GEOGRAFIADBH 15. UNITATEA:INGURUNE HOTZAK, BEROAK ETA EPELAK

PAISAIA NATURALEN BANAKETA GEOGRAFIKOAPaisaia naturalaKlimaren, lurzoruaren, erliebearen, landarediaren eta faunaren arteko erlazioaren emaitza, planetako inguru jakin bateanIzaki bizidunen eta inguruneak izandako berezko bilakaeraren ondorio (gizakiaren esku-hartze gabe)Paisaian eragina duten faktoreakKlimaLurzoruaErliebeaLandaredia

PAISAIA NATURAL NAGUSIAKIngurune hotzakBasamortu polarraTundraTaigaGoi-mendiko landarediaIngurune beroakOihan ekuatorialaJungla tropikalaSabanaEstepa tropikalaBasamortu beroaIngurune epel hotzakBaso hostoerorkorrakOtalurrak Estepa kontinentalaBasamortu kontinentalaIngurune epel beroakBaso mediterraneoaMakia eta garrigaLaurisilvae-basoaEstepa eta basamortu subtropikala

INGURUNE HOTZAK

BASAMORTU POLARRAKokapena: Zirkulu polar artiko eta antartikoanFlora:Ez dago landarerikFauna: Hotzera ondo moldatutako animaliakFokak eta pinguinoak

TUNDRAKokapena: Klima subpolar lehor nagusia duten latitudeetanAmerikako, Europako eta Asiako iparraldeanFlora:Likena eta goroldioaFauna:Erbi artikoa, azeri artikoa eta elur-oreina

TAIGAKokapena: Klima subpolarreko eskualderik hezeenetanFlora: Koniferoen baso zabalakIzeiaHosto iraunkorrak eta kono itxuraFauna:Katagorriak, untxiak, otsoak, hartza, bisoia, karibua, altzea

GOI-MENDIAKKokapena:2.500 m-tik gorako eskualdeakGoi-mendietako klimaFlora:3.000 m-tik beheraKonifero basoak ugarienakAltitudeak gora egin ahalaLikenak eta goroldioak nagusituAltitude handiagoetan elur iraunkorrak

INGURUNE BEROAK

OIHAN EKUATORIALAKokapena:Ekuatorearen inguruko eskualdeetanTenperaturak beroak urte osoanPrezipitazio ugariFlora:Zuhaitz oso altuak-elkarrengandik oso hurbilOihanaren barnealdea iluna eta hezeaKaobak, ebanoak, landare igokariak, lianakFauna:Orangutana, jaguarra, narrastiak, intsektuak

JUNGLA TROPIKALAKokapena:Montzoietako klimaFlora:Zuhaitz hostoerorkorrakTekaFauna:Tximinoak, tigreak, kakatuak, tukanak

SABANAKokapena:Urtaro lehor oso luzeakFlora:Metro bateko belar eta zuhaixkakTamaina ertaineko zenbait zuhaitzFauna:Jirafak, elefanteak, antilopeak, uak, lehoiak, lehoinabarrak, hienak

ESTEPAKokapena:Afrikako eskualde tropikaletanEuri-sasoi laburraFlora:Belar eta zuhaixkak (hostoak galdu)Landare zukutsuakKaktusaFauna:Animalia gutxiErbia, bisontea

BASAMORTU BEROAKokapena:Bi tropikoetatik hurbil dagoen eskualdeanKlima oso lehorraEuria oso urriaFlora:OasiakZuhaixkak, landare zukutsuakPalmondoak..Fauna:Eskopioiak, sugeak

INGURUNE HOTZETAKO BIZIMODUABasamortu hotzetan bizitzeaHerri nomadak normaleanAmerikako iparraldean (Alaska, Kanada eta Groenlandia): eskimalak edo inuitakEskandinaviako iparraldean: lapoiak edo saamiakEhizatik eta arrantzatik biziGarraiobideak:Txakur-lerakFoken larruz, bale-hezurrez eta zurez egindako piraguak

INGURUNE HOTZETAKO BIZIMODUAAltitude handietan bizitzeaTibetar artzainak (Tibet eta Himalaia)3.000-5.000 m-ko altitudeanArtzain nomadakJaken esnea, artilea, okela, ilea eta larruaGarraioak: Jak-ak, ahuntzak eta zaldiak

INGURUNE BEROETAKO BIZIMODUAOihanean bizitzeaAmerikako eta Afrikako oihanetanYanomamiak (Amazonia)Pigmeoak (Afrikako erdialdean)Landare-biltzetik, ehizatik eta arrantzatikGaur egun oihanak arriskuan, errepideak sortzen

INGURUNE BEROETAKO BIZIMODUAEremu tropikalean bizitzeaEremurik lehorrenetanArtzain talde nomadakBeste batzuk nekazartiza estentsibotik eta abeltzaintzatik biziEremu tropikal euritsuan (montzoietako Asian)Jende asko biziGehienak arrozazen nekazaritzatik biziPlantazio handiak:Azukre-kanabera, kafea, tabakoa, anana, teaOngarriak, makinak erabili

INGURUNE BEROETAKO BIZIMODUABasamortuan bizitzeaOso jende gutxi biziOasien inguruetan talde sedentario batzukArtzain nomadakSaharako tuaregakArabiako beduinoakNagusiki ehizatik bizi diraAustraliako aborigenakKalahari basamortuko boskimanoak

INGURUNE EPEL FRESKOAK

BASO HOSTOERORKORRAKokapena:Eremu epel hezeetan (Klima atlantikoan)Klima kontinental hezeko eremuetanFlora:Zuhaitz hostoerorkorrak dira nagusiHaritzak, pagoak, eta gaztainondoakFaunaAberatsaOreinak, basurdeak, satorrak, otsoak, azkonarrak, hontzak

OTALURRAKokapena:Ozeano Atlantikoko itsasertzeko eskualdeetanLainoa eta euria ugariakFlora:Ez dago zuhaitzik (haize oso gogorra)ZuhaixkakTxilarra, iratzeak, isatsa eta ezpelaFaunaEz dago animalia askorikHegaztiak eta ugaztun txikiak ugariSaguak, trikuak eta azeriak

ESTEPA KONTINENTALAKokapena:Prezipitazio urriko klima kontinentaleko eremuetanOrdoki zabalakHainbat izen:Estepa: Europa erdialdean eta AsianBelazea: Ipar AmerikanPampa: ArgentinanFlora:Belar luzeko zabaldi handiak (gehienbat gramineoak)FaunaGehienbat belarjaleakBisonteak, basazaldiak, untxiak

BASAMORTU KONTINENTALAKokapena:Barrualdeko eskualdetanEz du euririk egitenTenperatura bitartea handia (muturreko klima)Flora:Ia ez dago landarerikAsia barrualdeko ordokiakAsia erdialdetik Mongoliako Gobi basamorturainoFaunaFauna oso urria eta tamaina txikikoa

INGURUNE EPEL BEROAK

BASO MEDITERRANEOAKokapena:Klima mediterraneoko eskualdeetanFlora:Zuhaitz hostoiraunkorrakArtea, erkametza eta artelatzaFaunaUgaztunakErbia, untxia, katamotza, basurdeaHegaztiakAraba-zozoa, eperra

MAKIA ETA GARRIGAKokapena:Klima mediterraneoko eskualdeetanFlora:Zuhaixka eta sastrakaz osatutako masa trinkoakBasolibondoak, sastrakak, legeltxorra, txilarra, isatsa, erromeroa, ezkaia eta izpilikia

LAURISILVAE-BASOAKokapena:Klima subtropikal hezeko eskualdeetanAsia eta Amerikako eskialdeanZeelanda BerrianKanariar uharteetanFlora:Hostoiraunkorreko zuhaitzakZuhaixkak, liana eta belar mota askoFauna:Espezieen aniztasun txikiaTamaina ertainekoa

ESTEPA ETA BASAMORTU SUBTROPIKALAKokapena:Afrika iparraldeanIberiar penintsulako hego-ekialdeanAEBko hegoaldeanFlora:Zuhaixkak, sastrakak (ezkaia eta espatzua), kaktusakFaunaTamaina txikiko animalia gutxi

EUROPAKO PAISAIAK

EUSKAL HERRIKO PAISAIAK

ESPAINIAKO PAISAIAK