ÁREAS INTEGRADAS · breves incorporando los grafemas y grupos ortográficos en estudio. Utilizar...

76
2 ÁREAS INTEGRADAS RECURSOS PARA EL DOCENTE

Transcript of ÁREAS INTEGRADAS · breves incorporando los grafemas y grupos ortográficos en estudio. Utilizar...

  • 9 789504 662891

    978-950-46-6289-1

    ¡MIRÁ TODOS LOS RECURSOS

    QUE TRAE ESTA GUÍA PARA VOS!

    2

    ÁREAS INTEGR

    ADAS

    • Planificaciones.• Programa para fortalecer los

    aprendizajes en el aula.• Ideas para acompañar el aprendizaje

    en casa.• Actividades para evaluar.• Actividades graduadas por nivel que

    responden a la heterogeneidad de las aulas.

    • Actividades sencillas para hacer ciencias en casa y en la escuela.

    • Proyecto para trabajar las emociones.• Proyecto de lectura en familia.

    RECURSOS PARA EL DOCENTE

    AR0000000002649 INT2_TAPA_DOC_18129.indd 1 14/12/2020 17:31:14

  • INDI PISA FUERTE EN 2.º. ÁREAS INTEGRADAS. Recursos para el docente es una obra colectiva, creada,

    diseñada y realizada en el Departamento Editorial de Ediciones Santillana, bajo la dirección de Graciela M. Valle,

    por el siguiente equipo:

    Redacción: Mónica Rodríguez, Marina Baliero, Alicia Prieto y Gabriela M. Paz.

    Editoras: Andrea L. Saiz y Laura A. SciscianiJefa de edición: Gabriela M. Paz

    Gerencia de arte: Silvina Gretel EspilGerencia de contenidos: Patricia S. Granieri

    RECURSOS PARA EL DOCENTE

  • La realización artística y gráfica de este libro ha sido efectuada por el siguiente equipo:

    © 2021, EDICIONES SANTILLANA S.A.Av. Leandro N. Alem 720 (C1001AAP), Ciudad Autónoma de Buenos Aires, Argentina.

    ISBN 978-950-46-6289-1

    Queda hecho el depósito que dispone la Ley 11.723.Impreso en Argentina. Printed in Argentina.Primera edición: enero de 2021.

    Este libro se terminó de imprimir en el mes de enero de 2021 en FP Compañía Impresora, Beruti 1560, Florida, Buenos Aires, República Argentina.

    Baliero, Marina Indi pisa fuerte en 2.º : recursos para el docente / Marina Baliero ; Alicia Prieto ; Mónica Rodríguez. - 1a ed. - Ciudad Autónoma de Buenos Aires : Santillana, 2021. 72 p. ; 28 x 22 cm.

    ISBN 978-950-46-6289-1

    1. Áreas Integradas. 2. Educación Primaria. 3. Guías del Docente. I. Prieto, Alicia. II. Rodríguez, Mónica. III. Título. CDD 371.1

    Este libro no puede ser reproducido total ni parcialmente en ninguna forma, ni por ningún medio o procedimiento, sea reprográfico, fotocopia, microfilmación, mimeógrafo o cualquier otro sistema mecánico, fotoquímico, electrónico, informático, magnético, electroóptico, etcétera. Cualquier reproducción sin permiso de la editorial viola derechos reservados, es ilegal y constituye un delito.

    Esta publicación fue elaborada teniendo en cuenta las observaciones del Instituto Nacional contra la Discriminación, la Xenofobia y el Racismo (INADI) surgidas en encuentros organizados con editores de libros de texto. Para facilitar la lectura, y sin intención de promover el lenguaje sexista, esta publicación utiliza el género masculino para designar a todos los elementos de una clase.

    Diseño de maqueta: Mercedes Mayans.

    Diseño de tapa: Silvina Gretel Espil.

    Diagramación: Lorena Selvanovich.

    Corrección: Brenda G. Decurnex.

    Desarrollo gráficode personajes: Pablo Olivero.

    Ilustración: Archivo Santillana. Getty Images / DigitalVision Vectors. Paula Socolovsky.

    Documentación fotográfica: Carolina S. Álvarez Páramo y Cynthia R. Maldonado.

    Fotografía: Archivo Santillana. Gobierno de la Ciudad de Buenos Aires. Getty Images / Hady Nyah.

    Preimpresión: Marcelo Fernández y Maximiliano Rodríguez.

    Gerencia de producción: Paula M. García.

    Producción: Elías E. Fortunato y Andrés Zvaliauskas.

  • ÍNDICE

    © Sa

    ntill

    ana

    S.A.

    Per

    mitid

    a su

    foto

    copi

    a so

    lo p

    ara

    uso

    doce

    nte.

    RECURSOS PARA LA PLANIFICACIÓN 4

    PROGRAMA “PISANDO FUERTE” 17

    HABLEMOS DE ESI 21

    IDEAS PARA ACOMPAÑAR EL APRENDIZAJE EN CASA 23

    ACTIVIDADES PARA EVALUAR Y ARTICULAR SABERES 25

    ACTIVIDADES PARA LA DIVERSIDAD 41Propuestas para aulas heterogéneas

    LAS CIENCIAS EN CASA Y EN LA ESCUELA 57

    PROYECTO “HISTORIAS CON TROMPA Y CORAZÓN” 61

    PROYECTO “LEEMOS EN FAMILIA” 67

    ACCEDÉ A CONTENIDO EXCLUSIVO

    VISITÁ MI ESPACIO

    ÍNDICE

    WWW.INDISANTILLANA.COMCLAVE: indi2021

  • © Sa

    ntill

    ana

    S.A.

    Per

    mitid

    a su

    foto

    copi

    a so

    lo p

    ara

    uso

    doce

    nte.

    4

    REC

    UR

    SOS

    PAR

    A L

    A P

    LAN

    IFIC

    AC

    IÓN

    LAS

    FAM

    ILIA

    S

    Prác

    tica

    s de

    l len

    guaj

    eM

    atem

    átic

    aC

    onoc

    imie

    nto

    del m

    undo

    Cie

    ncia

    s so

    cial

    esC

    ienc

    ias

    natu

    rale

    s

    Contenidos / Modos de conocer

    El

    abec

    edar

    io:

    voca

    les

    y co

    nso

    nant

    es.

    Tip

    os

    de

    letr

    a: m

    ayús

    cula

    , m

    inús

    cula

    , cu

    rsiv

    a e

    im-

    pre

    nta.

    Uso

    de

    CA

    , CO

    , CU

    , QU

    E, Q

    UI.

    Ad

    ivi-

    nanz

    as.

    Uso

    de

    CE

    , C

    I. Te

    xto

    fun

    cio

    nal:

    nota

    . Su

    stan

    tivo

    s co

    mun

    es y

    pro

    pio

    s. U

    so d

    e m

    a-yú

    scul

    a in

    icia

    l en

    los

    nom

    bre

    s p

    rop

    ios.

    Po

    esía

    : El

    doc

    tor

    And

    rés

    Can

    ario

    (Fl

    ore

    ncia

    Ess

    es).

    No

    ció

    n d

    e es

    tro

    fa,

    vers

    o y

    rim

    a. P

    rod

    ucci

    ón

    escr

    ita d

    e ve

    rso

    s.

    Serie

    num

    éric

    a ha

    sta

    el 1

    00: e

    scrit

    ura,

    ord

    en y

    re

    gul

    arid

    ades

    . Re

    laci

    ones

    num

    éric

    as:

    “ent

    re”,

    “m

    ayo

    r q

    ue…

    ”, “

    men

    or

    que

    …”.

    Situ

    acio

    nes

    pro

    ble

    mát

    icas

    de

    sum

    a y

    rest

    a. E

    stra

    teg

    ias

    de

    reso

    luci

    ón.

    Est

    rate

    gia

    s d

    e cá

    lcul

    o m

    enta

    l. Su

    mas

    co

    noci

    das

    . C

    arac

    terís

    ticas

    de

    las

    figu-

    ras

    geo

    mét

    ricas

    : vé

    rtic

    es,

    tipo

    y c

    antid

    ad d

    e la

    do

    s.

    Co

    stum

    bre

    s fa

    mili

    ares

    (fa

    mili

    as

    del

    no

    roes

    te

    de

    nues

    tro

    p

    aís

    y fa

    mili

    as

    core

    anas

    ). C

    onf

    or-

    mac

    ión

    y o

    rgan

    izac

    ión

    de

    las

    fam

    ilias

    en

    la a

    ctua

    lidad

    . C

    om

    -p

    arac

    ión

    de

    role

    s en

    tre

    niño

    s,

    adul

    tos

    y an

    cian

    os

    en d

    ifere

    ntes

    co

    ntex

    tos

    soci

    ales

    .

    Cui

    dad

    os

    par

    a al

    canz

    ar u

    n b

    uen

    crec

    imie

    nto

    . R

    eco

    noci

    mie

    nto

    y

    escr

    itura

    de

    dis

    tinta

    s m

    aner

    as

    de

    cuid

    ar l

    a sa

    lud

    . D

    escr

    ipci

    ón

    de

    los

    cam

    bio

    s fís

    ico

    s a

    trav

    és

    del

    tie

    mp

    o.

    Modalidades de organización

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    el a

    bec

    edar

    io. B

    anco

    d

    e p

    alab

    ras

    seg

    uras

    co

    n lo

    s g

    rafe

    mas

    en

    estu

    -d

    io.

    List

    as d

    e su

    stan

    tivo

    s co

    mun

    es y

    pro

    pio

    s.

    Voca

    bul

    ario

    so

    bre

    tem

    as t

    rab

    ajad

    os.

    Ag

    end

    a d

    e le

    ctur

    as.

    Act

    ivid

    ades

    co

    tidia

    nas:

    exp

    lora

    ció

    n y

    lect

    ura

    de

    libro

    s. L

    ectu

    ra d

    e p

    oes

    ías

    y ad

    ivin

    anza

    s.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sLe

    ctur

    a a

    trav

    és d

    el d

    oce

    nte

    de

    text

    os

    bre

    ves:

    ad

    ivin

    anza

    s, ri

    mas

    y n

    ota

    s. A

    ctiv

    idad

    es q

    ue im

    -p

    lican

    la id

    entifi

    caci

    ón

    de

    voca

    les

    y co

    nso

    nan-

    tes,

    cur

    siva

    e im

    pre

    nta

    y el

    uso

    de

    may

    úscu

    las

    en s

    usta

    ntiv

    os

    pro

    pio

    s. L

    ectu

    ra,

    com

    pre

    nsió

    n y

    dis

    frut

    e d

    e El

    doc

    tor

    And

    rés

    Can

    ario

    (Fl

    o-

    renc

    ia E

    sses

    ). Le

    ctur

    a a

    trav

    és d

    el d

    oce

    nte

    y p

    or

    sí m

    ism

    os.

    Rel

    ectu

    ra p

    ara

    iden

    tifica

    ció

    n d

    e es

    tro

    fas,

    ver

    sos

    y rim

    as. I

    nter

    cam

    bio

    so

    bre

    la

    tra

    ma

    de

    la p

    oes

    ía. E

    scrit

    ura

    gru

    pal

    de

    una

    nuev

    a es

    tro

    fa.

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    cua

    dro

    de

    núm

    ero

    s,

    cart

    eles

    co

    n lo

    s no

    mb

    res

    de

    los

    núm

    ero

    s re

    -d

    ond

    os,

    fig

    uras

    geo

    mét

    ricas

    .A

    ctiv

    idad

    es c

    otid

    iana

    s: e

    xplo

    raci

    ón

    de

    la s

    erie

    nu

    mér

    ica

    hast

    a el

    100

    . Res

    olu

    ció

    n d

    e si

    tuac

    io-

    nes

    de

    sum

    a y

    rest

    a. R

    eco

    noci

    mie

    nto

    , id

    entifi

    -ca

    ció

    n y

    anál

    isis

    de

    figur

    as g

    eom

    étric

    as.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sR

    eso

    luci

    ón

    de

    pro

    ble

    mas

    en

    cont

    exto

    s co

    -tid

    iano

    s q

    ue e

    xija

    n le

    er,

    escr

    ibir

    y o

    rden

    ar

    núm

    ero

    s d

    e la

    ser

    ie n

    umér

    ica

    hast

    a el

    100

    , av

    erig

    uar

    ante

    riore

    s y

    sig

    uien

    tes,

    usa

    r es

    cala

    s o

    ser

    ies.

    Res

    olu

    ció

    n d

    e si

    tuac

    ione

    s p

    rob

    lem

    á-tic

    as q

    ue i

    mp

    lique

    n el

    uso

    de

    estr

    ateg

    ias

    de

    sum

    a y

    rest

    a y

    de

    cálc

    ulo

    men

    tal.

    Aná

    lisis

    de

    figur

    as g

    eom

    étric

    as: r

    eco

    noci

    mie

    nto

    de

    vért

    i-ce

    s y

    tipo

    s d

    e la

    do

    s.

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    mi-

    nas,

    cu

    adro

    s e

    imág

    enes

    co

    n ilu

    stra

    cio

    nes

    y d

    escr

    ipci

    one

    s d

    e lo

    s ni

    ños

    acer

    ca d

    e la

    s ca

    ract

    e-rís

    ticas

    de

    las

    fam

    ilias

    .A

    ctiv

    idad

    es c

    otid

    iana

    s: a

    nális

    is

    de

    imág

    enes

    y d

    e te

    stim

    oni

    os

    sob

    re c

    ost

    umb

    res

    fam

    iliar

    es e

    n d

    iver

    sas

    cultu

    ras.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sLe

    ctur

    a, a

    nális

    is e

    inte

    rcam

    bio

    de

    test

    imon

    ios

    sob

    re

    cost

    umb

    res

    fam

    iliar

    es e

    n d

    ifere

    ntes

    co

    ntex

    -to

    s so

    cial

    es. R

    econ

    ocim

    ient

    o d

    e si

    mili

    tud

    es y

    dife

    renc

    ias

    en l

    os

    mod

    os d

    e vi

    da

    de

    dis

    tinta

    s fa

    -m

    ilias

    . Cam

    bio

    s y

    cont

    inui

    dad

    es.

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    mi-

    nas

    y ca

    rtill

    as c

    on

    cons

    ejo

    s p

    ara

    esta

    r sa

    nos

    y p

    ara

    alca

    nzar

    un

    bue

    n cr

    ecim

    ient

    o.

    Act

    ivid

    ades

    co

    tidia

    nas:

    cu

    ida-

    do

    s y

    háb

    itos

    salu

    dab

    les

    en e

    l au

    la y

    dur

    ante

    los

    recr

    eos.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sA

    nális

    is d

    e si

    tuac

    ione

    s q

    ue p

    ro-

    mue

    ven

    activ

    idad

    es s

    alud

    able

    s p

    ara

    alca

    nzar

    un

    b

    uen

    crec

    i-m

    ient

    o. O

    bse

    rvac

    ión

    de

    imág

    e-ne

    s y

    des

    crip

    ción

    de

    los

    cam

    bio

    s fís

    icos

    a tr

    avés

    del

    tiem

    po.

    1El cu

    adro

    que

    pre

    sent

    amo

    s a

    cont

    inua

    ció

    n no

    deb

    iera

    leer

    se d

    e m

    aner

    a p

    resc

    riptiv

    a, s

    ino

    co

    mo

    una

    pro

    pue

    sta

    par

    a q

    ue c

    ada

    do

    cent

    e p

    ued

    a p

    ensa

    r un

    a p

    lani

    ficac

    ión

    anua

    l efe

    ctiv

    a ac

    ord

    e a

    su re

    alid

    ad in

    stitu

    cio

    nal.

  • © Sa

    ntill

    ana

    S.A.

    Per

    mitid

    a su

    foto

    copi

    a so

    lo p

    ara

    uso

    doce

    nte.

    NU

    EST

    RO

    CU

    ERP

    O

    Prác

    tica

    s de

    l len

    guaj

    eM

    atem

    átic

    aC

    onoc

    imie

    nto

    del m

    undo

    Cie

    ncia

    s so

    cial

    esC

    ienc

    ias

    natu

    rale

    s

    Contenidos / Modos de conocer

    Uso

    de

    los

    díg

    rafo

    s C

    H y

    LL.

    Gra

    fem

    a Y.

    Lec

    -tu

    ra y

    esc

    ritur

    a d

    e m

    ensa

    jes.

    Gra

    fem

    a R

    (ini

    cial

    e

    inte

    rvo

    cálic

    o).

    Uso

    del

    díg

    rafo

    RR

    . Gén

    ero

    y

    núm

    ero

    de

    sust

    antiv

    os.

    Rec

    ono

    cim

    ient

    o in

    tui-

    tivo

    de

    la c

    onc

    ord

    anci

    a. R

    imas

    y n

    anas

    . Cue

    n-to

    mar

    avill

    oso

    : Alm

    a y

    el e

    spej

    o (M

    aría

    Eug

    e-ni

    a Fo

    rche

    r).

    Acc

    ione

    s y

    secu

    enci

    a na

    rrat

    iva

    del

    cue

    nto

    . Rec

    urso

    s d

    el in

    icio

    de

    los

    cuen

    tos

    mar

    avill

    oso

    s.

    Serie

    num

    éric

    a ha

    sta

    el 2

    00:

    esca

    las

    asce

    n-d

    ente

    s y

    des

    cend

    ente

    s. S

    ituac

    ione

    s p

    rob

    le-

    mát

    icas

    : p

    rese

    ntac

    ión

    de

    dat

    os

    en t

    abla

    s. S

    i-tu

    acio

    nes

    pro

    ble

    mát

    icas

    : d

    ato

    s ne

    cesa

    rios

    e in

    nece

    sario

    s. C

    ons

    truc

    ció

    n d

    e un

    rep

    erto

    rio

    de

    sum

    as y

    rest

    as. M

    edid

    as d

    e lo

    ngitu

    d: c

    entí-

    met

    ro. U

    so d

    e la

    reg

    la.

    Nue

    vas

    tecn

    olo

    gía

    s y

    cam

    bio

    s en

    la

    vid

    a d

    e la

    s p

    erso

    nas.

    Las

    co

    mun

    icac

    ione

    s en

    d

    ifere

    ntes

    co

    ntex

    tos

    hist

    óric

    os.

    Eta

    pas

    y c

    amb

    ios

    en e

    l cu

    erp

    o

    hum

    ano

    d

    esd

    e el

    na

    cim

    ient

    o

    hast

    a la

    ed

    ad a

    ctua

    l. C

    lasi

    fica-

    ció

    n d

    e ta

    reas

    seg

    ún la

    aut

    ono

    -m

    ía c

    on

    que

    se

    real

    izan

    . O

    rga-

    niza

    ció

    n d

    e la

    inf

    orm

    ació

    n en

    ta

    bla

    s. O

    bse

    rvac

    ión

    y re

    laci

    ón

    de

    imág

    enes

    co

    n la

    vid

    a p

    erso

    -na

    l. E

    scrit

    ura

    de

    text

    os

    sob

    re lo

    s ca

    mb

    ios

    ob

    serv

    ado

    s.

    Situaciones de enseñanza

    Leer

    y e

    scrib

    ir a

    trav

    és d

    el d

    oce

    nte:

    ant

    icip

    ar

    hip

    óte

    sis

    a p

    artir

    de

    elem

    ento

    s p

    arat

    extu

    ales

    y

    sab

    eres

    pre

    vio

    s so

    bre

    el g

    éner

    o. R

    elee

    r o e

    s-cu

    char

    par

    a d

    isfr

    utar

    de

    las

    rimas

    y la

    tram

    a d

    e la

    po

    esía

    . Le

    er y

    esc

    ribir

    po

    r sí

    mis

    mo

    s: c

    om

    ple

    tar

    pal

    a-b

    ras,

    esc

    ribir

    lista

    s y

    nota

    s. R

    astr

    ear

    a un

    per

    -so

    naje

    e i

    den

    tifica

    r su

    s ac

    cio

    nes.

    Cre

    ar r

    imas

    en

    el c

    ont

    exto

    de

    la p

    oes

    ía.

    Exp

    lora

    r la

    s re

    gul

    arid

    ades

    en

    las

    serie

    s o

    ral y

    es

    crita

    en

    núm

    ero

    s d

    e d

    iver

    sa c

    antid

    ad d

    e ci

    -fr

    as. D

    iscu

    tir c

    ole

    ctiv

    amen

    te la

    s re

    laci

    one

    s en

    -tr

    e la

    lect

    ura

    y la

    esc

    ritur

    a d

    e nú

    mer

    os.

    Res

    ol-

    ver

    situ

    acio

    nes

    pro

    ble

    mát

    icas

    que

    im

    pliq

    uen

    el u

    so d

    e d

    iver

    sas

    estr

    ateg

    ias

    de

    sum

    a, re

    sta

    y cá

    lcul

    o m

    enta

    l. D

    escr

    ibir

    figur

    as g

    eom

    étric

    as.

    Rea

    lizar

    int

    erca

    mb

    ios,

    pla

    ntea

    r p

    reg

    unta

    s,

    com

    par

    tir

    idea

    s y

    op

    inio

    nes

    sob

    re e

    l te

    ma.

    Lee

    r y

    anal

    izar

    tes

    timo

    nio

    s d

    e fa

    mi-

    lias

    de

    otr

    as é

    po

    cas

    y lu

    gar

    es.

    Exp

    lora

    r lo

    s co

    noci

    mie

    nto

    s p

    revi

    os

    y el

    co

    ntex

    to

    fam

    iliar

    ce

    rcan

    o. S

    iste

    mat

    izar

    cam

    bio

    s y

    cont

    inui

    dad

    es c

    on

    rela

    ció

    n a

    las

    form

    as d

    e o

    rgan

    izac

    ión

    fam

    iliar

    .

    Ob

    serv

    ar

    con

    un

    pro

    sito

    y

    com

    unic

    ar l

    o o

    bse

    rvad

    o.

    Des

    -cr

    ibir

    los

    cam

    bio

    s fís

    ico

    s d

    esd

    e el

    nac

    imie

    nto

    has

    ta la

    ed

    ad a

    c-tu

    al a

    tra

    vés

    de

    rela

    tos

    ora

    les

    y d

    ibuj

    os

    real

    ista

    s ac

    om

    pañ

    ado

    s d

    e te

    xto

    s b

    reve

    s. C

    om

    par

    tir r

    e-cu

    erd

    os

    per

    sona

    les.

    Reflexión sobre los progresos /

    Indicadores de avance

    Leen

    y e

    scrib

    en s

    usta

    ntiv

    os

    pro

    pio

    s us

    and

    o

    may

    úscu

    la i

    nici

    al.

    Co

    nstr

    uyen

    crit

    erio

    s vi

    ncu-

    lad

    os

    al t

    exto

    , al

    pro

    sito

    y a

    l d

    estin

    atar

    io

    par

    a d

    ecid

    ir q

    ué y

    mo

    esc

    ribir.

    Ap

    lican

    lo

    s cr

    iterio

    s p

    rop

    ios

    par

    a re

    visa

    r y

    edita

    r la

    esc

    ri-tu

    ra (

    pal

    abra

    s co

    n lo

    s g

    rafe

    mas

    en

    estu

    dio

    y

    pun

    tuac

    ión)

    . Id

    entifi

    can

    la e

    stru

    ctur

    a d

    el t

    exto

    p

    oét

    ico

    y d

    isfr

    utan

    de

    sus

    ritm

    os.

    Esc

    riben

    ver

    -so

    s y

    estr

    ofa

    s p

    ara

    una

    po

    esía

    usa

    ndo

    rim

    as.

    Ana

    lizan

    y r

    esue

    lven

    pro

    ble

    mas

    num

    éric

    os

    en

    div

    erso

    s co

    ntex

    tos.

    Lee

    n y

    escr

    iben

    núm

    e-ro

    s ha

    sta

    el 1

    00.

    Org

    aniz

    an e

    int

    erp

    reta

    n la

    in

    form

    ació

    n d

    e un

    pro

    ble

    ma.

    Res

    uelv

    en p

    ro-

    ble

    mas

    de

    sum

    a y

    rest

    a q

    ue in

    volu

    cran

    var

    ias

    estr

    ateg

    ias.

    Co

    mp

    aran

    est

    rate

    gia

    s d

    e re

    solu

    -ci

    ón.

    Iden

    tifica

    n un

    a fig

    ura

    geo

    mét

    rica

    a p

    artir

    d

    e la

    info

    rmac

    ión

    que

    ofr

    ece

    una

    des

    crip

    ció

    n.

    Rec

    ono

    cen

    cam

    bio

    s y

    cont

    inui

    -d

    ades

    en

    las

    form

    as d

    e vi

    da

    en

    la fa

    mili

    a ac

    tual

    (en

    rela

    ció

    n co

    n fa

    mili

    as d

    e o

    tras

    ép

    oca

    s o

    lug

    a-re

    s).

    Des

    crib

    en h

    ábito

    s, i

    nter

    e-se

    s y

    vínc

    ulo

    s fa

    mili

    ares

    pro

    pio

    s y

    ajen

    os.

    Iden

    tifica

    n p

    ráct

    icas

    que

    im

    pli-

    can

    cuid

    ado

    s p

    ara

    alca

    nzar

    un

    crec

    imie

    nto

    sa

    lud

    able

    . R

    eco

    -no

    cen

    y fo

    rmul

    an c

    ons

    ejo

    s re

    -fe

    rido

    s a

    activ

    idad

    es y

    háb

    itos

    que

    co

    ntrib

    uyen

    al

    cuid

    ado

    de

    la s

    alud

    .

    ESI

    La r

    elac

    ión

    con

    uno

    mis

    mo

    y lo

    s d

    emás

    . La

    rela

    ció

    n co

    n la

    fam

    ilia

    La c

    om

    par

    ació

    n d

    e d

    iver

    sos

    mo

    do

    s d

    e cr

    ianz

    a, a

    limen

    taci

    ón,

    fest

    ejo

    s, u

    sos

    del

    tiem

    po

    lib

    re, v

    estim

    enta

    s y

    role

    s d

    e ho

    mb

    res,

    muj

    eres

    , niñ

    os,

    niñ

    as y

    jóve

    nes

    en d

    istin

    -ta

    s ép

    oca

    s y

    en d

    iver

    sas

    cultu

    ras.

    La

    fam

    ilia:

    dis

    tinto

    s tip

    os

    y fu

    ncio

    nes.

    Las

    fam

    ilias

    a tr

    avés

    del

    tiem

    po

    . Res

    pet

    o p

    or l

    a d

    iver

    sid

    ad d

    e co

    stum

    bre

    s, v

    alo

    res

    y cr

    eenc

    ias.

    Lo

    s ro

    les

    en la

    s fa

    mili

    as. D

    istin

    tas

    resp

    ons

    abili

    dad

    es a

    sum

    idas

    en

    la fa

    mili

    a p

    or

    sus

    inte

    gra

    ntes

    .

    2

    5

  • © Sa

    ntill

    ana

    S.A.

    Per

    mitid

    a su

    foto

    copi

    a so

    lo p

    ara

    uso

    doce

    nte.

    6

    Modalidades de organización

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    el a

    bec

    edar

    io. B

    iblio

    -te

    ca d

    el a

    ula:

    cue

    nto

    s m

    arav

    illo

    sos

    (fórm

    ulas

    d

    e in

    icio

    ). B

    anco

    de

    pal

    abra

    s se

    gur

    as c

    on

    los

    gra

    fem

    as y

    díg

    rafo

    s en

    est

    udio

    . Vo

    cab

    ular

    io

    de

    los

    tem

    as t

    rab

    ajad

    os.

    Ag

    end

    a d

    e le

    ctur

    as.

    Act

    ivid

    ades

    co

    tidia

    nas:

    exp

    lora

    ció

    n y

    lect

    ura

    de

    div

    erso

    s cu

    ento

    s m

    arav

    illo

    sos,

    rim

    as y

    na-

    nas.

    Lec

    tura

    y e

    scrit

    ura

    de

    rimas

    y m

    ensa

    jes.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sLe

    ctur

    a a

    trav

    és d

    el d

    ocen

    te y

    por

    mis

    mos

    d

    e rim

    as y

    nan

    as.

    Escr

    itura

    de

    men

    saje

    s d

    e te

    xto

    y o

    tro

    s te

    xto

    s b

    reve

    s in

    corp

    ora

    ndo

    lo

    s g

    rafe

    mas

    y d

    ígra

    fos

    en e

    stud

    io. I

    den

    tifica

    ción

    d

    e g

    éner

    o y

    núm

    ero

    y su

    con

    cord

    anci

    a en

    los

    sust

    antiv

    os. L

    ectu

    ra, c

    omp

    rens

    ión

    y d

    isfr

    ute

    de

    Alm

    a y

    el e

    spej

    o (M

    aría

    Eug

    enia

    Fo

    rche

    r). R

    e-co

    noci

    mie

    nto

    de

    las

    acci

    one

    s y

    ord

    en d

    e la

    se-

    cuen

    cia

    narr

    ativ

    a d

    el c

    uent

    o. I

    den

    tifica

    ció

    n d

    e lo

    s re

    curs

    os

    de

    inic

    io d

    e lo

    s cu

    ento

    s m

    arav

    illo

    -so

    s. P

    rod

    ucci

    ón

    escr

    ita d

    e m

    ensa

    jes

    de

    text

    o.

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    cua

    dro

    de

    núm

    eros

    , es

    cala

    s, t

    abla

    s d

    e d

    oble

    ent

    rad

    a, r

    eper

    torio

    s d

    e cá

    lcul

    os, i

    nstr

    umen

    tos

    de

    med

    ició

    n: la

    reg

    la.

    Act

    ivid

    ades

    co

    tidia

    nas:

    rec

    onoc

    imie

    nto

    y us

    o

    de

    la s

    erie

    num

    éric

    a, e

    scal

    as a

    scen

    den

    tes

    y d

    esce

    nden

    tes.

    Con

    stru

    cció

    n d

    e re

    per

    torio

    s d

    e su

    mas

    y r

    esta

    s. R

    esol

    ució

    n d

    e si

    tuac

    ione

    s q

    ue

    imp

    lique

    n m

    edic

    ión

    con

    reg

    la.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sLe

    ctur

    a y

    escr

    itura

    de

    núm

    eros

    en

    esca

    las

    as-

    cend

    ente

    s y

    des

    cend

    ente

    s.

    Reso

    luci

    ón

    de

    situ

    acio

    nes

    que

    im

    plic

    an l

    a in

    terp

    reta

    ció

    n d

    e d

    ato

    s d

    e un

    a ta

    bla

    . Id

    entifi

    caci

    ón d

    e d

    atos

    ne

    cesa

    rios

    y no

    nec

    esar

    ios

    par

    a re

    solv

    er u

    na

    situ

    ació

    n p

    rob

    lem

    átic

    a. E

    lab

    orac

    ión

    de

    un r

    e-p

    erto

    rio d

    e su

    mas

    y r

    esta

    s nu

    evas

    a p

    artir

    de

    cálc

    ulos

    men

    tale

    s ya

    con

    ocid

    os.

    Exp

    lora

    ción

    d

    e la

    s m

    edid

    as d

    e lo

    ngitu

    d.

    Uso

    de

    la r

    egla

    . C

    omp

    arac

    ión

    de

    med

    idas

    .

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    car

    tele

    -ra

    s y

    lám

    inas

    con

    ob

    jeto

    s te

    cno-

    lóg

    icos

    de

    ante

    s y

    de

    ahor

    a.

    Act

    ivid

    ades

    co

    tidia

    nas:

    in

    ter-

    cam

    bio

    de

    idea

    s so

    bre

    cam

    bio

    s y

    cont

    inui

    dad

    es e

    n el

    uso

    de

    las

    tecn

    olo

    gía

    s y

    los

    med

    ios

    de

    co-

    mun

    icac

    ión.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sO

    bse

    rvac

    ión

    y le

    ctur

    a d

    e im

    á-g

    enes

    en

    fo

    rma

    gui

    ada

    par

    a id

    entifi

    car

    sem

    ejan

    zas

    y d

    ife-

    renc

    ias

    entr

    e lo

    s m

    edio

    s d

    e co

    mun

    icac

    ión

    y la

    s te

    cno

    log

    ías

    de

    ayer

    y lo

    s d

    e ho

    y. E

    lab

    orac

    ión

    de

    un c

    uad

    ro c

    omp

    arat

    ivo

    que

    d

    ifere

    ncie

    las

    for

    mas

    de

    envi

    ar

    men

    saje

    s en

    la a

    ntig

    üed

    ad y

    en

    la a

    ctua

    lidad

    .

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    cu

    a-d

    ros

    com

    par

    ativ

    os

    sob

    re a

    ctiv

    i-d

    ades

    que

    pue

    den

    hac

    er s

    olo

    s y

    otr

    as

    en

    las

    que

    re

    qui

    eren

    ay

    uda.

    Li

    stas

    q

    ue

    des

    crib

    an

    cam

    bio

    s en

    el

    cuer

    po

    hum

    ano

    se

    gún

    la e

    dad

    .A

    ctiv

    idad

    es

    cotid

    iana

    s:

    ob

    ser-

    vaci

    ón

    de

    imág

    enes

    y d

    el p

    ro-

    pio

    cue

    rpo

    .

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sId

    entifi

    caci

    ón d

    e lo

    s ca

    mb

    ios

    de

    las

    per

    sona

    s a

    lo la

    rgo

    de

    la v

    ida:

    re

    cono

    cim

    ient

    o d

    e la

    s ac

    tivid

    a-d

    es q

    ue s

    e re

    aliz

    an c

    on

    may

    or

    o m

    eno

    r au

    tono

    mía

    . C

    om

    par

    a-ci

    ón

    del

    cue

    rpo

    hum

    ano

    en

    las

    dis

    tinta

    s et

    apas

    . Si

    mili

    tud

    es

    y d

    ifere

    ncia

    s. O

    bse

    rvac

    ión

    y an

    áli-

    sis

    de

    imág

    enes

    y r

    edac

    ción

    de

    text

    os s

    obre

    el t

    ema.

    Situaciones de enseñanza

    Leer

    y e

    scrib

    ir a

    trav

    és d

    el d

    ocen

    te:

    pla

    ntea

    r hi

    pót

    esis

    al s

    egui

    r la

    lect

    ura

    y ve

    rifica

    rlas

    al fi

    na-

    lizar

    la. R

    elee

    r p

    ara

    una

    mej

    or c

    omp

    rens

    ión

    de

    los

    pas

    ajes

    más

    co

    mp

    lejo

    s d

    e lo

    s te

    xto

    s. P

    ar-

    ticip

    ar d

    e ro

    ndas

    de

    dis

    cusi

    ón

    e in

    terc

    amb

    io

    sob

    re lo

    s te

    xtos

    ab

    ord

    ados

    . Dic

    tar t

    exto

    s al

    do-

    cent

    e y

    refle

    xion

    ar s

    obre

    esa

    esc

    ritur

    a ex

    per

    ta.

    Leer

    y e

    scrib

    ir p

    or s

    í mis

    mos

    : rel

    eer

    par

    a re

    cu-

    per

    ar p

    ista

    s q

    ue o

    frezc

    an e

    l tex

    to y

    las

    imág

    e-ne

    s y

    así p

    rofu

    ndiz

    ar la

    inte

    rpre

    taci

    ón.

    Ad

    qui

    rir

    soltu

    ra a

    l lee

    r y e

    scrib

    ir p

    or s

    í mis

    mos

    .

    Exp

    lora

    r las

    func

    ione

    s d

    e lo

    s nú

    mer

    os e

    n su

    uso

    so

    cial

    . Lee

    r, es

    crib

    ir y

    ord

    enar

    núm

    eros

    has

    ta e

    l 20

    0. R

    esol

    ver

    pro

    ble

    mas

    que

    info

    rman

    los

    da-

    tos

    en ta

    bla

    s y

    que

    invo

    lucr

    en re

    solv

    er c

    álcu

    los

    nuev

    os

    a p

    artir

    de

    otr

    os

    ya c

    onoc

    idos

    . Re

    sol-

    ver

    situ

    acio

    nes

    en t

    abla

    s. R

    esol

    ver

    situ

    acio

    nes

    iden

    tifica

    ndo

    los

    dat

    os

    nece

    sario

    s.

    Reso

    lver

    si

    tuac

    ione

    s q

    ue i

    mp

    lique

    n m

    edir

    y co

    mp

    arar

    lo

    ngitu

    des

    . Usa

    r uni

    dad

    es c

    onve

    ncio

    nale

    s p

    ara

    med

    ir lo

    ngitu

    des

    : la

    reg

    la.

    Form

    ular

    ant

    icip

    acio

    nes

    y p

    re-

    gun

    tas.

    Esc

    ucha

    r re

    lato

    s, h

    isto

    -ria

    s d

    e vi

    da

    e in

    form

    ació

    n le

    ída

    po

    r el

    do

    cent

    e. C

    om

    par

    ar l

    os

    med

    ios

    de

    com

    unic

    ació

    n y

    las

    tecn

    olo

    gía

    s d

    e ay

    er y

    de

    hoy

    a p

    artir

    de

    dis

    tinta

    s im

    ágen

    es.

    Ela

    bo

    rar

    cuad

    ros

    de

    do

    ble

    en-

    trad

    a p

    ara

    reg

    istr

    ar s

    us s

    imili

    tu-

    des

    y d

    ifere

    ncia

    s.

    Form

    ular

    hip

    óte

    sis

    a p

    artir

    de

    pre

    gun

    tas

    dad

    as p

    or

    el d

    oce

    n-te

    . O

    bse

    rvar

    imág

    enes

    y e

    xplo

    -ra

    r su

    pro

    pio

    cue

    rpo

    par

    a d

    es-

    crib

    ir lo

    s ca

    mb

    ios

    físic

    os

    a tr

    avés

    d

    el

    tiem

    po

    . B

    usca

    r y

    anal

    izar

    in

    form

    ació

    n d

    e d

    istin

    tas

    fuen

    -te

    s. O

    rgan

    izar

    la in

    form

    ació

    n en

    se

    cuen

    cias

    de

    imág

    enes

    aco

    m-

    pañ

    adas

    po

    r te

    xto

    s b

    reve

    s.

    Reflexión sobre los progresos / Indicadores

    de avance

    Ad

    qui

    eren

    aut

    onom

    ía a

    l le

    er y

    esc

    ribir.

    Par

    ti-ci

    pan

    de

    los

    inte

    rcam

    bio

    s ex

    pre

    sand

    o lo

    que

    p

    rod

    ujo

    la le

    ctur

    a y

    su p

    osi

    ció

    n es

    tétic

    a y

    per

    -so

    nal.

    Co

    nfro

    ntan

    co

    n su

    s co

    mp

    añer

    os

    inte

    r-p

    reta

    cio

    nes

    sob

    re la

    tram

    a d

    e lo

    s te

    xto

    s. R

    ela-

    cio

    nan

    el te

    xto

    leíd

    o c

    on

    otr

    os

    cono

    cid

    os,

    co

    n ex

    per

    ienc

    ias

    vivi

    das

    o c

    on

    pel

    ícul

    as.

    Iden

    tifi-

    can

    dis

    tinta

    s fó

    rmul

    as d

    e in

    icio

    de

    los

    cuen

    tos.

    R

    eco

    noce

    n la

    s ac

    cio

    nes

    de

    la h

    isto

    ria l

    eíd

    a y

    ord

    enan

    las

    secu

    enci

    as e

    n fo

    rma

    cro

    noló

    gic

    a.

    Ana

    lizan

    co

    lect

    ivam

    ente

    pro

    ced

    imie

    nto

    s d

    e re

    solu

    ció

    n d

    e p

    rob

    lem

    as n

    umér

    ico

    s. E

    lab

    ora

    n y

    usan

    est

    rate

    gia

    s d

    e cá

    lcul

    o m

    enta

    l par

    a su

    -m

    ar y

    res

    tar.

    Rec

    ono

    cen

    dis

    tinta

    s m

    aner

    as d

    e ex

    pre

    sar l

    os

    dat

    os

    de

    una

    situ

    ació

    n p

    rob

    lem

    á-tic

    a: u

    so d

    e ta

    bla

    s. R

    eco

    noce

    n la

    co

    nven

    ienc

    ia

    de

    utili

    zar

    unid

    ades

    de

    med

    ida

    conv

    enci

    ona

    -le

    s en

    situ

    acio

    nes

    que

    req

    uier

    en c

    om

    unic

    ar

    con

    pre

    cisi

    ón

    el r

    esul

    tad

    o d

    e un

    a m

    edic

    ión.

    M

    iden

    y c

    om

    par

    an lo

    ngitu

    des

    .

    Reco

    noce

    n ca

    mb

    ios

    y co

    ntin

    ui-

    dad

    es e

    n lo

    s m

    edio

    s d

    e co

    mun

    i-ca

    ción

    y la

    s te

    cnol

    ogía

    s a

    trav

    és

    del

    tie

    mp

    o. A

    pre

    cian

    la

    div

    ersi

    -d

    ad d

    e o

    pin

    ione

    s y

    refle

    xio

    nan

    acer

    ca d

    e la

    im

    por

    tanc

    ia d

    e la

    te

    cnol

    ogía

    en

    la v

    ida

    cotid

    iana

    .

    Iden

    tifica

    n lo

    s ca

    mb

    ios

    físic

    os

    en e

    l cu

    erp

    o h

    uman

    o y

    en

    los

    háb

    itos

    que

    tie

    nen

    las

    per

    so-

    nas

    en l

    as d

    istin

    tas

    etap

    as d

    e la

    vid

    a. C

    lasi

    fican

    las

    tare

    as q

    ue

    real

    izan

    a d

    iario

    seg

    ún p

    ose

    an

    may

    or

    o m

    eno

    r au

    tono

    mía

    .

  • © Sa

    ntill

    ana

    S.A.

    Per

    mitid

    a su

    foto

    copi

    a so

    lo p

    ara

    uso

    doce

    nte.

    7

    Modalidades de organización

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    el a

    bec

    edar

    io. B

    iblio

    -te

    ca d

    el a

    ula:

    cue

    nto

    s m

    arav

    illo

    sos

    (fórm

    ulas

    d

    e in

    icio

    ). B

    anco

    de

    pal

    abra

    s se

    gur

    as c

    on

    los

    gra

    fem

    as y

    díg

    rafo

    s en

    est

    udio

    . Vo

    cab

    ular

    io

    de

    los

    tem

    as t

    rab

    ajad

    os.

    Ag

    end

    a d

    e le

    ctur

    as.

    Act

    ivid

    ades

    co

    tidia

    nas:

    exp

    lora

    ció

    n y

    lect

    ura

    de

    div

    erso

    s cu

    ento

    s m

    arav

    illo

    sos,

    rim

    as y

    na-

    nas.

    Lec

    tura

    y e

    scrit

    ura

    de

    rimas

    y m

    ensa

    jes.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sLe

    ctur

    a a

    trav

    és d

    el d

    ocen

    te y

    por

    mis

    mos

    d

    e rim

    as y

    nan

    as.

    Escr

    itura

    de

    men

    saje

    s d

    e te

    xto

    y o

    tro

    s te

    xto

    s b

    reve

    s in

    corp

    ora

    ndo

    lo

    s g

    rafe

    mas

    y d

    ígra

    fos

    en e

    stud

    io. I

    den

    tifica

    ción

    d

    e g

    éner

    o y

    núm

    ero

    y su

    con

    cord

    anci

    a en

    los

    sust

    antiv

    os. L

    ectu

    ra, c

    omp

    rens

    ión

    y d

    isfr

    ute

    de

    Alm

    a y

    el e

    spej

    o (M

    aría

    Eug

    enia

    Fo

    rche

    r). R

    e-co

    noci

    mie

    nto

    de

    las

    acci

    one

    s y

    ord

    en d

    e la

    se-

    cuen

    cia

    narr

    ativ

    a d

    el c

    uent

    o. I

    den

    tifica

    ció

    n d

    e lo

    s re

    curs

    os

    de

    inic

    io d

    e lo

    s cu

    ento

    s m

    arav

    illo

    -so

    s. P

    rod

    ucci

    ón

    escr

    ita d

    e m

    ensa

    jes

    de

    text

    o.

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    cua

    dro

    de

    núm

    eros

    , es

    cala

    s, t

    abla

    s d

    e d

    oble

    ent

    rad

    a, r

    eper

    torio

    s d

    e cá

    lcul

    os, i

    nstr

    umen

    tos

    de

    med

    ició

    n: la

    reg

    la.

    Act

    ivid

    ades

    co

    tidia

    nas:

    rec

    onoc

    imie

    nto

    y us

    o

    de

    la s

    erie

    num

    éric

    a, e

    scal

    as a

    scen

    den

    tes

    y d

    esce

    nden

    tes.

    Con

    stru

    cció

    n d

    e re

    per

    torio

    s d

    e su

    mas

    y r

    esta

    s. R

    esol

    ució

    n d

    e si

    tuac

    ione

    s q

    ue

    imp

    lique

    n m

    edic

    ión

    con

    reg

    la.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sLe

    ctur

    a y

    escr

    itura

    de

    núm

    eros

    en

    esca

    las

    as-

    cend

    ente

    s y

    des

    cend

    ente

    s.

    Reso

    luci

    ón

    de

    situ

    acio

    nes

    que

    im

    plic

    an l

    a in

    terp

    reta

    ció

    n d

    e d

    ato

    s d

    e un

    a ta

    bla

    . Id

    entifi

    caci

    ón d

    e d

    atos

    ne

    cesa

    rios

    y no

    nec

    esar

    ios

    par

    a re

    solv

    er u

    na

    situ

    ació

    n p

    rob

    lem

    átic

    a. E

    lab

    orac

    ión

    de

    un r

    e-p

    erto

    rio d

    e su

    mas

    y r

    esta

    s nu

    evas

    a p

    artir

    de

    cálc

    ulos

    men

    tale

    s ya

    con

    ocid

    os.

    Exp

    lora

    ción

    d

    e la

    s m

    edid

    as d

    e lo

    ngitu

    d.

    Uso

    de

    la r

    egla

    . C

    omp

    arac

    ión

    de

    med

    idas

    .

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    car

    tele

    -ra

    s y

    lám

    inas

    con

    ob

    jeto

    s te

    cno-

    lóg

    icos

    de

    ante

    s y

    de

    ahor

    a.

    Act

    ivid

    ades

    co

    tidia

    nas:

    in

    ter-

    cam

    bio

    de

    idea

    s so

    bre

    cam

    bio

    s y

    cont

    inui

    dad

    es e

    n el

    uso

    de

    las

    tecn

    olo

    gía

    s y

    los

    med

    ios

    de

    co-

    mun

    icac

    ión.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sO

    bse

    rvac

    ión

    y le

    ctur

    a d

    e im

    á-g

    enes

    en

    fo

    rma

    gui

    ada

    par

    a id

    entifi

    car

    sem

    ejan

    zas

    y d

    ife-

    renc

    ias

    entr

    e lo

    s m

    edio

    s d

    e co

    mun

    icac

    ión

    y la

    s te

    cno

    log

    ías

    de

    ayer

    y lo

    s d

    e ho

    y. E

    lab

    orac

    ión

    de

    un c

    uad

    ro c

    omp

    arat

    ivo

    que

    d

    ifere

    ncie

    las

    for

    mas

    de

    envi

    ar

    men

    saje

    s en

    la a

    ntig

    üed

    ad y

    en

    la a

    ctua

    lidad

    .

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    cu

    a-d

    ros

    com

    par

    ativ

    os

    sob

    re a

    ctiv

    i-d

    ades

    que

    pue

    den

    hac

    er s

    olo

    s y

    otr

    as

    en

    las

    que

    re

    qui

    eren

    ay

    uda.

    Li

    stas

    q

    ue

    des

    crib

    an

    cam

    bio

    s en

    el

    cuer

    po

    hum

    ano

    se

    gún

    la e

    dad

    .A

    ctiv

    idad

    es

    cotid

    iana

    s:

    ob

    ser-

    vaci

    ón

    de

    imág

    enes

    y d

    el p

    ro-

    pio

    cue

    rpo

    .

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sId

    entifi

    caci

    ón d

    e lo

    s ca

    mb

    ios

    de

    las

    per

    sona

    s a

    lo la

    rgo

    de

    la v

    ida:

    re

    cono

    cim

    ient

    o d

    e la

    s ac

    tivid

    a-d

    es q

    ue s

    e re

    aliz

    an c

    on

    may

    or

    o m

    eno

    r au

    tono

    mía

    . C

    om

    par

    a-ci

    ón

    del

    cue

    rpo

    hum

    ano

    en

    las

    dis

    tinta

    s et

    apas

    . Si

    mili

    tud

    es

    y d

    ifere

    ncia

    s. O

    bse

    rvac

    ión

    y an

    áli-

    sis

    de

    imág

    enes

    y r

    edac

    ción

    de

    text

    os s

    obre

    el t

    ema.

    Situaciones de enseñanza

    Leer

    y e

    scrib

    ir a

    trav

    és d

    el d

    ocen

    te:

    pla

    ntea

    r hi

    pót

    esis

    al s

    egui

    r la

    lect

    ura

    y ve

    rifica

    rlas

    al fi

    na-

    lizar

    la. R

    elee

    r p

    ara

    una

    mej

    or c

    omp

    rens

    ión

    de

    los

    pas

    ajes

    más

    co

    mp

    lejo

    s d

    e lo

    s te

    xto

    s. P

    ar-

    ticip

    ar d

    e ro

    ndas

    de

    dis

    cusi

    ón

    e in

    terc

    amb

    io

    sob

    re lo

    s te

    xtos

    ab

    ord

    ados

    . Dic

    tar t

    exto

    s al

    do-

    cent

    e y

    refle

    xion

    ar s

    obre

    esa

    esc

    ritur

    a ex

    per

    ta.

    Leer

    y e

    scrib

    ir p

    or s

    í mis

    mos

    : rel

    eer

    par

    a re

    cu-

    per

    ar p

    ista

    s q

    ue o

    frezc

    an e

    l tex

    to y

    las

    imág

    e-ne

    s y

    así p

    rofu

    ndiz

    ar la

    inte

    rpre

    taci

    ón.

    Ad

    qui

    rir

    soltu

    ra a

    l lee

    r y e

    scrib

    ir p

    or s

    í mis

    mos

    .

    Exp

    lora

    r las

    func

    ione

    s d

    e lo

    s nú

    mer

    os e

    n su

    uso

    so

    cial

    . Lee

    r, es

    crib

    ir y

    ord

    enar

    núm

    eros

    has

    ta e

    l 20

    0. R

    esol

    ver

    pro

    ble

    mas

    que

    info

    rman

    los

    da-

    tos

    en ta

    bla

    s y

    que

    invo

    lucr

    en re

    solv

    er c

    álcu

    los

    nuev

    os

    a p

    artir

    de

    otr

    os

    ya c

    onoc

    idos

    . Re

    sol-

    ver

    situ

    acio

    nes

    en t

    abla

    s. R

    esol

    ver

    situ

    acio

    nes

    iden

    tifica

    ndo

    los

    dat

    os

    nece

    sario

    s.

    Reso

    lver

    si

    tuac

    ione

    s q

    ue i

    mp

    lique

    n m

    edir

    y co

    mp

    arar

    lo

    ngitu

    des

    . Usa

    r uni

    dad

    es c

    onve

    ncio

    nale

    s p

    ara

    med

    ir lo

    ngitu

    des

    : la

    reg

    la.

    Form

    ular

    ant

    icip

    acio

    nes

    y p

    re-

    gun

    tas.

    Esc

    ucha

    r re

    lato

    s, h

    isto

    -ria

    s d

    e vi

    da

    e in

    form

    ació

    n le

    ída

    po

    r el

    do

    cent

    e. C

    om

    par

    ar l

    os

    med

    ios

    de

    com

    unic

    ació

    n y

    las

    tecn

    olo

    gía

    s d

    e ay

    er y

    de

    hoy

    a p

    artir

    de

    dis

    tinta

    s im

    ágen

    es.

    Ela

    bo

    rar

    cuad

    ros

    de

    do

    ble

    en-

    trad

    a p

    ara

    reg

    istr

    ar s

    us s

    imili

    tu-

    des

    y d

    ifere

    ncia

    s.

    Form

    ular

    hip

    óte

    sis

    a p

    artir

    de

    pre

    gun

    tas

    dad

    as p

    or

    el d

    oce

    n-te

    . O

    bse

    rvar

    imág

    enes

    y e

    xplo

    -ra

    r su

    pro

    pio

    cue

    rpo

    par

    a d

    es-

    crib

    ir lo

    s ca

    mb

    ios

    físic

    os

    a tr

    avés

    d

    el

    tiem

    po

    . B

    usca

    r y

    anal

    izar

    in

    form

    ació

    n d

    e d

    istin

    tas

    fuen

    -te

    s. O

    rgan

    izar

    la in

    form

    ació

    n en

    se

    cuen

    cias

    de

    imág

    enes

    aco

    m-

    pañ

    adas

    po

    r te

    xto

    s b

    reve

    s.

    Reflexión sobre los progresos / Indicadores

    de avance

    Ad

    qui

    eren

    aut

    onom

    ía a

    l le

    er y

    esc

    ribir.

    Par

    ti-ci

    pan

    de

    los

    inte

    rcam

    bio

    s ex

    pre

    sand

    o lo

    que

    p

    rod

    ujo

    la le

    ctur

    a y

    su p

    osi

    ció

    n es

    tétic

    a y

    per

    -so

    nal.

    Co

    nfro

    ntan

    co

    n su

    s co

    mp

    añer

    os

    inte

    r-p

    reta

    cio

    nes

    sob

    re la

    tram

    a d

    e lo

    s te

    xto

    s. R

    ela-

    cio

    nan

    el te

    xto

    leíd

    o c

    on

    otr

    os

    cono

    cid

    os,

    co

    n ex

    per

    ienc

    ias

    vivi

    das

    o c

    on

    pel

    ícul

    as.

    Iden

    tifi-

    can

    dis

    tinta

    s fó

    rmul

    as d

    e in

    icio

    de

    los

    cuen

    tos.

    R

    eco

    noce

    n la

    s ac

    cio

    nes

    de

    la h

    isto

    ria l

    eíd

    a y

    ord

    enan

    las

    secu

    enci

    as e

    n fo

    rma

    cro

    noló

    gic

    a.

    Ana

    lizan

    co

    lect

    ivam

    ente

    pro

    ced

    imie

    nto

    s d

    e re

    solu

    ció

    n d

    e p

    rob

    lem

    as n

    umér

    ico

    s. E

    lab

    ora

    n y

    usan

    est

    rate

    gia

    s d

    e cá

    lcul

    o m

    enta

    l par

    a su

    -m

    ar y

    res

    tar.

    Rec

    ono

    cen

    dis

    tinta

    s m

    aner

    as d

    e ex

    pre

    sar l

    os

    dat

    os

    de

    una

    situ

    ació

    n p

    rob

    lem

    á-tic

    a: u

    so d

    e ta

    bla

    s. R

    eco

    noce

    n la

    co

    nven

    ienc

    ia

    de

    utili

    zar

    unid

    ades

    de

    med

    ida

    conv

    enci

    ona

    -le

    s en

    situ

    acio

    nes

    que

    req

    uier

    en c

    om

    unic

    ar

    con

    pre

    cisi

    ón

    el r

    esul

    tad

    o d

    e un

    a m

    edic

    ión.

    M

    iden

    y c

    om

    par

    an lo

    ngitu

    des

    .

    Reco

    noce

    n ca

    mb

    ios

    y co

    ntin

    ui-

    dad

    es e

    n lo

    s m

    edio

    s d

    e co

    mun

    i-ca

    ción

    y la

    s te

    cnol

    ogía

    s a

    trav

    és

    del

    tie

    mp

    o. A

    pre

    cian

    la

    div

    ersi

    -d

    ad d

    e o

    pin

    ione

    s y

    refle

    xio

    nan

    acer

    ca d

    e la

    im

    por

    tanc

    ia d

    e la

    te

    cnol

    ogía

    en

    la v

    ida

    cotid

    iana

    .

    Iden

    tifica

    n lo

    s ca

    mb

    ios

    físic

    os

    en e

    l cu

    erp

    o h

    uman

    o y

    en

    los

    háb

    itos

    que

    tie

    nen

    las

    per

    so-

    nas

    en l

    as d

    istin

    tas

    etap

    as d

    e la

    vid

    a. C

    lasi

    fican

    las

    tare

    as q

    ue

    real

    izan

    a d

    iario

    seg

    ún p

    ose

    an

    may

    or

    o m

    eno

    r au

    tono

    mía

    .

    ESILa

    rel

    ació

    n co

    n un

    o m

    ism

    o y

    co

    n lo

    s d

    emás

    . La

    rela

    ció

    n co

    n lo

    s co

    mp

    añer

    os

    y am

    igo

    sE

    l rec

    ono

    cim

    ient

    o d

    el c

    uerp

    o h

    uman

    o c

    om

    o t

    ota

    lidad

    co

    n ne

    cesi

    dad

    es d

    e af

    ecto

    , cui

    dad

    o y

    val

    ora

    ció

    n. Ig

    uald

    ad d

    e o

    po

    rtun

    idad

    es p

    ara

    niña

    s y

    niño

    s en

    jueg

    os

    y tr

    abaj

    os

    evita

    ndo

    est

    ereo

    tipo

    s d

    e g

    éner

    o. L

    a id

    entifi

    caci

    ón

    de

    pre

    juic

    ios

    y p

    ráct

    icas

    refe

    rido

    s a

    las

    cap

    acid

    ades

    , gus

    tos

    y ap

    titud

    es d

    e ni

    ños

    y ni

    ñas.

    La

    revi

    sió

    n d

    e la

    s no

    rmas

    de

    conv

    iven

    cia

    que

    rem

    itan

    al r

    esp

    eto

    po

    r el

    otr

    o. L

    a ac

    epta

    ció

    n y

    la t

    ole

    ranc

    ia d

    e la

    s d

    ifere

    ncia

    s, la

    no

    dis

    crim

    inac

    ión,

    la r

    eso

    luci

    ón

    de

    pro

    ble

    mas

    y c

    onfl

    ic-

    tos

    po

    r m

    edio

    de

    la p

    alab

    ra. L

    a im

    po

    rtan

    cia

    de

    com

    enza

    r a

    des

    arro

    llar

    la c

    apac

    idad

    par

    a ar

    gum

    enta

    r y

    def

    end

    er lo

    s p

    rop

    ios

    pun

    tos

    de

    vist

    a y

    cons

    ider

    ar la

    s id

    eas

    y o

    pin

    ione

    s d

    e lo

    s o

    tro

    s.

    LA É

    PO

    CA

    CO

    LON

    IAL

    Prác

    tica

    s de

    l len

    guaj

    eM

    atem

    átic

    aC

    onoc

    imie

    nto

    del m

    undo

    Cie

    ncia

    s so

    cial

    esC

    ienc

    ias

    natu

    rale

    s

    Contenidos / Modos de conocer

    Uso

    de

    GU

    E,

    GU

    I, G

    ÜE

    , G

    ÜI,

    GE

    , G

    I. Te

    xto

    fu

    ncio

    nal:

    el a

    viso

    . C

    op

    las.

    Sila

    beo

    . Pa

    lab

    ras

    de

    una,

    do

    s, t

    res

    y cu

    atro

    síla

    bas

    . La

    ora

    ció

    n:

    uso

    de

    pun

    tos

    y m

    ayús

    cula

    s. C

    uent

    o:

    La p

    a-ya

    da d

    e la

    s ch

    icha

    rras

    (C

    aro

    lina

    Tosi

    ). C

    arac

    -te

    rizac

    ión

    de

    per

    sona

    jes.

    Pro

    duc

    ció

    n es

    crita

    : el

    abo

    raci

    ón

    de

    un a

    viso

    .

    Serie

    num

    éric

    a ha

    sta

    el 3

    00: a

    nális

    is d

    el v

    alor

    po-

    sici

    onal

    . D

    esco

    mpo

    sici

    ón a

    ditiv

    a (h

    asta

    el 4

    00).

    Dob

    les

    y m

    itade

    s. C

    onst

    rucc

    ión

    de u

    n re

    pert

    o-rio

    mem

    oriz

    ado.

    Cál

    culo

    est

    imat

    ivo

    y ap

    roxi

    ma-

    tivo

    de s

    umas

    y r

    esta

    s. S

    uma:

    dis

    tinta

    s fo

    rmas

    de

    sum

    ar. E

    l alg

    oritm

    o tr

    adic

    iona

    l. D

    istin

    tos

    pro-

    cedi

    mie

    ntos

    par

    a su

    mar

    . Cue

    rpos

    geo

    mét

    ricos

    . Re

    cono

    cim

    ient

    o de

    car

    as, a

    rista

    s y

    vért

    ices

    .

    Vid

    a so

    cial

    en

    la s

    ocie

    dad

    co-

    loni

    al.

    Jera

    rquí

    as,

    der

    echo

    s y

    ob

    ligac

    ione

    s d

    e lo

    s d

    ifere

    ntes

    g

    rup

    os

    soci

    ales

    . Tr

    abaj

    os,

    tr

    a-b

    ajad

    ore

    s y

    técn

    icas

    .

    El c

    uid

    ado

    de

    la s

    alud

    y la

    s en

    fe-

    med

    ades

    en

    la é

    po

    ca c

    olo

    nial

    .

    Modalidades de organización

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    el a

    bec

    edar

    io. B

    anco

    de

    pal

    abra

    s se

    gur

    as. B

    iblio

    teca

    del

    aul

    a. A

    viso

    s.

    Co

    pla

    s. L

    ista

    do

    de

    pal

    abra

    s co

    n lo

    s g

    rup

    os

    ort

    og

    ráfic

    os

    en e

    stud

    io. V

    oca

    bul

    ario

    so

    bre

    te-

    mas

    tra

    baj

    ado

    s. A

    gen

    da

    de

    lect

    uras

    . A

    ctiv

    idad

    es c

    otid

    iana

    s: l

    ectu

    ra y

    esc

    ritur

    a de

    av

    isos

    y c

    opla

    s. A

    mpl

    iaci

    ón d

    el v

    ocab

    ular

    io.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sId

    entifi

    caci

    ón d

    e sí

    laba

    s y

    clas

    ifica

    ció

    n d

    e p

    a-la

    bra

    s p

    or

    su c

    antid

    ad.

    Trab

    ajo

    co

    n g

    rup

    os

    ort

    og

    ráfic

    os

    en e

    stud

    io.

    Lect

    ura

    y es

    critu

    ra a

    tr

    avés

    del

    do

    cent

    e y

    po

    r sí

    mis

    mo

    s d

    e av

    iso

    s y

    cop

    las.

    Id

    entifi

    caci

    ón

    del

    co

    ncep

    to d

    e o

    ra-

    ció

    n. U

    so d

    e la

    may

    úscu

    la y

    el

    pun

    to.

    Lect

    u-ra

    , com

    pren

    sión

    y d

    isfru

    te d

    e La

    pay

    ada

    de la

    s ch

    icha

    rras

    (C

    arol

    ina

    Tosi

    ). Re

    lect

    ura

    para

    loca

    li-za

    r in

    form

    ació

    n, c

    onfir

    mar

    o r

    efut

    ar h

    ipót

    esis

    o

    inte

    rpre

    taci

    ones

    , o

    volv

    er s

    obre

    una

    par

    te g

    ra-

    cios

    a. R

    elee

    r fra

    gm

    ento

    s a

    fin d

    e re

    salta

    r al

    gún

    as

    pect

    o es

    pecí

    fico

    del

    tex

    to, d

    esta

    car

    pala

    bras

    ut

    iliza

    das

    y de

    tene

    rse

    en l

    a de

    scrip

    ción

    de

    un

    pers

    onaj

    e o

    espa

    cio.

    Pro

    duc

    ció

    n es

    crita

    d

    e m

    ensa

    jes

    de

    text

    o.

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    cua

    dro

    de

    núm

    eros

    , ta

    blas

    de

    mita

    des

    y de

    dob

    les,

    rep

    erto

    rios

    de

    cálc

    ulos

    , cue

    rpos

    geo

    mét

    ricos

    .A

    ctiv

    idad

    es c

    otid

    iana

    s: re

    solu

    ció

    n d

    e si

    tuac

    io-

    nes

    de

    sum

    a y

    rest

    a en

    con

    text

    os c

    otid

    iano

    s y

    de

    jueg

    o. E

    xplo

    raci

    ón,

    reco

    noci

    mie

    nto

    y c

    om

    -p

    arac

    ión

    de

    los

    cuer

    po

    s g

    eom

    étric

    os.

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sR

    eco

    noci

    mie

    nto

    d

    el

    valo

    r p

    osi

    cio

    nal

    en

    la

    serie

    has

    ta e

    l nú

    mer

    o 3

    00.

    Co

    mp

    osi

    ció

    n y

    des

    com

    po

    sici

    ón

    aditi

    va d

    e nú

    mer

    os

    (cie

    nes,

    d

    iece

    s y

    uno

    s) e

    n el

    co

    ntex

    to d

    e ju

    ego

    s. C

    om

    -p

    leta

    mie

    nto

    de

    cuad

    ros

    con

    dat

    os

    sob

    re d

    o-

    ble

    s y

    mita

    des

    . E

    stim

    ació

    n d

    e re

    sulta

    do

    s d

    e cá

    lcul

    os

    men

    tale

    s. R

    eso

    luci

    ón

    de

    situ

    acio

    nes

    pro

    ble

    mát

    icas

    de

    sum

    a y

    anál

    isis

    de

    los

    pro

    ce-

    dim

    ient

    os.

    Alg

    orit

    mo

    trad

    icio

    nal.

    Ob

    serv

    ació

    n y

    anál

    isis

    de

    cuer

    po

    s g

    eom

    étric

    os.

    Rec

    ono

    ci-

    mie

    nto

    de

    cara

    s, v

    értic

    es y

    aris

    tas.

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    mi-

    nas

    y lib

    ros

    con

    dib

    ujo

    s y

    voca

    -b

    ular

    io c

    orr

    esp

    ond

    ient

    es a

    lo

    s te

    mas

    tra

    baj

    ado

    s.A

    ctiv

    idad

    es

    cotid

    iana

    s:

    lect

    ura

    y an

    ális

    is d

    e in

    fog

    rafía

    s y

    tex-

    tos

    sob

    re e

    l mo

    do

    de

    vid

    a en

    la

    épo

    ca c

    olo

    nial

    .

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sA

    nális

    is d

    e ilu

    stra

    cio

    nes

    y te

    xto

    s re

    ferid

    os

    a la

    vid

    a d

    e lo

    s d

    iver

    -so

    s g

    rup

    os

    soci

    ales

    en

    la é

    po

    ca

    colo

    nial

    . E

    lab

    ora

    ció

    n d

    e co

    m-

    par

    acio

    nes

    sob

    re a

    spec

    tos

    de

    la

    vid

    a en

    est

    a so

    cied

    ad, l

    os

    trab

    a-jo

    s y

    las

    activ

    idad

    es q

    ue s

    e re

    a-liz

    aban

    . Tra

    baj

    os,

    trab

    ajad

    ore

    s y

    técn

    icas

    . G

    rup

    os

    soci

    ales

    : je

    rar-

    quí

    as, d

    erec

    hos

    y o

    blig

    acio

    nes.

    Situ

    acio

    nes

    hab

    itua

    les

    Am

    bie

    nte

    alfa

    bet

    izad

    or:

    mi-

    nas

    y lib

    ros

    con

    dibu

    jos

    y vo

    cab

    u-la

    rio s

    obre

    los

    tem

    as tr

    abaj

    ados

    .A

    ctiv

    idad

    es

    cotid

    iana

    s:

    lect

    ura

    y an

    ális

    is d

    e in

    fog

    rafía

    s y

    tex-

    tos

    sob

    re e

    l mo

    do

    de

    vid

    a en

    la

    épo

    ca c

    olo

    nial

    .

    Secu

    enci

    as d

    idác

    tica

    sA

    nális

    is d

    e ilu

    stra

    cio

    nes

    y te

    xto

    s re

    ferid

    os

    al t

    rata

    mie

    nto

    de

    las

    enfe

    rmed

    ades

    en

    la é

    po

    ca c

    o-

    loni

    al. E

    lab

    ora

    ció

    n d

    e co

    mp

    ara-

    cio

    nes

    sob

    re e

    ste

    asp

    ecto

    . Aná

    -lis

    is d

    e ca

    mb

    ios

    y co

    ntin

    uid

    ades

    co

    n re

    spec

    to a

    l tie

    mp

    o a

    ctua

    l.

    3

  • © Sa

    ntill

    ana

    S.A.

    Per

    mitid

    a su

    foto

    copi

    a so

    lo p

    ara

    uso

    doce

    nte.

    8

    Situaciones de enseñanza

    Leer

    y e

    scrib

    ir a

    trav

    és d

    el d

    ocen

    te:

    dic

    tar

    al

    doc

    ente

    avi

    sos

    pub

    licita

    rios

    y co

    pla

    s ut

    iliza

    ndo

    lo

    s g

    rup

    os

    ort

    og

    ráfic

    os

    en e

    stud

    io.

    Refl

    exió

    n so

    bre

    asp

    ecto

    s o

    rto

    grá

    ficos

    . Le

    er y

    esc

    ribir

    por

    mis

    mos

    : lo

    caliz

    ar d

    ónd

    e le

    er a

    lgo

    que

    se

    sab

    e o

    se c

    ree

    que

    est

    á es

    crito

    o

    rient

    ánd

    ose

    po

    r lo

    s co

    noci

    mie

    nto

    s q

    ue v

    an

    adq

    uirie

    ndo

    ace

    rca

    del

    gén

    ero

    , la

    s an

    ticip

    a-ci

    one

    s re

    aliz

    adas

    , el c

    ont

    exto

    y la

    s im

    ágen

    es.

    Leer

    y e

    scrib

    ir av

    iso

    s in

    terp

    reta

    ndo

    sus

    car

    ac-

    terís

    ticas

    y f

    unci

    ones

    . Ap

    licar

    las

    conv

    enci

    ones

    or

    tog

    ráfic

    as e

    n es

    tud

    io.

    Leer

    y e

    scrib

    ir nú

    mer

    os

    e id

    entifi

    car

    su v

    alo

    r p

    osi

    cio

    nal.

    Cal

    cula

    r m

    itad

    es y

    do

    ble

    s. R

    eso

    l-ve

    r p

    rob

    lem

    as q

    ue im

    pliq

    uen

    la c

    om

    po

    sici

    ón

    y d

    esco

    mp

    osi

    ció

    n d

    e nú

    mer

    os.

    Ela

    bo

    rar

    es-

    trat

    egia

    s p

    rop

    ias

    par

    a su

    mar

    . Rec

    ono

    cer

    el a

    l-g

    orit

    mo

    tra

    dic

    iona

    l de

    la s

    uma.

    Est

    imar

    res

    ul-

    tad

    os

    de

    cálc

    ulo

    s m

    enta

    les.

    Exp

    lora

    r cu

    erp

    os

    geo

    mét

    rico

    s y

    reco

    noce

    r su

    s el

    emen

    tos.

    Esc

    ucha

    r y

    leer

    inf

    orm

    ació

    n so

    -b

    re l

    a o

    rgan

    izac

    ión

    soci

    al y

    lo

    s ro

    les

    de

    los

    dis

    tinto

    s g

    rup

    os

    soci

    ales

    en

    la é

    po

    ca c

    olo

    nial

    . O

    bse

    rvar

    y l

    eer

    info

    gra

    fías

    en

    form

    a g

    uiad

    a. R

    eco

    noce

    r ca

    m-

    bio

    s y

    cont

    inui

    dad

    es

    a tr

    avés

    d

    el t

    iem

    po

    .

    Esc

    ucha

    r, le

    er y

    rec

    abar

    inf

    or-

    mac

    ión

    sob

    re la

    s co

    stum

    bre

    s en

    re

    laci

    ón

    con

    la s

    alud

    y l

    a en

    fer-

    med

    ad e

    n la

    ép

    oca

    co

    loni

    al.

    Reflexión sobre los progresos /

    Indicadores de avance

    Part

    icip

    an d

    e in

    terc

    amb

    ios

    ora

    les

    exp

    resa

    ndo

    lo

    que

    pro

    duj

    o la

    lect

    ura

    y co

    nfo

    rman

    una

    po

    -si

    ció

    n es

    tétic

    a y

    per

    sona

    l. M

    anifi

    esta

    n lo

    que

    co

    mp

    rend

    iero

    n y

    lo q

    ue n

    o c

    om

    pre

    ndie

    ron

    de

    man

    era

    cad

    a ve

    z m

    ás p

    reci

    sa y

    res

    po

    nden

    a

    dud

    as d

    e lo

    s o

    tro

    s. O

    pin

    an s

    ob

    re la

    s o

    bra

    s le

    ídas

    y e

    scuc

    had

    as y

    esc

    ucha

    n la

    s o

    pin

    ione

    s d

    e lo

    s o

    tro

    s. E

    scrib

    en c

    on

    may

    or

    auto

    nom

    ía

    refle

    xio

    nand

    o s

    ob

    re c

    uest

    ione

    s o

    rto

    grá

    ficas

    . E

    scrib

    en t

    exto

    s ac

    ord

    es a

    l pro

    sito

    fija

    do

    .

    Res

    uelv

    en p

    rob

    lem

    as d

    e co

    mp

    osi

    ció

    n ad

    itiva

    d

    esco

    mp

    oni

    end

    o u

    nos,

    die

    ces

    y ci

    enes

    . R

    e-co

    noce

    n la

    rel

    ació

    n en

    tre

    mita

    des

    y d

    ob

    les.

    R

    esue

    lven

    situ

    acio

    nes

    de

    sum

    a a

    trav

    és d

    e d

    istin

    tos

    pro

    ced

    imie

    nto

    s. I

    den

    tifica

    n y

    usan

    el

    alg

    orit

    mo

    tra

    dic

    iona

    l d

    e la

    sum

    a. R

    eco

    no-

    cen

    cuer

    po

    s g

    eom

    étric

    os.

    Des

    crib

    en c

    uerp

    os

    geo

    mét

    rico

    s an

    aliz

    and

    o s

    us e

    lem

    ento

    s.

    Rec

    ono

    cen

    cam

    bio

    s y

    cont

    inui

    -d

    ades

    en

    los

    mo

    do

    s d

    e d

    istin

    tos

    gru

    po

    s so

    cial

    es d

    e la

    ép

    oca

    co

    -lo

    nial

    ap

    reci

    and

    o s

    u d

    iver

    sid

    ad.

    Des

    crib

    en c

    arac

    terís

    ticas

    de

    la

    soci

    edad

    co

    loni

    al,

    los

    dis

    tin-

    tos

    gru

    po

    s so

    cial

    es,

    jera

    rquí

    as,

    der

    echo

    s y

    ob

    ligac

    ione

    s. R

    eco

    -no

    cen

    trab

    ajo

    s, t

    rab

    ajad

    ore

    s y

    técn

    icas

    de

    esa

    soci

    edad

    .

    Rec

    ono

    cen

    cam

    bio

    s y

    cont

    inui

    -d

    ades

    en

    el c

    uid

    ado

    de

    la s

    alud

    y

    el t

    rata

    mie

    nto

    de

    las

    enfe

    rme-

    dad

    es e

    n la

    ép

    oca

    co

    loni

    al y

    en

    la a

    ctua

    l.

    ESI

    La r

    elac

    ión

    con

    uno

    mis

    mo

    y c

    on

    los

    dem

    ás. L

    a re

    laci

    ón

    con

    la f

    amili

    aE

    l co

    noci

    mie

    nto

    de

    las

    dis

    tinta

    s fo

    rmas

    de

    org

    aniz

    ació

    n fa

    mili

    ar y

    sus

    din

    ámic

    as e

    n d

    iver

    sas

    épo

    cas

    y cu

    ltura

    s y

    la v

    alo

    raci

    ón

    y el

    resp

    eto

    de

    los

    mo

    do

    s d

    e vi

    da

    dife

    ren-

    tes

    a lo

    s p

    rop

    ios.

    Co

    mp

    arac

    ión

    de

    mo

    do

    s d

    e cr

    ianz

    a, a

    limen

    taci

    ón,

    ves

    timen

    ta, r

    ole

    s d

    e ad

    ulto

    s y

    de

    anci

    ano

    s, d

    e ni

    ños

    y d

    e ni

    ñas.

    Lo

    s ro

    les

    en la

    s fa

    mili

    as.

    LOS

    AN

    IMA

    LES

    Prác

    tica

    s de

    l len

    guaj

    eM

    atem

    átic

    aC

    onoc

    imie

    nto

    del m

    undo

    Cie

    ncia

    s so

    cial

    esC

    ienc

    ias

    natu

    rale

    s

    Contenidos / Modos de conocer

    Uso

    de

    B,

    V. U

    so d

    e la

    V e

    n la

    ter

    min

    ació

    n -I

    VO

    /-IV

    A.

    Gru

    po

    s co

    nso

    nánt

    ico

    s: B

    R,

    BL,

    FL,

    FR

    . C

    arte

    lera

    s. F

    amili

    a d

    e p

    alab

    ras.

    Ter

    min

    a-ci

    ón:

    -O

    SO/-

    OSA

    . Le

    ctur

    a y

    escr

    itura

    de

    col-

    mo

    s. L

    ectu

    ra y

    esc

    ritur

    a d

    e ca

    rtel

    es. A

    dje

    tivo

    s ca

    lifica

    tivo

    s. C

    onc

    ord

    anci

    a d

    e ad

    jetiv

    os

    y su

    s-ta

    ntiv

    os.

    Cue

    nto

    : El

    peq

    ueño

    pez

    y s

    u su

    eño

    (Car

    ola

    Mar

    tínez

    ). Se

    cuen

    cia

    narr

    ativ

    a. P

    erso

    -na

    jes.

    Acc

    ione

    s y

    mo

    tivac

    ione

    s.

    Serie

    num

    éric

    a ha

    sta

    el 4

    00.

    Situ

    acio

    nes

    pro

    -b

    lem

    átic

    as d

    e su

    ma

    y re

    sta

    en e

    l co

    ntex

    to d

    el

    din

    ero

    . U

    so d

    e la

    cal

    cula

    do

    ra p

    ara

    el a

    nális

    is

    del

    val

    or

    po

    sici

    ona

    l. R

    eso

    luci

    ón

    de

    pro

    ble

    mas

    d

    e su

    ma

    y re

    sta

    con

    sus

    dife

    rent

    es s

    entid

    os.

    Ve

    rifica

    ció

    n co

    n la

    cal

    cula

    do

    ra.

    Dis

    tinta

    s fo

    r-m

    as d

    e re

    star

    . El a

    lgo

    ritm

    o t

    rad

    icio

    nal.

    Arm

    a-d

    o d

    e fig

    uras

    med

    iant

    e el

    ple

    gad

    o d

    e p

    apel

    .

    Co

    ncep

    tos

    de

    mat

    eria

    prim

    a y

    de

    pro

    duc

    to e

    lab

    ora

    do

    . Tr

    aba-

    jos,

    tra

    baj

    ado

    res

    y te

    cno

    log

    ías

    invo

    lucr

    ado

    s en

    el p

    roce

    so p

    ro-

    duc

    tivo

    . C

    ircui

    to p

    rod

    uctiv

    o d

    e la

    lech

    e.

    Los

    anim

    ales

    y s

    us f

    orm

    as d

    e d

    esp

    laza

    rse.

    Ani

    mal

    es d

    e am

    -b

    ient

    es

    acuá

    tico

    s y

    terr

    estr

    es.

    Car

    acte

    rístic

    as

    del

    cu

    erp

    o

    de

    los

    anim

    ales

    en

    rela

    ció

    n co

    n su

    m

    od

    o d

    e d

    esp

    laza

    rse.

    Rea

    lizar

    o

    bse

    rvac

    ione

    s,

    des

    crip

    cio

    nes

    y co

    mp

    arac

    ione

    s d

    e an

    imal

    es.

    Ani

    mal

    es e

    n el

    am

    bie

    nte

    aero

    -te

    rres

    tre.

    4

  • © Sa

    ntill

    ana

    S.A.

    Per

    mitid

    a su

    foto

    copi

    a so

    lo p

    ara

    uso

    doce

    nte.

    Modalidades de organizaciónSi

    tuac

    ione

    s ha

    bit

    uale

    sA

    mb

    ient

    e al

    fab

    etiz

    ado

    r: e

    l ab

    eced

    ario

    . Bib

    lio-

    teca

    del

    aul

    a. L

    ista

    do

    de

    pal

    abra

    s so

    bre

    las

    re

    gla

    s y

    los

    gru

    po

    s o

    rto

    grá

    fico

    s en

    est

    udio

    . Li

    stad

    o d

    e cu

    ento

    s. C

    arte

    les

    y co

    lmo

    s. L

    ista

    do

    d

    e ad

    jetiv

    os

    califi

    cativ

    os

    par

    a am

    plia

    ció

    n d

    e vo

    cab

    ular

    io. A

    gen

    da

    de

    lect

    uras

    .A

    ctiv

    idad

    es c

    otid

    iana

    s: e

    xplo

    raci

    ón,

    lec

    tura

    y

    rees

    critu

    ra d

    e cu

    ento

    s. A

    nális

    is d

    e lo

    s p

    erso

    -na

    jes

    y su

    s ac

    cio

    nes.

    Refl

    exió

    n y

    aplic

    ació

    n d

    e re

    gla

    s o

    rto

    grá