CAMINO DE FISTERRA-MUXÍA. FIN DEL VIAJE _ DE TERMAS POR OURENSE _ MAGOSTO _ y agenda, gastronomía...
VILALBA, O CORAZÓN DA TERRA CHÁ
NOVIEMBRE 2010 _ Nº9
con
oce
r
22
Director de Galicia10Diseño, Publicidad
y Fotografía
Borja Calvo
Redactora Jefe
Lucía Casanova
Colaboran en este número
Suso Marañas - Fotografía
Eva Pizarro - EnBoca
Edita
www.elsenorwilson.com
con
oce
r
8 CAMINO DE FIESTERRA-MUXÍA. FIN DEL VIAJE.
Cada vez, un mayor número de los peregrinos que realizan el Camino a Santiago deciden continuar hasta Fisterra.
26 VILALBA, O CORAZÓN DA TERRA CHÁ.Un paseo por los monumentos y la naturaleza de Vilalba en el que también descubrimos su gastronomía.
sen
tir
42 DE TERMAS POR OURENSE.Recorremos las orillas del Miño y visitamos todos sus espacios termales.
33
52 LA AGENDA.Conoce de un vistazo las principales actividades culturales del mes en Galicia.
60 MAGOSTO.El mes de noviembre es, por tradición, el favorito del año para celebrar el Magosto y degustar castañas.
viv
ir
sab
ore
ar
72 ENBOCA. RÉGOA 2007(D.O. RIBEIRA SACRA).Una nueva cata de un vino gallego con la colaboración de Gallaecia, Asociación de Sumilleres.
68 CAZA, COCINA DE TEMPORADA.Los mejores restaurantes gallegos ya ofrecen en sus cartas exquisitos platos de caza.
44
Éxito de la décima edición de Termatalia
La Barrié inaugura Gonçalo Byrne. Urbanidades
Galicia10 mejor web turística
Nuestra página www.galicia10.com ha sido reconocida como la mejor web turística gallega de este año 2010, en la categoría de empresa turística. Se trata de un premio enmarcado en el Salón de Turismo de Galicia Ferpalia, celebrado el pasado mes en la ciudad de Pontevedra. La página www.terrasdepontevedra.org se llevó el premio a la mejor web promocional.
Termatalia, la Feria Internacional de Turismo Termal, celebró el pasado mes de octubre su décima edición con gran afluencia de público y unos 30 millones de euros de cifra de negocio. Con la presencia de 27 países y 220 expositores, ha demostrado ser un revulsivo del turismo de salud y de la industria termal. La clausura contó con la ex-ministra de Medio Ambiente, Medio Rural y Marino, Elena Espinosa que aseguró que el termalismo es una herramienta para salir de la crisis.
La Fundación Barrié de A Coruña, acoge desde el 18 de noviembre la exposición antológica del trabajo del arquitecto portugués Gonçalo Byrne. La muestra exhibe a través de maquetas, planos y audiovisuales los 14 proyectos más destacados de Byrne distribuidos en tres áreas: espacio público, edificios y patrimonio. Se trata de la primera muestra de estas características en nuestro país.
APUNTES
DEL MES
55
MSC presenta un crucero regular en A Coruña
Nuevo 5 estrellas en Galicia
El Papa peregrina a Santiago
La compañía MSC Cruceros acaba de publicar su catálogo para la nueva temporada Noviembre 2010 - Noviembre 2011. Entre las novedades de este año destaca la puesta en marcha de un crucero de 9 días de duración por el Norte de Europa,
que tendrá como puerto de embarque la ciudad de A Coruña. Serán un total de 9 cruceros, el primero de ellos zarpará el 11
de julio a bordo del MSC Opera.
Desde el mes pasado, la provincia de Lugo cuenta con un hotel de gran lujo: Palacio de Sober. Construido sobre las ruinas del Palacio del Conde de Lemos, en pleno corazón de la Ribeira Sacra, este nuevo establecimiento ofrece 43
habitaciones distribuidas en 4 plantas. Edificio singular de gran valor histórico y artístico, posee restaurante, spa y
varios salones para eventos.
Se espera que unas 200.000 personas acudan a Santiago de Compostela el próximo 6 de noviembre con motivo
de la visita del Papa. Se habilitarán 10.000 plazas de aparcamiento para coches y 2.000 para autobuses,
además RENFE pondrá trenes especiales.Desde el punto de vista turístico y económico se ha cifrado en 17
millones de euros el beneficio de esta visita. Se trata de la primera vez que un Papa acude a la capital gallega como
peregrino con motivo del Xacobeo.
APUNTES
DEL MES
66
77
espaciosnaturalespatrimoniopuebloscostamonuciudadesmonumentosrutasespaciosnaturalespa
es
pa
cio
sn
atu
rale
sp
atrim
on
iop
ue
blo
sc
os
tam
on
uc
iud
ad
es
mo
nu
me
nto
sru
tas
es
pa
cio
sn
atu
rale
sp
a
conocer
XACOBEO 2010
Texto: Lucía Casanova Fotos: Borja Calvo y Suso Marañas
Cuando los peregrinos llegan a Santiago y visitan la catedral, la emoción de lo vivido y lo conseguido se mezcla con la tristeza de que el viaje finalice. Los melancólicos tienen una opción para estirar el trayecto: continuar hasta el fin de la tierra.
Fisterra-MuxíaCamino de
fin del viaje
conocer
La llegada al faro de Fisterra está señalizada como el kilómetro 0
10
e suele decir que San-tiago de Compostela es la meta de todos los ca-minos xacobeos, sin em-bargo, hay una ruta en
la que la ciudad se convierte en nue-vo punto de partida: la de Fisterra-Muxía. Desde hace siglos, muchos peregrinos acudían hacia lo que se creía que era el fin del mundo. Cada vez son más los que, tras lle-gar a la Plaza del Obradoiro, se to-man un pequeño descanso antes de emprender los últimos pasos que los llevarán al Océano Atlántico y a una de las costas más bellas, pero tam-bién peligrosas, de toda Europa.
De Santiago a Negreira
El trayecto comienza en Santia-go, en el Obradoiro. Los peregri-nos se despiden de la Catedral e inician los 22 kilómetros de la pri-mera etapa que conduce a Negrei-ra. Un tramo de alta dificultad de-bido a alguna de las subidas que el caminante se irá encontrando.
En Santiago, la ruta abandona la ciudad por Hortas, San Lourenzo y cruza el río Sarela para continuar por el paseo fluvial.
En este trecho se podrá disfru-tar de la Galicia rural, atravesan-do varios núcleos y bosques hasta Augapesada, donde comienza un ascenso hasta Carballo. Llegados a este punto, el camino da un respiro e inicia un descenso hasta A Ponte Maceira, que destaca por conservar un puente gótico de tres arcos del siglo XIV sobre el río Tambre, desde el que se pueden apreciar los moli-nos, su capilla y su pazo. Muy cerca se encuentra, también, el templo de Santa María de Portor.
El camino discurre paralelo al río, continúa por Chancela y su pazo hasta la villa de Negreira. En esta localidad, se puede visitar el Pazo de O Cotón (del siglo XIV, pero reformado posteriormente) e iglesias románicas como las de San Pedro de Gonte y San Esteban de Landeira. Una vez en Negreira, el
S
11Detalle de la fachada de la Catedral de Santiago
12El hermoso conjunto monumental de Ponte Maceira, con el puente sobre el río Tambre, la presael molino, el pazo y la capilla.
13
con
oce
r
14 14El puente sobre el río Tambre en Ponte Maceira
Muralla del Pazo do Cotón (Negreira)
peregrino podrá reponerse en su albergue.
De Negreira a Olveiroa
Esta etapa es más larga que la anterior, ya que supera los 30 ki-lómetros, aunque su dificultad es menor.
Dejamos la villa medieval de Ne-greira cruzando el río Barcala ha-cia San Xián, iglesia del siglo XVIII. Continúa por senderos del antiguo Camiño Real de Fisterra, bosques, caminos de tierra y carreteras pa-sando por núcleos como Potocami-ño o Vilaserío (donde entramos en tierras del Xallas) y contemplando
construcciones como las iglesias de San Vicenzo de Ar o San Martiño de Broño.
A partir de este punto comienza un ascento hacia Monte Aro y des-pués el descenso a Ponteolveira. Cruzando el puente se llega a la meta de este tramo: Olveiroa, con la iglesia barroca de San Martiño de Olveira, la iglesia de Santiago y muy cerca el embalse. Esta loca-lidad dispone de albergue para los peregrinos.
De Olveiroa a Fisterra
Última etapa hacia el fin del mundo de 35 kilómetros que algún
16
con
oce
r
1
2
17
Pies de foto (Negreira):
1. Al fondo, la Capela de San Mauro del siglo XVIII.
2. Detalle de la fortaleza medieval del Pazo de O Cotón.
3. Una escultura da la bienvenida al peregrino en la entrada de Negreira
4. Galería de piedra con triple arcada almenada que une las dependencias del Pazo de O Cotón con la Capela de San Mauro.
3
4
18Paseo marítimo de Corcubión en un lluvioso día de otoño
Iglesia de San Marcos de Corcubión (Bien de Interés Cultural) Detalle del Pazo dos Altamira (Corcubión)
19
caminante prefiere dividir a la al-tura de Corcubión debido a la difi-cultad de alguno de los tramos.
Saliendo de Olveiroa, se asciende hacia Hospital y la carretera se bi-furca hacia Fisterra o hacia Muxía. Si elegimos Fisterra, el camino nos lleva por el Santuario das Neves y el de San Pedro Mártir. Al llegar al Alto do Cruceiro da Armada, el peregrino obtiene una pequeña re-compensa: divisa, por primera vez, el cabo de Fisterra. Comienza el descenso a Cee y llegamos a Corcu-bión, Conjunto Histórico Artístico, donde destacan sus casas, pazos y construcciones religiosas. Buen ejemplo son la capilla de San Antón y la iglesia de San Marcos, la plaza de Castelao, los pazos de Altamira y Teixeira, los castillos del Cardenal y del Príncipe, la Casa Miñones... y, por supuesto, el puerto.
La ruta desciende hacia Fisterra. Buena parte del recorrido se realiza por el paseo de la playa de Langos-teira para internarse en el núcleo urbano, pasar por la plaza Ara So-lis y la capilla de Nuestra Señora do Bon Suceso y por la iglesia de Santa María das Areas para finalizar en el entorno del faro de Fisterra y conse-guir la finisterrana.
Los peregrinos que llegan aquí sue-len contemplar el atardecer, quemar sus ropas y darse un baño en Langos-teira. Otros continúan hasta Muxía.
Variante Olveiroa - Muxía
Como explicamos antes, al dejar Olveiroa y pasar Hospital (donde
en la Edad Media existía un hos-pital o albergue para peregrinos) tenemos la opción de dirigirnos a Fisterra o tomar el camino que nos lleva a Muxía. En este último caso iniciamos una etapa de 28 kilóme-tros y dificultad media.
Desde Hospital la ruta nos lleva hacia Dumbría, pasa por su núcleo urbano y deja este ayuntamiento para encaminarse hacia San Marti-ño de Ozón, con su antiguo monas-terio e iglesia románica.
Asciende el camino hacia el mo-nasterio de San Xiao de Moirame con su iglesia del siglo XII antes de comenzar el descenso hacia Muxía, pasando por la capilla de San Roque, la playa de Espiñeirido, la iglesia de Santa María de Muxía y el Santua-rio da Barca. Según la tradición la Virgen llegó en una barca de piedra para apoyar la labor evangélica del Apóstol Santiago.
El peregrino encontrará albergues, en esta etapa, tanto en Dumbría como en Muxía.
Variante Fisterra - Muxía
Gran parte de los peregrinos que llegan a Muxía o a Fisterra no se conforman y deciden hacer un último esfuerzo y recorrer los 30 kilómetros que separan estas dos localidades.
Desde Fisterra el camino con-tinúa hacia San Martiño de Duio, donde se cuenta que antiguamen-te estaba Dulgium, lugar donde re-sidía el legado romano y a donde los discípulos del Apóstol acudie-
20Iglesia de Santa María das Areas (Fisterra)
21
Estampa típica del mar en A Costa da Morte Foto de Suso Marañas - www.elrincondesuso.com
Foto de Suso Marañas - www.elrincondesuso.comMonumento al peregrino en el tramo final del Camino (Fisterra)
22
con
oce
r
Pequeña escultura en Muxía
23
La abrupta costa que rodea el Santuario da Barca en Muxía
Santuario da Barca en Muxía
24
ron para solicitar el enterramiento de sus restos.
Continúa hacia la playa del Ros-tro, Padrís y Lires. La etapa trans-curre por diversos núcleos rurales, pistas de tierra, bosques y pequeñas carreteras. Pasa por Lourido, O Mon-te do Corpiño donde los peregrinos utilizaban su fuente para asearse antes de llegar a Muxía y visitar el Santuario da Barca.
Con la llegada de los caminantes a los santuarios de Muxía y Fisterra finaliza, ahora sí, la peregrinación,
que cada uno comienza donde quiere, pero que suele tener como meta Santiago de Compostela. Pero esta ciudad no tiene por qué ser el final, se puede continuar hasta la Costa da Morte, donde la puesta de sol, sus abruptas costas y sus simbólicas edificaciones reli-giosas premian el esfuerzo de tan-tos kilómetros recorridos.
Si quieres saber máswww.xacobeo.es
Pedra dos Cadrís que según la leyenda es la vela de la embarcación en la que llegó la Virgen
25El faro de Fisterra suele recibir a los peregrinos entre la niebla
Conjunto de piedras de en la Punta de A Barca con el Santuario al fondo
Texto: Lucía Casanova Fotos: Borja Calvo
VILALBAo corazón da Terra CháSeñorial, así é a capital chairega. As pegadas dos Andrade déixanse notar na vila na que o capón e o queixo San Simón se converteron en delicatessen internacionais.
conocer
Entorno de A Madalena en Vilalba
28
ilalba, capital da Te-rra Chá, atópase no co-razón da provincia de Lugo. Según o historia-dor local Mato Vizoso,
as primeiras referencias á vila datan do século VI, coñecida por aquel en-tonces como Santa María de Monte-negro. Séculos despois, un incendio destrúe o núcleo e pérdese na his-toria ata o século XII no que reapa-rece como Vilarente e despois como Vilalba.
A evolución da localidade estivo moi ligada á familia dos Andrade e á súa fortaleza, destruida na Revol-ta Irmandiña e renovada no século XV para Diego de Andrade. Hoxe só queda en pé a Torre da Homenaxe que, desde o século XX, é Parador Nacional.
Sen dúbida é un dos grandes atractivos para os turistas que se achegan á Terra Chá e a Vilalba,
Vpero non o único, xa que esta vila conta cun pequeno pero bonito casco histórico, augas mediciñais na Charca de Alligal e marabillosos espazos naturais nos que perderse durante horas.
Por suposto, a gastronomía co queixo San Simón da Costa e os ca-póns, é outro dos elementos que dan fama á capital chairega.
Polas rúas do casco histórico
O percorrido polo centro de Vilal-ba podería comezar na Pravia, situa-da na praza de Suso Gaioso, onde unha árbore centenaria se encarga de dar a benvida aos visitantes. Nes-te mesmo lugar atopamos a Fonte da Carretera e máis a Casa de Cultu-ra, antigo edificio do concello.
Moi preto, érguese un dos símbo-los da vila: a Torre da Homenaxe do
29A Torre da Homenaxe do Castelo dos Andrade, actual Parador de Turismo
Detalle da Torre da Homenaxe
Fonte da Carretera coa Casa da Cultura ao fondo
Igrexa parroquial de Santa María (séculos XVII e XVIII)
32
Castelo dos Andrade, do século XI, reedificada tralas revoltas irmandi-ñas. Ten planta octogonal, 40 me-tros de altura, catro andares e un xabarín de pedra emblema da fami-lia. Actualmente alberga o Parador Nacional de Turismo, para o que se anexou un edificio.
A Porta da Cima é o lugar onde estaba unha das entradas da antiga muralla da vila, lugar de paso do Camiño Norte de Santiago.
Desde aquí continuamos ata a Igrexa Parroquial de Santa María, dos séculos XVII e XVIII. Seguimos pola Rúa do Sol, que conserva al-gunhas das vivendas e das cons-truccións máis antigas de Vilalba e podemos dirixirnos cara a Praza da Constitución, onde se celebran al-gúns dos eventos máis importantes de Vilalba. Aquí está a actual casa consitorial.
En Vilalba, tamén podemos des-tacar o Auditorio Municipal Carmen Estévez, mostra da arquitectura con-temporánea (obra de César Portela) e as capelas de San Roque e Nosa Señora de Guadalupe.
O Museo de Prehistoria e Arqueo-loxía ben merece unha visita. Alber-ga unha mostra permanente que ofrece un percorrido polas culturas asentadas no noroeste peninsular, desde os primeiros poboadores ata os romanos. Tamén acolle mostras temporais, cursos e investigacións.
Auga e natureza
Preto do núcleo urbano de Vilal-ba atopamos dúas interesantes pa-
raxes que pola súa beleza merecen unha visita.
Por unha banda, a área recreativa da Madalena, tres hectáreas nas in-mediacións do río do mesmo nome. Hai praia fluvial, espazo para a prác-tica de deportes: footing, balonces-to, fútbol, tenis, atletismo...e un pa-seo fluvial que nos leva por muíños, cruceiros e unha capela.
Por outro lado, a Charca do Alligal é coñecida polas súas augas medici-nais: bicarbonatado-cálcicas a 23º de temperatura e boas para problemas reumatolóxicos e de pel.
A primeira piscina era de princi-pios do século XX, actualmente é circular e conta cun diámetro de 30 metros. A xente acode durante todo o ano, aínda que está máis concorri-da en verán, a desfrutar deste “bal-neario” ao aire libre. A uns metros da Charca do Alligal, para os que prefiran desfrutar da auga a cu-berto, localízase un spa de recente construcción.
2 productos típicos, 2 grandes festas
A gastronomía é un dos atracti-vos que o turista atopará en Vilalba.
Por un lado está o famoso Queixo San Simón da Costa, un dos lácteos galegos con Denominación de Orixe. En Vilalba varias empre-sas se adican á súa producción. Este queixo destaca pola súa forma se-mellante á dunha bala ou buxaina e, sobre todo, polo seu arrecendo e sabor afumado, que se consegue con madeira de bidueiro.
33A Pravia, un dos símbolos de Vilalba
Área recreativa de A Madalena, un espazo perfecto para pasear ou practicar deportes en plena natureza
35
Un dos rincóns máis fermosos de A Madalena preto do Muiño do Rañego
37
con
oce
r
38
O Queixo San Simón da Costa conta con festa propia que se cele-bra cada primeiro domingo de abril na praza da Constitución da locali-dade. Ademais de mercar queixos, os visitantes poden atopar outros productos típicos da comarca.
Outro dos alimentos clásicos da zona é o célebre e exquisito capón, que durante séculos foi utilizado como tributo para pagar á nobreza. A feira que se realiza cada 21 de de-cembro atrae a público chegado de tódolos rincóns da xeografía gale-ga e española, xa que son moitos os que desexan adquirir capóns para a cea de Nadal.
Sábese da existencia do capón na zona desde a Idade Media e da feira desde o século XIX, aínda que aca-dou maior auxe no século pasado.
A cría é moi traballosa e cóidase moito a alimentación dos animais. A tradición manda que o 11 de novem-bro sexan pechados nas capoeiras e se lles comece a alimentar con amoa-do para conseguir máis calidade na carne e na cor da pel.
Os capóns están dispoñibles desde as 9:00 horas o día 21 de decembro, véndense soltos ou a pares, unha pa-rella de capóns pode acadar os 200 euros.
39Tranquilo rincón no paseo fluvial co Muiño do Rañego
Por outra banda, a finais de agos-to e principios de setembro, Vilalba celebra as súas festas patronais de San Ramón e Santa María, con moi-tas actividades, concertos e un pro-ducto estrela: o roscón de Vilalba, comercializado como Corona de An-drade (segundo a lenda os condes de Andrade recibían aos veciños da vila cun roscón como pago ou tribu-to). Está feito con ovo, améndoa e azucre.
Ademais, cada primeiro domingo de mes (excepto se coincide día 1) Vilalba acolle unha feira de gando e productos dos paisanos da zona
(ovos, coellos, queixos, embutidos, hortalizas...), onde non faltan as pulpeiras.
Así que, queda claro que con tan-ta oferta, calquera momento do ano é bó para gozar dos productos e tra-dicións da capital da Terra Chá.
Se queres saber máiswww.vilalba.org
4040
4141
spascasasruraleshotelespazosbalneariostalasospazostalasoscasasruralesbalneariosspashoteles
pa
zo
sta
las
os
ca
sa
sru
rale
sb
aln
ea
rios
sp
as
ho
tele
ss
pa
sc
as
as
rura
les
ho
tele
sp
az
os
ba
lne
ario
sta
las
os
sentir
sentir
Pozas Muiño da Veiga
Texto: Lucía CasamovaFotos cedidas por la Concelleria de Turismo e Termalismo de Ourense
De la misma forma que en muchas ciudades y localidades gallegas la gente va de tapas, Ourense ofrece una opción singular: la de poder ir de termas por la orilla del Miño.
DE TERMASPOR OURENSE
con
oce
r
44
urense es un paraí-so del termalismo, solo en la ciudad existe una gran variedad de luga-res en los que relajarse y beneficiarse del po-
der de las aguas mineromedicinales. Los romanos, expertos en estos te-mas, lo sabían y así nació la ciudad: en torno al oro y al agua.
Saliendo de las famosas Burgas se puede realizar un recorrido por las orillas del río Miño y disfrutar, de modo gratuito, de un baño en alguna de sus pozas.
Comenzamos en A Chavasqueira y seguimos el curso fluvial hasta la fuente de O Tinteiro, continuamos hasta las Pozas do Muíño da Veiga, Outariz y Burgas do Canedo. Pode-mos cruzar el río y terminar en la Fonte de Reza. Se trata, en general, de una zona que ha sido rehabilita-da y recuperada en los últimos años hasta lograr un agradable paseo por las riberas del Miño.
También existe la posibilidad de pagar y utilizar las instalaciones de alguna de las termas privadas con modernos servicios que se han cons-
truido recientemente. A todo esto hay que sumar un cómodo tren tu-rístico con paradas en los principa-les puntos termales. Con este ten-tador panorama está clara nuestra propuesta: en Galicia10, ¡nos vamos de termas!
Pozas da Chavasqueira
Es el punto en el que podemos comenzar nuestra ruta termal y es-tán situadas en la orilla derecha del Miño, próximas a dos puentes, uno de ellos O do Milenio. Son conoci-das, también, como Caldas do Bis-po, ya que fue un clérigo quien las mandó acondicionar.
El agua mana a una temperatura de 63 grados, es de mineralización débil y por sus caracerísticas son muy recomendables para afeccio-nes de tipo reumático y dermato-lógico.
Las pozas están conformadas por dos piscinas termales gratuitas en un entorno ajardinado. En la mis-ma zona están las Termas da Cha-vasqueira que están cerradas y a las que se accede desde un edificio inspirado en los templos japoneses.
O
45
Termas da Chavasqueira
Pozas de Outariz
con
oce
r
46
47
Vista nocturna de las Pozas de Outariz
Detalles del balneario de Outariz
con
oce
r
48
Fonte O Tinteiro
Está situada a escasos metros de las Pozas da Chavasqueira y los que son de Ourense seguro que cono-cen sus poderes curativos.
Se trata de una manantial usado desde antiguo y rodeado de leyenda y de muchas historias sobre milagros ocurridos gracias a su uso.
El agua mana a casi 45 grados de temperatura y la fuente ha sido res-taurada por el ayuntamiento ouren-sano recientemente dentro de su proyecto de recuperación integral de esta orilla del Miño.
Pozas Muíño da Veiga
A 3 kilómetros de O Tinteiro, si-guiendo el paseo fluvial que discu-rre paralelo al Miño, se encuentra este espacio formado por varias piscinas con agua a una temperatu-ra de entre 65 y 72 grados.
Son aguas buenas para afeccio-nes reumáticas, artrosis, eczemas y dermatitis atópica.
Hay una poza de 200 metros cua-drados, otra de 130 y dos restantes más pequeñas de 55 y 45 al lado de un molino rehabilitado.
Pozas de Outariz y Pozas de Canedo
A 500 metros de las Pozas de Muíño de Veiga encontramos muy próximas las de Outariz y Canedo: un área ajardinada y acondiciona-da con bancos, duchas, fuentes...
Hay dos zonas: la de arriba, Outa-riz ofrece una poza de agua fría de 4,65 metros cuadrados, una poza principal de agua caliente de 53 metros cuadrados y otras dos más pequeñas de 26.
En la zona de abajo, Canedo, hay también una poza de agua fría de
49
5,45 metros cuadrados y tres pozas que, a la vez, se subdividen en dos cada una de ellas.
Tanto las Pozas de Outariz, como las de Canedo tienen las mismas ca-racterísticas: 60 grados de tempera-tura, mineralización débil y un agua que está indicada para problemas re-lacionados con el aparato locomotor.
Igual que ocurre en A Chavas-queira, en esta zona existe otro edi-ficio privado: las termas de Outariz. Consta de dos plantas y posee, ade-más, una zona exterior.
Sus intalaciones cuentan con ja-cuzzis, saunas, bañeras, chorros y un área para tratamientos.
Fonte de Reza
El agua mana a poco más de 30 grados y este manantial también es de uso público y gratuito. Está situada en la orilla izquierda del
Miño y es de características simila-res a la de O Tinteiro.
Se ha aprovechado una veta de agua que cruza el río de forma dia-gonal. También es de reciente recu-peración y se encuentra en el Paseo das Ninfas.
As Burgas
Después de este relajante y salu-dable recorrido, quien lo desee po-drá acercarse a las famosas burgas de la ciudad y pasear por su centro histórico.
Desde el pasado verano en la par-te trasera de la emblemática fuen-te de agua caliente se ha abierto el centro termal de As Burgas con pis-cina y sauna al aire libre.
Detalles del nuevo espacio termal de As Burgas en pleno casco histórico
Si quieres saber máswww.turismodeourense.com
5050
5151
vivir
conciertosfiestasteatrodanzaferiassalonescongrexposicionespresentacionescongresosconferenc
co
nc
ierto
sfie
sta
ste
atro
da
nz
afe
rias
sa
lon
es
co
ng
re
xp
os
icio
ne
sp
res
en
tac
ion
es
co
ng
res
os
co
nfe
ren
c
52525252
15 16 17 18
22 23 24 25
8 9 10 11
4Motorocasión.A Coruña
Els Joglars. Ferrol
Els Joglars. Vigo Els Joglars. Vigo
Els Joglars. Pontevedra
O Mariscal. Vigo
La Gran Vía.Pontevedra
Arias de Ópera de Verdi. Vigo
29 30
L M X J1
Magosto. Ourense
2 3
Ismael Serrano. Vigo
The zombies. Vigo
Festival de Jazz.Lugo
Festival de Jazz.Lugo
Festival de Jazz.Lugo
Festival de Jazz.Lugo
NO
VIE
MB
RE
10
53535353
Motorocasión. A Coruña
Motorocasión. A Coruña
Ocasión Auto. Ferrol
Ocasión Auto. Ferrol Ocasión Auto. Ferrol
Motorocasión. A Coruña
Ovay. PontevedraEls Joglars. Ferrol
Sherezade - Suite. El Lago. Vilagarcía
Sherezade - Suite. El Lago. Pontevedra
Cabaret Líquido. Ourense
Els Joglars. A Coruña
Els Joglars. A Coruña Els Joglars. A CoruñaUna noche con Gabino.A Coruña
5 6 7
12 13 14
19 20 21
26 27 28
V S D
Festa da castaña e do cogomelo. Riós
Festa da castaña e do cogomelo. Riós
Magosto. Ourense
Ismael Serrano. Vigo
The zombies. Vigo
Ismael Serrano. Pontevedra
Aba Taano. Pontevedra Aba Taano. Vigo
Festival de Jazz.Lugo
Festival de Jazz. Lugo
Miguel Ríos. A Coruña
Alice Cooper. Santiago
Arcadi Volodos. Ferrol
Fiestas
Conciertos
Artes escénicas
Exposiciones yOtros acontecimientos
5454
11/11. OurenseMAGOSTO
Esta fiesta de Interés Turístico de Galicia coincide, en Ourense, con la celebración de su patrón, San Martiño. Es tradición que el ayuntamiento colabore con un gran magosto, aunque algunos vecinos también lo celebran por su cuenta.
6 y 7/11. RiósFESTA DA CASTAÑA E DO COGUMELO
La Feira da Castaña e do Cogumelo de Riós alcanza, el primer fin de semana de noviembre, su XVI edición. Durante dos días se celebran actividades culturales y gastronómicas relacionadas con estos productos.
ARCADI VOLODOS7/11. 20:30 h. Teatro Jofre. Ferrol
Dentro del ciclo Grandes Solistas, Arcadi Volodos, considerado uno de los cinco mejores pianistas del mundo, ofrece un recital en Ferrol, enmarcado en la jornada inaugural del concurso de piano de la ciudad.
www.sonyclassical.de/arcadivolodos
www.concelloderios.es
5555
ISMAEL SERRANO
ABA TAANO
THE ZOMBIES
11/11. 20:30 h. Centro Cultural Caixanova. Vigo12/11. 21:00 h. Centro Social Caixanova. Pontevedra
13/11. 21:00 h. Centro Social Caixanova. Pontevedra14/11. 20:30 h. Centro Cultural Caixanova. Vigo
11/11. 22:00 h. Sala Mondo. Vigo
El cantautor visita nuestra comunidad para presentar los temas de su trabajo Memento vivere.
En el escenario le acompañarán los cinco músicos de su banda, invitando a soñar mundos mejores.
Cinco voces cálidas de otros tanto jóvenes de Uganda que han recorrido España con el coro Uganda
Natumayini en un proyecto humanitario. Cantos escenificados, movidos, alegres y dinámicos.
El grupo ofrece un concierto enmarcado en Xacobeo Importa. La mítica banda inglesa
presenta una música que mezcla pop, jazz y R&B.
www.ismaelserrano.com
www.thezombies.net
5656
FESTIVAL DE JAZZ DE LUGO
MIGUEL RÍOS
ALICE COOPER
15 a 20/11. Círculo das Artes. Lugo
20/11. 22:30 h. Coliseum. A Coruña
27/11. 21:00 h. Multiusos do Sar. Santiago
El decano de los festivales de jazz de Galicia cumple 20 ediciones y lo celebra con conciertos de Manú Katché Band, The Saxophone Summit, Paco Charlín The Game, Big Band de Canarias & Dick Oatts, The Victor Bailey Band, Stefano Bollani, J. Bodilsen y M. Lund.
La gira definitiva de Miguel Ríos Bye Bye Ríos llega a Galicia con un concierto en el Coliseo de A Coruña que promete ser inolvidable, ya que el padre del rock en nuestro país dice adiós a los escenarios para siempre.
Uno de los artistas más conocidos del glam y más queridos por los amantes del rock clásico regresa con su Gira Theatre of Death Tour 2010. El legendario artista ofrecerá varios conciertos en nuestro país con un único recital en nuestra comunidad.
www.miguel-rios.com
www.alicecooper.com
www.jazzlugo.com
5757
UNA NOCHE CON GABINO
LA GRAN VÍA
OVAY
12/11. 20:30 h. Teatro Colón. A Coruña
11/11. 21:00 h. Centro Social Caixanova. Pontevedra
5/11. 21:00 h. Pazo da Cultura. Pontevedra
Gabino Diego es el protagonista de este espectáculo hecho para pasar un rato agradable en compañía de un
actor que llega directa y sinceramente a todo tipo de público entre risas, música, canciones...
Revista madrileña cómico-lírica en un acto de Felipe Pérez y González y música de los maestros Federico
Chueca y Joaquín y Valverde. Uno de los mayores éxitos de toda la historia de nuestro teatro lírico de cuya
representación se encarga la Ópera Cómica de Madrid.
Henrique Peón interpreta en este montaje el primer solo de la danza gallega. Un espectáculo de baile, canto, música en vivo y que conjuga movimientos
tradicionales y contemporáneos, tradición e innovación con los cuatro puntos cardinales como referencia.
5858
ARIAS DE ÓPERA DE VERDI
ELS JOGLARS
O MARISCAL
15/11. 20:30 h. Centro Cultural Caixanova. Vigo
4/11. 20:30 h. Teatro Jofre. Ferrol9 y 10/11. 20:30 h. Centro Cultural Caixanova. Vigo12 a 14/11. 20:30 h. Teatro Rosalía. A Coruña17/11. 21:00 h. Centro Social Caixanova. Pontevedra
18/11. 20:30 h. Centro Cultural Caixanova. Vigo
Leo Nucci se caracteriza por su fuerte voz que le ha permitido destacar en grandes papeles de Verdi para barítono. En Vigo interpretará algunas de las arias de ópera del compositor.
2036 Omena-G es la obra del cincuentenario propuesta por la compañía privada y estable más longeva de Europa y que plantea qué será de Els Joglars en el año 2036 y de la sociedad del futuro.
La obra se estrenó en Vigo en 1929 con música de Eduardo Rodríguez y libreto de Ramón Cabanillas y Antón Vilar Ponte. Se recupera esta partitura lírica con una versión de concierto a cargo de la soprano Teresa Novoa y el barítono Javier Franco.
5959
AUTOS DE OCASIÓN4 a 7/11. Expocoruña. A Coruña
26 a 28/11. Fimo. Ferrol
Dos ciudades celebran este mes sendas ferias dedicadas al vehículo de ocasión y usado
(Motorocasión en A Coruña y Ocasión Auto en Ferrol), para todos aquellos que estén pensando en cambiar
de vehículo a buen precio en esta época de crisis.
CABARET LÍQUIDO
SHEREZADE - SUITE EL LAGO
28/11. 19:00 h. Teatro Principal. Ourense
19/11. 21:00 h. Auditorio Municipal. Vilagarcía21/11. 21:00 h. Centro Social Caixanova. Pontevedra
Lavi e Bel presenta este espectáculo que recibió el Max 2009 a la mejor obra de teatro musical. Se trata de un
viaje por Oriente, el este de Europa, España, París, Berlín y Latino América, en el que predomina el espacio musical.
El Ballet Nacional de la Ópera de Kiev visita Galicia para representar su espectáculo Sherezade-Suite el Lago.
Basada en Las mil y una noches, esta obra orquestal de Rimski-Kórsakov destaca por su colorida orquestación.
60
viv
ir
vivir
61
MAGOSTOChega novembro e con este mes a
castaña convértese en raíña indiscutible de festas e celebracións. En tódalas
localidades e en moitos colexios a xente reúnese ó redor do lume para facer os
tradicionais magostos.
Texto de Lucía Casanova
con
oce
r
62
ovembro é, de sem-pre, o mes do magos-to. Unha festa tradi-cional galega con dous elementos imprescin-dibles: lume e casta-
ñas. No resto do norte peninsular celébranse eventos similares aínda que, dependendo da zona, reciben nomes diferentes. O magosto con-vértese en excusa perfecta para a unión, durante unhas horas, de fa-miliares, amigos e veciños.
Orixe
A castaña é, desde antigo, ali-mento básico da poboación. Du-rante moitos séculos o home comía este producto crú, cociñado ou uti-lizábase para facer fariña. No seu libro El árbol del pan o chef ita-liano, afincado en Ourense Flavio Morganti, destaca e reivindica a importancia deste froito, base ali-menticia dos nosos antepasados, que co paso de tempo e da intro-
N
63
ducción doutros productos quedou no esquecemento.
En realidade a castaña é un froi-to moi nutritivo que pode ser apro-veitado en diferentes pratos: como acompañamento de caza, en pos-tres... Varias empresas galegas adí-canse a envasar e vender castañas de diferentes xeitos: fariña, marrón glacé, crema, confitura...
Coa descuberta de América, o mi-llo e a pataca foron introducidos
na península e pronto sustituiron ás castañas. O certo é que durante moito tempo a castaña quedou re-legada a un segundo plano, mesmo como comida de pobres.
Pero antes de que isto sucedera, os nosos devanceiros sabían o im-portante que era para a súa super-vivencia a castaña, por iso, querían estar agradecidos pola súa colleita.
O samaín, 1 de novembro, era para os celtas unha festa na que se
con
oce
r
64
celebraba o inicio do inverno e o fi-nal do verán. O lume xogaba, igual que noutra festa tracicional como o San Xoan, un valor purificador. En datas próximas os romanos fes-texaban as saturnais, intre no que o mundo dos espítitos se entreabría. Vemos, polo tanto, que as festas con lume e productos de tempada veñen de lonxe.
O tradicional é que o magosto se celebre ao aire libre, no monte ou nun claro do bosque, entre o 1 de novembro (respetando a festa cel-ta) e o 11 de novembro, día de San Martiño.
Actualmente os patios dos co-lexios e parques ou alamedas das cidades son escenario desta festa na que non faltan o viño e as castañas e, mesmo se incorporan outros pro-ductos: chourizos, churrasco...
A primeira hora da tarde fanse tódolos preparativos, préndese o lume e, sobre as brasas, colócanse parrillas ou tixolas nas que se asan as castañas. Previamente fáiselles un corte para que non salten. Cando están listas, sóense repartir entre os asistentes en cucuruchos de papel. Entre os rapaces é habitual facer co-lares de castañas ou emborrallar as facianas coa cinza.
Magostos célebres
Tódalas localidades galegas cele-bran magostos, xa sexa iniciativa do concello, das asociacións veciñais, de grupos de amigos, familiares ou
como actividade escolar. É unha tra-dición que segue viva entre os gale-gos e que gosta por igual a nenos e maiores.
Aínda que hai localidades, que por arraigo ou por éxito de público, conseguiron magostos con moita sona.
É o caso de Ourense, a cidade das Burgas festexa, coincidindo co día do seu patrón San Martiño (11 de novembro) un magosto que está considerado Festa de Interese Turístico de Galicia. A pesar de ser nunha cidade, este magosto non é unha festa urbana, adoita ser nos montes próximos con pequenas fo-gueiras de grupos de xente, aínda que o Concello implícase e fai un magosto central na alameda.
San Martiño é patrón tamén da localidade de Quiroga, por iso, cada 11 de novembro os veciños do ba-rrio da Praza en colaboración co concello organizan un magosto po-pular ao que acode toda a xente da comarca.
A Asociación de veciños de San Martiño de Sobral, en Coles, tamén é a encargada de preparar unha de-gustación de castañas e viño con azucre para os asistentes.
Mentres que en Xinzo, o magosto é tradicional o 11 de novembro no barrio de Abaixo.
Outras localidades, sobre todo, de Lugo e Ourense como A Mezqui-ta ou A Bola... caracterízanse polos seus magostos.
Pignoise
65
Festas da castaña
Os magostos non son as únicas celebracións que teñen á castaña como protagonista durante este mes de novembro. Hai outras locali-dades que renden homenaxe a este froito con festas propias.
Allariz realiza durante o segundo fin de semana de novembro a Fei-ra de Outono, no que as castañas, cogomelos e mel ocupan un lugar destacado.
Riós celebra os días 6 e 7 des-te mes a XVI Feira da Castaña e do Cogomelo. Durante estes días a programación de actividades está composta por charlas, un xantar, de-gustacións e outras propostas cultu-rais e gastronómicas.
Folgoso realiza a principios de mes a Festa da castaña con exposi-ción de producto, degustación, ver-
bena e actividade durante toda a xornada.
O Valadouro é outro dos conce-llos que teñen un Mercado da Cas-taña, xeralmente o segundo sábado de novembro. Durante a primeira parte do día as castañas exhíbense para a súa venda, pola tarde celé-brase un magosto para que os veci-ños e visitantes poidan degustalas.
Outras localidades como Sarria fan festas nas que se ensalzan os productos de tempada e xunto coas castañas véndense tamén os cogo-melos, típicos tamén do outono, mentre que en Sada recuperouse a tradición dos zonchos e é habitual que os máis novos fagan os seus co-lares de castañas.
Placebo
6666www.sumilleres.com - [email protected]
Las mejores aguas internacionalesGallaecia participó en la cita de Termatalia
La cita ineludible del mes ha sido, sin duda, en Termatalia: el único salón dedica-do a las Aguas y Turismo Termal de la Penín-sula Ibérica. “El agua es incolora, inodora e insípida” ¿Qué me dices? En su cata se bus-ca que sea transparente, brillante, limpia y eliminar aquellas que pudiesen presentar coloraciones anómalas. En nariz se trata de percibir si existen o no olores parásitos y con gran entrenamiento se perciben en algunos casos aromas. Es la boca el factor deter-minante y será el contenido en sales quien marque la percepción de esa agua. Se-gún la composición en sales de las distintas aguas se establecen diferentes categorías por su mineralización y también condiciona-rán nuestras cartas de aguas y armonías con platos y vinos. Se ha celebrado una Cata de Aguas Internacionales organizada , como viene siendo habitual, por la Asociación de Sumilleres de Galicia GALLAECIA y AGC (Asociación Gallega de Catadores). De la Dirección de la Cata se ha encargado Mer-cedes González, presidenta de Gallaecia y el Jurado ha estado integrado por: Antonio Cavacos (Azores), Giuseppe Ammanti y Ma-rio Celotti (Italia), José Nicolás (Canarias), Manuel Ángel de los Ríos (Madrid), Antonio Arredondo (México), Joaquín Arno (Caldes d´Estrac, Cataluña), José Mª Campos (Ca-
taluña), Felicísimo Pereira (AGC), Iván Váz-quez (Gallaecia), Daniel Marín (Gallaecia), Guillermo Díaz (Gallaecia y AGC) y Cons-tantino Iglesias( Gallaecia y AGC).
Categorías de Aguas participantes: 15 de Mineralización Débil, Aguas con Gas han sido seis y con Gas Natural dos. No han par-ticipado en la categoría de Mineralización Muy Baja porque se presentó sólo una.
Las premiadas han sido:
Mineralización débil: Fuentes de Lebanza de Palencia, Aguas do Paraño de Ourense y Gloria Patri (Promineral) de Azores.
Aguas con Gas: Cabreiroá de Verín- Ourense, Sousa de Verín-Ourense y Fuensan-ta de Nava en Asturias
Aguas con Gas Natural: Única de Cabrei-roá de Verín en Ourense.
Otras actividades
Además, en las últimas semanas Gallae-cia ha participado en diversos eventos. A finales de septiembre, el Consejo Regulador de Vinos de Porto realizó en A Coruña una cata.
En pleno San Froilán, Gallaecia colaboró con el Consejo Regulador de la D.O Ribeiro, el Concello de Lugo y Lugo 10 en la organi-zación de una Cata comentada y un paseo por esta comarca a través de sus vinos.
Del 7 al 10 tocó empaparse de Cava y para Cataluña partieron 11 asociados de Gallaecia. El 18 de octubre esta asociación participó de la mano de Servino en una Jor-nada dedicada a los Espumosos. Se inició el día con unos 35 participantes en un curso, a mediodía una comida de armonías en Casa Pardo y por la tarde, más de 450 personas se dieron cita en el Show Room que permitió degustar más de 45 referencias.
6767
gastronomíarestauradoreslocalespubsrestauranenologíarestaurantespubsrestauradoreslocales
ga
stro
no
mía
res
tau
rad
ore
slo
ca
les
pu
bs
res
tau
ran
en
olo
gía
res
tau
ran
tes
pu
bs
res
tau
rad
ore
slo
ca
les
6868
69
saborear
En esta época del año las cartas de los restaurantes se visten con platos elaborados a base de caza. Un grupo de ellos, reunidos en el Club Gastronómico Rías Altas, organiza durante las próximas semanas unas jornadas dedicadas a este tipo de carne.
Texto: Lucía Casanova
cocina de temporadacaza,
con
oce
r
70
on la llegada de los meses de otoño y el frío característico de la época, los menús de los restaurantes se adaptan y dan cabida
a nuevos productos de temporada y platos más consistentes.
Numerosos establecimientos rea-lizan jornadas dedicadas a la caza o, al menos, la incluyen en sus cartas.
Esta carne (aunque es diferente dependiendo del tipo de animal, edad...) se caracteriza, en general, por un intenso sabor que la distin-gue y que intenta ser imitado en platos que utilizan carnes de granja. El color es de un rojo oscuro intenso y desprende un olor más fuerte. Por la dieta y estilo de vida del animal, son carnes con menor contenido en grasa, por lo que se tarda menos en cocinarlas. Es un alimento rico en proteínas, hierro, fósforo, magnesio y potasio.
Según su tamaño se clasifican como caza mayor (jabalí, venado...) o menor (liebre, conejo, perdiz, co-dorniz, pato salvaje...).
Por las características de las car-nes, se pueden cocinar con vinos tin-tos, con chocolate (por ejemplo el conejo) y acompañar con productos de temporada como setas o casta-ñas. A veces, las aves se rellenan con diferentes frutos, mientras que las piezas más grandes se pueden me-char o envolver con tocino para que queden más jugosas.
Para saborear las mejores carnes de caza y descubrir nuevas propues-tas y combinaciones lo mejor es acercarse a restaurantes que suelen trabajar, temporada tras tempora-da con este tipo de producto.
El Club Gastronómico Rías Al-tas, fundado en 1983, engloba una treintena de restaurantes de la pro-vincia de A Coruña y son unos ve-teranos en la elaboración de platos de caza. Hace años que, en cuanto llega el otoño, celebran las jorna-das de la caza.
Las de este año comenzaron el pasado 27 de octubre y continua-rán durante las próximas semanas. Participan un total de 25 estable-cimientos: A La Brasa, Asador Cas-tellano, Coral, Manolito, Mano-lito Mesón (A Coruña), La Casilla (Betanzos), Orillamar (Ortigueira), O’Parrulo, Pataquiña, Modesto (Fe-rrol), Muíño do Vento (Fene), Pazo Libunca (Narón), As Garzas (Mal-pica), Pazo do Río, El Madrileño, El 13 (Oleiros), Mesón da Pedreira (Mugardos), Brasilia (Pontedeume),
C Las jornadas del Club Gastronómico Rías Altas
71
Imagen izq.: Bodegón de caza de Luis Azpiazu.
Imagen dcha: Acto de presentación de las jornadas. De izquierda a derecha Eulogio Gestal Varela, Nemesio López Alvargonzález, Guadalupe Linares Sanjurjo, Belén Souto Linares, Manuel Souto Linares, José Martínez Vidal y Gabriel Varela Rodríguez.
Las jornadas del Club Gastronómico Rías AltasManel, Licar (Sada), Casa Aure-lio (Santa Comba), Sexto, Sexto II, O’Rodicio, San Martiño (Santiago).
Durante los próximos meses, es-tos 25 restaurantes ofrecerán en sus cartas una gran variedad de platos con diversas especialidades de caza mayor y menor. Destacan la perdiz a la cazadora o en escabeche, el co-nejo con arroz, la liebre con fabas, venado, jabalí...
Maridaje
Para estas jornadas el Club Gas-tronómico Rías Altas recomienda
acompañar la caza con un rioja Car-los Serres.
La prestigiosa bodega, fundada en 1896, fue la primera de Haro en registrarse como comerciante exportadora y su Carlos Serres Re-serva (90% tempranillo y 10% gra-ciano) es un vino fresco con paso de boca sedoso, elegante, con final largo y persistente. Se caracteriza por su color rojo picota con un ri-bete teja. Es perfecto para platos de caza y carnes.
7272
saborear
Los mejores vinos y sumilleres en galicia10
Eva PizarroSumiller Restaurante Acio
Empezó su formación en el mundo de los vinos en La Rioja, alternando su trabajo en el restaurante La Vieja Bodega con diversos cursos formativos y trabajo de campo en bodegas.
Realizó el curso de Sumiller en Valencia e inició su labor como tal en el restaurante Arrop.
Después de pasar unos meses en Casa Marcelo, abrió su propio Restaurante, Acio, en Santiago de Compostela junto a su pareja y cocinero Iago Castrillón.
Aquí desarrolla su labor como sumiller y jefa de sala y participa en acciones formativas en el mundo del vino.
V
73
iñedo situado en pleno corazón de Amandi, once hectá-reas cultivadas en te-rraza, con pendientes
de hasta el 80%, orientación Sur limitando con el rio Sil.
Estas condiciones, junto a las características del suelo (tierra pi-zarrosa y arenisca, bien drenada) y un clima adecuado, configuran el TERROIR necesario para la obten-ción de un vino espléndido y que cautiva paladares.
Las cepas pertenecen a las va-riedades Mencía, Alvarello, Caíño y Sousón. De antigüedad superior a los 15 años y producción máxima de 2 kilogramos por cepa.
Vino elegante, rico en aromas, aparece un poco cerrado y necesi-ta ser decantado, van apareciendo notas a frutas rojas, regaliz, notas balsámicas, lavanda...
De sabor complejo y distingui-do, con armonía entre el poder y la finura, la plenitud y la elegan-cia. Fresco, sin sobremaduraciones, gran acidez que nos dará larga vida a este vino. Sus taninos refinados y civilizados ganan en complejidad y cuerpo con el tiempo.
RÉGOA 2007D.O. Ribeira Sacra
V
CON LA COLABORACIÓN DE