Tesisclari-completa Mayo 2015
-
Upload
merlin-bastidas -
Category
Documents
-
view
218 -
download
1
Transcript of Tesisclari-completa Mayo 2015
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 1/144
UNIVERSIDAD PEDAGÓGICA EXPERIMENTAL LIBERTADOR INSTITUTO DE MEJORAMIENTO PROFESIONAL DEL MAGISTERIO
SUBDIRECCIÓN DE INVESTIGACIÓN Y POSTGRADO NÚCLEO ACADÉMICO TRUJILLO
ESTRATEGIAS DIDACTICAS DE INTEGRACIÓN EN LA ENSEÑANZA DE LAHISTORIA DIRIGIDO A LOS Y LAS PROFESORAS DE 4TO AÑO ESCOLAR EN
EL LICEO BOLIVARIANO “HILARIO PIZANI ANSELMI”
A!"#$%
L&'($ C)$#&!*$ S+,'-.*
C/I/ V/0 12/34/456
T!"#$%
D#$ I7$# G"("8
V$).#$9 M$8" 2:16
1
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 2/144
UNIVERSIDAD PEDAGÓGICA EXPERIMENTAL LIBERTADOR INSTITUTO DE MEJORAMIENTO PROFESIONAL DEL MAGISTERIO
SUBDIRECCIÓN DE INVESTIGACIÓN Y POSTGRADO NÚCLEO ACADÉMICO TRUJILLO
ESTRATEGIAS DIDACTICAS DE INTEGRACIÓN EN LA ENSEÑANZA DE LAHISTORIA DIRIGIDO A LOS Y LAS PROFESORAS DE 4TO AÑO ESCOLAR EN
EL LICEO BOLIVARIANO “HILARIO PIZANI ANSELMI”
T.;&; <$#$ "<!$# $) =#$(" (. M$=&;!.# ., E('$'&>, M.,'&>, O#&.,!$'&>, P.($="=&'$
A!"#$%
L&'($ C)$#&!*$ S+,'-.*
C/I/ V/0 12/34/456
T!"#$%
D#$ I7$# G"("8
V$).#$9 M$8" 2:16
2
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 3/144
AGRADECIMIENTO
• A Dios9 <"#?. =#$'&$; $ ; $7"# 8 7&;.#&'"#(&$9 -. ;&(" '$<$* (. ')7&,$# ,
<#"8.'!" 7+; (. 7& @&($ <#".;&",$)9 .;<.#$,(" <",.# $ ; ;.#@&'&" )" $<#.,(&("(#$,!. .;!"; $"; (. "#7$'&>, ., )$ 7$.;!#$/
• A mis padres9 <"# -$.# &,')'$(" ., 7& )$ $).=#$ (.) (.;'#&7&.,!" 8 )$;
$,;&$; (.) ;$.#9 <"#?. '", ; $7"#/ F"#7$#", ,$ <.#;",$ &,!.#.;$($ ., ;.=&#
$ "!#"; $ !#$@; (. )$ .('$'&>, 8 <"# .) 7.(&" '"7,&'$'&",$) '"7" -.##$7&.,!$
<"(.#";$ <$#$ !#$,;"#7$# @&($;/
• Un especial agradecimiento a mi hermanas, ;"#&,"; ?&.,.; (#$,!. 7&; $";
(. .;!(&" '",&$#", ., 79 <"#?. $, 8 '$,(" ," !.,$ .) !&.7<" <$#$
'"7<$#!&# $ @.'.; ;&'$7.,!. '", ;!.(.;9 ; ?. ., !"(" 7"7.,!" '",! '", ;
$7"#/ L.; $7" $7&)&$/
• A la Universidad <"#?. '", .;!. <#"8.'!" $'$(7&'"9 .;<.#" ;.=&# !#$$$,("
., )$ !$#.$ .,'"7.,($($ =#$'&$; <"# ; $<"8"/
• A mí Ttora de Tesis ! "rados, D#$ I7$# G"("89 D#$ E,.&($ P.$)"*$9 D#
C$#)"; S&7$,'$;/ P"#?. $, 8 '$,(" ;", <#".;&",$).; '", 7)!&<).;
"'<$'&",.;9 !"7$#", (. ; !&.7<" <$#$ "#&.,!$#7. ., .;!. <#"'.;"/
• A !"("; , 7&))>, (. =#$'&$;
3
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 4/144
DEDICATORIA
E;!. !#$$" .;!+ &,;<&#$(" ., )$ )$"# .('$!&@$ (. !"("; )"; ("'.,!.;9
$(7&,&;!#$!&@";9 "#.#"; 8 .;!(&$,!.; (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,&
A,;.)7&”9 <$#$ ?&.,.; .;<.#" .;!. 7$!.#&$) ;&#@$ (. =$ <$#$ )$ "#7$'&>, (. )$;
!#$; =.,.#$'&",.;/
4
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 5/144
UNIVERSIDAD PEDAGÓGICA EXPERIMENTAL LIBERTADOR INSTITUTO DE MEJORAMIENTO PROFESIONAL DEL MAGISTERIO
SUBDIRECCIÓN DE INVESTIGACIÓN Y POSTGRADO NÚCLEO ACADÉMICO TRUJILLO
E#TRATEGIA# DIDACTICA# DE INTEGRACI$N EN %AEN#E&AN'A DE %A (I#TORIA DIRIGIDO A %O# ) %A#
*RO+E#ORA# DE TO A&O E#CO%AR EN E% %ICEO-O%I.ARIANO /(I%ARIO *I'ANI AN#E%MI0
Atora1 S$,'-.* C)$#&!*$ Ttor1 D#$ I7$# G"("8
+echa% M$#*" 2:16
RE#UMEN
E) <#.;.,!. .;!(&" !&.,. <"# <#"<>;&!" (.!.#7&,$# )$; .;!#$!.=&$; &,,"@$("#$; <$#$ )$.,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ $ )"; 8 )$; <#".;"#$; (.) 4!" $" (. )$ .('$'&>, 7.(&$ (.)L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&” &'$(" ., .) E;!$(" !#&))"/ M,&'&<&"M"!$!$,/ P$#$ .))" ;. .;!$).'&.#", )"; ;&=&.,!.; ".!&@";% 1 D&$=,";!&'$# )$;.;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; !&)&*$($; <"# )"; ("'.,!.; (.) 4!" $" (. E('$'&>, M.(&$D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 <$#$ $'&)&!$# .)$<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. T#&))"/2 D.!.#7&,$# )$ $'!&&)&($( (. )$.)$"#$'&>, (. 7$!.#&$) .('$!&@" ;&;!.7$!&*$(" <$#$ $'&)&!$# .) $<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ ,($'&>, (. T#&))"/ D&;.$# 7$!.#&$) .('$!&@"
;&;!.7$!&*$(" '"7" .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ (. &,!.=#$'&>, (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$,($'&>, (. T#&))"9 (&#&=&(" $ )$; 8 )"; .;!(&$,!.; (.) 4!" $" (. E('$'&>, M.(&$D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”/ E, )$ <#.;.,!.&,@.;!&=$'&>, ;. '",;&(.#> .) <$#$(&=7$ '$)&!$!&@" ;. !&)&*> )$ 7"($)&($(9 (. '$7<"8 <#"8.'!" $'!&). (.&(" $ ?. .;!$ ,"; <.#7&!&#+ (&$=,";!&'$# <#").7$; ?. ;..@&(.,'&., ., .;!. .;!(&" 8 $; 7."#$# )$ #.$)&($( (. .;!. .,>7.," . &,'"#<"#$# ,.@"; .,"?.; 8$ ;.$ (. .,;.$,*$ '"7" (. $<#.,(&*$.9 <$#$ 7."#$# .;$ <#+'!&'$/L$ <$#!&'&<$'&>, " ;.!" (. .;!(&" .;!@" '","#7$(" <"# (&.* 8 ;.&; 15 ("'.,!.;(.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&/ L$; !',&'$; . &,;!#7.,!"; (.#.'").''&>, (. ($!"; .#", )$ ";.#@$'&>,9 )$ .,!#.@&;!$9 '.;!&",$#&" .;!" '", .) <#"<>;&!" (. '","'.# .) <#").7$ ".!" (. .;!(&" 8 <)$,!.$# ,$ <#"<.;!$ (.;")'&>, <$#$ .,;.$# )$ -&;!"#&$ (.) .;!$(" T#&))" '", ,.@$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$?. "#!$).*'$, .) @$)"# -&;!>#&'" 8 ')!#$) (.) E;!$(" T#&))"/
Descriptores1 E;!#$!.=&$;9 E,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$9 .;!#$!.=&$; (. .,;.$,*$9.;!#$!.=&$; (. $<#.,(&*$./
INDICE GENERA%
5
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 6/144
*2gAGRADECIMIENTO ....................................................................................... 4
DEDICATORIA .............................................................................................. 5
RESUMEN .................................................................................................... 6
INDICE DE FIGURAS ..................................................................................... 7
INTRODUCCIÓN ........................................................................................... 8
CAPÍTULO I .................................................................................................. 8
EL PROBLEMA .............................................................................................. 8
Pla!"a#$"!% &"l P'%(l"#a .......................................................................
O()"!$*%+ &" la I*"+!$,a-$ ................................................................... 1/
O()"!$*% G""'al ......................................................................................
O()"!$*%+ E+0"--%+ ................................................................................ +!$-a-$ &" la I*"+!$,a-$ ............................................................... 1/
D"l$#$!a-$ .............................................................................................. 11
CAPÍTULO II ............................................................................................... 12
MARCO TEÓRICO ....................................................................................... 12
A!"-"&"!"+ &" la I*"+!$,a-$ ............................................................. 12
Ba+"+ T"'$-a+ ........................................................................................... 12
E+!'a!",$a+ ................................................................................................
E+!'a!",$a D$&-!$-a ..................................................................................
T$0%+ &" "+!'a!",$a+ &$&-!$-a+ .................................................................
E+!'a!",$a+ &" "+"aa .........................................................................
E+!'a!",$a &" A0'"&$a)" .........................................................................
T$0%+ &" "+!'a!",$a+ &" a0'"&$a)". ......................................................... 14
O'$"!a-$ E&-a!$*a ..............................................................................
E+!'a!",$a+ P"&a,,$-a+ ...........................................................................
$+!%'$a R",$%al 9 L%-al ...........................................................................
Ba+"+ P+$-%l,$-a+ ....................................................................................
T"%'a C%+!'-!$*$+!a ................................................................................
T"%'a &"l A0'"&$a)" S$,$-a!$*% &" A+("l ........................................
D"+-'$0-$ &" la+ :a'$a(l"+ " E+!&$% ....................................................
Ma!"'$al"+ E&-a!$*%+ C%#0!a'$a&%+ ;MEC+< .........................................
6
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 7/144
T$0%+ &" Ma!"'$al"+ E&-a!$*%+ C%#0!a'$a&%+ ;MEC+<. ........................
Ba+"+ L",al"+ ........................................................................................... 18
S$+!"#a &" :a'$a(l"+ ................................................................................. 18
D"$-$ &" :a'$a(l"+ .............................................................................. 2/CAPITULO III .............................................................................................. 22
MARCO METODOLÓGICO ........................................................................... 22
T$0% &" I*"+!$,a-$ ............................................................................... 22
N$*"l &" la I*"+!$,a-$ .......................................................................... 22
D$+"% &" la I*"+!$,a-$ ........................................................................ 22
M%&al$&a& &" la I*"+!$,a-$= ................................................................. 22
P%(la-$ .................................................................................................. 22
M"+!'a .................................................................................................... 23
T>-$-a &" '"-%l"--$ &" &a!%+ ............................................................... 23
:al$&" ....................................................................................................... 23
C%a($l$&a& &"l $+!'#"!%= ................................................................. 24
CAPITULO I: .............................................................................................. 25
RESULTADOS ? AN@LISIS ........................................................................... 25
D$#"+$= F%'#a-$ D%-"!". ............................................................... 25
D$#"+$ I!",'a-$ .............................................................................. 25
D$#"+$ E+!'a!",$a+ &" A0'"&$a)" ...................................................... 26
D$#"+$ Fa-!$($l$&a& &"l M"'-a&"% ........................................................ 27
D$#"+$ Fa-!$($l$&a& T>-$-a .................................................................. 27
D$#"+$ Fa-!$($l$&a& E-%#$-a ............................................................ 28
D$#"+$= Ma!"'$al E&-a!$*% C%#0!a'$a&%. ........................................ 28
CAPÍTULO : ............................................................................................... 3/
CONCLUSIONES ? RECOMENDACIONES ..................................................... 3/
C%-l+$%"+ ............................................................................................. 3/
R"-%#"&a-$%"+ ..................................................................................... 3/
CAPITULO :I .............................................................................................. 31
LA PROPUESTA .......................................................................................... 31
I!'%&--$ .............................................................................................. 31
7
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 8/144
+!$-a-$ .............................................................................................. 31
O()"!$*%+ ................................................................................................... 32
G""'al .....................................................................................................
E+0"--%+ ................................................................................................E+!'-!'a &" la P'%0"+!a ........................................................................ 32
E+!&$% &" a-!$($l$&a& ............................................................................... 36
ESTRATEGIAS DIDACTICAS PARA LA ENSEANA DE LA ISTORIA ........... 37
Al,%+ !$0%+ &" "+!'a!",$a+ &$&-!$-a+ 0a'a "+"a' la $+!%'$a ............. 37
La+ T>-$-a+ 0a'a "+"a' la $+!%'$a ........................................................ 37
L%+ M>!%&%+ " la E+"aa &" la $+!%'$a ............................................. 37
REFERENCIAS BLIOGRAFICAS .................................................................... 4/
8
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 9/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 10/144
INTRODUCCIÓN
L$ -&;!"#&$ ,,'$ .;!+ -.'-$ ,& $'$$($9 ;&.7<#. ;. <.(., @")@.# $ #.<)$,!.$# ,.@$; @&;&",.;9 (&).7$;9 ,$;&; 8 .;!#'!#$;/ E; .) (..# (.) -&;!"#&$("# '"7" ($#
"#7$ $ )$ 7.7"#&$ '").'!&@$ (.) <$;$("9 #$(&'+,(";. ., ) )$ #.;<",;$&)&($( <"# .)
'","'&7&.,!" =.,.#$) (.) <#.!#&!" 8 )"; (&;!&,!"; .,"?.; -&;!>#&'";/ E, .) '$;" (.
V.,.*.)$9 .;!$ #.;<",;$&)&($( ., ; 7$8"#$ -$ .;!$(" ., 7$,"; (. )$ -&;!"#&"=#$$
"&'&$) " !#$(&'&",$)/ E;!$ -&;!"#&$ (. !&<" 7+; &., '",;.#@$("# .,!#.=> ," (. )";
<#&7.#"; #$;="; (. &(.,!&($( -&;!"#&"=#+&'$ !#&))$,"/ S. !#$!$ (. ,$ -&;!"#&$ ?.
.,$)!.'. .) "#(., 8 )$; $!"#&($(.; .#!.; <$#$ )"=#$#)"/
E;!$ &,@.;!&=$'&>, ;.=&#+, )"; 7+#=.,.; (. ,$ -&;!"#&$ #.@&;&",&;!$ $,$)!&'$ ?.
;. .,'$#=$#+ (. #.<.,;$# 8 -$'.# ,$ #.).'!#$ (. )$ -&;!"#&$ ')!#$) (. V.,.*.)$ (.
7.(&$("; (.) ;&=)" XIX/ N.;!#$ <#&7.#$ -&<>!.;&; ;. '.,!#$ ., ?. )$ ')!#$ )&.#$)
.7.#=.,!. $7.,$*> <"(.#";$7.,!. )"; '",;.,;"; ., )"; ?. ;. $;$$ .) ="&.#," 8
)$ ;"'&.($( !#$(&'&",$) (. )$ <"'$% <#",(" '$!")&'&;7"9 $!"#&!$#&;7" 8
'",;.#@$(#&;7"/
E;!$; &##<'&",.; ')!#$).; <#"!$=",&*$($; <"# .) <.?." =#<" )&.#$) $)!.#$#",
)$ -"7"=.,.&($( (. '","'&7&.,!"; ?. &,!.,!> .;!#'!#$# )$ ')!#$ "&'&$)/ E;!.
<.#"(" ;. '$#$'!.#&*$ ," ;>)" <"# )$ )'-$ <")!&'$ 8 ')!#$) .; , '",)&'!" .,!#.
'";7"@&;&",.; (. 7,("9 .,!#. 7&#$($; (&;7&).; (.) <$;$("9 <#.;.,!. 8 !#"9 )'-$
., '$,!" $ )$; 7$,.#$; (&.#.,!.; (. <#"<",.# )$ '",;!#''&>, (. ,$ ,$'&>,
#.'&.,!.7.,!. '",;!&!&($/
N" ";!$,!.9 <$#$ ,$(&. .; , ;.'#.!" ?. $ )$ -&;!"#&$ ," ;. ). -$ ($(" .) <.;!"
?. .;!$ 7.#.'. ., )$ '","#7$'&>, (. )$ '",'&.,'&$ ,$'&",$) 8 -$ ;&(" <$;$($ $ ,
;.=,(" <.;!"/ A(.7+; (.,!#" (. )$ -&;!"#&$ '"7" +#.$ &7<"#!$,!. ., )$ "#7$'&>,&,!.=#$) (.) &,(&@&(" ;&.7<#. .;!+ &,;.#!$ )$ 7&'#"-&;!"#&$ ?. #.<#.;.,!$ ,$
"<"#!,&($( <$#$ ?. .) .;!(&$,!. '","*'$ .) 7.(&" ?. )" '&#',($ 8 ?. .) 7&;7"
(.. <";..# '"7" <$#!. &7<"#!$,!. (.) '","'&7&.,!"/
1/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 11/144
E, #.)$'&>, '", .;!$ &,@.;!&=$'&>, ;. <#.!.,(. @$)"#$# )$ "#&.,!$'&>, .('$!&@$ .,
)$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ #.=&",$) '", .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. $<#.,(&*$. (&#&=&(";
$ )"; ("'.,!.; (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 ., .) M,&'&<&"
M"!$!$,9 ., .) E;!$(" T#&))"/ D. &=$) 7$,.#$9 ;. -$#+ (. )$ -&;!"#&$ ,'","'&7&.,!" 7+; $!#$'!&@" <$#$ )"; .;!(&$,!.; 8 ($#).; $ )"; ("'.,!.; ,.@$;
.;!#$!.=&$; (. .,;.$,*$ <$#$ &,,"@$# )$ .('$'&>, 8 $; 7"!&@$# $ )"; $<#.,(&'.; $
'"7<#.,(.# (&'-$ $;&=,$!#$ (. !$) 7"(" ?. .) ("'.,!. ;. @.)@$ &,@.;!&=$("#9 <$#$
.) (.;$##"))" (. '",!.,&("; <#"'.(&7.,!$).;9 .; (.'	 '",@.#!&# )$ -&;!"#&$ ., , +#.$
7+; <#+'!&'$ <#.;.,!$,(" $)!.#,$!&@$; <$#$ .) 7."#$7&.,!" ., )$ .,;.$,*$ (. )$
-&;!"#&$ (. V.,.*.)$ $ !#$@; (.) $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@"/
P"# )" $,!.; (.;'#&!" .) .,;.$# )$ -&;!"#&$9 .; ,$ '",!#&'&>, $) 7."#$7&.,!"-7$,"9 ;. !#$!$ ., $'!&@$# <#.'&;$7.,!. )$ .;.,'&$ -7$,$ (. .;!. ., .) ?.-$'.#
<.($=>=&'"9 <"#?. )$ -&;!"#&$ )$ -$'., )"; -"7#.; &,7.#;"; ., )$; #.)$'&",.;
.'",>7&'$; ;"'&$).; '", &(.$;9 .,#.,!$7&.,!";9 (..'!";9 '",!#$(&''&",.;9
;#&7&.,!";9 #.@.;.; 8 ;.";/ L$ H&;!"#&$ .; .) #.=&;!#" (. )$ )$#=$ 7.7"#&$ (. )$
-7$,&($(/ E;!$ &,@.;!&=$'&>, ;'$ $(.,!#$#;. ., )$; &##<'&",.; 8 #.!$# )$ !.;&; (.
)$ '",!&,&($( (.) "#(.,9 (. )$ -"7"=.,.&*$'&>, ')!#$) #.;$)!$($ <"# )$
-&;!"#&"=#$$ "&'&$)/ L&!.#$)7.,!.9 '"7" .;!$ ;.#&. (. (.$!.; 8 <=,$; .,!#.
(&.#.,!.; '";7"@&;&",.; (. 7,(" "#7$#", <$#!. (. )$; <#&7.#$; (&#.'!#&'.; (. )$
&(.,!&($( ')!#$) @.,.*")$,$9 $) 7.,"; ., .) 7$#'" (. ,$ .)&!. &,!.).'!$)/
F&,$)7.,!.9 )$ <#.;.,!. &,@.;!&=$'&>, ;. (.;$##"))$#+ .;!#'!#$)7.,!. ., )";
;&=&.,!.; '$<!)";% C$<!)" I/ E) P#").7$/ C$<&!)" II/ M$#'" T.>#&'"/ C$<&!)"
III/ M$#'" M.!"(")>=&'"9 C$<&!)" IV A,+)&;&; R.;)!$(";9 C$<!)" V L$ <#"<.;!$/
11
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 12/144
CA*3TU%O I
E% *RO-%EMA
*lanteamiento del *ro4lema
A ,&@.) 7,(&$)9 (.;(. .) ;#=&7&.,!" (. )$ O#&.,!$'&>, ,$ =#$, '$,!&($( (.
$!"#.; -$, .,'",!#$(" (&@.#;$; (&&')!$(.; <$#$ (.&,&# .;!. !#7&," ., ,'&>, (.
;; ".!&@"; 8 '$7<"; (. $''&>,9 ;", &,,7.#$).; )"; '",'.<!"; ;#=&("; .,"'$(";
$ )$ =$7$ (. <.#;<.'!&@$; (",(. ," ;&.7<#. ;. -$ #.)$'&",$(" .) !#7&," '",
.('$'&>,9 ,& '",;.'.,!.7.,!. '", )$ ,'&>, (.) 8 )$ ("'.,!./ S.=&($7.,!.9 ($($
)$ '"7<).&($( (. .;!. !#7&," 8 '", .) &, (. .;!$).'.# ,$ '",'.<!$)&*$'&>, 7+; <#.'&;$ (. )$ O#&.,!$'&>, E('$!&@$9 )$ '"7<#.;&>, (.) 7&;7" .K&=. #.'##&# $ ,$
(&@.#;&($( (. .,!.; 8 <.#;<.'!&@$; ?. $8(., $<#"K&7$#;. $ ; (.&,&'&>,/ D.
$'.#(" '", C"(;/ 2::/
E) '",'.<!" (. "#&.,!$'&>, -$ ;&(" !#$!$(" (.;(. (&@.#;"; .,"?.; 8 )"@. '"7" , <#"'.;" ?. $8($ $ )$ <.#;",$ $ !"7$# (.'&;&",.;9 .; '"7")$ "#7$ (. $;.;"#$# $) &,(&@&(" <$#$ )$ #.;")'&>, (. <#").7$; <.#;",$).; 8 ;"'&$).;9 '"7" ;&;!.7$ " 7"(.)" (. &,!.#@.,'&>, ?. #&,($$;&;!.,'&$ $) ;.!" 89 7+; #.'&.,!.7.,!.9 '"7" .. !#$,;@.#;$) (.)
'##')" ")&@$#&$," <#.;.,!. ., )"; $'!"; ?. '"7<#.,(. ) 8 )$ ("'.,!.., .) '",!.K!" .;'")$# 8 .K!#$.;'")$#/ <% :/
D$($ )$ '",'.<!$)&*$'&>, (.) $!"# $,!.; 7.,'&",$("9 B&;?.##$ 8 )@$#.* 2::3
;=&.#., ?. .) '",'.<!" ;.$ $,$)&*$(" (.;(. )"; ;&=&.,!.; ,&@.).;%
H&;!>#&'"9 (",(. ;. (.. $;7&# ; .@")'&>,/ T.>#&'"9 '"7<#.,(.# .) <#.;.,!. 8 .,!.,(.# .) !#"/ C",'.<!$)9 '"7" )$ ,.'.;&($( (..;!$).'.# $'.#("; ., )"; !#7&,"; !&)&*$(";/ P#.;'#&<!&@"9 (",(. ;."#7)$, )$; <#"<.;!$; 8 #.'"7.,($'&",.; <$#$ .) (&;." (. <#"=#$7$; $;$("; ., #.;)!$("; (. &,@.;!&=$'&",.;/ D.;'#&<!&@"9 ., .) '$) ;. (..
(.;'#&&# )" ?. ;. .;!+ -$'&.,(" '",!.7<)$,(" )$; .K<.#&.,'&$; (. )$"#&.,!$'&>, ., )"; '.,!#"; .('$!&@"; " ,$ '"7,&($(/ N"#7$!&@";9&,;!#7.,!" ).=$) ?. ;&#@., (. <$!#>, " #..#.,'&$ <$#$ .) <#"'.;""#&.,!$("#/ C#!&'"9 (&;'#.<$,'&$ .,!#. )" ,"#7$!&@" 0(..# ;.#0 8 )$ <#$'!&'$ 0;.#0/ <% 2:/
12
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 13/144
P"# "!#" )$("9 )"; ,($7.,!"; '",!.K!$).; (. )$ O#&.,!$'&>, .;!+, '","#7$(";
<"# )"; .).7.,!"; ;&!$'&",$).; ?. &,!.#$'!$, ., , 7"7.,!" -&;!>#&'" (.!.#7&,$("
.;<$'&"0!&.7<"/ D",(. .) '",!.K!" .;!+ #.<#.;.,!$(" <"# , '",,!" .;!#'!#$("
(. .).7.,!"; " <#"<&.($(.; (. ,$ '&#',;!$,'&$ ($($9 ?. ;", <.#!&,.,!.; <$#$ )$ <#"(''&>,9 (.;$##"))" 8 ,'&",.; (. ,$ <#+'!&'$ ;"'&$) (.&,&($/ E;!"; .).7.,!";
," ;. #.&.#., ;")$7.,!. $ )$; '",(&'&",.; 7$!.#&$).; (. ,$ ;"'&.($( ;&," !$7&, $
)"; '","'&7&.,!";9 &(.$;9 '#..,'&$; 8 "<&,&",.; ?. )$; <.#;",$; !&.,., ;"#. .;$
;&!$'&>,/ A-"#$ &.,9 )$; <#"<&.($(.; (. ,$ ;&!$'&>, ;"'&$) <.(., (.@.,&#
'"7<).$;9 (&'&).; (. 7$,.$# '", )$; @$; '",@.,'&",$).; ?.9 -$;!$ .;. 7"7.,!"9
;. -$, !&)&*$("/ E, !$).; '&#',;!$,'&$;9 ;. '#.$, &,;!&!'&",.; ?. <.(., $#!&')$# 8
($# "#=$,&'&($( $ .;$; <#"<&.($(.;/E, .;!. "#(., &(.$;9 )$ !#$;'.,(.,'&$ 8 <.#!&,.,'&$ (. )$ O#&.,!$'&>, ;. <.(.
'"7<#"$# '$,(" ";.#@$7"; ?. -$ ;&(" '",;&(.#$($ (. !$) &7<"#!$,'&$ ?. .;!+
&,'"#<"#$($ ., )$; C",;!&!'&",.; N$'&",$).; (. 7'-"; (. ,.;!#"; <$;.;/ E,
A#=.,!&,$ )).=> $ $)'$,*$# #$,=" &,;!&!'&",$) '$,(" ., 14 . &,'"#<"#$($ ., .)
$#!')" (. )$ C",;!&!'&>, N$'&",$) G$@&)+,9 2::5/ T$7&, ., B#$;&) .;!@"
'",!.7<)$($ ., )$ C",;!&!'&>, F.(.#$) (. 1 8 ., )$; L.8.; O#=+,&'$; (. 1429
14 8 145 G#&,;<,9 2::2% '&!$(" <"# L.$) M.)"0S&)@$9 2::4/ A) #.;<.'!"9 .,
V.,.*.)$9 ., .) P#"8.'!" (. L.8 O#=+,&'$ (. E('$'&>, <#.;.,!$(" .) 2::1 ;.
'",;&(.#$ .) $#!')" 4 (",(. ;. .K<#.;$ ?. ;. "#7)., ,"#7$; <$#$ ?. ;.
"#=$,&'. )$ O#&.,!$'&>, E('$!&@$ ., .) S&;!.7$ E('$!&@" V.,.*")$,"/
E, ;.,!&(" =.,.#$)9 )$ O#&.,!$'&>,9 '"7" (&;'&<)&,$ "@., ;&.7<#. -$ .;!$(" .,
'",;!$,!. #.,"@$'&>,9 ., '",;!$,!. '.;!&",$7&.,!" " ., )$ ;?.($ (. <$#$(&=7$;
?. <.#7&!$, .;!$&)&*$#)$ 8 "#!$).'.#)$ '"7" ,$ $'!&@&($( '&.,!&'$ <#"<&$7.,!.
(&'-$/ D. &=$) 7$,.#$ ;. <#.;.,!$ .) '",'.<!" (. .;!#$!.=&$9 .) '$) .; ., , ;.,!&("
.;!#&'!"9 , <#"'.(&7&.,!" "#=$,&*$("9 "#7$)&*$(" 8 "#&.,!$(" $ )$ "!.,'&>, (. ,$
7.!$ ')$#$7.,!. .;!$).'&($/ S $<)&'$'&>, ., )$ <#+'!&'$ (&$#&$ #.?&.#. (.)
<.#.''&",$7&.,!" (. <#"'.(&7&.,!"; 8 (. !',&'$; '8$ .).''&>, (.!$))$($ 8 (&;."
;", #.;<",;$&)&($( (.) ("'.,!./ L$ .;!#$!.=&$ <.(. @.#;. '"7" , <)$, ?. (..#$
13
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 14/144
<.#7&!&# )$ 7."# (&;!#&'&>, (. )"; #.'#;"; 8 7.(&"; (&;<",&).; $ ..'!"; (. <"(.#
"!.,.# $?.))"; ".!&@"; (.;.$(";/
E, .;!. "#(.,9 )$ .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ -$'. $);&>, $ ,$ <)$,&&'$'&>, (.) <#"'.;"
(. .,;.$,*$ $<#.,(&*$.9 .;!" )).@$ &7<)'&!" ,$ =$7$ (. (.'&;&",.; ?. .) <#".;"#
(.. !"7$#9 (. 7$,.#$ '",;'&.,!. 8 #.).K&@$9 '", #.)$'&>, $ )$; !',&'$; 8
$'!&@&($(.; ?. <.(. !&)&*$# <$#$ )).=$# $ )$; 7.!$; (. ; '#;"/ A(.7+; .) ("'.,!.
(. -&;!"#&$ (.. <"!.,'&$# .;!#$!=&'$; (&(+'!&'$; ?. $@"#.*'$, )$ '$)&($( (.)
$<#.,(&*$. (. .;!$ $;&=,$!#$9 .; (.'	 .;!#$!.=&$; ?. <.#7&!$, $ )"; .;!(&$,!.;
$<#.,(.# $ $<#.,(.#/ E;!$).'.# ,$ .;!#$!.=&$ &7<)&'$ '","'.# (. $,!.7$," )$;
(&;!&,!$; "#7$; ., )$; ?. ;. @$ $ (&#&7&# , '",)&'!" 8 (. ? "#7$ .,#.,!$#)"
'","'&.,(" )$; 7.!$; ?. ;. (.;.$, $)'$,*$#/D. .;!$ 7$,.#$9 ," (. )"; <#").7$; ?. ;. 7$,&&.;!$, $'!$)7.,!. ., )$
.,;.$,*$0$<#.,(&*$. (. )$ H&;!"#&$9 .; )$ <"'$ <#.<$#$'&>, (. )"; .;!(&$,!.; ., )$;
(&.#.,!.; $;&=,$!#$; ?. #.'&.9 ;"#. !"(" ., )" #..#.,!. $ )$ $;&=,$!#$ (.
H&;!"#&$ (. V.,.*.)$9 ?. ., ;; (&.#.,!.; !.7+!&'$; '.,!#$ ; $!.,'&>, ., )$
@$)"#$'&>, (. <.#;",$)&($(.; -&;!>#&'$;9 $) -$'.# #..#.,'&$ $) <#"'.;" (. )&.#$'&>,
,$'&",$)9 8 ," ;&.7<#. $!&.,(. (. "#7$ $(.'$($ .) <$<.) #.).@$,!. ?. .=$, )$;
7$;$; <"<)$#.; ., )$ -&;!"#&$/ D. -.'-"9 )"; ("'.,!.; !$7&, #.'","'., )$
(&&')!$( ?. .,#.,!$, $) .,;.$# )$ -&;!"#&$ 8 )"; ";!+')"; ?. (.., ;<.#$# <$#$
?. .) .;!(&$,!. )$ $;&7&). ;&, ?. ). <$#.*'$ ,$ +#&($ '#",")"=$ (.
$'",!.'&7&.,!"; 8 <.#;",$.; -&;!>#&'";/
Como indica Díaz Barriga (2002) las estrategias según sea su intención así como del modelo educativo pueden ser estrategias de enseñanza y
estrategias de aprendizaje aun!ue simult"neamente est"n en cual!uier
actividad de aula# $roceso !ue ayuda !ue se va ajustando en %unción decómo ocurre el progreso de la actividad de los alumnos# (p#&)
'e concluye de lo planteado anteriormente !ue son mucas las posiilidades !ue
puede tener un docente en cuanto a las actividades de enseñanza y saer !ue las
estrategias metodológicas son las di%erentes actividades utilizadas por los docentes
14
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 15/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 16/144
,$ .('$'&>, -&;!>#&'$ '"##&.,!.9 8$ ?. ," .K&;!. ;&'&.,!. 7$!.#&$) <$#$ .K<)"#$#)"9
7"!&@$(" <"# )$ '.,!#$)&*$'&>, (. )$ <"'$ )" '$) ). #.;!$$ &7<"#!$,'&$ $ )$; *",$;
T#&))" "!#$ #.=&>, (.) <$;/
A) #.;<.'!" E) E;!$(" T#&))" ," .;'$<$ $ .;!$ #.$)&($( 8$ ?. )$; <"'$; .(&'&",.;
?. .K&;!., ;", .K!.,;$; <$#$ )"; $(").;'.,!.; ., .($( .;'")$# 8 ," '","'., )$
-&;!"#&$ (. ; )"'$)&($( (.&(" $ )$ <"'$ &7<"#!$,'&$ ?. ;. ). -$ ($(" !$,!" ., .)
)&'." '"7" ., )$ '"7,&($( 8 ;"#. !"(" ., )$ $7&)&$/ L$; '",(&'&",.; $'!$).; ?.
.;!+ <#.;.,!$,(" .) <$; '"$(8@$, $ .))" 8$ ?. ., !&.7<"; $,!.#&"#.; .) <#".;"#
<"($ "#=$,&*$# $'!&@&($(.; .K!#$("'.,!. (&;!$,!.; (. )$; +#.$; (. )$ '"7,&($(
.;'")$# 8 (&#&=&#;. '", ;; .;!(&$,!.; $ 7;."; 8 )=$#.; -&;!>#&'"; <.#" )$;
'",(&'&",.; <$#$ !#$,;<"#!$# $ )"; .;!(&$,!.; -$, @$#&$("9 8 ;. -$'. ,.'.;$#&"$<#"@.'-$# $) 7+K&7" )$; .,!.; -&;!>#&'$; ?. ;. !&.,. ., )$ )"'$)&($(/ T"(" .;!"
-$'. ?. )"; P#".;"#.; !.,=$, )$ ,.'.;&($( (. @$).#;. (. )"; 7.(&"; 7+; '.#'$,";
?. !&.,., $)#.(.("# (. )$ .;'.)$9 )" '$) '",)).@$ $ ?. ;. <#"(*'$ ,
#.(.;'#&7&.,!" (.) <.)"/
D.,!#" (. .;!. "#(., (. &(.$;9 )$; #.)$'&",.; 7+; $")&($; ?. .K&;!., ;", )$ (. )";
.;!(&$,!.; 8 (. )"; -$&!$,!.; (. )$ )"'$)&($( ?. #"(.$ $ )$ .;'.)$9 ., ,'&>, (.)
$<#.,(&*$. (. )$ -&;!"#&$ (. )"; 7&;7";9 8$ ?. ) " )$ .;!(&$,!. ," '","'., )$-&;!"#&$ (. .;$; <.#;",$;/ E;!$ ;&!$'&>, (.7.;!#$ ?. ," ;. $<#"@.'-$ (.&($7.,!.
!"($; )$; <"!.,'&$)&($(.; ?. ).; #&,($ )$ -&;!"#&$ )"'$)/ S& ) ")$ .;!(&$,!.
'","'&.#$, )$ <$#!&'&<$'&>, (. $?.))"; ?. )" #"(.$,9 '","'.#$, .) -.#";7"
'"!&(&$," (. -"7#.; 8 7.#.; )$ .K&;!.,'&$ (. -#".; $,>,&7"; 8 ., )$ 7.(&($ ?.
;. $(.,!#$, ., .) '","'&7&.,!" (. ;; @&($; 8 (.;$##"))$ .7<$!$9 '"7<#.,(.#$,
!$7&, ?. .))"; ;", <$#!. (. .;$; 7$;$; <"<)$#.;/
C$. 7.,'&",$#9 ?. ., )$ '",'.<'&>, $'!$)9 ," ;. !#$!$ (. <$#!&# (. , <#"=#$7$(. -&;!"#&$ )"'$) '"7" $;. (. )$ -&;!"#&$ ,$'&",$)9 ;&," ?. .;!$ ;. $<"8. ., !"($; )$;
.,!.; (&#.'!$; (.) '","'&7&.,!" -&;!>#&'" ?. <.($ #&,($# )$ '"7,&($(/ V$).
$')$#$# ?. .) )7&!. (. )$ -&;!"#&$ )"'$) ," ;. '&#',;'#&. $ , 7,&'&<&"9 ;&," ?.
!#$,;'&.,(. ;; #",!.#$; '$,(" ;.$ <";&). )).=$# $ )$; .,!.; -&;!>#&'$; (. )$; "!#$;
16
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 17/144
)"'$)&($(.; '.#'$,$;/ A) -$)$# (. .,!.; (.) '","'&7&.,!" -&;!>#&'" (. )$ )"'$)&($(
;. #.&.#. $ !"(" 7",7.,!" -&;!>#&'"9 ;&!&"; $#?.")>=&'";9 !.;!&7",&"; (.
<$#!&'&<$,!.; -&;!>#&'";9 .,!#. "!#";/
E, ..'!"9 .) $'.#'$7&.,!" (.) .;!(&$,!. '", .;!$; .,!.; @$#$ ;.=, .) =#$(" 8
,&@.) ., ?. ;. !#$$.9 )" ?. (.!.#7&,$ .) !&<" (. $'!&@&($(.; ?. <.(., )).=$# $
#.$)&*$#;.9 &,')8.,(" &,@.;!&=$'&",.; ;.,'&))$; ., )$ '"7,&($(/ L$; @&;&!$; $
7;.";9 )$ .K'#;&>, -&;!>#&'$9 )$; .,!#.@&;!$; $ !.;!&7",&$,!.;9 .) !#$$"
&)&"=#+&'" 8 $#'-&@"; ;",9 <"# '&!$# $)=,$; (. )$; "#7$; "#=$,&*$!&@$; ?. <.(.,
(.;$##"))$#;. ., .) !#$$" '", )$ -&;!"#&$ )"'$)/ S.=, G.##$ 2:::9 .K<#.;$ ?.%
E) !#$$" 8 )$ <#"(''&>,9 )$ @&($ .;<&#&!$)9 )$ $'!&@&($( ;"'&$) 8 <")!&'$9
-. $- )"; !#.; =#$,(.; $;<.'!"; (. )$ -&;!"#&$ ?. <.(., .;!(&$#;. ., )$'"7,&($(9 .) .;!(&" (. )$ H&;!"#&$ L"'$) .; ,$ .,!. (. &,;<&#$'&>, 8(. <$!#&"!&;7"9 ,$ .;'.)$ (. '&($($,$/ N"; .,;.$ ?. ,.;!#" <.)"!#$$$9 <#"('.9 <#"=#.;$/ E) ')!&@" (. )$ -&;!"#&$ )"'$) ," "7.,!$ .))"'$)&;7" .;!#.'-"9 ;;<&'$* 8 .;!.#&)&*$("#9 $,!.; &., )" '"7$!.9 .,;.$$ ;.# 7"(.;!" 8 $=#$(.'&("; #";!.'. )$ ;")&($#&($("7.,!$ )$'",&$,*$ ., .) .;.#*" <#"<&"9 <",=" (. 7$,&&.;!" )"; 7&)$=#"; (. )$@"),!$( <.#;.@.#$,!. #";!.'. )$ . ., )"; (.;!&,"; ., )$ '"7,&($( 8(. )$ P$!#&$/ M.;!#$ ., .) <#"'.;" )"'$) '"7" .) ,$'&",$) .; '",;!$,!.9'&.#!"9 =&=$,!.;'" </ 2/
C$. (.;!$'$#9 ?. .) <$<.) (.) 7$.;!#" .; ,($7.,!$) <$#$ )"=#$# ..'!&@&($( .,
.) $<#.,(&*$. (. )$ -&;!"#&$ )"'$) )" ?. #.?&.#. (. )9 ,$ 7+K&7$ <#.<$#$'&>, ., .)
<)$," '&.,!&'"0')!#$) 8 ., )$ 7.!"(")"=$ (. )$ .,;.$,*$/ E; &7<#.;'&,(&).
;"#.<$;$# )"; )7&!.; (. )$; .;'.)$; <$#$ .,;.$# $ )"; .;!(&$,!.; $ (.;'#&# !"("
'$,!" -$8 ., )$ '"7,&($( 8 '",@.#!&#)"; ., &,($=$("#.; (.) .,!"#,"/ S.#+ 78 !&)
<$#$ )"=#$# )$ '"-.#.,'&$ 8 .) .?&)&#&" ,.'.;$#&" .,!#. )$ -&;!"#&$ ,$'&",$) 8 )$ )"'$)9
?. ., .) !#$!$7&.,!" 7.!"(")>=&'" (. )$ $;&=,$!#$ 8 ., )$ <#.<$#$'&>, (. )$; ')$;.;9
.) 7$.;!#" !.,=$ <#.;.,!. .) @&." $K&"7$ <.($=>=&'" (. <$;$# (. )" ?. !&.,. 7$8"#
&,!.#; $ )" ?. !&.,. 7$8"# ;&=,&&'$(" 8 (. )" ?. .;! '.#'$ (. )" ?. .;!$ (&;!$,!./
P"# ; <$#!.9 )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ (. )$; )"'$)&($(.; !&.,. ,$ .K!#$"#(&,$#&$
&7<"#!$,'&$ <.($=>=&'$9 <"# )$; <"!.,'&$)&($(.; $K&")>=&'$;9 ')!#$).;9 .;!!&'$;9
17
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 18/144
7"#$).;9 !&'$;9 '@&'$;9 <")!&'$;9 &(.")>=&'$; 8 (. "!#$ ,(").9 ?. ). #&,($ $)
("'.,!./ A(.7+; '",;!&!8. , "#7&($). 7.(&" <$#$ .;!&7)$# )$ $'!&@&($(
'"=,&!&@$ 8 (.;$##"))$# ., )"; $)7,"; )$; '$<$'&($(.;9 -$&)&($(.; 8 )";
<#"'.(&7&.,!"; ,.'.;$#&"; <$#$ ; '"##.'!$ &,;.#'&>, ., )$ ;"'&.($( @.,.*")$,$$'!$)/ A,?. )$ (&@)=$'&>, 8 )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ )"'$) .; , <#"'.;"
7)!&$'!"#&$)9 )$ .;'.)$9 '"7" '.,!#" ')!#$) ,($7.,!$) (. )$ '"7,&($(9 $;7.
.;$ =#$, #.;<",;$&)&($(/ S. !&.,. ., '.,!$ '"7" <,!" (. <$#!&($ .) @,')" .,!#. )$
.;'.)$ 8 )$ '"7,&($( 8 @&'.@.#;$/
E, !"#,"9 )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ L"'$) ," <.(. )&7&!$#;. $ , =#$("9 ,&@.) (.
.;'")$#&($(9 ,& $ )$ '$!.="#$ (. ,$ $;&=,$!#$ &,(.<.,(&.,!./ D.. .;!(&$#;.
@&,')$($ $ )$ H&;!"#&$ N$'&",$)/ L$ H&;!"#&$ L"'$) ," .; , &, ., ; 7&;7$9 ;&," ,7.(&" <.($=>=&'" <$#$ )"=#$# ?.9 '", .) '","'&7&.,!" (. )"; -.'-";9 <#"'.;"; 8
<.#;",$)&($(.; 7+; ;&=,&&'$!&@"; (. )$ )"'$)&($(9 ;. "#!$).*'$ )$ H&;!"#&$ N$'&",$)9
;.=, N.* 169 “;"7"; ,";"!#"; 7&;7"; ?&.,.; -$'.7"; ,.;!#$ -&;!"#&$9 <.#"
)" -$'.7";9 ., <#&7.# )=$#9 '", $##.=)" $ <#.7&;$; 8 '",(&'&",.; 78 '",'#.!$;/”
<% /
A,!. .) (.;$" (. , 7,(" ?. .@")'&",$ '$($ @.* 7+; -$'&$ ,$ “$)(.$
=)"$)”9 '$#$'!.#&*$(" <"# , $'#.'.,!$7&.,!" (. )$; (.;&=$)($(.;9 .) .=";7"9 )$;&,;!&'&$; . &,');" .) =.,"'&(&"9 .; <#.'&;" ?. )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ (.&(" $
)$; <"!.,'&$)&($(.; (. ;; '",!.,&("; '",!#&8$ $ ,$ .('$'&>, <$#$ )$ @&($9 '",
;.,!&(" 7+; &,!.=#$)9 (",(. .) ,')." (. .;$ "#7$'&>, ;.$ )$ #&?.*$ 7"#$)9 .) $7"#
<"# .) -7$,"9 <"# )$ @&($ 8 <"# )$ P$!#&$/ L$ H&;!"#&$ (.. ')!&@$# .) ;.,!&(" (.
(.@"'&>,9 $7"# 8 #.;<.!" <"# )"; @$)"#.; ,$'&",$).;9 <"# )"; -.#7$,";9 )$; ,$'&",.;
(.) 7,(" 8 (. A7#&'$/
A;&7&;7" ,!" '", )"; '#&!.#&"; (. )&.#!$( 8 ;".#$,$9 (.. "7.,!$# )$(&;'&<)&,$9 )$ ;")&($#&($( 8 )$ ;!&'&$ ;"'&$)/ E, )$ $'!$)&($( )$ .,;.$,*$ (. )$
H&;!"#&$9 ., )$ .;'.)$ <#&7$#&$ 8 ;.',($#&$ <.(. $("<!$# (&@.#;$; "#7$; (.
"#=$,&*$'&>, ?. '",)).@., $) '7<)&7&.,!" (. )"; ".!&@"; &,;!#'!&@"; 8
.('$!&@"; (. .;!$ (&;'&<)&,$ (.,!#" (. )"; '$).; .;!+ .) !#$$" '", )$ )"'$)&($( 8
18
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 19/144
$8($ $ ?. ;. .;!&7)., $ )"; $)7,"; '", (&&')!$(.; ., .) $<#.,(&*$. <"# )$
-&;!"#&$ .; !$7&, .;.,'&$9 .; ;'$# .) ;!" .?&)&#&" .,!#. )$ #$*>, 8 .) '"#$*>,/
E; <#.'&;" '",@.#!&# .) $<#.,(&*$. (. )$ -&;!"#&$ ., , <#"'.;" @&@" ?. <.#7&!$ $)
$)7," " $)7,$ $ <$#!&# (. ;; <#"<&$; .K&=.,'&$; .('$!&@$; )).=$# $ '"7<#.,(.# 8(.;'#&# ; "#&=., 8 .) (. )$ ;"'&.($( ., ?. @&@./ E, &,9 ?. )"; -.'-"; $(?&.#$,
, 7$8"# ;&=,&&'$(" 8 ?. <";&&)&!$, $ <$#!&# (.) <#.;.,!.9 '"7<#.,(.# )$;
!#$(&'&",.; 7"#$).; 8 <$!#&>!&'$;/
P"# "!#$ <$#!.9 )$ H&;!"#&$ .; ,$ 7$!.#&$ .;'")$# ?. <.(. (.;<.#!$# , &,!.#;
.K!#$"#(&,$#&" .,!#. )"; .;!(&$,!.;/ P"# ; '",!.,&("9 )$ H&;!"#&$ !&.,. .) =#$,
<#&@&).=&" (. .,#&?.'.# )$ !.7<#$,$ &7$=&,$'&>, (. )"; .('$,("; '", .) '$($) (.
@$)&";"; $'",!.'&7&.,!"; (.) <$;$(" 8 '",!#&&# $ (.;$##"))$# .) 7,(" 7$#$@&))";"(. )$ $,!$;$9 ;"#. )$ $;. (. )$; #&'$; (.;'#&<'&",.; 8 )$; &7+=.,.; (. )$; $''&",.;
(. )"; -"7#.;9 (.) @$)"# (. )"; -#".; 8 (. )$; "#$; ')!#$).; ?. -$, (.$(" .)
;("# 8 .) .;.#*" (. )"; !#$$$("#.;/ L$ H&;!"#&$ '"7" <$#!. (.) ;&;!.7$ (.
$;&=,$!#$; (. )$ .;'.)$ .=$ , <$<.) 78 &7<"#!$,!. ., )$ "#7$'&>, (. )"; ,&";
8 >@.,.;9 .;<.'&$)7.,!. ., )" ?. ;. #.&.#. $ )$ "#7$'&>, (. '",@&''&",.;/
P"# .;"9 <#&"#&*$# )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ ., )$; .;'.)$; @.,.*")$,$; ;&=,&&'$9
.,!#. "!#"; $;<.'!";9 (&7.,;&",$# )"; .).7.,!"; <")!&'";9 ;"'&$).;9 $.'!&@"; " !&'";(. )$ $;&=,$!#$ 7.(&$,!. .) #.;'$!. (. )$; !#$(&'&",.; ')!#$).; 8 '"7,&!$#&$;/ S.
!#$!$ (. <"!.,'&$# )$; .K<.#&.,'&$; .('$!&@$; (. )"; $)7,";9 '",#",!$# .) '",!.,&("
(. .,;.$,*$ '", )$ @&($ 8 <"(.# (.;$##"))$#;. ., )$ <#+'!&'$ ;"'&$)/ E;!$
'",#",!$'&>, )).@$#+ $ ?. #$*",., '", &,!.)&=.,'&$9 ?. .K<#.;., ;; ;.,!&7&.,!"; "
?. <.($, (..,(.# ;; <";&'&",.; '", &,(.<.,(.,'&$ 8 .*$/ C$. '",;&(.#$#9
<"# "!#$ <$#!.9 ?. )$; .K&=.,'&$; (. )$ @&($ 7"(.#,$ '",)).@$, $ ;'$# ,.@";
7"(.)";9 !',&'$; 8 ;&;!.7$; (. $<#.,(&*$. ?. ).; <.#7&!$, $(?&#&# )";
'","'&7&.,!"; (. ,$ 7$,.#$ .&'$* 8 .&'&.,!./
O@&$7.,!.9 ;. '",;&(.#$ ?. .) )&'." .; ,$ &,;!&!'&>, ?. &7<$#!. ,$
.('$'&>, "#7$) ?. &,(.<.,(&.,!.7.,!. (. ;.=&# ,$ '"##&.,!. ., .;<.'&$)9 ;. -$
@&;!" ., )$ ,.'.;&($( (. &,'"#<"#$# $ ;; 7.!"(")"=$; .) ;" (. -.##$7&.,!$; ?.
1
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 20/144
$'&)&!., .) $<#.,(&*$./ S&, )).=$# $ '",;&(.#$#)$ '"7" ,$ '"##&.,!.9 )$ !.',")"=$
.('$!&@$ '"7<#.,(. .) ;" (. )"; &,;!#7.,!"; !.',")>=&'"; '"7" -.##$7&.,!$; ?.
$K&)&$, $ )$; &,;!&!'&",.; .('$!&@$; $ )$ "#7$'&>, 8 <#.<$#$'&>, (. )"; .;!(&$,!.;9
$; '"7" $ )$ 7."#$ (. )"; <#"'.;"; (. .@$)$'&>, .('$!&@$9 $7.,!$,(" !$7&, .)#$,=" (. )"; .;!(&"; $) ;.# <";&). )$ .('$'&>, #.7"!$ ;&, 7.,";'$" (. )$ '$)&($(
(. )$ &,;!#''&>, #.'&&($/
D. $)) <.;9 .; &7<#.;'&,(&). $<"8$# )$ !"7$ (. (.'&;&",.; #.;<.!" $ ?.
'",@&.,. -$'.# $,!.; )$; (&@.#;$; ,.'.;&($(.; .('$!&@$; ., ?. .) '"7<!$("# <.(.
(.;.7<.$# , <$<.) ;&=,&&'$!&@"9 <.#" -$8 ?. $'.#!$# ., )$ "#7$ (. ;$#)" <$#$
7$8"# .,#&?.'&7&.,!" (. )$ )$"# .('$!&@$ ., (",(. ;. !#$,;"#7$ )$ !#$,;7&;&>,
(.) '","'&7&.,!"9 <"# )" ?. .) <#"'.;" .,;.$,*$0$<#.,(&*$. (.. .;!$# -"7")"=$(" '", )"; $@$,'.; !.',")>=&'";/ D",(. .) &7<$'!" (. )$; '"7<!$("#$; .,
)$ .('$'&>, -$ ;&(" $7<)&$7.,!. .;!(&$(" (#$,!. )"; )!&7"; $"; 8 ," !"("; )";
#.;)!$("; -$, ;&(" ;$!&;$'!"#&";9 )" ?. &,(&'$ ')$#$7.,!. )$ ,.'.;&($( (. '",!&,$#
#.$)&*$,(" &,@.;!&=$'&",.; ?. $##"., 7+; )* ;"#. .;!. &7<"#!$,!. 7.(&" (.
.,;.$,*$/
E, .;!. "#(., (. &(.$;9 ;. #.$)&*> , (&$=,>;!&'" ., .) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&"
P&*$,& A,;.)7&”9 &'$(" ., .) M,&'&<&" M"!$!+, E;!$(" T#&))" )).@$(" $ '$" <"# )$ &,@.;!&=$("#$9 $;$(" ., )$ ";.#@$'&>, 8 )$ .,!#.@&;!$ &,"#7$)9 ;. <(" (.!.'!$#
?. .K&;!. <"'" &,!.#; ., )$; 8 )"; .;!(&$,!.; <"# $<#.,(.# )"; '",!.,&("; (. )$
$;&=,$!#$ C&.,'&$; S"'&$).; !$).; '"7"% "#&=., 8 ,($'&>, )"'$)9 &'$'&>,
=."=#+&'$9 <.#;",$.; &);!#.;9 7",7.,!"; -&;!>#&'";9 ;&!&"; #.'#.$!&@";9
&,;!&!'&",.; ')!#$).;9 (.<"#!&@$; 8 '&.,!&'$; (. ; )"'$)&($( $(.7+; ," .K&;!.,
7$!.#&$).; &);!#$!&@"; $ !#$@; (. )"; '$).; ;. <.($, @&@.,'&$# )$; ')$;.; (. ,$
"#7$ 7+; (&,+7&'$9 )" ?. '",)).@$ ., 7'-$; "'$;&",.; $ ," "!.,.# )"; #.;)!$(";
.;<.#$("; ., (&'-$ $;&=,$!#$9 $, '$,(" )$ &,;!&!'&>, '.,!$ '", ,$ =#$, "#!$).*$
'"7" )" .; , )$"#$!"#&" (. C"7<!$'&>,/
P"# '",;&=&.,!.9 $,!. !$) ;&!$'&>,9 )$ &,@.;!&=$("#$ '",;&(.#> @$)"#$# )$;
.;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, ., )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ (&#&=&(" $ )";
2/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 21/144
<#".;"#.; (. 4!" $" (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 ?.
'"$(8@$#+ $ ;")'&",$# )$ <#").7+!&'$ (.;'#&!$ $,!.#&"#7.,!.9 .) '$) <.#7&!&#+
(.;<.#!$# )$ '#&";&($( (. )$; 8 )"; .;!(&$,!.; 8 )"; )).@$#+ $ )$ $(?&;&'&>, (.
$<#.,(&*$.; ;&=,&&'$!&@";9 (",(. ;. ). <#.;.,!$#+ #.'#;"; '"7" ;",&(";9 '")"#.;9@&(."; . &7+=.,.; 8 .="; &,!.#$'!&@"; .,!#. "!#"; 8$ ?. '", )$ &,!.=#$'&>, (.
(&.#.,!.; .).7.,!"; '"7&,$("; )"; $)7,"; ;. (.;<&.#!., <"# )$; ')$;.; (. -&;!"#&$
(.&(" $ ?. ;", .).7.,!"; ?. ))$7$#$, )$ $!.,'&>, (.) .;!(&$,!. 8 <"# .,(. )" @$,
$ '",)).@$# $ )$ <$#!&'&<$'&>, $'!&@$ ., .) <#"'.;" (. '",;!#''&>, (. ; $<#.,(&*$./
E, $!.,'&>, (. )" $,!.; .K<.;!"9 ;. <)$,!.$, )$; ;&=&.,!.; &,!.##"=$,!.;%
QC+) .; .) ,&@.) (. '","'&7&.,!" ?. !&.,., )$; 8 )"; <#".;"#.; (.) 4!" $" (.
E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 '",
#.;<.'!" $) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ R.=&>, T#&))$,$
QC+).; ;", )$; .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; !&)&*$($; <"# )"; <#".;"#.; )$; 8 )";
<#".;"#.; (. E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,&
A,;.)7&”9 <$#$ $'&)&!$# .) $<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ R.=&>, T#&))$,$
QE; ,.'.;$#&" .)$"#$# , 7$!.#&$) .('$!&@" '"7<!$#&*$(" <$#$ $'&)&!$# .)
$<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ R.=&>, T#&))$,$9 (&#&=&(" $ )$; 8 )";
<#".;"#.; (. E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,&
A,;.)7&”
O45etivos de la Investigaci6n
O45etivo General
P#"<",.# .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, ., )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$
(&#&=&(" $ )$; 8 )"; <#".;"#.; (. 4!" A" E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'."
B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”/
21
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 22/144
O45etivos Especí7icos
D&$=,";!&'$# )$; .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; !&)&*$($; <"# )"; ("'.,!.; (.) 4!" $" (.
E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 <$#$
$'&)&!$# .) $<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. T#&))"/
D.!.#7&,$# )$ $'!&&)&($( (. )$ .)$"#$'&>, (. 7$!.#&$) .('$!&@" ;&;!.7$!&*$("
<$#$ $'&)&!$# .) $<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ ,($'&>, (. T#&))"/
D&;.$# 7$!.#&$) .('$!&@" ;&;!.7$!&*$(" '"7" .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ (. &,!.=#$'&>,
(.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ ,($'&>, (. T#&))"9 (&#&=&(" $ )$; 8 )"; .;!(&$,!.; (.)
4!" $" (. E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,&
A,;.)7&”/
"sti7icaci6n de la Investigaci6n
*ctualmente la realidad venezolana nos e+ige asumir %ormas creativas para el
diseño y ejecución de estrategias did"cticas de integración !ue permitan la
enseñanza en todos sus "mitos# $or ello los pasos deen ser a trav,s de estrategias
educativas !ue proporcionen la posiilidad de producir camios adem"s aplicarla
con los m"s sinceros propósitos del mejoramiento de la calidad de vida en el cual el
m,todo de enseñanza de respuesta de %orma inmediata para curir y satis%acer las
necesidades "sicas# -n todo proceso educativo y especí%icamente en el .iceo
Bolivariano deen tomarse en cuenta tres (0/) aspectos de la gerencia como son la
plani%icación la ejecución y la evaluación todas de gran importancia para poder
realizar los camios necesarios y así otener el ,+ito donde todos estos aspectos
deen caracterizarse por la novedad la creatividad y el dinamismo de su proceso#
*sí pues las preguntas surgidas del prolema an generado motivos !ue incitan
a la orientación re%le+ión estimula la creatividad y en e%ecto idean alternativas
como la de crear un material educativo computarizado donde el niño sepa su istoria
local y desarrolle actitudes perceptivas !ue le %acilitaran la creación de una lluvia
22
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 23/144
de ideas para darse puertas a in!uietudes e intereses con respecto a su istórica
local# 'eguidamente continuando en lo pr"ctico la orientación educativa es un
proceso representado por la enseñanza1aprendizaje dirigida al desarrollo de
ailidades y destrezas para aprender a aprender y %ormar "itos actitudes valores
y comportamientos positivos acia el medio escolar en relación a las estrategias
did"cticas de aprendizaje#
Desde el punto de vista social por la cual se escogió este tema es desarrollar y
proporcionar estrategias did"cticas de aprendizaje novedosas y actuales para
aordar la enseñanza de la istoria en el .iceo Bolivariano 3ilario $izani
*nselmi4 adem"s de generar alternativas de ayuda al individuo para !ue ,ste sea
capaz de auto dirigirse y comprenderse con%orme a la potencialización de su
personalidad y madurez intelectual1social y así alcanzar una m"+ima evolución !ue
le permita resolver o a%rontar los prolemas de modo !ue pueda tener una %eliz
dentro de la triada conocida como escuela1%amilia1comunidad#
D.;(. .) <,!" (. @&;!$ !.>#&'"9 ;. $<)&'$#+, .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, 8
"#&.,!$'&>,9 ,($7.,!$(" ., )"; $<"#!.; (. @$#&"; $!"#.; ?. <.(., ;.# .7<).$($;
., !#"; !#$$";/ A(.7+; )$; $'!&@&($(.; $ (.;$##"))$# <#"<"#'&",$#+, )";
.).7.,!"; '",'.<!$).; ,"@.(";"; 8 $'!$).; <$#$ $"#($# .) !.7$ ., (&;!&,!";'",!.K!"; .('$!&@"; ?. <.#7&!$, .) (&;." (. ,$ <#"<.;!$ ?. <.($ ;.# !&)&*$($
., "!#$; $;&=,$!#$; ?. <#.;.,!$, )$ <#").7+!&'$ $,!.; $"#($($/
D.;(. .) <,!" (. @&;!$ 7.!"(")>=&'"9 7$#'$#+ <$!$ <"# '$,!" ;. (.;$##"))$#+
;&=&.,(" , '",,!" (. "<.#$'&",.; "#(.,$($;9 .,!#. .))$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (.
&,!.=#$'&>, <$#$ )$ 7$!.#&$ -&;!"#&$ <$#$ '","'.# .) <#"'.;" -&;!>#&'" (.) E;!$("
T#&))"9 <#.!.,(&.,(" "!.,.# , #.;)!$(" ;$!&;$'!"#&" ?. <.#7&!$ $<)&'$# 8
(.;$##"))$# 7."#$; $) <#").7$ (.!.'!$("9 $(.7+; (. "#.'.# $<"#!.; '"7"$,!.'.(.,!. $ !#$; &,@.;!&=$'&",.; $) (.;$##"))$# .) 7$!.#&$) .('$!&@"
;&;!.7$!&*$("/
P"# '",;&=&.,!.9 ., )" ;&;!.7+!&'" )$ <#"<";&'&>, .; (. (&;.$# <#"=#$7$;
.('$!&@"; '"7<!$#&*$("; <$#$ $'&)&!$# .) $<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$
23
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 24/144
#.=&>, !#&))$,$9 $ ; @.* )$ 7&;7$ ). <.#7&!&#+ $) .('$("# '","'.# )$; #$'.;
-&;!>#&'$ (. ; <.)" '",!#&8.,(" $ "#7$# $) -"7#. (. <$#!&'&<$# $'!&@$7.,!. .,
)"; <#"'.;"; (. !#$,;"#7$'&>, #&,(+,("). $ )$ 8 .) .;!(&$,!. &,!.#$'!$# ., "#7$
&,(&@&($) '", .) 7$!.#&$)9 (. !#$,;&!$# $ !#$@; (. )$ &,"#7$'&>, $;+,(";. ., ;;&,!.#.;.;9 '$<$'&($(.; . &,?&.!(.; $(.7+; (. )$; 7)!&<).; ;.,;$'&",.; ?. ).
<#"('. .) .;!$# .K<.;!" $ $,&7$'&",.;9 ;",&("; " #.!"; ?. )" 7"!&@$#$, $
<)$,!.$#;. &,!.##"=$,!.; 8 #.;")@.#)"; <"# ; 7&;7"/ P#"('&.,(" $<#.,(&*$.;
.;!#'!#$(";9 '"##.)$'&",$("; 8 <#"('!&@";/
F&,$)7.,!.9 (.;(. .) <,!" (. @&;!$ <#+'!&'" ;. &,!.,!$#$ $ !#$@; (. )$
&,@.;!&=$'&>, )$ <#+'!&'$ (. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; ?. '",!#&8., $ &,!.=#$# $ )$
$7&)&$ ., .) <#"'.;" (. .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ 8 ;. ;&.,!$, '"7<#"7.!&("; '", .) <#"'.;" (. .,;.$,*$ $<#.,(&*$. (. ;; -&";/ S. <#.!.,(. -$'.# (. )$ -&;!"#&$ ,
'","'&7&.,!" 7+; $!#$'!&@" <$#$ )"; .;!(&$,!.; 8 ($#).; $ )"; ("'.,!.; ,.@$;
.;!#$!.=&$; (. .,;.$,*$ <$#$ &,,"@$# )$ .('$'&>, 8 $; '",@.#!&# )$ -&;!"#&$ ., ,
+#.$ 7+; <#+'!&'$ <#.;.,!$,(" $)!.#,$!&@$; <$#$ .) 7."#$7&.,!" ., )$ .,;.$,*$ (. )$
-&;!"#&$ (. V.,.*.)$ $ !#$@; (.) $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@"/
Delimitaci6n
E, )$ <#.;.,!. &,@.;!&=$'&>, ;. @$)"#$ )$ &7<"#!$,'&$ (. )$ O#&.,!$'&>, E('$!&@$
'"7" .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ (. &,!.=#$'&>, ., )$ E,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ R.=&",$)
(&#&=&(" $) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&” &'$(" ., .) M,&'&<&"
M"!$!+,9 E;!$(" T#&))"9 $" )$ ),.$ (. &,@.;!&=$'&>, F$7&)&$ 8 ;"'&.($( !"7$,("
'"7" <,!" (. #..#.,'&$ $ !"("; )"; ("'.,!.; ?. .)$"#$, ., (&'-$ &,;!&!'&>,9 .,
, <.#&"(" (. !&.7<" '"7<#.,(&(" (.) $" .;'")$# 2:102:14/ E;<.'&'$7.,!. ;.
.;!(&$#$ .) '$;" (. )$ H&;!"#&$ R.=&",$) '"7" "#7$'&>, (. ')!#$ =.,.#$)/
24
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 25/144
25
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 26/144
CA*3TU%O II
MARCO TE$RICO
E, .;!. '$<!)"9 ;. $,$)&*$#+, )"; $,!.'.(.,!.; (.) <#").7$ (. .;!(&" .) '$)
#.,. ,$ ;.#&. (. !#$$"; ?. !&.,., #.)$'&>, '", .;!$ &,@.;!&=$'&>,/ S.=&($7.,!.
;. (.;$##"))$#+, )$; B$;.; T.>#&'$;9 L.=$).; ?. )" ;;!.,!$, 8 P;&'")>=&'$; 8 <"#
)!&7" ;. <#.;.,!$#+ .) !#7&," (. -&;!"#&$ &,')8.,(" )$ #.;.$ -&;!>#&'$ (. T#&))$,$
#.)$'&",$(" '", .) ".!" (. .;!(&" 8 .) '$(#" (. @$#&$)./
Antecedentes de la Investigaci6n
E, .) '$7<" (. &,@.;!&=$'&>, .('$!&@$ #.)$'&",$($ '", .) <#").7$ <)$,!.$(" ;.
-$, .,'",!#$(" )"; ;&=&.,!.; $,!.'.(.,!.;%
V&))$)"";9 A 2::39 ., ; !.;&; !&!)$($% “E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; 8 .,;.$,*$; (.
=."=#$$ =.,.#$) ., .('$'&>, +;&'$”9 <#.;.,!$(" ., )$ U,&@.#;&($( (.) Z)&$9 <$#$
"<!$# $) !&!)$ (. M$=;!.# S'&.,!&$#7 ., G."=#$$9 M.,'&>, D"'.,'&$/ R.$)&*" ,
.;!(&" <$#$ (.!.#7&,$# )$; E;!#$!.=&$; D&(+'!&'$; 8 )$ E,;.$,*$ (. G."=#$$
G.,.#$) ., E('$'&>, B+;&'$/ S. ;;!.,!> ., ,$ &,@.;!&=$'&>, (. '$7<" (. !&<"
(.;'#&<!&@$9 )$ <")$'&>, '.,;$) .;!@" '",;!&!&($ <"# 5 ("'.,!.; ?. (&'!$,
=."=#$$ =.,.#$) ., )$ U/E/N A).$,(#" F.,7$8"# 8 ., )$ U/E/N F#$,'&;'" O'-"$
(. )$ <$##"?&$ C"?&@$'"$ (.) M,&'&<&" M$#$'$&" (#$,!. .) $" .;'")$# 2:: 0
2::3/
E, .;!. "#(.,9 )$ !',&'$ .7<).$($ <$#$ .) $'"<&" (. &,"#7$'&>, . )$ .,'.;!$ 8
.) &,;!#7.,!" !&)&*$(" . , '.;!&",$#&" .;!#'!#$("9 (. #.;<.;!$; '.##$($; '",
'&,'" $)!.#,$!&@$; (. #.;<.;!$; T&<" .;'$)$ L&.#! <$#$ #.'").'!$# )$ &,"#7$'&>,#.)$!&@$ $ )$; E;!#$!.=&$; D&(+'!&'$; 8 )$ E,;.$,*$ (. G."=#$$ G.,.#$)/ L$ @$)&(.*
(. )"; &,;!#7.,!"; ;. -&*" $ !#$@; (. )$ !&)&*$'&>, (.) &'&" (. .K<.#!"; 8 )$
'",&$&)&($( (. )"; 7&;7"; ;. "!@" 7.(&$,!. .) '+)')" (.) '".&'&.,!. (.
'",&$&)&($( “#!!” C#",$'- '", , #.;)!$(" (. :93/
26
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 27/144
E) $,+)&;&; 8 )$ &,!.#<#.!$'&>, (. )"; ($!"; <.#7&!&.#", @.#&&'$# )$ .K&;!.,'&$ (.)
<#").7$ ".!" (. .;!(&"9 ;"#. )$ '$) ;. .7&!&.#", '",');&",.; #.)$!&@$; $ )$;
(.&'&.,'&$; .,'",!#$($; ., )$ !&)&*$'&>, (. )$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; <"# .) <.#;",$)
("'.,!. (. )$; &,;!&!'&",.; .;!(&$($;9 .) ;" &,$(.'$(" (. )"; .).7.,!"; (. )$.,;.$,*$ (. )$ =."=#$$ =.,.#$) 8 .) ;" &,$<#"<&$(" (. )"; (&;'#;"; &,"#7$!&@"9
.K<)&'$!&@"9 ;!&&'$!&@" 8 $#=7.,!$!&@" <$#$ (.;$##"))$# )$ .,;.$,*$ (.) +#.$ ".!"
(. .;!(&"/
P"# "!#$ <$#!.9 .) $,!.'.(.,!. $,!.; 7.,'&",$(" .; &7<"#!$,!. <$#$ .;!$
&,@.;!&=$'&>,9 8$ ?. <.#7&!. ;;!.,!$# .<&;!.7")>=&'$7.,!. .) <#.;.,!. .;!(&"
(",(. )$; @$#&$).; .;.,'&$) ;. #.)$'&",$, )$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; ;;!.,!$($
!$7&, ., )$ .,;.$,*$ (. )$ =."=#$$ ., =.,.#$)9 <$#$ )" '$) ;. $(.'$ .) !#$$" <$#$ 7."#$# .) #.,(&7&.,!" .;'")$# .,;.$,(" )$ -&;!"#&$ <"# 7.(&" (. .;!#$!.=&$;9 .,
)$; 8 )"; .;!(&$,!.; (.) 4!" $" (.) '&')" (&@.#;&&'$(" (.) LB/ “H&)$#&" P&*$,&
A,;.)7&”/
E;'"$# 2::39 ?&., #.$)&*> ,$ &,@.;!&=$'&>, !&!)$($ “E;!#$!.=&$;
M.!"(")>=&'$; (. F"#7$'&>, D"'.,!. <$#$ )$ I,!.=#$'&>, (. N&"; 8 N&$; '",
N.'.;&($(.; E;<.'&$).; ., )$ E;'.)$ I,!.=#$) B")&@$#&$,$ P$)" .7$"9 M,&'&<&"
V.#".; (.) .;!$(" Y$#$'8” '8" ".!&@" =.,.#$) . (&;.$# ,$ <#"<.;!$ (..;!#$!.=&$; 7.!"(")>=&'$; (. "#7$'&>, ("'.,!. <$#$ )$ &,!.=#$'&>, (. ,&"; 8 ,&$;
'", ,.'.;&($(.; .;<.'&$).; ., (&'-$ &,;!&!'&>, '",'.&($ '"7" , <#"8.'!" $'!&).
'", $<"8" ., , .;!(&" (. '$7<"/
L$ <")$'&>, 8 7.;!#$ .;!@" &,!.=#$($ <"# ("'. 12 ("'.,!.; (. )$
&,;!&!'&>,9 $ ?&.,.; $<)&'> , &,;!#7.,!" (. #.'").''&>, (. ($!"; !&<" '.;!&",$#&"
'8"; #.;)!$("; ). <.#7&!&.#", '",')&# ?. )"; ("'.,!.; ?&.,.; !#$$$, '", ,&";
'", ,.'.;&($(.; .;<.'&$).; (.., !&)&*$# -.##$7&.,!$; ><!&7$; <$#$ .))"9 $(.7+;!.,.# , <.#;",$) .;<.'&$)&*$(" ?. )"; "#&.,!. <$#$ "#.'.#).; ,$ $(.'$($ $!.,'&>,/
E;!$ &,@.;!&=$'&>, !&.,. <.#!&,.,'&$ '", .) .;!(&" <.; ;. ";.#@$ )$ ,.'.;&($(
(. "#7$# $ )"; ("'.,!.; (. .;'.)$; #.=)$#.; <$#$ $!.,(.# $(.'$($7.,!. $ .;!";
27
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 28/144
,&"; 8 ,&$;9 &,')&("; )"; ," "8.,!.;9 ., (&'-$; &,;!&!'&",.; '",!$,(" ;&.7<#. '",
.) $<"8" (. <.#;",$) .;<.'&$)&*$("/ D. $)) ?. )$ <#"<.;!$ (. .;!. !#$$" '",!#&8.
$ )$ "#&.,!$'&>, <$#$ )$ .)$"#$'&>, (. )$; .;!#$!.=&$; (. "#7$'&>, <$#$ .) ("'.,!.
.,"'$($; ., )$ &,!.=#$'&>, (. )$; <.#;",$; '", (&;'$<$'&($(/
C"#!.;9 2::4 #.$)&*" ,$ &,@.;!&=$'&>, !&!)$($ “P#"<.;!$ <$#$ 7."#$# )$
(&(+'!&'$ (. )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ (. V.,.*.)$”/ L$ &,@.;!&=$'&>, !&.,. '"7"
".!&@"9 <#"('&# , &,;!#7.,!" (&(+'!&'"9 '", )$ &,$)&($( (. (.;$##"))$# )$;
(.;!#.*$; ,($7.,!$).; ., )$ 7$,.#$ (. .,;.$# )$ H&;!"#&$ (. V.,.*.)$ (. "#7$
'"-.#.,!.9 #&=#";$9 '#!&'$ . &7<$#'&$)9 <$#$ ?. )"; ,&"; 8 >@.,.; <.($, ;.,!&#;.
"#=))";"; (. ; <$;$("9 8 ?. )$ &(.,!&($( ')!#$) (. '$($ <.)" ;.$ .) <,!" (.
#..#.,'&$ <$#$ )$; !#$,;"#7$'&",.; ?. .) <$; #.?&.#$/ E;!" ;. #.('. $ ,$
(..,;$ (. ,.;!#$ -&;!"#&$9 ;& '","'.7"; ?.#.7";9 ., '",;.'.,'&$ )" ?. ;. ?&.#.
;. (.&.,(./
E, .;!. !#$$" ;. #.$)&*> ,$ .K!.,;$ &,($=$'&>, ("'7.,!$)9 (",(. .) $!"#
'",;&=&> &,"#7$'&>, #..#.,!. $) #.,(&7&.,!" .;'")$# ., .) +#.$ (. )$ .,;.$,*$ (.
)$ -&;!"#&$ $ ,&@.) ,$'&",$)/ E, ;.=,(" )=$# ;. <#"'.(&> $ '",;)!$# ., )$; .;'.)$;
+;&'$; (. )$ #.=&>,9 '+) .#$ .) #.,(&7&.,!" $'$(7&'" ., H&;!"#&$ (. V.,.*.)$/ E,
!.#'.# )=$# ;. #.$)&*> ,$ .,!#.@&;!$ $ .K<.#!"; (. )$ U,&@.#;&($( N$'&",$)
EK<.#&7.,!$) L&.#!$("# UPEL9 '", )$ &,$)&($( (. .K<)"#$# ; $<#.'&$'&>, ;"#. )$
.,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ (. V.,.*.)$ ., )$; .;'.)$;/ F&,$)7.,!. ;. #.$)&*> ,
'.;!&",$#&" $ )"; .;!(&$,!.; (. E('$'&>, I,!.=#$) (. )$ U,&@.#;&($( N$'&",$)
A&.#!$ UNA9 '", )$ &,$)&($( (. 7.(&# .) '","'&7&.,!" (. ;!";9 ;"#. )$ (&(+'!&'$
(. )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ (. V.,.*.)$/
P$#$ .;!. !#$$" )$ &,@.;!&=$'&>, #.$)&*$($ ,"; $<"#!$ =#$, &,"#7$'&>,9 ., @&#!(
?. .) $!"# !#$$" '", @$#&$; .;!#$!.=&$; <$#$ 7."#$# )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ (.V.,.*.)$9 $(.7+; (&;." , T$)).# (. D&(+'!&'$ (. )$ E,;.$,*$ (. H&;!"#&$ <$#$ )";
$)7,"; (. )$ C$##.#$ E('$'&>, I,!.=#$)9 )$ '$) !@" .,"; #.;)!$("; 8 .
$@"#$). <$#$ )$ &,@.;!&=$'&>,/
28
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 29/144
M$'-$("9 E/ 2::69 #.$)&*" , !#$$" !&!)$(" “E;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ <$#$ &,!.=#$#
)$; "#7$; (.) .K<.#&7.,!" ?7&'" ("'.,!. '", , .,"?. &,@.;!&=$!&@"”9 ., .)
I/S/P “F)&K V$#.)$”9 D.<$#!$7.,!" (. C&.,'&$; N$!#$).;9 <$#$ "<!$# $) =#$("
'&.,!&'" (. D"'!"# ., C&.,'&$; P.($=>=&'$;/ L$ !.;&; .K<",. .) (&;." ,$ .;!#$!.=&$(&(+'!&'$ <$#$ &,!.=#$# )$; "#7$; (.) .K<.#&7.,!" ?7&'" ("'.,!. ?. <$#!&.,(" (.
)" $'$(7&'"9 .;!$).'. ,$ #.)$'&>, '", )" )$"#$) . &,@.;!&=$!&@"9 7.(&$!&*$($ <"#
)"; '"7<",.,!.; <.#;",$).; 8 ," <.#;",$).;9 )"; #.?.#&7&.,!"; <$#$ )$ (&#.''&>, (.)
<#"'.;"9 8 )$ $<)&'$'&>, (. )$; ,.@$; !.',")"=$; (. )$ &,"#7+!&'$ 8 )$;
'"7,&'$'&",.; ., )$ .,;.$,*$ (. )$ ?7&'$9 )$ '$) ;. '",'#.!$ ., ,'&>, (. )$;
'",(&'&",.; (. )$ "#7$'&>, (.) <#".;&",$) (. )$ L&'.,'&$!#$ ., E('$'&>, ., )$;
.;<.'&$)&($(.; 7&'$ 8 C&.,'&$; N$!#$).;/A(.7+; ;. '",;&(.#$ &(.$; ,($7.,!$).;9 '",'.<'&>, =.,.#$)9 $''&",.; <$#$ ;
'",'#.'&>, ., , '",!.K!" (.!.#7&,$("9 ..''&>, 8 '",!#") 8 ;. ,($7.,!$ $ <$#!&#
(. , $,+)&;&; !.>#&'"9 #.;)!$("; (. )$; &,@.;!&=$'&",.; #.$)&*$($; ., .) (.<$#!$7.,!"
(. 7&'$ (.) I,;!&!!" S<.#&"# P.($=>=&'" “F)&K V$#.)$”9 #.)$'&",$($; '", .)
!.7$ 8 )$ .K<.#&.,'&$ <#+'!&'$ $'7)$($/ C"7" $<"#!.; &7<"#!$,!.; (. )$ !.;&; .,
<)$," !.>#&'" $<$#.'., )$ '",'.<'&>, &,!.=#$("#$ .) .,#&?.'&7&.,!" (. )";
'",'.<!";% <#+'!&'$ (. )$"#$!"#&"9 .K<.#&7.,!" (. ')$;.9 (.7";!#$'&>, 8 !$#.$
.K<.#&7.,!$) ')$;&&'$'&>, 8 '",'.<!$)&*$'&>, (. )"; ,&@.).; (. '"7<).&($( (. )$;
!$#.$;/ S ;&=,&&'$'&>, <#+'!&'$ #$(&'$ ., )$ .;!#$!.=&$ <#"<.;!$ 8 ., .) ")).!" (.
!$#.$; .K<.#&7.,!$).;/
B$"; .) '",!.K!" $,!.#&"#9 .) $,!.'.(.,!. $,!.; 7.,'&",$(" .; &7<"#!$,!. <$#$
(&'-$ &,@.;!&=$'&>,9 8$ ?. <.#7&!. ;;!.,!$# .<&;!.7")>=&'$7.,!. .) <#.;.,!. .;!(&"
(",(. )$ @$#&$). .;.,'&$) .; )$ .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ <$#$ 7."#$# .) .K<.#&7.,!"
?7&'" $" )$; .;!#$!.=&$; <#"<.;!$; ., !$#.$; .K<.#&7.,!$).;9 )"=#$,("
;&=,&&'$("; <#+'!&'"; <$#$ .) (.;$##"))" (. )$ .,;.$,*$/
F&,$)7.,!. ;. (.;!$'$ .) .;!(&" #.$)&*$(" <"# S+,'-.* 2::4 (.,"7&,$("
“E;!#$!.=&$; <$#$ 7."#$# )$ '$)&($( .('$!&@$ (. )"; ("'.,!.; ., .) (.;$##"))" (. )";
P#"8.'!"; P.($=>=&'"; (. A)$/ “9 <#.;.,!> '"7" &,$)&($( <#"<",.# .;!#$!.=&$;
2
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 30/144
'",;!#'!&@&;!$; <$#$ 7."#$# )$ '$)&($( .('$!&@$ (. )"; ("'.,!.; ., .) (.;$##"))" (.
)"; <#"8.'!"; <.($=>=&'"; (. $)$/ L$ 7.!"(")"=$ ;. '&#',;'#&&> $ , .;!(&"
.,7$#'$(" ., )$ 7"($)&($( (. <#"8.'!" $'!&).9 $<"8$(" ., ,$ &,@.;!&=$'&>, (.
'$7<" (. '$#+'!.# (.;'#&<!&@$9 '8$ <")$'&>, .;!@" '","#7$($ <"# 23 ("'.,!.; (.)$ ;.=,($ .!$<$ (. .('$'&>, +;&'$9 <.#!.,.'&.,!.; $) N')." E;'")$# R#$)
M,&'&<&" J)&" C;$# S$)$; (.) .;!$(" (. M#&($9 ;&.,(" )$; '",');&",.; .) ?. ,"
.K&;!. ,$ .,$ '$)&($( .('$!&@$ ., )"; ("'.,!.; $) (.;$##"))$# )"; PPA9 <"# )$ $)!$
(. $<)&'$'&>, (. $(.'$($; .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; ., .) <#"'.;" .('$!&@"/
E) $!"# .)$"#" '",');&",.; 8 #.'"7.,($'&",.; ?. ;&#@&.#", (. $;. <$#$ )$
.)$"#$'&>, (. )$ <#"<.;!$9 ,($7.,!$($ ., )$ <)$,&&'$'&>, .;!#$!=&'$ ?.
'",;&;!&> ., .) $,+)&;&; (.) '",!.K!"% @&;&>,9 7&;&>, 8 7$!#&* FODA/ T$7&, ;.(&;.$#", .;!#$!.=&$; <$#$ 7."#$# )$ '$)&($( .('$!&@$ (.) ("'.,!. 8 <"# )!&7" ,
'",!#") 8 ;.=&7&.,!" (. )$; .;!#$!.=&$; <)$,&&'$($;/ E;!$ &,@.;!&=$'&>,9 .;!+ $;!$,!.
#.)$'&",$($ '", .) !.7$ (. .;!(&" (.&(" $ )$ &7<"#!$,'&$ ?. !&.,., )$; .;!#$!.=&$;
("'.,!.; ., .) '",!.K!" (. )"; P#"8.'!" P.($=>=&'" (. A)$9 '"7" .. '.,!#$) <$#$
)"=#$# ,$ .('$'&>, (. '$)&($(9 #.'","'&.,(" '+).; ;", ;; (.&)&($(.; 8 "#!$).*$;
<$#$ $; <"(.# !#$$$# ;"#. .))$; 8 ;<.#$#)$;/
-ases Te6ricas
Estrategias
S$,=&,.!!& 2::39 (.&,. )$ .;!#$!.=&$ “'"7" )$ 7."# "#7$ (. $)'$,*$# )";
".!&@"; ;'$("; $) &,&'&" (. ,$ ;&!$'&>, '",)&'!&@$” </14/ C",)&'!" ," &7<)&'$
,.'.;$#&$7.,!. ,$ <.).$ ;&," )$ )'-$ <"# "!.,.# ,$ (. ("; " 7+; ;&!$'&",.;
-&<"!!&'$; ?. ," <.(., ($#;. ;&7)!+,.$7.,!./ A)=,"; (&'., ?. .;!#$!.=&$ .;
!"(" )" ?. ;. -$'. $,!.; (. &,=#.;$# $) '",)&'!"/ L.=" .7<&.*$ )$ !+'!&'$/
E;!$).'.# ,$ .;!#$!.=&$ &7<)&'$ '","'.# (. $,!.7$," )$; (&;!&,!$; "#7$; .,
)$; ?. ;. @$ $ (&#&7&# , '",)&'!" 8 (. ? "#7$ .,#.,!$#)" '","'&.,(" )$; 7.!$;
3/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 31/144
?. ;. (.;.$, $)'$,*$#/ L$ .;!#$!.=&$ <.(. @.#;. '"7" , <)$, ?. (..#$ <.#7&!&#
)$ 7."# (&;!#&'&>, (. )"; #.'#;"; 8 7.(&"; (&;<",&).; $ ..'!"; (. <"(.# "!.,.#
$?.))"; ".!&@"; (.;.$(";/
Estrategia Did2ctica
L$; ,.@$; "#&.,!$'&",.; 8 <#&,'&<&"; (. )$ (&(+'!&'$ '",;&(.#$, )$ .,;.$,*$ <"#
,$ <$#!. '"7" $'!&@&($( &,!.#$'!&@$ 8 <"# "!#$ '"7" $'!&@&($( #.).K&@$/ D.;(. )$
<.#;<.'!&@$ (. )$ $'!&@&($( &,!.#$'!&@$ #.?&.#. #.)$'&>, '"7,&'$!&@$9 (.;(. )$
<.#;<.'!&@$ (. $'!&@&($( #.).K&@$ &,!.,'&",$)&($(/ L$ &,!.#@.,'&>, ("'.,!. ., .) ;"
(. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; $<)&'$($; $ )$ .,;.$,*$ (. (.!.#7&,$("; '",!.,&(";9 @$ 7+;
$))+ (. ,$ $''&>, !#$,;&!&@$9 .; $)=" 7+; ?. !#$,;7&!&# '","'&7&.,!";9 ;&=,&&'$
(.;$##"))$# $) 7+K&7" )$; <"!.,'&$)&($(.; (. )$ <.#;",$/
E, .;!. "#(.,9 )$ .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ .; , <#"'.(&7&.,!" "#=$,&*$("9 "#7$)&*$("
8 "#&.,!$(" <$#$ )$ "!.,'&>, (. , <#"<>;&!" .;!$).'&("9 8$ ?. $ !#$@; (. .;!$; ;.
<#.!.,(., $'&)&!$# )"; $<#.,(&*$.; (. )"; $)7,";9 &,!.=#$($ <"# ,$ ;.#&. (.
$'!&@&($(.; ?. '",!.7<)$, )$ &,!.#$''&>, (. )"; .;!(&$,!.; '", (.!.#7&,$(";
'",!.,&(";/
A) #.;<.'!" H$,; A/ ;.$)$ ?. )$ .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ “.; )$ <)$,&&'$'&>, (.)
<#"'.;" (. .,;.$,*$0$<#.,(&*$. <$#$ )$ '$) .) ("'.,!. .)&=. )$; !',&'$; 8
$'!&@&($(.; ?. <.(. !&)&*$# $ &, (. $)'$,*$# )"; ".!&@"; <#"<.;!"; 8 )$;
(.'&;&",.; ?. (.. !"7$# (. 7$,.#$ '",;&.,!. 8 #.).K&@$ “ </ 5/ L" ?. &,(&'$ .)
$!"# $'.#'$ (. )" ?. .; .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ .; )$ !',&'$ ?. !&)&*$ .) ("'.,!. <$#$
.) )"=#" (.) $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@" ., )"; $)7,";9 $ !#$@; (. $'!&@&($(.; ).K&).;
8 7"!&@$("#$; <$#$ $)'$,*$# )$; 7.!$; <#"<.;!$;/ E) ;" (. )$; .;!#$!.=&$; &,!.,;&&'$
)$ .,;.$,*$9 <#"7"@&.,(" , $)7,$(" $'!&@" 8 7"!&@$(" <$#$ .) )"=#" (. )";
$<#.,(&*$.;/
31
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 32/144
E) #") (.) <#".;"# ;.#+ =&$# )"; $<#.,(&*$.; '#.$,(" ;&!$'&",.; 8 '",!.K!"; (.
&,!.#$''&>,/ E,;.$# ;.#$ $; &,!.#'$7&$#9 '"7<$#!	 '",#",!$#9 (.$!&# &(.$; 8
7.(&$,!. .;!$; $'!&@&($(.; -$'.# ?. .) ;.!" !#$;'&.,($ )"; '","'&7&.,!";
$(?&#&("; 8 =.,.#. ,.@$; .;!#'!#$; 7.,!$).;/ E, .) $<#.,(&*$. ;. ($, ("; !&<";(. $'!&@&($( '",(&'&",$,!.;% <"# ,$ <$#!. )$; .;!#$!.=&$; 8 .;!&)" (. .,;.$# (.)
<#".;"# 8 <"# "!#$ )$; .;!#$!.=&$; 8 .;!&)" '"=,&!&@" (.) $)7,"/
Tipos de estrategias did2cticas
Estrategias de ense8an9a
L$; .;!#$!.=&$;9 ;", '",'.&($; <"# G",*+).* 2:: '"7" , '",,!" (.
$''&",.; '",;'&.,!.; . &,!.,'&",$($;9 ?. ;. "#=$,&*$, (. !$) 7$,.#$ '", .) &, (.
)"=#$# '&.#!"; &,.;/ E, .;!. ;.,!&(" $7<)&" .; ?. ;. #.!"7$ .) !#7&," .;!#$!.=&$
(.,!#" (.) <#"8.'!"9 ., .) .,!.,(&(" ?. ;!$ &,')8. !$,!" $ )$; !',&'$;9 '"7" )";
<#"'.(&7&.,!"; 8 )$; -$&)&($(.; ?. ;&#@., <$#$ )"=#$# .) &,9 ?. ., .;!. '$;" ;.#+ .)
)"=#" (. $<#.,(&*$.; ;&=,&&'$!&@";/
A-"#$ &.,9 (. "#7$ 7+; .;<.'&'$ 8 '.,!#+,(";. ., )$; .;!#$!.=&$; (.
.,;.$,*$9 )$; .;!#$!.=&$; (. .,;.$,*$ ;", '",'.&($;9 D$* B$##&=$ 2::2 '"7" .)
“<#"'.(&7&.,!"; ?. .) $=.,!. (. .,;.$,*$ !&)&*$ ., "#7$ #.).K&@$ 8 ).K&). <$#$
<#"7"@.# .) )"=#" (. $<#.,(&*$.; ;&=,&&'$!&@"; ., )"; $)7,";” </141 .; (.'	
;", 7.(&"; (. )"; ?. ;. @$). .) <#".;"# <$#$ <#"<"#'&",$# $ )"; .;!(&$,!.; )$ $8($
<$#$ )$ '",;!#''&>, (.) '","'&7&.,!"/ D.. .,!.,(.#;. !$7&, ?. .) <#".;"# .'-$
7$," !$,!" (. )$; !',&'$;9 #.'#;"; 8 7$!.#&$).; (&(+'!&'"; ?. ). $8($#$, $ <#"7"@.# (&'-"; $<#.,(&*$.;/
E) $!"# $,!.#&"#7.,!. ,"7#$(" .K<)&'$ )$ $<)&'$'&>, (. .,;.$,*$ ., )$ '$) ;.
(.., '",;&(.#$# )"; ;&=&.,!.; $;<.'!";%
32
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 33/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 34/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 35/144
Estrategia de Aprendi9a5e
L$; .;!#$!.=&$; (. $<#.,(&*$.9 ;", .) '",,!" (. $'!&@&($(.;9 !',&'$; 8 7.(&";
?. ;. <)$,&&'$, (. $'.#(" '", )$; ,.'.;&($(.; (. )$ <")$'&>, $ )$ '$) @$,
(&#&=&($;9 )"; ".!&@"; ?. <.#;&=., 8 )$ ,$!#$).*$ (. )$; +#.$; 8 '#;";9 !"(" .;!"
'", )$ &,$)&($( (. -$'.# 7+; ..'!&@" .) <#"'.;" (. $<#.,(&*$./
A) #.;<.'!" B#$,(!9 M/ 2::39 )$; (.&,. '"7"9
L$; .;!#$!.=&$; 7.!"(")>=&'$;9 !',&'$; (. $<#.,(&*$. $,(#$=>=&'" 8#.'#;"; @$#$, (. $'.#(" '", )"; ".!&@"; 8 '",!.,&("; (.) .;!(&" 8$<#.,(&*$. (. )$ "#7$'&>, <#.@&$ (. )"; <$#!&'&<$,!.;9 <";&&)&($(.;9
'$<$'&($(.; 8 )&7&!$'&",.; <.#;",$).; (. '$($ ?&.,/ </15/
E; #.).@$,!. 7.,'&",$# ?. )$; .;!#$!.=&$; (. $<#.,(&*$. ;", '",,!$7.,!.
'", )"; '",!.,&(";9 ".!&@"; 8 )$ .@$)$'&>, (. )"; $<#.,(&*$.;9 '"7<",.,!.;
,($7.,!$).; (.) <#"'.;" (. $<#.,(&*$.9 <"# )" '$) (.., ;.# $7.,$; 8
7"!&@$("#$;/ E, '",;.'.,'&$9 ;. <.(., (.&,&# '"7" , <#"'.;" 7.(&$,!. .) '$) .)
$)7," .)&=.9 '""#(&,$ 8 $<)&'$ )"; <#"'.(&7&.,!"; <$#$ '",;.=&# , &, #.)$'&",$("
'", .) $<#.,(&*$./
Tipos de estrategias de aprendi9a5e;
• -strategia Cognitiva E;!+ #.)$'&",$($ '", )"; <#"'.;"; '"=,&!&@"; +;&'";%
7.7"#&$9 <.,;$7&.,!" . &7$=&,$'&>,/ S", )"; <#"'.;"; ?. <.#7&!., '"7<#.,(.#
8 &$#9 .)$"#$# 8 #..;!#'!#$# )$ &,"#7$'&>,/ A$#'$, )$; '","'&($; .;!#$!.=&$;
(. #.'&#')$'&>, (. )$ &,"#7$'&>,9 .)$"#$'&>, 8 "#=$,&*$'&>,9 8 (. #.'#;";/ E,
.))$;9 ;. $=#<$,% )"; $<,!.;9 .) ;#$8$("9 )$; 7,.7"!.',&$;9 )$; <#.=,!$;9 )$
7.!+"#$;9 )$; $,$)"=$;9 )$; !#$,;.#.,'&$;9 )"; 7$<$; '",'.<!$).;9 )$;
')$;&&'$'&",.;9 .) .#$#?&*$#9 ;.=&# <&;!$;9 ;?.($ (&#.'!$ 8 )$; .;!#$!.=&$; "
35
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 36/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 37/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 38/144
: 8 4:/ E,!#. .))";9 .) (.;$##"))" (. )$ &,(;!#&$ <.!#").#$9 .) '#.'&7&.,!" (. )$
<")$'&>,9 .) K"(" (.) '$7<" $ )$ '&($(9 )$ .K<$,;&>, (.) ;&;!.7$ .('$!&@"9 )$
'#.$'&>, (. )$; .;'.)$; ,"#7$).;9 )$; .;'.)$; !',&'$; 8 )$ &,7&=#$'&>, $) <$; (.
<#".;&",$).; '$)&&'$("; ., .) +#.$ (. )$ O#&.,!$'&>,/
D.;(. .;!. '",!.K!"9 .7.#=. )$ ,.'.;&($( (. )"; ;.#@&'&"; (. "#&.,!$'&>, '", ,$
@&;&>, (. $!.,'&>, $ )"; .;!(&$,!.; ., $;,!"; #.)$'&",$("; '", )$ @"'$'&>,9 )$
;.).''&>, (. <.#;",$) 8 )$ &,;.#'&>, )$"#$)/ P";!.#&"#7.,!.9 '", .) '#.'&7&.,!" (. )$
7$!#')$ .;'")$# (. .;!(&$,!.; <#"@.,&.,!.; (.) '$7<" $ )$ '&($( ;#=. )$
,.'.;&($( (. $($<!$'&>, $) $7&.,!. .;'")$# 8 )$; ,.'.;&($(.; $'$(7&'$; <$#$ .)
)"=#" (. )$; 7.!$; (. $<#.,(&*$.;/
Estrategias *edag6gicas
E) DRAE 2:: ;. #.&.#. $ “)$ .;!#$!.=&$ '"7" $''&",.; 7&)&!$#.;/ H.7";
$($<!$(" )$ (.&,&'&>, $ )$ .,;.$,*$/ A;9 !.,(#$7"; )$; !#.; $'.<'&",.; '"7"
;&=.% A#!. (. (&#&=&# )$; "<.#$'&",.; (. )$ .,;.$,*$/ A($<!$'&>, $ )$ .,;.$,*$/
A#!.9 !#$*$ <$#$ (&#&=&# , $;,!"”/ E, , <#"'.;" #.=)$).9 .) '",,!" (. )$; #.=)$;
?. $;.=#$, ,$ (.'&;&>, ><!&7$ ., '$($ 7"7.,!"/ C",;&(.#$ .;!"; !#7&,"; '"7"
;&,>,&7"; (. E;!&)" (. E,;.$,*$ ., .) ?. ;. $"#($ .) <#"'.;" (. .,;.$,*$0
$<#.,(&*$. (.;(. ,$; (.!.#7&,$($; "#7$; (. &,!.#@.,	 (.;(. ,$; .;!#$!.=&$;
=)"$).; (. $'!$'&>, ., )$ .,;.$,*$9 )" ?. '","#7$ , E;!&)" (. E,;.$,*$/
P$#$ .) M$,$) ="#$ 2::%: “E, )$ )!&7$ ('$($ ;. -$ <#"('&(" ,$
!#$,;"#7$'&>, '#.'&.,!.7.,!. $'.).#$($ (. )$; &,;!&!'&",.; .('$!&@$;9 .) ?. ;.
7$,&&.;!$ $ ,&@.) &,;!&!'&",$)9 .'",>7&'"9 "#=$,&*$!&@"9 $(7&,&;!#$!&@" 8
.('$!&@"”/ S. <.(., ;.$)$# '"7" )$ #$*>, <#&,'&<$) (. .;!. '$7&" .) (.;$##"))"
@.#!&=&,";" .K<.#&7.,!$(" <"# )$; T.',")"=$; (. )$ I,"#7$'&>, 8 C"7,&'$'&>,
TIC;9 )" ?. ;. 7$,&&.;!$ ., )$ !.,(.,'&$ -$'&$ )$ =)"$)&*$'&>,9 )$ =.,.#$)&*$'&>,
8 .K<$,;&>, (.) '","'&7&.,!" 8 )$ .@")'&>, (.) 7.#'$(" )$"#$)/ M'-"; ;", )";
38
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 39/144
.;!(&"; ?. &,!.,!$, .K<)&'$# )"; '$7&"; ?. )$ &,!#"(''&>, (. )$; TIC; -$,
<#"@"'$(" $ ,&@.) ;"'&$)9 ')!#$) 8 .'",>7&'"/
T"("; '"&,'&(., ., ?.9 $) #"7<.#;. )$; $##.#$; (.) .;<$'&" 8 .) !&.7<"9 )$
;"'&.($( ;. =)"$)&*$9 $,?. ;. '#.., ,.@$; #$'!#$;9 '"7" )$ (.,"7&,$($ #.'-$
(&=&!$) ?. ;. #.&.#. $) <#").7$ (. .K');&>, ;"'&$) ;#&(" <"# )$; <.#;",$; ?. ,"
<.(., $''.(.# " $<#"@.'-$# )$; @.,!$$; ?. "#.'., )$; TIC;/ L"; '$7&"; ;"'&$).;
., =.,.#$)9 8 ., .) .,!"#," )$"#$) 8 "#7$!&@" ., <$#!&')$#9 #.<.#'!., (&#.'!$7.,!.
;"#. .) '",!.K!" .('$!&@"/ L$ @.)"'&($( '", )$ ?. ;. .;!+, <#"('&.,(" )$;
#.;<.;!$; #.;<.'!" $ )$; ,.'.;&($(.; .('$!&@$; (. )$ ;"'&.($( $'!$)9 7.;!#$ )$
&,;&'&.,'&$ 8 ).,!&!( (. )$ #.$''&>, <"# <$#!. (. )"; "#=$,&;7"; . &,;!&!'&",.;
#.;<",;$).;/
S& , '&#$," (.) ;&=)" XIX ;. @&.#$ !#$,;<"#!$(" $ , ?&#>$," $'!$)9 ,"
#.'","'.#$ (>,(. ;. .,'",!#$$9 <.#" ;& , 7$.;!#" (. )$ 7&;7$ <"'$ .#$
!#$,;<"#!$(" $ , $)$ $'!$)9 <#"$).7.,!. ," .,'",!#$#$ (&&')!$(.; <$#$ ;&!$#;.
&,7.(&$!$7.,!./ E))" 7.;!#$ )" <"'" ?. -$ .@")'&",$(" )$ .('$'&>, $ )" )$#="
(.) !&.7<"/ D",(. )$; !#$,;"#7$'&",.; ., )$; &,;!&!'&",.; .('$!&@$; ;. <#"('., $
, ("). ,&@.)/ P"# , )$(" $.'!$, $ !"("; )"; .).7.,!"; &7<)&'$("; ., .) $'!"
.('$!&@"9 #.(.&,&.,(" .) <$<.) (. )"; <#&,'&<$).; $'!"#.; (.) <#"'.;" .,;.$,*$0$<#.,(&*$.9 .) 7"(.)" <.($=>=&'" 8 ;; ".!&@";9 .) .,!"#," (. $<#.,(&*$. 89 .,
=.,.#$)9 )$; ,.'.;&($(.; "#7$!&@$; (. )"; .;!(&$,!.; 8 )$ #.;<.;!$ ?. )$ ;"'&.($(
).; "#.'./
P"# "!#" )$("9 )$; &,;!&!'&",.; .('$!&@$; .7<&.*$, $ ,'&",$# $" , 7"(.)"
.7<#.;$#&$) $) #.?.#&# .,.&'&"; .'",>7&'"; <$#$ ; ;<.#@&@.,'&$/ E, )" ?. ;.
#.&.#. $) <#&7.# ,&@.)9 ;. @., ")&=$($; $ )$ #.(.&,&'&>, (.) 7"(.)" <.($=>=&'"
'",@.,'&",$)/ A'!$)7.,!. ;. ";.#@$ , =#$, ;$)!" .,!#. )" ?. -$ $<#.,(&(" ,.;!(&$,!. '$,(" &,$)&*$ ;; .;!(&"; ., )$ ,&@.#;&($( 8 )" ?. ., #.$)&($( #.?&.#.
<$#$ )$ @&($ )$"#$)/
A'!$)7.,!. )"; .;!(&$,!.; ?. (.$, )$ ,&@.#;&($(9 -$&.,(" ;.=&(" <#"'.;";
(. .('$'&>, '",@.,'&",$)9 ;", .,"; #.'.<!"#.; 8 7.7"#&*$("#.; (. &,"#7$'&>,9
3
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 40/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 41/144
<)$,&&'$'&>, (.) (.;$##"))"9 7+; <.#!&,.,!. '", )$ <#"<&$ #.$)&($(/ E; (.'	 "#&.,!$
)$; <")!&'$; <)&'$; (.) ="&.#," )"'$)9 #.=&",$) " ,$'&",$)9 #.;<.'!" (.) (.;$##"))"
')!#$) 8 ;"'&$) (. )$ <")$'&>,/ T$7&, )$ -&;!"#&$9 '"7" ;. -$ ;.$)$(" .,
#.<.!&($; "'$;&",.;9 .; .) !.##&!"#&" (.) -"7#./ T"(" )" ?. -$'.7"; ;. ;";!&.,.9 ;..,!&.,(. 8 ;. ;!&&'$ ;"#. .) ",(" &##.,,'&$). (. )" ?. ;. -$ ;&("/
D. $- )$ &7<"#!$,'&$ (. )$ ?. ))$7$7"; “7.7"#&$ -&;!>#&'$”/ S.=, G",*+).*9
2::/ “S&.7<#. ;. -$ (&'-" ?. )$ H&;!"#&$9 ., '$,!" <#"<"#'&",$ .) '","'&7&.,!"
(.) <$;$(" .;9 .,!#. )$; (&;!&,!$; '&.,'&$; ;"'&$).;9 )$ ?. '"7<#.,(. )$ !"!$)&($( (. )"
-7$,"”/ D",(. .) .;!(&" (.) $8.# <.#7&!. -$'.# &,!.)&=&). .) 7,(" ?. ,"; -$
!"'$(" @&@&#/ P.#" $ )$ @.*9 ;& ;. !&)&*$ .) <#&,'&<&" ')+;&'" (. ?. )$ -&;!"#&$ .;
“7$.;!#$ (. )$ @&($” '$. "!.,.# (. .))$ .,;.$,*$; !&).; <$#$ "#&.,!$# )$ $''&>,(&#&=&($ $ '#.$# '",(&'&",.; <$#$ ?. .) !#" ;.$ (. '",'"#(&$ 8 (. &.,.;!$# <$#$
!"("; )"; '&($($,";/
P$#$ S$,!&+.*9 2::/ M!"("; (. &,@.;!&=$'&>,/ L$; !',&'$; (. &,@.;!&=$'&>,
<$#$ #.'"<&)$# )$ -&;!"#&$ (. , <")$(" ," ;", (&'&).; (. )).@$# $ '$"9 <.#" -$8 ?.
;.=&# ,$ 7.!"(")"=$9 )$ ?. ;. #.;7. $ '",!&,$'&>,% C",;!&!&# , .?&<" (.
!#$$"/ E) !#$$" '").'!&@" <#.;.,!$ 7+; @.,!$$; ?. .) (. , -&;!"#&$("# &,(&@&($)/
S. <.(. (&;'!&# 8 #.).K&",$# 7."# ., '$($ .!$<$ (.) <#"'.;" 8 .; <";&). <"(#+,7)!&<)&'$# 8 (&@&(&# 7."# )$; !$#.$; (. &,@.;!&=$'&>,/ D.&,&# )"; ".!&@"; 8 )$;
#$*",.; ?. ;!&&'$, )$ #.'<.#$'&>, (. )$ -&;!"#&$ )"'$)/ D. $- ;. <"(#+, (.#&@$#
$''&",.; ?. &,@")'#., $ !"($ )$ '"7,&($(9 (.;(. )$ '.).#$'&>, (.) $,&@.#;$#&" (.
)$ )"'$)&($(9 $ )$ <#"(''&>, (. 7$!.#&$) .('$!&@" <$#$ )$; .;'.)$; )"'$).;9 )$
<)&'$'&>, (. <.#&>(&'";9 .,!#. "!#";/
D.)&7&!$# .) !.7$ ., .) .;<$'&" 8 .) !&.7<" <$#$ ?. )$ &,@.;!&=$'&>, ," ;.
<#")",=. &,(.&,&($7.,!./ C",!$&)&*$# )"; #.'#;"; -7$,"; 8 7$!.#&$).; ?..K&;!., <$#$ )$ &,@.;!&=$'&>,/ L$ <#"<.;!$ (. !#$$" '",;&;!. ., .) (&;." (. )$
&,@.;!&=$'&>,9 )$ ..''&>, 8 )$ '"7,&'$'&>, $ )$ '"7,&($(9 ,$ @.* !.#7&,$($9
<$#$ ; ;"'&$)&*$'&>,/ E, )$ &,@.;!&=$'&>, (. )$ -&;!"#&$ )"'$) ;. <.(., ;$#% $
C.;!&",$#&"; ;"#. )"; !.7$; $ &,@.;!&=$# E,!#.@&;!$; ., =.,.#$)9 ., <$#!&')$#
41
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 42/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 43/144
Teoría Constrctivista
P.(. (.,"7&,$#;. '"7" !."#$ '",;!#'!&@&;!$9 <"# !$,!"9 !"($ $?.))$ ?.
.,!&.,(. ?. .) '","'&7&.,!" .; .) #.;)!$(" (. , <#"'.;" (. '",;!#''&>, "
#.'",;!#''&>, (. )$ #.$)&($( ?. !&.,. ; "#&=., ., )$ &,!.#$''&>, .,!#. )$; <.#;",$; 8
.) 7,("/ P$#$ 7'-"; $!"#.;9 .) '",;!#'!&@&;7" '",;!&!8. 8$ , '",;.,;" '$;&
=.,.#$)&*$(" .,!#. )"; <;&'>)"=";9 &)>;""; 8 .('$("#.;/ S&, .7$#="9 $)=,";
"<&,$, ?. !#$; .;. !#7&," ;. .;'",(. ,$ .K'.;&@$ @$#&.($( (. 7$!&'.; .
&,!.#<#.!$'&",.; ?. 7$,!&.,., (.7$;&$($; (&.#.,'&$;/ S.=&($7.,!. .)
'",;!#'!&@&;7" <&$=.!&$,"9 ?. $("<!$ ; ,"7#. (. J.$, P&$=.!9 .; .) ?. ;&=. 7+;
(. '.#'$ )$; $<"#!$'&",.; (. .;. <.($="="9 <$#!&')$#7.,!. $?.))$ ?. !&.,.,
#.)$'&>, '", )$ .<&;!.7")"=$ .@")!&@$9 .; (.'	 .) '","'&7&.,!" ;"#. )$ "#7$ (.
'",;!#&# .) <.,;$7&.,!" (. $'.#(" '", )$; .!$<$; <;&'".@")!&@$; (. )"; ,&";/
F&,$)7.,!.9 ;. -$ (.,"7&,$(" '"7" '",;!#'!&@&;7" #$(&'$) V", G)$;.#.)( ,$
'"##&.,!. ?. #.'-$*$ )$ &(.$ ;.=, )$ '$) )" ?. ;. '",;!#8. ., )$ 7.,!. (.) ?.
$<#.,(. .; , #.)." (. $)=" .K&;!.,!. .#$ (. ; <.,;$7&.,!"/ E, #.$)&($(9 ;. !#$!$
(. ,$ '",'.<'&>, ?. ,&.=$ )$ <";&&)&($( (. ,$ !#$,;7&;&>, (. '","'&7&.,!"; (.)
<#".;"# $) $)7,"9 8$ ?. $7"; '",;!#8., .;!#&'!$7.,!. ;; ;&=,&&'$(";/ C"7"'",;.'.,'&$ (. .;$ '",'.<'&>, (.) $<#.,(&*$.9 .) '",;!#'!&@&;7" -$ $<"#!$("
7.!"(")"=$; (&(+'!&'$; <#"<&$; '"7" )"; 7$<$; 8 .;?.7$; '",'.<!$).;9 )$ &(.$ (.
$'!&@&($(.; (&(+'!&'$; '"7" $;. (. )$ .K<.#&.,'&$ .('$!&@$9 '&.#!"; <#"'.(&7&.,!";
(. &(.,!&&'$'&>, (. &(.$; <#.@&$;9 )$ &,!.=#$'&>, (. )$ .@$)$'&>, ., .) <#"<&" <#"'.;"
(. $<#.,(&*$.9 .,!#. "!#";/
R.;)!$ ')$#"9 ., .) '",;!#'!&@&;7" .) $)7," .; .) #.;<",;$). )!&7" (. ;
<#"<&" <#"'.;" (. $<#.,(&*$.9 7&.,!#$; ?. .) ("'.,!. .; .) 7.(&$("# (.) '$7&"'",'.<!$) (. )"; $)7,";9 8$ ?. '","'&($; )$; &(.$; <#.@&$; " <#.'",'.<!"; (.)
.;!(&$,!. ; !$#.$ '",;&;!. ., !#$*$# &,!.##"=$,!.; " ;&!$'&",.;9 $ &, (. .;!&7)$#).;
$ &,($=$# " .(&&'$# "!#"; '",'.<!"; ?. ). <.#7&!$ <#"<"#'&",$#).; ; ;&=,&&'$(" 7+;
'"7<).!"/ V&;!" (. .;!$ "#7$9 )$ !."#$ <";.. '"7" &(.$ '.,!#$)9 .) $<#.,(&*$. <"#
43
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 44/144
(.;'#&7&.,!"9 ., .) '$) .) $)7," .; , ;.# $'!&@" 8 '",;!#'!"# (. ; <#"<&"
'","'&7&.,!"/
E;!$ #.$)&($( ;. .@&(.,'&$ <.#.'!$7.,!. ., )"; 7$!.#&$).; .('$!&@";
'"7<!$#&*$(";9 8$ ?. .;!"; #.?&.#., ?. .) $)7," ;. <$;.. <"# !"($ )$
&,"#7$'&>, ?. '",!&.,.,9 (. "#7$ .;!#'!#$($ 8 "#=$,&*$($9 <.#7&!&,(").
.,)$*$# ; <#"<&" '","'&7&.,!" <"# ; 7&;7"9 8 #.?&#&.,(" (. ,$ 7,&7$ $8($ <"#
<$#!. (.) ("'.,!./
Teoría del Aprendi9a5e #igni7icativo de As4el
P$#$ A;.) 2::9 “<;&'>)"=" (. )$ .('$'&>, .;!$(",&(.,;. .; .) '#.$("# (.
)$ !."#$ (.) $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@"9 ," (. )"; '",'.<!"; +;&'"; ., .) 7"(.#,"
'",;!#'!&@&;7"”/ D&'-$ !."#$ #.;<",(. $ ,$ '",'.<'&>, '"=,&!&@$ (.) $<#.,(&*$.9
;.=, )$ '$) ;!. !&.,. )=$# '$,(" )$; <.#;",$; &,!.#$'!$, '", ; .,!"#," ?.
<.#'&.,/
A;&7&;7"9 )$ !."#$ (.) $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@" (. A;.) 2::9 '",!#$<",.
.;!. !&<" (. $<#.,(&*$. $) $<#.,(&*$. 7.7"#;!&'"/ “S>)" -$#+ $<#.,(&*$.;&=,&&'$!&@" '$,(" )" ?. ;. !#$!$ (. $<#.,(.# ;. )"=#$ #.)$'&",$# (. "#7$
;;!$,!&@$ 8 ," $#&!#$#&$ '", )" ?. 8$ '","'. ?&., $<#.,(.9 .; (.'	 '", $;<.'!";
#.).@$,!.; 8 <#..K&;!.,!.; (. ; .;!#'!#$ '"=,&!&@$”/ E) $<#.,(&*$. 7.7"#;!&'"9
<"# .) '",!#$#&"9 ;>)" ($ )=$# $ $;"'&$'&",.; <#$7.,!. $#&!#$#&$; '", )$ .;!#'!#$
'"=,&!&@$ (.) ?. $<#.,(./ E) $<#.,(&*$. 7.7"#;!&'" ," <.#7&!. !&)&*$# .)
'","'&7&.,!" (. "#7$ ,"@.(";$ " &,,"@$("#$/ C"7" .) ;$.# $(?&#&(" (. 7.7"#&$
.;!+ $) ;.#@&'&" (. , <#"<>;&!" &,7.(&$!"9 ;.). ")@&($#;. ,$ @.* ?. ;!. ;. -$
'7<)&("/
D. &=$) 7$,.#$9 A;.) 2::9 “<#"<",. '",;&(.#$# )$ <;&'")"=$ .('$!&@$
'"7" .).7.,!" ,($7.,!$) ., )$ .)$"#$'&>, (. )"; <#"=#$7$; (. .;!(&"9
"#.'&.,(" $<#"K&7$'&",.; <#+'!&'$; $) <#".;"#$(" $'.#'$ (. '>7" $<)&'$# )";
44
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 45/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 46/144
)"; -"7#.;/ A(.7+; .) <#"'.;" -&;!>#&'" ;"'&$) ;. =.;!$ ., )$ #.)$'&>, '"!&(&$,$ ?.
;. .;!$).'. .,!#. .) -"7#. 8 )"; "!#"; -"7#.; 8 (. .;!"; '", .) 7.(&" $7&.,!./ E)
-"7#. $'!$ ;"#. )$ ,$!#$).*$9 )$ !#$,;"#7$9 )$ -7$,&*$9 <$#$ ;$!&;$'.# ;;
,.'.;&($(.;/ S; $''&",.; )$ #.$)&*$ ;"#. , .;<$'&" =."=#+&'" 8 ., , !&.7<"-&;!>#&'"9 (",(. .) (.;$##"))" (. )$; ,'&",.; '"=,";'&!&@$; (. .)$"#$'&>, 8
(.;$##"))" (. .!$<$; @&!$).;/
E; <"# .))"9 ?. .) "#&=., (. )$ &,;!#''&>, $!"7+!&'$9 .,!.,(&($ '"7" , <#"'.;"
?. ," ,.'.;&!$ (. )$ &,!.#@.,'&>, (. , <#".;"#9 !&.,. ;; #$'.; $,!.; &,');" (. )$
$<$#&'&>, (. )$; <#&7.#$; '"7<!$("#$; -$'&$ )"; 7.(&$("; (. )"; $"; '$#.,!$ 4:/
P";!.#&"#7.,!.9 ," .; -$;!$ )"; $"; '&,'.,!$ 6:9 '$,(" ;#=. )$ .,;.$,*$
$;&;!&($ <"# '"7<!$("#9 .,!.,(&($ '"7" )$ $<)&'$'&>, (. )$ !.',")"=$ &,"#7+!&'$ <$#$ <#"<"#'&",$# .,;.$,*$9 8 '"7" )$ ;")'&>, !.',")>=&'$ $) <#"'.;" (.
&,;!#''&>, &,(&@&($)&*$($/
C",!&,$,("9 P#.;;.8 2::49 ;.$)$ ?.%
E) .;!(&$,!. (.. '",;.#@$# ., !"(" 7"7.,!" '$<$'&($( <$#$ <#"'.(.# (. "#7$ )&#. ., .) 7$!.#&$) 8 '",;.#@$,(" !#.; <#&,'&<&"; ,($7.,!$).;(. )$ &,;!#''&>, <#"=#$7$% .) (.;$##"))" (.) $!"0.;!7)" ., .) ;" (.)"; ;&;!.7$;9 )$ <$#!&'&<$'&>, $'!&@$ (.) .;!(&$,!. 8 )$ #.$)&7.,!$'&>,
(#$,!. .) ;" (. )"; ;&;!.7$;/ <% 45/
V&;!" (. .;!$ "#7$9 ;. !&.,. ?. )$ &,'"#<"#$'&>, (. 7.!"(")"=$; (. .,;.$,*$
$K&)&$($ <"# '"7<!$("#$ &,'#.7.,!$ )$ .&'&.,'&$ ., )$ !#$,;7&;&>, 8 $(?&;&'&>,
(.) '","'&7&.,!"9 <.#7&!&.,(" )$ 7$,&.;!$'&>, (. =#$,(.; @")7.,.; (.
&,"#7$'&>,9 )$ -"7"=.,&*$'&>, (.) '","'&7&.,!"9 )$ (&;<",&&)&($( 8 )$ <.#7$,.,!.
$'!$)&*$'&>, (. 7&;7"/ E; 78 &7<"#!$,!. &,!.#<#.!$# $(.'$($7.,!. !$,!" .) #") (.
)$; '"7<!$("#$; '"7" -.##$7&.,!$ <$#$ #.<#.;.,!$# .) '","'&7&.,!" '"7" ;
'$#+'!.# (. &,;!#7.,!" <.($=>=&'"/
Materiales Edcativos Comptari9ados <MECs=
46
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 47/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 48/144
Criterios1 )$ ;.).''&>, ?. ;. (.. (. )).@$# $ '$"9 #.?&.#. (. '#&!.#&"; <$#$
.).=&# '",!.,&("; 8 .K<.#&.,'&$; ?. (.., (. "#7$# <$#!. (.) '##')"/
Estrctra1 ;. #.&.#. $ )$ .;!#'!#$ ?. (.. !.,.# !"(" '##')" ., '$,!" $ )";
'",!.,&("; (. )"; <#"=#$7$; .('$!&@";9 8 $ )$; .;!#'!#$; 7.,!$).; ?. =.,.#$, )";
.('$,("; ?. ;. (..#+, (. !"7$# '"7" .K<.#&.,'&$ <$#$ '#.$# ,.@$; .;!#'!#$;
(.) '##')"9 '",@&#!&,(";. ., , <#"'.;" '')&'"/
Metodología1 ;. (..#+ (. !.,.# 7!"("; <$#$ .K!#$.# )"; '#&!.#&"; ?. (.., ;.#
!#$,;7&!&("; " (.;'&.#!"; <$#$ .) .('$,("/
Evalaci6n1 '"7" ;. (.., (. !.,.# ".!&@"; <)$,!.$(";9 ;. (.. (. .@$)$# )$
'",'.<'&>, '##&')$# ., '$,!" $ '$)&($( 8 .&'&.,'&$/
Tipos de Materiales Edcativos Comptari9ados <MECs=;
U,$ =#$, ')$;&&'$'&>, (. )"; MEC; .; )$ <#"<.;!$ <"# T-"7$; D8.# 2::4%
19 ?. .;!+ )&=$($ $) .,"?. .('$!&@" ?. <#.("7&,$ ., .))";% “$)="#!7&'" "
-.#;!&'"”/ U, MEC (. !&<" $)="#!7&'" .; $?.) ., ?. <#.("7&,$ .) $<#.,(&*$.
@$ !#$,;7&;&>, (. '","'&7&.,!";9 (.;(. ?&., ;$. -$'&$ ?&., )" (.;.$ $<#.,(.# 8
(",(. .) (&;.$("# ;. .,'$#=$ (. .,'$<;)$# ;.'.,'&$; &., (&;.$($; (. $'!&@&($(.;
(. $<#.,(&*$. ?. '",('., $) $<#.,(&* (.;(. (",(. .;!+ -$;!$ (",(. (.;.$ )).=$#/
E) #") (.) $)7," .; $;&7&)$# .) 7+K&7" (. )" ?. ;. ). !#$,;7&!./
U, MEC (. !&<" -.#;!&'" .; $?.) ., .) ?. <#.("7&,$ .) $<#.,(&*$.
.K<.#&.,'&$) 8 <"# (.;'#&7&.,!"9 (",(. .) (&;.$("# '#.$ $7&.,!.; #&'"; .,
;&!$'&",.; ?. .) $)7," (.. .K<)"#$# '",.!#$)7.,!./ E) $)7," (.. )).=$# $)
'","'&7&.,!" $ <$#!&# (. )$ .K<.#&.,'&$9 '#.$,(" ;; <#"<&"; 7"(.)"; (. <.,;$7&.,!"9;; <#"<&$; &,!.#<#.!$'&",.; (.) 7,("9 )$; '$).; <.(. ;"7.!.# $ <#.$ '", .)
MEC/
48
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 49/144
-ases %egales
E) <#.;.,!. !#$$"9 .;!+ ,($7.,!$(" ., , '.#<" (. $#!')"; ?. ). ($ ;"<"#!.
).=$)9 (.;<#.,(&("; (. , '",,!" (. ).8.;9 #.=)$7.,!"; 8 (.'#.!";9 ;'.(&("; $ )"
)$#=" (. )$ -&;!"#&$ (. )$ .('$'&>,/ D. !"("; .))"; ;. .,7.#$, )"; &,;!#7.,!";
#(&'"; <.#!&,.,!.; $) '$;"% )$ C",;!&!'&>, N$'&",$) (. )$ R.<)&'$ B")&@$#&$,$ (.
V.,.*.)$9 '", ; )!&7$ #."#7$ #.$)&*$($ ., .) $" 19 )$ L.8 O#=+,&'$ <$#$ )$
P#"!.''&>, (.) N&" 8 (.) A(").;'.,!. 8 )$ L.8 O#=+,&'$ (. E('$'&>, (. 13:/
E,!#. )"; $#!')"; (. )$ C",;!&!'&>, (. )$ R.<)&'$ B")&@$#&$,$ (. V.,.*.)$
19 #..#&("; $ )"; $;<.'!"; ?. '",!&.,., @$)"#.; $ <#"7"@.# ;. <.(., $)(&#
)"; ;&=&.,!.;%
Artíclo >?@1 L$ .('$'&>, .; , (.#.'-" -7$," 8 , (..# ;"'&$) ,($7.,!$)9
.; (.7"'#+!&'$9 =#$!&!$ 8 ")&=$!"#&$/ E) E;!$(" )$ $;7&#+ '"7" ,'&>,
&,(.')&,$). 8 (. 7+K&7" &,!.#; ., !"("; ;; ,&@.).; 8 7"($)&($(.;9 8 '"7"
&,;!#7.,!" (.) '","'&7&.,!" '&.,!&'"9 -7$,;!&'" 8 !.',")>=&'" $) ;.#@&'&" (. )$
;"'&.($( P+=/ 6/ E, .;!. $#!')"9 ;. .@&(.,'&$ )$ &7<"#!$,'&$ (. )$ '&.,'&$ 8
!.',")"=$ '"7" , (.#.'-" -7$,"9 <#"7"@&,(";. .) (..# ;"'&$) ,($7.,!$)
<$#$ )$ "#7$'&>, (.) &,(&@&(" 8 $;9 ;&.,(" .;!. , .,!. <#"('!&@" 8 '#.$!&@" $;+,(";. ., .) #.;<.!" $ !"($; )$; '"##&.,!.; (.) <.,;$7&.,!" 8 ., )$ <$#!&'&<$'&>,
$'!&@$ <$#$ )"; <#"'.;"; (. !#$,;"#7$'&>, ;"'&$) =.,.#$,(" ,$ @&;&>, ,&@.#;$) ?.
)).,$#$ )$; .K<.'!$!&@$; (. $'.#(" $ )$; ,.'.;&($(.; .('$!&@$;/
E, .;!. "#(., (. &(.$;9 ., .) $#!')" 1:3 -$'. #..#.,'&$ $) ;" (. )$; !.',")"=$;
., .) +7&!" .('$!&@" 8 , .;<.'&$) #.'","'&7&.,!" (. )"; &,!.#.;.; <)&'"; .,
'$,!" $ )$ '&.,'&$9 )$ !.',")"=$9 )$ &,,"@$'&>, 8 ; $<)&'$'&>,/ E) $#!')" 1:3
<)$,!.$ ?.% L"; 7.(&"; (. '"7,&'$'&>, ;"'&$)9 <)&'"; 8 <#&@$(";9 (..,'",!#&&# $ )$ "#7$'&>, '&($($,$/ E) E;!$(" =$#$,!&*$#+ ;.#@&'&"; <)&'"; (.
#$(&"9 !.).@&;&>, 8 #.(.; (. &)&"!.'$; 8 (. &,"#7+!&'$9 '", .) &, (. <.#7&!&# .)
$''.;" ,&@.#;$) $ )$ &,"#7$'&>,/ L"; '.,!#"; .('$!&@"; (.., &,'"#<"#$# .)
4
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 50/144
'","'&7&.,!" 8 $<)&'$'&>, (. )$; ,.@$; !.',")"=$;9 (. ;; &,,"@$'&",.;9 ;.=, )";
#.?&;&!"; ?. .;!$).*'$, )$ ).8/ P+=/ /
E; <"# .))"9 ?. )$ !.',")"=$ "#7$ <$#!. (.) .?&<" .('$!&@" 8 ?. .) ("'.,!.
(.. $<#"@.'-$# $) 7+K&7" .;!"; #.'#;";9 -"8 ., ($ ;. '.,!$ '", )"; M$!.#&$).;
E('$!&@"; C"7<!$#&*$("; ?. ;", 78 @$)&";";9 .; (.'	 ;. <.(. $''.(.#
+'&)7.,!. $ )$ &,"#7$'&>,9 )" '$) (.. .K<)"!$#;. ., )$ #$7$ .('$!&@$/ E, ..'!"9
)$ L.8 O#=+,&'$ <$#$ )$ P#"!.''&>, (.) N&" 8 (.) A(").;'.,!.9 ., ; $#!')" 6
;.$)$ ?.% T"("; )"; ,&"; 8 $(").;'.,!.; !&.,., (.#.'-" $ )$ .('$'&>,/
A;&7&;7"9 !&.,., (.#.'-" $ ;.# &,;'#&!"; 8 #.'&&# .('$'&>, ., ,$ .;'.)$9
<)$,!.) " &,;!&!'&>, "&'&$)9 (. '$#+'!.# =#$!&!" 8 '.#'$," $ ; #.;&(.,'&$/ E) E;!$("
(.. '#.$# 8 ;";!.,.# .;'.)$;9 <)$,!.).; . &,;!&!'&",.; "&'&$).; (. .('$'&>,9 (.
'$#+'!.# =#$!&!"9 ?. '.,!., '", )"; .;<$'&"; ;&'";9 &,;!$)$'&",.; 8 #.'#;";
<.($=>=&'"; <$#$ #&,($# ,$ .('$'&>, &,!.=#$) (. )$ 7+; $)!$ '$)&($(/ E,
'",;.'.,'&$9 (.. =$#$,!&*$# , <#.;<.;!" ;&'&.,!. <$#$ !$) &,/ P+=/ 3/
D. &=$) 7$,.#$9 )$ L.8 O#=+,&'$ (. E('$'&>, 8 ; R."#7$ 19 ., ;
$#!')" 21 ;.$)$% L$ .('$'&>, B+;&'$ !&.,. '"7" &,$)&($( '",!#&&# $ )$
"#7$'&>, &,!.=#$) (.) .('$,(" 7.(&$,!. .) (.;$##"))" (. ;; (.;!#.*$; 8 (. ;
'$<$'&($( '&.,!&'$9 !',&'$9 -7$,;!&'$ 8 $#!;!&'$ '7<)&# ,'&",.; (.
.K<)"#$'&>, 8 (. "#&.,!$'&>, .('$!&@$ 8 @"'$'&",$) . &,&'&$#)"; ., .) $<#.,(&*$. (.
(&;'&<)&,$; 8 !',&'$; ?. ). <.#7&!$, .) ..#'&'&" (. ,$ ,'&>, ;"'&$)7.,!. !&)
.;!&7)$# .) (.;." (. ;$.# 8 (.;$##"))$# )$ '$<$'&($( (. ;.# (. '$($ &,(&@&("9 (.
$'.#(" '", ;; $<!&!(.;/ P+=/ 3/
E;!"; $#!')"; 7$,&&.;!$, .) (.#.'-"; (.) @.,.*")$," ., ;.# <#.<$#$(" <$#$ )$
@&($9 8 $(.7+; ?. .) ("'.,!. ., .) <#"'.;" (. .,;.$,*$0$<#.,(&*$.9 .; .) 7+; $<!"
<$#$ '$<$'&!$# . &,,(&# '","'&7&.,!";9 (.;!#.*$; 8 <$#$ "#7$# , &,(&@&(" '$<$*(. @&@&# ., ,$ ;"'&.($(/ E; <"# .;" ?.9 )$ .('$'&>, (.. (&=,&&'$# $) -"7#.
'"7" ;.!" .; (.'	 ?. .;! ., )$ '$<$'&($( (. '","'.#9 '"7<#.,(.# 8 '#.$#
$'!&!(.; ?. ). <.#7&!$, .) (.;$##"))" &,!.=#$) (. )$ <.#;",$)&($(9 ?. )" -$=$ ,
5/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 51/144
&,(&@&(" &(>,." (. <$#!&'&<$# (. "#7$ $'!&@$ ., )"; <#"'.;"; (. !#$,;"#7$'&>,
;"'&$)/
#istema de .aria4les
E, !"($ &,@.;!&=$'&>, .; &7<"#!$,!. <)$,!.$# @$#&$).;9 8$ ?. ;!$; <.#7&!.,
#.)$'&",$# $)=,"; '",'.<!"; 8 -$'., #..#.,'&$ $ )$; '$#$'!.#;!&'$; ?. .)
&,@.;!&=$("# @$ $ .;!(&$#/ A,?. H#!$(" 2::3 <#.&.#. ;$# .) '",'.<!" (.
“.@.,!"”9 .) '$) .; 7+; $7<)&" <.#" .) 7&;7" &,')8. .) !#7&," @$#&$)./ P$#$ .;!$
&,@.;!&=$'&>, )$ @$#&$). ., .;!(&" ;.#+ )$ .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ 8 )$ .,;.$,*$ (. )$-&;!"#&$9 ., !$) ;.,!&(" <$#$ ?. =$#(., #.)$'&>, !$,!" ., )" !.>#&'" '"7" ., )"
<#+'!&'" ;. <#.;.,!$ (. 7$,.#$ '",'.<!$) .) !#7&,"/
De7inici6n Conceptal
A '",!&,$'&>, ;. (.&,. (.;(. .) <,!" (. @&;!$ '",'.<!$) 8 "<.#$'&",$) )$@$#&$). ., .;!(&"%
E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; )$ (.&,. )@$#.*9 T/ 2::49 ?&., ;.$)$ ?. )$
.;!#$!.=&$ (&(+'!&'$9 ;", )$; (&@.#;$; $''&",.; <)$,&&'$($; (.;!&,$($; $ (&#&=&# .)
$<#.,(&*$.9 (",(. .;!+, &,@")'#$("; .) ("'.,!. 8 .) $)7," <$#$ $)'$,*$# )";
".!&@"; <#"<.;!";/ </ 5/
E,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$9 .; )$ ;.).''&>, (. '",!.,&("; '"-.#.,!.;9
&,!.=#$!&@"; 8 (. ;&=,&&'$(" ;"'&$)9 '", , $)!" '",!.,&(" =)"$)9 ?. '",;!#8$
'","'&7&.,!" 8 ;$.#.; R"(#=.* 2::5
51
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 52/144
De7inici6n Operacional
E; , <#"'.;" ?. ;. &,&'&$ '", )$ (.&,&'&>, (. )$; @$#&$).; ., ,'&>, (.
$'!"#.; .;!#&'!$7.,!. 7.(&).; $ )"; ?. ;. ).; ))$7$ &,(&'$("#.;9 C$,$).; 2::69
(.,"7&,$ $ )$ "<.#$'&",$)&*$'&>, (. ,$ @$#&$). '"7" .) “<#"'.;" (. )).@$# ,$
@$#&$). (. , ,&@.) $;!#$'!" $ , <)$," "<.#$'&",$)9 '8$ ,'&>, +;&'$ .; <#.'&;$#
" '",'#.!$# $) 7+K&7" .) ;&=,&&'$(" ?. ;. ). "!"#=$ $ ,$ @$#&$). ., (.!.#7&,$("
.;!(&"” </55/ P$#$ ($# ,$ @&;&>, 7+; ')$#$ (. .;!$ (.&,&'&>, ;. -$#+ ;" (. ,
'$(#" (. "<.#$'&",$)&*$'&>, (. )$ @$#&$). ?. <.#7&!&#+ (.!.#7&,$# $ !#$@; (.)
$,+)&;&; (. &,(&'$("#.; .) '"7<"#!$7&.,!" (. )$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; V.# C$(#"
1/
52
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 53/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 54/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 55/144
)&*$
($; <"# )";("
'.,!.;(.)4
!"$"(.E('
$'&>,M
=,&!&@
$
E;!# $!.=
&$M.!$'"=,&!&@
$
E;!# $!.=&$
(.A
<"8"
&)&($
(
I,!.# # .)$'&
>,
S
# $8$(
"
M$
<$;C",'.
<
!$).;
55
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 56/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 57/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 58/144
.(.)
<# "'.;"-&;!
># &'"(.T#
&))"/
D.!.
# 7&,$#
F$'!& &)
F$'!&
&)&($(M.
U;$#
&";
.,.
1:
11
1
58
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 59/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 60/144
$)(&
(+'!&'" ;&;!.7$!&*$
(" <$# $ $'
&)&!$#
'$
.# &$)
.;
F&,$,
'&$7&.,!"
6/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 61/144
.)$ <
# .,(&*$ .(.) <# "'.;"
-&;!># &'"
(.)$
61
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 62/144
,($
'&>, (.T# &))"/
E,;.$,
*$(.)$H&
M$!.# &$
).('$!&@
S
.)
.''&>,
C
# &!.# &";
1
4
16
15
1
62
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 63/144
;!"# &
$
";&;!
.7$!&*$("
M.!
"(")"=$
E
@$)$'&>,
D
&;.$# 7$!.
# &$).(
E+!"%()"!$*%
+"'al-aa&%
a 0a'!$'
&" l%+'"+l!a&%
+%(!"$&%+
" l%+%()"!$*%+"+0"--%
63
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 64/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 65/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 66/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 67/144
$;8
)";.;!(&$,!.;(.)4!
" $" (.E(
'$'&>
67
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 68/144
, M.
(&$D&@.# ;& &'$($(.)
L&'." B")&
@$# &$,
68
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 69/144
" “H
&)$# &" P&*$,&A,;.)7
&”/
Fuente: Sánchez (2014)
De7inici6n de .aria4lesAprendi9a5e1 E) $<#.,(&*$. '",;&;!. ., $;"'&$# '","'&7&.,!"; <#"<&"; $
'","'&7&.,!"; ,.@"; 8 (. .;!$ 7$,.#$ '",;!#&# ,.;!#"; <#"<&"; ;&=,&&'$(";/
A<#.,(&*$. S&=,&&'$!&@"/ L$ ;&=,&&'$'&>, (.) $<#.,(&*$. ;. #.&.#. $ )$ <";&&)&($(
(. .;!$).'.# @,')"; ;;!$,!&@"; 8 ," $#&!#$#&"; .,!#. )" ?. -$8 ?. $<#.,(.#9 .)
,.@" '",!.,&(" 8 )" ?. 8$ ;. ;$.9 )" ?. ;. .,'.,!#$ ., )$ .;!#'!#$ '"=,&!&@$ (.
)$ <.#;",$ ?. $<#.,(./ A;.)9 '&!$(" <"# S$,!&))$,$9 2::5/
6
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 70/144
Cognici6n1 É) !#7&," '"=,&'&>, .!&7")>=&'$7.,!. (.) )$!, '"=,&!&@"9 ;&=,&&'$
$<#"K&7$($7.,!.% #$*",$#9 . &7<)&'$ .) '","'&7&.,!" $)'$,*$(" 7.(&$,!. .) ..#'&'&"
(. )$; $')!$(.; 7.,!$).;9 )" '$) ,"; )).@$ $ (.('&# )$ .K&;!.,'&$ (. , !&<" (.
-$&)&($( $ )$ '$) (.,"7&,$7"; '"7" $')!$( " '$<$'&($( 7.,!$)9 )" $ ; @.* ,"; <.#7&!. ";.#@$# '", 7+; (.!.,&7&.,!" ) !#7&," 7.,!. (.&,&(" '"7" $')!$(
&,!.).'!$)9 $'!$,(" (.,!#" (. )"; 7$#'"; (.) <.,;$7&.,!"9 )$ 7.7"#&$9 )$
&7$=&,$'&>, 8 )$ @"),!$(/ C", !"(" .;!"9 ;&, .7$#="9 .;!$; "#7$; (. .K<#.;$# )"
?. .; '"=,&'&>, ," <$#.'. )).@$#,"; 78 ).";9 7+; $, '$,(" (.;.$7"; .K<)&'$# "
(.&,&# )$ '"=,&'&>, '"7" ,$ '&.,'&$/
C"7<#.,;&>,/ E,!.,(&7&.,!" (. ,$ ;&!$'&>,9 ".!"9 $'",!.'&7&.,!" " .,,'&$'&>,9
$; '"7" (. )"; ;7")"; 8 <.,;$7&.,!"; ., .) &7<)'&!"/ C)&"#(9 M/9 2::5/Conocimiento1 .;9 <"# ,$ <$#!.9 .) .;!$(" (. ?&., '","'. " ;$. $)="9 8 <"# "!#"
)$("9 )"; '",!.,&("; ;$&("; " '","'&("; ?. "#7$, <$#!. (.) <$!#&7",&" ')!#$) (.
)$ H7$,&($(/
Destre9a1 D. (&.;!#"/ / H$&)&($(9 $#!.9 <#&7"# " <#"<&.($( '", ?. ;. -$'. $)="/
D&$=,";!&'$#/ D. (&$=,>;!&'"/ !#/ R.'"=.# 8 $,$)&*$# ($!"; <$#$ .@$)$# <#").7$; (.
(&@.#;$ ,$!#$).*$/
Did2ctica1 (&;'&<)&,$ '&.,!&'"0<.($=>=&'$ ?. !&.,. '"7" ".!" (. .;!(&" )";
<#"'.;"; 8 .).7.,!"; .K&;!.,!.; ., )$ .,;.$,*$ 8 .) $<#.,(&*$./ E;9 <"# !$,!"9 )$
<$#!. (. )$ <.($="=$ ?. ;. "'<$ (. )"; ;&;!.7$; 8 7!"("; <#+'!&'"; (. .,;.$,*$
(.;!&,$("; $ <)$;7$# ., )$ #.$)&($( )$; <$!$; (. )$; !."#$; <.($=>=&'$;/
Ense8an9a1 .; ,$ $'!&@&($( #.$)&*$($ '",,!$7.,!. 7.(&$,!. )$ &,!.#$''&>, (.
.).7.,!";% , <#".;"# " ("'.,!.9 ," " @$#&"; $)7,"; " (&;'.,!.; 8 .) ".!" (.
'","'&7&.,!"/
Estímlo1 .; , $'!"# .K!.#," " &,!.#," '$<$* (. <#"@"'$# ,$ #.$''&>, <";&!&@$ "
,.=$!&@$ ., ,$ '))$ "#=$,&;7"/Estrategias; P#"'.(&7&.,!";9 '",,!" (. <$;"; " -$&)&($(.; ?. , $)7,"
$(?&.#. 8 .7<).$ (. "#7$ &,!.,'&",$) '"7" &,;!#7.,!" ).K&). <$#$ $<#.,(.#
;&=,&&'$!&@$7.,!. 8 ;")'&",$# <#").7$; 8 (.7$,($; $'$(7&'$;/ D$* B$##&=$9
C$;!$.($ 8 L).9 2::59 '&!$($ <"# H.#,+,(.*9 2::5/
7/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 71/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 72/144
#igni7icado1 ., #.)$'&>, $) ;&=," )&,=W;!&'"9 ;.=, S$;;#.9 .; .) '",!.,&(" 7.,!$)
?. ). .; ($(" $ .;!. ;&=," )&,=W;!&'"/ E; .) '",'.<!" " &(.$ ?. ;. $;"'&$ $) ;&=," .,
!"(" !&<" (. '"7,&'$'&>,9 '"7" .; .) '",!.,&(" 7.,!$)/ É;!. (.<.,(. (. '$($
<.#;",$9 8$ ?. '$($ ,$ ). $;&=,$ , @$)"# 7.,!$) $) ;&=,&&'$("9 <.#" <"# '",@.,'&>, .;!. ;&=,&&'$(" (.. ;.# &=$) <$#$ #.$)&*$# ,$ '"7,&'$'&>, ><!&7$/
#igni7icativo1 . ($ $ .,!.,(.# " '","'.# '", <#.'&;&>, $)="/
72
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 73/144
CA*ITU%O III
MARCO METODO%$GICO
E) ;&=&.,!. '$<!)" $,$)&*$ 8 (.;'#&. )"; 7!"("; .7<).$("; <$#$ )).@$# $ '$"
)$ &,($=$'&>, (.) <#").7$ <)$,!.$(" $; <.;9 ;. .;!$).'. )$ 7"($)&($(9 .) !&<"9 .)
,&@.) 8 .) (&;." (. )$ &,@.;!&=$'&>, )$ <")$'&>,9 )$ 7.;!#$9 )$; !',&'$; 8 )";
&,;!#7.,!"; (. #.'").''&>, (. ($!";9 )$ @$)&(.* 8 )$ '",&$&)&($( (. )"; 7&;7";/
Tipo de Investigaci6n
L$ ;.).''&>, (.) !&<" (. &,@.;!&=$'&>, (.!.#7&,$#+ .) (&;."9 .) 7.;!#."9 )";
($!"; ?. ;. #.'").'!$#+, 8 .) <#"'.(&7&.,!" ?. ;. !&)&*$#+ <$#$ ; #.'").''&>,/
A-"#$ &.,9 .) !&<" (. &,@.;!&=$'&>, !&)&*$($ ., .) .;!(&" (.) <#").7$ <)$,!.$("9 .;
)$ (.;'#&<!&@$ 7"($)&($( <#"8.'!" $'!&).9 8$ ?.9 )$ &,@.;!&=$'&>, ;. '",'.,!#$ ., )$
&,"#7$'&>, ;7&,&;!#$($ <"# (&@.#;$; .,!.; &7<#.;$;/
S"#. .;!. <$#!&')$#9 A#&$; 2::% 4 ;.$)$ ?. “U, .;!(&" (.;'#&<!&@" .; ,
!&<" (. 7.!"(")"=$ $ $<)&'$# <$#$ (.('&# , &., " '&#',;!$,'&$ ?. ;. .;!
<#.;.,!$,(" ;. $<)&'$ (.;'#&&.,(" !"($; ;; (&7.,;&",.;9 ., .;!. '$;" ;. (.;'#&. .)
>#=$," ".!" $ .;!(&$#”/ P"# "!#$ <$#!.9 .;!. !&<" (. &,@.;!&=$'&>, .;!+ .,7$#'$($
$" .) .,"?. (. )$ 7.!"(")"=$ '$,!&!$!&@$9 (.&(" $) ;" 8 $ )$ $<)&'$'&>, (.
!',&'$;9 &,;!#7.,!"; 8 .;!#$!.=&$; ,.'.;$#&$ ?. <#"<"#'&",., 8 $'&)&!., !"($ )$
&,"#7$'&>, ,.'.;$#&$ ;"#. )$; @$#&$).; .;!$).'&($;/ C$. (.;!$'$# ?. <$#$ .))" ;.
#.'"=., 8 ;. $,$)&*$, ($!"; '$,!&!$!&@"; '8" .;!(&" ,.'.;&!$ )$ $<)&'$'&>, (.
7"(.)"; 7$!.7+!&'"; 8 .;!$(;!&'";/ E;!. .;!(&" ,"; <.#7&!&#+ (&$=,";!&'$#
<#").7$; ?. ;. .@&(.,'&., 8 $; 7."#$# )$ #.$)&($( (. .;!. .,>7.," . &,'"#<"#$# ,.@"; .,"?.; 8$ ;.$ (. .,;.$,*$ '"7" (. $<#.,(&*$.9 <$#$ 7."#$# .;$ <#+'!&'$/
73
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 74/144
Nivel de la Investigaci6n
S.=, A#&$; 2::% 49 .) ,&@.) (. )$ &,@.;!&=$'&>, -$'. #..#.,'&$ “$) =#$(" (.
<#",(&($( '", ?. ;. $"#($ , ".!" " .,>7.,"”/ E, .;!. ;.,!&("9 .) ,&@.) (. )$
&,@.;!&=$'&>, #.$)&*$($ .; (. ,("). <#"8.'!&@"/ S.=, H#!$(" (. B$##.#$ 2::69 “E)
,&@.) <#"8.'!&@"9 .; $?.) &,!.,!$ <#"<",.# ;")'&",.; $ ,$ ;&!$'&>, (.!.#7&,$($/
I7<)&'$ .K<)"#$#9 (.;'#&	 .K<)&'$# 8 <#"<",.# $)!.#,$!&@$; (. '$7&"9 8 ,"
,.'.;$#&$7.,!. ..'!$# )$ <#"<.;!$”/
Dise8o de la Investigaci6n
E, '$,!" $) (&;." (. &,@.;!&=$'&>,9 .;!. ," .; 7+; ?. )$ .;!#$!.=&$ =.,.#$) ?.$("<!$ .) &,@.;!&=$("# <$#$ #.;<",(.# $) <#").7$ <)$,!.$("/ E, $!.,'&>, $) (&;."9 )$
&,@.;!&=$'&>, ;. ')$;&&'$ .,% ("'7.,!$)9 (. '$7<" 8 EK<.#&7.,!$) ;.=,
A#&$;2::5/
S.=, .) 7$,$) (. )$ UPEL 2::5 ;. .,!&.,(. <"# &,@.;!&=$'&>, (. '$7<"9.) $,+)&;&; ;&;!.7+!&'" (. <#").7$; ., )$ #.$)&($( '", .) <#"<>;&!" &., ;.$(. (.;'#&&#)";9 &,!.#<#.!$#)";9 .,!.,(.# ;; ,$!#$).*$ 8 $'!"#.;'",;!&!8.,!.9 .K<)&'$# ;; '$;$; 8 ..'!";9 " <#.(.'&# ; "'##.,'&$9
-$'&.,(" (. 7!"("; '$#$'!.#;!&'"; (. '$)?&.#$ (. )"; <$#$(&=7$; ".,"?. " (. &,@.;!&=$'&>, '","'&("; " ., (.;$##"))"/ <13
E;!$ &,@.;!&=$'&>, .;!+ &'$($ (.,!#" (. )$ 7"($)&($( (. &,@.;!&=$'&>, (.
'$7<"9 .;!$ !&.,. '"7" <#"<>;&!" )$ (.;'#&<'&>,9 &,!.#<#.!$'&>,9 .,!.,(.# )$
,$!#$).*$ (.) <#").7$9 (.&(" $ ?. ;. #.$)&*$#$ ., .) )=$# (",(. ;. <#.!.,(.
";.#@$# 8 '",;!$!$# )$; .;!#$!.=&$; (. .,;.$,*$ !&)&*$($; <"# .) ("'.,!.9 (",(. ;.
.;!$).'.#+ )$ &,!.#$''&>, .,!#. )"; ".!&@"; (.) .;!(&" 8 )$ #.$)&($(/ P"# '",;&=&.,!.9 )$ .;!#$!.=&$ !&)&*$($ <$#$ ($# #.;<.;!$ $) <#").7$ <)$,!.$(" .; )$
.;!$).'&($ ., .) (&;." &)&"=#+&'"9 8$ ?.9 )$ <#.;.,!. &,@.;!&=$'&>, .;!+
,($7.,!$($ ., #.@&;&>, ;&;!.7+!&'$9 #&=#";$ 8 <#",($ (. 7$!.#&$) ("'7.,!$) (.
'$)?&.# ')$;.9 <$#$ $; <"(.# <#.;.,!$# #.;)!$("; '"-.#.,!.;/ D. &=$) 7$,.#$9
74
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 75/144
.#", !&)&*$("; )"; ;&=&.,!.; <#"'.(&7&.,!";% $,+)&;&;9 ;,!.;&;9 (.(''&>,9
&,(''&>,9 .,!#. "!#";/
Modalidad de la Investigaci6n1
E) <#.;.,!. <#"8.'!" &,@.;!&=$!&@" ;. #.$)&*$ $" )$ 7"($)&($( (.) <#"8.'!"
$'!&).9 8$ ?. .) (.;!&," &,$) (.) <#"8.'!" .; $!.,(.# )$; ,.'.;&($(.; .;<.'&'$;
(.!.#7&,$($; ., )$ &,($=$'&>, (. )$ <#").7+!&'$ <)$,!.$($9 <$#$ .))" ;. <#.;.,!$#+,
(&@.#;$; <#"<.;!$; ?. ;. <"(#+, )).@$# $ '$"9 ;& $; ;. (.;./ A-"#$ &.,9 .) M$,$)
(. !.;&; (. =#$(" (. .;<.'&$)&*$'&>, 8 7$.;!#$ 8 !.;&; ("'!"#$).; (. )$ U,&@.#;&($(
P.($=>=&'$ EK<.#&7.,!$) L&.#!$("# FUNDUPEL9 2::9 .K<#.;$ ?. .) <#"8.'!"
$'!&). .; “)$ &,@.;!&=$'&>,9 .)$"#$'&>, 8 (.;$##"))" (. ,$ <#"<.;!$ (. 7"(.)"
"<.#$!&@" @&$). <$#$ ;")'&",$# <#").7$;9 #.?.#&7&.,!"; " ,.'.;&($(.; (.
"#=$,&*$'&",.; " =#<"; ;"'&$).; <.(. #..#&#;. $ )$ "#7)$'&>, (. <")!&'$;9
<#"=#$7$;9 !.',")"=$;9 7!"("; " <#"'.;";”/
*o4laci6n
S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#!" M$#!&,; 2::5% 1169 (.&,., <")$'&>, (. ,$
(.!.#7&,$($ &,@.;!&=$'&>,9 “$) '",,!" (. ,&($(.; (. )$; ?. ;. (.;.$ "!.,.# &,"#7$'&>, 8 ;"#. )$; ?. ;. @$, $ =.,.#$# '",');&",.;”/
E, .;. '$;"9 <$#$ )).@$# $ '$" .) .;!(&" <)$,!.$(" ;. !#$$> '", ,$ <")$'&>,
.;!&7$($ (. 421 .;!(&$,!.; 7&K!";9 )"; '$).; '"##.;<",(., $ )"; <#".;"#.; (.) 4!"
$" (.) C&')" D&@.#;&&'$("9 !#," (&#," 8 @.;<.#!&," (.) L&'." B")&@$#&$," H&)$#&"
P&*$,& A,;.)7&” (.) E;!$(" T#&))" !"("; <.#!.,.'&.,!.; $) <.#&"(" .;'")$# 2:10
2:14/
Mestra
S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 1159 (.&,., )$ 7.;!#$ '"7"% “)$
.;'"=.,'&$ (. ,$ <$#!. #.<#.;.,!$!&@$ (. ,$ <")$'&>,9 '8$; '$#$'!.#;!&'$;
#.<#"('. (. )$ 7$,.#$ 7+; .K$'!$ <";&)./ P"# )" !$,!"9 (. 15 <#".;"#.; 7&K!"; ?.
75
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 76/144
#.<#.;.,!$, .) !"!$) (. )$ <")$'&>,9 ;")" ;. !#$$> '", ,$ 7.;!#$ '","#7$($ <"#
1 (. )$ <")$'&>, !"!$)9 )$ '$) .?&@$). $ : <#".;"#.; #.<#.;.,!$,!.; .) 4!" $"
(.) C&')" D&@.#;&&'$("/
+racci6n de Mestreo1
FM : 15
FM :965 <"#'.,!$. (. )$ 7.;!#$ !"7$($/
TBcnica de recolecci6n de datos
S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 1259 (.&,., )$; !',&'$; (. #.'").''&>, (.
($!"; '"7"% “)$; (&;!&,!$; "#7$; " 7$,.#$; (. "!.,.# )$ &,"#7$'&>,”/ L$; !',&'$;
?. ;. !&)&*$#", <$#$ )$ ..''&>, (. )$ <#.;.,!. &,@.;!&=$'&>,9 ;", )$; ;&=&.,!.;%
%a O4servaci6n Indirecta no *articipante
S.=, S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 129 “)$ ";.#@$'&>, &,(&#.'!$ ;.
)).@$ $ '$" '$,(" .) &,@.;!&=$("# .,!#$ ., '","'&7&.,!" (.) -.'-" " .,>7.," $
!#$@; (. )$; ";.#@$'&",.; #.$)&*$($; $,!.#&"#7.,!. <"# "!#$ <.#;",$”/
%a EntrevistaS$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 1:9 ;";!&.,., ?. “)$ .,!#.@&;!$ .; ,$
!',&'$ ?. <.#7&!. "!.,.# ($!"; 7.(&$,!. .) (&$)"=" ?. ;. #.$)&*$ .,!#. ("; " 7+;
<.#;",$; '$#$ $ '$#$% .) .,!#.@&;!$("# “&,@.;!&=$("#” 8 .) .,!#.@&;!$(" )$ &,!.,'&>, .;
"!.,.# &,"#7$'&>, ?. <";.$ .;!. )!&7"”/ P"# 7.(&" (. )"; <#"'.(&7&.,!"; $,!.;
<)$,!.$("; ;. "!@" )$ &,"#7$'&>, ,.'.;$#&$ <$#$ #.=&;!#$#9 $,$)&*$# . &,!.#<#.!$#
!"("; )"; ($!"; <)$;7$("; $ )" )$#=" (. !"($ )$ &,($=$'&>, (. )$ <#.;.,!.
&,@.;!&=$'&>,/
Instrmentos de recolecci6n de datos1
S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 19 7$,&&.;!$, ?. “, &,;!#7.,!" (.
#.'").''&>, (. ($!"; .;9 ., <#&,'&<&"9 '$)?&.# #.'#;" (.) '$) <.($ @$).#;. .)
&,@.;!&=$("# <$#$ $'.#'$#;. $ )"; .,>7.,"; 8 .K!#$.# (. .))"; &,"#7$'&>,”/ P$#$ )$
76
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 77/144
"!.,'&>, (. )"; ($!"; #.?.#&("; ., )$ &,($=$'&>, (. )$ <#").7+!&'$ <)$,!.$($ ;.
!&)&*" .) =&>, (. .,!#.@&;!$; "#7$)&*$($ $<)&'$(" $) <.#;",$) <#".;"#$) (.) L&'."
B")&@$#&$," H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&” (.) M,&'&<&" M"!$!+, (.) E;!$(" T#&))"/
S.=, S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 1429 “.) =&>, (. .,!#.@&;!$"#7$)&*$($ ;. $;$ ., , )&;!$(" &" (. <#.=,!$;9 '8" "#(., 8 #.($''&>,
<.#7$,.'. &,@$#&$).”/
.alide9
S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 129 (.&,., )$ @$)&(.* (. , &,;!#7.,!"
'"7"% “'"7" )$ $;.,'&$ (. ;.;="/ R.<#.;.,!$ )$ #.)$'&>, .,!#. )" ?. ;. 7&(. 8
$?.))" ?. #.$)7.,!. ;. ?&.#. 7.(&#”/ L$ @$)&(.* (.) &,;!#7.,!" !&)&*$(" <$#$ )$
#.'").''&>, (. ($!"; .; )$ #..#.,!. $) 7!"(" (. @$)&(.* (. '",!.,&(" 8$ ?.9 )$
7&;7$ !#$!$ (. (.!.#7&,$# -$;!$ (",(. )"; !.7; (.) &,;!#7.,!" .7<).$(" ;",
7.;!#$ #.<#.;.,!$!&@$ (. )$; @$#&$).; .;!(&$($; $ )" )$#=" (. )$ &,@.;!&=$'&>,/
Con7ia4ilidad del instrmento1
S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 159 (.&,., )$ '",&$&)&($( (. ,
&,;!#7.,!" '"7"% “)$ $;.,'&$ (. .##"# $).$!"#&" ., , &,;!#7.,!" (. #.'").''&>,
(. ($!";/ R.<#.;.,!$ )$ &,).,'&$ (.) $*$# ., )$ 7.(&($ .; (.'	 .; .) =#$(" ., ?.
)$; 7.(&'&",.; .;!+, )&#.; (. )$ (.;@&$'&>, <#"('&($ <"# )"; .##"#.; '$;$).;”/ D.
7"(" ?.9 .) 7.(&" $ !&)&*$# <$#$ (.!.#7&,$# )$ '",&$&)&($( (.) &,;!#7.,!"
!&)&*$(" .;9 .) 7!"(" (. (&@&;&>, <"# 7&!$(.;/
S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::59 (.&,., $) 7!"(" (. (&@&;&>, <"# 7&!$(.;9
'"7" $?.) (",(.% “;. <.(. .;!$).'. )$ '",&$&)&($( (.) &,;!#7.,!" (&@&(&,(")"
., ("; 7&!$(.; .?&@$).,!.; ;&7&)$#.; ., =#$(" (. (&&')!$( <"# ..7<)" 8
$;&=,$,(" , <,!$. $ '$($ <$#!./ S& $7"; <,!$.; ;", 78 ;&7&)$#.; <$#$ ,7&;7" ;.!"9 .) &,;!#7.,!" ," ;>)" !&.,. )$ '",&$&)&($( ;&," !$7&, '",;&;!.,'&$
&,!.#,$”/ P"# '",;&=&.,!.9 )$ !',&'$ $ !&)&*$# <$#$ '"7<#"$# )$ '",&$&)&($( (.)
&,;!#7.,!" !&)&*$(" .; .) #..#.,!. $ )$ 7"($)&($( (. P.$#;",S<.#$7$,0B#",/
F"#7)$ $<)&'$($ $) 7!"(" (. )$; ("; 7&!$(.;%
77
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 78/144
2# :
FORMULA% # SB
1 [ # :
S&.,(" # :9 )$ '"##.)$'&>, (. P.$#;", .,!#. )$; ("; 7&!$(.; (.) !.;!/ F"#7)$ (.
P.$#;",S<.#$7$,0B#",9 <$#$ .;!(&$# .) '".&'&.,!. (. , !.;! '$, $7.,!$ "
(&;7&,8. ; )",=&!(9 .; (.'	 ; ,7.#" (. !.7;/
\ #"
F"#7)$% # SB
1 [ \01 # :
78
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 79/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 80/144
F"!" S-" ;2/15<
E, .;!. !.7 .) 6 (. )"; .,'.;!$("; ;.).''&"," )$ "<'&>, “ siempre” '", )"
?. ;. <.(. $$# ?. .;!$ 7.;!#$ <")$'&",$) '",;&(.#$ ?. )$ .K<.#&.,'&$;
&,!.=#$("#$; ;", ,($7.,!$).; <$#$ <#"7"@.# )$ &,!.=#$'&>, (. )"; .;!(&$,!.;/ P"#
"!#" )$(" , 26 '",;&(.#$ ?. “a veces” (.. .;!$# "#&.,!$($ $" ,$ .K<.#&.,'&$
&,!.=#$("#$ )$ "#7$'&>, ("'.,!./ E;!" .@&(.,'&$ ?. $) 7"7.,!" (. (&;.$# ,
7$!.#&$) .('$!&@" '"7<!$#&*$(" )"; ("'.,!.; (.., '",;&(.#$# )$ .K<.#&.,'&$
&,!.=#$("#$ $ &, (. <"(.# )"=#$# )"; ".!&@"; ?. <.#;&=. '", ; <#+'!&'$ ,$
&,!.#<#.!$'&>, @&@$ (. )$ -&;!"#&$ )"'$) <$#$ '"7<#.,(.# ; "#&=., 8 .) (. )$ ;"'&.($(
., ?. @&@./
Dimensi6n Integraci6nCadro Dimensi6n Integraci6n
F"!"= Sa-" ;2/15<
Ilstraci6n Distri4ciFn porcental de Resltados Dimensi6n Integraci6n
F.,!.% S$,'-.* 2:16
Item Nº 2: Al planificar se incluyen orientaciones didácticas para la integración de
todos los estudiantes con criterio de pertinencia refle!i"a e inno"ación co#o apoyo
en su proceso de aprendi$a%e
P$#$ .) !.7; 2 )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ nnca
6:9 ., )" ?. #.;<.'!$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces 19269 )" ?. &,(&'$ , 7$8"#
<"#'.,!$. '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$ siempre 1396 <"# )" ?. ;. <.(. '",')&#
?. $ @.'.; ., )$ <)$,&&'$'&>, $'$(7&'$ ," .K&;!. "#&.,!$'&>, (&(+'!&'$ <$#$ )$
&,!.=#$'&>, (. )$ <")$'&>, .;!(&$,!&)/
8/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 81/144
Item N 1 %os niveles de estrategia pedag6gica a7ectan a todos los elementos
implicados en el acto edcativo
P$#$ .) !.7; )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$9 nnca
659269 8 '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$ siempre ;. "!@" , 1926 )" ?. &,(&'$
, 7$8"# <"#'.,!$. '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$ a veces 1296 9 <"# )" ?. ;. <.(.
'",')&# ?. ., .) )&'." ," <#"<",. "#&.,!$'&",.; $ ("'.,!.;9 .;!(&$,!.;9
$(7&,&;!#$!&@" .,!#. "!#"; <$#$ !#$,;.#&# '","'&7&.,!" 8 @$)"#.; ., )$ $!.,'&>, (. )$;
,.'.;&($(.; .;<.'&$).; (.) .;!(&$,!./
Item N ; Considera e las estrategias did2cticas son venta5osas en la
interrelaci6n del proceso edcativo;
P$#$ .) !.7; 4 )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces
659269 '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$ nnca ;. )"=#> ;.=, )"; .,'.;!$("; ,
19269 )" ?. &,(&'$ , 7.,"# <"#'.,!$. '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$ siempre
12969 .;!" &,(&'$ ;.=, )$ &,"#7$'&>, ?. ., .) )&'." ;. '#.$ .;<$'&"; <$#$ )$
&,!.=#$'&>, (.) ("'.,!. 8 )"; .;!(&$,!.;/
S.=, D.,&; 2:: .; !$,!$ )$ &,).,'&$ (.) <";&!&@&;7" ., )$ .('$'&>,
!#$(&'&",$) 8 .) 7"(" (. <.,;$7&.,!" #.(''&",&;!$ ?. )$ <#+'!&'$ .('$!&@$ ;.
#$=7.,!$ .) $,+)&;&; (. )$ #.$)&($( &7<";&&)&!$,(" )$ '",;!#''&>, (.) '","'&7&.,!"
<.#!&,.,!. 8 ;&=,&&'$!&@" '$<$* (. $"#($# )"; <#").7$; (. )$ ;"'&.($(9 <"# )" '$)
)$; &,;!&!'&",.; .('$!&@$; (.., $@$,*$# ., )$ .,;.$,*$ (.) <$;$(" <$#$ -$'.# ,
7."# !#"/
Dimensi6n Estrategias de Aprendi9a5e
Cadro Estrategias de Aprendi9a5e
81
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 82/144
F.,!. S$,'-.*2:16
Ilstraci6n Resltados de indicadores Dimensi6n Estrategias de Aprendi9a5eF.,!. S$,'-.*2:16
3tem N H; Utili9a el s4ra!ado como estrategia para re7or9ar los conocimientos
de los estdiantes en s tra4a5o de ala;
P$#$ .) !.7; 6 )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ siempre
4969 8 a veces 1926 <"# )" ?. ;. <.(. '",')&# ?. .) )&'." '",;&(.#$ <";&).
)$ <.;!$ ., <#+'!&'$ (. $'!&@&($(.; (. .;!#$!.=&$; (. &,!.=#$'&>, ., )"; ,.@";
<$#$(&=7$; ., )$ (&@.#;&($( .;!(&$,!&)9 7&.,!#$; )$ $)!.#,$!&@$ nnca 26 )" ?.
&,(&'$ , <"#'.,!$. 7.,"# '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$/
Item N ; En s pr2ctica edcativa emplea los mapas conceptales como
estrategia e permita a todos los estdiantes la adisici6n de conocimientos !
desarrollo de ha4ilidades
P$#$ .) !.7; 5 )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces
496 9 siempre 969)" ?. &,(&'$ , 7$8"# <"#'.,!$. '", #.;<.'!" $ )$
$)!.#,$!&@$ nnca 13969<"# )" ?. ;. <.(. '",')	 ?. ., , <"#'.,!$. )";
("'.,!.; "#&.,!$, $ )"; .;!(&$,!.; $ .;!$# <#.<$#$(" <$#$ $;7&# )$ &,!.=#$'&>, (.
.;!(&$,!.;/
Item N J; De las actividades reali9adas en los am4ientes de aprendi9a5e e7ect:a
na evalaci6n con los estdiantes para determinar los posi4les errores !
me5orarlos
P$#$ .) !.7; )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces
396 8 siempre '", 12969 <"# )" !$,!" .) !"!$) (. ("'.,!.; .,'.;!$("; 7.,'&",$
?. $ @.'.; ..'!$, .@$)$'&>, '", )"; .;!(&$,!.; <$#$ &(.,!&&'$# . &,!.#,$)&*$#
82
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 83/144
$'!&!(.; 8 '#..,'&$; $)#.(.("# (. &,!.=#$'&>, '"7" '",'.<!"; +;&'"; (. !#$$" .,
)$ ;?.($ (. , '",;.,;" $)#.(.("# (. , ).,=$. 8 ,$ '",'.<!$)&*$'&>,
7,&7"; '"7,.;/
Item N K; En la pr2ctica edcativa 7omenta la motivaci6n de todos los
estdiantes
P$#$ .) !.7; 3 )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces
31926 8 siempre 13969 )" ?. (.!.#7&,$ ?. ., .) )&'." ".!" (. .;!(&" ;.
;'$ &(.,!&&'$'&>, 8 @$)"#.; (. 7"!&@$'&",.;9 &,!.#;9 '$<$'&($(.; (. $<#.,(&*$. 8
.;!&)" '"=,&!&@";9 <$#$ $;!$# $(.'$($7.,!. )$ #.<.;!$ .('$!&@$/
F&,$)7.,!.9 .) $,+)&;&; (. )"; #.;)!$("; (. )"; !.7; (.;(. 1 $) 3 (.;!&,$(" $
"!.,.# &,"#7$'&>, ;"#. .) (&$=,";!&'" (. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. $<#.,(&*$.
!&)&*$($; <"# .) " )"; ("'.,!.; ., )$ &,!.=#$'&>, (. )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$/
P.#7&!. '",')&# ?. )$ <#$K&; (&(+'!&'$ (. )"; ("'.,!.; <$#$ )$ &,!.=#$'&>, .; '$#.,!.9
., )$ 7$8"#$ (. )"; '$;";9 )" '",)).@$ $ )$ <"'$ "#7$'&>, 8 .;'$;$ '#.$'&>, (.
.;<$'&"; (. #.).K&>, <$#$ )"=#$# )$ &,!.=#$'&>, '", )"; .;!(&$,!.; )$
&7<).7.,!$'&>, (. )$ "#7$'&>, 8 '$<$'&!$'&>, ("'.,!. ., .) +7&!" (. .,;.$# .)
<#"'.;" -&;!>#&'" (. T#&))" .; , 7.'$,&;7" <$#$ .) )"=#" (. )$ .('$'&>, <$#$
!"("; 8 !"($;9 ;&, .K');&>,9 .; )$ @$ <$#$ '",;")&($# ,$ &,;!&!'&>, ?. .('$ <$#$
)$ (&@.#;&($(9 .) #.;<.'!" 8 )$ !").#$,'&$/
Dimensi6n +acti4ilidad del Mercadeo
Cadro +recencia de la dimensi6n 7acti4ilidad del mercadeo
F.,!.; S+,'-.* 2:16
83
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 84/144
Ilstraci6n Dimensi6n +acti4ilidad del mercado
F.,!.% S$,'-.* 2:16
3tem N L1 Tiene disposici6n para participar en talleres de actali9aci6n docente
so4re estrategias did2cticas de integraci6n para la ense8an9a de la historia
tr5illana
C", #.;<.'!" $) !.7; .) <"#'.,!$. (. #.;<.;!$ <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ siempre
. (. , 1::9 <"# )" !$,!" .) !"!$) (. )"; ("'.,!.; .,'.;!$("; .;!+, (&;<.;!"; $
<$#!&'&<$# ., !$)).#.; (. $'!$)&*$'&>, ("'.,!. ;"#. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (.
&,!.=#$'&>, <$#$ )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ !#&))$,$/
Item N >?; Cree e es 4ene7icioso para s 7ormaci6n docente participar en
talleres so4re estrategias did2cticas de integraci6n para la ense8an9a de la
historia tr5illana en todos los am4ientes edcativos;
C", #.;<.'!" $) !.7; 1: .) <"#'.,!$. (. #.;<.;!$ <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ siempre . (.
, 1::9 <"# )" !$,!" .) !"!$) (. )"; ("'.,!.; .,'.;!$("; .;!+, (&;<.;!"; $ <$#!&'&<$# ., <$#!&'&<$# ., !$)).#.; ;"#. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, <$#$ )$
.,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ !#&))$,$ ., !"("; )"; $7&.,!.; .('$!&@";/
Dimensi6n +acti4ilidad TBcnica
Cadro Resltados de Dimensi6n +acti4ilidad TBcnica
F.,!.% S$,'-.* 2:16
84
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 85/144
Ilstraci6n Dimensi6n +acti4ilidad TBcnica
F.,!.% S+,'-.*2:16
3tem N >>; Considera e el liceo tiene posi4ilidades de contrataci6n de
especialistas ienes sean los encargados de los talleres de 7ormaci6n so4re
estrategias did2cticas de integraci6n para la ense8an9a de la historia tr5illana
P$#$ .) !.7 11 .) <"#'.,!$. (. #.;<.;!$ <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces 1396 8
)$ $)!.#,$!&@$ Nnca 319269 89 .;!$ &,"#7$'&>, 7.;!#$ , $)!" <"#'.,!$. ?. .)
L&'." B")&@$#&$," H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&9 ," '.,!$ '", #.'#;" <$#$ )$ '",!#$!$'&>,
(. .;<.'&$)&;!$ <$#$ )$ "#7$'&>, (. )"; ("'.,!.; ., .) +#.$ (. -&;!"#&$/
Item N >@; *osee el liceo, eipos tecnol6gicos como video 4eam, C*U,
impresora, entre otros;, e permitan la reali9aci6n de talleres de 7ormaci6n
docente
E, .) !.7; 12 .) <"#'.,!$. (. #.;<.;!$ <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ siempre 969
'", #.;<.'!" $ $)!.#,$!&@$ “a veces” 659269 7&.,!#$; ?. nnca 59269 )" ?.(.!.#7&,$ ?. .) L&'." '.,!$ '", .?&<" !.',")>=&'" $<#"<&$(" ?. <.#7&!$ ?. )$
#.$)&*$'&>, (. !$)).#.; (. "#7$'&>, ("'.,!./
Dimensi6n +acti4ilidad Econ6mica
Cadro +recencia de Dimensi6n +acti4ilidad Econ6mica
F.,!.% S+,'-.* 2:16
85
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 86/144
Ilstraci6n Dimensi6n estrategia econ6mica
F.,!.% S+,'-.* 2:16
Item N >; Estaría dispesto <a= a cola4orar monetariamente para la e5ecci6n
de talleres de 7ormaci6n docente so4re estrategias did2cticas de integraci6n para
la ense8an9a de la historia tr5illana
C", #.;<.'!" $) !.7; 1 .) <"#'.,!$. (. #.;<.;!$ <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ siempre
:9 <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ casi siempre 595 8 <$#$ a veces 9/ E;!$ ).'!#$
&,(&'$ ?. , $)!" <"#'.,!$. (. ("'.,!.; .;!+, (&;<.;!"; $ '")$"#$#
.'",>7&'$7.,!. ., )$ ..''&>, (. !$)).#.; (. "#7$'&>, ("'.,!. ;"#. .;!#$!.=&$;(&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, ., )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$/
F&,$)7.,!.9 '", .) $,+)&;&; (. )"; #.;)!$("; (. )$; #.;<.;!$; (. )"; !.7; (.)
$) 1 ;. (.!.#7&,$ ,$ $)!$ $'!&&)&($( .('$!&@$9 !',&'$ 8 .'",>7&'$ ?. <.#7&!&#+
)$ ..''&>, (. )$ <#"<.;!$ (&(+'!&'$ (. &,!.=#$'&>, (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$
,($'&>, (. T#&))" (&#&=&(" $) <.#;",$) (. 4!" $" (.) L&'." B")&@$#&$," H&)$#&"
P&*$,& A,;.)7&/
Dimensi6n1 Material Edcativo Comptari9ado;
Cadro Dimensi6n Material Edcativo
F.,!. S+,'-.* 2:16
Ilstraci6n Dimensi6n del Material Edcativo
F.,!.% S+,'-.* 2:16
86
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 87/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 88/144
C", #.;<.'!" $ .;!. !.7 , 26 '",;&(.#$ ?. “ siempre” .; ,.'.;$#&" !.,.#
7!"("; ?. <#"<"#'&",., '#&!.#&"; ?. (.., ;.# (.;'&.#!"; <"# .) .('$,("
7&.,!#$; ?. , 5296: (. )$ 7.;!#$ <")$'&",$) ;.).''&"," )$ "<'&>, “a veces” 8
;")" , 1296 .K<#.;" ?. “nunca” ;. (.., !.,.# 7!"("; <$#$ .K!#$.# )"; '#&!.#&";?. (.., ;.# !#$,;7&!&("; " (.;'&.#!"; <"# .) .('$,("/ A) #.$)&*$# ,$ &,.#.,'&$
., ,'&>, (. )$; #.;<.;!$; "!.,&($; .; <#.'&;" (.;!$'$# ?. )"; ("'.,!.;
.,'.;!$("; ," '"&,'&(., '", #.;<.'!" $ .;!$).'.# 7!"("; ?. $'&)&!., .K!#$.# )";
'","'&7&.,!"; <#.@&"; $) .('$,(" ., -&;!"#&$ #.=&",$)/
3tem >J %os o45etivos planteados en la ense8an9a se de4en evalar seg:n la
concepci6n crriclar en canto a calidad ! e7iciencia
P$#$ .;!. !.7 .) 5396 (. )"; ("'.,!.; '",;&(.#$ ?. “siempre” )";
".!&@"; <)$,!.$("; ., )$ .,;.$,*$ ;. (.., .@$)$# ;.=, )$ '",'.<'&>, '##&')$#
., '$,!" $ '$)&($( 8 .&'&.,'&$/ P"# "!#" )$(" .) 1926 (. )"; ("'.,!.; .,'.;!$(";
.K<#.;$#", ?. “casi nunca” )"; ".!&@"; <)$,!.$("; ., )$ .,;.$,*$ ;. (..,
.@$)$# ., '$,!" $ '$)&($( 8 .&'&.,'&$9 )" ?. <.#7&!. &,.#&# ?. , <.?."
,7.#" (. )$ 7.;!#$ <")$'&",$) ," '",;&(.#$ )"; ".!&@"; &,;!#''&",$).; '", .)
".!" (. =.,.#$# $<#.,(&*$.; ;&=,&&'$!&@"; ., )"; .;!(&$,!.;/
88
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 89/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 90/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 91/144
"#=$,&*$'&",.; ," =.#,$7.,!$).; ONG $,!. )"; "#=$,&;7"; '"7<.!.,!.;9 !$)).#.;
.;!#$!=&'"; <$#$ &,!.=#$'&>, .;'")$#/
EK<)&'$# 7.(&$,!. 7.;$; (. !#$$" )$ &7<"#!$,'&$ (. )$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (.
&,!.=#$'&>, (. )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ !#&))$,$ .7<).$($; <"# )$; 8 )"; <#".;"#.;., )$; 8 )"; E;!(&$,!.; (.) 4!" $" (.) C&')" D&@.#;&&'$("/
E.'!$# $'!&@&($(.; 7.(&$,!. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; ?. <.#7&!$, $<#.,(.# )$
H&;!"#&$ 8 "7.,!. )"; @$)"#.; ')!#$).; ., )"; .;!(&$,!.;/
1
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 92/144
CA*ITU%O .I
%A *RO*UE#TA
UNI&'R(IDAD )'DA*Ó*ICA '+)'RI,'NTA- -I.'RTADOR IN(TITUTO D' ,'/ORA,I'NTO )ROF'(IONA- D'- ,A*I(T'RIO
(U.DIR'CCIÓN D' IN&'(TI*ACIÓN 0 )O(T*RADON1C-'O ACAD2,ICO TRU/I--O
PROPUESTA DE ESTRATEGIAS DIDÁCTICAS PARA LAINTEGRACIÓN EN LA ENSEÑANZA DE LA ISTORIA DIRIGIDO
A LAS ! LOS PRO"ESORES DEL 4TO AÑO DEL LICEO #OLI$ARIANO%ILARIO PIZANI ANSEL&I'
A!%'= Cla'$!a Sa-"
Introdcci6n
E, )$ $'!$)&($( ;. <.(., ";.#@$# (&.#.,!.; !&<"; $!#$''&",.; !#;!&'$;9 )$
'$).; ;", ))$7$!&@$; <$#$ '$)?&.# @&;&!$,!./ V.,.*.)$ -$ ;&(" @'!&7$ (. )$!#$,;')!#&*$'&>, (.&(" $ )"; 7.(&"; (. '"7,&'$'&>, 7$;&@";9 .; <"# .))" ?. .)
<$!#&7",&" ')!#$) (.. ;.# $-"#$ 7+; ?. ,,'$ #.;'$!$("9 @$)"#$(" 8 #.;$)!$("/ E,
.) E;!$(" T#&))" ;. '.,!$ '", 7'-" <"!.,'&$) <$#$ (.;!$'$#9 "7.,!$# 8 @$)"#$#/
A'!$)7.,!.9 .) ;&;!.7$ .('$!&@" @.,.*")$," $;<&#$ "#7$# '&($($,"; ')!";9
'#!&'";9 (.7>'#$!$;9 '",;'&.,!.; 8 $'!&@"; ., )$ '",;!#''&>, (.) $<#.,(&*$.9 $) &=$)
?. $ &(.,!&&'$#;. '", )$ ,$'&>,/
A,!. .;!"9 ;. -$'. ,$;&; ., .) .;!(&" (. )$; '&.,'&$; ;"'&$).;9 .;<.'&$)7.,!. .,)$ -&;!"#&$/ E@&(.,!.7.,!. ?. ., )$ .,;.$,*$ (. .;!$ $;&=,$!#$ ;. ($, $ '","'.#
=#$,(.; $@$,'.; (. )$ ;"'&.($( $ !#$@; (. )"; (&.#.,!.; ).=$("; (. )"; <.)"; 8 )";
-.'-"; 7+; ;"#.;$)&.,!.;/ E, !$) ;.,!&("9 .) ("'.,!. !&.,. , <$<.) ,($7.,!$) ., .)
<#"'.;" .('$!&@"9 8$ ?. ;!. ," ;")" ,.'.;&!$ (. 7'-"; '","'&7&.,!";9 ;&,"
2
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 93/144
!$7&, (. '"7<.!.,'&$; 8 $'!&!(.; <$#$ )"=#$# ,$ $''&>, 7+; ..'!&@$ ., )";
.;!(&$,!.; 8 -$'., #.,!. $ )"; #.!"; ?. (.<$#$, )"; ,.@"; !&.7<";/
C$. ;.$)$# ?. )$; .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; '",;!&!8., , .).7.,!" .;.,'&$) (.)
?. (&;<",., )"; ("'.,!.; <$#$ )).@$# $ '$" '",!.,&("; 8 ".!&@"; <)$,&&'$("; .)
;" (. .))"; <.#7&!. $'!&@$# )$ <$#!&'&<$'&>, (.) .;!(&$,!. 8 )$ $(?&;&'&>, (.)
$<#.,(&*$.9 $(.7+; (. '",;&(.#$#;. '"7" , ;&;!.7$ (. ;$.#.; ')!#$).; ?. ;.
'"##.;<",(., '", $;<.'!"; (. =#$, #.<.#';&>, ;"'&$) ?. '"7<).7.,!$, )$
"#7$'&>, (. )$ ("'.,'&$/
S&, .7$#="9 .) <#"'.;" .('$!&@" ., )$ $;&=,$!#$ H&;!"#&$ (. V.,.*.)$ .;
'",('&(" $ !#$@; (. .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; ?. ;>)" <#"<&'&$, )$ 7.7"#&*$'&>, 8
)$ #.<.!&'&>, (. '",!.,&("; ;&, ($#). )$ <";&&)&($( $) .;!(&$,!. (. <#"'.;$# )$
&,"#7$'&>, #.?.#&($ ?. ). <.#7&!$ .K<)"#$#9 '#.$# 8 <$#!&'&<$# $'!&@$7.,!. .,
(&'-" <#"'.;"/ E, .;!. ;.,!&("9 .) <#"<>;&!" ,($7.,!$) (. .;!$ &,@.;!&=$'&>, .;
<#"<",.# .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$;9 '8$ &,$)&($( ;.#+ .) "#!$).'&7&.,!" (.) <#"'.;"
.('$!&@" ., )$ $;&=,$!#$ H&;!"#&$ (. V.,.*.)$9 8 (. .;!$ 7$,.#$9 <#"7"@.#
'$7&"; ;&=,&&'$!&@"; ., )$ $'!$'&>, (.) ("'.,!./
L$ 7&;7$ .;!+ .;!#'!#$($9 <"# !#.; !$)).#.; (. "#7$'&>, ("'.,!. (. "'-"
3 -"#$; (. (#$'&>, '$($ ,"9 .) <#&7.#" E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; ., )$ E,;.$,*$ (.
)$ H&;!"#&$9 .) ;.=,(" ,($7.,!"; !.>#&'"; (. )$; E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (.
&,!.=#$'&>, '","'&.,(" .) E;!$(" T#&))" 8 .) !.#'.#" .;!#$!.=&$; (. $!.,'&>, $ ,&@.)
(. $)$/ C$($ !$)).# <.#;&=. )$ &(.$ (. !#$,;"#7$# )$ <#+'!&'$ .('$!&@$ -$'&$ ,$
.('$'&>, ?. <";&&)&!. )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ T#&))$,$/
"sti7icaci6n
E) <$!#&7",&" .; !"(" )" ?. #.'&&7"; (. ,.;!#"; $,!.<$;$("; 8 .; )$
-.#.,'&$ ?. (.$7"; $ ,.;!#"; -&"; <"# )" !$,!" "#7$ <$#!. (. ,.;!#$ ')!#$/ L$
.,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ .; ,($7.,!$)9 '", .))" ;. ;'$ )$ '#&;!$)&*$'&>, 8 .)
3
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 94/144
"#!$).'&7&.,!" (.) <#"'.;" .('$!&@"9 !.,&.,(" '"7" ".!&@" )$ "#7$'&>, &,!.=#$)
(.) &,(&@&(" $ !#$@; (. ,$ ;.#&. (. -$&)&($(.; 8 @$)"#.; ?. <#"@"?., '$7&";
&,!.).'!$).;9 ;"'&$).; 8 .7"'&",$).;/ E;!. <#"'.;" ;. 7$!.#&$)&*$ $ !#$@; (. )$;
$''&",.; <.($=>=&'$; (.) ("'.,!./ A) #.;<.'!"9 H.#,+,(.* 2::39 ;";!&.,. ?. “E) <#"'.;" .('$!&@" .;!+ '.,!#$(" ., .) $<#.,(&*$. (. )"; ;.#.; -7$,";9 !"7$,(" .,
'.,!$ )$ '",;!#''&>, (.) '","'&7&.,!" 8 ). ')!&@" (. )$ &,!.)&=.,'&$” </ 2/
C",;&(.#$,(" ?. .) ;.'!"# .('$!&@" .=$ , <$<.) ,($7.,!$) ., )$
.'","7$ (.) <$;9 .; &7<"#!$,!. <#"<",.# .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; <$#$ )$ .,;.$,*$ (.
)$ -&;!"#&$ 8 ?. ., .) &,!.#&"# (. )"; <)$,!.).; ;. '"7&.,'. $ =.;!$# '$7&"; ?.
<.#7&!$, )$ &,!.=#$'&>, (.) <.#;",$) '", )"; <)$,.; &,;!&!'&",$).; <$#$ -$'.#). #.,!.
$) 7,(" '"7<.!&!&@"9 <.#" .; )>=&'" ?. ;& ," ;. <";.. , <.#;",$) 7"!&@$(" -$'&$.))"9 )"; <)$,.; ?.($#+, ;&7<).7.,!. .;'#&!"; " 7.(&$,$7.,!. $)'$,*$(";9 .@&!$,("
$; '7<)&# '", )"; ".!&@"; (. )$ &,;!&!'&>,/
D.. ;.$)$#;.9 ?. '", .) D&;." (. .;!#$!.=&$; (&($'!&'$; (. &,!.=#$'&>, ., )$
.,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ !#&))$,$ (&#&=&(" $ )$ "#7$'&>, $) ("'.,!.9 ;. <.#&)$ '"7"
, .;<$'&" (. <#".;&",$)&*$'&>, ("'.,!. ?. <#"<&'&$#+ )$; '"7<.!.,'&$; !.,(&.,!.;9
," ;")$7.,!. $ )$ $!.,'&>, (. )$ 7$!.#&$ -&;!"#&$ 8 =."=#$$9 ;&," 7+; &., $#. .)
'$7&," <$#$ "7.,!$# .) .,"?. (. )$ &,!.=#$'&>, '", )$; (.7+; +#.$; (.'","'&7&.,!"/
M.(&$,!. )$ &7<)$,!$'&>, (. .;!$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$;9 )"; ("'.,!.; $'!$).; 8
!#";9 '",!$#+, '", , 7.'$,&;7" ?. '",!#&&#+ $ "#!$).'.# )$; .,$; #.)$'&",.;
8 )"; '","'&7&.,!"; $(?&#&(";9 )$; -$&)&($(.; 8 $'!&!(.; (.;$##"))$($; ., ; @&($
)$"#$) 8 <#".;&",$)9 ?. )" -$=$, 7+; '"7<.!&!&@" ., ; <.;!" (. !#$$" <$#$ )$
.,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ !#&))$,$/ D. .;!$ 7$,.#$9 ," ;")" ;. "#!$).'.#+ )$
&,!.#$''&>, .;!(&$,!.; ("'.,!.9 !$7&, ;.#+, 7.,"; !&)&*$("; )"; 7!"(";!#$(&'&",$).; ?. <"# $"; -$, "7.,!$(" , .K'.;" &,!.).'!$)&;7" 8 7.7"#&;7"9 )$
<.($="=$ $'!$) .K&=. )$ !&)&*$'&>, (. 7!"("; $'!&@"; ?. (.;$##"))$, )$ '$<$'&($(
(. ";.#@$'&>,9 )$ &7$=&,$'&>, 8 '#.$!&@&($( (.) .;!(&$,!./
4
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 95/144
O45etivos
General
D&;.$# , P#"=#$7$ '", .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, ., )$ .,;.$,*$
(. )$ -&;!"#&$ (&#&=&($ $ )"; <#".;"#.; (. 4!" $" .('$'&>, 7.(&$ +;&'$ (.) L&'."
B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 <$#$ '",;!&!&#,"; ., ," (. )"; 7."#.; )&'.";
(.) P$;/
Especí7icos
• D.;$##"))$# )"; !$)).#.; <#"<.;!";9 $(.7+; (. .@$)$# )"; )"=#"; $)'$,*$(";/
• P)$,&&'$# @&;&!$; =&$($; <$#$ .) #.$)'. ')!#$) . -&;!>#&'" (. )$; !#$(&'&",.; ., .)
E;!$(" T#&))"
• C","'.# )$ $'!&&)&($( (. #.$)&*$# )$; @&;&!$; $ ;&!&"; -&;!>#&'"; 8 ')!#$).; ., .)
E;!$(" T#&))"/
Estrctra de la *ropesta
L$ <#"<.;!$ .;!+ '",;!&!&($ <"# !#.; !$)).#.; (. "#7$'&>, ("'.,!.;9 '",
,$ (#$'&>, (. "'-" 3 -"#$; '$($ ,"9 )"; '$).; -$, ;&(" !&!)$(" '"7"%
• E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; ., )$ E,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$
• F,($7.,!"; !.>#&'"; (. )$; E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, '","'&.,("
.) E;!$(" T#&))"
• E;!#$!.=&$; (. $!.,'&>, $ ,&@.) (. $)$/
A '",!&,$'&>, ;. (.!$))$ )$ <)$,&&'$'&>, (. )"; 7&;7";/
5
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 96/144
Cadro ; Taller Estrategias did2cticas en la Ense8an9a de la (istoria
O./'TI&O( CONT'NIDO '(TRAT'*IA( ACTI&IDAD'( R'CUR(O( TI',)O '&A-UACIÓ
Desarrollar lasco#petenciasconceptuales
procedi#entales yactitudinales en eluso de estrategiasdidácticas en laense3an$a de la4istoria
Cnce*+,-./z-c/ne e+3-+e/-/ác+/c-
E. *-*e. e. cen+een e. *3ce eene5-nz--*3en/z-6e
&e+.7- *-3- .-ene5-nz- e .-/+3/-
P3een+-c/n
D/e3+-c/n *3
e*ec/-./+-
L.,8/- e /e-
Lec+,3- e 9-+e3/-.
D/c,/n 3,*-.
D/ná9/c- e/n+e3-c/n
P3e,n+- : 3e*,e+-
4u#anos:
Dcen+e
E*ec/-./+- en e.á3e-
,ateriales:
$/e ;e-9<
6- e *-*e. ;n<9-3c-3e< C*,<,7- e +3-;-6
C.3e=
5 6oras
Se 3e-./z-3á - +e .- /e3+-c/n
. cn+en/*-3+e e .
*-3+/c/*-n+e
9e/ e ..,8/-
A-,U'R7O 8 4ora
E+3-+e/-/ác+/c- *-3-ene5-3 .- h/+3/-(L7ne- e +/e9*<9-*- h/+3/c<./;3 e h/+3/-<h/+3/e+-< h/+3/-
E?*/c/n
T3-;-6 en 3,*
Lec+,3- e &-+e3/-.
P.en-3/-
&-*- 9en+-.
D/c,/ne
G3,*-.e
=Cnc.,/ne :
9 4ora
6
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 97/144
@-9/./-3e< e6e3c/c/e /9-/n-c/n<h/+3/- e .-.c-./-< 9,e :9n,9en+h/+3/c
3ec9en-c/ne /e-
7
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 98/144
Cadro Taller N @ +ndamentos Te6ricos de las Estrategias did2cticas de integraci6n conociendo al Estado Tr5illo
O./'TI&O( CONT'NIDO '(TRAT'*IA( ACTI&IDAD'( R'CUR(O( TI',)O '&A-UACIÓ
Fo#entar eldesarrollo detcnicas paraense3ar la 6istoriaen el estadoTru%illo
Te39/n.7-;á/c- E+3-+e/-</ác+/c-<-*3en/z-6e<h/+3/-<
Le:e : n39-+/8-e .- e,c-c/n
E. cen+e : .-h/+3/- +3,6/..-n-
T>cn/c- eene5-nz- (L-;e38-c/n<Re/+3< L.,8/- e/e-</n8e+/-c/ne<
9-*- 9en+-.e :cnce*+,-.e<3-9-+/z-c/ne<8//+- ,/--=
P3een+-c/n
D/e3+-c/n *3
e*ec/-./+-
L.,8/- e /e-
D/c,/n 3,*-.
D/ná9/c- e/n+e3-c/n
P3e,n+- :3e*,e+-
4u#anos:
Dcen+e
E*ec/-./+- en e.á3e-
,ateriales:
$/e ;e-9<
6- e *-*e.;n< 9-3c-3e<C*,< ,7- e+3-;-6
C.3e=
5 6oras
Se 3e-./z-3+3-8> e
/e3+-c/n . cn+en/
*-3+e e .*-3+/c/*-n+e9e/ e ..,8/
/e-
A-,U'R7O 8 4ora
&>+ eene5-nz- e .-
&-*- 9en+-. 9 4ora
8
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 99/144
/+3/- (De,c+/8<In,c+/8< Ac+/8<P-/8)
T3-;-6 en 3,*-.
Lec+,3- e &-+e3/-.
P.en-3/-
D/c,/ne
G3,*-.e
E?*/c/ne
=Cnc.,/ne
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 100/144
Cadro Taller N Estrategias de atenci6n a nivel de Ala
O./'TI&O( CONT'NIDO '(TRAT'*IA( ACTI&IDAD'( R'CUR(O( TI',)O '&A-UACIÓ
Deter#inarestrategias defor#ación aldocente para laintegración delestudiante ;docente<co#unidad
A*3en/z-6e*e3n-./z-
P.-n/@/c-3-.+e3n-+/8- ee e.*e3@/. */+/8 e.e+,/-n+e( "3+-.ez- :Nece/-e)
A-*+-c/nc,33/c,.-3
T3-;-6 en eB,/*/n+e3/c/*./n-3/
P3een+-c/n
D/e3+-c/n *3
e*ec/-./+-
L.,8/- e /e-
Lec+,3- e9-+e3/-.
D/c,/n 3,*-.
D/ná9/c- e/n+e3-c/n
P3e,n+- :3e*,e+-
De;-+e
4u#anos:
Dcen+e
E*ec/-./+- en e.á3e-
,ateriales:
$/e ;e-9<
6- e *-*e.;n< 9-3c-3e<C*,< ,7- e+3-;-6
C.3e<
.-*/ce
5 6oras
Se 3e-./z-3+3-8> e
/e3+-c/n . cn+en/
*-3+e e .*-3+/c/*-n+e9e/ e ..,8/
/e-
A-,U'R7O 8 4ora
1//
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 101/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 102/144
Estdio de 7acti4ilidad
P$#$ )$ <#.;.,!. <#"<.;!$9 ;. #.$)&*> .) .;!(&" (. $'!&&)&($( .('$!&@$9
!',&'$ 8 .'",>7&'$ <$#$ .;!$).'.# )$ @&$&)&($( (. )$ <#"<.;!$ 8 )"; '#&!.#&"; ?.
<.#7&!., $;.=#$# .) ;" ><!&7" (. )"; #.'#;"; .7<).$(";9 .;!$).'.# )"; '";!> (.
"<.#$'&>,9 .@$)$# )"; #.'#;"; (&;<",&).;9 #.$).; 8 <"!.,'&$).; $; '"7" )"; ..'!";
(.) <#"8.'!" ., .) +#.$ " ;.'!"# $) ?. ;. (.;!&,$/ E, .;!. ;.,!&("9 )$ $'!&&)&($(
.('$!&@$ &,(&'> ?. )$ 7$8"#$ (. )"; ("'.,!.; .,'.;!$("; '",;&(.#$, @&$). )$
<.;!$ ., <#+'!&'$ (. $'!&@&($(.; (&(+'!&'$; <$#$ )$ "#7$'&>, (.) ("'.,!. <$#$ )$
&,!.=#$'&>, (.) .;!(&$,!. '", (&;'$<$'&($( <"# !$,!"9 .;!+, (&;<.;!"; $ <$#!&'&<$# .,
)"; !$)).#.; (. "#7$'&>, ("'.,!./P"# "!#$ <$#!.9 .) .;!(&" (. $'!&&)&($( !',&'$ ;.$)$ ?. .) L&'." B")&@$#&$,"
“H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&” '.,!$ 8 !&.,. $ (&;<";&'&>, .?&<" !.',")>=&'" $<#"<&$("
@&(." .$79 CPU9 I7<#.;"#$9 .,!#. "!#"; <$#$ )$ ..''&>, (. )"; !$)).#.; (.
"#7$'&>, ("'.,!.9 $(.7+; '.,!$ '", )$ &,#$.;!#'!#$ &(>,.$ <$#$ $).#=$# $ )";
<$#!&'&<$,!.; (. )"; !$)).#.; 8 <.#7&!&# ; ><!&7" (.;$##"))"/
F&,$)7.,!.9 .) .;!(&" (. $'!&&)&($( .'",>7&'$ ;=&.#. ?. <$#$ )$ ..''&>,
(. )$ <#"<.;!$ )$ 7$8"#$ (. )"; ("'.,!.; .;!+, (&;<.;!"; $ '")$"#$#
.'",>7&'$7.,!. '", .) '";!" (. )"; !$)).#.;9 $; 7&;7" ;. '.,!$ '", #.'#;";
-7$,"; ("'.,!.;9 "#.#";9 $(7&,&;!#$!&@";9 8 .;<.'&$)&;!$; 8 7$!.#&$).; 7.;$9
;&))$;9 -"$; (. <$<.) ",(9 .,!#. "!#"; !"(" )" $,!.; .K<.;!" -$'. <";&). )$ <.;!$
., <#+'!&'$ (. )$ <#"<.;!$/
A '",!&,$'&>, ;. (.!$))$ .) <#.;<.;!" ,.'.;$#&" <$#$ )$ ..''&>, (. )";
!$)).#.;/
Cadro *respesto para la e5ecci6n de los talleres
Descripci6n Costo -s
*ago de viatico de los tres epertos ???
1/2
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 103/144
Re7rigerio H??
Certi7icados @H??
Material variados ???
Total >H???
F.,!.% L$ $!"#$ 2:16
1/3
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 104/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 105/144
#.'#;" &7<"#!$,!. <$#$ <#"<&'&$# ., )"; $)7,"; .) &,!.#; <"# )$ &,@.;!&=$'&>,9 $
<$#!&# (. .;!&7)$#)"; <$#$ ?. ;. <#.=,!.,% <"# ? #.7&!. $ )$
'$;$)&($(9'+,("!.7<"#$)&($(9 '>7" "'##&> '$;$)&($(9 (>,(. .;<$'&$)&($(9
?&,.; <$#!&'&<$#", ;.!"; (. )$ -&;!"#&$9 ? '$7&> (. ,$ <"'$ $ "!#$ 8 ? <.#7$,.'. #.)$'&>, <$;$("0<#.;.,!.9 '$7&" 8 <.#7$,.,'&$/
• H&;!"#&.!$% E; ,$ ,$##$'&>, =#+&'$9 @&;$)&*$($ 7.(&$,!. ,$ ;.#&. (. #.'$(#";
(&$("; $ <$#!&# (. , !.7$ <#.@&$7.,!. .;'#&!"9 ., )$ ?. .K&;!. ,$ <.#;",$ '.,!#$)
$)#.(.("# (. '+) =&#$ .) $#=7.,!"/9 .;!. )!&7" ;. .K<)&'$ 7.(&$,!. (&+)"="; #.@.;9
7"@&7&.,!"; 8 .K<#.;&>, (. )"; (&";/
• HISTORIA FAMILIAR L"; '-&'"; .;!+, '",;!$,!.7.,!. ;'$,(" ,.@";
<$;$!&.7<"; 8 (&@.#;&",.;/ C$,(" ;.<$ '+).; .#", )$; "'<$'&",.; ?. !.,$, ;;
$,!.<$;$(";9 .;. ;& $)=,$ (. .))$; '",!&,$ #.$)&*+,(";.9 . &,@&!. $ ; -&" $ ?. )$;
@.$, <.#;",$)7.,!./
• E.#'&'&"; (. &7$=&,$'&>,% O!#$ ),.$ (. $'!&@&($(.; !&.,. .) <#"<>;&!" (. .;!&7)$# .)
(.;$##"))" (. )$ &7$=&,$'&>, -&;!>#&'$9 .; (.'	 $<#"@.'-$# )$ &,"#7$'&>, <$#$
#.'#.$# ,$ ;&!$'&>, " , -.'-"/ E.7<)"; (. .;!. !&<" ;", )$; ;&=&.,!.; <#"<.;!$;
<$#$ ?. )"; "@.,.; .;'#&$,9 (&., " #.)$!.,/
• HISTORIA DE LA LOCALIDAD% L"; 7&!";9 ).8.,($; 8 !#$(&'&",.; ?. ;. !#$;7&!.,
(. =.,.#$'&>, ., =.,.#$'&>, <.#7&!., #.'<.#$# )"; !.;!&7",&"; @&@.,'&$; 8
.K<.#&.,'&$; (. (&@.#;"; <#"!$=",&;!$; $ !#$@; (. )$ .,!#.@&;!$/ E;!. 7$!.#&$) ;'$
$7<)&$# .) '","'&7&.,!" -&;!>#&'" $) <#"@..# &,"#7$'&>, (. )$ 7.7"#&$ '").'!&@$ ,"
&,')&($ ., )"; !.K!"; &7<#.;";9 #.'<.#$ .).7.,!"; (. )$ <#"<&$ &(.,!&($( 8
'"7<#.,(. )$ -&;!"#&$ (.;(. , .,"?. &,!.#')!#$) $) #.;'$!$# )$; "#7$; (. <.,;$#
(. (&@.#;$; <.#;",$; 8 ')!#$; (&;!&,!$;/
• M;.";% L$ @&;&!$ $ .;!"; )=$#.; <.#7&!. $) $)7," ";.#@$# 8 (.;'#&&# )"; ".!";
(. "!#$; <"'$; <$#$ '","'.# ; ;" . &7<"#!$,'&$ ., .) <$;$(" 8 #.'","'.# )" ?.
!"($@$ !&.,. @&=.,'&$ $;&7&;7" '"7<#.,(.# <"# ? "#7$, <$#!. (.) <$!#&7",&"
')!#$) (. )$ )"'$)&($(/ E) ("'.,!. (.. &,;&;!&# ., ?. ," ;>)" '"<&., '()$; (.
&(.,!&&'$'&>, (. ".!";9 ;&," ?. )"; ";.#@., (&;#!., (. .))"; $) <"(.# ;.# !.;!&=";
#.<#.;.,!$'&",.; (.) <$;$(" ?. ).; <.#7&!&#+, $7<)&$# ;; '","'&7&.,!";/
1/5
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 106/144
• M",7.,!"; -&;!>#&'";% S", .;<$'&"; '", @.;!&=&"; (. )$ $'!&@&($( -7$,$9 '"7"
;&!&"; $#?.")>=&'";9 '",@.,!"; . &=).;&$;9 '$;$; 8 .(&&'&";9 <)$*$;9 +#&'$;9 .!'/ T"("
.;<$'&" <.(. '",@.#!&#;. ., , #.'#;" <$#$ ?. )"; $)7,"; $,$)&'., )$ #.)$'&>,
.,!#. .) ;.# -7$," 8 )$ ,$!#$).*$/ E;!. #.'#;" <.#7&!. '"7<#.,(.# 7."# .) <$;$("$ !#$@; (. )$ @&;$)&*$'&>, (. @.;!&=&"; (. "!#$; <"'$;/
%as TBcnicas para ense8ar la historia
L$; $'!&@&($(.; (. $<#.,(&*$. ?. #.$)&*$ .) .;!(&$,!. )$; -$'. '"7<$#!&.,("
#.;<",;$&)&($(.; '", ;; '"7<$.#"; 8 ;", (&#&=&($; <"# .) <#".;"#/ A,!. .;!$
;&!$'&>, .; ,.'.;$#&" ?. .) ("'.,!. $<#"@.'-. .;!. <"!.,'&$) .,#&?.'.("# (.)
.;.#*" '").'!&@" . &,(*'$, .).7.,!"; (&,$7&*$("#.; '"7" ;", )$; !',&'$;/ D.
$'.#(" '", I;)$; 2:1:9 (.&,. )$; !',&'$; '"7" “M.(&"; <$#$ $)'$,*$# , &,9 <"#
; 7&;7$; ," <#"@.., .) '","'&7&.,!"9 <.#" ;", 7.(&"; ?.9 .7<).$(";
$(.'$($7.,!.9 $'&)&!$, )$ '",;.''&>, (. 7.!$; ., .) <#"'.;" .,;.$,*$
$<#.,(&*$.9 $'!&@$,(" )$; 7"!&@$'&",.;9 )$ &,!.#$''&>, 8 )$ '"7,&'$'&>,” </ 21/
L$; !',&'$; ;", '",;&(.#$($; '"7" <#"'.(&7&.,!"; .;<.'&'"; &., (.&,&(";
<"# ,$ ;.#&. (. <$;"; " '$#$'!.#;!&'$; ?. <.#7&!., )).@$# $ '$" , <#"'.;" .;
(.'	 ;", <#"'.(&7&.,!"; ?. ;. $($<!$, $ )$ "#&.,!$'&>, (. )$; $'!&@&($(.; (.)
("'.,!. 8 .) .;!(&$,!./ D. )" $,!.; .K<.;!"9 V$#=$; 2::69 .K<",. ?. )$ !',&'$
“E; .) #.'#;" (&(+'!&'" $) '$) ;. $'(. <$#$ '",'#.!$# , 7"7.,!" (. )$ ).''&>, "
<$#!. (.) 7!"(" ., )$ #.$)&*$'&>, (.) $<#.,(&*$.” </146/ D. &=$) "#7$9 ;";!&.,.
?. )$ 7."# !',&'$ ;.#+ $?.))$ ?. <#.;.,!. 7$8"# !&)&($( 8 .) )"=#" (. )";
".!&@"; <#"<.;!"; ., =#$(" 7+K&7" 8 (..#+, ;.# ;.).''&",$("; <"# .) ("'.,!.
'$,(" <)$,.$ ; '#;" <"# )" !$,!" .; &7<"#!$,!. '","'.# )$; &7<)&'$'&",.; 8
)&7&!$'&",.; ?. ;!$; <#.;.,!$,/
C$. (.;!$'$# ?. (#$,!. .) <#"'.;" .('$!&@"9 .) ("'.,!. (.. ;.).''&",$#
!',&'$; (. .,;.$,*$ (.#&@$($; . &,(&@&($)&*$($;9 ?. $@"#.*'$, )$ &,!.=#$'&>, 8
$'&)&!., .) $<#.,(&*$. ., '$,!" ;. $;!., $ )$; '$#$'!.#;!&'$; (. '$($ .;!(&$,!. 8
$; (.;$##"))$# ;; (&.#.,!.; -$&)&($(.;/ D. .;!$ 7$,.#$9 )$; !',&'$; ?. ;. !&)&'.,
., )$ $;&=,$!#$ -&;!"#&$ (.., $@"#.'.# ," ;")" )$ '"7<#.,;&>, (.) '",!.K!"
-&;!>#&'"9 ;&," ?. )"; .;!(&$,!.; ;. &,@")'#., 8 ;. &,!.#.;., <"# )"; (&.#.,!.;
1/6
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 107/144
7!"(";/ E,!#. )$; (&.#.,!.; !',&'$; ;. <.(., 7.,'&",$# )$ ";.#@$'&>,9 #.=&;!#";9
))@&$ (. &(.$;9 &,@.;!&=$'&",.;9 7$<$; 7.,!$).; 8 '",'.<!$).;9 (#$7$!&*$'&",.;9
@&;&!$; =&$($;9 .,!#. "!#$;/
%os MBtodos en la Ense8an9a de la (istoria
D.,!#" (. !"(" <#"'.;" .('$!&@"9 )$; .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; <.#7&!., )$
;.).''&>, 8 $<)&'$'&>, (. (&.#.,!.; 7!"("; (. .,;.$,*$ <"# )" !$,!"9 .; &7<"#!$,!.
?. .) ("'.,!. !.,=$ '","'&7&.,!" (. )$ .K&;!.,'&$ (. )"; 7!"(";9 <"#?. ;. ).;
-$#$ 7+; <#"@.'-";$ )$ ;.).''&>, (. ;!";9 ;.=, ;; ".!&@";/ E, .;!$ <.#;<.'!&@$9
V$#=$; 2::69 ;";!&.,. ?. .) 7!"(" “E; , '",,!" (. !',&'$; )>=&'$7.,!.
'""#(&,$($; <$#$ (&#&=&# .) $<#.,(&*$. (.) $)7," -$'&$ (.!.#7&,$("; ".!&@";” </
14:/ S. !#$!$ .,!",'.; (. )"; <#"'.(&7&.,!"; $(.'$("; <$#$ )"=#$# , &,/ P"(#$
(.'&#;. ?. .) ;" (. ,$ 7.!>(&'$ ..'!&@$ <.(. <#"('&# , $<#.,(&*$.
;&=,&&'$!&@"9 8$ ?. (.. ;.# '",;&(.#$(" '"7" ," (. )"; #.'#;"; &7<#.;'&,(&).;
(.,!#" (. )$ .,;.$,*$9 ;&.,(" ; <#&,'&<$) ".!&@" -$'.# 7+; .&'&.,!. )$ (&#.''&>,
(.) $<#.,(&*$./
E, $;. $ .;!"9 .) ("'.,!. !&.,. )$ $!,!&'$ ,.'.;&($( (. 7$,.$# 7!"(";
;$!&;$'!"#&"; (. )" '",!#$#&"9 ;.=&#+, <#").7$; '"7" )$ &,;$!&;$''&>, " <"'$
7"!&@$'&>, (. )"; .;!(&$,!.; $,!. '$)?&.# (&;'&<)&,$/ P"# )" !$,!"9 (.. ;.).''&",$#
7!"("; ?. ). <#"<"#'&",., ;.=#&($( ., .) $)$ (. ')$;.; 8 $) 7&;7" !&.7<" ?.
;.$ ,$ ;.).''&>, '", )$ ?. )"; .;!(&$,!.; $<#.,(.#+, ," ;")" $ '","'.# )$ #.$)&($(
-&;!>#&'$ (. , <$; ;&," $ '"7<#.,(.#)$ 8 $ !#$,;"#7$#)$/
C$. (.;!$'$# ?. $) &=$) ?. )$; .;!#$!.=&$; )"; 7!"("; <.(., ;.$)$#;. 8
(.;$##"))$#;. (. $'.#(" $ )$; ,.'.;&($(.; 8 '$#$'!.#;!&'$; (. )"; .;!(&$,!.; <$#$ <"(.# )"=#$# .) <#"<>;&!" (.;.$("/ G.,.#$)7.,!.9 ., !"($; )$; (&;'&<)&,$; 8 .,
.;<.'&$) ., .) '$7<" (. )$; '&.,'&$; ;"'&$).;9 .) 7!"(" .; ?&., ($ ;.,!&(" (. ,&($(
$ !"("; )"; <$;"; (. .,;.$,*$ 8 (. $<#.,(&*$. (. $- ?. .; '",;&(.#$(" '"7" .)
'",,!" (. 7"7.,!"; 8 !',&'$; )>=&'$7.,!. '""#(&,$("; <$#$ (&#&=&# .) $<#.,(&*$.
(. )"; .;!(&$,!.;/
1/7
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 108/144
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 109/144
E) ("'.,!.9 ., )$ $''&>, <.($=>=&'$ <#.!.,(. $)'$,*$# .) (.;$##"))" (. )$;
'$<$'&($(.; (.) <.,;$7&.,!" '#.$!&@" (.) .;!(&$,!. !"7$,(" ., '.,!$ ?. .;!. .; .)
<#"!$=",&;!$ (. ; <#"<&" (. $<#.,(&*$. (. $)) .) &,!.#; (. <#"7"@.# ., )$
.('$'&>, .) 7!"(" $'!&@"9 .) '$) .; (.&,&(" <"# V$#=$; 2::69 '"7" “E) 7!"("?. !"7$ ., '.,!$ )$ <$#!&'&<$'&>, (.) $)7," ., )$; .K<.#&.,'&$; (. $<#.,(&*$.
,'&",$,(" '"7" , (&;<";&!&@" (",(. .;!. $'!. ;&'$ 8 7.,!$)7.,!.” </ 14/ E,
.;!. '$;"9 .) ("'.,!. (.$ (. ;.# , ;&7<). !#$,;7&;"# <$#$ '",@.#!&#;. ., ,
'""#(&,$("#9 , )(.# =$9 $'&)&!$,(" '$($ ,$ (. )$; $'!&@&($(.; <)$,!.$($;/
E; <"# .;" ?. '", )$ $<)&'$'&>, (. .;!. 7!"(" ;. <.(. )"=#$# )$ 7"!&@$'&>, .,
)"; .;!(&$,!.; <$#!&.,(" (. )$; ,.'.;&($(.;9 &,!.#.;.;9 .K<.'!$!&@$; 8 '#&";&($(.;
?. <";..,9 <$#$ )"=#$#)" .; ,.'.;$#&"9 <#"7"@.# $'!&@$7.,!. !"($; )$; !',&'$; (..,;.$,*$ <";&).; !$).; '"7" ))@&$; (. &(.$;9 7$<$; '",'.<!$).; 8 7.,!$).;9
#.)$!";9 (#$7$!&*$'&>, 8 @&;&!$; =&$($; (. .;!. 7"("9 ;. <"(#+ <$#!&# (. )$ &(.$
'.,!#$) <$#$ )"=#$# , @.#($(.#" $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@"/ A(.7+; (. )$ <$#!&'&<$'&>,
8 )$ 7"!&@$'&>, ?. ;. )"=#$ $)'$,*$# '", .;!. 7!"("9 .) .;!(&$,!. !.,(#+ )$
'$<$'&($( (. &,!.#@.,&# (&#.'!$7.,!. ., .) <#"'.;" .('$!&@"/
El MBtodo *asivo en la Ense8an9a de la (istoria
P$#$ V$#=$; 2::9 .;!. 7!"(" ;. $<)&'$ '$,(" “L"; $)7,"; <.#7$,.'.,
<$;&@"; ," ;. '"7<#"7.!., $,!. ,$ .K<.#&.,'&$ (. $<#.,(&*$. $,?. !&.,.
'&.#!"; <#"'.(&7&.,!"; '"7" .) (&'!$("9 )$; ).''&",.; 7$#'$($; ., .) )&#" (. !.K!"9
$<#.,(.# (. 7.7"#&$; <#.=,!$; 8 #.;<.;!$; 8 )$ .K<";&'&>, ("=7+!&'$” </ 14/ E;
<"# .;" ?. .;!$; $'!&@&($(.; ;. '",;&(.#$, <#"<&$7.,!. '"7" <$;&@$; <"# ," ($# )$
&7<"#!$,'&$ #.?.#&($ $ )$ <$#!&'&<$'&>, (.) .;!(&$,!./ E;!. 7!"(" -$ ;&(" !&)&*$("
., )$ .,;.$,*$ !#$(&'&",$)9 .,!.,(&,(";. ;!$ '"7" $?.))$ ., )$ ?. .) .;!(&$,!.
.; +;&'$7.,!. <$;&@" 8 (. $;.,'&$ (. &,!.#@.,'&>, ., )$; ')$;.;9 (. 7$,.#$ ?. ;>)"
;. .;!$#+ $'.,!$,(" )$ $'!&@&($( . &,!.#@.,'&>, (.) ("'.,!. ;&, .7$#="9 .; !&)&*$("
., )$; (&.#.,!.; .;!#$!.=&$; ?. .;!. $<)&'$/
E, .;!. ;.,!&("9 L' 2::59 ;";!&.,. ?. .;!. 7!"(" .,)$ <#+'!&'$ .; !&)&*$(" .,
)$ .,;.$,*$ !#$(&'&",$) (. )$ -&;!"#&$9 ;&.,(" '.;!&",$(" <"# “N" <#"@"'$#
;&'&.,!.7.,!. )$ $'!&@&($( (. )"; $)7,";9 $@"#.'.# )"; 7!"("; #.'.<!&@"; " )$
1/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 110/144
7.7"#&*$'&>, 8 <#"<",.# $) ,&" , (&;'#;" )&;!" <$#$ ;.# '",;7&(" $ !#$@; (. )$
<$)$#$ (.) 7$.;!#"” </ 24/ P"# '",;&=&.,!.9 )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ $ !#$@; (.)
7!"(" <$;&@" "#&=&,$ ., )"; .;!(&$,!.; ,$ ><!&'$ &,$)&*$($ '"7" ;& ;!$ .;!@&.#$
.;'#&!$ ., .) "#(., ,$!#$) 8 ., )$ )>=&'$ (. )$; '";$;/
.I#ITA GUIADA A% MUNICI*IO MOTATAN
Origen del mnicipio1
E) ,"7#. )" !"7$, (.) $,!&=" @"'$)" '", ?. ;. ,"7#$$ $) #" M0$0!$0
-+, 8 $) .7&,.,!. =.##.#" #..)(. $ )$ '",?&;!$9 M$!+,/ S; ,($("#.; .#",
J$'"" R""!- 8 A,!",&" N&'")+; B#&'."9 (.;<; (. ; ,($'&>, <$# )"; $"; :2 (.
;.<!&.7#. (. 13:29 ;. '",@&.#!. ., ," (. )"; <.)"; 7+; &7<"#!$,!.; (.) .;!$("
T#&))"9 8$ ?. .#$ )$ *",$ (. ,.="'&$'&>, " '"7.#'&$)&*$'&>, !#.?. .,!#. )$;
#.=&",.; $(8$'.,!.; L$#$9 Z)&$ 8 M#&($9 '", )$ )).=$($ (.) .##"'$##&) ?. ). !#$. $)
<.)" <#";<.#&($( . &,=#.;"; .'",>7&'";/
E) .?&)&#&" ( )"; ,$!#$).; '", ; $7&.,!. ;. <&.#(. '", )$ <#&7.#$ @&;&!$ (.
)"; 7$)!#.'-"; .;<$").; ., 166 (&#&=&("; ("; <"# .) C$<&!+, ] ,($("# D", D&.="
G$#'$ (. P$#.(.; ).=" ?. ;", ;$'$("; $ )$ .#*$ (. )"; <#.(&"; .;'?.8.; <"# )$
"#7$ ;$,=&,$#&$ (. !#$!$# $ )$; !#&; $)) $;.,!$($;/ L).=$, $ L$ G$'$ ., ;
'$7&,$# -$'&$ E) T"'8" ., ;'$ (. $K&)&"/
P"# ;.=,($ @.*9 )"; .;<$").; )).=$, $) 7&;7" ;&!&"9 8$ .K<)"#$("9 !#$8.,("
'",;&=" )"; $<.#"; (. )$ '&($( <#"@.,&.,!.; (.) V$)). (. "'",> ., 165 <$#$ ,($
$)) $ T#&))"/ A)) ., L$ G$'$9 ).=" S$, G",*$)" .;!@" <"# ("; $";/ E; 7"!&@"
(. <#."'<$'&>, (. $?.))"; "'<$,!.; )$; =&=$,!.;'$; '#.'&($; (.) #"9 )$ .#"'&($(
(. )"; $,&7$).; ;$)@$.;9 .) $!$?. &7<#.@&;!" (. $?.))$; =#$,(.; 8 <",*"";$;
-"#7&=$; &#$$#$; 8 )$ &,.#,$) "'$,$($ ')&7+!&'$ <"# )" ?. .) G".#,$("# A)",;"
B.#,+)(.* "#(.,$ .) !#$;)$(" (. )$ '&($( -$'&$ )"; #!&).; 8 #.;'"; @$)).; (.
P$7<+,/ E;!$ "#(., (. 1656 ," . $'$!$($ <"# !"("; 8 $)=,"; '$&)($,!.; 8
7'-"; @.'&,"; ;. ?.($, ($,(" "#&=., $ <$#!&# (. .;!. 7"7.,!" $) &,&'&" (.
M"!$!+, '"7" <.)"/
L"; !#$<&'-.; (. '$,.)$ 8 $!&("; <"# ;.# !&.##$ <#"('!"#$ (. '$$ (. $*'$#9
-&'&.#", $=. <$#$ )$ .'","7$ (. .;!. 7,&'&<&"9 ?.($,(" .;!$).'&(" .) $'!$)
11/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 111/144
“C.,!#$) M"!$!+,” ,($(" ., 1649 '.##$,(" ;; <.#!$; (#$,!. 1 $";
$<#"K&7$($7.,!. 8 #.$'!&@+,(";. <"# .) $'!$) ="&.#," . .) $" 2::5/ P"# )"; )$(";
(.) '.##" “E) C",?&;!$("”9 ;. <.(. @.# )$ .#!&)&($( (. )$ !&.##$ <$#$ )$ ;&.7#$ (.
<&$9 )$ '$) .; '",;&(.#$($ )$ 7."# <$#$ .) '"7.#'&" 8 . )$; #&@.#$; (.) R" M"!$!+,9;. <.(. $<#.'&$# )$ .#!&)&($( <$#$ )$ '$$ (. $*'$#/
%os atractivos natrales en el mnicipio Motat2n1
• C.,!$ '", )$ ,$'&.,!. (. A=$; T.#7$).;9 &'$($ ., )$ <$##"?&$ E) B$" 8
?. ;", 7.(&'&,$).; <"# ; $)!" '",!.,&(" (. $*#./
• O!#"; (. )"; $!#$'!&@"; .,'",!#$("; ., .;!. 7,&'&<&" .; .) '.##" “E)C",?&;!$"”9 7&#$("# ,$!#$) (",(. ;. <.(. (&@&;$# <$#!. (.) ))$=" (.
M$#$'$&" '", ; <.,!. U#($,.!$ ., -"#$; (. )$ ,"'-.9 <"# .) ;#9 <"# .) .;!.9 ;.
(&@&;$ L$ T.!$ (. N&?&!$" 8 .) 7",7.,!" $ )$ V&#=., (. )$ P$*9 <"# .) ,"#!.
V$).#$9 E;'?. 8 S$$,$ L&#./
• A) .;!. (. )$ M",!$$ E) C",?&;!$" ;. .,'.,!#$ )$ )$=,$ ,$!#$) ))$7$($ “L$
L$=,$” &'$($ ., .) ;.'!"# .) A)$#&'$)/
*ersona5es del Mnicipio Motatan1
• Chalero% S."# (. (&,.#"9 )).=" '", )$ '",;!#''&>, (.) .##"'$##&)9 !#$$$("# (.)
7&;7"9 (",(. "!@" .,"; &,=#.;"; .'",>7&'"; ?.($,(" ;&, (&,.#" 8
'",@&#!&,(";. ., , 7.,(&="/ S 7.#!. . 7&;!.#&";$ 8 ; '.#<"
(.;$<$#.'&(" (.) -";<&!$)9 ;. '"7.,!$ ?. ; '.#<" . )).@$(" $ .K$7&,$# ., )$
U,&@.#;&($( (. M#&($9 <$#$ .;!(&$# ; .;!>7$="9 8$ ?. '",;7$ $)&7.,!";
(.;'"7<.;!"; 8 ," ;. .,.#7$$/
• Genoveva1 T#$$$$ '"7" -"7#.9 -$'&$ )$"#.; 7$;')&,$; '"7"% '"#!$#
7",!.9 <.=$# )"?.;9 !"7$$ ''8 '$,(" !#$$$$9 ;. <.).$$ '", )";
-"7#.; 8 )"=#$$ ("7&,$#)"; '", ;; =")<.;9 @.;!$ '"7" -"7#. 8 !@" '&,'"
-&";9 (. )$; '$).; ("; .#", ,$; -.7#$; -.#7";$;/ E;!$ 7.# )'&$ ;
'$.)).#$ )$#=$ 8 ;. -$'$ ("; !#.,*$;9 $(.7$ ;$$ , ;"7#.#" =#$,(./
111
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 112/144
• Cra nigas1 E#$ , $,'&$," (. ., @.;!&# '", ; $;!>, (. 7$(.#$9 '$7&,$$
<"# )$; '$)).; 8 ;'$$ .,!#. )$; $;#$; (. )$; '$)).; <$#$ @.# ;& .,'",!#$$
(&,.#"9 ;. ). ))$7$$ $; <"#?. ). '#$$ )$; ,&=$; $ )$; <.#;",$; ?. ).
'",;)!$$,/
*ersona5es historiadores1
• Migel Antonio MarBs1 E#$ !#$$$("# (. T#&))" M"!"#;9 <#&7.#$ .7<#.;$
., .) .;!$(" (.;(. ; .;!$).'&7&.,!" ., .) M,&'&<&" M"!$!$,/
• %is -encomo1 E;'#&!"#9 '"7<";&!"# 8 <&,!"#/
• #egndo *e8a *e8a1 C#",&;!$ 8 .;'#&!"#/
• Edomario Rangel1 E;'#&!"#9 <#".;"# 8 '#",&;!$/
• +redd! Ca8i92le91 C"#.>=#$"9 (&;.$("#9 $&)$#,9 $'!"# 8 '"7<";&!"#9
(.;!$'$,(" ; !#$8.'!"#&$ $#!;!&'$ (.,!#" 8 .#$ (.) 7,&'&<&"9 .;'.,&&'$,("
@$#&"; <.#;",$.; '"7"% S$, N&'")+;9 "!.,&.,(" .) #.;<.!" 8 $(7&#$'&>, (. )";
<")$("#.;/ A'!$)7.,!. ;. (.;.7<.$ '"7" <#".;"# (. 7;&'$ 8 "))"#. ., )$
C/E/I/B “A,!",&" N&'")+; B#&'."” (.) 7,&'&<&" $) ?. -$'.7"; 7.,'&>,/
112
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 113/144
RE+ERENCIA# -%IOGRA+ICA#
A#&$; F/ G/ 2::5 E) <#"8.'!" (. &,@.;!&=$'&>,/ I,!#"(''&>, $ )$ 7.!"(")"=$
'&.,!&'$/ 6!$ .(&'&>,/ E(&!"#&$) E<&;!.7./ C$#$'$; V.,.*.)$/
B#$,(!9 M 2::3/ La Motivación Escolar / E;<$$9 2::3/
C$#''& T 2:: Din2mica de las #ociedades (manas; M$,$) <$#$ G.#.,!.;
L"'$).;/ C$#$'$;% F,($'"7,/
C"#!.;9 E/ 2::4 $ropuesta para mejorar la did"ctica de la enseñanza de la istoria
de 6enezuela# T#$$" #.$)&*$(" <$#$ "<!$# $ '$7&" (. .;'$)$>,/ M$#$'$8/
U,&@.#;&($( ,$'&",$) A&.#!$/ ^D"'7.,!" ., L,.$_
-!!<%&)"/,$/.(/@.,$7$#'!.K!"!535/<( ^C",;)!$% 2:149 ,&" 16_/
Constitci6n de la Rep:4lica -olivariana de .ene9ela 1/ G$'.!$
O&'&$) 5/35: C$#$'$; 0V.,.*.)$
D$* B$##&=$9 F/ 2::5 -nseñanza situada vinculo entre la escuela y la vida/ MK&'"
.(&!"#&$) M'G#$0H&))/
D$* B$##&=$9 F/ 2::2/ -strategias docentes para un aprendizaje signi%icativo una
interpretación constructivista/ E(&!"#&$) M'G#$0H&)) MK&'"/
F&.##"9 A/ 2:11 E;!#$!.=&$; (. I,!.=#$'&>, 8 R.,(&7&.,!" E;'")$# ., )$; A;&=,$!#$;D&.#.,!.; A;&=,$!#$; ., L&'." B")&@$#&$," L&; C$&*$).; V.#(. U&'$($S.'!"# C#&;!" R.8 S&.##$ M$.;!#"9 2 D. E,.#" C$#$'$;
G$#*$9 R/ 2::2/ *prender cómo aprender / E(&!"#&$) T#&))$;9 MK&'"/
G",*+).*9 O/ 2::1/ -strategias de enseñanza y aprendizaje/ E(&!"#&$) P$K MK&'"/
G",*+).* G9 2:: (istoria Regional; #iete Ensa!os so4re teoría ! mBtodo;
C$#$'$;/ F",(" E(&!"#&$) T#"<8";/
H.,;",9 T/ 2:::/ $sicología educativa para la enseñanza e%icaz / E(&!"#&$)
I,!.#,$'&",$) T-"7<;", E(&!"#.;9 MK&'"/
H.#,+,(.*9 A/ 2::4 E;'.,$#&"; '#.$!&@"; <$#$ )$ .,;.$,*$ (. )$ 7$!.7+!&'$ (.
?&,!" =#$(" (. )$ U,&($( E('$!&@$ N$'&",$) “H&<>)&!" C&;,.#";”/ E) J,?&!"
D&;!#&!" C$<&!$)/ P#"8.'!" (. =#$(" <$#$ o <!$# $) =#$(" (. .;<.'&$)&;!$ 7.,'&>,
113
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 114/144
.;!#$!.=&$; (. $<#.,(&*$./ C$#$'$; U,&@.#;&($( P.($=>=&'" EK<.#&7.,!$)
L&.#!$("/ I,;!&!!" P.($=>=&'" (. M&#$,($/ J"; M$,.) S&;" M$#!,.*
%e! Org2nica de Edcaci6n 2:: G$'.!$ O&'&$) N: 6/2/ C$#$'$; V.,.*.)$
Manal de Tra4a5os de Grado, Maestrías ! Doctorados <@??=/ U,&@.#;&($(
P.($=>=&'$ EK<.#&7.,!$) L&.#!$("#/ 4!$ .(&'&>,9 .(&!"#&$) FEDUPEL/
P$).))$9 S/ 8 M$#!&,;9 F/ 2::5/ Metodología de la investigaci6n cantitativa/
C$#$'$;% FUNDUPEL/
R$7$#&;-,$9 B 2:: Comnicaci6n ! Desarrollo Rral; C$#$'$;% E;<$;$,(.9
E(&#"#.;/
SNCHEZ 2::4 Estrategias para me5orar la calidad edcativa de los docentesen el desarrollo de los *ro!ectos *edag6gicos de Ala/ T#$$" (. G#$("/ ULA/M#&($
S$,=&,.!& N/ 2::3/ -strategias# ^D"'7.,!" ., L,.$_/
-!!<%/.;!#$!.=&$/'"7,$#!&')"/<-<&(A24136:/ ^C",;)!$% 2::9
D&'&.7#. 23_/
S$,!&+.* F9 2:: %a Memoria de los -arrios; S,!.;&; (. '&,'" -&;!"#&$ )"'$).;
C-&).% T$)).# .(&'&",.;/
114
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 115/144
Aneos
UNIVERSIDAD PEDAGÓGICA EXPERIMENTAL LIBERTADOR INSTITUTO DE MEJORAMIENTO PROFESIONAL DEL MAGISTERIO
SUBDIRECCIÓN DE INVESTIGACIÓN Y POSTGRADO NÚCLEO ACADÉMICO TRUJILLO
ACE*TACI$N DE% TUTOR
P"# )$ <#.;.,!. -$=" '",;!$# ?. -. ).(" )$ T.;&; <#.;.,!$($ <"# )$ '&($($,$
C)$#&!*$ S+,'-.*9 <$#$ "<!$# $) =#$(" (. M$=&;!.# ., M.,'&>, O#&.,!$'&>, E('$!&@$9
'8" !!)" !.,!$!&@" .;% ESTRATEGIAS DIDCTICAS DE INTEGRACIÓN
ESCOLAR9 DIRIGIDO A LAS Y LOS PROFESORES DEL 4TO AÑO DEL LICEO
BOLIVARIANO “HILARIO PIZANI ANSELMI 8 ?. $'.<!$ $;.;"#$# $ )$
115
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 116/144
.;!(&$,!.9 ., '$)&($( (. T!"#9 (#$,!. )$ .!$<$ (. (.;$##"))" (. !.;&; -$;!$ ;
<#.;.,!$'&>, 8 .@$)$'&>,/
E, )$ C&($( (. ```````````````9 $ )"; `````` (.) 7.; (. ````````````` (. ````````
```````````````````
N"7#. 8 A<.))&("
CI%
Mapa de .aria4lesO45etivoGeneral1P#"<",.# .;!#$!.=&$;(&(+'!&'$; (.&,!.=#$'&>, .,)$ E,;.$,*$(. )$ H&;!"#&$
(&#&=&(" $ )$; 8)"; )$; 8 )"; <#".;"#.; (.4!" $"E('$'&>,M.(&$D&@.#;&&'$($(.) L&'."B")&@$#&$,"
116
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 117/144
“H&)$#&" P&*$,&A,;.)7&”/
O
4 5etivosEs
pecí 7 icos
.
aria4les
D
imensiones
I
ndicadores
N
D&$=,";!&'$# )$;.;!# $!
E;!#
$!.=&$;(&(
F"# 7$'&>,D"'.
,!.
I,!.=#
EK
<.#&.,'&$I,!
.=# $("# $
A
1
2
4
6
5
3
117
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 118/144
.=&$
; <.($=>=&'$
;!&)&*$($
; <"# )";("'.
,!.;(.)4!"
+'!&
'$;
$'&>,
E;!# $!.
=&$C"=,&!&@$
E;!# $!.=&$M.!$'"=,&!&@$
<"8".
,$ <# .,(&*$ .
F).K&
&)&($(
I
,!.# # .)$'&>,
S
# $8$("
118
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 119/144
$"(
.E('$'&>,M
.(&$D&@.# ;
& &'$($(.)L
&'."B")&@$
E;!#
$!.=&$(.A
<"8"
M$
<$;
C",'.
<!$).;
E@$)$'&>,
M"!&@$'&>,
11
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 120/144
# &$,
"“H&)$# &"P&
*$,&A,;.)7
&”9 <$# $ $'&
)&!$# .)$ <#
12/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 121/144
.,(&
*$ .(.) <# "'
.;"-&;!># &
'"(.T# &))
"/
D.!.# 7&
F$
F$'!&
&)&(
U;$# &";
1:
121
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 122/144
,$# )
$ $'!& &)&($( (.)$.
)$ "# $'&>,
(.7$!.# &
'!& &)&
($(
$(M.#
'$("
F$'!&
&)&($(T',&'
$
F$'!&
&)
&($(
E'",>7&
.,.
&'&$# &";
B.,. &'&";
R
.'# ;";H7$,
"
R .'# ;"M$
11
12
1
122
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 123/144
$)(&
(+'!&'" ;&;!.7$!&*$
(" <$# $ $'
&)&!$# .)$
'$
!.# &$
).;
F&,$
,'&$7&.,!"
123
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 124/144
<# .,
(&*$ .(.) <# "'.;" -&
;!># &'" (.
)$ ,($'&
124
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 125/144
>, (
.T# &))"/
E,;
.$,*$(.)$H&;!"# &$
M$!
.# &$).('$!&@";&;!.7$!&*$
S.).''&>,
C# &!.# &";
M.!"(")"=
14
16
15
1
125
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 126/144
("
$
E@$)$'&>,
D
&;.$# 7$!
.# &$).('$
!&@" ;&;!
E+!"%()"!$*%
+"'al-aa&%
a 0a'!$'&" l%+
'"+l!a&%+
%(!"$&%+" l%+
%()"!$*%+"+0"--%
+a!"'$%'"+
9 +"'
0'%0"+!a0%' la
$*"+!$,a&%'a
126
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 127/144
.7$!
&*$(" '"7" .;!# $!.=
&$(&(+'!&'
$(.&,!.=#
127
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 128/144
$'&>
, (.) <# "'.;" -&;!>#
&'" (.)$
,($'&>, (
128
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 129/144
.T#
&))"9(&# &=&(" $)$;
8 )";.;!(
&$,!.;(.)
12
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 130/144
4!"
$" (.E('$'&>, M.(
&$D&@.# ;&
&'$($(.)L
13/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 131/144
&'."
B")&@$# &$," “H&)$#
&" P&*$,&A
,;.)7&”/
Nota1 M$<$ (. V$#&$).; #.$)&*$(" <"# )$ &,@.;!&=$("#$ S+,'-.* 2:14
131
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 132/144
AN'+O(
UNI&'R(IDAD )'DA*Ó*ICA '+)'RI,'NTA- -I.'RTADOR IN(TITUTO D' ,'/ORA,I'NTO )ROF'(IONA- D'- ,A*I(T'RIO
(U.DIR'CCIÓN D' IN&'(TI*ACIÓN 0 )O(T*RADO
N1C-'O ACAD2,ICO TRU/I--O
ESTRATEGIAS DIDÁCTICAS DE INTEGRACIÓN EN LAENSEÑANZA DE LA ISTORIA DIRIGIDO A LAS ! LOS
PRO"ESORES DEL 4TO AÑO DEL LICEO #OLI$ARIANO %ILARIO PIZANI ANSEL&I'
IN(TRUCCION'(
A cn+/n,-c/n -*-3ecen ,n- e3/e e *3e,n+-< .>-.-
c,/--9en+e -n+e e 3e*ne3.-=
Se.ecc/ne .- 3e*,e+- B,e e -6,+e - , */n/n : 9á3B,e.- cn ,n
%'
Se.ecc/ne . ,n- 3e*,e+-=
L- -.+e3n-+/8- e 3e*,e+- e+án cn@39-- e .- /,/en+e 9-ne3-
A-T'RNATI&A( CAT'*OR=A )UNTA/'
S S/e9*3e
A$ A $ece 2
N N,nc- 1
)or fa"or #ar>ue con una ?+@ la alternati"a de su preferencia
132
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 133/144
IN#TRUMENTO A*%ICADO A %A# ) %O# DOCENTE# DE% TO A&O DE%%ICEO -O%I.ARIANO /(I%ARIO *I'ANI AN#E%MI0
=te#s 8 B 9
1. En ,ee9*e5*3@e/n-.*3*/c/-e?*e3/enc/-/n+e3-3- B,e*39,e8-n .-/n+e3-c/n e+ .e+,/-n+e
2. A. *.-n/@/c-3 e/nc.,:en3/en+-c/ne/ác+/c- *-3-.- /n+e3-c/n e+ .e+,/-n+e cnc3/+e3/ e*e3+/nenc/-<[email protected]?/8- e/nn8-c/n c9-*: en ,
*3ce e-*3en/z-6e
3. L n/8e.e ee+3-+e/-*e-/c--@ec+-n - +. e.e9en+/9*./c- en e.-c+ e,c-+/8
4. Cn/e3- B,e
.- e+3-+e/-/ác+/c- n8en+-6- en .-/n+e33e.-c/n e.*3cee,c-+/8=
= U+/./z- e.,;3-:- c9e+3-+e/- *-3-3e@3z-3 .
133
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 134/144
cnc/9/en+ e .e+,/-n+e en ,+3-;-6 e -,.-=
F= En , *3ác+/c-
e,c-+/8- e9*.e-. 9-*-cnce*+,-.e c9e+3-+e/- B,e*e39/+- - + .e+,/-n+e .--B,//c/n ecnc/9/en+ :e-33.. eh-;/./-e=
= De .-
-c+/8/-e3e-./z-- en .-9;/en+e e-*3en/z-6e e@ec+H-,n- e8-.,-c/n cn. e+,/-n+e *-3-e+e39/n-3 .*/;.e e333e :9e63-3.
= En .- *3ác+/c-e,c-+/8- @9en+- .-
9+/8-c/n e +. e+,/-n+e
J= T/ene /*/c/n*-3- *-3+/c/*-3 en+-..e3e e-c+,-./z-c/ncen+e ;3ee+3-+e/-/ác+/c- e/n+e3-c/n *-3- .-ene5-nz- e .-
h/+3/- +3,6/..-n-
10= C3ee B,e e;ene@/c/ *-3- ,@39-c/n cen+e*-3+/c/*-3 en +-..e3e;3e e+3-+e/-/ác+/c- e/n+e3-c/n *-3- .-ene5-nz- e .-h/+3/- +3,6/..-n- en
134
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 135/144
+ . -9;/en+ee,c-+/8
11= Cn/e3- B,e e../ce +/ene
*/;/./-e ecn+3-+-c/n ee*ec/-./+-B,/ene e-n .enc-3- e .+-..e3e e @39-c/n;3e e+3-+e/-/ác+/c- e/n+e3-c/n *-3- .-ene5-nz- e .-h/+3/- +3,6/..-n-
12= Pee e. ./ce<eB,/* +ecn./cc9 8/e ;e-9<CPU< /9*3e3-<en+3e +3=< B,e*e39/+-n .-3e-./z-c/n e+-..e3e e @39-c/ncen+e
1= E+-37-/*,e+ (-) -
c.-;3-39ne+-3/-9en+e*-3- .- e6ec,c/n e+-..e3e e @39-c/ncen+e ;3ee+3-+e/-/ác+/c- e/n+e3-c/n *-3- .-ene5-nz- e .-h/+3/- +3,6/..-n-
14= Cn/e3- B,e
. /+e9-e,c-+/8 e;e ee.ecc/n-3 B,> e. B,e e e;e eene5-3< +9-nen c,en+- -B,e..e.e9en+ e.*-- : *3een+eB,e e-n e 9-:3 *e *-3- ,n-e,c-c/n e
135
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 136/144
c-./-=
1= L- e.ecc/n B,ee e;e e ..e8-3 -c-;< 3eB,/e3e e
c3/+e3/ *-3- e.e/3 cn+en/ :e?*e3/enc/- B,ee;en e @39-3 *-3+e e. c,337c,.
1F= Se e;e3á e+ene3 9>+ *-3-e?+3-e3 . c3/+e3/B,e e;en e3 +3-n9/+/ ec,;/e3+ *-3- e.
e,c-n
1= L ;6e+/8*.-n+e-< ee;en e e8-.,-3 .-cnce*c/nc,33/c,.-3 en c,-n+- c-./- :e@/c/enc/-=
Alternati"as deRespuesta
8 B 9S/e9*3e A 8ece N,nc-
ANEPO H
MARCO RE+ERENCIA% *ARA REA%I'AR .I#ITA# EN E% E#TADO
TRU"I%%O
E, 7&#$; (. "7.,!$# 8 <.#7&!&# $ ,.;!#"; >@.,.; '","'.# .) $'.#@" ')!#$)
8 )$; !#$(&'&",.; (.) E;!$(" T#&))"/ S. <#"<",. @&;&!$# )"; ;&=&.,!.; S&!&";
H&;!>#&'";9 <"# (.;!$'$# .) .;!$(" T#&))" '.,!$ '", )=$#.; 7$.;!";"; 8 ,&'"; .,V.,.*.)$9 (",(. ;. '"7&,$, )"; <$&;$.; ,$!#$).; '", )$ @&.$ $#?&!.'!#$
'")",&$)9 #&,($,(" $ !"(" .) ?. )" @&;&!$ , @&$. $) <$;$("/ P"# )" $,!.; .K<.;!" $
'",!&,$'&>, ;. (.!$))$, $)=,"; )=$#.; (. &,!.#;%
Catedral de Tr5illo
I,!.#.;$,!. .K<",.,!. (. )$ $#?&!.'!#$ (.) ;&=)" XVI9 7";!#$,(" ;; <&)$#.;
(. 7$(.#$ , #.'"##&(" <"# ; &,!.#&"# ,"; <",(#+ ., '","'&7&.,!" (. , <$;$("
136
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 137/144
.,$)!.'.("#/ L$ I=).;&$ C$!.(#$) .; , !.7<)" (. !$7$" 7.(&$,"9 .) '.#<" <#&,'&<$)
.;!+ "#7$(" <"# !#.; ,$@.;9 ;.<$#$(" <"# ("; -&).#$; (. '")7,$; (. 6 '$($ ,$9 (.
1: 7.!#"; (. $)!"/ D. '")"# ,.=#" .,'-$<$($; 8 ;", (. '.(#"; !#$("; (. )$ .#$($
(. L"; C.(#";9 (.) 7&;7" )=$#/ )$ <"#!$($ <#&,'&<$) .; (. ;&)).#$; 8 !.#7&,$ ., ,$#'" (. 7.(&" <,!" ;.7&'&#',.#.,'&$9 !&.,. ("; <.#!$; )$!.#$).; '", <"#!$($ (.
;&)).#$; ., ;; (&,!.).;9 .;!&)" M.(&".@"9 .;!+, &,'#;!$($; )$; -$'-$; '", ?. ;.
'",;!#8"/ T$7&, -$8 ).'-$; (.'"#$!&@$;9 $#'"; 8 $("#,";/
S '",;!#''&>, '"7.,*> ., 15: 8 ')7&," ., 15529 .) C$&)(" (. T#&))"
$!"#&*> <$#$ .))"; $ )"; '&($($,";% J$, )@$#.* (. D$"&,9 D&.=" V$).#$ G#$!.#")9
?. '",;!#8" .) <#&7.# '",@.,!" (. V.,.*.)$ '", 7",$; !#&))$,$;/ L$ I=).;&$
C$!.(#$) " M$!#&*9 !&.,. $#!. $##"'"9 =.#7+,&'" 8 !";'$,"/ T&.,. 4 7.!#"; (. ",("91 (. #.,!. 8 )$ !"##. .; R"7$,&'$ (. "#7$ <")&=",$)/ T&.,. 26 7.!#"; (. $)!#$ '",
,$ '<)$ ;.7&.;#&'$9 . '",;!#&($ (#$,!. )"; $"; 1355 $) 139 <"# .) $#!&;!$
(. "#&=., &!$)&$," L'$; M",!$,&9 ?&., .;!+ .,!.##$(" ., .))$/ T$7&, ;. .,'.,!#$,
.,!.##$("; M",;."# E;!$)&;,$" C$##&))" 169 .) <#&7.# O&;<" A,!",&" I=,$'&"
C$7$#=" 1519 J"; L.>, R"$; C-$<$##" 132 8 "!#";/
T&.,. , $!&;!.#&" 8 ., ) ;. .,'.,!#$ )$ <&)$ $!&;7$) (",(. #.'&&> $=$;
);!#$).; .) D#/ C#&;!>$) M.,("*$9 <#&7.# <#.;&(.,!. (. V.,.*.)$/ L$ $'-$($ !&.,.
, #",!>, !#&$,=)$#/ L$ !"##. !&.,. , #.)" $,!&="/ E) <&;" .; (. 7+#7") 8 .) !.'-"
(. 7$(.#$/ L$ I=).;&$ C$!.(#$) . #.7"(.)$($ ., .) $" 119 <"# .) .;')!"#
'")"7&$," G;!$@" C";!; 8 .) $#?&!.'!" @.,.*")$," A,(#; N"$#(/
E) 2: (. ;.<!&.7#. (. 139 . &,'.,(&$($ <"# .) G.,.#$) R$$.) G",*+).*
P$'-.'"9 E=.,&" M",!$$9 )$; !#"<$; (.) “T&=#. (. G$&!>”9 G.,.#$) R$$.) M",!&))$
P.!$?.#" 8 )"; G$$)(",9 (#$,!. .) ="&.#," R$$.) G",*+).* P$'-.'" $ (.!.,.# .,
T"@$#9 M#&($9 .) 5 (. $=";!" (. 139 $ C&<#&$," C$;!#"9 <.#" ?. $) !&)&*$# .)
<$#?. '"7<#"> ?. ," .#$ .) 7&;7" (. )$; $#7$; ?. )).@$$9 ;&," (. )$;7,&'&",.; (. )$; ))$7$($; C$7$#9 <"# )" ?. (.##"!$(" )).=> $ T#&))" <$#$
@.,=$#;./
H"#$#&"% T"("; )"; ($; (. 3%:: $/7/ $ 3%:: </7/
D&#.''&>,% A) F#.,!. (. )$ P)$*$ B")@$# (.) M,&'&<&" T#&))"
Centro de (istoria del Estado Tr5illo1
137
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 138/144
E) C.,!#" (. H&;!"#&$ " C$;$ (. )$ G.##$ $ M.#!.9 .; ," (. )";
7",7.,!"; -&;!>#&'"; ,$'&",$).; (.) .;!$(" T#&))"9 .) '$) #.<#.;.,!$ )" ?. . )$
P#"')$7$ (. )$ G.##$ $ M.#!.9 .) A#7&;!&'&" 8 )$ R.=)$#&*$'&>, (. )$ G.##$9 '8$')7&,$'&>, . ., )$ <")$'&>, (. S$,!$ A,$9 .) 2 (. ,"@&.7#. (. 132:/ E;!$
&,;!&!'&>, !#&))$,$ ;. -$))$ &'$($ ., )$ @&.$ '$;",$ (. -.#7";$ '",(&'&>, (",(.
.) L&.#!$("# S&7>, B")@$# " .) D.'#.!" (. G.##$ $ M.#!. .) 16 (. ,&" (.
1319 8 .) 269 25 8 2 (. ,"@&.7#. (. 132: 8 ;. (&" .) $#$*" (. B")@$# 8 M"#&))"
., S$,!$ A,$9 #.;<.'!&@$7.,!./
E;!$ '$;$ <.#!.,.'&> $) E;'"'; J$'"" A,!",&" R"!-9 ?&., )$ '.(&> $)
E.#'&!" L&.#!$("# 8 $ S&7>, B")@$# <$#$ ?. <.#,"!$#$ ., .))$/ E) 16 (. ,&" (.
1319 $ )$; !#.; (. )$ 7$$,$ . !.;!&=" (. )$ $ (. )$ P#"')$7$ (. )$ G.##$ $
M.#!.9 '"7" ,$ ,.'.;&($( -&;!>#&'$ (. )"; #.<)&'$,"; $,!. )$; $!#"'&($(.; (. )$;
-.;!.; #.$)&;!$;/ E, .;!. ;.,!&("9 J$'"" A,!",&" R"!-9 ?&., ).=" $ ;.# .) <#&7.#
=".#,$("# <")!&'" 7&)&!$# (. T#&))"9 '$,(" V.,.*.)$ ;. )&.#$ (.) 8=" .;<$")9
?. -$$ (#$(" !#.; ;&=)"; (. '")",&*$'&>,9 =#$, #.<)&'$," ). '.(. )$ '$;$ $
B")@$# <$#$ )$ $ (. (&'-$ <#"')$7$/
S&.!. $"; (.;<;9 ., )$ ;.=,($ @&;&!$ (.) L&.#!$("# $ T#&))"9 .) 26 (.
,"@&.7#. (. 132:9 ;. ($, ("; !#$!$("; (. A#7&;!&'&" 8 R.=)$#&*$'&>, (. )$ G.##$9
(",(. .) =.,&" (. S'#. )&(.#&*$ )$ '",!&.,($ (. )$ =.##$ &,(.<.,(.,!&;!$/ D.) 1 $) 5
(. 7$#*" (. 13219 ., )$ !.#'.#$ @&;&!$ (. B")@$# $ T#&))" ;. .,!#.@&;!$ '", .) "&;<"
R$$.) L$;;" (. L$ V.=$9 ., )$ I=).;&$ C$!.(#$) (. T#&))"9 <"'$ ., ?. )$ &=).;&$ ;.
;7$ $ )$ =.;!$ &,(.<.,(.,!&;!$9 8$ '"7" &,;!&!'&>, .) )&.#!$("# <.#,"!"
,.@$7.,!. ., (&'-$ #.;&(.,'&$9 $; '"7" !$7&, ., ; '$#!$ @&;&!$/ T$7&,9 .,
(&'-$ '$;$ @&@&> <"# , !&.7<" .) G.,.#$) ., J.. J"; (. L$ C#* C$##&))" T.#+,9
-$;!$ .) 1 (. ,&" (. 13569 '$,(" 7.#./ C#* C$#&))" .; ," (. )"; <#>'.#.; (. )$&,(.<.,(.,'&$ T#&))$,"9 ?&., )).=> $ ;.# -#". (. )$ B$!$))$ (. B"8$'+9 .,
C")"7&$9 '")$"#$,(" <$#$ ; &,(.<.,(.,'&$9 .) (. $=";!" (. 131/
A)) ;. '",;.#@$ )$ 7.;$ (",(. ;. $#", .;!"; ("'7.,!";9 $) &=$) ?.
&7<"#!$,!.; <&.*$; ("'7.,!$).;9 #.)&?&$;9 ,7&;7+!&'$9 !.,;&)&";9 ".!"; (.
&7<"#!$,'&$ -&;!>#&'$ 8 '$(#"; '", )$ &=#$ (. <#>'.#.; 8 &=#$; #.).@$,!. (.)
.;!$(" T#&))"/
138
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 139/144
H"#$#&"% L,.; $ V&.#,.; 3%:: $/7/ $ 5%:: </7/
D&#.''&>,% A@/ I,(.<.,(.,'&$9 '$(#$ 7+; $##&$ (. )$ P)$*$ B")@$# (.) M,&'&<&"
T#&))"/
#ede del Convento QRegina AngelormQ1
E) C",@.,!" “R.=&,$ A,=.)"#7”9 '8" ,"7#. @&.,. (. )$; ).!$,$; (.)
R";$#&"% “R.&,$ (. )"; ,=.).;”9 . '#.$(" <"# ," (. )"; <#&7.#"; ;$'.#("!.; (.
"#&=., '#&"))" (. V.,.*.)$9 “E) B"'",.;” P.(#" G#$!.#")9 ?&., '",'&&> )$ &(.$ (.
#.=.,!$# , '",@.,!" (. 7",$; '", )$ <$#!&')$#&($( ?. !"($; .#$, !#&))$,$;/ L).="
$ !.,.# $<#"K&7$($7.,!. ;.;.,!$ 7",$;/ F,'&"," (.;(. 163 $ 136/
E;!+ &'$(" ., ,$ .;?&,$ &,7.(&$!$ $ )$ <)$*$ B")@$# (. T#&))"9 (",(.
!@" ; ;.(. (.;(. .) ;&=)" XVII .;!$ &,;!&!'&>, #.)&=&";$ -$;!$ ; (.;$<$#&'&>,/
I,(($).7.,!. ?. .;!. '",@.,!" '7<)&> ,$ )$"# ;"'&$)9 #.)&=&";$9 .('$!&@$9
')!#$) &7<"#!$,!./ E; (. (.;!$'$#9 ?. .) O&;<" M$#&$," M$#!9 <#"-&&> $ )$;
7",$; $ ;$# !$'",.;9 <"#?. )$; $7";$; #.(",($; ;. ).; ,"!$$, " <#",,'&$$,
7+;/
C$,(" ;. '"7.,*> $ '",;!#&# )$ I=).;&$ C$!.(#$) ., .) $" 15:9 .) '",@.,!".;!$$ )"#.'&.,!. 8 '",!$$ '", ,7.#";"; 7.'.,$; 8 <#"!.'!"#.;9 .,!#. )"; ?. ;.
(.;!$'$#",% B)$; R";$).;9 R, S$,*9 D&.=" V$).#$ G#$!.#") 8 J$, )@$#.* (.
D$"&,/ E;!. '",@.,!" !$7&, . <#"!.=&(" <"# )"; O&;<"; 7$#" (. T"@$#9
A)",;" B#&'."9 A,!",&" G",*+).* (. A'$ “E) C-&).,"” 8 .) <$,$7." R$$.)
L$;;" (. L$ V.=$/ H"8 ., ($ .) '",@.,!" “R.=&,$ A,=.)"#7”9 .; ;.(. (. )$
B&)&"!.'$ “M$#&" B#&'." I#$="##8”9 '", ,$ @$;!$ .K&;!.,'&$ (. )&#";9 #.@&;!$; 8
<.#&>(&'";/ R.=)$#7.,!. ;. #.$)&*$, .K<";&'&",.; ., .) )=$# 8 ;. .K-&.,"!"=#$$; 8 ..'!"; (.) .7&,.,!. !#&))$," M$#&" B#&'." I#$="##8/
H"#$#&"% L,.; $ V&.#,.; 3%: $/7/ $ 5%:: </7/
D&#.''&>,% A@/ I,(.<.,(.,'&$ ''$)). M&#$,($9 (&$=",$) P)$*$ B")@$# (.) M,&'&<&"
T#&))"/
Mseo de Arte *oplar Q#alvador .aleroQ1
13
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 140/144
F,'&",$ ., .) .;!$(" T#&))"9 . '#.$(" ., 15 <"# )$ U,&@.#;&($( (. )";
A,(.; '", ,$ '").''&>, (. <&,!#$;9 .;')!#$; 8 '.#+7&'$; (.) (.;!$'$(" $#!&;!$
!#&))$," S$)@$("# V$).#" 8 (. "!#"; '#.$("#.; <"<)$#.;/ P";.. ,$ .K!.,;$
&)&"!.'$ .;<.'&$)&*$($ ., .) !.7$ (.) $#!. <"<)$#/E;!. 7;." '.,!$ '", "#$; (. <&,!"#.;9 !$))$("#.; 8 .;')!"#.; (.) E;!$(" T#&))"/
E, .;!. )=$# ;. #.$)&*$ !"("; )"; $"; )$ &.,$) (. $#!. <"<)$#9 ., )$ ?. <.(.,
<$#!&'&<$# !"("; )"; $#!&;!$; <"<)$#.; (. V.,.*.)$/
D&#.''&>,% S.'!"# C$#7",$ (. )$ U,&@.#;&($( (. L"; A,(.;9 .K!.,;&>, (.) N')."
U,&@.#;&!$#&" R$$.) R$,=.)/
T.)","% [63 22 25055/C"##." E).'!#>,&'"% 7;.";$)@$("#@$).#"a'$,!@/,.!
Mseo Q*res4ítero +elipe #antiago "ere9Q1
F,'&",$ ., )$ '&($( (. E;'?. .) ;$'.#("!. '8" ,"7#. )).@$ .;!. '.,!#" (.
')!#$ (",> ,$ ;.#&. (. !.,;&)&";9 $,!&=W.($(.; 8 ".!"; @$#&$(";/
Mseo El Trapiche de los Clavo1E) 7;." !&.,. , +#.$ (.(&'$($ $ )$ '$$ (. $*'$#9 $)) ;. '",;.#@$, .) 7")&,"
(. $=$9 )$; <$&)$; (",(. '$$ )$ 7.)'"'-$ <$#$ -.#@&# 8 )"; 7")(.; (. (",(. ;. -$'$
)$ <$,.)$/ O!#" .;<$'&" )" '"7<",. .) 7;." (.) '$9 )=$# (",(. , $7$). =$ ).;
.K<)&'$ $ )"; @&;&!$,!.; '$($ ,$ (. )$; $;.; (. )$ 7")&.,($/ L$ .('$'&>, $7&.,!$)
8 )$ <#.;.#@$'&>, 8 (&;&>, (. )$ )"#$ !<&'$ (. )$ #.=&>, .; "!#$ (. )$; $'!&@&($(.;
?. ;. )).@$ $ '$" ., .;!. )=$#/ A(.7+;9 ;. <.(. #.@&@&# )$ V.,.*.)$ (.) ;&=)" XIX
$ !#$@; (. )$ -&;!"#&$ (. )"; C)$@" 8 (. ;; .7<).$(";/ E, .;!$; &,;!$)$'&",.; ,'&",$ .) C.,!#" (. D"'7.,!$'&>, . I,"#7$'&>,9
'8" &, .; .) #.=&;!#"9 &,@.;!&=$'&>, 8 (&;&>, (. )$ -&;!"#&$ 8 ')!#$ !#&))$,$/
T$7&, ;. #.$)&*$, .K<";&'&",.;9 !$)).#.;9 .;!&@$).; 8 "#,$($; (. )"; !.7$; 7+;
(&@.#;";9 '"7" <"# ..7<)" )$ -&;!"#&$ (.) <.#7./
H"#$#&"% $/7/ $ 5 </7/9 M$#!.; $ D"7&,="/
D&#.''&>,% S.'!"# E) B$#*$)&!"9 .,!#. )$; $@.,&($; R"!$#&$ 8 C$!#&'.,!.,$#&$/
14/
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 141/144
T.)","% [63 22 5620566/ F$K% [63 22 56201323/
C"##." E).'!#>,&'"% 7!#$<&'-.a'$,!@/,.!
Casa Natal del *adre de la *arasitología -r; Ra7ael Rangel E, B.!&"?. ;. ).@$,!$ )$ -7&)(. @&@&.,($ (",(. ,$'&> .) .7&,.,!. '&.,!&'"
!#&))$," 8 ;. 7.;!#$, $)=,"; ".!"; ?. ). <.#!.,.'&.#",/ L$ '>)&'$ <")$'&>,
!#&))$,$ @&" ,$'.# $ .;!. '&.,!&'" @.,.*")$," , 26 (. $#&) (. 13/
Mseo (istoria, Areología ! Arte *oplar de .alera1
F"#7$(" (. )$ '").''&>, <#&@$($ (.) ;."# A)#.(" T).,.9 7.;!#$ <&.*$;
<$).",!")>=&'$;9 $#!. <#.'")"7&,"9 $#!. <"<)$#9 ("'7.,!"; -&;!>#&'"; 8 <&.*$; (.,7&;7+!&'$/
Monmento a %a .irgen de %a *a91
I7<",.,!. 7"). (. '",'#.!" (. !",.)$($; ?. ;. ).@$,!$ $&#";" ;"#. ,$
;.##$,$ $ 2: 7&,!"; (. )$ '&($( (. T#&))"9 ., )$ ))$7$($ P.$ (. )$ V&#=.,/ S#=&>
'"7" ,$ &(.$ (. )$ .,!",'.; P#&7.#$ D$7$ (. )$ R.<)&'$ B.!!8 U#($,.!$ (.
H.##.#$ C$7<&,=9 !#&))$,$ 8 )$ G".#,$("#$ (. .;$ 7&;7$ .,!&($( D#$/ D"#$
M$)(",$(" 7$,'.#$ (. F$)'>,9 ?&.,.; '", .) .,!;&$;7" (.) P#.;&(.,!. L&;
H.##.#$ C$7<&,=9 -&'&.#", #.$)&($( .) 7",7.,!"9 '", , (&;." (.) $#!&;!$9 .;')!"#9
(", M$,.) (. )$ F.,!. 8 '+)')"; (.) &,=.,&.#" R";.,(" C$7$#="/
E) 7",7.,!" !&.,. ,$ $)!#$ (. 4592 7.!#"; ;"#. , '.##" $ 1/:: 7.!#";
;"#. .) ,&@.) (.) 7$# 8 (.;(. '8$ $)!#$ ;. (&@&;$ .) !.##&!"#&" !#&))$,"9 .) L$=" (.
M$#$'$&" 8 ;; &,7.(&$'&",.; 8 <$#!. (.) .;!$(" M#&($ 8 )$ S&.##$ N.@$($/ P";..
("; $;'.,;"#.; $ )"; ("; 7&#$("#.; 8 212 .;'$)",.; $7<)&"; ?. '",('., $ , !.#'.#
7&#$("# 7+; .).@$("9 ., )"; ""; (. )$ V&#=., (. )$ P$*9 ?. '"7" -.7"; (&'-"9 .; )$
<$!#",$ !!.)$# (. )$ '&($( (. T#&))" (.;(. 16:/
F. &,$=#$($ <"# .) P#.;&(.,!. (. )$ R.<)&'$ .) 2: (. (&'&.7#. (. 13 8
.,!",'.; ;. (&,(&> , 7.,;$. !.).@&;&@" (.) P$<$ J$, P$)" II $ )$ '"7,&($(
'$!>)&'$ @.,.*")$,$/ E;!. 7",7.,!" 8$ .; )=$# (. <$#$($ ")&=$($ <$#$ ?&.,.; @$,
$) .;!$(" T#&))" 8 7&).; (. <.#;",$; )" @&;&!$, $) $"/
141
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 142/144
H"#$#&"% $/7/ $ 6 </7/9 !"("; )"; ($;/
D&#.''&>,% S.'!"# S$$,.!$ (.) M,&'&<&" T#&))"/ S& )" (.;.$, <.(., !"7$# , J..<
-$;!$ .;!. .) 7",7.,!" ., )$ P$#$($ (. T#$,;<"#!. P)&'" (.) P$#?. L";
I);!#.;9 S.'!"# C$#7",$/
Monmento QA4ra9o de -olívar ! MorilloQ1
E(&&'$($ ., )$ ;.=,($ 7&!$( (.) S&=)" XVI9 !.,&.,(" '"7" <,!" (. <$#!&($ )$
'",;!#''&>, (. )$ &=).;&$9 ?. . '.,!#" 8 ,')." (. )$ <")$'&>, ., $#&) (. 1569
$7";$ <"# ; P)$*$ ., )$ ?. ;. <.#<.!$ .) -&;!>#&'" T#$!$(" (. A#7&;!&'&" .,!#.
S&7>, B")@$# 8 <$)" M"#&))"9 7",7.,!" ?. ,$'&> (. )$ &(.$ (. )"; <#"<&";
<#"!$=",&;!$;9 ; !.7<.#$!#$ .; (. A 2:bC/ A ,$ $)!&!( (. 15:1 7/;/,/7/
E, S$,!$ A,$ ;. #.$)&*" .) F#$!.#," A#$*" (. B")@$# 8 .) G.,.#$) .;<$") P$)"
M"#&))"9 .) 2 (. ,"@&.7#. (. 132:9 $) <&. (.) 7",7.,!" .;!$ ,$ <&.(#$ ?. )";
("; =.,.#$).; )).@$#", <$#$ (.$#)$ '"7" #.'.#(" (. $?.) 7.7"#$).
$'",!.'&7&.,!" (. -&($)=$ 8 '",#$!.#,&($(/
Casa (ist6rica Carmania1
D",(. .) )&.#!$("# S&7>, B")@$#9 ., .) $" 1319 '",'&&> ; $7";" D.'#.!" (.
G.##$ $ M.#!.9 . -;<.( (. -","# (. ; $7&=" .) P$(#. R";$#&"9 <$!#&"!$ (.
#.'"'&("; 7.#&!";/
E; , ;&!&" -&;!>#&'" (",(. <.#,"!" .) L&.#!$("# S&7>, B")@$# <"# @$#&"; ($;9
$,!. (. )$ D.')$#$'&>, (.) (.'#.!" (. G.##$ $ M.#!.9 )=$# (",(. ). 7")(.$ )";
)!&7"; (.!$)).; $) -&;!>#&'" ("'7.,!"9 ,!" $ ; #$!.#," $7&="9 .) P$(#. F#$,'&;'"A,!",&" R";$#&"/ E; C",;&(.#$($ M",7.,!" N$'&",$)/
CASA NATAL ANTONIO NICOLAS BRICEÑO%
C",;&(.#$ M",7.,!" N$'&",$)/ E, .;!$ '$;",$ ,$'&> .) &);!#. 8 <$!#&"!$
<#>'.# (. )$ &,(.<.,(.,'&$ A,!",&" N&'")+; B#&'."/ E;!$ '$;$9 '",@.#!&($ ., 7;."9
., .'-$; .;<.'&$).; 8 '",7.7"#$!&@$; <#.;.,!$ $'!&@&($( -&;!>#&'$ 8 ')!#$) (. <$#!.
142
7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015
http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 143/144
(. ,&";9 >@.,.;9 $!"#&($(.; 8 <)&'" @&;&!$,!./ E; .) )=$# ?. (&" "#&=., $ )";
<.)";0-&;!"#&$ (. V.,.*.)$/
%a Colmna, Monmento a la -atalla de Niitao
E, )$ 7&!$( (.) '$7&," .,!#. L$; M.;&!$; 8 N&?&!$"9 $ ,"; 3 &)>7.!#"; (.
'$)?&.#$ (. )"; ("; <.)";9 -$8 , '#&";" 7",7.,!" "!" 1 (.(&'$(" $ )";
-#".; (. )$ B$!$))$ (. N&?&!$" "'##&($ .) 2 (. )&" (. 131/ E) M",7.,!" .;!+
("7&,$(" <"# ,$ .;!#'!#$ )$,'$ ?. '"7&.,*$ ;&.,(" ,$ '")7,$ '$(#$($ <$#$
!.#7&,$# ., ,$ .;<.'&. (. ".)&;'"/ T&.,. ,$ <)$'$ (. 7+#7") ?. (&'.% 7'ore este
campo desplegó victoriosa sus colores la andera nacional el 2 de julio de 8&8/# *
los ínclitos manes del inmortal 9os, :,li+ ;ivas de sus eroicos compañeros el
<oierno del -stado =rujillo o%renda este omenaje en el primer centenario de la
independencia > de 9ulio de 8?887# F#.,!. $ )$ '")7,$ .;!+, )"; ;!"; (. J"; F)&K
R&$;9 R$$.) U#($,.!$ 8 V&'.,!. C$7<" E)$;
P$#?. )$ P&.(#$ (.) Z$7#"% A) O.;!. (. B.!&"?. '", ("; -.'!+#.$; (. .K!.,;&>, 8
,$ .K'.).,!. @&;!$ <$,"#+7&'$ (. )"; ))$,"; (.) C.,&*"/ S ,"7#. ;. (.. $ )$;
=#$,(.; <&.(#$; (. #" (. '")"# =#&;+'." ?. ;. -$8$, .;<$#'&($; <"# !"(" .) <$#?./
E;!+ $!#$@.;$(" <"# )$ ?.#$($ L$ V&.&!$9 (. $" '$($)/
P$#?. D&.=" G$#'$ (. P$#.(.;% A )$ .,!#$($ (. E;'?./ E; , @&." '$7&," (.
<&.(#$; (. )$ <"'$ '")",&$)/
P$#?. E;!.$, V$).#$% E, I;,"!9 '", <.?.$; +#.$; @.#(.; 8 (.7+; .;<$'&";
#.'#.$'&",$).;/
P$#?. F#$,'&;'" J"; M$!-.;% E, L$ .#$($9 '$<&!$) (.) (&;!#&!" U#($,.!$/
143