OSASUNA

Zer da osasuna?

Osasuna gorputza eta burua behar duten moduan funtzionatzea eta ondo egotea da. Baina hori ez da

bakarra, harreman ona izan behar dugu familiakoekin eta inguruko jendearekin. Kontuan hartuta osasuntsu egotea

ongizate fisikoa, mentala eta soziala izatea da.

Aurrea hartzea

Aurrea hartzea oso garantzitsua da. Gaixotzean medikuarengana joaten gara, baina osasuntsu egoteko beste gauza batzuk egin ahal ditugu,

horiei ohitura osasungarriak deituko diegu.JANARI OSASUNGARRIAK

Gaixotasun motak

Hainbat gaizotazun daude: akutuak, kronikoak, infekziosoak, ez-infekziosoak, esporagikoak,

epidemikoaK eta endemikoak.

Osasunerako arriskuak

Osasunean hainbat faktorek dute eragina. Batzuk zein diren ikasi duzu; besteak beste, elikadura, atsedena eta kirola. Alkohola, tabakoa, drogak

eta zirkulazio-istripuak osasunerako arrisku larriak dira.

Alkohola

Alkohola erabat zabalduta dago gizartean. Oso substantzia arriskutsua da osasunerako.

Alkoholdunetan dago, digestio aparatuaren bidez, odola garunera eramaten du. Alkohol

asko edanez gero gaixotasun kroniko bat harrapatu ahal duzu: alkoholismoa.

Tabakoa

Tabakoaren kontsumoa kalte handia egiten dio osasunari. Asko kontsumituz gero gaixotasun kroniko bat harrapatu ahal duzu: tabakismoa.Ez du bakarrik arnas aparatuan kalte egiten

zirkulazio-aparatuan ere, minbizi asko harrapatu ahal dituzu adibidez: biriketakoa. Baina ez du bakarrik erretzen duen pertsonari kalte egiten,

inguruan dauden pertsonei ere.

Drogak

Drogek garunaren funtzionamendua nahasten dute, pertsonen sensatsioak aldatzen dituzte,

gogo-aldartea eta portaerak ere aldatzen dituzte. Droga tipo asko daude

(marihuana,hachis, kokaina eta heroína, besteak-beste) bakoitzak ondorio jakin batzuk ditu. Droga guztiak osasunerako kaltegarriak dira, gainera gaixotasun asko harrapatu ahal

dira eta baita hil ere.

Zirkulazio-istripuak

Jende asko hiltzen da. Gehienetan beste gauza batzuk egiten ari direlako (irakurtzen ari

direlako, alkohol asko edan dutelako, tabako asko kontsumitu dutelako edo drogak

kontsumitu dutelako).

Gaixotasun infekziosoak

Beste pertsonei kontagiatu ahal diren gaixotasunak dira.

Gaixotasun infekziosoen motak

Gaixotasun mota asko daude: neumonia, tetanosa, salmonellosia, kandidiazia, atleta-oina, malaria, heste-zizareek, arkakusoek, gripea, astanafarreria, elgorria eta hiesa.

Infekzioei aurrea hartzea

Gaixotasunei aurrea hartzeko ohitura asko daude: eskuak garbitu; hortzak garbitu; ura ona ez

bada, ez edan; janaria garbitu; komunera joan eta gero eta mukiak kendu eta gero; eskuak garbitu; maskotak ardura handiz ibili behar

dugu; zauriak garbitu eta desinfektatu; etxea garbitu; besteen edalontzietik ez edan; besteen janari tresnekin ez jan; eta ez dugu oinutsik ibili

behar toki bustietan.

Sendagaiak

Gaixotasunei aurre hartzeko substantziei esaten zaie. Sendagaiek ondorio kaltegarriak izan

ditzakete.

Txertoak

Txertoak gaixotasun infekziosoak ez harrapatzeko jartzen dira.

Antibiotikoak

Substantziak toxikoak dira bakterioentzat, baina ez diete kalterik egiten pertsonei. Antibiotikoek birusei, protozoei eta onddoei aurre egiteko ez

dute balio.

Kirurgia

Gaixotasun batzuk ez dira sendagaien bidez sendatzen eta horregatik kirurgiaren bidez

tratatu behar izaten dira. Gaur-egun kirurgia-teknika batzuk oso erraz egiten dira.

Organo-transplanteak

Gaixotasun batzuk sendatzeko transplanteak egitea beharrezkoa da. Gaur-egun organo transplante asko egiten dira. Espainiak du

organo-emaile gehie; baina eskaintza eskaera baino askoz txikiagoa da.

Agur

Endika Ll.Endika V.

IratiAida