T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
İNŞAAT TEKNOLOJİSİ
TAŞLARDA BÜTÜNLEME
Ankara, 2013
Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve
Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak
öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme
materyalidir.
Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.
PARA İLE SATILMAZ.
1
AÇIKLAMALAR
GİRİŞ
ÖĞRENME FAALİYETİ – 1
1.BÜTÜNLEME
1.1. Tanım
1.2. Teşhis ve Yöntem Seçimi
1.3. Analitik Rölövede Bütünleme Gerektiren Alanların Tespiti
UYGULAMA FAALİYETİ
KONTROL LİSTESİ
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
2.1. Özgün Malzeme İle Taş Bütünleme – Yapıştırma
2.1.1. Özgün Malzeme İle Taş Bütünleme – Yapıştırma Uygulama Aşamaları
2.2. Bütünlemede Parça Ekleme
2.3. Taş Değişimi – Taş Çürütme
2.1.2. Taş Değişimi Uygulama Aşamaları
2.4. Yeniden Yapım
UYGULAMA FAALİYETİ
KONTROL LİSTESİ
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
CEVAP ANAHTARLARI
KAYNAKÇA
İÇİNDEKİLER
2
ALAN İnşaat Teknolojisi
DAL/MESLEK Restorasyon
MODÜLÜN ADI Taşlarda Bütünleme
MODÜLÜN TANIMI Tarihi yapılarda bütünleme uygulamalarını anlatan
öğrenme materyalidir.
SÜRE 40/32 +
ÖN KOŞUL “Taşın Mimaride Kullanımı”, “Doğal Taşları
Sınıflandırma ve Tespit Etme” ve “Taş Bozulmalarını
Teşhis Etme” modüllerini almış olmak.
YETERLİK Taşlarda bütünleme uygulaması yapmak
MODÜLÜN AMACI
Genel Amaç Gerekli çalışma ortamı sağlandığında tarihi yapılarda bütünleme yapabileceksiniz. Amaçlar > Bütünleme tekniklerini öğreneceksiniz.
> Tarihi bir yapıda bütünleme yapabileceksiniz.
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Ortam:
Derslik, Kütüphane, bütünleme uygulaması gerektiren
restorasyon şantiyeleri
Donanım:
Sunum ve görsel anlatım araçları,
Konu ile ilgili kitap, dergi, rapor, makale, vb.
dokümanlar, Fotoğraf makinelerinden aktarım yapmak
ve yansıtmak için gerekli bilgisayar ve projeksiyon
cihazı
Bütünleme uygulaması için gerekli olan ekipman ile
uygulamalarda kullanılacak kıyafet, eldiven, gözlük
vd.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen
ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri ölçerek, kendi
kendinizi değerlendirebileceksiniz.
Öğretmeniniz, modül sonunda, hazırlanan ölçme
aracını uygulayarak kazandığınız bilgi ve becerileri
değerlendirecektir.
AÇIKLAMALAR
3
Sevgili Öğrenci,
Tarihi bir yapının mümkün olan oranda tüm özgün detayları ile korunması esastır.
Reintegarsyon – bütünleme kavramı büyük bir bölümü yıkılmış olan bir yapının ihyası gibi
oldukça geniş çaplı bir uygulamadan, bir yapı elemanı üzerinde bulunan küçük bir bezeme
öğesinin tümlenmesi gibi oldukça geniş bir yelpaze sunan önemli bir uygulamadır.
Restorasyon uygulamalarında eleştirilere en sık konu olan bu uygulamaların doğru
tekniklerinin öğrenilmesi ve uygulanması restorasyon kalitesini yükseltecektir.
“Taş Restoratörü” eğitim paketinin sekizinci modülü olan “Taşlarda Bütünleme”
öğrenme materyali ile tarihi yapıların restorasyonu sürecinde en sık karşılaşılan
uygulamalardan birine ilişkin teorik bilgiye sahip olacak ve bütünleme uygulamaları
gerçekleştirebileceksiniz.
GİRİŞ
1
AMAÇ
Bu modül ile tarihi taş yapılarda karşımıza çıkan önemli konservasyon – restorasyon
müdahalelerinden bütünleme kavramını tanıyacak, bütünleme tekniklerini öğrenerek gerekli
ortam sağlandığında farklı tekniklerde bütünleme yapabileceksiniz.
Tarihi yapılarda eksik – kopmuş – yüzeyi aşınmış vb. bütünleme gerektiren noktaları
gözlemleyiniz.
1. BÜTÜNLEME 1.1. Tanım
Bütünleme tarihi taş yapılarda karşımıza çıkan önemli konservasyon restorasyon
müdahalelerindendir. Bütünleme; özgün örneğe göre eksik olan bölümlerin tamamlanarak
bütünlük elde edilmesi olarak tanımlanır. Mimaride “bütünleme” ya da “reintegrasyon”; tek
bir yapı ölçeğinden kent ve tekil yapı elemanı ölçeğini de kapsayan geniş bir kavramdır.
Estetik, işlevsel ya da strüktürel kaygılar bütünleme müdahalelerine yön verir. Uygulama
özgün malzeme ile yapılabildiği gibi farklı malzemeler kullanılarak da yapılabilir.
Bu modül kapsamında taş yapılarda özgün malzeme ile bütünleme konusunda bilgi
verilecektir.
1.2. Teşhis ve Yöntem Seçimi
Tarihi yapılarda otantiklik ve özgün malzemenin korunması esas olduğundan müdahale
dereceleri dikkatle belirlenmelidir. Tüm restorasyon uygulamalarında olduğu gibi bütünleme
müdahalelerinde de özgün malzemenin mümkün olan oranda korunması gerekir. Ancak
bozulan ve aşınan taş yüzeyler; suyun tutulmasına, donma – erime döngüsüne ve bitki
oluşumlarına yol açması dolayısıyla taştaki bozulmanın ilerlemesine etki eder. (bkz. Taş
Bozulmalarını Teşhis Etme Modülü) Konservasyon müdahaleleri yapılmadığı zaman taş
yapısındaki bozulmalar artarak zamanla taş kayıplarına sebep olmaktadır. Bu nedenle
ilerleyen süreçte taş kayıplarına sebep olacak; yüzey kaybı, aşınma, parça kopması,
oyuklanma gibi taş bozulmalarına; bozulmanın derinliğine ve taşın niteliğine göre uygun
yöntem seçilerek, müdahalede bulunulur (Resim 1.1., Resim 1.2, Resim 1.3).
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ
ARAŞTIRMA
2
Resim 1. 1: Sultanahmet Meydanı’ndaki
Örme Sütundaki Taş Kayıpları
Resim 1. 2: Balat Bulgar Mektebi’nin Taş
Cephesindeki Bozulmalar (Aşınma –
Profil erimesi)
Resim 1. 3: Taş Cephedeki Bozulmalar (Aşınma - Profil erimesi)
1.3. Analitik rölövede bütünleme gerektiren alanların tespiti
Yapı yerinde yakından gözlemlenir.
Yapının yüksekliği yakından gözlem yapmayı zorlaştırıyorsa, iskele kurulduktan
sonra iskele üzerinden gözlem yapılabilir.
Yapıya ait plan, kesit, görünüş krokileri çizilir.
Analitik rölöve tekniğine uygun olarak lejant tekniği seçilir. Lejant farklı tarama
teknikleri ya da renklendirme şeklinde olabilir.
Çizilen krokiler üzerinde taş yüzeylerde görülen; yüzey kaybı, aşınma, parça
kopması, oyuklanma gibi bütünleme gerektiren taş bozulmaları lejanta göre
işlenir.
3
Hazırlanan analitik rölöveye göre müdahale paftası hazırlanır.
Her bir bozulma için hangi teknik ve yöntemle bütünleme yapılacağı ayrı ayrı
belirlenir ve müdahale lejantı hazırlanır.
Müdahale paftaları uygulamaya esas teşkil eder.
Resim 1. 4: Örme Sütun'un rölövesi üzerinde aşınan yüzeylerin belirlenmesi
4
Uygulama 1: Öğretmeniniz tarafından belirlenecek olan bir tarihi yapıya giderek taş
bütünleme gereken duvarları ve yapı elemanlarını tespit ediniz.
İşlem Basamakları Öneriler
Belirlenmiş olan tarihi yapıya gidiniz.
Bütünleme gereken taş duvar
yüzeylerini belirleyiniz.
Bütünleme gereken yapı elemanlarını
(silme, lento, söve, korkuluk vb.)
belirleyiniz.
Tespitini yaptığınız bütünleme
gerektiren alanların fotoğrafını çekiniz.
Tespitini yaptığınız bütünleme
gerektiren alanları mevcut çizim
üzerinde işaretleyiniz.
Fotoğraf ve çizimlerle yaptığınız
tespitleri rapor haline getiriniz.
Belirlenen yapıya gitmeden önce yapı
hakkında detaylı araştırma yapınız.
İyi gözlem yapınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
5
KONTROL LİSTESİ
Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri Evet,
kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. Belirlenmiş olan tarihi yapıya gittiniz mi?
2. Bütünleme gereken taş duvar yüzeylerini belirlediniz mi?
3. Bütünleme gereken yapı elemanlarını (silme, lento, söve, korkuluk
vb.) belirlediniz mi?
4. Tespitini yaptığınız bütünleme gerektiren alanların fotoğrafını
çektiniz mi?
5. Tespitini yaptığınız bütünleme gerektiren alanları mevcut çizim
üzerinde işaretlediniz mi?
6. Fotoğraf ve çizimlerle yaptığınız tespitleri rapor haline getirdiniz
mi?
DEĞERLENDİRME
Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.
Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız
“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.
6
Aşağıdaki cümleleri doğru – yanlış olarak değerlendiriniz.
1. (…..) Bütünleme; özgün örneğe göre eksik olan bölümlerin tamamlanarak bütünlük elde
edilmesi olarak tanımlanır.
2. (…..) Bozulan ve aşınan taş yüzeyler; suyun tutulmasına, donma – erime döngüsüne ve
bitki oluşumlarına yol açması dolayısıyla taştaki bozulmanın ilerlemesine etki eder.
3. (…..) Bütünleme yöntemi yüzey kaybı, aşınma, parça kopması, oyuklanma gibi taş
bozulmalarına; bozulmanın derinliğine ve taşın niteliğine göre değişmez.
4. (…..) Her bir bozulma için hangi teknik ve yöntemle bütünleme yapılacağı ayrı ayrı
belirlenmesine gerek yoktur.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayısını belirleyerek kendinizi
değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla
ilgili konuları ilgili faaliyete dönerek tekrar inceleyin
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
7
Taş bütünleme tekniklerini öğrenerek, gerekli ortam sağlandığında farklı tekniklerle
bütünleme yapabileceksiniz.
Uygulaması devam eden bir restorasyon şantiyesini ziyaret ederek bütünleme
uygulamalarında kullandıkları teknikler hakkında bilgi alınız.
2. TAŞ İLE BÜTÜNLEME TEKNİKLERİ
2.1. Özgün malzeme ile taş bütünleme – yapıştırma
Deprem vb. doğal afetler ya da insan tahribatına maruz kalan yapı elemanlarında parçalanma
– kopma – kırılma şeklinde bozulmalar oluşabilir. Özgün yapı elemanının mümkün olan en
yüksek oranda korunabilmesi için parçalanmış olan yapı elemanları birleştirilerek bütünleme
yapılır.
2.1.1. Özgün malzeme ile Taş Bütünleme – Yapıştırma Uygulama Aşamaları Parçalanmış – kopmuş –kırılmış yapı elemanlarının tümü dikkatli bir şekilde atölyeye taşınır.
Resim 2. 1 Mermer ayna taşı tahrip edilmiş çeşme
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
ARAŞTIRMA
8
Resim 2. 2 Çeşme aynasına ait özgün taş parçalarının atölyeye taşınması
Parçalanmış – kopmuş –kırılmış yapı elemanları atölyede temizlenir.
Temizlik sonrası dağınık haldeki yapı elemanlarının nasıl bir araya getirileceği
planlanır.
Eksik parça olup olmadığı kontrol edilir.
Resim 2. 3 Çeşme aynasının parçalarının bir araya getirilmesi
Yapı elemanının büyüklüğüne bağlı olarak birleştirilecek parçalar ahşap kalıplar
arasına alınarak işleme başlanır.
9
Resim 2. 4 Taş parçalarının ahşap kalıplar arasına alınması
Resim 2. 5 Bütünlenecek taş parçalarının ahşap kalıplarda birleştirilmesi
Taşıyıcı özelliği de olan büyük yapı elemanlarının paslanmaz çelik donatılar ile
birleştirilmesi gerekmektedir. (taşınabilir küçük objelerde ( heykel vb.) birleşim
donatısız da yapılabilir.)
Donatı adedi ve donatıların parça üzerindeki yeri belirlenir.
Matkap ile donatı delikleri/boşlukları açılır.
10
Resim 2. 6 Özgün yapı elemanı üzerinde donatı yuvasının açılması
Paslanmaz donatılar açılan yuvaya yerleştirilir.
Resim 2. 7 Paslanmaz donatıların yuvaya yerleştirilmesi
Epoksi bazlı yapıştırıcı ile donatının taşa tespiti gerçekleştirilir.
11
Resim 2. 8 Epoksi bazlı yapıştırıcı ile donatının taşa tespiti gerçekleştirilir.
Resim 2. 9 Paslanmaz donatılar ile taşların birleştirilmesi
12
Resim 2. 10 Şantiyede birleştirilen parçaların son durumu
Atölyede birleştirilmiş olan yapı elemanı sarsılmadan ve dikkatli bir şekilde sahaya taşınır.
Sahada gerekli olması halinde donatılı olarak özgün yerine yerleştirilerek bütünleme
tamamlanır.
Bütünlemede Parça Ekleme
Tarihi bir taş yapıda; bezemeli bir yapı elemanındaki ( söve, silme, lento, korkuluk, ayna taşı
vb. ) ya da taşıyıcı yapı elemanlarındaki (duvar örgüsünde, sütunlarında, kemerlerinde vb.)
eksik bölümler özgün malzemeye parça eklenerek tümlenebilir.
Bütünlemede kullanılacak yeni taşın özgün taş ile benzer mineralojik, kimyasal, fiziksel ve
mekanik özellikler taşıması gerekmektedir.
Bütünlemede Parça Ekleme Uygulama Aşamaları
13
Resim 2. 11Hamidiye Çeşmesinin Kırık Kurnası
Resim 2. 12 Kurnanın kırılmış olan bölümün ölçüsünün alınması
14
Resim 2. 13 Kurnanın kenar profilinin kalıbının çıkarılması
Resim 2. 14 Tümlemede kullanılacak yeni taşın ölçülere uygun olarak kesilmesi
15
Resim 2. 15 Tümlemede kullanılacak yeni taşın işlenmesi
Resim 2. 16 Tümlemede kullanılacak yeni
taşın işlenmesi
Resim 2. 17 Tümlemede kullanılacak yeni
taşa profilin işlenmesi
16
Resim 2. 18 Tümlemede kullanılacak yeni taşın yerine alıştırılması
Resim 2. 19 Paslanmaz çelik donatıların yerleştirilmesi
17
Resim 2. 20 Donatıların tespiti için hazırlık yapılması
Resim 2. 21 Donatılar tespit edilirken etrafının macunla çevrilmesi
18
Resim 2. 22 Epoksi bazlı yapıştırıcının akıtılması
Resim 2. 23 Donatıların tespit edilerek yapıştırıcının akıtılması
19
Resim 2. 24 Bütünleme sonrasında kurnanın görünüşü
Taş Değişimi – Taş Çürütme
Yapı taşlarının bir bölümünün eksilmesi (kısmi taş kayıpları) ya da Taş Bozulmaları
modülünde anlatılan aşınma, oyuklanma ve parça kopması gibi bozulma süreçlerinin ileri bir
düzeye gelerek yapıyı tehdit etmesi durumunda; taş değişimleri tercih edilebilir. Taş
değişimi kararı mevcut yapı taşının bozulmuşluk durumu, tarihi, artistik ve mimari değeri
göz önünde bulundurularak alınması gereken önemli bir karardır. Taş değişim kararı aynı
zamanda özgün malzemenin yitirtilmesi anlamına geldiği için çok yönlü ele alınarak, uzman
bir işçilikle gerçekleştirilmelidir (Resim 1.4, Resim 1.5, Resim 1.6).
20
Resim 2. 25 Taş çürütme yapılacak olan pencere sövesinden detay (Sultanahmet Medresesi)
Resim 2. 26 Taş çürütme yapılacak olan taş duvardan detay (Sultanahmet Medresesi)
Her türlü doğal taş (kireçtaşı, kumtaşı, mermer, granit vb.) gerekli görülmesi durumunda
yine aynı malzeme ile tümlenebilir. Ancak taş değişiminde kullanılacak yeni taş özenle
seçilmelidir. Örnek olarak; kullanılacak olan yeni taşın dayanıklılık, sertlik, tuz ve don
direncinin yüksek olması faydalı gibi görünse de onarım için çok yoğun ve sert bir müdahale
olabilir. Onarımda kullanılacak taş cinsinin belirlenmesinde mevcut taşın yapısı ve nitelikleri
iyi analiz edilmelidir. Standartlarla belirlenen testler özellikle; gözeneklilik (porozite) ve su
emme testleri yapılmalı, özgün taşın petrografik tanımlaması gerçekleştirilmelidir. Orijinal
yapı taşının karakterizasyonu yapıldıktan sonra onarımda kullanılabilecek en benzer (ya da
en uygun) taş belirlenebilir.
Eğer özgün taşın çıkartıldığı ocak biliniyorsa ve ocak hala aktif ise onarım için aynı ocaktan
taş çıkartılması uygun olacaktır. Taş değişimlerinde taşın sadece renginin ve görüntüsünün
21
benzer olması yeterli değildir; mineralojik, kimyasal, fiziksel ve mekanik özellikler de
uyumlu olmalıdır.
Taş Değişimi Uygulama Aşamaları
Taşa değişimi ile tümlenecek olan özgün taşın minerolojik, kimyasal, fiziksel ve
mekanik özellikleri belirlenir. (Laboratuvar ortamında uzmanlar tarafından)
Tümlemede kullanılacak taşın türü tayin edilir. (Laboratuvar ortamında uzmanlar
tarafından)
Taş değişimi kararı alınan bozulmuş olan taş yüzey sağlam yüzeye kadar çürütülür.
Resim 2. 27 Taşın çürütülmesi
Sağlam yüzeye kadar açılan boşluk basınçlı havayla temizlenir.
Tercihen alkollü suyla yıkanır.
Yıkanan alanın kuruması beklenir.
Tümlemede kullanılacak yeni malzeme yerleştirileceği alana uygun olarak
şekillendirilir. Profilli bir elemanın tümlenmesi durumunda özgün yapı
elemanının kalıbı alınır. Bu kalıba göre yeni taş malzeme işlenir.
Yeni taş yerine alıştırılarak tespit edilir.
22
Resim 2. 28 Çürütülen taşın yerine yeni taşın konulması
Resim 2. 29 Özgün taşlar ile çürütülerek yenilenmiş taşların görünümü
Yeni parçanın tespitinde donatı kullanılır. Paslanmaz donatı epoksi reçine ile hem
özgün taşa hem de yeni taşa tespit edilir.
Yeni taş özgün taşa belirlenen yapıştırma harcı ile monte edilir.
23
Şekil 2. 1 Taş çürütme uygulaması öncesinde oyuklanma (taş eksilmesi) olan duvar
parçasından plan ve görünüş detayı
24
Şekil 2. 2 Taş çürütme uygulamasının plan ve görünüş detayı
Yeniden Yapım
Mimari bütünlüğün sağlanması için bazen statik gereklerle bazen de tamamen estetik amaçlı
olarak anıtsal yapıların kaybolmuş olan mimari elemanları yeniden üretilebilir.
Yeniden üretim yapılabilmesi için üretilecek elemanın malzeme, yapım tekniği, form ve
biçim gibi özelliklerine ait detaylı verinin bulunması gerekmektedir. Bu veriyi yapının
kendisi sağlayabilir. Örneğin bir bölümü kaybedilmiş olan yapı elemanları; korunmuş olan
elemanların kalıbı alınarak yeniden üretilebilir. Yapının ya da yapı elemanının özgün
durumunu gösterir çizim, fotoğraf vb. belgeler de yine yeniden üretimde kullanılabilecek
verilerdir. Restitüsyon kaynaklarına bağlı olarak hazırlanmış olan restitüsyon ve restorasyon
projeleri uygulamalardaki yeniden üretimleri yönlendirir.
25
Resim 2. 30 Bir bölümü kopmuş olan geometrik desenli mermer şebeke
Bazı özel durumlarda; yapı dış cephelerinde yer alan heykel vb. taşınabilir küçük eserlerin
veya yoğun bezemeli yapı öğelerinin dış hava koşullarından korunması için yerlerine
“yeniden yapım” ya da “replika” adını verdiğimiz kopyaları üretilerek, yerleştirilebilir.
Özellikle anıtsal taş yapıların cephelerinde bulunan heykeller için sık kullanılan bir
uygulamadır.
Resim 2. 31 ve Resim 2. 32 Yeniden üretim yapılmış yapı elemanları
26
Yeniden Yapım Uygulama Aşamaları
Resim 2. 33 Sebilcik kurna formunun taşa aktarılması
Resim 2. 34 Taşa aktarılan çizim doğrultusunda taşın spiral ile şekillendirilmesi
Resim 2. 35 Sebilcik kurnasının oyuğunun murç ve kalem ile açılması
27
Resim 2. 36 Sebilcik kurna içinin şekillendirilmesi
Resim 2. 37 Sebilcik kurna altının şekillendirilmesi
Resim 2. 38 Şekillendirilen kurna alt yüzeyinin zımparalanması
28
Resim 2. 39 Sebilcik kurnasının kenarlarının spiral ile şekillendirilmesi
Resim 2. 40 Sebilcik kurnasının alt yüzeyinin gönyeye getirilmesi
Resim 2. 41 Sebilcik alt yüzeyindeki dilimlerin spiral ile kesilmesi
29
Resim 2. 42 Sebilcik kıvrımlı kenar bitişinin karton kalıp ile mermer yüzeye aktarılmas
Resim 2. 43 Sebilcik kıvrımlı kenar bitişinin dilimlerinin mermer yüzeye çizilmesi
Resim 2. 44 ve Resim 2. 45 Yeniden yapım Sebilcik montaj öncesi
30
Resim 2. 46 Sebilcik montaj sonrası
Resim 2. 47 Sebilciğin çeşmeye monte edilmiş görünüşü
31
Uygulama 1: Öğretmeniniz tarafından belirlenecek olan bir eski eserde özgün malzeme ile
Taş Bütünleme – Yapıştırma yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
Parçalanmış – kopmuş – kırılmış yapı
elemanlarının tümünü dikkatli bir
şekilde atölyeye taşıyınız.
Atölyede parçalanmış – kopmuş –
kırılmış yapı elemanlarını temizleyiniz.
Temizlik sonrası dağınık haldeki yapı
elemanlarının nasıl bir araya
getirileceğini planlayınız.
Eksik parça olup olmadığı kontrol
ediniz.
Yapı elemanının büyüklüğüne bağlı
olarak birleştirilecek parçaları ahşap
kalıplar arasına alarak işleme başlayınız.
Birleştirmede kullanılacak olan
paslanmaz çelik donatıların adedini ve
donatıların parça üzerindeki yerlerini
belirleyiniz.
Matkap ile donatı delikleri/boşlukları
açınız.
Paslanmaz çelik donatıları açılan
yuvalara yerleştiriniz.
Epoksi bazlı yapıştırıcı ile donatıları taşa
tespit ediniz.
Atölyede birleştirilmiş olan yapı
elemanını sarsmadan dikkatli bir şekilde
sahaya taşıyınız.
Sahada gerekli olması halinde donatılı
olarak özgün yerine yerleştirerek
bütünlemeyi tamamlayınız.
Uygulama yapılacak olan tarihi eserin
rölöve – analitik rölöve, restitüsyon ve
restorasyon projelerinin hazırlanmış,
ilgili koruma kurulu tarafından
onaylanmış olmalıdır.
Restorasyon uygulaması öncesi gerekli
izinlerin alınmış olduğundan emin
olunuz.
Uygulama başlamadan önce çalışma
tulumunuzu giyiniz.
Uygulama esnasında eldiven, gözlük vb.
ekipmanları kullanınız.
Şantiyedeki güvenlik kurallarına uyunuz.
Uygulamada kullanılacak ekipmanların
temizlik ve bakımlarını yapınız.
Temiz, düzenli ve dikkatli çalışınız.
Zamanı ve malzemeyi iyi kullanınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
32
Uygulama 2: Öğretmeniniz tarafından belirlenecek olan bir eski eserde bütünlemede parça
ekleme uygulaması yapınız.
İşlem Basamakları Öneriler
Tümleme yapılacak taşın cinsi
mineralojik, kimyasal, fiziksel ve
mekanik özelliklerini belirleyiniz. (Bu
çalışma uygulama öncesinde
Laboratuvar ortamında koruma
uzmanları tarafından belirlenir.)
Tümlemede kullanılacak olan taşın
özgün taş ile aynı niteliklerde olmasına
dikkat ediniz.
Kırılmış - kopmuş olan bölümün
ölçüsünü alınız.
Özgün elemanın (varsa profilinin)
kalıbını çıkarınız.
Üretim çizimini basınız. Kalıp olarak
kullanılmak üzere mukavva / kartona
aktarınız.
Tümlemede kullanılacak yeni taşı alınan
ölçülere, üretim çizimine ya da kalıba
uygun olarak kesiniz.
Tümlemede kullanılacak yeni taşı alınan
kalıba uygun olarak taşçı aletleri ile
işleyiniz (Bknz. Taş Oyma Modülü)
Uygulama yapılacak olan tarihi eserin
rölöve – analitik rölöve, restitüsyon ve
restorasyon projelerinin hazırlanmış,
ilgili koruma kurulu tarafından
onaylanmış olmalıdır.
Restorasyon uygulaması öncesi gerekli
izinlerin alınmış olduğundan emin
olunuz.
Uygulama başlamadan önce çalışma
tulumunuzu giyiniz.
Uygulama esnasında eldiven, gözlük vb.
ekipmanları kullanınız.
Şantiyedeki güvenlik kurallarına uyunuz.
Uygulamada kullanılacak ekipmanların
temizlik ve bakımlarını yapınız.
Temiz, düzenli ve dikkatli çalışınız.
Zamanı ve malzemeyi iyi kullanınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
33
Uygulama 3: Öğretmeniniz tarafından belirlenen bir yapıda için taş çürütme yaparak, taş
değişimi uygulamasını gerçekleştiriniz.
İşlem Basamakları Öneriler
Taş değişimi kararı alınan bozulmuş
olan taş yüzey sağlam yüzeye kadar
çürütülür
Sağlam yüzeye kadar açılan boşluk
basınçlı havayla temizlenir.
Tercihen alkollü suyla yıkanır.
Yıkanan alanın kuruması beklenir.
Tümlemede kullanılacak yeni malzeme
yerleştirileceği alana uygun olarak
şekillendirilir. Profilli bir elemanın
tümlenmesi durumunda özgün yapı
elemanının kalıbı alınır. Bu kalıba göre
yeni taş malzeme işlenir.
Yeni taş yerine alıştırılarak tespit edilir.
Yeni parçanın tespitinde donatı
kullanılır. Paslanmaz çelik donatı epoksi
reçine ile hem özgün taşa hem de yeni
taşa tespit edilir.
Yeni taş özgün taşa belirlenen
yapıştırma harcı ile monte edilir.
Uygulama yapılacak olan tarihi eserin
rölöve – analitik rölöve, restitüsyon ve
restorasyon projelerinin hazırlanmış,
ilgili koruma kurulu tarafından
onaylanmış olmalıdır.
Restorasyon uygulaması öncesi gerekli
izinlerin alınmış olduğundan emin
olunuz.
Uygulama başlamadan önce çalışma
tulumunuzu giyiniz.
Uygulama esnasında eldiven, gözlük vb.
ekipmanları kullanınız.
Şantiyedeki güvenlik kurallarına uyunuz.
Uygulamada kullanılacak ekipmanların
temizlik ve bakımlarını yapınız.
Temiz, düzenli ve dikkatli çalışınız.
Zamanı ve malzemeyi iyi kullanınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
34
Uygulama 4: Öğretmeniniz tarafından belirlenen bir yapı elemanını "Yeniden Yapım"
tekniği ile “replika” üretiniz, uygun koşulların sağlanması durumunda yerine monte ediniz.
İşlem Basamakları Öneriler
Replika olarak üretilecek olan yapı
elemanının kalıbını alınız.
Üretim çizimi varsa basınız. üretim
çizimini kalıp olarak kullanılmak üzere
mukavva / kartona aktarınız.
Uygulama öncesinde koruma/
konservasyon uzmanları tarafından
belirlenmiş olan taş türüne uygun olarak
taş siparişini veriniz.
Replika üretimi için sipariş verilen taşı
alınan kalıba uygun olarak taşçı aletleri
ile işleyiniz (Bknz. Taş Oyma Modülü)
Uygulama yapılacak olan tarihi eserin
rölöve – analitik rölöve, restitüsyon ve
restorasyon projelerinin hazırlanmış,
ilgili koruma kurulu tarafından
onaylanmış olmalıdır.
Restorasyon uygulaması öncesi gerekli
izinlerin alınmış olduğundan emin
olunuz.
Uygulama başlamadan önce çalışma
tulumunuzu giyiniz.
Uygulama esnasında eldiven, gözlük vb.
ekipmanları kullanınız.
Şantiyedeki güvenlik kurallarına uyunuz.
Uygulamada kullanılacak ekipmanların
temizlik ve bakımlarını yapınız.
Temiz, düzenli ve dikkatli çalışınız.
Zamanı ve malzemeyi iyi kullanınız.
UYGULAMA FAALİYETİ
35
Aşağıdaki cümleleri doğru – yanlış olarak değerlendiriniz.
1. (…..) Taşıyıcı özelliği de olan büyük yapı elemanlarının paslanmaz çelik donatılar ile
birleştirilmesi gerekli değildir.
2. (…..) Bütünlemede kullanılacak yeni taşın özgün taş ile benzer mineralojik, kimyasal,
fiziksel ve mekanik özellikler taşıması gerekmez.
3. (…..) Aşınma, oyuklanma ve parça kopması gibi bozulma süreçlerinin ileri bir düzeye
gelerek yapıyı tehdit etmesi durumunda; taş değişimleri tercih edilebilir.
4. (…..) Taş değişimi uygulamalarında; orijinal yapı taşının karakterizasyonu yapıldıktan
sonra onarımda kullanılabilecek en benzer taş belirlenmelidir.
5. (…..) Yeniden üretim yapılabilmesi için üretilecek elemanın malzeme, yapım tekniği,
form ve biçim gibi özelliklerine ait detaylı verinin bulunması gerekmektedir.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.
Cevaplarınızın tümü doğru “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
36
Aşağıdaki performans testi ile modülle kazandığınız yeterliği ölçebilirsiniz.
Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır
1. Tarihi yapıya giderek taş bütünleme gereken duvarları ve yapı
elemanlarını tespit ettiniz mi?
2. Özgün malzeme ile taş bütünleme – yapıştırma yaptınız mı?
3. Bütünlemede parça ekleme uygulaması yaptınız mı?
4. Taş çürütme yaparak, taş değişimi uygulamasını gerçekleştirdiniz
mi?
5. Yeniden Yapım" tekniği ile “replika” ürettiniz mi?
DEĞERLENDİRME Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap
verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.
Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize başvurunuz.
MODÜL DEĞERLENDİRME
37
ÖĞRENME FAALİYETİ-1’İN CEVAP ANAHTARI
1. D
2. D
3. Y
4. Y
ÖĞRENME FAALİYETİ-2’NİN CEVAP ANAHTARI
1. Y
2. Y
3. D
4. D
5. D
CEVAP ANAHTARLARI
38
AKSOY, Pınar. “Taş İşleme Sanatı”, Kâgir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri
Bildiri Kitabı, İBB KUDEB, İstanbul, 2009.
AHUNBAY, Metin. İTÜ Mimarlık Bölümü Geleneksel Yapım Teknikleri I Ders
Notları, (yayınlanmamış).
AHUNBAY, Zeynep. Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, YEM Yayınları,
İstanbul, 2007.
ASHURST, John; DIMES, Francis. Conservation of Building and Decorative
Stone, Volume 1 Butterworth-Heinemann.
ASHURST, John; DIMES, Francis. Conservation of Building and Decorative
Stone, Volume 2 Butterworth-Heinemann.
BİNAN Muhittin. Tabii Taş Duvar, Teknik Üniversite Matbaası, İstanbul, 1961.
BRANDI, Cesare. Theory of Restoration, Nardini Editore, Firenze, Italy, 2005.
ERSEN, Ahmet; GÜLEÇ, Ahmet; ALKAN, Nimet; KUDDE, Esra. “Konservasyon
Raporu’nun Önemi, İçeriği ve Hazırlanma Adımları”, Restorasyon
Konservasyon Çalışmaları, Sayı 2, İBB KUDEB, İstanbul, s.3-16, 2009.
FEILDEN, Bernard. Conservation of Historic Buildings, Elsevier, Oxford, 2003.
HASOL, Doğan. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayınları, İstanbul,
2005.
SÖZEN, Metin; TANYELİ, Uğur. Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi
Kitabevi, İstanbul, 1986.
TAYLA, Hüsrev. Geleneksel Türk Mimarisinde Yapı Sistem ve Elemanları I ve
II, Türkiye Anıt Çevre T.Değ.Kor.Vakfı, İstanbul, 2007.
ULUENGİN, Fatin; ULUENGİN Bülent; ULUENGİN, Mehmet Bengü. Osmanlı
Anıt Mimarisinde Klasik Yapı Detayları, YEM Yayın, İstanbul, 2007.
KAYNAKÇA
Top Related