UGALKETA

SEXU EZAUGARRIAK

• LEHEN MAILAKO SEXU-EZAUGARRIAK

• BIGARREN MAILAKO SEXU-EZAUGARRIAK

Gizonak eta emakumeak bereizten dituzten desberdintasun fisikoak dira.

Ugaltza aparatuak dira. Jaiotzatik.

Ugalketarekin lotura zuzena ez duten ezaugarri fisikoak dira. Emakumeak eta gizonak bereizten dituzte.

-Bizarra -Titiak-Aldaka zabalak-Alltuera -…

PUBERTAROA

Gizakion ugaltze-aparatua osatzen duten organoak garatzen dira, baita bigarren mailako sexu-ezaugarriak ere.

NESKAK MUTILAK- Hilekoa dute- Titiak handitzen dira- Aldakak zabatzen zaizkie- Ilea ateratzen zaie gorputz atal batzuetatik (pubisean, besapeetan…)

- Ilea ateratzen zaie gorputz atal batzuetatik (bizarra, pubisean, besapeetan…)- Giharrak handitzen zaizkie- Ahotsa aldatzen zaie.

Badira kanpotik ikusten ez diren beste aldaketa batzuk: adimenareanak eta emozioenak, afektuekin, sentipenekin eta sentimenduekin lotura dutenak.

Garrantzitsua da onartzea aldeketa hauek (fisikoak eta izaerakoak) normalak direla eta bizitzaren parte direla.

Nork bere erritmoa du aldaketa horiei dagokienez. Batzuk oso goiz beste batzuk beranduagoa. Errespetuz onartu eta bizi behar ditugu.

Orokorrean neskek, mutilok baino lehenago bizi dituzte.

PUBERTAROA

EMAKUMEEN UGALTZE-APARATUA

Obulutegiak: Organu horietan obulu izeneko sexu zelula femeninoak sortu eta, pubertarotik aurrera heldu egiten dira.

Falopioren tronpak obulutegiak eta umetokia lotzen dituzten bi hodi dira.

Umetokia udare alderantzizkatuaren formako organo hutsa eta gihartsua da. Haurdunaldian, umetokian garaztzen da izaki berria

Bagina umetokia kanpoaldearekin lotzen duen hodi gihartsua da.

Bulba emakuzmekoen ugalketa aparatuaren kanpoaldeko organo bakarra da. Ezpain izeneko azalaren tolestura batzuek osatzen dute, ezpainek baginaren sarrera bebesten dute.

GIZONEN UGALTZE-APARATUA

• Barrabilak: espermetazoideak (sexu-zelula arrak) sortzen dituzte.

• Hodi deferenteak: espermatozoideak barrabiletatik gernubideraino eramaten dituzte.

• Gernu-bidea: espermetazoideak eta gernua kanpoaldera eramaten ditu.

• Prostata: Guruin bat da. Espermatozoideak elikatzen eta garraitzen dituen likido bat sortzen du.

• Zakila: Gernubidea hor amaitzen da.

SEXU-ORGANOEN OSASUNA ETA HIGIENEA

- Gure gorputzeko beste edozein atalek bezala, garbi egon behar dute sexu-organoek.

- Ginekologoak arduratzen dira emakumeen ugaltze-aparatuko sexu-organoen osasunaz eta urologoak, berriz, gizonen ugaltze-aparatuko sexu-organoen osasunaz.

- PREBENTZIOAREN GARRANTZIA: aldian aldiko azterketak oso garrantzitsuak dira: mamografiak, minbizia detektatzeko probak (prostata)…

SEXU-ZELULAK

Sexu-zelula emeak OBULUAK

Sexu-zelula arrak ESPERMATOZOIDEAK

Pubertaroan heltzen hasten dira.Obulu heldua obulutegitik ateratzen da eta ibilbide bat egin eta gero kanpora ateratzen da odoljario txiki batekin: MENSTRUAZIO

Etengabe sortzen dira barrabiletan, pubertarotik aurrera.Ibilbidea egin eta gero likido batekin nahastuta kanporatzen dira: HAZIA

ERNALKETA

Obulu bat eta espermatozoide bat elkartzen direnean.

Obulua obulutegitik Falopioren tronpara doa eta hor espermatozoide bat aurkitzen badu, ernalketa gerta daiteke.

Ernalketa gertatzeko gizonaren espermatozoideak emakumearen baginara iritsi behar dira

KOPULA

Obulua eta espermatozoidea elkartzen direnean zelula berri bat sortzen dute

ZIGOTO

Zigotoa bitan banatu egiten da behin eta berriro zelula askoz osatutako bola txiki bat bihurtu arte ENBRIOI

ERNALKETA

HAURDUNALDIA• Enbrioia umetokiko paretan itsatsita geratzen denetik haurtxoa jaio

arte 9 hilabeteetako tartea.• Emakumeak hainbat sintoma izaten ditu hardun dagoela jakiteko (ez du

hilekorik, zorabioak, goragalea...

• Lehen hiru hilabeteetan haurdunaldia ez da ia antzematen kanpotik. Gero amaren sabela eta titiak handitu egiten dira.

ENBRIOAREN ETA FETUAREN GARAPENA

• Likido amniotikoak fetua babesten du, tenperatura mantentzen du, elikagaiak ematen dizkio…

• Plazenta: fetua amarekin estuki lotzen duen organoa da.

• Zilbor-hestea: umekia plazentarekin lotzen duen lokarria da.

• Huirugarren hilabetetik aurrera, enbrioari fetu esaten zaio. Fetuan ondo bereizten dira besoak, eskuak, hankak…

Bideoa

ENBRIOAREN ETA FETUAREN GARAPENA

ERDITZEA

• Haurtxoa kanpora ateratzen da, amaren baginan zehar.

• Erditu aurretik likido amniotikoaren poltsa apurtu egiten da eta baginatik kanpora ateratzen da. URAK BOTATZEA

Lehen fasea dilatazio-fasea:-Umetokiaren irteera pixkanaka ireki egiten da umea ateratzeko.-Umetokiko giharrak uzkurtu egiten dira: ez borondatezko mugimenduak

Erditzearen

Egozte-fasea:-Baginatik kanpora ateratzen da haurra.-Umetokia uzkurtu, eta amak bultzatu egiten du, sabelaldeko giharrekin indarra eginez.

• Haurtxoa jaio ondoren, zilbor-hestea mozten da. ZILBORRA

• Azkenik plazenta atera behar da.

Bideoa

ERDITZEA

EDOSKITZEA

• Lehendabiziko hilabeteetan, haurtxoak esnea soilik edanez eliktatzen da.

• Amaren esnea oso osasungarria da: haurtxoak behar dituen elikagai guztiak ditu eta gaixotasun askoren kontrako defentsak ere.

• Amak haurrari bularrik eman ezin badio, esne artifiziala ere har dezake biberoian.