1B

Ataza honetan Euskal Herriko zuhaitzen eta

landarediaren inguruko hainbat

bitxikeria eta ezaugarri ezagutuko ditugu:

a. Euskal Herriko landaredia eta zuhaitz ohikoenak ezagutzeko lexikoa landuko dugu, eta inguruko paisaian

nolako zuhaitzez inguratuak gauden

ikusiko dugu.

b. Zuhaitzen inguruko hainbat bitxikeria

irakurrita, birkontaketak egiteko laburpenak landuko

ditugu.

Natura Euskal Herria Mendia

EUSKAL HERRIKO ZUHAITZAK

ATAZAK PROZEDURA:

A Ataza: Euskal Herriko zuhaitzak

Atazaurrea: Zuhaitzen izenak ikasi Zuhaitzen izenak dituzten orriak banatuko dizkiegu (3. eta 4. orr.). Banaka, irakurriko dituzte eta ezagutzen dituzten hitzak borobilduko dituzte eta beraiei buruz dakitena esango dute. Hitz­zopa ariketa binaka egingo dute eta gero denon artean zuzenduko dugu (5. or.).

a. Ataza: Euskal Herriko landaredia ezagutu eta mapan kokatu Binaka, bakoitzak testuaren zati bat irakurriko du (6. eta 7. orr. ). Hizki lodiaz diren hitzen esanahia hiztegian

begiratuko dute eta mapan kokatuko dituzte zuhaitzak. Irakurritakoa elkarri kontatuko diote eta ikaskideen zuhaitzak ere mapan kokatuko dituzte. Binaka, ariketa egingo dute, esaldi bakoitzaren ondoan dagokion landarediaren izena idatziko dute (8. or. ).

Feedbacka: Zuzenketa egin Ozenki irakurri eta denon artean zuzenketa egingo dugu.

b. Ataza: Inguruko arbolak ezagutu eta horma­irudia egin Herri/auzoko kaleetako bi zuhaitzi argazkiak egiteko, ikasgelara ekartzeko eta, ahal badute, hostoren bat ere

eramateko eskatuko diegu . Guztiarekin, bi taldetan banatuta horma­irudiak egingo dituzte, gero euskaltegian jartzeko (horma­irudiak

egiteko prozedura 16. orrialdean aurkituko duzue).

B Ataza: Zuhaitzei buruzko bitxikeriak

Atazaurrea: Munduko zuhaitzik zaharrena Munduko zuhaitz zaharrenaren ezaugarriak irakurriko ditugu (9. or.). Binaka, aukera batzuk emanda, zuhaitz horri zein izen jarriko lioketen galdetu eta zergatik (9. or. ). Benetako izena zein den eta zergatik esan: Matusalen urte gehien (966 urte) bizi izan zen Bibliako pertsonaia

izan zen.

Ataza: Hainbat bitxikeria ezagutu Lau taldetan, talde bakoitzak bitxikeria bat irakurriko du eta idatziz laburtuko du ( 10. eta 11. orr.) Binaka, irakurritakoa elkarri kontatuko diote eta entzundakoaren laburpena ere egingo dute.

Feedbacka: Laburpenak irakurri Taldeetan egindako laburpenak irakurriko dituzte eta zuzenduko ditugu.

Diskurtsoa eta gramatika: Bitxikeriekin jolastu Hitz egokia bere lekuan kokatu (12. or.). Denon artean zuzenketa egingo dute. 13. orrialdeko taula ikusteko denbora mugatua emango diegu (2 minutu­edo) eta gero papera kenduko diegu

eta 14. orrialdean dagoen ariketa egiteko esango diegu. Denon artean zuzenketa egingo dute.

Gai hau gehiago lantzeko, beste dokumentu batean,"EHko zuhaitzak_jolasa1B", joko bat diseinatu dugu.

ZUHAITZAK IKASI

3

ZUHAITZAK IKASI

4

Ea aurkitzen dituzun letra­zopa honetan 14 zuhaitz ezberdinen izenak.

ZUHAITZAK IKASI

5

EUSKAL HERRIKO LANDAREDIA.

PAGADIA Baso hau mendietan 800 m.­tik 1.000 m.­raino ondo garatzen da. Hezetasun atmosferiko handia behar du; beraz, behe­laino hezeetaz baliatzen da eta lurzoru malkartsuak gustukoak ez baditu ere, kare­harrizko zoruak, berriz, gogokoenak ditu. Hotz handia jasan dezake, baina ez izotza, ezta udako agorterik ere. Basoaren izenak adierazten duenez, zuhaitz nagusia pagoa da. Adar eta hosto ugariek ez dute uzten argirik lurzoruraino sartzen; beraz, pagadi barruan, nahiz eta orbel ugari izan, landare gutxi hazten dira. Pirinioetan izeiarekin elkartzen da...

HARIZTIA Baso hau itsas mailatik 600 m.­rainoko altitudean agertzen da. Kare­harrizkoak ez diren zoruetan ondo garatzen da, eta zoru malkartsuak ere ondo jasaten ditu. Zuhaitz nagusiena haritza da. Neguko tenperatu epelak eta lehorterik gabeko udak behar ditu. Haritzen adaburuek argia uzten dute pasatzen, eta ondorioz beste zenbait zuhaitzekin baso mistoak eratzen ditu: lizarra, urkia, gereziondoa,... Zuhaitzetan halako ugaritasun handiak zenbait animaliari babesa eta elikagaia eskaintzen dizkie.

ARTADIA Baso hau itsas mailatik 800 m.­rainoko altitudean agertzen da. Egutera handiko maldetara eta kare­harrizko lurzoru pobre eta lehorretara ondo egokitzen da. Euskal Herrian kostaldean eta hegoalderantz orientaturiko maldetan; hots; klima mediterraneorantz jotzen duten tokietan. Artadiko baso ilun eta itxietan landare igokariak oso ugariak dira.

EUSKAL HERRIKO LANDAREDIA 1

Garatu: .......................................................................

Lurzoru malkartsua: ...................................................

Kare­harria: ................................................................

Orbela: .......................................................................

Adaburua: ...................................................................

Eratu: .........................................................................

Ugaritasuna: ...............................................................

Egutera: ............................................................

Egokitu: ......................................................................

Igokaria: ....................................................................

Birpopulaketa: ............................................................

Izurritea: ....................................................................

Hedatu: ......................................................................

6

Artikulu hau irakurri baino lehen beheko hitzei erreparatu eta euren esanahia idatzi. Ez badituzu ezagutzen, hiztegian begiratu. Esanahia jakin eta gero, hobeto ulertuko duzu testua. Irakurri eta gero, zuhaitzak mapan kokatu. Zure ikaskideari irakurritakoa kontatu eta berea entzundakoan mapan bere zuhaitzak ere kokatu.

Eukaliptoa Australiatik ekarritako zuhaitza da eta 400 m.­tik behera landatzen da, izozteak ondo jasaten ez dituelako. Eukaliptoen

hostoak lurzoruan ondo deskonposatzen ez direnez, horrek lurzoruen pobretasuna dakar. Eukaliptoez birpopulatzeko arrazoien artean honakook ditugu:

­ Suteen ostean eukaliptoen birsortze erreza. ­ Erretako egurra papera ateratzeko baliagarria izatea.

Hostoak zintzilik daudenez gero, argia erraz sartzen da lurreraino.

PINUDIA Birpopulaketetan gehien erabiltzen den pinua Monterreytik (Kalifornia) ekarritakoa da. Ondo garatzen da 300 m.­tik 800 m.­rainoko altueraraino. Beste pinu batzuetatik bereizteko era, hostoen kokapena hirunaka izatea da. Lurzoruaren pobretasuna badakar ere, ondorio kaltegarrienak zuhaitzak mozteko tekniketatik datoz. Monolaborantzetan landatzeagatik izurriteen hedapena errazten du, prozesionaria kasu.

UR BAZTERREKO BASOAK: HALTZADI ETA MAKALDIAK

Ibai ertzetan kokatzen dira, 800 m.­ko altueraraino helduta. Lurzoru malkartsu edo oso hezeetan bizi dira. Eskualde Ozeanikoan haltzadia nagusia den bitartean, Eskualde Mediterraneoan makaldia da nagusi. Lehen kasuan haltza nagusi da, eta bigarrenean makala . Beraiekin batera sahatsak, lizarrak, hurritzak,...

EUKALIPTOAK

EUSKAL HERRIKO LANDAREDIA 2

7

Artikulu hau irakurri baino lehen beheko hitzei erreparatu eta euren esanahia idatzi. Ez badituzu ezagutzen, hiztegian begiratu. Esanahia jakin eta gero, hobeto ulertuko duzu testua. Irakurri eta gero, zuhaitzak mapan kokatu. Zure ikaskideari irakurritakoa kontatu eta berea entzundakoan mapan bere zuhaitzak ere kokatu.

Garatu: .......................................................................

Lurzoru malkartsua: ...................................................

Kare­harria: ................................................................

Orbela: .......................................................................

Adaburua: ...................................................................

Eratu: .........................................................................

Ugaritasuna: ...............................................................

Egutera: ............................................................

Egokitu: ......................................................................

Igokaria: ....................................................................

Birpopulaketa: ............................................................

Izurritea: ....................................................................

Hedatu: ......................................................................

Esaldi bakoitza irakurri duzun landaredi mota batekin loturik dago. Badakizu zienekin?

EUSKAL HERRIKO LANDAREDIA

Lurzorua orbeletan aberatsa izaten da.

.............................................................................................

Suteen ostean erraz birsortzen da, baina bere hostoak ez dira deskonposatzen.

...............................................................................................

Izurriteen hedapena errazten dute, landatzen diren moduagatik.

............................................................................................

Behe­laino hezeak diren tokietan agertzen dira.

............................................................................................

Neguko tenperatura epelak eta lehorterik gabeko udak behar ditu.

........................................................................................

Argia ondo sartzen da lurzoruraino, eta beraz, landare eta animali desberdin asko bertan bizitzea ahalbidetzen du. .........................................................................................

Ibai­ertzetan eta toki hezeetan aurkitzen dira.

..........................................................................................

Hostoak (azikulak) hirunaka jartzen dira.

...........................................................................................

Hostoak zintzilik daude eta argia erraz sartzen da lurreraino.

..........................................................................................

Egutera handiko maldetan eta kare­harrizko lurzoru pobreetan aurkitzen da, batez ere Euskal Herriko kostaldean.

...........................................................................................

Makalak eta haltzak dira zuhaitz nagusi.

............................................................................................

Baso itxiak eta ilunak izaten dira.

.............................................................................................

1

2

3

10

9

8

7

6

5

4

11

12

8

9

Badakizu zein den munduko zuhaitzik zaharrena? Irakurri berari buruz dakiguna eta gero aukeran dituzun izenen artean zure ustez zuhaitz horretarako egokiena izan daitekeena erabaki eta arrazoitu.

MUNDUKO ZUHAITZIK ZAHARRENA

Zein da zuhaitzik zaharrena?

4.723 urte ditu eta. Great Basin espezieko pinua da, eta Nevadako, Kaliforniako eta Utaheko mendietan hazten da arbola mota bitxi hori. Enborra oso bihurrituta dago, hain zaharra baita. Baina, ia­ia ihartuta badago ere, ernetzen dira noizbehinka hosto gutxi batzuk, oraindik bizirik dagoen seinale.

Zuhaitz

honek izena ere badu. Zure ustez zein izan

daiteke eta zergatik?

Enbor­zahar

Ubel

Mari berri

Bizi gogor

Matusalen

Xahar

Motz

Bihurri

Indar berri

Basino

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

Irakurri bitxikeria hau eta gero laburtu zure ikaskideei kontatzeko.

BA AL ZENEKIEN

Ba al zenekien ilargialdia kontuan izan behar dela zuhaitzak mozterako garaian? Ba al dakizu zuhaitz bakoitza noiz botatzea komeni den? Euskal Herrian zuhaitz­mozketan ilargiak duen eraginari buruzko tradizioa oso errotua dago. Urteetan zehar, belaunaldiz belaunaldi, ahoz aho transmititu da zein zuhaitz espezie zein ilargialditan botatzea komeni den.

Adituen ustez, zurari eman behar zaion erabilerak agintzen du zuhaitza noiz bota behar den. Egurra zertarako erabili behar den, ilargialdi batean edo bestean bota behar omen da. Ilargiak zuhaitzaren izerdiaren zirkulazioan du eragina. Ilgoran, izerdia zuhaitzean gorantz mugitzen da eta, beraz, enborrean izerdi ugari izango dugu. Ondorioz, egurra bustia, biguna eta malgua izango da. Ilbeheran berriz, izerdia sustraietara jaisten da eta ondorioz, egurra, gogorra, lehorra eta sendoa izaten da. Enborra zenbat eta hezeago egon, orduan eta arrisku handiagoa izango du egurraz elikatzen diren animaliek eta onddoek erasotzeko.

Beraz, egurra luze irauteko behar bada, eraikuntzarako esaterako, ilbeheran bota behar da. Egurra malgua izatea nahi bada berriz, ilgoran bota beharko da.

Laburpena hemen idatzi

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................

Ba al dakizu XX. mendearen hasieran Euskal Herriko basoak kinka larrian zeudela?

XIX. mendean egun baino 3 aldiz zuhaitz gutxiago zegoen Euskal Herrian.

Gertaera horren lekuko arrazoi ugari ditugu: XVIII. mendean artoak sekulako iraultza ekarri zuen. Iraultza horren ildotik, populazioak gorakada handia jasan zuen eta nekazaritza, ontzigintza eta burdin eskariak asko handitu ziren.

Abeltzaintzak ere XVIII. mendean aldaketa nabarmena jasan zuen. Ordura bitartean, txerriak eta behiak ziren Euskal Herriko abeltzaintzaren ikurra, XVIII. mendean ordea artzaintzak hartu zuen indarra. Ardiek bazka­larreak behar zituzten eta hauek lortzearren, baso asko soildu ziren.

Gertaera hauek guztiek, Euskal Herriko basoak asko kaltetu zituen eta sinesten zaila bada ere, egun baino egoera okerragoan zeuden.

Laburpena hemen idatzi

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

10

Irakurri bitxikeria hau eta gero laburtu zure ikaskideei kontatzeko

BA AL ZENEKIEN

Ba al dakizu gure gaztainondoa jatorriz ez dela hemengoa?

Betidanik gaztainondoa bertako landaretzat jo da. Euskal Herrian Debako Ekainen duela 10.000 urteko eta duela 40.000 urteko gaztainondoen sedimentuak aurkitu izan dira. Hala ere, badirudi gaur egun bizirik dirauten gaztainondo gehienak kanpotik etorritakoak direla, Mediterraneoko ekialdetik eta Asiako mendebaldetik.

Honela erromatarrek mediterraneoko lurraldeetan zehar hedatu zuten gaztainondoaren fruitua, honen bidez ogia egin eta elikatzen zirelako, baita ere zaldiei jana emateko erabiltzen zutelako ere.

Laburpena hemen idatzi

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

Ba al dakizu zuhaitz fosilak badirela?

Paleontologia bizi izandakoen azterketa egiteaz arduratzen da. Biosferaren historia ikertzen duen zientzia da, eta horretarako fosilak aztertzen ditu. Fosilak arroketan agertzen diren aspaldiko izakien aztarnak dira. Fosil gehienak, dagoeneko desagertu diren izakien hondarrak dira, horien artean zuhaitzen hondarrak.

Zuhaitz bat nola fosiltzen da? Lehenengo zuhaitza hil egingo da. Jarraian sedimentazioak, urak, lokatzak,… hildako zuhaitz hau estali egingo dute. Horrexegatik, zuhaitza ez da usteldu eta suntsituko. Material organiko hau mineral bilakatuko da aldaketa kimiko eta fisikoen bidez.

Zuhaitz guztiak ez dira fosiltzen, bakar batzuk baizik. Eraldaketa honetan izugarrizko garrantzia dute une bakoitzeko klimak, paisaiak, bizimoduak,

Laburpena hemen idatzi

...............................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................

...............................................................................................................................................................................

Irakurri bitxikeria hau eta gero laburtu zure ikaskideei kontatzeko

Irakurri bitxikeria hau eta gero laburtu zure ikaskideei kontatzeko

11

12

Hiru zuhaitz hauek oso preziatuak dira Euskal Herrian. Irakurri bitxikeria hauek eta idatzi ezazu hutsuneetan falta dena.

Haritza: Berau da Euskal Herriko sinbologia mitikoarekin gehien lotuta dagoen ......................(1), Gernikako Arbola lekuko izanik. Mito asko daude zuhaitz ............. .................. (2), gogortasuna eta erresistentziaren sinboloa delako. Zeltek, adibidez, ohoratzen zuten, .......... ............ (3) “druida” hitza haritza behatzen duena esan nahi du gaelikoz. Esaten da ezkurrak zorte ona ............................. (4) eta haritz hosto bat zorua ukitu baino lehen airean hartzen baldin baduzu, negu horretan katarrorik ez duzula harrapatuko.

Hagina: Zuhaitz honek euskal mitologian bere txokotxoa dauka. Haginaren toxikotasuna ........... .............. (1), zenbait kondairak diote baskoiek pozoi hau erromatarren eskuetan erori baino lehen erabiltzen zutela, baita gerra zibilaren garaian etsaiaren zaldiak hiltzeko ........... .......... (2). Gaur egungo medikuntzan ere baditu zenbait erabilpen: suge hozkaren aurka erabiltzen da eta bere hostoak haurra galtzeko edo emakumearen hilerokoa behartzeko erabili ohi dira. Haziak, berriz, narkotiko gisa erabiltzen dira. Armarriek ................. (3) hagina bereganatu dute. Gipuzkoako armarriko zuhaitzak adibidez, haginak dira. Bestalde, zuhaitz hauen gerizpean egin izan dira herri askoren batzarrak, hori ............. ............. (4) herri askok babestu eta preziatu dituzte. Ezagutzen den egurrezko tresnarik zaharrena haginezkoa da, aizkora bat da, eta 50.000 urte ditu.

Gaztainondoa: Gure kulturak asko erabili duen zuhaitza da, adibidez gaztaina talisman .................. (1) erabiltzen zen, amodiozko sorginkeriatan ............(2). Gaztainondo zaharren hutsune edo zuloa abereak gordetzeko eremu moduan erabilia izan da eta bizileku ................. (3) ........... ......... (4).

1. zuhaitzetariko bat 2. honi buruzkoak 3. izan ere 4. daramala zuhaitzetako bat hau inguruan batez ere dakarrela zuhaitzaren bat honen inguruan ere bai darabilela

1. izan ere 2. baita ere bai 3. baita 4. batez ere batez ere ere ere dela­eta dela­eta ere bai baita ere bai izan ere

1. bezala 2. ere 3. moduan 4. baita ere moduan baita bezalako ere bai bezalako baita ere bezala ere

BITXIKERIAK

Irakurri arretaz zuhaitz bakoitza noiz moztu behar den eta zer egin daitekeen bere egurrarekin.

OROIMEN JOLASA

ZUHAITZA NOIZ MOZTU ZERTARAKO

PAGOA Abuztuko ilberrian

URRITZA Ilberrian

ELORRI BELTZA Ilbeheran

URKIA Ilberrian

LIZARRA Ilberrian

PINUA Ilbeheran

UDAREONDOA Ilberrian

EZKIA Ilberrian

MAKALA Ilberrian

HARITZ AMERIKARRA Ilbeheran

MIZPIRAONDOA Ilberrian

GAZTAINONDOA Ilbeheran

HARITZA Ilbeheran

HAGINA Ilbeheran

13

Altzariak, zoruak...

Saskiak, makilak, barriken uztaiak

Patxarana

Kaikuak

Itsasontzien eskailera mailak

Papera, altzariak...

Txirulak

Infusioak, ezki­loreak

Zotzak eta pospoloak

Upelak

Euskal makilak

Saskiak, altzariak...

Kutxak, zoruak...

Arkuak, altzariak

Arretaz irakurri dituzu datu guztiak? Orain ikusiko dugu. Eredua irakurri ondoren, buruan duzun informazioarekin ea zenbat esaldi osatzeko gai zaren!

OROIMEN JOLASA

0. Pagoa, abuztuko ilberrian moztea komenigarria da eta bere egurrarekin altzariak egin ditzakegu.

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................

14

ZUZENKETA ORRIA

M E D M A T O E M A S K O B I

A S I T S A S P I N U A T A K

K G L E A N E E Z A N A E S A

A K I N T U M S P O T R N O S

L D V N F R J S I E M T A K T

A K T I A R H A R U F E T O A

S A H O N U T K O N A A R S R

T E A A O R U O N T I B R A R

O Z S O R K O N D R T U N G E

R K A U T I N T O E S R E A P

T I N E T A T R A T O D G R U

P A G O A J A Z N E R A U R U

A N T I P U R U A M O I N O N

L A S T Y A Z K A I G K T N I

A L M A H A T S O N D O A D T

B T E N R T U N S T S L L O Z

P I N U G O R R I A A Z E A N

I R L R T Z T U N I E E R K E

N C E L I Z A R R A O K E A K

K A S T E A R T O A N A K L S

S I H U R R I T Z A K S U A N

ZUHAITZAK IKASI

1. Lurzorua orbeletan aberatsa izaten da. PAGADIA 2. Suteen ostean erraz birsortzen da, baina bere hostoak ez dira deskonposatzen EUKALIPTOAK 3. Izurriteen hedapena errazten dute, landatzen diren moduagatik. PINUDIA 4. Behe­laino hezeak diren tokietan agertzen dira. PAGADIA 5. Neguko tenperatura epelak eta lehorterik gabeko udak behar ditu. HARIZTIA 6. Argia ondo sartzen da lurzoruraino, eta beraz, landare eta animali desberdin asko bertan bizitzea ahalbidetzen du. HARIZTIA 7. Ibai­ertzetan eta toki hezeetan aurkitzen dira. UR BAZTERREKO BASOAK 8. Hostoak (azikulak) hirunaka jartzen dira. PINUDIA 9. Hostoak zintzilik daude eta argia erraz sartzen da lurreraino. EUKALIPPTOAK 10. Egutera handiko maldetan eta kare­harrizko lurzoru pobreetan aurkitzen da. batez ere Euskal Herriko kostaldean. ARTADIA 11. Makalak eta haltzak dira zuhaitz nagusi. UR BAZTERREKO BASOAK 12. Baso itxiak eta ilunak izaten dira. ARTADIA

HIZTEGIA:

EUSKAL HERRIKO LANDAREDIA

Garatu: desarrollar Lurzoru malkartsua: terreno accidentado Kare­harria: roca caliza Orbela: hojarasca Adaburua: copa Eratu: sortu

Egokitu: adecuar Igokaria: trepadora Birpopulaketa: repoblación Izurritea: plaga Hedatu: expandir Ugaritasuna: diversidad Egutera: solana

15

16

ZUZENKETA ORRIA

Horma­irudia egiteko prozedura: Argazkiak eta hostoak ikasgelara eramango dituzte eta bakoitzak bere argazkien azalpenak prestatuko

ditu: ­ Non dago zuhaitza: kalea, auzoa,... ­ Nolakoa da: kolorea, altuera, zabalera. ­ Nolakoak dira hostoak. ­ Izena, baldin badaki eta bestela entziklopedia batean begiratuko du. ­ Hiztegi entziklopedikoan begiratuko dituzte zuhaitz horri buruzko datuak. ­ Euskal Herriko mapan kokatuko dute.

Informazio osoa bildu eta gero elkarri kontatuko diote argazkiek lagundurik. Bi taldetan muralak egingo dituzte gero euskaltegian paratzeko.

BITXIKERIAK

1. zuhaitzetariko bat 2. honi buruzkoak 3. izan ere 4. daramala zuhaitzetako bat hau inguruan batez ere dakarrela zuhaitzaren bat honen inguruan ere bai darabilela

1. izan ere 2. baita ere bai 3. baita 5. batez ere batez ere ere ere dela­eta dela­eta ere bai baita ere bai izan ere

1. bezala 2. ere 3. moduan 4. baita ere moduan baita bezalako ere bai bezalako baita ere bezala ere