Informazio gehiagorako: www.datuak.net www.gaindegia.org
IPAR EUSKAL HERRIKO EKONOMIA ETA GIZARTEA
UDAL HAUTESKUNDEEN INGURUAN
Hurrengo sei urteetan haien udal ordezkariak zeintzuk izango diren erabaki berri dute
ipar euskal herritarrek, martxoaren 23an eta 30ean egindako hauteskundeetan. Herri
batzuetan betiko joera hartu du bozkak, beste batzuetan aldaketa aipagarriak gertatu
dira. Horiek ulertzeko bere ekonomia eta gizartearen ezaugarriak ezagutu behar dira.
Hurrengo lerrootan, Ipar Euskal Herriko hauteskunde emaitzen alderdi soziologikoa
ulertzen lagun dezaketen argibide batzuk eskaini nahi dizkizu Gaindegiak.
Ezer baino lehen, Ipar Euskal Herriko hauteskundeen dinamikaz bi kontzeptu azpimarratzea komeni da:
Bi itzuli dira
Martxoaren 23ko bozetan zerrenda batek gehiengo absolutua lortu zuen udalerrietan, bukatutzat jo zituzten
hauteskundeak. Hala gertatu zen, besteak beste, Donibane Garazin, Donibane Lohizunen, Baigorrin…
Beste udalerri guztietan, bigarren itzulia egin zen martxoaren 30ean. Aurreneko bueltan botoen %10 baino
gehiago lortzen duten zerrendek dute bigarren itzulira aurkezteko eskubidea, eta %5 baino gehiago
eskuratutakoek bigarren itzulira igaro den hautagaitza bati atxikitzeko aukera dute. Aliantzak publikoak dira:
elkartu ziren zerrendek martxoaren 25eko 18.00ak baino lehen eman behar izan zuten itunaren berri. Hala
egin zuten, esaterako, Hendaian. Alderdi Sozialista Hendaia Biltzen zerrendarekin elkartu zen hitzarmen
baten bidez, eta nagusi gertatu zirenez, bi alderdion ordezkariekin osatu dituzte Herriko Etxeko ardurak.
Nagusitzen den indarrak ardura postu gehienak eskuratzen dituenez, pragmatismoak garrantzi handia du Ipar
Euskal Herriko hauteskundeetan, uneoro erabaki behar baita nor izan daitekeen nagusi eta horren arabera
nor babestu nahi den. Hori dela eta, berebiziko eragina izan dute Lurralde Elkargoaren aldeko konpromisoak,
euskara eta ikastolen aldekoak, edo bestelako eskaintzek.
Aurten, hainbat udaletan, inoiz baino zerrenda gehiago aurkeztu da “abertzale” moduan, eta zerrenda
zentralistek ere aldarrikatu dituzte beren taldeetan aurkeztutako euskaltzale eta abertzaleak. Honela, inoiz ez
bezala, abertzaletasuna aintzat hartzeko ezaugarri bihurtu da Ipar Euskal Herriko jokaleku politikoan.
Euskal Herriko ekonomia eta gizarte
garapenerako behategia
DATU - SORTA
2014 · apirila
Informazio gehiagorako: www.datuak.net www.gaindegia.org
Ondorioz, Herri elkargoen zuzendaritzan nor egongo den ere hautatzen da.
Udal hauteskundeek utzitako konposizioaren araberakoa da herri elkargoen gobernu organoen konposizioa ere.
Herri Elkargoak Hego Euskal Herriko mankomunitateen parekoak dira, non hainbat udalek zerbitzu eta proiektu
komunak elkarrekin garatzen dituzten (hondakinen bilketa, egitasmo ekonomikoak, garraioa…). Ipar Euskal Herriko
udalerri gehientsuenak txikiak dira, eta herri elkargoetan biltzeak egitasmo zein aldarrikapen lokalei
eraginkortasuna eta oihartzuna eskaintzen diete. Aukera honek berebiziko garrantzia du, barnealdeko arazoek orain
arte ezagutu ez duten oihartzuna izan baitezakete.
Herri elkargoetako zuzendaritzan egongo diren pertsonak hurrengo egun eta asteetan zehaztuko dira. Udalen
osaketan sozialistek jasandako beherakadaren eta zerrenda abertzaleek lortutako alkatetzen eraginez, hurrengo
urtetan aldaketak ikus ditzakegu lurralde garapeneko estrategia lokaletan. Nabarmentzekoa da Garazi-Baigorriko
udal elkargoaren kasua. Hautetsi abertzaleek eskura dezakete bertako lehendakaritza eta horrek aukera
interesgarria sor dezake, Baztanekin elkarlanean eta mendialdeko ekonomiari lotuta garapen egitasmo berriak
bideratzeko. Halaber, Zuberoako Herri Elkargoan ere zerrenda desberdinetako abertzaleen presentziak egitasmo
ekonomiko berrien sustapena ekar dezake.
Ipar Euskal Herriko herri bozetako emaitzak bildu dituzte Kazeta.infok eta Berriak, udalerriz udalerri. Informazio
gehiago hemen.
Ipar Euskal Herriko ekonomia eta gizartea: zonalde funtzionalen arabera
Kostaldean bizi
dira ipar euskal herritar gehienak;
bertan daude lanpostu gehienak, egonkortasun
handienekoak batez ere
EH IEH KOSTA BITART BARNE
DEMOGRAFIA
BIZTANLERIA OSOA_2013 3.129.556 289.543 168.398 79.613 41.532
BIZTANLERIAREN HAZKUNDEA 7,1 10,2 6,3 23,7 3,6 BIZITZA PROIEKTUAK GARATZEKO ADINEAN DAGOEN BIZTANLERIAREN IRAUTE TASA 9,5 8,5 6,8 17,9 -1,0
Gazteen iraute tasa (1999/2009) 15,3 -4,8 3,1 -14,7 -16,9 LAN MERKATUA ETA KSP Bizt. aktiboen hazkundea (1999/2009) 13,8 13,0 9,1 26,3 5,5 Langabetuen hazkundea (2007/2011) 92,1 43,9 40,3 50,9 62,5 Udalerrian bizi diren landunak, udalerriko lanpostuekiko - 37,0 42,5 25,1 40,3
Autonomoak 19,0 17,7 16,3 15,4 27,9 Laborari aktiboak (%) - 3,2 0,3 2,5 15,9 Enpresa buru, artisau eta merkatari aktiboak (%) - 8,8 8,4 9,4 8,8 Kudeatzaile eta lanbide intelektualak aktiboak (%) - 11,6 13,4 11,1 6,0
Tarteko lanbideak aktiboak (%) - 25,5 27,0 26,4 18,2
Enplegatuak aktiboak (%) - 31,6 34,2 30,4 24,1
Langileak aktiboak (%) - 20,3 17,5 22,3 27,3
HIRIGINTZA/ETXEBIZITZA Baimendutako etxebizitza eraikuntzen bataz besteko azalera urtero (2008/12) 1.829.868 275.668 132.378 81.105 62.185 Etxebizitza parkearen hazkundea (1999/2009) 15,7 19,0 16,1 32,4 14,8
Etxebizitzen bataz besteko prezioa 2.565* 2.024 3.607 2.560 1.704
NORTASUNA
Elkarteen dentsitatea (mila bztko.)
14,0 14,4 10,9 17,9
Euskararen ezagutza
16,3 8,0 16,3 49,5
Establezimenduen bertakotutze tasa 90,6 89,8 86,6 94,8 96,3
Iturriak: INSEE; Frantziako Ekologia, Jasangarritasun eta Energia Ministerioa;
Frantziako Barne Ministerioa; Gaindegia
Informazio gehiagorako: www.datuak.net www.gaindegia.org
Ipar Euskal Herriko ekonomia eta gizartea: herri elkargoka
Barnealdeko herrietan
nabarmena da gazteen ihesa
oso handia dela
Euskal Kosta-Aturri
Hego Lapurdi
Errobi Errobi-Aturri
Hazparne Zuberoa Garazi-Baigorri
Amikuze Bidaxune Iholdi-
Oztibarre
DEMOGRAFIA
BIZTANLERIA OSOA_2013 122.126 63.014 27.572 17.717 13.408 13.031 12.253 9.547 5.535 3.740
BIZTANLERIAREN HAZKUNDEA 4,3 16,3 25,9 20,0 16,9 -3,3 3,8 7,4 27,1 8,5 BIZITZA PROIEKTUAK GARATZEKO ADINEAN DAGOEN BIZTANLERIAREN IRAUTE TASA 4,3 17,4 17,6 13,2 13,0 -10,1 2,0 1,0 21,7 7,0
Gazteen iraute tasa (1999/2009) 10,3 -12,1 -18,5 -25,2 -10,0 -31,3 -10,5 -10,2 -5,6 0,4
LAN MERKATUA ETA KSP
Bizt. aktiboen hazkundea (1999/2009) 6,0 21,9 25,4 23,1 22,9 -2,4 8,9 7,6 30,4 7,7
Langabetuen hazkundea (2007/2011) 35,5 56,2 43,9 55,1 47,3 32,4 108,3 54,6 60,4 38,7 Udalerrian bizi diren landunak, udalerriko lanpostuekiko 43,4 36,6 25,7 16,0 31,5 41,2 42,6 36,3 33,0 43,3
Autonomoak 16,4 16,1 15,3 10,4 19,1 24,1 31,6 25,7 22,8 34,7
Laborari aktiboak (%) 0,3 0,8 2,5 0,6 5,8 13,6 17,5 15,1 6,3 23,5 Enpresa buru, artisau eta merkatari aktiboak (%) 7,6 10,8 10,6 6,9 7,8 8,3 9,9 8,0 10,0 9,3 Kudeatzaile eta lanbide intelektualak aktiboak (%) 13,8 11,5 12,7 13,0 8,5 6,7 5,8 5,6 8,0 4,6
Tarteko lanbideak aktiboak (%) 27,6 25,0 28,0 28,5 24,1 19,0 17,2 20,2 23,3 13,4
Enplegatuak aktiboak (%) 34,3 32,7 33,3 30,5 27,4 23,7 26,8 22,8 23,6 19,7
Langileak aktiboak (%) 16,4 21,1 19,8 20,5 26,4 28,8 22,9 28,2 30,9 29,4
Iturriak: INSEE; Frantziako Ekologia, Jasangarritasun eta Energia Ministerioa;
Frantziako Barne Ministerioa; Gaindegia
Informazio gehiagorako: www.datuak.net www.gaindegia.org
Errenta mediana
txikituz doa kostaldetik
barnealdera egin ahala
Euskal Kosta-Aturri
Hego Lapurdi
Errobi Errobi-Aturri
Hazparne Zuberoa Garazi-Baigorri
Amikuze Bidaxune Iholdi-
Oztibarre
ERRENTA/LAN SARIA (2010) Errenta mediana (kontsumo unitateko) 19.382 19.061 20.357 20.765 18.282 16.689 16.037 16.595 17.727 15.094
Errentaren lehen dezila (kontsumo unitateko) 7.278 8.659 10.139 11.270 8.770 8.083 6.793 7.377 7.929 7.069
Errentaren bederatzigarren dezila (kontsumo unitateko) 8,8 9,5 9,9 5,7 8,0 5,0 8,7 8,2 5,9 7,4
Bataz besteko lan-saria orduko (denb. osoko lanaldian) 12,5 11,7 12,2 12,5 11,3 10,6 10,4 10,8 11,4 10,2
HIRIGINTZA/ETXEBIZITZA Baimendutako etxebizitza eraikuntzen bataz besteko azalera urtero (2008/12) 108.989 39.387 28.127 18.902 14.563 6.630 23.165 8.765 6.031 20.253
Etxebizitza parkearen hazkundea (1999/2009) 13,0 25,7 32,6 33,0 27,8 7,3 19,9 16,2 30,2 18,2
Etxebizitzen bataz besteko prezioa 3.497 3.343 2.852 2.556 2.118 1.588 1.798 1.708 1.848 1.741 NORTASUNA
Elkarteen dentsitatea (mila bztko.) 15,3 11,3 11,5 8,6 13,7 20,1 18,8 16,0 14,5 15,2 Euskararen ezagutza 7,9 11,2 17,3 9,4 18,2 63,5 64,4 22,4 14,5 45,7 Establezimenduen bertakotutze tasa 86,0 89,9 94,3 91,3 97,1 95,7 96,4 95,3 96,7 98,9
Iturriak: INSEE; Frantziako Ekologia, Jasangarritasun eta Energia Ministerioa;
Frantziako Barne Ministerioa; Gaindegia
Informazio gehiagorako: www.datuak.net www.gaindegia.org
Ezaugarri sozioekonomikoen inpaktua hauteskundeetan
Ipar Euskal Herrian desberdintasun ekonomiko handiak daude, distantzia geografiko txikien
barruan. Horrek isla handia izan du botoen joeran. Kostaldeko hirietan (Miarritze, Angelu,
Bidarte) badago indargune zentrista-eskubitar bat eta bertan metatzen dira errenta maila
altuenak. Halaber, bertako biztanleen erdia baino gehiago Ipar Euskal Herritik kanpo sortua da,
Paris inguruko eskualdeetan batez ere. Udalerri horietan abertzaleen aldarrikapen eta
eskaintzek oihartzun txikia izaten dute.
Aipatu udalerri horietan boto joera tradizionalari eutsi zaio, baina gainerakoan izan dira
aldaketak, Ipar Euskal Herriko egoera instituzional, ekonomiko eta sozialean bizi dituzten
arazoen eraginez. Tokian tokiko problematikari erantzuteko eskaintza egin duten zerrendek
jaso dute saria bozetan. Izan ere, Ipar Euskal Herriak Parisko politika zentralisten eraginez
nozitzen duen periferizazioak eta horrek jendeari egunerokoan dakarzkion ondorioek egoera
aldarazi dute. Etxebizitzaren arazoak, soldata txikiagoek, lan baldintza kaskarragoek
(barnealdean langile autonomoak kostaldean halako bi dira ia, errenta %14 txikiagoa), eta
horrekin guztiarekin zerikusi handia duen gazteen ihesak ere bai, besteak beste.
Sentsibilitate orotako zerrenda eta hautetsi abertzaleek jarrera hori saritua izan dute. Babes
berri hori agerikoa izan da kostaldeko udalerri ertainetan (Donibane Lohizune, Urruña, Ziburu);
bitarteko zonaldeko zenbait udalerritan (Uztaritze, Ezpeleta, Hiriburu) eta barnealdeko
esanguratsuetan (Donapaleu, Donibane Garazi, Baigorri). Horietan guztietan bertan sortutako
biztanleria da nagusi, eta errenta maila ertaina edo baxua da.
Bestalde, euskal hiztunen presentziak erabat baldintzatu du botoaren joera. Ingurune
euskaldun batean egoteak, bere horretan, ez du berebiziko eraginik. Baina euskalduntasunaren
defentsa proiektu ekonomiko eta sozial lokalekin lotu den tokietan, gazteekin eta proposamen
berriekin sustatu denean, horrek botoak erakarri ditu. Badirudi garai berri bat hasi dela Ipar
Euskal Herriko politika instituzionalean, bertako arazoetarako erantzun propioak eskatzen
dituena, euskaltasunarekin lotua. Ea etorkizunean euskal lurraldeen arteko lankidetzarako ate
berriak zabaltzen dituen.
Gaiarekin loturik
[ETB1] Azpimarra saioa:
Ipar Euskal Herriko hauteskundeak, lehen itzulia
Ipar Euskal Herriko hauteskundeak, bigarren itzulia
[Info7]
Ipar Euskal Herriko sozioekonomia eta hauteskundeak
Top Related