. De ist sbeicher,ober men embort sa nou. Zobenz ont schecketvria ist vrisch, ober s pariart nèt òlderhaileng.Dòs s tant miasn sai’n s mu’net van earsteschnea oder va de earste kelt as mòcht u’leingde reck ont araus nemmen de dickestngabanter ver za lucken se schea’.

Men paroat se, alura, en kemmenva de bainechtnzait ont ver dòs,hom schoa’ au’gatu’ de bochvergòngen, de haisler van marketlka Persn. S sai’n haisler as vinnense umadum van bedler vanzentrum bou verkaft men kloa’nagatotlerai ont bou meicht men se

au’hòltn za trinken eppes bòrm ont èssn eppesguats. Derbail der binter finz en de earstn tavan genner, bart men meing toalnemmen ende trèffn as kemmen envire trong. Eppes ver zavertraim se a ker der nomitto, sechen eppesnais ont stea’n en mittelt en òndera lait.

Chiara Pompermaier

I 60 egn de l’ospedel de Ciavaleis

tang un vo dise, a khutta segno, iz no zokrapàra sedegual azta stèrm di altn laütbo da se ren.Dar Heine heft å schraibante ke azparpensàrn in a zung odar in a kultur bo dasterbet mochtaz nètt khemmen in sinntdi tribù von Pigmee bo da bogram in lestalbar von rengbalt, odar di Indiee bo dahaüt håm khindar bo da ren lai ingleszoa zo lega soi snàbl aft YouTube unFacebook. No, dise soin bait, un soinnètt alumma. In Europa di zungen nå zosterba soin di sèlnen von Frise (1000

laüt bo da nó ren disa zung), vonLivonian (20 laüt), von Karaim (50), vonVotic (20), von Wilamowie (70-100),von Umesamie (30), von Walser (200),von Turke vo dar Cappadocia, vonBelesan vo Corfu, von Gardiol (340), unan lestn ånka da sèll von Zimbarn voLusérn (1000).Nìamat vo üs hatt lust zo giana zo lega dinas in haus von åndarn, un no mindar zozela urn odar tang z’sega benn un ber ‘zkhearta au di fötsch. Sichar iz ke vor maschraibet asó baz möchatma vorstìan ke

Di foldje zeln di tang von zungen

foto Zotti

haüt iz kartza palle zo reda – an åndrabòtta – vo ünsarna zung az pi a toat boda iz nå zo valla nidar in grapp.Azparaz saung å in di oang sebar ke dizimbarn, in ta’ vo haüt, soin kartzastoltz zo lazza gian zo vorlur a söttazbichtege sachan az bi’ zung un kultur, una bolta segno djungen soin nå zo lirnazimbar alz muatarzung. Di zait bèkslt alzbaztada iz af di bèlt, un asó di börtar, dizungen un di traditziongen, ma baztadaiz in hèrtz mage nètt stèrm asó dèstar.

�

ISOLE 3522 novembre 2015

vita trentinaLA

DIN

OM

OCH

ENO

di Luca Zotti

A bbiamo appena superato la metà di novembre, ma già si respira l’aria del Natale. Imercatini di Pergine hanno già dato il via alla loro stagione, lo scorso week end. Siprospettano dei fine settimana alternativi tra le casette di prodotti tipici e artigianali, con

spettacoli e manifestazioni varie che si organizzeranno nel corso delle serate fino a gennaio.

Europa bo da soin nå auz zo stèrba.Daz sèll bo da hatt furse gihatt in sint zokhöda dar groaz tagefoldjo iz gest ke inEuropa soinda merar baz zboahundartzungen bo da khemmen giredet alle di

Der òlderhaileng ist noch za riven

L a storia de l’ospedel de Ciavaleis che chest an festejea l 60ejim cedean se pel la veder duta te la mostra orida angerndomesdì tel prum partiment de la strutura e che sarà a la

leta fin a la fin del meis: fotos da zacan, documenc de canche laMagnifica Comunità à fat i prumes varesc per averjer l’ospedel deFiem, amò i projec e la pruma creatura nasciuda, avisa trei dis dòla orida.L jornalist e storich Mario Felicetti à metù adum n codejel che lten laite duta la fajes storiches. L’era l prum de mè del 1955 che

l’é vegnù inaudà a na vidaufizièla, con 110 posc let, pern cost dassen aut a chel temp:580 milions de lires. Era stat lrejultat de na regoeta defonds metuda a jir anter iVejins de la Comunità, dapò80 milions de lires era ruedesdal ministèr dei lurierespublics e da l’ECA, l ent deassistenza. Per l 60 ejim

cedean é ruà na neva per l’ospedel: un ecograf spezièl da podermever, per l repart de Anestesia e Rianimazion, ruà col sostegnde Comun Generel de Fascia, di 7 comuns de la val adum a laComunità de Fiem e a la Casses Rurales de la doi valèdes.L’evestiment é stat de 5000 euro, deschè segnel concret de lavejinanza de la istituzions e con l’obeitif de tegnir en pé lastrutura. Anchecondì l’ospedel de Ciavaleis è a rijie, ajache amòen discuscion é la costion del mantegniment de la sentesperiferiches. A la provinzia de Trent é jà ruà sun desch n

document sotfirmà da duc i comuns de Fascia e de Fiem a una.Sabeda passeda tel palaz de la Magnifica Comuntà a Ciavaleis l ‘éstat n moment de comemorazion per i 60 egn da la costruziondel Ospedel de Fiem, che serf anchecondì la comunanzes deFascia, Fiem e ence Cembra, con na sala piena de aministratores,medizi e personel sanitarie en servije e chi jic en pension.L Scarie Giacomo Boninsegna à metù al luster la storia delospedel, che tel 1955 aea jà i reparc de Medejina, Chirurgia,repart de la mères e di picoi e laboratoires. Col scomenz di egn70 l’era vegnù dezedù de potenzier l’ospedel, con l’inaudazionde na neva ala, avisa tel 1974. Con l’ an 2000 l’é vegnù rejonàper la pruma outa de restruturazion, con la metuda a l’incant deilurieres tel 2001 e con un nia de fat tel 2006.Dò neva declarazions da pert de la jonta provinziela videda dalpresident Rossi, ven spetà ades te la tant prometudarestruturazion e de la costruzion amò de n’ala neva. L assesorGilmozzi, presejent a la senteda a confirmà: sarà fat sù na nevastrutura te la pert sud de chesta e i luieres meterà man dant dela fin del 2016.

m.d.

Il quotidiano tedesco Die Weltha dedicato un articolo allelingue europee che stannomorendo. Tra queste è citato

anche il cimbro di Luserna, riaprendocosì il dibattito sul futuro del nostroidioma e sul destino della nostracultura.

Di boch pasàrt ummandar vongroazarstn tagefoldje vonTaütschlånt – Die Welt – iz auzgåntpitt a foto von vraithof vo Lusérn inda earst sait. No, ‘z iz nètt gest pitt‘nan artikl aft Åldarhailegen, ma aftünsarna zung. Un bintsche untarizta gest gischribet “Auf demFriedhof des norditalienischen DorfsLusern liegen mehr Sprecher desZimbrischen, als noch unter denLebenden weilen”.Sichar iz bar daz sèll bo da da izgischribet. Bar machan fadige zovorstìana umbromm dar djornalìstMatthias Heine khütt ditza propriovo Lusérn un von Zimbarn,umbromm in anìagladar kantou vodar bèlt, vor anìaglana zung groazodar khlumma aze iz, soinda hèrtamerar toate laüt bo da se håmgiredet baz månnen un baibar bo dase ren haüt.Az par lazzan vorliarn foto undidaskalia bo da soin gånt auz ånkaaft internet, Facebook un Twitter, unlesan baztada iz gischribet in artìklvon djornalìst vo Die Welt vorsteabarke ‘z iz an tòko af di zungen vo

CIMBROMa heft bidar å zo khöda ke disakultur bart gian biane bait