7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
1/14
::-i:
::
li'
:
,:{,:
ACTAS
DO
I'
CONGRESO
GALEGO
SOBRE
A
CULTURA
CELTA
Ferrol,
agosto
lggl
CONCELLO
DE
FERROL
ttttt
':
.'.'
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
2/14
s
's
d
9
'e
D
o
U
e
n
-o
le
sEu
ro
d
-
E
u
e
a
ns
s
E
'
'd
O
y
nn
n
squ
uu
n
u
-
uoq
e
-
o
E
u
'S3
EU
U
a
uueo
e
Ip
E
s
u
-
u
u
3n
uo
-
'o
D
'
s
suuu
eE
'D
c
'ca
'
E
's
E
E
's
e
s
sdu
u
q
u
A
-
e
B
u
ua
s
a
-
u
u
uE
'u
E
u
EE
v
o
u
En
u
'e
E
I
o
p
E
o
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
3/14
9z
'Zd
S
'SD
a
s
-
e
n
L
S
e
'
Ld
y
A
la
Qo
'e
n
y
,
'gd
P
-
D
e
g
u
IA
o
y
-
le1
u
od
ooe
-
u
n
]p
e
e
V
'
'oA
oe
d
g
IO
o
-
I
J
E
ou
I
u
y
e
n
eg
d
eo
s
u
s
s
o
o
u
n
up
aren
e
-
E
v
a
u
o
EE
u
ue
I
E
-
su
-
IE
le
a
a
-e
p
?n
u
e
o
EuEp
-
eu
o
'ee
-
u
n
F
-
euau
E
sn
-o
n
u
e
g
eE
Vs
3
-
EEn
e
'su
E
e
o
Ep
u
-n
u
uqn
e
uuu
-
uu
u
o
'n
-
o
su
u
ue?e
-
B
uB
-
vE
u
-
n
Ie
O
s
E
-u
uE
sEu
uusu
s
E?s
T
c
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
4/14
r
'd
?
'
s
f
u
D
U
'o
'ea
n
I
3
r
sP
e
B
n
su
o
un?
'
'p
ou
E
^s
J1
-
o
E
-
's
uo
o
e
-e
p
a
e
a
's
e
eu
od
s
-A
e
a
a
IE
p
o
D
uuE
oa
ueu
-
e
e
p
-
Eu
uo
6
-
/
o
-
B
u
o
-
n
n
J
'
e
o
a
en
8E
-
s
e
e
o
s
-
u
O
gu
-
-
au
o
n
u
-
e
9
-
p
o
p
p
u
's
s
u
u
n
e
Eu
u
oB
-
eo
o
IBn
e
n
ad
o
n
au
a
n
s
J
o
E
-
u
le
d
'eEuu
s
u
p
-
on
n
ua
a
-
d
o
sq
vN
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
5/14
8
'O
t
O
sad
WA
,
-n
e
a
an
n
Fn
duo
z
td
p
uO
u
u
?
1
J
r
's
9
n
Du
-
o
e
ou
0
-
eu
o
e
o
-
uo
e
q
og
o
o
u
le
-
c
o
e
'o
eo
's
E
Eq
u
uo
odsn
O
oo
eg
E
-
ne
ouu
9
oe
ou
aos
E
a
E
E
Ee
o
-
a
-
ESdu
E
u
uu
o
a
n
u
IE
ev
s
-u
uu
g
O
'su
a
u
-
z
o
u
nu
d
-u
onu
s
-
I
I
d
e
u
u
ee
ueuu
o
eo
sa
Eod
a
o
e
su
u
u
sa
'
ue
En
Ep
o
d
-Eo
u
ao
a
osp
E
ne
IP
o
0
/
-p
o
sn
u
u
E
a
eue
c
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
6/14
6
s
Z
d1
c
's
l
s
s
a
o
u
'se
r
u
e
u
ro
-
o
o
O
o
O
au
au
r
g
eu
-
a
0
au
-E
1
e
E
-
o
O
s
su
O
sF
d
s
s
e
E
u
-
e
EV
e
E
ee
ur
qr
'
'
u
o
e
Eu
-
'Jv
ua
a
auq
O
g
A
o
uo
?
D1
u
o
o
o
u
D
o
B
a
g
o
s
7
o
-
u
o
uu
-
E
O
sa
-
r
O
u
-
eu
Ba
g
e
ap
e
ou
ouu
g
E
6
'
t
oD
-
s
s
z
a
?
a
u
-
s
-
o
s
-
O
u
s
1
uu
P
s
DL
ou
os
o
a
s
r
u
[uV
o&
-
S
u
E
En
o
-p
g
au
v
e
v
N
o
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
7/14
o
'
sg
su
u
uup
u
e
{
r
.
/
Z
a
SA
q
's
s
S
C
o
.
1
)C
o
-
u
Eu
v
E
p
B
u
t
-guqa
e
s
e
-
e
n
B
u
euu
e
u
o
"
v
'q
-u
u
'u
uE
u
-
s
u
IE
-
1
E
E
IE
-
I
p
n
-
o
o
Eu
-
se
uu
au
oe
od
-
oa
ue
e
V
s
uu
s
S
n
's
a
au
s
u
auu
u
su
'
r
u
u
s
I
n
o
-
T
po
-
a
nau
'e
e
q
p
-
u
u
V
s
e
le
E
D
I
-
uud
V
s
u
-
e
s
e
-
u
s
s
-
u
eu
p
q
snu
V
s
uuu
-
uod
ue
aq
u
O
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
8/14
t
'6
d
d
e
'Q
[
D
,
e
u
W
'8d
'
q
'>
'
1
Dp
-
DH
o
1
a
'U
6t
Q
u
[
n
e
o
-
q
'e
e
u
-
u
o
uo
6
'
d
d
'0
s
-
n$
e
g
'e
e
s
-
SD
B
I
nu
u
u
E
sA
u
u3
.B
IN
A
-
r
o
u
-
udm
eu
v
o
E
-
Eo
n
E
v
-
uB
u
e
so
ad
n
Eo
-
a
E
uEu
u
'1o
a
Eo
'
so
,
e
E
-
u
-
ea
E
a
e
a
-
o
u
o
e
o
EE
-
u
S
U
-e
s
e
-
o
E
g
g
'o
aua
r
g
e1
r
so
oo
IE
u
g
-
'a
u
uEB
a
E
E
-
6
u
e
-e
uu
sB
E
Eo
E
p
e
e
le
u
-
I
U
ae
I
IE
e
9
E
a
u
e
v
N
_
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
9/14
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
10/14
8.
O
IMPACTO
DA
ROI.4ANIZACION
EN
GALICIA
como
o
sector
principalmente
romanizado
na
Gallaecia
durante
os
primeiros
scul.os
da dominacin.
Despois
de
que
caracalla
en2r2
d.c.
concedese
a cidadana
romana
a
tdo-
1os
homes
libres
do Imperio,
a
cidadana
deixar
de ser
nas
provincias
unha
lJi.arca
de status
social.
Despois
daxeneruItzacin
desta
condicin
xurdica,
os
galaicos
deixarn
certamente
de seren
considerado
s
peregrini,,non-romanos,,
(coas
connotacins
de
barbarie que
esta
cualificacin tia na
poca),
pero
a
matora
deles
podan
agora
inclurse
na
categora
da rusticitas,
a condicin
do
campesio
analfabeto
e atrasado
que
se
define por
oposicin
civilitas
das
cla-
ses
altas e
cultas
das cidades
imperiais2a.
Coidamos
clue
a
partir
do
enfrontamento
entre
estas
das
categoras
ideo-
lxicas
e sociais,
comenzara
a
bosquexarse
historicamente
en
Galicia
a cha-
mada
cultura
popular 2s.
Dende
o momento
en
que
aristocracia
indxena
se
asimila
romanidade,
seprase
culturalmente
do resto
da
poboacin
plebea
campesia
dando lugar
aparicin
dun
enfrontamento
entre
das
culturas
di-
ferenciadas:
a masa
da
poboacin
rural que
segue
conservando
as sas
vellas
cte]nzas
e
modos
de vida
tradicionais
r
pasa
a constiturse
nunha
cultura
subal-
terna ou
subordinada con respecto
a
outra
considerada
de
rango
superior,
a
cultura
dominante,
fundamentalmente
urbana,
Ietrada,
e
tamn
estranxeira.
Esta
situacin
de oposicin
entre
unha
cultura
urbana
e unha
cultura
rural,
como se
sabe, segue
vixente
en
Galicia
na
actualidade,
anda
que
a
cultura
tradicional
tenda
a desaparecer
progresivamente
en beneficio
da
cultura
do-
minante.
Sostemos
que
precisamente
enrazn
desta
escisin
cultural
entre
os anti-
gos
grupos
sociais
prerromanos,
os
rsticos
galaicos
a
penas
chegaran
a
ex-
perimentar
mis
que
unha
tpeda
asimilacin
dalgns
dos
costumes
romanos.
un uso romano tan
estendido
en
Gallaecia
como
o
epigrfico,
non
demos-
tra
en
absoluto
que
a
os seus
usuarios
estivesen
latinizados
nin
moito
menos
alfabetizados/
e
posto
que
nada
sabemos
dos
costumes
funerarios
nin rituais
nativos
con
anterioridade dominacin,
tampouco
podemos
saber
que
nivel
de ruptura
supora
a incorporacin
de aras
e
lpidas
escritas
con
respecto
s
prcticas
indxenas.
En
canto
s cambios
na
antroponimia,
certo
que
se
produciu
unha
lati-
ntzacin progresiva
dos
nomes
e das
frmulas
onomsticas,
pero
a
un
ritmo
extraordinariamente
vagaroso
en
comparanza
cofl outros
sectores
da
pennsu-
la, de
maneira
que
non
se
poder
faiar
dunha
tendencia
significativ
a latini-
zacin
en
Gallaeci
con
anterioridade
fin
do
sculo
II
ou o
III d.c.,
dndose
2a
Sobre
estas das
categoras,
ver M.
Vigil
e A.
Barbero:
Sobre los
ogenes
sociales
de la
Re-
conquista.
Barcelona,
D7a
1p.25).
2s
f.c.
Bermejo
Barera:
o
pobo
nunca
tivo arazn ,1
coloquio
de
Antropoloxa
de
calicia.
Sada, 1984
(pp.
12-3).
223
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
11/14
ROSA
BRAAS ABAD
comunmente,
por
outr
parte/
entre
individuos
promocionados
trato
cumpri-
mento de
determinados servicios
gobernamentais
ou
militares26.
O celebrado esplendor
do castrexo
do
perodo
romano/
por
outra banda,
pa-
rcenos terse valorado con extrema
parcialidade.
Como en toda situacin de
contacto entre
culturas diferentes/ non cabe dbida de
que
a
influencia roma-
na
se
deixarfa sentir
con
maior
ou menor forza no
mundo indixena,
pero
isto
non
razn
para desatender
a
consideracin doutros posibles factores
no
de-
senvolvemento
da
vida dos
castrexos.
Como
tales
poderan
estimarse,
por
exemplo,
a
propia
dinmica
das
comunidades cara
solucins
novidosas
con
respecto
s
tradicionais, e
para
o cal o
influxo
romanizador
a
penas
supoera
cluizais
mis
que
un eficaz estmulo
exterior.
Por
outra banda,
tampouco non deixa
de sorprender
a valoracin
comun-
mente
admitida dos
numerosos obxectos
da cultura material
castrexa de ori-
xe romana
como
un sntoma
de
profunda
rornanizacin,
sen
nunca
rnencio-
narse o
proceso
de reinterpretacin cultural
que
sempre acompaa
intro-
duccin de elementos alleos na
propia
sociedade.
Os obxectos
importados,
coidamos,
non levan
implcitos
na
sa
forma
nin
unha funcin
nin
un signi-
ficado inequvocos,
que
o
mesmo
que
dicir
que
non
ten por
que haber
unha
nica interpretacin transcultural,
necesariamente
invariable,
para
un mes-
mo
obxecto
entre
distintas sociedades.
Coidamos/
por
iso,
que
o concepto
de
cultura
material debera atinxir non s o conxunto dos materiais
arqueol-
xicos rexistrados
nun
determinado xacemento
ou
grupo
de xacementos/
se-
nn tamn
os
posibles
significados
que
eses obxectos
obteran no ambiente
cultural
do
que
formaban
ou
pasaran
a
fornar
parte.
Dito noutros
termos/
se
se adopta
un material
forneo
e
se readaptan
a sa
funcin
e
significado/ non
se
pode
falar
en
rigor
dunha
influencia
cultural, senn s
dun obxecto de
co-
mercio
ou intercambio.
A
introduccin
entre os montaeses hispnicos
do vio,
producto
indubi-
dablemente romano de orixe,
pode
servir
como exemplo do
que
estamos
dicin-
do.
Parece
comprobado que
o
vio
non
posua en
absoluto
o
mesmo valor
para
os
romanos
epara os
montaeses hispanos:
mentres
que
os
primeiros
o
beban
mesturado
con
auga/
os
pobos
clticos,
coma os brbaros
en xeral, tendan
a
bebelo
en estado
putozT
e
mentres
que
os
romanos
o consuman no
bancluete
-unha
reunin exclusivamente de amigos-,
os
montaeses repartano
en fes-
tas entre
parentes2s.
Sen
entrarmos
a
valorar neste momento
a
funcin e signi-
ficado
que
o
vio e as
formas
de consumicin
puideran
ter
en ambas as
das
sociedades2e,
o
que
queremos
mostrar
que,
en calquera
caso/ non
coincidan
26
Le
Roux
e
Tranoy, art. cit.,
p.
216.
27
Ateneo,
D
eipnosophistae,
IY
152c.
28
Estrabn
III
3,7.
2e
Vxase
|.C.
Bermeio
en
La
geopoiitique
de f
ivresse . Dialogues
d'Histoire
Ancienne
13,
224
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
12/14
8. O IMPACTO
DA
ROMANIZACIN
EN
GALICIA
en absoluto.
Logo,
como
material
importado,
o
vio
non
significativo
entre
os
galaicos,
xa non dunha
aculturacin ,
senn
dunha
mera
j.nfluencia
por
pafte
romana.
Retomando
o
fo
dos
prqcesos
de
romaniz
acn, referiremos
brevemente
como
se
orientou
a
dominacin
romana
no
plano
relixioso.
Sbese
que
a conservacin
das crenzas
nativas
en materia
relixiosa
foi un
fenmeno xenenltzado
que
afectou aprctcamente tdolos
pobos sometidos,
e
que
tal {enmeno
non
podera
desligarse
da tolerancia que
neste
sentido
ca-
racterizo
poltica
do Imperio
romano pagn.
Esa
tolerancia
correspondase
co
carcter
non
proselitista
da
propia
relixin
romana,
que
non
requira
a con-
versin,
senn
unicamente
a calidade
de cidadn
pata
a
participacin
activa
nos
cultos
da
cidade3o.
Non
menos
certo,
por
outra
partet
que
os romanos
sentan piadoso
res-
pecto
polas
divindades
estranxeiras.
O
xeito
de
non entraren
en
conflicto
os
deuses de
uns e outros,
era
a
reduccin
dos
estranxeiros
a deuses
conquista-
dos, e
por
tanto
a
divindades
de rango inferior.
Como
consecuencia
desta cali-
dade,
unha divindade
estranxeira
difcil
que
fose
venerada
en
Roma
por parte
dun cidadn
romano31,
posto
que
xeralmente non
se
lle
recoece
mis
domi-
nio
que
o territorio do
que
a
divindade
orixinaria,
onde
permanece
baixo
a
curatio sacroum
dos
maxistrados
respectivos
das
sas comunidades.
Xpiter
ptimo Mximo
converteuse
en
deus
supremo
do
mundo
enteiro
en tanto
que
deus
conquistador
e
victorioso
sobre tdolos
pobos
do
orbe,
e
por
iso
deba
ser recoecido
como o
deus supremo
por
parte
de tdolos
habitantes
do
Impe-
no.
Pero
a
parte
do culto
Emperador/
non
se
sabe de
ningn
outro
culto
ro-
mano
que
fose
imposto
obrigatoriamente/
e isto,
como
sabido, por
razns
mis polticas
que propiamente
relixiosas32.
Na Gallaecia
en
particular,
a
epgrafa
rexistra
unha importante
actividade
relixiosa
relacionada
cos cultos
indxenas
durante
todo
o scu1o
II
e
anda
du-
rante
o III
d.c.33, constatndose
a
convivencia
das das
relixins
no
marco
dos
cultos
pblicos,
dentro da
cal
conviven mesturadas divindades romanas
e
1988
(p.
115-45).
Sobre o
signi{icado
social
e
cultural
do
vio
e das sas
formas
de
consumo
espe-
cialmente
entre
os celtas
gaios,
ver
M.
Bats:
Les
Gaulois
table: hiratisme
ethirarchie,,.
M-
langes
Piete
Lvque
7.
Anthropologie
et Societ,
1993
(pp.
15 20).
30
Cf.
f.
San Bernardino:
La
construccirdelaAnticjyitas
omana:
culto
estatal
ysus
cul-
tos
cvicos ,
Kolaios 4-1,
1995
lpp.
387-399), p.
39O.
3r
Excepcin
feita dos deuses
directamente
asimilados
pola
relixin
oficial,
ou
os atrados
me-
diante
o
ritual
arcaico
da
evocatio,
que
por
este procemento pasaban
a formar parte
do panten
romano
e reciban
culto na
cidade.
Para
que
se dese
esta
circunstancia
era
preciso,
non obstante,
que
eses
deuses
fosen nalgunha
medida
asimilables
cos
propios.
Cf.
G.
DumziL: La
religion ro-
maine archalque.
Paris, 1966
lpp.412
ss.).
32
Cf. S. Bernardino,
art. cit./
passim.
33
Cf. Lambrino,
art. cit.
225
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
13/14
ROSA BRAAS
ABAD
indxenas3a.
En
fin,
a
proliferacin
de monumentos
votivos
ofrecidos
por
de-
votos indxenas
particulares
s
sas divindades
ancestrais
longo
de
todos
estes
sculos, merecera
unha
reflexin
a
parte
e mis
profunda
acerca
do
seu
significado35.
Durante
o
Baixo Imperio,
como dixemos,
anda
se
segaren
a
habitar
moitos
castros/ convivindo
cos asentamentos rurais
trpo villa
e
tamn,
posiblemente,
con
aldeas abertas.
A
estas
alturas
boa
parte
da
poboacin xa
se
considerara
plenamente
romana/
pero
mesmo
tempo
comezaran
a
despuntar
os trazos
distintivos
da
cultura
popular
galaca.
Se
os seus
membros
eran de feito
ro-
manos/ mis
axia seran
cualificados
de
rsticos ,
como
deixaron
en
claro
os bispos
cristins atacaren
as
prcticas
aindapags
e
salvaxes
dos
campesi-
os,
unha significativa
parte
da
poboacin36.
Coa
introduccin
do cristianismo
eomeza a verdadeira
aculturacin
dos
ha-
bitantes
de
Galicia3T.
sera
a
nova
doutrina,
coa
sa
nova
liturxia
e sobre
todo
coa imposicin
da
sa
propia
lingua
sagrada,
a
que
tera
provocado
a ruptura
radical
con todo
o
universo mental anterior, posto
que para
unha
relixin
arcaica como
a cltica
galaica,
ou
a
popular
romana/
o
contacto
coa
realidade
deba expresarse
necesariamente na
lingua
dos seus
propios
deuses.
O pobo
in-
dxena
perder
as
definitivamente os seus mis importantes
referentes
cultu-
rais
para
pasat
a confundirse/ no seo
do
Imperio
romano
ctistin,
co
resto
do
mundo
evanxelizado.
Se
M. Bendela
acerta
afirmar
qve
canto
ocorreu
en Hispania
a
partfu
da
conquista
s se
entende
axeitadamente
tendo
en
canta as
claves da
vida ur-
bana38,
teremos
que
conclur
que,
dada
a
escaseza
de
ncleos
urbanos
na
Gali-
cia
romana
e a
consecuente debilidade
do seu
influxo
sobre
os seus
contornos,
o
que
aqu
aconteceu
trala
conquista
responde
perfectamente
visin
tradicio-
nal da
Gallaecia
como
unha
rexin
debilmente
romanzada3e.
Fronte
mino-
3a
Como
o caso
de
dous cltco
Vagodonnaego
testemuado nunha
ara
de
Asturica
ofrecida
polos
maxistrados
da
cidade, cf.
F. Marco:
Integracin,
interpretatio,
y
resistencia
religiosa
en
el
occidentedellmperio ,
LaromanizacindeOccidente(pp.217-38),pp.2I7-20.
3s
Dado
que
as
relixins
tnicas, como
a
cltica da Gallaecia
{a
diferencia
das relixns
uni-
versalistas ou
de
Libro )
non se
comprenden
fra do
contexto
cultural no
que
xorden,
e
polo
xe-
ral non
distinguen
dimensins
sagradas
e
profanas
dentro
dos
seus
sistemas
de
valores
e
crezasl
habera
que
preguntarse
sobre as
consecuencias
dunha
pervivenca
prolongada
dunha relixin
deste
tipo
cando
a vida social
e
poltica
que
ten como
obxecto
afirmar e
xustificar
desaparece
bai-
xo
a imposicin
de
estructuras sociais
e
polticas
alleas.
36
Cf.
P
LpezBarja:
Religiones
romanas
y
orientales en
e1 noroeste
peninsular .
Separata de
Las
religiones
en
la historia de
Galicia.
Antigedad,
1996
lpp.
ZBS-49J,
pp.245-7.
37
A cristianizacin
do
Imperio
representa/
segundo
Hopkins,
a culminacin
da Romaniza-
cin
lart.
ctt.,
p.
43)
da mesma
opinin
S. Bernardino/
art.
cit./
p.
998.
38
Art.
cit., p.
118.
3e
Da
mesma
opinin X.A.
Fernndez
Canosa:
A
Calicia
romana , en W.AA.:
Nova
Histo-
ria
de
Galicia.
Universidade
de
Santiago,
1996
lpp.
111-a8),
p.
114.
226
7/23/2019 O Impacto Da Romanizacin en Galicia
14/14
8.
O
IMPACTO
DA
ROMANIZACIN EN
GALICIA
ra asimiiada
que
viva
conforme
modelo
de
vida
romano/
urbano
elatiniza-
do,
a
maiora
da
poboacin
seguira ancorado
nos seus
antigos modos
de
vida e
costumes,
practicamente
allea
que
dende os centros de
poder
se estimaba
ro-
mano e
civilizado.
A romanizaan,
en
palabras
de Hopkins, xurdiu como
r7n
sistema
de explotacin
e exaccin,
e
como tal
perpetuouse,
ata
que
o
mximo
do
nivel
de homoxenezacin
cultural
por
asimilacin
romano
se
producise,
paradoxalmente, por
medio
dun
instrumento
de
dominacin completamente
alleo
propia
Roma:
o cristianismo.
227
Top Related