Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

36
Tema 1. As raíces históricas de España Lección 3-5. O legado romano-O Reino Visigodo

Transcript of Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Page 1: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Tema 1. As raíces históricas de EspañaLección 3-5. O legado romano-O Reino Visigodo

Page 2: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Os pobos prerromanos: Íberos e Celtas• Debido ás influencias exteriores, vanse

desenvolver dentro da Península, dende os comezos do século V a. C., dous zonas culturales moi distintas:– Os pobos iberos (turdetanos, bastetanos,

edetanos, etc.), influenciados polo contacto cos colonizadores púnicos ou cartaxinenses e gregos, que se ubicarían na zona mediterránea (leste) e o sur. Ainda que presentaban características comúns, nunca constituiron unha unidade política ou étnica.

– Os pobos celtas (vacceos, lusitanos, celtíberos, etc.), influenciados polos pobos indoeuropeos e ubicados na zona cántabra e galaica, a maior parte de Portugal e incluso parte da meseta e un bo tramo de Andalucía.

Page 3: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

• Os pobos Iberos:– Habitaban en poboados amurallados situados en

zonas de fácil defensa e a súa organización social baseábase na tribu.

– Existía una cierta jerarquía social en relación con el poder económico y militar, con la existencia de una aristocracia guerrera.

– Presentaban unha economía agrícola baseada nos cereais, na vide e na oliveira, ainda que tamén cultivaban plantas para uso textil. A elaboración de cerámica e tecidos permitiulles desenvolver un comercio importante e, polo tanto, acuñar unha moeda propia.

– A maior diferencia entre estes pobos e os celtas é o desenvolvento cultural e, concretamente a escritura. Cando o pobo romano accede á Península, os iberos xa coñecía a escritura, mentres que os celtas eran cultural e socialmente moito mais primitivos.

Page 4: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Pobos Iberos

Page 5: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

• Na zona sur, tamén desenvolveuse unha grande actividade metalúrxica e, en consecuencia, comercial moi destacada xa que, como os fenicios, supieron sacar partido á explotación minera. Destacaría a creación de armas, como a famosa falcata ibérica, tipo de espada de un solo filo.

• Doutra banda, é consubstancial dos pobos iberos a orfebrería (arte de traballar os metais preciosos); exemplo diso témolo na ornamentación da Dama de Baza (pendentes complexos, gargantillas, aneis, contas en forma de tonel, etc). O exemplo da Dama de Baza nos fala da riqueza da vila ibero ademais da importancia que se lle concedía aos enterramentos, neste caso concreto, o enterramento dun guerreiro.

Page 6: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

• Os pobos celtas:

- O poboador celta é o que absorbeu maior número de influencias por parte do mundo indoeuropeo, sen embargo tamén o propio pobo ibero estivo en contacto con eles.

- Son cultural e socialmente menos evolucionados que os iberos, sobre todo polo seu descoñecemento da escritura. Falaban un idioma indoeuropeo.

- O seu medio de vida consistía nas prácticas gandeiras (Sistema Central e Ibérico) e agrícolas (na zona da Meseta cultivábase o cereal), organizábanse en tribos e vivían en castros.

- O seu desenvolvemento comercial era moi pobre, ata o punto que os traballos artesanais unicamente destinábanos ao autoconsumo.

Page 7: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Pobos Celtas

Page 8: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

HISPANIA ROMANA

Page 9: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

A conquista romana• Como puidemos comprobar ao explicar a

colonización por parte dos indoeuropeos por un lado e dos comerciantes mediterráneos, polo outro, a conquista de toda a franxa mediterránea sempre foi motivo de loita por parte dos portos máis fortes do oeste de Europa.

• Roma destaca dentro desas vilas en nivel de conquistas, tendo en conta que aos poucos pasou a conquistar practicamente todo o mediterráneo, cuxos vilas pasaban a ser provincias romanas.

• As incursións romanas comezarían na Península Ibérica a finais do século III a. C. e continuarían ata principios do século V d. C., cando as vilas xermánicas incorren en España debida, como veremos, á disgregación das provincias hispánicas pertencentes ao Imperio Romano.

Page 10: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Etapas• Primeira Etapa (218-197 a. C:):Levouse a cabo dentro do escenario

da Segunda Guerra Púnica entre Roma e Cartago. Os romanos, co

fin de impediren o paso cara Italia a Aníbal (xefe cartaxinés), enviaron á Península dous

exércitos que desembarcaron en Emporión (Ampurias) o ano 218 a.

C. Durante doce anos loitaron contra os cartaxineses, lográndoos

expulsar cara o ano 197 a. C. e dominar a costa mediterránea e o

sur peninsular.

Page 11: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos
Page 12: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

• Segunda Etapa (197-133 a. C.):– Supuxo a conquista da Meseta, non sen

dificultade debido á forte resistencia dos pobos indíxenas, sobre todo lusitanos e celtíberos. Finalizadas estas guerras, levadas a cabo fundamentalmente entre os anos 154 e 133 a. C., únicamente faltarían por conquistar as terras do norte.

• Tercera Etapa (29-19 a. C.):– En época do Emperador Augusto foron

sometidas a belicosas tribos de cántabros e astures, finalizando a conquista da Península.

Page 13: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos
Page 14: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

• Operaciones militares romanas levadas a cabo durante as Guerras Cántabras contra cántabros e astures:

– Campaña do ano 25 a.C.      – Campaña do ano 26 a.C.      – Campaña de Xulio César do ano 61 a.C.     – Campaña de Décimo Xunio Bruto do año

137 a.C.

Page 15: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

A Romanización de Hispania

• Coñécese como Romanización ao proceso polo que a cultura romana implantouse na Península Ibérica durante o período de dominio romano sobre ésta. Esto significou a conquista, a pacificación do territorio e a explotación das terras, a implantación das formas de organización social romanas e a difusión da súa relixión, costumes e cultura.

Page 16: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos
Page 17: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

As provincias romanas de

Hispania• Unha vez sometida, Hispania comezou a ser parte do territorio romano, é dicir, unha provincia máis de Roma, o que confería a Roma todo tipo de dereitos de explotación das súas terras.

• A división territorial da Penúnsula variou co tempo:• Século II a. C. (división según o que se tiña

conquistado ata ese momento):• Hispania Citerior (Val do Ebro e Costa Levantina).• Hispania Ulterior (Val do Guadalquivir)

• División provincial entre o 27 a. C. e o 298. Hispania queda dividida en tres provincias: Tarraconensis, Baetica y Lusitania.

• División provincial de Diocleciano en 298: Tarraconensis, Carthaginensis, Baetica, Lusitania (Emérita Augusta como capital), Gallaecia (Bracara como capital) e, pouco despois, Baleárica.

Page 18: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos
Page 19: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

• Hispania estaba dirixida de manera directa polo Emperador ou o Senado romano, pero cada provincia de Hispania contaba co seu propio gobernador.

• A súa vez, éste tenía ó su cargo a diversos funcionarios encargados da administración local, a garantía e o cumplimento das leyes ou, por exemplo, a diplomacia en caso de guerras.

• Roma non só era o sustento político de Hispania, senón que tamén lle impuxo as estructuras económicas do seu sistema, deste modo desenvolveuse unha organización social baseada na en la formación de clases segundo a súa riqueza:• Aristocracia: moi reducida, formada por senadores e

cabaleiros, poseedora dos mellores cargos, terras (latifundios) e riqueza.

• Burguesía: formada por negociantes e propietarios de vilas agrícolas, ós que tampoco lles faltaba riqueza.

• Traballadores libres, campesinos e artesáns.• Mano de obra: escravos, utilizados en calquer tipo de

traballo (mineiro, agrícola) e en calquer provincia romana.

Page 20: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Economía• A actividade agrícola e gandeira

(fundamentalmente rebaños de ovellas ubicados na Meseta) continuaba sendo a base económica do mundo hispánico, aínda que con novidades como a introducción do barbeito, o regadío ou a utilización de animais de tiro. Os cultivos de secaño máis habituais son a tríada mediterránea (cereal, vide, oliveira) e os de regadío son as árbores froiteiras e as hortalizas.

• A artesanía e o comercio tiveron un intenso desenvolvemento nas cidades, onde estaba xeralizado o sistema monetario romano. Boa parte da producción artesanal e mineira exportábase a Roma, e destacaban pola súa calidade as armas de Calatayud(Zaragoza) e Toledo, os panos finos de Xátiva (Valencia) e as salgaduras da Bética.

Page 21: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Urbanismo e cultura• A medida que era romanizada a Península, as cidades

aumentaron en número e tamaño, posto que eran o centro administrativo, xurídico, político e económico da Hispania romana. O urbanismo romano entrou na Península deixándonos múltiples edificacións destinadas a diferentes funcións: foros, acueductos, circos, templos, anfiteatros, termas, etc.).

• As urbes estaban organizadas pro un Consello ou Curia, elixido polos cidadáns entre a oligarquía local. As súas calzadas comunicábaas entre sí e co resto do imperio; as maís famosas son:

– A Vía Augusta, que percorría o levante peninsular e atravesaba os Pireneos cara Roma.

– A Vía da Prata, que unía Emérita Augusta (Mérida) con Asturica Augusta (Astorga).

Page 22: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos
Page 23: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos
Page 24: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

• A cultura romana deixou na Península unha lingua común (o latín), a relixión romana e despois a cristiá, e o dereito romano; todos eles acabarían cohesionando dentro dos habitantes de Hispania a partires do século III d. C., cando se lles concedeu a cidadanía romana a todos os habitantes do Imperio. A integración co Imperio deu os seus frutos con figuras como Séneca, Quintiliano ou Marcial e Emperadores de orixe hispánica como Traxano, Adriano ou Teodosio.

• * Estos habitantes libres serían os membros de clases estamentales altas, ou ben, cidadáns serviles do Imperio que cimpriron a súa débeda con Roma, é dicir, aqueles que, ao igual que os soldados licenciados, realizaron accións que foron consideradas suficientes para conceder ao cidadán a súa liberdade.

Page 25: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Crise e caída do Imperio

• Dende o século III, a fin das conquistas e a concesión de dereito de cidadanía ao conxunto dos habitantes do Imperio implicaron unha inevitable disminución dos ingresos fiscais do Estado. Como consecuencia, entre outros motivos, desta situación, o sistema económico mediante o cal o Imperio conseguira grandes riqueza comezou a entrar en crise.

• Paralelamente, as fronteiras comezaron a verse influenciadas polos pobos bárbaros que habitaban ao outro lado dos limes.

• Para tratar de facer fronte á situación, os emperadores adoitaron gobernar de forma dictatorial e manipulador (os complots para acceder ao poder eran habituais). De outra banda, en moitas provincias, as autoridades locais acabaron asumindo o poder e controlando aos exércitos mercenarios ao seu mando.

Page 26: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

A Crise dentro de Hispania• No campo, os escravos comezaron a ser substituídos por

colonos, a maioría dos coles eran pequenos propietarios que, para poderen facer fronte a crise e a inseguridade, se viron obrigados a entregar a súas terras a un propietario máis poderosos e a seguir traballándoa a cambio dunha parte da colleita. Deste xeito, dase o primeiro paso cara a servitude (servidumbre), un dos piares do feudalismo medieval.

• Os enfrontamentos pola defensa das fronteiras do Imperio (guerras cos xermánicos, os sármatas, os persas, etc.) provocaron o colapso do comercio entre Hispania e o resto do mundo romano.

• As cidades comezaron a despoblarse, e como consecuencia o Imperio ruralizouse.

• A partires do ano 260 o illamento de Hispania acentuouse debido á invasión da Península por parte de francos e alemáns. Os saqueos e revoltas afundiron de xeito definitivo a economía e a vida urbana. Hispania xa non se recuperou e, neste marco económico empobrecido e ruralizado, as provincias hispánicas volveron ao réxime de autosuficiencia, ata o punto da case desaparición da economía monetaria.

Page 27: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

• O 4 de Setembro do ano 476 o último emperador do Imperio Romano de Occidente, Rómulo Augustulo, foi vencido por Odoacro, rei ostrogodo.

• Unha das provincias romanas, A Galia, quedaría dividida en novos reinos, como por exemplo:• O reino Franco.• O reino Burgundio (sureste da

actual Francia, o norte de Italia e case toda Suiza).

• O reino Visigodo. Este último asumiu tamén o mando de Hispania e posteriormente trasladaría a súa base a esta rexión, fundando nela o Reino Visigodo de Toledo.

Page 28: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Curiosidades

• Dión Cassio, que viviu no século III, relata a venida de Xulio César a Brigantia, que era o

emporio do mercado do estaño. A uns 10 metros da Torre, na plataforma circular exterior e en

dirección sur, protexida dentro dunha construción adosada, consérvase unha rocha coa seguinte inscrición:“MARTI AUG SACR C SEVIUS

LUPUS ARCHITECTUS AEMINIENSIS LUSITANUS EX Vº”, cuxa tradución máis

aceptada hoxe en día é: “Consagrada a Marte Augusto. Gaio Sevio Lupo, arquitecto aeminiense

lusitano, cumprindo a promesa”. Aeminium é a poboación latina que se identifica con Coimbra.

Cornide foi o primeiro en sospeitar que a inscrición estaba dedicada a Marte, aínda que a

palabra “aeminiensis” interpretáraa como “afluviensis” (“aquae flaviae= de Chaves). Para

Hutter, a inscrición contén con toda probabilidade o nome do construtor da Torre e

algunha particularidade sobre el, aínda que a súa relación coa obra non é do todo absoluta. Todos os historiadores e arqueólogos actuais, están de acordo en que a construción da Torre é de orixe romana e que a data da obra débese situar cara

aos séculos I-II da nosa era.

Page 29: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

As Médulas

• Restos dunha mina a ceo aberto.

• S. I d. C. (Época de Augusto).• Sistema de extracción: Ruina

Montium: consiste no derrubamento pola forza de miles de toneladas de auga de partes da montaña; esta agua arrastra os materiais coa terra, almacénanse en encoros -aos que chegan a través de canais- e unha vez alí cuns tamices extraíase o ouro.

Page 30: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

REINO VISIGODO (507-711)

Page 31: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

O Reino Visigodo (507-711)

• Dende comezos do século V, o Imperio Romano empeza a decaer, de aí que cando as diversos pobos bárbaros (vándalos, alanos e suevos) emprenden a súa dominación peninsular, apenas encontren resistencia.

• Porén, para frear dalgún xeito esta intromisión, o Imperio Romano pactou con outros pobos bárbaros xa romanizados, os visigodos, para que estes se asentasen no sur da Galia e protexesen e controlasen os territorios hispanos.

• Deste xeito, os visigodos acabaron coa presenza de alanos e vándalos e, na época do rei visigodo Teodorico II (453-466) confinaron aos suevos en Galicia.

Page 32: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

• Eurico, sucesor de Teodorico II, aproveitaría a debilidade romana para gañar terreo en Hispania, deste xeito comezaría a sús campañas en Tarraconensis, pouco antes da caída del Imperio Romano de Occidente.

• No ano 476 o reino visigodo alcanzaría a súa independencia, polo que durante os seguintes 30 anos trataría de consolidar o seu poder en Hispania:– Primeiro extenderían os seus dominios

dende o val do río Loira ata o Texo (Tajo).– Pouco a pouco familias visigodas se

establecerían nos vals do Douro (Duero) e o Texo.

• Os francos, celosos dos seus territorios, comezaron a expulsar aos visigodos da Galia, sendo impulsados definitivamente cara a Península Ibérica no ano 507. Éste é o ano no que os visigodos se asentan definitivamente en Hispania, tendo como capital, Toledo.

Page 33: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Lista dos Reis Godos

Page 34: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

• Unha das características definitorias do mundo visigodo é a organización dunha monarquía basada na unificación territorial, política, relixiosa e xurídica das terras peninsulares:• En primeiro lugar Leovixildo (572-86) e o seu fillo

Recaredo (586-601) conseguiron expulsar aos bizantinos. Dominado o territorio (anexionarían o reino Suevo en 585), estruturaron unha monarquía que sna maior parte dos casos era hereditaria e na que o monarca se apoiaba nunha serie de institucións de goberno, como a Aula Rexia e os Concilios de Toledo (asambleas de carácter relixioso e civil). (Unificación Política)

• Para completar o proceso, Leovixildo promoveo a igualdade de hispanorromanos e visigodos e derrogou a lei que prohibía os matrimonios mixtos.

• Posteriormente, Recaredo converteuse ao cristianismo (589), relixión maioritaria entre os hispanorromanos. (Unificación relixiosa)

• Recesvinto (653-672) promoveu unha única ley para ambos os dous pobos, o Liber Iudiciorum ou Foro Xulgo (Foro Juzgo: lei que poñía fin á existencia das distintas leis existentes en cada pobo.). (Unificación xurídica)

Page 35: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

A ruralización da sociedade

• Continuouse o decrecemento económico (ruralizado) e a decadencia urbana das cidades, ata o punto de quedar en desuso as vías romanas, debido á pouca frecuencia dos intercambios comerciais.

• Os invasores xermánicos repartíronse as dúas terceiras partes das terras da Península (traballadas por colonos, que co tempo, acabarían xunto aos escravos, converténdose en servos) A tendencia da monarquía a pagar aos altos cargos administrativos ou militares con terras públicas, que se explotaban en usufructo, deu lugar á concentración da propiedade en mans da nobreza visigoda ou hispanorromana.

• A mediados do século VII, o reino visigodo entrou en crise debido á incapacidade da monarquía para cobrar tributos e manter a súa autoridade. Este fenómeno estimulou a formación de grupos nobiliarios rivais e as disputas polo trono, feitos que explican o rápido afundimento da monarquía visigoda ante a invasión musulmá.

Page 36: Tema 1. Lecciones 3 5. Legado Romano Visigodos

Curiosidades

• Aula Rexia: Institución do Estado hispano-visigodo, formada por nobles, altos funcionarios, aristócratas e clérigos, que asesoraba ao monarca nos asuntos de gobierno e militares, nas tarefas lexislativas e na administración de justicia.

• Usufructo: dereito a disfrutar bens alleos coa obriga de conservalos, salvo que a lei autorice outra cousa.