0
Hizkuntza-erabileraren
ANDOAINGO
HIZKUNTZA-ERABILERAREN
KALE-NEURKETA, 2013
-EMAITZEN TXOSTENA-
Andoainen, 2013-09-18an
1
AURKIBIDEA
1 SARRERA 2
2 METODOLOGIA 3
2.1 Euskal Herriko hizkuntza-erabileraren kale-neurketaren metodologia 3
2.2 ‘Andoain 2013’ neurketaren fitxa teknikoa 12
3 ERABILERA ANDOAINEN, 2013. URTEAN: EMAITZA OROKORRA 15
3.1 Sei elkarrizketatik bat euskaraz Andoainen 15
3.2 Erabilerarena testuinguratzeko bi datu garrantzitsu: herritarren hizkuntza-gaitasuna eta hortik espero
daitekeen erabilera 17
3.3 Euskararen erabilera Andoainen, hizkuntza-gaitasuna eta espero daitekeen erabilera aintzat hartuta
20
4 ERABILERAREN BILAKAERA ANDOAINEN (1979-2013) 23
4.1 Gora-beheratsua izan da euskararen erabilera Andoainen azken 34 urteotan 23
4.2 Erabileraren eta ezagutzaren bilakaerak 27
5 EUSKAL HERRIKO, HERRIALDEKO ETA ESKUALDEKO DATUEKIKO ALDERAKETA
30
5.1 Euskal Herriko, EAEko, Gipuzkoako eta Donostialdeko datuekiko alderaketa 30
5.2 Inguruko hainbat herrirekiko alderaketa 32
5.3 Bilakaeren alderaketa 33
6 ZONALDEKAKO EMAITZAK 35
7 HIZTUNEN EZAUGARRIEN ARABERAKO DATUAK 37
7.1 Sexuaren araberako emaitzak 37
7.2 Sexuaren araberako bilakaera 38
7.3 Adinaren araberako emaitzak 39
7.4 Adinaren araberako erabileraren bilakaera 42
7.5 Euskararen erabilera eta haurren presentzia 43
7.6 Erabilera eta haurren presentzia: bilakaera 45
7.7 Neurketa-egunen araberako emaitzak 46
8 DATU NAGUSIEN IRAKURKETA (LABURPENA) 48
2
11 SSAARRRREERRAA
Euskararen egoera ona den edo txarra den, hobera doan edo okerrera doan galdetzen
digutenean, askotan ez dugu jakiten nola erantzun, eta sarri erantzuna bera oso modu
subjektiboan ematen dugu. Zentzu honetan, gero eta garrantzitsuagoa zaigu euskararen
egoera eta bilakaera modu objektiboan baloratzeko aukera ematen diguten datuak izatea, eta
datu horien artean bada bat herriko euskararen errealitatea adierazteko funtsezkoa dena:
kalean euskara zenbat erabiltzen den, hain zuzen ere.
Badira beste hainbat datu (erroldako ezagutza datuak, ikastetxe eta euskaltegietako
matrikulazio datuak...) herriko hizkuntza-egoera ezagutzeko baliagarri direnak. Datu eta joera
horiek guztiak, nonbait nabarmentzekotan, herriko kaleetan besteak beste ematen den
eguneroko erabileran nabarmentzen dira. Kale-erabileraren neurketak, hortaz, errealitate
horren berri ematen digu modu zuzen eta objektibo batean.
Kale-erabileraren datua funtsezkoa da herri mailan hizkuntza-errealitatea ezagutu edota
planifikatu nahi duen edonorentzat. Euskararen aldeko sustapen-lan bat aurrera eraman ahal
izateko baliabideak mugatuak izan ohi direnez, beharrezkoa zaigu premiarik larrienak zein
diren ezagutzea, lehentasunak finkatzea, eta ondoren horietan eragiteko ekimenak martxan
jartzea.
Neurketak, besteak beste, adin-talde bakoitzak kalean euskara zenbat erabiltzen duen esaten
digu, eta horrek erraztu egiten digu ondoren lehentasunak non dauden erabakitzea. Gainera,
kale-erabileraren neurketa maiztasun batekin eginez gero (urtero, bi urtez behin...), urtetik
urtera gertatzen den bilakaera ezagutu ahal izango dugu, eta modu horretan herrian izaten
diren hizkuntza-aldaketak gertutik jarraitu.
3
22 MMEETTOODDOOLLOOGGIIAA
22..11 EEuusskkaall HHeerrrriikkoo hhiizzkkuunnttzzaa--eerraabbiilleerraarreenn kkaallee--
nneeuurrkkeettaarreenn mmeettooddoollooggiiaa
Andoainen egin dugun Hizkuntza-erabileraren Neurketaren oinarri metodologikoa Euskal
Herri mailan egiten den neurketan garaturikoa da, baina kasu honetan herriko
berezitasunetara egokituta.
Hizkuntza-erabileraren Euskal Herriko Kale-Neurketa 1989. urtean egin zen lehen aldiz, eta
geroztik lauzpabost urtean behin errepikatu da: 1993an, 1997an, 2001ean, 2006an, eta
2011n. Euskal Herriko 5.000 biztanletik gorako herri guztietan eta hortik beherako batzuetan
jasotzen dira datuak. Orotara 250.000 hiztunetik gora behatzen dira kalean hizketan.
Kale-neurketaren metodologia behaketa zuzena da; neurtzaileek herriko kaleetan zehar
topatzen duten jendeak darabilen hizkuntza jasotzen dute, ezertxo ere galdetu gabe. Hala,
hiztunek ez dakitenez behatuak direnik, neurtzaileek hiztunaren joera naturala jasotzen dute.
Beraz, inkestaren bidez jasotako datuen subjektibotasuna saihesten da eta emaitza
fidagarriagoak lortzen dira.
Landa-lana
Landa-lana burutzerakoan neurtu beharreko kaleak aurrez identifikatzen dira ibilbide bat (edo
gehiago) zehaztuz. Horretarako irizpide nagusia herriko kalerik jendetsuenak biltzea da: plaza
inguruak, parkeak, geltokiak, salerosketa kaleak, eta abar. Ibilbidearekin batera, neurketarako
egunak eta orduak ere definitzen dira, eta hauen hautaketan gure helburua herriko biztanle
4
guztiak (potentzialki behintzat) neurtu ahal izatea izaten da; alegia, hautatutako egun eta
orduetan herritar guztiek izatea estatistikoki neurtuak izateko aukera.
Elkarrizketa-hizkuntza
Ezaugarri metodologikoen artean aipatu beharreko beste bat honakoa da: neurtzen duguna,
norbanakoaren hizkuntza baino, taldeko elkarrizketa-hizkuntza dela. Kaleko erabileraz ari
garela, elkarrizketak dira behatzen eta zenbatzen ditugunak, eta elkarrizketok beti dira bi
lagun edo gehiagoren artekoak (ezinbestean). Ondorioz, talde batean elkarrizketa bat
behatzen dugunean, une horretan hizketan ari denaren hizkuntza hartzen dugu kontuan talde
osoarentzat, suposatuz une horretan hizkuntza horretan ari badira, beste batean ere horrela
ariko direla, eta aldi berean suposatuz taldeko hiztun hori izan beharrean beste bat balitz
hizketan ari dena, neurtu dugun hizkuntza berean egingo lukeela.
Kale-erabileraren neurketa izanik, hiztun-talde bakoitza une labur batean baino ez dugu
behatzen eta ondorioz metodologia honekin ezin dugu taldeko kide bakoitzaren jokaera
ezagutu. Dena den, hau horrela egiteko oinarri metodologikoak sendoak dira. Kalean
behatzen ditugun hiztun taldeek hizkuntza jokaera finkatua izaten dute eta hau oso gutxitan
aldatzen da. Neurtzen ditugunak kasurik gehienetan lagunak, familia berekoak edota
hurbilekoak izaten dira. Kasu hauetan, Euskal Herrian behatu ahal izan diren hizkuntza-
ohituren arabera, erabakita egoten da inkontzienteki bada ere zein hizkuntzatan izango
den elkarrizketa.
Euskara ez dakitenen kasuan erabaki hori automatikoa da (gaztelaniaz edo frantsesez, alegia).
Eta dakitenen artean, pertsona bat ezagutu eta denbora gutxira finkatu ohi da berarekin zein
hizkuntza erabili. Talde batean ere antzera gertatzen da: hiztun jakin batzuen artean hizkuntza
jakin bat hautatzen da eta aurrerantzean hiztun horien arteko elkarrizketak kasurik gehien-
gehienetan hizkuntza horretan izango dira. Jakin badakigu hizkuntza-ohiturak aldatu ere
egiten direla baina aldaketa ez da “berez” edo modu erraz batean gertatzen, eta hain zuzen
aldagaiztasun horrek, hiztun jakinen arteko hizkuntza-ohiturak, oro har, egonkor izatea dakar.
5
Fitxak
2013ko neurketa honetan erabilera datuak fitxa bakarrean jaso ditugu. Fitxa honen bidez,
erabilera zenbatekoa den jakiteaz gain, ondorengo hiru aldagai hauek euskararen erabileran
duten eragina neurtzeko aukera izan dugu: sexuaren eragina, haurren presentzia eta neurtzen
dugun taldearen adin-osaketa. Neurraldi guztietan fitxa berdina erabili da.
Ikus ondoren fitxa horien irudiak:
6
7
Aipatutako aldagai horiek hizkuntza-erabileran suposatzen duten baldintzapenaren neurri bat
atera dezakegu, esan bezala, hiztunen ezaugarriak jasotzeko aukera ematen digun fitxaren
bidez.
“Andoaindarren” erabilera baino gehiago, Andoaingo
kaleetakoa
Muga metodologikoak tarteko, ezin dugu erabateko ziurtasunez esan neurketa honetan
jasotakoa Andoaingo biztanleen (andoaindarren) erabilera denik. Horren ordez, zuzenagoa da
esatea Andoaingo kaleetan jaso dugun erabilera dela hemen aurkezten duguna. Izan ere, ezin
dugu ziurtatu kalean neurtzen ditugun hiztun guztiak herrikoak direnik.
Bestalde, kale-erabileraren neurketa egitean neurtzen ditugun hiztunak ez dira beti berdinak,
eta ezin dugu aurreikusi kalean noiz norekin topo egingo dugun. Ondorioz, jasotako datuak
adierazgarriak izanik ere, aztergai dugun aldagaia euskararen kale-erabilera, alegia neurri
txiki batean aldagarria da. Horregatik da, besteak beste, bereziki interesgarria maiztasun jakin
batekin neurketak egin eta joera nagusiei erreparatzea. Edonola ere, erabilitako metodologiak
bermea ematen digu neurketa bakoitzaren emaitzetatik zenbait ondorio orokor ateratzeko.
Adierazgarritasuna
Esan bezala hainbat aldagaik erabileran duen eragina aztertu dugu neurketan: adina, haurren
presentzia, eta sexua, besteak beste. Neurraldi guztietan hiztunaren adina jaso dugu; baita
hiztuna haurrekin dagoen ala ez eta hiztunaren sexua ere.
Emaitzak aztertzerakoan laginaren tamaina izango dugu kontuan, laginak gutxieneko kopuru
bat bete beharko du aldagai horren eragina aztertu ahal izateko. Izan ere, aldagaia zenbat eta
zehatzagoa izan, lagina txikiagoa izango da eta datuek adierazgarritasuna galduko dute.
Esaterako, behatutako hiztunen adina taldeka banatzeko behar besteko lagina (neurtutako
pertsona kopurua) izango dugu, baina adin-talde bakoitzean sexuaren araberako azterketa
8
egiteko ez, aldagai bat zenbat eta gehiago deskonposatu, orduan eta lagin txikiagoa baitugu
emaitzen irakurketa egiteko.
Oharrak
Eta atal honi amaiera emateko, ikus ondoren datu-bilketarako neurtzaileek eskura izan
dituzten ohar-orriak:
9
10
11
12
22..22 ‘‘AAnnddooaaiinn 22001133’’ nneeuurrkkeettaarreenn ffiittxxaa tteekknniikkooaa
Prozedurak
Aurreko puntuan, Euskal Herriko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa egiteko metodologia
azaldu dugu zehatz-mehatz. Hor adierazitako xehetasun guztiak baliagarriak dira Andoaingo
hizkuntza-erabileraren kale-neurketaren berri emateko ere. Ez ditugu, hortaz, errepikatuko.
Ibilbideak
Arestian aurreratu dugun moduan, ibilbide bakoitzaren nondik norakoa zehazterakoan eta
definitzerakoan, herriko kalerik jendetsuenak biltzea izan da irizpide nagusia: plaza inguruak,
parkeak, geltokiak, salerosketa-kaleak, eta abar. Ibilbidearekin batera, neurketa egiteko
egunak eta orduak ere zehaztu ditugu, eta horiek hautatzean, herriko biztanle guztiak
(potentzialki, behintzat) neurtu ahal izatea izan da gure helburua; alegia, hautatutako egun
eta orduetan herritar guztiek edukitzea neurtuak izateko aukera.
Irizpide horiekin, 2013ko Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa egiteko erabili diren
zortzi ibilbideak hauek dira1:
1. Ama Kandidatik Osasun Etxeraino: Ama Kandida – Bazkardo plaza – Rikardo Arregi kalea
(Arteta kaleraino) – Mimendi kalea – Dr. Huizi 17tik (parkea barne) 27ra - Belkoain kalea –
J.L.L. de la Calle parkea.
2. Goiko plaza ingurua: Arteta kalea – Nafarroa plaza – Elizondo plaza – Goikoplaza – Pio
Baroja kalea – Arrate plaza – Rikardo Arregi kalea (Artetatik Pio Baroja kaleraino) –
Agustin Leitza kalea/plaza – J. Antonio Agirre plaza.
1 Aurreko neurketetatik egokitzapen batzuk egin dira neurtutako ibilbideetan, udalerriko egungo errealitatea zuzenago jaso eta
herritar gehiago behatu ahal izateko.
13
3. Dr. Huizi, Baztero eta Ondarreta ingurua: Kale Nagusia (Bastero Kulturgunearen
bukaeraraino) – Dr. Huizi kalea 1etik 15eraino – Zuberoa kalea – Gernika kalea –
Ondarreta kalea (kanpokoa ere bai) – Juan Bta. Erro kalea.
4. La Salletik behera: Kaletxiki – Arantzibia kalea/plaza – Manuel Lekuona plaza – Erroitz
pasealekua.
5. Plazaola ingurua: La Salle etorbidea – Gabriel Aresti kalea – Extremadura kalea – Galardi
kalea – Plazaola kalea – Alkartasuna kalea – Joakin Larreta etorbidea – Trentxikiaren
bidea.
6. Kale berria eta Allurralde ingurua: Olagain auzunea – Kale Berria – Behekoplaza – Kale
Nagusia (Ormenditik) – Juanita Alkain plaza – Leitzaran - Txistokiko (Allurralde)
pasealekua – Zumea kalea (Gipuzkoano bankuraino) – Aingurasutegi kalea.
7. Zumea plaza eta Etxeberrieta ingurua: Zumea kalea (Sabadell bankutik) – Zumea plaza –
Belabi – Alfaro parkea – Miranda pasealekua – Txitibar plaza – Txitibar zeharkalea -
Carmen Alcacera – Martin Ugalde – Zeferino Ansa – Patxi Etxeberria – P. M.
Ugartemendia – Etxeberrieta plaza – Aita Larramendi (20raino)
8. Karrika ingurua: Aita Larramendi 22tik – Algodonerako Emakumeen plaza – Miranda
pasealekua – Aiztondo kalea – Martin Ugalde kalea – Gurmendi kalea - Karrika
14
Landa-lana
Landa-lanari dagokionez, 2013ko maiatzak 22a eta ekainak 16a bitartean egin dugu, honako
koadro honetan azaltzen diren neurraldi eta ordutegietan:
AMA KANDIDATIK OSASUN ETXERAINOKO INGURUAN eta PLAZAOLA:
• Maiatzak 22, asteazkena, 11:00-13:00
• Maiatzak 22, asteazkena, 18:00-20:00
• Maiatzak 25, larunbata, 11:00-13:00
• Maiatzak 25, larunbata, 18:00-20:00
• Maiatzak 26, igandea, 12:00-14:00
GOIKOPLAZA INGURUA eta KALEBERRI-ALLURRALDE:
• Maiatzak 29, asteazkena, 11:00-13:00
• Maiatzak 29, asteazkena, 18:00-20:00
• Ekainak 1, larunbata, 11:00-13:00
• Ekainak 1, larunbata, 18:00-20:00
• Ekainak 2, igandea, 12:00-14:00
DR. HUIZI, BASTERO, ONDARRETA eta ZUMEA PLAZA-ETXEBERRIETA:
• Ekainak 5, asteazkena, 11:00-13:00
• Ekainak 5, asteazkena, 18:00-20:00
• Ekainak 8, larunbata, 11:00-13:00
• Ekainak 8, larunbata, 18:00-20:00
• Ekainak 9, igandea, 12:00-14:00
LA SALLETIK BEHERA eta KARRIKA INGURUA:
• Ekainak 12, asteazkena, 11:00-13:00
• Ekainak 12, asteazkena, 18:00-20:00
• Ekainak 15, larunbata, 11:00-13:00
• Ekainak 15, larunbata, 18:00-20:00
• Ekainak 16, igandea, 12:00-14:00
Unibertsoa, lagina eta emaitzen adierazgarritasuna
UNIBERTSOA: Andoaingo kaleetan entzun daitezkeen elkarrizketak.
LAGINA: behaketa egin dugun bitartean, behatu ditugun 2.629 elkarrizketek eta horietan
solaskide izan diren 6.805 herritarrek osatu dute lagina.
AKATS-TARTEAREN KALKULUA (erabat ausazkoak diren laginketei egozgarria): ±%1,9koa
elkarrizketen lagin osoarentzat, %95,0ko konfiantza mailan, eta p=%18,8 izanik (behatutako
elkarrizketen artean euskarazkoek osatu duten ehunekoa).
15
33 EERRAABBIILLEERRAA AANNDDOOAAIINNEENN,, 22001133.. UURRTTEEAANN::
EEMMAAIITTZZAA OORROOKKOORRRRAA
33..11 SSeeii eellkkaarrrriizzkkeettaattiikk bbaatt eeuusskkaarraazz AAnnddooaaiinneenn
Andoaingo kaleetan entzundako sei elkarrizketatik bat baino zertxobait gehiago, %18,8
zehatzago esateko, euskaraz izan da. Gainerakoak gaztelaniaz izan dira nagusiki (%80,3), eta
badira beste hizkuntza batzuetan gertatzen direnak ere (%0,9, hain zuzen, 2013ko maiatzean
eta ekainean egindako neurketaren arabera).
A. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA. ANDOAIN, 2013 (%)
Euskaraz
%18,8
Gaztelaniaz
%80,3
Beste
hizkuntzetan
%0,9
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
16
Horixe da 2013ko udaberrian Andoaingo herrian egindako neurketaren emaitza nagusia.
Neurketa nola egin dugun (erabilitako metodoa, alegia) zehatz-mehatz azaldu dugu txosten
honetako 2. atalean. Gogora dezagun, besterik gabe, 2.629 elkarrizketa behatu ditugula
Andoainen, eta 6.805 lagun izan direla guztira elkarrizketa horietako solaskideak. Ikerketa
sozialean erabili ohi diren parametroetan, kopuru handia da hori 14.646 biztanle dituen herri
batentzat2. Termino estatistikoetan, esan dezakegu euskarazko elkarrizketen %18,8ko datu
horri ±%1,9ko akats-tartea dagokiola, %95,0eko konfiantza mailan, unibertso osoaz hitz
egiterakoan3.
1. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA. ANDOAIN, 2013
Kop. (%)
Euskaraz 1.277 18,8
Gaztelaniaz 5.470 80,3
Beste hizkuntzetan 58 0,9
GUZTIRA 6.805 100,0
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa,
2013.
2 Iturria: INE, udal-errolda 2012 (urtarrilak 1).
3 Hizkuntzen erabileren kale-neurketetarako Soziolinguistika Klusterrak berariaz landutako eredu matematikoaren emaitza (ikus
http://www.soziolinguistika.org/eu/lagina/eskaera/kale-erabilera).
17
33..22 EErraabbiilleerraarreennaa tteessttuuiinngguurraattzzeekkoo bbii ddaattuu
ggaarrrraannttzziittssuu:: hheerrrriittaarrrreenn hhiizzkkuunnttzzaa--ggaaiittaassuunnaa
eettaa hhoorrttiikk eessppeerroo ddaaiitteekkeeeenn eerraabbiilleerraa
Ehuneko 18,8koa da, hortaz, euskararen erabilera4 Andoainen, 2013ko neurketaren emaitzen
arabera. Hori asko den edo gutxi den hausnartzeko, ezinbestekoa iruditzen zaigu, ezer baino
lehen, beste bi datu aintzat hartzea: herrian euskaraz hitz egiteko gai direnen kopurua batetik
(euskaldunen kopurua, alegia) eta euskaldun kopuru horretatik “espero daitekeen erabilera”
bestetik. Jarraian aurkeztuko ditugu datuok.
Andoaindarren hizkuntza-gaitasuna
EUSTATek 2011. urtean egindako Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistikaren arabera,
hiztunen erdiak, %52,4 zehatz esanda, euskaldunak ziren Andoainen5. Beste bosten batek
(%23,0), euskalduna izan gabe, bazuen euskararen nolabaiteko ezagutza bat, ulermen mailan,
behintzat, eta gainerako %24,6ak erdaldunak ziren, euskara ulertu ez eta hitz egiten ere
4 Berez, zentzu hertsian, “kale-erabileraz” hitz egin beharko genuke. Azalpena arintzearren, ordea, “erabilera” terminoa erabiliko
dugu. Izan ohar hau kontuan txosten osorako.
5 Kategoria horiek euskararen jakite mailari buruz egiten diren lau galderei (ulertzen duzu?, hitz egiten duzu?, irakurtzen duzu?,
eta idazten duzu?) erantzundakoaren arabera lortu dira. Aukeran ematen diren erantzunak (ezer ez, nekez, eta ondo) konbinatuz,
zazpi hiztun-kategoria sortzen dira, eta zazpi horiek bilduz, guk aurkeztutako hirurak.
ULERTU HITZ EGIN IRAKURRI IDATZI
EUSKALDUNAK
ALFABETATUAK Ondo Ondo Ondo Ondo
ERDI-ALFABETATUAK Ondo Ondo Nekez Nekez
ALFABETATUGABEAK Ondo Ondo Ez Ez
IA EUSKALDUNAK
ALFABETATUAK
Ondo/
Nekez Nekez
Ondo/
Nekez
Ondo/
Nekez
ALFABETATUGABEAK
Ondo/
Nekez Nekez Ez Ez
PASIBOAK
Ondo/
Nekez Ez Ez Ez
ERDALDUNAK Ez Ez Ez Ez
18
batere ez zekitenak. Horiek dira Andoaingo herritarren hizkuntza-gaitasunari buruz argitaratu
diren daturik berrienak. 2011n antzeko operazio estatistiko bat egin du EUSTATek, baina datu
horiek ez dira oraindik argitaratu.
B. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA. ANDOAIN, 2011 (%)
Euskaldunak
%52,4
Ia
euskaldunak
%23,0
Erdaldunak
%24,6
Iturria: EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2011.
Espero daitekeen euskararen erabilera
Zer-nolako harremana dago ezagutzaren eta erabileraren artean? Gure kasuan: Andoainen
neurtutako erabilera (%18,8 euskaraz) zer da, handia edo txikia, bertako herritarren artean
euskaldunek osatzen duten tartea kontuan hartuta? (esan bezala, %52,4 ziren euskaldunak
2011ean).
19
Galdera horri erantzuten laguntzeko, bere garaian J.L. Alvarez Enparantza Txillardegik eredu
matematiko bat garatu zuen6. Eredu horretan, gune jakin batean dauden euskaldunen
proportziotik abiatuta, euskararen erabilerari buruzko kalkulu bat egiten du. Zehazki, zera
adierazten du eredu horrek: eremu jakin batean, bertan dauden euskaldun guztiak
euskararekiko leial izanez gero (hots, euskalduna euskaldunarekin ahal duen guzti-guztietan
euskaraz mintzatuz gero), eta herritarren harremanak guztiz ausazkoak izanez gero (egoera
isotropikoa), zenbatekoa izango litzatekeen euskararen erabilera. Kopuru horri “espero
daitekeen erabilera” (edo “erabilera isotropikoa”) esan izan zaio; hots, baldintza teoriko
horiek betez gero, erabilera zenbatekoa izango litzatekeen. Eta honako formularen bidez
kalkulatzen da:
PB = euskararen erabilera maila
mB = euskararekiko leialtasuna
ex = elebidunen proportzioa
w2 = bikoteen pisua
w3 = hirukoteen pisua
w4 = laukoteen pisua
Aplika dezagun formula hori Andoaingo errealitatera.
PB = 1,0*(0,60·0,5242 + 0,22·0,524
3 + 0,18·0,524
4) = 0,210 = %21,0
6 Gaian sakontzeko, ikus Alvarez Enparantza, J. L., Txillardegi, 2001, Hacia una Socio-Lingüística Matemática. Donostia: Euskal
Soziolinguistika Institutua Sortzen; Isasi, X eta Iriarte, A, 2002, BAT Soziolinguistika aldizkaria, 54-68 orr.
PB = mB (w2ex2 + w3ex
3+ w4ex4)
20
Kalkuluak eginda, hortaz, Andoainerako %21,0koa da baldintza horietan “espero daitekeen
erabilera”. Hortaz, Andoaingo biztanleen arteko zorizko harreman posibleetan, eta
euskaldunek euskaldunekin beti euskaraz jardunez gero, %21,0koa da espero daitekeen
euskararen erabilera.
33..33 EEuusskkaarraarreenn eerraabbiilleerraa AAnnddooaaiinneenn,, hhiizzkkuunnttzzaa--
ggaaiittaassuunnaa eettaa eessppeerroo ddaaiitteekkeeeenn eerraabbiilleerraa
aaiinnttzzaatt hhaarrttuuttaa
Jar ditzagun taula batean eta irudikatu ditzagun grafiko batean orain arte aipatu ditugun hiru
datu nagusi horiek:
C. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, HORREN ARABERA ESPERO DAITEKEEN ERABILERA
ETA EUSKARAREN KALE-ERABILERA ERREALA ANDOAINEN, 2011/2013 (%)
52,4
18,8 21,0
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
Hizkuntza-gaitasuna
2011 (euskaldunen
%a)
Erabilera erreala 2013 Espero daitekeen
erabilera 2011
(kalkulua)
Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013; EUSTAT, Biztanleriaren eta
Etxebizitzen Estatistika, 2011.
Taulan eta grafikoan ikus daitekeen bezala, euskararen erabilera askoz apalagoa da
Andoainen, ezagutza baino. Zehazki, elebidunen kopuruaren (%52,4) oso azpitik gelditzen da
euskararen erabilera (%18,8). Lehen begiratu batean eman dezake euskara gutxi erabiltzen
dela Andoainen, euskaraz hitz egiteko gai direnen kopuruarekin alderatuta, betiere.
Ezagutzaren eta erabileraren arteko tarte hori handia dela, alegia. Baina erabileraren eta
ezagutzaren proportzioak zuzenean alderatzetik ateratzen diren ondorioak, sarri, okerrak
izaten dira, ia ezinezkoa baita erabilera- eta ezagutza-datuak bat etortzea. Kontuan izan behar
21
dugu ia kasu guztietan euskaldunak gaztelaniadunak ere badirela (euskaldun elebakarrak
haurren artean soilik topa daitezke), eta hizkuntza bat zein bestea erabil dezaketela. Eta,
jakina, euskaraz hitz egiteko gai ez den mintzakidearekin beti hitz egingo dute gaztelaniaz;
mintzakide elebidunarekin, berriz, euskaraz edo gaztelaniaz hitz egin ahal izango dute. Beraz,
ezinezkoa da euskararen erabilera ezagutzaren mailakoa izatea. Hori horrela izan dadin
(erabilera eta ezagutza bat etor daitezen), bi baldintza bete beharko lirateke: euskaldunek
inolako harremanik ez izatea euskaldun ez direnekin, eta euskaldunen artean ere euskara
besterik ez erabiltzea. Horrela, Andoaingo kasuan bi kopuru horien artean ageri den aldea,
oro har, bat dator Euskal Herriko zonalde eta udalerri gehienetan izaten den aldearekin
2. TAULA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, HORREN ARABERA ESPERO DAITEKEEN ERABILERA ETA
EUSKARAREN KALE-ERABILERA ERREALA ANDOAINEN, 2011/2013
(%) Oinarria (kasu kopurua):
Hizkuntza-gaitasuna, 2011 (euskaldunen %a) 52,4 Hiztunak: 14.358
Erabilera erreala, 2013 18,8
Behatutako
solaskideak: 6.805
Espero daitekeen erabilera, 2011 (kalkulua) 21,0 Hiztunak: 14.358
Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013; EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen
Estatistika, 2011.
Aintzat hartzeko beste erreferentzia baldintza isotropikoetan euskaldunek leial jokatuz gero
“espero daitekeen erabilera” dugu. Kopuru hori %21,0koa da Andoainen. Eta erabilera erreala
(%18,8koa), berriz, espero zitekeenaren azpitik gelditzen da. Hau da, baldintza isotropikotan
euskaldunak leial izanez gero espero daitekeen erabilera mailaren azpitik dago Andoainen
euskararen kale-erabilera, 2013ko datuen arabera, betiere.
Horren interpretazioa egin aurretik, esan dezagun ezin dugula ahaztu esperotako
erabilerarena erreferentzia teorikoa dela eta jakin badakigula harreman-sareak, berez, ez
direla ausazkoak izaten. Hots, edonork ez duela edonorekin harremanik izaten (harreman
gehiago dugu gure ingurukoekin eta adin berekoekin, adibidez, eta herriko zenbaitekin ez
dugu inoiz harremanik izaten). Era berean, badakigu euskaldunen leialtasuna ez dela
%100ekoa, eta euskara dakitenen arteko elkarrizketak ez direla beti euskaraz izaten.
22
Edozein kasutan, kasu berezia da Andoaingoa. Euskal Herriko udalerrietan 2011. urtean egin
ditugun neurketa gehien-gehienetan, erabilera erreala esperotakoaren gainetik azaltzen
zaigu. Gutxi dira, Andoain bezala, “espero daitekeen” maila horretara iristen ez diren herriak.
Horiek guztiak horrela izanik, erabilera erreala “espero zitekeena” baino txikiagoa izateak,
zeharka, zera adierazi nahiko luke: herriko euskaldunak ez direla oso trinkoturik bizi, eta
euren arteko harreman-sarea ez dela oso bizia. Horretaz gain, Andoaingo hainbat
euskaldunen leialtasun ahularen nolabaiteko seinale ere balitzateke datu hori.
Horrela, bada, gaur egungo parametroetan, Andoaingo herritarren hizkuntza-gaitasuna
kontuan hartuta, esan dezakegu euskara gutxi egiten dela Andoaingo kaleetan.
23
44 EERRAABBIILLEERRAARREENN BBIILLAAKKAAEERRAA AANNDDOOAAIINNEENN
((11997799--22001133))
44..11 GGoorraa--bbeehheerraattssuuaa iizzaann ddaa eeuusskkaarraarreenn eerraabbiilleerraa
AAnnddooaaiinneenn aazzkkeenn 3344 uurrtteeoottaann
Erabileraren bilakaera aztertzen hasi aurretik oso kontuan hartu beharreko aipamena egin
behar dugu. 2011ko udazkenean neurketa egin zen Andoainen, baina datu horiek ez ditugu
txosten honetan kontuan hartuko. Neurketa hartan erabilera dezente jaitsi zela ondorioztatu
genuen, izan ere %16,6 izan zen jasotako erabilera orokorra (aurreko neurketan, 2006an,
erabilera %26,4koa izan zen). Andoaingo udal ordezkariek eta Soziolinguistika Klusterreko
teknikariek jaitsierarekin kezkatuta, neurketa errepikatzea erabaki zuten. Urte eta erdi
beranduago, 2013ko udaberrian, neurketa egin eta ia emaitza berbera jaso zen; %18,8ko
erabilera orokorra, bi puntuko akats-tartearekin. Euskararen erabileraren jaitsiera berretsi
zuen, beraz, 2013ko neurketak. Azken emaitza horiek aztertuko ditugu txosten honetan,
eguneratuenak direlako, eta esan bezala, 2011ko emaitzak ez ditugu aintzat hartuko7.
7 2011ko datuak aztertu nahi izatera, emaitzen txostena eskura dago Soziolinguistika Klusterrean nahiz Andoaingo Udaleko
Euskara Zerbitzuan.
24
Beraz, 2011ko neurketa alde batera utzita, 1979. urtean lehenengoa egin zenetik, hamar
ikerketa egin izan dira Andoainen hizkuntzen kale-erabilera neurtzeko, guztiak ere Andoaingo
Udalaren eskariz. 2001 bitarteko guztiak Udalak berak egin zituen, SEI elkarteak 2001ekoa eta
2002koa, eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2013koa. Dena den, metodologia eta
diseinu aldetik, aurrekoen irizpide beretan oinarritu dira azken ikerketak ere. Hori dela eta,
serie homogeneoa dugu 1979-2013 aldi osorako.
D. GRAFIKOA: EUSKARAREN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. ANDOAIN, 1979-2013 (%)
14,8
19,1
21,421,6
20,8
24,123,1
26,4
18,8
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014
Iturriak: 2001. urte arteko datuak Andoaingo Udaleko Euskara Zerbitzuak egindako hizkuntza-erabileraren kale-
neurketetatik hartu ditugu. 2001., 2002., 2006. eta 2013. urteetako datuak Udalaren eskariz egindako Andoaingo
hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik hartu ditugu. SEIk egin zituen 2001ekoa eta 2002koa, eta Soziolinguistika
Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
Neurketa horietako guztietako emaitza nagusiak 3. taulan eta D. grafikoan aurkeztu ditugu.
Ikus daitekeen bezala, serie horren hasiera eta azkenaurreko puntua hartuta, euskararen
erabilerak gora egin zuen nabarmen Andoainen 1979. urtetik 2006. urtera: %14,8koa zen
lehenbiziko hartan, eta %26,4koa azken neurketa horretan. Neurketa gehienen emaitzak bi
puntu horiek batuko lituzkeen lerro zuzenaren inguruan azaltzen zaizkigu, eta azken hiru
hamarkadotan goranzko joera izan delako ideia indartzen dute.
25
3. TAULA: EUSKARAREN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. ANDOAIN, 1979-2013
Andoain
Oinarria
(behatutako
solaskideak)
(%) Kop.
1979 14,8 (3.030)
1988 19,1 (4.913)
1996 21,4 (7.468)
1997 21,6 (9.276)
1998 20,8 (9.228)
1999 24,1 (9.788)
2001 18,8 (3.550)
2002 23,1 (4.842)
2006 26,4 (8.959)
2013 18,8 (6.805)
Iturriak: 2001. urte arteko datuak Andoaingo Udaleko Euskara Zerbitzuak
egindako hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik hartu ditugu. 2001., 2002.,
2006. eta 2013. urteetako datuak Udalaren eskariz egindako Andoaingo
hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik hartu ditugu. SEIk egin zituen 2001koa
eta 2002koa eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
Badira, ordea, seriearen logika hori hausten duten bi neurketa: 2001ekoa eta 2013koa, hain
zuzen ere. Bi neurketek erabilera-maila antzekoa dute (%17-19 ingurukoa), nahiz eta tartean
egindako bi neurketek (2002an eta 2006an) erabilera-maila altuagoa jaso zuten (%23,1 eta
%26,4, hurrenez hurren).
26
E. grafikoan urte guzti horietako tendentzia edo joera zein izan den jaso dugu, marra
lodiarekin adierazita.
E. GRAFIKOA: EUSKARAREN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. ANDOAIN, 1979-2013 (%)
14,8
19,1
21,421,6
20,8
24,1
16,6
23,1
26,4
18,8
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014
Iturriak: 2001. urte arteko datuak Andoaingo Udaleko Euskara Zerbitzuak egindako hizkuntza-erabileraren kale-
neurketetatik hartu ditugu. 2001., 2002., 2006. eta 2013. urteetako datuak Udalaren eskariz egindako Andoaingo
hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik hartu ditugu. SEIk egin zituen 2001ekoa eta 2002koa, eta Soziolinguistika
Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
27
44..22 EErraabbiilleerraarreenn eettaa eezzaagguuttzzaarreenn bbiillaakkaaeerraakk
Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera
Euskara erabiltzeko ezinbesteko baldintza euskaraz jakitea izanik, ikus dezagun zer-nolako
bilakaera izan den herritarren hizkuntza-gaitasunean. Taula eta grafiko honetan aurkezten
ditugu herritarren hizkuntza-gaitasunari buruzko datuak, hasi 1986. urtetik eta 2011. urtea
bitartekoak.
4. TAULA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNAREN BILAKAERA. ANDOAIN, 1986-2011 (%)
1986 1991 1996 2001 2006 2011
(kop.) (kop.) (kop.) (kop.) (kop.) (kop.)
Euskaldunak 6.395 6.798 7.131 6.779 6.879 7.520
Ia euskaldunak 3.094 2.870 2.568 2.556 2.878 3.304
Erdaldunak 6.097 5.360 4.622 4.157 3.936 3.534
GUZTIAK 15.586 15.028 14.321 13.492 13.693 14.358
(%) (%) (%) (%) (%) (%)
Euskaldunak 41,0 45,2 49,8 50,2 50,2 52,4
Ia euskaldunak 19,9 19,1 17,9 18,9 21,0 23,0
Erdaldunak 39,1 35,7 32,3 30,8 28,7 24,6
GUZTIAK 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Iturria: EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak eta Estatistikak.
Datuon irakurketa argia da: Andoainen erabilerak gora egin du hogeita bost urtetan. Lehen
hamarraldian, 1986tik 1996ra, gertatu zen igoerarik nabarmenena: %41,0etik %49,8ra, hain
zuzen. Harrezkero, maila horretan dago elebidunen kopurua Andoainen, herritarren erdiaren
inguruan. Erdaldun elebakarrak, berriz, %39,1etik %24,6ra jaitsi dira hogeita bost urtetan.
Azkenik, ia euskaldunak direnen pisuak ere zertxobait gora egin du 1986tik 2011ra bitartean.
Hortaz, aldaketak izan dira herritarren hizkuntza-gaitasunean. Laburtuz: geroz eta gutxiago
dira erdaldun elebakarrak, eta elebidunen kopuruak, berriz, gora egin du 1986tik hona.
28
F. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNAREN BILAKAERA. ANDOAIN, 1986-2011 (%)
41,0 45,2
49,8 50,2 50,2
52,4
19,9 19,1
17,9
18,9 21,0
23,0
39,1 35,7
32,3
30,8 28,7
24,6
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
1986 1991 1996 2001 2006 2011
Euskaldunak
Ia euskaldunak
Erdaldunak
Iturria: EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak eta Estatistikak.
Hizkuntza-gaitasunaren eta euskararen erabileraren
bilakaera alderatua
Aurkeztu ditugu jada Andoainen euskararen erabilera eta ezagutza nola aldatu diren
adierazten duten datuak. Orain aurkezten dugun grafikoan, bi datu-serie horiek hartu, eta
elkarren ondoan jarri ditugu.
29
G. GRAFIKOA: EUSKARAZ DAKITENEN ETA EUSKARAREN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA.
ANDOAIN, 1976-2013 (%)
41,0
45,2
49,8 50,2 50,2
52,4
14,8
19,1 21,4
21,6
20,8
24,1
16,6
23,1
26,4
18,8
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010 2014
Ezagutza: euskaldunak (%)
Erabilera: euskaraz (%)
Iturriak: ezagutzarako, EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak eta Estatistikak. Erabilerarako, 2001. urte arteko
datuak Andoaingo Udaleko Euskara Zerbitzuak egindako hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik hartu ditugu. 2001., 2002.,
2006. eta 2013. urteetako datuak Udalaren eskariz egindako Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik hartu ditugu.
SEIk egin zituen 2001ekoa eta 2002koa, eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
Grafiko honetako datuek erakusten dutenez, euskararen ezagutzak eta erabilerak, biek ala
biek, dezenteko hazkundea izan dute Andoainen azken mende laurden honetan. Zehazki,
euskararen ezagutza %41,0etik %52,4ra igo da 1986tik 2011ra bitartean.
Bi serie horiek batera irakurrita, hiru aldi bereiz daitek dira 1986-1996 aldirako: tarte horretan
ezagutzak eta erabilerak gora egin zuten biek ala biek. 1996-2006 tartean, berriz, ezagutza
ugaritu ez arren, erabilerak gora egiten jarraitu zuen. Aldiz, 2006-2011tartean ezagutzak gora
egin du, baina erabilerak, kontrakoa, beherazko joera izan du.
30
55 EEUUSSKKAALL HHEERRRRIIKKOO,, HHEERRRRIIAALLDDEEKKOO EETTAA
EESSKKUUAALLDDEEKKOO DDAATTUUEEKKIIKKOO AALLDDEERRAAKKEETTAA
55..11 EEuusskkaall HHeerrrriikkoo,, EEAAEEkkoo,, GGiippuuzzkkooaakkoo eettaa
DDoonnoossttiiaallddeekkoo ddaattuueekkiikkoo aallddeerraakkeettaa
Atal honetan, Euskal Herriko 2011. urteko Kale Neurketak hainbat lurralde-eremutan eman
dituen emaitzak aurkeztu ditugu. Ikus daitekeen bezala, Andoaingo euskararen kale-erabilera
(%18,8) Gipuzkoakoa (%32,7) eta Donostialdekoa (%20,6) baino apalagoa eta Euskal Herrikoa
(%13,3) baino handiagoa da, eta Euskal Autonomia Erkidegoko erabileraren maila bertsuan
(%16,1) dabil.
H. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA. EUSKAL HERRIA, EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOA,
GIPUZKOA, DONOSTIALDEA ETA ANDOAIN, 2011/2013 (EUSKARAZ %)
13,316,1
32,7
20,6 18,8
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
Euskal Herria EAE Gipuzkoa Donostialdea Andoain
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013 eta Euskal Herriko hizkuntza-
erabileraren kale-neurketa, 2011.
31
Datu horiek apur bat testu-inguratzeko, kontuan har ditzagun eremu bakoitzeko herritarren
hizkuntza-gaitasuna eta hizkuntza-gaitasun horren arabera “espero daitekeen erabilera”. Datu
horiek honako grafiko honetan aurkeztu dira.
I. GRAFIKOA: HIZKUNTZA-GAITASUNA, ERABILERA ETA ESPERO DAITEKEEN ERABILERA. EUSKAL
HERRIA, EAE, GIPUZKOA, DONOSTIALDEA ETA ANDOAIN, 2011/2013 (%)
27,6
37,2
53,3
44,1
52,4
13,316,1
32,7
20,6 18,8
5,19,8
21,8
14,3
21,0
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
Euskal Herria EAE Gipuzkoa Donostialdea ANDOAIN
Hizkuntza-gaitasuna 2011 (euskaldunen %a)
Erabilera erreala 2011/2013
Espero daitekeen erabilera 2011 (kalkulua)
Iturriak: erabilerarako, Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013 eta Euskal Herriko
hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011. Hizkuntza-gaitasunerako, Soziolinguistika Klusterra, Euskararen Datu Basea
eta EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2011.
Oharra: Euskal Herriko hizkuntza-gaitasunaren datua (eta espero daitekeen erabilerarena) 2001. urtekoak dira.
Ikus daitekeenez, Andoainen euskaldun gehiago daude, oro har, Gipuzkoan ez beste
gainerako eremu guztietan baino, eta, hortaz, handiagoa da “espero daitekeen erabilera”,
Donostialdean, EAEn eta Euskal Herrian baino. Erabilera erreala, ordea, Donostialdeko
eskualdean baino bi puntu txikiagoa izan da Andoainen (%20,6koa eta %18,8koa, hurrenez
hurren), berez, ezagutza Andoainen dezente handiagoa izan arren Donostialdean baino
(%52,4 dira euskaldunak Andoainen eta %44,1 Donostialdean). EAErekiko alderaketak ere
badu mamirik: erabilera bertsua behatu dugu bi eremuetan (%16,1ekoa EAEn eta %18,8koa
Andoainen), EAEko ezagutza (%37,2 dira euskaldunak EAEn) Andoaingoa (%52,4) baino
nabarmen apalagoa den arren. Gipuzkoarekiko alderaketa ere adierazgarria da: bi eremuen
artean ez dago alde handirik hizkuntza-gaitasunean (%53,3 dira euskaldunak Gipuzkoan eta
%52,4 Andoainen); behatutako erabilerari erreparatuz gero, aldiz, oso alde handia dago bi
32
eremuen artean, eta Gipuzkoako euskararen erabilerak (%32,7) ia bikoiztu egiten du
Andoaingoa (%18,8).
Horrela, bada, ezagutzaren zorua kontuan hartuta, eta inguruko eremuekin alderaketa
eginda, Andoaingo kaleetan 2013ko neurketan euskararen presentzia urria izan dela
ondoriozta dezakegu.
55..22 IInngguurruukkoo hhaaiinnbbaatt hheerrrriirreekkiikkoo aallddeerraakkeettaa
Ikusi dugu, oro har, 2011ko gure behaketetan Andoainen euskara gutxiago entzun dugula,
Donostialdean eta Gipuzkoan baino. Aldera dezagun orain, zehatzago, Andoaingo egoera
inguruko bi herritakoarekin.
J. GRAFIKOA: EZAGUTZA, ERABILERA ETA ESPERO DAITEKEEN ERABILERA. ANDOAIN, URNIETA
ETA VILLABONA-AMASA, 2011/2013 (%)
58,0
66,5
52,4
23,0
43,8
18,8
26,6
36,6
21,0
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
Urnieta Villabona-Amasa ANDOAIN
Hizkuntza-gaitasuna 2011 (euskaldunen %a)
Erabilera erreala 2011/2013
Espero daitekeen erabilera 2011 (kalkulua)
Iturriak: erabilerarako, Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013 eta Euskal Herriko
hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011. Hizkuntza-gaitasunerako, EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika,
2011.
Andoaingo datuak Villabona-Amasakoekin alderatuz gero, Villabona-Amasa “euskaldunagoa”
azaltzen zaigu Andoain baino: dezente gehiago dira euskaraz hitz egiteko gai direnak
Villabona-Amasan, handiagoa da, horregatik, “espero daitekeen erabilera” eta handiagoa da,
azkenik, eta batez ere, erabilera erreala ere. Ezagutzan dagoen aldea baino askoz ere
handiagoa da erabileran dagoena.
33
Ezagutzari dagokionez, Andoainen antz handiagoa du Urnietak, Villabona-Amasak baino.
Euskaraz hitz egiteko gai diren herritarren kopuruak gertukoagoak dira bi herriotan (5,6
puntuko aldea dago), maila bertsuan dago, jakina, “espero daitekeen erabilera”, eta erabilera
errealari dagokionez ere aldea txikia da, 4,2 puntukoa besterik ez. Aipagarria da, bi
udalerrietan erabilera erreala espero daitekeenaren azpitik dagoela. Euskal Herrian aztertu
ditugun herri gehien-gehienetan alderantzizko joera nabarmendu da, alegia, erabilera erreala
“espero daitekeen erabilera” baino gorago ibili da.
55..33 BBiillaakkaaeerreenn aallddeerraakkeettaa
F. grafikoan, Andoaingo bilakaera gainerako eremuetan izandakoarekin alderatzen da. Nahiko
paraleloak dira eremuon bilakaerak: 1989-2006 tartean goranzko bilakaera izan du
euskararen erabilerak aztertutako eremu guztietan. Bilakaera hori biziagoa izan da Gipuzkoan,
Donostialdean eta Andoainen bertan, EAEn eta Euskal Herrian baino. Azken urtetan, aldiz,
beherakada nabarmena gertatu da Donostialdean eta Andoainen. Beherakada apalagoa (edo
mantentzea) izan dugu EAEn eta Euskal Herrian. Eta, Gipuzkoan erabilerak gora egin du
2006tik 2011era.
K. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. EUSKAL HERRIA, EAE, GIPUZKOA,
DONOSTIALDEA ETA ANDOAIN, 1979-2011/2013 (EUSKARAZ%)
10,811,8
13 13,3 13,7 13,311,5
13,515,2
15,916,8
16,1
23,323,9
27,6
29,532,1
32,7
14,5
18,119,5
23,1
20,6
14,8
19,1
21,4
21,6
20,8
24,1
23,1
26,4
18,8
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010
Euskal Herria
EAE
Gipuzkoa
Donostialdea
ANDOAIN
Iturriak: 2001. urte arteko datuak Andoaingo Udaleko Euskara Zerbitzuak egindako hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik
hartu ditugu. 2001., 2006. eta 2013. urteetako datuak Udalaren eskariz egindako Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-
neurketetatik hartu ditugu. SEIk egin zituen 2001ekoa eta 2002koa, eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
Gainerako datu guztietarako iturria: Euskal Herriko Hizkuntza-erabileraren kale-neurketa 1989 (EKB), 1993 (EKB), 1997 (EKB),
2001 (SEI), 2006 (Soziolinguistika Klusterra) eta 2011 (Soziolinguistika Klusterra).
34
5. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. EUSKAL HERRIA, EAE, GIPUZKOA, DONOSTIALDEA
ETA ANDOAIN, 1989-2011/2013 (EUSKARAZ%)
Euskal
Herria EAE Gipuzkoa Donostialdea Andoain
1979 14,8
1989 10,8 11,5 23,3 19,1
1993 11,8 13,5 23,9 14,5
1996 21,4
1997 13 15,2 27,6 18,1 21,6
1998 20,8
1999 24,1
2001 13,3 15,9 29,5 19,5 16,6
2002 23,1
2006 13,7 16,8 32,1 23,1 26,4
2011 13,3 16,1 32,7 20,6 18,8
Iturriak: 2001. urte arteko datuak Andoaingo Udaleko Euskara Zerbitzuak egindako hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik
hartu ditugu. 2001., 2006. eta 2013. urteetako datuak Udalaren eskariz egindako Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-
neurketetatik hartu ditugu. SEIk egin zituen 2001ekoa eta 2002koa, eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
Gainerako datu guztietarako iturria: Euskal Herriko Hizkuntza-erabileraren kale-neurketa 1989 (EKB), 1993 (EKB), 1997 (EKB),
2001 (SEI), 2006 (Soziolinguistika Klusterra) eta 2011 (Soziolinguistika Klusterra).
Oharra: 1989. urteko datua, Andoainen kasurako, 1988koa da.
35
66 ZZOONNAALLDDEEKKAAKKOO EEMMAAIITTZZAAKK
Herritarrek leku publikoetan zer hizkuntza erabiltzen duten neurtzea xede izanik, herriko
bizitza soziala gertatzen den zonaldeetan egin dugu behaketa. Zonalde horiek zehazteko,
udalerriko herritarren harreman-gune nagusiak non kokatzen diren zehaztu ohi da, eta behin
zonalde horiek definitu ostean, bakoitzaren barruan zer ibilbideri jarraitu behar zaion erabaki,
Udaleko teknikariekin elkarlanean. Andoainen kasuan, zortzi eremutan banatu dugu udalerria.
Emaitzak taula eta grafiko honetan aurkezten ditugu, eta bertan ikus dezakegun bezala, batez
bestekoa baino euskara gehiago entzun genuen Kale Berri-Allurralde eta Zumea plaza-
Etxeberrietan zonaldeetan, eta euskara gutxiago, berriz, Goiko Plaza eta Plazaola inguruetan
eta Ama Kandidatik Osasun Etxerainoko zonaldean.
6. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ZONALDEAREN ARABERA. ANDOAIN, 2013
GUZTIAK
Ama Kandidatik
Osasun
Etxeraino
Dr. Huizi,
Bastero,
Ondarreta
Goikoplaza
ingurua
Kale Berri-
Allurralde Karrika ingurua
La Salletik
behera
Plazaola
ingurua
Zumea plaza-
Etxeberrieta
Euskaraz 18,8 10,3 18,7 12,6 27,8 16,9 16,1 13,6 25,7
Gaztelaniaz 80,3 88,3 80,1 86,7 70,9 82,8 83,4 86,1 73,4
Beste hizkuntzetan 0,9 1,4 1,2 0,6 1,3 0,3 0,5 0,3 0,9
GUZTIRA 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Oinarria (kasu kolpurua) (6.805) (436) (920) (1244) (1153) (611) (741) (624) (1076)
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
36
L. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ZONALDEAREN ARABERA. ANDOAIN, 2013
(EUSKARAZ, %)
10,3
18,7
12,6
27,8
16,9
16,1
13,6
0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0
Ama Kandidatik Osasun Etxeraino
Dr. Huizi, Bastero, Ondarreta
Goikoplaza ingurua
Kale Berri-Allurralde
Karrika ingurua
La Salletik behera
Plazaola ingurua
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
37
77 HHIIZZTTUUNNEENN EEZZAAUUGGAARRRRIIEENN AARRAABBEERRAAKKOO
DDAATTUUAAKK
77..11 SSeexxuuaarreenn aarraabbeerraakkoo eemmaaiittzzaakk
Ez dago alde handirik gizonezkoen eta emakumezkoen hizkuntza-portaeren artean. 2013ko
datuetan, bi puntukoa da aldea, eta ezin esan daiteke, hortaz, esanguratsua denik.
M. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. ANDOAIN, 2013 (EUSKARAZ,
%)
19,7 17,7
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
Emakumezkoak Gizonezkoak
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
7. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. ANDOAIN, 2013
GUZTIAK Emakumezkoak Gizonezkoak
Euskaraz 18,8 19,7 17,7
Gaztelaniaz 80,3 79,4 81,4
Beste hizkuntzetan 0,9 0,9 0,8
GUZTIRA 100,0 100,0 100,0
Oinarria (behatutako
solaskideak)
(6805) (3588) (3217)
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
38
77..22 SSeexxuuaarreenn aarraabbeerraakkoo bbiillaakkaaeerraa
Aztertutako epealdi osoan, ez da sexuaren araberako alde esanguratsurik antzematen
Andoainen. Joera orokorrarekin bat dator urtez urte, gizonezkoen zein emakumezkoen
euskararen kale-erabilera.
N. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. ANDOAIN, 2001-2013
(EUSKARAZ, %)
16,6
23,126,4
18,817,3
22,825,9
19,7
15,7
21,3
26,9
17,7
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012
GUZTIAK
Emakumezkoak
Gizonezkoak
Iturriak: Udalaren eskariz egindako Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketak. SEIk egin zituen 2001ekoa eta
2002koa, eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
8. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. ANDOAIN, 2001-2013 (EUSKARAZ, %)
GUZTIAK Emakumezkoak Gizonezkoak
2001 16,6 17,3 15,7
2002 23,1 22,8 21,3
2006 26,4 25,9 26,9
2011 18,8 19,7 17,7
Iturriak: Udalaren eskariz egindako Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketak. SEIk egin zituen
2001ekoa eta 2002koa, eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
39
77..33 AAddiinnaarreenn aarraabbeerraakkoo eemmaaiittzzaakk
Alde esanguratsuak antzematen dira hizkuntza-portaera adinaren arabera aztertuz gero.
Datuak ikusita, joera argia antzematen da Andoainen: zenbat eta belaunaldi gazteagokoak
izan, orduan eta gehiago erabiltzen dute euskara. Horrela, haurrak (2-14 urte) dira euskara
gehien erabiltzen dutenak: 2013ko neurketan, Andoainen behatutako haurren %34,7 ari ziren
euskaraz. Ondoren, gazteak ditugu (%21,5 euskaraz). Atzetik datoz helduak (%15,5eko
erabilera) eta, azkenik, adinekoak (%9,8). Aldeak, hortaz, handiak dira, eta haurren erabilera-
tasak ia hirukoiztu egiten du adinekoena.
O. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. ANDOAIN, 2011 (EUSKARAZ,
%)
34,7
21,5
15,5 9,8
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
9. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. ANDOAIN, 2013
GUZTIAK Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak
Euskaraz 18,8 34,7 21,5 15,5
9,8
Gaztelaniaz 80,3 64,3 78,5 83,3 90,0
Beste hizkuntzetan 0,9 0,9 0,0
1,2 0,2
GUZTIRA 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Oinarria (behatutako solaskideak) (6805) (1.497) (312) (3.512) (1.484)
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
40
Adinaren araberako hizkuntza-portaera hori bat dator Euskal Herria osotasunean harturik
gaur egun antzematen denarekin: haurrek erabiltzen dute gehien euskara, ondoren gazteek,
gero helduek eta, azkenik, adinekoek. Esan beharrik ez dago, belaunaldi berriak etorkizunaren
aitzindari eta aurrerapen diren heinean, banaketa hori dela egokiena euskara
berreskuratzeko.
Horrek guztiak, jakina, zerikusi zuzena du batzuen eta besteen hizkuntza-gaitasunarekin,
belaunaldi berriak baitira euskaldunenak Euskal Herriko zonalde askotan, baita Andoainen
bertan ere. Taula eta grafiko honetan ikus daitekeenez, alde handiak daude herritarren
hizkuntza-gaitasunean, adinari erreparatuta. 2006ko Biztanleriaren zentsuaren arabera8,
euskaldunak %47,2 dira Andoaingo adinekoen artean eta %52,1 helduen artean. Gazteen
artean, berriz, hiru laurdenak dira euskaldunak (%76,8), eta berdintsu gertatzen da haurren
artean ere (%72,2). Horiek horrela, ez da harritzekoa belaunaldi berriek euskara gehiago
erabiltzea, oro har, zaharragoek baino.
8 Hizkuntza-gaitasunari buruzko adin-taldekako datuak 2006ko zentsukoak dira. Aurreko atalean, datu orokorrak aztertu
ditugunean 2011ko zentsuko datu argitaratu berriak aurkeztu ditugu. Orokorrak eguneratuak ditugu, baina, adin-taldekakoak
oraindik ezin izan ditugu eskuratu.
41
P. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, ADINAREN ARABERA. ANDOAIN, 2006 (%)
70,1 70,8
44,3 50,0
22,8 19,2
24,3 9,4
10,1
31,5
40,6
7,0
0,0%
10,0%
20,0%
30,0%
40,0%
50,0%
60,0%
70,0%
80,0%
90,0%
100,0%
Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak
Erdaldunak
Ia euskaldunak
Euskaldunak
Iturria: EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2006.
10. TAULA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, ADINAREN ARABERA. ANDOAIN, 2006
GUZTIAK Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak
(kop.) (kop.) (kop.) (kop.) (kop.)
Euskaldunak 6.879 888 941 3.843 1.207
Ia euskaldunak 2.878 289 255 2.106 228
Erdaldunak 3.936 89 134 2.732 981
GUZTIAK 13.693 1.266 1.330 8.681 2.416
(%) (%) (%) (%) (%)
Euskaldunak 50,2 70,1 70,8 44,3 50,0
Ia euskaldunak 21,0 22,8 19,2 24,3
9,4
Erdaldunak 28,7
7,0 10,1 31,5 40,6
GUZTIAK 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0
Iturria: EUSTAT, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Estatistika, 2006.
42
77..44 AAddiinnaarreenn aarraabbeerraakkoo eerraabbiilleerraarreenn bbiillaakkaaeerraa
Oraingo taula eta grafikoan, adinaren araberako euskararen kale-erabilerak izan duen
bilakaeraren datuak aurkeztuko ditugu. Azpimarragarria da epe luzeko hainbat joera nahiko
argi antzematen direla, hala nola haurren eta gazteen euskararen erabilerak gora egin duela,
eta adinekoenak, aldiz, behera.
Q. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. ANDOAIN, 1979-2013
(EUSKARAZ, %)
14,8
19,1
21,4 24,1
16,6
26,4
18,8
11,8
20,2
27,7
30,5
21,4
41,6
34,7
14,7 14,2
19,6 21,9
13,7
26,0
21,5
15,2 18,0 16,6
22,1
15,9
21,7
15,5
37,9
33,9 32,9
25,2
15,1
19,6
9,8
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
40,0
45,0
1978 1982 1986 1990 1994 1998 2002 2006 2010
GUZTIAK
Haurrak
Gazteak
Helduak
Adinekoak
Iturriak: 2001. urte arteko datuak Andoaingo Udaleko Euskara Zerbitzuak egindako hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik hartu
ditugu. 2001., 2006. eta 2013. urteetako datuak Udalaren eskariz egindako Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik hartu
ditugu. SEIk egin zituen 2001ekoa eta 2002koa, eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
11. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. ANDOAIN, 1979-2011 (EUSKARAZ, %)
GUZTIAK Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak
1979 14,8 11,8 14,7 15,2 37,9
1988 19,1 20,2 14,2 18,0 33,9
1996 21,4 27,7 19,6 16,6 32,9
1997 21,6 26,1 18,0 18,2 27,8
1998 20,8 27,6 19,3 16,0 26,3
1999 24,1 30,5 21,9 22,1 25,2
2001 16,6 21,4 13,7 15,9 15,1
2002 23,1 34,4 16,1 19,9 19,6
2006 26,4 41,6 26,0 21,7 19,6
2011 18,8 34,7 21,5 15,5 9,8
Iturriak: 2001. urte arteko datuak Andoaingo Udaleko Euskara Zerbitzuak egindako hizkuntza-erabileraren kale-
neurketetatik hartu ditugu. 2001., 2006. eta 2013. urteetako datuak Udalaren eskariz egindako Andoaingo
hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik hartu ditugu. SEIk egin zituen 2001ekoa eta 2002koa, eta Soziolinguistika
Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
43
77..55 EEuusskkaarraarreenn eerraabbiilleerraa eettaa hhaauurrrreenn pprreesseennttzziiaa
Nola aldatzen da hizkuntzen erabilera solas-taldea era batekoa edo bestekoa izan? Zehazki,
haurrak eta nagusiak (gazte, heldu zein adindu) elkarrekin nahasian aritu edo ez, horrek ba al
du eraginik hizkuntza baten edo bestearen aldeko hautuan? Galdera horiei erantzuten
laguntzeko informazioa aurkezten dugu honako grafiko eta taula hauetan.
R. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SOLAS-TALDEAREN OSAERAREN ARABERA.
ANDOAIN, 2013 (EUSKARAZ, %)
32,2
10,2
33,9
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
Haurrak bakarrik
(nagusirik gabe)
Nagusiak bakarrik
(haurrik gabe)
Haurrak eta nagusiak
nahasian
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
Datuak ikuspegi horretatik aztertuta, argi geratzen da zein den joera nagusia: hizkuntza-
portaerak aldatu egiten dira solas-taldearen osaeraren arabera. Zehazki, nagusiek, euren
artean ari direnean (haurrik gabe), askoz ere gutxiago erabiltzen dute euskara, haurrekin ari
direnean baino. Horrela, nagusien arteko kale-elkarrizketen artean hamarretik bat besterik ez
da euskarazkoa (%10,2). Haurrekin ari direnean, berriz, 33,9ra igotzen da kopuru hori (mintzo
dena nagusia bera denean, antzekoa da erabilera, %31,4koa).
44
Haurren kasuan, berriz, ez da alderik antzematen, eta maila berean egiten duten euskaraz
euren artean soilik ari direnean (%30,0) edo nagusiekin ari direnean (%29,2), gehienbat
nagusiekin ari direnean mintzo dena haur bat den kasuetan (%34,8).
12. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SOLAS-TALDEAREN OSAERAREN ARABERA. ANDOAIN, 2013
GUZTIAK
Haurrak
bakarrik
(nagusirik
gabe)
Nagusiak
bakarrik
(haurrik
gabe)
Haurrak
eta
nagusiak
nahasian
Nagusia
hitz
egiten
Haurra
hitz
egiten
Euskaraz 18,8
32,2
10,2
33,9
31,4
34,8
Gaztelaniaz 80,3
67,9
89,1
64,8
66,9
64,0
Beste hizkuntzetan 0,9
-
0,8
1,3
1,7
1,2
GUZTIRA 100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
100,0
Oinarria (behatutako
solaskideak)
(6.805) (591) (4.295) (1.919) (541) (1.378)
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
Laburtuz, beraz, haurrek maila bertsuan erabiltzen dute euskara nagusiekin edo haurrekin
daudenean; nagusiek, berriz, askoz gehiago erabiltzen dute euskara haurrekin daudenean,
nagusi artean soilik daudenean baino. Nagusien portaera horretan zerikusia izango du,
batetik, haurren artean euskaldun gehiago izateak. Hots, nagusi euskaldunak errazagoa izango
du haurrekin euskaraz aritzea, beste nagusiekin baino (horien artean gehiago baitira euskaraz
ez dakitenak).
Jokabide edo portaera hori ulertzeko, ohituren pisua ere aintzat hartu behar da, erdaraz hitz
egiteko ohituraren pisua, alegia. Horretaz gain, azkenik, nagusi euskaldun askoren hizkuntza-
gaitasun nola-halakoak ere izango du honetan zerikusirik. Andoaingo nagusi euskaldun asko
gaztelaniaz hobeto moldatuko dira euskaraz baino, hobeto adieraziko dute esan nahi dutena
hizkuntza horretan, eta askotan horixe izango da euren hautu praktikoa. Zeharka bada ere,
beraz, hizkuntza-gaitasunean ahulgune bat dagoela adieraziko ligukete datu horiek.
Andoaingo hainbat nagusi euskaldunek, euskaraz hitz egiteko gai izanda ere, badirudi
zailtasunak dituztela esan nahi dutena euskaraz ondo, azkar eta adierazkortasunez
adierazteko orduan.
45
Nagusien artean erdarara jotzeko ohitura duten andoaindar euskaldun horietako askok,
ordea, badirudi hurrengo belaunaldiei euskara transmititzearen aldeko kontzientzia badutela.
Eta horregatik, nagusien artean daudenean ez bezala, haurrei euskaraz hitz egingo dietela.
77..66 EErraabbiilleerraa eettaa hhaauurrrreenn pprreesseennttzziiaa:: bbiillaakkaaeerraa
Bilakaera aztertuz, esan dezakegu 2013ko datuekin azaldu dugun errealitatea ez dela berri-
berria Andoainen. Azken 14 urteotako neurketetan jasotako datu guztiek oinarrizko joera
bera erakusten dute: nagusiek, haurrik gabe ari direnean, nabarmen gutxiago egiten dute
euskaraz. Haurrek, berriz, berdintsu egiten dute euren artean bakarrik edo nagusiekin
egonda.
S. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SOLAS-TALDEAREN OSAERAREN ARABERA.
ANDOAIN, 1999-2013 (EUSKARAZ, %)
25,4
14,7
31,7
41,2
32,2
20,0
9,3
13,3
16,5
10,2
26,7
32,7 36,3
33,9
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
25,0
30,0
35,0
40,0
45,0
1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012 2014
Haurrak
bakarrik
(nagusirik
gabe)
Nagusiak
bakarrik
(haurrik
gabe)
Haurrak eta
nagusiak
nahasian
Iturriak: 2001. urte arteko datuak Andoaingo Udaleko Euskara Zerbitzuak egindako hizkuntza-erabileraren kale-neurketetatik
hartu ditugu. 2001., 2006. eta 2013. urteetako datuak Udalaren eskariz egindako Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-
neurketetatik hartu ditugu. SEIk egin zituen 2001ekoa eta 2002koa, eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2013koa.
46
77..77 NNeeuurrkkeettaa--eegguunneenn aarraabbeerraakkoo eemmaaiittzzaakk
Metodologia atalean azaldu bezala, hainbat neurralditan egin dugu 2013ko Andoaingo
hizkuntza-erabileraren kale-neurketa. Taula eta grafiko honetan, neurraldiz neurraldi jasotako
datuak aurkeztu ditugu. Ikus daitekeen bezala, aldeak daude neurraldien emaitzetan.
13. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, NEURRALDIEN ARABERA. ANDOAIN, 2013
47
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
T. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, NEURRALDIEN ARABERA. ANDOAIN, 2013
(EUSKARAZ, %)
Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013.
48
88 DDAATTUU NNAAGGUUSSIIEENN IIRRAAKKUURRKKEETTAA
((LLAABBUURRPPEENNAA))
Hona hemen 2013. urteko udaberrian, Andoaingo Udalaren eskariz, Soziolinguistika Klusterrak
egindako Andoaingo hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2013 ikerketaren ondorio
nagusiak, labur-labur:
o Behatutako elkarrizketen artean euskarazkoak %18,8 izan dira.
o 2013ko neurketako datuek bilakaera negatiboa adierazten dute 2006.
urtearekiko (ia 8 puntuko jaitsiera bost urtean: %26,4tik %18,8ra).
o Eskualdeko erabilera datuei erreparatuz gero, Donostialdean
erabilerak behera egin du 2006tik hona, baina beherakada Andoaingoa
baino apalagoa izan da, 2,5 puntukoa hain zuzen.
• Datuak adinaren arabera aztertuta, joera argia antzematen da Andoainen,
2013ko neurketako datuen arabera: zenbat eta belaunaldi gazteagokoa izan,
orduan eta gehiago erabiltzen dute euskara. Horrela, haurrak (2-14 urte) dira
euskara gehien erabiltzen dutenak: 2013ko neurketan, Andoainen behatutako
haurren %34,7 aritu dira euskaraz. Ondoren, tarte handiarekin, gazteak ditugu
(%21,5 euskaraz). Atzetik datoz helduak (%15,5) eta, azkenik, adinekoak
(%9,8). Aldeak, hortaz, handiak dira, eta haurren erabilera-tasak ia hirukoiztu
egiten du adinekoena.
49
• 2013ko neurketaren arabera, haurrek maila bertsuan erabiltzen dute euskara
nagusiekin edo haurrekin bakarrik daudenean; nagusiek, berriz, gehiago
erabiltzen dute euskara haurrekin daudenean, nagusi artean soilik daudenean
baino. Zeharka bada ere, Andoaingo hainbat euskaldunen hizkuntza-gaitasun
nola-halakoaren berri eta hurrengo belaunaldiei euskara transmititzeko
borondatearen berri ematen digu datu horrek.
Top Related