Program a Fest a Dies WEB

52
 CONSAGRACIÓN DA CATEDRAL DE SANTIAGO DE COMPOSTELA, 1211 FESTA DIES  Codex Calixtinus, cantos de peregrinación RESONET |  FERNANDO REYES  dirección Sábado 25 de xuño de 2011, 21:30 h. CATEDRAL DE SANTIAGO

Transcript of Program a Fest a Dies WEB

ConsagraCin da Catedral de santiago de Compostela, 1211

FESTA DIES Codex Calixtinus, cantos de peregrinacin

sbado 25 de xuo de 2011, 21:30 h. Catedral de santiago

resonet

| Fernando reyes direccin

Festa diesConsagraCin da Catedral de santiago de Compostela, 1211 Codex Calixtinus, msicas de peregrinos

n ov

oC

d/

nue

vo

Cd

/ ne

wC

d

Fernando reyes direccinmerCedes Hernndez. soprano david sagastume. Contratenor Felix rientH, Juan daz de CorCuera. tenores antoni FaJardo. Baixo Jordi argelaga. Chirimas, frautas, corno paulo gonzlez. zanfona, gaita, frautas saBela garCa. Fdula Carlos Castro. percusins Fernando reyes. Ctola, lade medieval. transcricins, arranxos e direccin

resonet

gaudia gar-0110 1 Cd. 6956 gravado / grabado / recorded / enregistr / auggenommen: Catedral de santiago de Compostela galego / Castellano / english / Franais / deutsch www.resonet.es

FESTA DIESConsagraCin da Catedral de santiago de Compostela, 1211 Codex Calixtinus, msicas de peregrinos ConsagraCin de la Catedral de santiago de Compostela, 1211 Codex Calixtinus, msicas de peregrinos ConseCration oF tHe CatHedral oF santiago de Compostela, 1211 Codex Calixtinus, pilgrims musics

programasalve Festa dies iocundetur et letetur Codex Calixtinus. Guillelmo cantemus domino Codex Calixtinus. Farsa lectionis (frag.). Fulberto, karnotensi episcopo. salve, festa dies Codex Calixtinus. Conductum Sancti Iacobi a Sancto Fortunato, pictavensi episcopo, editum. alma perpetui luminis Codex Calixtinus. Antfona.

adeFonsus rex legionis et galletie ad honorem regis summi Codex Calixtinus. Aymericus Picaudi. Instrumental. ego adeffonsus Acta de Consagracin. regi perennis glorie Codex Calixtinus. Gauterius. alleluia - vocavit iesus iacobum Codex Calixtinus. Magister Goslenus, episcopus Suessionis. resonet Codex Calixtinus. Magistro Roberto.[1]

templum Cum dediCo signo era millena nona vicies duodena Texto: Cruz de Consagracin, Catedral de Santiago, 1211. at iacobus Codex Calixtinus. Sermo ecclesiasticae historiae. cum cruce templa vide Texto: Cruz de Consagracin, Catedral de Santiago, 1211. qui vocasti supra mare Codex Calixtinus. Versus Fulberti, episcopi karnotensis, de Sancto Iacobo. in crucis hoc signo Texto: Cruz de Consagracin, Catedral de Santiago, 1211. rex inmense Codex Calixtinus. Fulbertus karnotensis episcopus, de Sancto Iacobo. hoc in honore dei Texto: Cruz de Consagracin, Catedral de Santiago, 1211. in hac die Codex Calixtinus. Fulberto, karnotensi episcopo. undique signatur Texto: Cruz de Consagracin, Catedral de Santiago, 1211. omnes gentes plaudite Ms. Petri de Medici, S. XIII. cum nonus decimus post pascha Texto: Cruz de Consagracin, Catedral de Santiago, 1211. salve dies dierum gloria Gregoriano, tempo de Pascua. tot crucibus totidem Texto: Cruz de Consagracin, Catedral de Santiago, 1211. alleluia iacobe Codex Calixtinus. Ad completorium verba Calixti, cantus V toni.

[2]

ut cruce signantur Texto: Cruz de Consagracin, Catedral de Santiago, 1211. te deum laudamus Gregoriano.

et ossa eius visitata sunt iacobus in vita sua Codex Calixtinus. Tractus. in gottes namen fahren wir Annimo, Alemania. ginco jauna, banonau Gran cancin de peregrinos. Pas Vasco. psallat chorus Codex Calixtinus. Hymnus Sancti Iacobi a domino Fulberto, karnotensi episcopo, editus. benedicti et llaudati Laudario di Cortona, S. XIII. vox nostra resonet Codex Calixtinus. Magistro Roberto / Pour avoir mon Dieu Propice. Annimo, Francia.

iluC vunt Clamantes sus eia, ultreia alleluia - gratulemur et letemur Codex Calixtinus. Prosa S. Iacobi latinis, graecis et hebraeis verbis, a domino papa Calixto abreviata. benedicamus Domino Codex Calixtinus. Magister Droardus trecensis. gratulantes celebremus festum Codex Calixtinus. Magister Goslenus, episcopus Suessionis.

[3]

gravacin Festa dies. Catedral de santiago, maio 2011. eutropio rodrguez

RESONETmerCedes Hernndez: soprano david sagastume: contratenor Felix rientH, Juan daz de CorCuera: tenores luis gonzalo: bartono Jordi argelaga: chirimas, frautas, corno paulo gonzlez: zanfona, gaita, frautas saBela garCa: fdula noem martnez: lade medieval Fernando reyes: ctola Carlos Castro: percusins estudio de resonet: ngeles Casares, isabel sanmiguel, m. Carmen garca, Chelo milln

Fernando Reyesdireccin musical, transcricins e arranxos www.resonet.es

lade. prtico da gloria, Catedral de santiago eutropio rodrguez

galego

Eu, Afonso, rei de Len e de Galicia pola graza de Deus, fillo do ilustrsimo rei Fernando, neto do nclito emperador Afonso, durante moito tempo mantiven o vivo desexo de que a igrexa do meu benaventurado patrn Santiago tivese a gloria de verse solemnemente consagrada durante o meu reinado, querendo as tributar al un agasallo a Deus e ao seu apstolo, e conseguir con iso o perdn dos meus pecados. Por esa razn insistn longamente ante o arcebispo da sa igrexa, don Pedro IV, rogndolle con sumo afecto ata conseguir que cumprise os meus desexos, levando a trmino unha obra tan ardua. E dispoendo todo gratamente coa axuda previa do Seor e do seu gloriossimo apstolo, e progresando todo, superando incluso as nosas esperanzas, tendo preparado e deixado pronto todo canto a dificultade de tal obra exixa, a referida igrexa foi dedicada da maneira mis solemne, con extraordinaria pompa e gloria, polo mencionado arcebispo, concelebrando gran cantidade de prelados e unha gran caterva de clrigos, asistindo eu mesmo, co meu fillo don Fernando e con outros prceres do meu reino e coa multitude presente por todas as partes (...) Afonso IX: Acta da consagracin da Igrexa de Santiago Santiago no ano 1211 (21 de Abril)

(...) Obtido isto, D. Afonso non se deu descanso ata ter feitos todos os preparativos convenientes para a Pscoa do ano 1211. Tratbase dunha festa verdadeiramente nacional*; dunha festa na que non s teran que tomar parte todos os bispos e todos os magnates do reino, senn tamn todo o pobo; dunha festa na que se haba de facer alarde de toda pompa e de toda a esplendidez da que era capaz un xeneroso monarca. O da sinalado era a quinta feira (xoves) despois da Dominica segunda da Pscoa, que naquel ano cadrara no 3 de abril. Ao concurso innumerable dos indxenas, haberase de unir o das numerossimas peregrinacins que sempre vian nesa poca. Todo faca prever unha festividade extraordinaria; unha festividade coma non se lembraba outra semellante; pero o xito sobrepasou as espectativas. (...) hora prevista, a catedral e todos os seus contornos estaban invadidos por inumerable xento. Os prceres do reino co rei cabeza e o prncipe don Fernando, eran os encargados de cubrir a longa carreira (me ipso o rei don Afonso cum filio meo infante donno Fernando et regni mei proceribus ministrante ac turbam undique arcente), que deban seguir os prelados no acto de consagracin. Despois de dar tres voltas arredor da igrexa cos cnticos e oracins de rito, os prelados penetraron nela e o consagrante foi unxindo e incensando unha a unha as doce cruces. O rei don Afonso, que era moi afeccionado msica relixiosa (segundo don Lucas de Tui, tia no seu pazo clrigos hbiles que con voces concertadas cantaban todos os das na sa presenza o oficio divino Habean secum clericos qui modulatis vocibus quotidie coram ipso divinum Officium peragebant), e que nesta festividade puxera todo o seu empeo, non puido menos que esgotar en tal ocasin todos os recursos dos que poda dispor para que o acto resultase tan solemne e tan grandioso como poda imaxinar un Monarca poderoso, no que rebordaba a piedade e a devocin (...) A. Lpez Ferreiro Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago de Compostela. Tomo V Santiago, 1902[6]

* Alfonso IX era rei de Len e de Galicia...

a Festa da ConsagraCin da Catedral de santiagoO rei de Len e de Galicia, Alfonso IX, realizou o seu soo de consagrar a catedral de Santiago de Compostela o da 21 de abril de 2011. A grandeza dos actos estara acorde con ese feito de especial trascendencia para a cidade e todo occidente, movido e conmovido durante sculos polo fenmeno da peregrinacin a Santiago, a canle mis eficaz da construccin de Europa. A celebracin da Consagracin, como nos suxire o mesmo rei e certifica con sabidura Antonio Lpez Ferreiro, coengo arquiveiro e o mis importante historiador da catedral de Santiago, foi un dos momentos festivos mis importantes da vida da catedral e seguramente un dos momentos mis espectaculares da historia da msica occidental.

festa dies

galegocastellano english

o proxeCto Festa dies de resonet. as msiCas da ConsagraCinA fonte mis importante para achegarnos ao que sera a expresin festiva, litrxica e musical na catedral compostelana na poca da consagracin o Cdice Calixtino ou Liber Sancti Iacobi, que recolle a liturxia e moitas das msicas que a finais do sculo XII se facan en honor do patrn Santiago o Maior nas festividades do 25 de xullo e do 30 de decembro. A consagracin da catedral foi tamn unha gran festa de Santiago e por iso tiveron que formar parte dela algunhas desas msicas. O Cdice contn unha riqueza enorme, tanto de pezas como de estilos: a nacente polifona, en diferentes formas, e a monodia, tamn base de polifonas improvisadas, coas suas variadas indicacins rtmicas, e que se mostra en pezas mis bailables e outras mis narrativas. O Cdice tamn contn marabillosos textos que describen con moito detalle a liturxia e a participacin musical na festa de Santiago. A transcricin directa dos orixinais achganos unhas msicas variadas e ricas, lonxe da austeridade que s veces se asocia ao estilo musical desta poca e contexto. A traxectoria de Resonet como o grupo profesional coa maior experiencia no repertorio das msicas relacionadas con Santiago e a peregrinacin xacobea, e as traxectorias dos seus msicos son o garante do rigor interpretativo nunha proposta artstica e creativa chea de vida e emocin. Un dos aspectos mis importantes a realizacin deste concerto no mesmo espazo arquitectnico, acstico, esttico e espiritual que hai 800 anos foi festivamente consagrado. As msicas elexidas son cantadas e tocadas en presencia das cruces de consagracin e do Prtico da Gloria, do lado do sepulcro do mesmo rei Afonso IX e proxetando as voces e os instrumentos dende o altar maior, diante da imaxe sedente, probablemente creada para a ocasin, de Santiago, patrono de Galicia visitado por peregrinos de todas partes, un apstolo que, como nos din os textos do[7]

Cdice, tia como nica arma a sua voz e amaba a todos os pobos do mundo, polo que era amado por todos.

as pezas do programaNo programa do concerto incluimos algunhas das pezas mis festivas contidas no Cdice Calixtino, trascritas directamente do orixinal: Salve festa dies, In hac die, Gratulantes celebremus festum, e outras de especial significatividade como o Alleluia gratulemur, composta en latn inclundo palabras en hebreo e en grego, ou Qui vocasti supra mare, que anticipan a riqueza meldica e rtmica das cantigas de Santa Mara de Alfonso X o Sabio, neto de Alfonso IX. Outras pezas do Cdice nos levan a imaxinar a riqueza e diversidade das msicas que engalanaran a festa da consagracin: Alleluia vocabit, Alma perpetui luminis, e Benedicamus, onde o virtuosismo vocal se mostra nas suas versins mis expresivas e delicadas. Os textos escritos mis obxectivos que hoxe temos sobre a ceremonia de consagracin son a acta que asinou Afonso IX e os dsticos latinos que mostran as doce cruces de consagracin presentes anda hoxe no interior do templo. Optamos por recitar os textos das cruces sobre algunhas das melodas mis representativas da tradicin xacobea: Canto de Ultreia (Dum Pater familias), O Beate Iacobe, Jacobslied e Grande Chanson de Saint-Jacques. Tamn achegamos a voz do rei Afonso IX recitando unha parte da acta sobre o canto Regi perhennis gloriae, precedido dunha versin instrumental polifnica da monodia Ad honorem Regis summi. Escollemos outras pezas segundo o momento do ciclo litrxico no que foi consagrada a catedral, a Pascoa, e a informacin iconogrfica contida en todas as cruces de consagracin: a cruz, o sol e a lua, a alfa e a omega. Ademais o Te Deum laudamus se canta dende o sculo IV nos momentos e celebracis mis solemnes. Como sabiamente Lpez Ferreiro defende tamn participaran os peregrinos cos seus cantos na gran festa da consagracin como In Gottes Namen fahren wir, en alemn, a lauda Benedicti e llaudati en italiano, e o canto francs Pour avoir mon Dieu propice que unha variante do canto Vox nostra resonet do Cdice Calixtino.

Mercedes Hernndez, Fernando Reyes Santiago de Compostela, maio de 2011

[8]

afonso ix, rei de len e de galicia. Cdice Calixtino fol. 62v arquivo Catedral de santiago

resonetFrmase en 1990 en Santiago de Compostela, baixo o impulso do laudista Fernando Reyes, quen dirixe o grupo, e a soprano Mercedes Hernndez, tomando o seu nome dunha peza do Cdice Calixtino. Os seus compoentes estn especializados na interpretacin da msica antiga nos mis recoecidos centros de formacin de Europa. Realizou numerosos concertos en prestixiosos festivais e auditorios de toda Europa, e dedica grande atencin msica relacionada con Galicia e co Camio de Santiago. Gravou: La Grande Chanson: cancins dos peregrinos de Francia, s.XVII; Santiago!: msica e peregrinacins no Renacemento; Les Pellerines: a moda da peregrinacin en Francia, s.XVII; Il Pellegrino: a viaxe de Cosme III de Medici,1668; Canto de nadal ; Cantares Galegos-Rosala de Castro e Canto de Ultreia: Codex Calixtinus-Cantos de peregrinos: Msicas para as festas de Santiago, sculo XII.

Fernando reyesInicia a sa formacin musical como neno cantor na Escolana da Catedral de Santiago de Compostela. Especialzase nos instrumentos antigos de corda pulsada no Conservatorio de Toulouse (Francia) e na Staatliche Hochschule fr Musik de Trossingen (Alemaa) con Rolf Lislevand. Como instrumentista realiza unha intensa actividade de concertos e gravacins como solista ou acompaante ao longo de toda Europa. Aln diso, compuxo e dirixiu a msica de diversas obras teatrais e publicou varios artigos sobre msica antiga, guas musicais e libros-CD. Impartiu numerosos seminarios, cursos e conferencias en diferentes universidades e centros de ensino europeos. Con Mercedes Hernndez grava Tonos de Amor dedicado s cancins para voz e guitarra de Jos Marn (S. XVII).

[10]

Asmbrase con moita alegra, o que ve os grupos de peregrinos en vela arredor do venerable altar do benaventurado Santiago. Pois, por un lado os teutns, por outro os francos, por outro os italianos, detense en grupo, sostendo velas acendidas coas sas mans, polo que toda a igrexa se ilumina como o sol ou o da claro. Cada un cos seus compatriotas realiza por si mesmo xuizosamente as gardas. Uns tocan ctaras, outros liras, outros tambores, outros gaitas, outros fdulas, outros trompetas, outros arpas, outros violas, outros rodas britnicas ou galas, outros con salterios, outros con diversos tipos de msicas velan cantando, outros deploran os seus pecados, outros len salmos, outros outorgan esmolas aos cegos. Al escitanse diversas clases de linguas, diversos clamores dos estranxeiros: linguas de todas as rexins do mundo. Non hai linguas nin conversacins nas que non resoen as sas voces (Ps. 19,4). Deste xeito realzase al a vixilia na sa diversidade. Pois uns van, outros volven e entregan diversos dons. Se algn se achega triste, volve feliz. Al sempre se celebra unha constante solemnidade, coidadosamente realzase a festividade; brillante celebridade hnraselle de da e de noite, con louvanza e xbilo, alegra e exaltacin cntase sen cesar.

Cdice Calixtino Libro de Santiago. Libro I, Captulo 17. f.78r.

(...) toda a multitude de compostelns cantando con tambores, ctaras e diversos instrumentos musicais, saulle ao encontro cumprindo as proclamacins de louvanza piedade celestial pola incolumidade do pastor ao que reciban. Unha innumerable multitude de mozos cantaban con tanto xbilo e gozo, que se se quixese expresar, ao describilo, sucumbira a medida da nosa elocuencia ante tal tarefa. Finalmente, outra multitude de adolescentes, con himnos e con melodas de doce harmona, alegrndose pola sa desexada presenza, chegaron cantando con el Igrexa compostel. () Historia Compostel LXI. A alegra de Compostela pola chegada do bispo (Xelmrez)

Al a msica defnese como a arte de cantar ben e axeitadamente, pola que se celebran e se enxalzan os oficios divinos da Igrexa, polo que mis apreciada. Con esta arte realmente os cantores cantan e fan polifona na Igrexa. Quen a ignora, sen dbida capaz de berrar ao modo en que o fai o boi, pois descoece a medida e os tons dos sons. Coma quen escribe lias no pergameo con regra torta, as emite a sa voz. E ha de coecerse, porque non hai canto musical, a non ser que estea escrito en catro lias. Noutro tempo tamn con esta arte David xunto cos seus compaeiros cantou salmos con salterio de dez cordas e coa ctara, con trompetas dctiles e cmbalos, co tmpano, coro e rgano. Todos os instrumentos musicais chegaron a existir por ela. Esta arte de inspiracin divina foi na sa orixe realmente xerada polas voces dos anxos e dos cantantes. Quen, pois, dubida en confundir as voces dos cantantes perante o altar de Cristo na Igrexa coas voces dos anxos emitidas no ceo con doce acorde? E as pois, o libro dos Sacramentos dixo: Con eles - dicir, cos anxos- aceptemos, como ordenas, que as nosas voces sexan admitidas. Dende a terra ata os odos do sumo Rei a voz dos cantantes elvase dignamente. Nesta arte encrranse os grandes sacramentos e os grandes misterios. En efecto, escrbense neles catro lias, e neles contense oito tons; o que indica as catro virtudes, a saber: a prudencia, a fortaleza, a temperanza e a xustiza, e as oito benaventuranzas, coas que a nosa alma se fortifica e se dignifica. Cdice Calixtino Libro IV. Capitulum XXXI

[12]

rota. prtico da gloria, Catedral de santiago eutropio rodrguez

castellano

Yo, Alfonso, rey de Len y de Galicia por la gracia de Dios, hijo del ilustrsimo rey Fernando, nieto del nclito emperador Alfonso, durante mucho tiempo he mantenido vivo el deseo de que la iglesia del bienaventurado patrn Santiago tuviese la gloria de verse solemnemente consagrada durante mi reinado, queriendo as tributar all un obsequio a Dios y a su apstol, y conseguir con ello el perdn de mis pecados. Por esta razn he insistido muy largamente ante el arzobispo de su iglesia, don Pedro IV, rogndole con sumo afecto hasta conseguir que cumpliera mis deseos, llevando a cabo una obra tan ardua. Y disponiendo todo gratamente con la ayuda previa del Seor y de su gloriossimo apstol, y progresando todo, superando incluso nuestras esperanzas, habiendo preparado y dejado listo todo cuanto la dificultad de tal obra exiga, la referida iglesia fue dedicada del modo ms solemne, con extraordinaria pompa y gloria, por el mencionado arzobispo, concelebrando gran cantidad de prelados y una gran caterva de clrigos, asistiendo yo mismo, con mi hijo el infante don Fernando, y con los prceres de mi reino y con la multitud presente por doquier [] Alfonso IX: Acta de la consagracin de la Iglesia de Santiago Santiago en el ao 1211 (21 de Abril)

Obtenido esto, D. Alfonso no se dio punto de reposo hasta tener hechos todos los preparativos convenientes para la Pascua del ao 1211. Tratbase de una fiesta verdaderamente nacional*; de una fiesta en la que no slo haban de tomar parte todos los obispos y todos los magnates del reino, sino todo el pueblo; de una fiesta en que se haba de hacer alarde de toda pompa y de toda la esplendidez de que era capaz un generoso monarca. El da sealado era la feria quinta (jueves), despus de la Dominica segunda de Pascua, que aquel ao cayera en el 3 de abril. Al concurso innumerable de los indgenas, se haba de unir el de las numerossimas peregrinaciones que siempre venan en esa poca. Todo haca prever una festividad extraordinaria; una festividad como no se recordaba semejante; pero el xito sobrepuj las esperanzas. Diez prelados fueron los que concurrieron a la fiesta (...) A la hora convenida, la catedral y todos sus contornos se hallaban invadidos por innumerable gento. Los prceres del reino con el rey a la cabeza y el prncipe don Fernando, eran los encargados de cubrir la larga carrera (me ipso el rey d. Alfonso cum filio meo infante donno Fernando et regni mei proceribus ministrante ac turbam undique arcente), que deban seguir los prelados en el acto de consagracin. Despus de dar tres vueltas alrededor de la iglesia con los cnticos y oraciones de rito, los prelados penetraron en ella y el consagrante fue ungiendo e incensando una a una las doce cruces. El rey d. Alfonso, que era muy aficionado a la msica religiosa (segn D. Lucas de Tuy, tena en su palacio clrigos hbiles que con voces concertadas cantaban todos los das en su presencia el Oficio divino Habean secum clericos qui modulatis vocibus quotidie coram ipso divinum Officium peragebant), y que en esta festividad haba puesto todo su empeo, no pudo menos de agotar en tal ocasin todos los recursos de que poda disponer para que el acto resultase tan solemne y tan grandioso cual poda imaginarlo un Monarca poderoso, en cuyo pecho rebosaba la piedad y la devocin.(...) A. Lpez Ferreiro Historia de la Santa A. M. Iglesia de Santiago de Compostela. Tomo V Santiago, 1902[14]

* Alfonso IX era rey de Len y de Galicia...

la Fiesta de la ConsagraCin de la Catedral de santiagoEl rey de Len y de Galicia, Alfonso IX, realiz su sueo de consagrar la catedral de Santiago de Compostela el da 21 de abril de 2011. La grandeza de los actos sera acorde con con ese hecho de especial transcendencia para la ciudad y todo occidente, movido y conmovido durante siglos por el fenmeno de la peregrinacin a Santiago, el canal ms eficaz de la construccin de Europa. La celebracin de la Consagracin, como nos sugiere el mismo rey y certifica con sabidura Antonio Lpez Ferreiro, cannigo archivero y el ms importante historiador de la catedral de Santiago, fue uno de los momentos festivos ms importantes de la vida de la catedral y seguramente uno de los momentos ms espectaculares de la historia de la msica occidental.

festa dies galego

castellanoenglish

el proyeCto Festa dies de resonet. las msiCas de la ConsagraCinLa fuente ms importante para acercarnos a lo que sera la expresin festiva, litrgica y musical en la catedral compostelana en la poca de la consagracin es el Cdice Calixtino o Liber Sancti Iacobi, que recoge la liturgia y muchas de las msicas que a finales del siglo XII se hacan en honor del patrn Santiago el Mayor en las festividades del 25 de julio y del 30 de diciembre. La consagracin de la catedral fue tambin una gran fiesta de Santiago y por eso tuvieron que formar parte de ella algunas de esas msicas. El Cdice Calixtino contiene una riqueza enorme, tanto de piezas como de estilos: la naciente polifona, en diferentes formas, y la monodia, tambin base de polifonas improvisadas, con sus variadas indicaciones rtmicas, y que se muestra en piezas ms bailables y otras ms narrativas. El Cdice tambin contine maravillosos textos que describen con detalle la liturgia y la participacin musical en la fiesta de Santiago. La transcripcin directa de los originales nos acerca unas msicas variadas y ricas, alejadas de la austeridad que a veces se asocia a los estilos musicales de esta poca y contexto. La trayectoria de Resonet como el grupo profesional con la mayor experiencia en el repertorio de las msicas relacionadas con Santiago y las peregrinaciones jacobeas, y las trayectorias de sus msicos son la garanta del rigor interpretativo en una propuesta artstica y creativa llena de vida y de emocin. Uno de los aspectos ms importantes es la realizacin del concierto en el mismo espacio arquitectnico, acstico, esttico y espiritual que hace 800 aos fue festivamente consagrado. Las msicas elegidas son interpretadas , en presencia del Prtico de la Gloria y de las cruces de consagracin, al lado del sepulcro del mismo rey Alfonso IX y proyectando las voces y los instrumentos desde el altar mayor, donde[15]

est la imgen sedente, que probablemente fue creada para la ocasin, de Santiago, patrn de Galicia visitado por peregrinos de todas partes, un apstol que, como nos dicen los textos del Cdice Calixtino, tena como nica arma su voz y amaba a todos los pueblos del mundo, por lo que era amado por todos.

las piezas del ConCiertoEn el programa incluimos algunas de las piezas ms festivas contenidas en el Cdice Calixtino, transcritas directamente del original: Salve festa dies, In hac die, Gratulantes celebremus festum, y otras especialmente significativas como el Alleluia gratulemur, compuesta en latn incluyendo palabras en hebreo y en griego o Qui vocasti supra mare, que anticipan la riqueza meldica y rtmica de las cantigas de Santa Mara de Alfonso X el Sabio, nieto de Alfonso IX. Otras piezas del Cdice nos llevan a imaginar la riqueza y diversidad de las msicas que engalanaran la fiesta de la consagracin: Alleluia vocabit, Alma perpetui luminis, y Benedicamus, donde el virtuosismo vocal se muestra en sus versiones ms expresivas y delicadas. Los textos escritos ms objetivos que hoy tenemos sobre la ceremonia de la consagracin son el acta que firm Alfonso IX y los dsticos latinos que muestran las doce cruces de consagracin an presentes hoy en el interior del templo. Optamos por recitar los textos de las cruces sobre algunas de las melodas ms representativas de la tradicin jacobea: Canto de Ultreia (Dum Pater familias), O Beate Iacobe, Jacobslied y Grande Chanson de Saint-Jacques. Tambin acercamos la voz del rey Alfonso IX recitando una parte del acta sobre el canto Regi perhennis glorie, precedido de una versin instrumental polifnica de la monodia Ad honorem Regis summi. Elegimos otras piezas segn el momento del ciclo litrgico en el que fue consagrada la catedral, la Pascua, y la informacin iconogrfica contenida en todas las cruces de consagracin: la cruz, el sol y la luna, el alfa y la omega. Adems el Te Deum laudamus se canta desde el siglo IV en los momentos y celebraciones ms solemnes. Como sabiamente Lpez Ferreiro defiende, tambin participaran los peregrinos con sus cantos en la gran festa de la consagracin como In Gottes Namen fahren wir, en alemn, la lauda Benedicti e llaudati en italiano, y el canto francs Pour avoir mon Dieu propice que es una variante del canto Vox nostra resonet del Cdice Calixtino. Mercedes Hernndez, Fernando Reyes Santiago de Compostela, mayo de 2011

[16]

gravacin Festa dies. Catedral de santiago, maio 2011 eutropio rodrguez

[17]

resonetSe forma en 1990 en Santiago de Compostela, bajo el impulso del laudista Fernando Reyes, que dirige el grupo, y la soprano Mercedes Hernndez, tomando su nombre de una pieza del Cdice Calixtino. Sus componentes estn especializados en la interpretacin de la msica antigua en los ms reconocidos centros de formacin de Europa. Ha realizado numerosos conciertos en prestigiosos festivales y auditorios de toda Europa, dedicando gran atencin a la msica relacionada con Galicia y con el Camino de Santiago. Ha grabado: La Grande Chanson: canciones de los peregrinos de Francia, s.XVII; Santiago!: msica y peregrinaciones en el Renacimiento; Les Pellerines: la moda de la peregrinacin en Francia, s.XVII; Il Pellegrino: el viaje de Cosme III de Medici,1668; Canto de nadal; Cantares Galegos-Rosala de Castro y el doble Cd Canto de Ultreia: Codex Calixtinus-Cantos de peregrinos: Msicas para las fiestas de Santiago, siglo XII.

Fernando reyesInicia su formacin musical como nio cantor en la Escolana de la Catedral de Santiago de Compostela. Se especializa en los instrumentos antiguos de cuerda pulsada en el Conservatorio de Toulouse (Francia) y en la Staatliche Hochschule fr Musik de Trossingen (Alemania) con Rolf Lislevand. Como instrumentista realiza una intensa actividad de conciertos y grabaciones como solista o acompaante en toda Europa. Adems compuso y dirigi la msica de diversas obras teatrales y ha publicado varios artculos sobre msica antigua, guas musicales y libros-CD. Ha impartido numerosos seminarios, cursos y conferencias en diferentes universidades y centros de enseanza europeos. Con Mercedes Hernndez graba Tonos de Amor dedicado a las canciones para voz y guitarra de Jos Marn (S. XVII).

[18]

Se asombra con muchsima alegra, el que ve a los grupos de peregrinos en vela alrededor del venerable altar del bienaventurado Santiago. Pues, por un lado los teutones, por otro los francos, por otro los italianos, se detienen en grupo, sosteniendo velas encendidas con sus manos, por lo que toda la iglesia se ilumina como el sol o el da clarsimo. Cada uno con sus compatriotas realiza por s mismo juiciosamente las guardias. Unos tocan ctaras, otros liras, otros tambores, otros gaitas, otros fdulas, otros trompetas, otros arpas, otros violas, otros ruedas britnicas o galas, otros con salterios, otros con diversos tipos de msicas velan cantando, otros deploran sus pecados, otros leen salmos, otros otorgan limosnas a los ciegos. All se escuchan diversas clases de lenguas, diversos clamores de los extranjeros: lenguas de todas las regiones del mundo. No hay lenguas ni conversaciones en los que no resuenen sus voces (Ps. 19,4). De esta manera se realiza all la vigilia en su diversidad. Pues unos van, otros vuelven y entregan diversos dones. Si alguno se acerca triste, vuelve feliz. All siempre se celebra una constante solemnidad, cuidadosamente se realiza la festividad; a la brillante celebridad se le honra de da y de noche, con alabanza y jbilo, alegra y exaltacin se canta sin cesar. Cdice Calixtino Libro de Santiago. Libro I, Captulo 17. f.78r.

() toda la multitud de compostelanos cantando con tambores, ctaras y diversos instrumentos musicales, le sali al encuentro cumpliendo las proclamaciones de alabanza a la piedad celestial por la incolumidad del pastor al que reciban. Una innumerable multitud de jvenes cantaban con tanto jbilo y gozo, que si quisiera expresarse, al describirlo, sucumbira la medida de nuestra elocuencia ante tal tarea. Finalmente otra multitud de adolescentes, con himnos y con melodas de dulce armona, alegrndose por su deseada presencia, llegaron cantando con l a la Iglesia compostelana. () Historia Compostelana LXI. La alegra de Compostela por la llegada del obispo (Gelmrez)

All la msica se define como el arte de cantar bien y adecuadamente, por la cual se celebran y se ensalzan los oficios divinos de la Iglesia, por lo que es ms apreciada. Con esta arte realmente los cantores cantan y hacen polifona en la Iglesia. Quien la ignora, sin duda es capaz de gritar al modo en que lo hace el buey, pues desconoce la medida y los tonos de los sonidos. Como quien escribe lneas en el pergamino con regla torcida, as emite su voz. Y ha de conocerse, porque no hay canto musical, a no ser que est escrito en cuatro lneas. En otro tiempo tambin con esta arte David junto con sus compaeros cant salmos con salterio de diez cuerdas y con la ctara, con trompetas dctiles y cmbalos, con el tmpano, coro y rgano. Todos los instrumentos musicales llegaron a existir por ella. Esta arte de inspiracin divina fue en su origen realmente engendrada por las voces de los ngeles y de los cantantes. Quin, pues, duda en confundir las voces de los cantantes ante el altar de Cristo en la Iglesia con las voces de los ngeles emitidas en el cielo con dulce acorde? Y as pues, el libro de los Sacramentos dijo: Con ellos -es decir, con los ngeles- aceptemos, como ordenas, que nuestras voces sean admitidas. Desde la tierra hasta los odos del sumo Rey la voz de los cantantes se eleva dignamente. En esta arte se encierran los grandes sacramentos y los grandes misterios. En efecto, se escriben en ellos cuatro lneas, y en ellos se contienen ocho tonos; lo que indica las cuatro virtudes, a saber: la prudencia, la fortaleza, la templanza y la justicia, y las ocho bienaventuranzas, con las cuales nuestra alma se fortifica y se dignifica. Cdice Calixtino Libro IV. Capitulum XXXI

[20]

psalterio. prtico da gloria, Catedral de santiago eutropio rodrguez

english

I, Alfonso, King of Len and of Galicia by the grace of God, son of the most illustrious King Fernando, grandson of the great emperor Alfonso, have desired for a long time hence that the church of the blessed patron James have the glory of being solemnly consacrated during my reign, wishing in this way to offer a gift to God and his apostle, and through this act achieve the forgiveness of my sins. For this reason, I have pleaded at great length before the archbishop of his church, Peter IV, passionately requesting that this be done, until finally my desire was fulfilled, thus completing an arduous task. And happily preparing everything with the help of the Lord and his glorious apostle, and advancing with it all, surpassing even our own expectations, having prepared and made ready all that is required in such a difficult task, the aforementioned church was dedicated in the most solemn fashion, with extraordinary pomp and glory, by the aforesaid archbishop, the mass being celebrated by a great number of prelates and a great company of clergymen, at which I myself attended, with my son Prince Fernando, and with the greatest men of my kingdom and with the people all around [] Alfonso IX: Act of the consecration of the Church of St. James Alfonso IX, Santiago in the year 1211 (21st April)

() Obtaining this, Alfonso did not rest until all the necessary preparations for Easter of the year 1211 were complete. It was to be a truly national festival*, a feast day in which not only the bishops and most influential figures in the kingdom would participate, but also the whole people; a feast in which all the pomp and splendour that a generous King could offer would be on display for all to see. The appointed day was the Thursday following the second Sunday after Easter, which that year fell on 3rd April. The innumerable native people in attendance were to be joined by the multitude of pilgrims who always came at this time of the year. Everything gave cause to expect extraordinary festitivites; a feast greater than any the people could remember; but its success surpassed expectations. Ten prelates attended the feast () At the appointed time, the cathedral and all its surroundings were filled with an innumerable crowd. The great men of the kingdom, with the King at the head with Prince Fernando, were charged with walking the long route (me ipso King Alfonso cum filio meo infante donno Fernando et regni mei proceribus ministrante ac turbam undique arcente), which the prelates were to follow in the consecration ceremony. After processing around the church three times with the ritual canticles and prayers, the prelates entered inside and the Consecrator annointed and incensed the twelve crosses one by one. King Alfonso, who was a great lover of religious music (according to Lucas de Tuy he had talented clergymen in his palace who, with harmonising voices, would sing the Divine Office in his presence every day Habean secum clericos qui modulatis vocibus quotidie coram ipso divinum Officium peragebant), and who had dedicated his full efforts to these festivities, naturally had to exhaust all the resources at his disposal for this occasion, so the ceremony would be as solemn and magnificent as a powerful Monarch, filled with piety and devotion, could imagine. () A. Lpez Ferreiro History of the Holy Church of St. James, Santiago de Compostela. Volume 5 Santiago 1902

[22]

* Alfonso IX was King of Len and Galicia

tHe Feast oF tHe ConseCration oF tHe CatHedral oF st. JamesThe King of Len and Galicia, Alfonso IX, fulfilled his dream of consecrating the Cathedral of Santiago de Compostela (St. James) on 21st April 1211. The grandeur of the ceremony was to be equal to the great significance of this event for the city and for the West as a whole, moved (in both a literal and figurative sense) for centuries by the phenomenon of the pilgrimage to Santiago, the most effective channel in the construction of Europe. The celebration of the Consecration, as indicated by the King himself and wisely confirmed by Antonio Lpez Ferreiro, the Canon who was both archivist and the most important historian of the cathedral of St. James, was one of the most important festive moments in the life of the cathedral and surely one of the most spectacular moments in the history of Western music.

festa dies galego castellano

english

resonets Festa dies proJeCt. tHe musiC oF tHe ConseCrationThe source that gives us the clearest idea of the liturgy, music and celebration of feasts in the cathedral in the era of the consecration is the Codex Calixtinus or Liber Sancti Iacobi, which draws together the liturgy and much of the music which at the end of the 12th century were performed in honour of the patron St. James the Greater on the feast days of 25th July and 30th December. The consecration of the cathedral was also a great feast in honour of St. James and thus several of these pieces of music were necessarily included. The Codex Calixtinus is enormously rich both in pieces and styles: the nascent poliphony, in different forms, and monody, also the basis for improvised poliphonies, with its varied rhythmic indications, with pieces that are suited to dancing and others that are more narrative. The Codex also contains wonderful texts which give detailed descriptions of the liturgy and the role of music in the feast of St. James. The direct transcription of the originals opens up for us a rich variety of musical pieces, far removed from the austerity which is sometimes associated with the musical styles of this period and context. Resonet is the most experienced professional group in the repetory of the music relating to St. James and to the pilgrimages in his honour, and this trajectory, along with the experience of its musicians, are the guarantee of interpretational rigour in this creative, artistic offering full of life and emotion. One of the most important aspects of the concert was the decision to undertake it in the same architectural, acoustic, aesthetic and spiritual space which was consecrated in the celebrations 800 years ago. The pieces chosen are singed within sight of the crosses of the consecration and the Portico of Glory, beside the tomb of King Alfonso IX himself and directing the voices and instruments from the high altar,[23]

where a magnificent statue, probably created for the consecration, depicts St. James, patron of Galicia, who is visited by pilgrims from all over the world; an apostle, according to the texts of the Codex Calixtinus, whose only weapon was his voice and who loved all peoples of the world, and was therefore loved by all.

tHe seleCted pieCesOur selection for this concert includes some of the most festive pieces found in the Codex Calixtinus, transcribed directly from the original: Salve festa dies, In hac die, Gratulantes celebremus festum, and other particularly significant pieces such as the Allelulia gratulemur, composed in Latin and including words in Hebrew and Greek, or Qui vocasti supra mare, which anticipate the melodic and rhythmic richness of the Cantigas de Santa Maria, composed at the court of Alfonso X (Alfonso the Wise), grandson of Alfonso IX. Other pieces of the Codex lead us to imagine the richness and diversity of the music that would have adorned the feast of the Consecration: Alleluia vocabit, Alma perpetui luminis, and Benedicamus, where vocal virtuosity finds its most expressive and delicate articulation. The most objective written texts that we possess today relating to the consecration are the document signed by Alfonso IX and the Latin distichs written on the twelve crosses of the consecration, still on display in the cathedral today. We chose to recite the texts of the crosses over some of the most representative melodies of the Jacobean tradition: Canto de Ultreia (Dum Pater familias), O Beate Iacobe, Jacobslied and Grande Chanson de Saint-Jacques. We also present the voice of King Alfonso IX reciting part of his document, over the song Regi perhennis glorie, preceded by a polyphonic instrumental version of the monody Ad honorem Regis summi. We chose other pieces related to the point in the liturgical cycle at which the cathedral was consecrated, Easter, and to the iconographic information contained in the consecration crosses: the cross, the sun and moon, alpha and omega. The Te Deum laudamus has been sung in the most solemn moments and celebrations since the 4th century. As Lpez Ferreiro wisely asserts, in the great feast of the consecration the pilgrims must have joined in with their own hymns and songs like In Gottes Namen fahren wir, in German, the lauda Benedicti e llaudati in Italian, and the French hymn Pour avoir mon Dieu propice which is a variant of Vox nostra resonet from the Codex Calixtinus.Mercedes Hernndez, Fernando Reyes Santiago de Compostela, May 2011

[24]

prtico da gloria. Catedral de santiago eutropio rodrguez

[25]

resonetResonet was formed in Santiago de Compostela in 1990 by the lute player Fernando Reyes, who conducts the group, and the soprano Mercedes Hernndez, taking its name from a piece in the Codex Calixtinus. Its members have received specialised training in the performance of ancient music in Europes best-known schools. The group has performed numerous concerts in leading festivals and auditoria throughout Europe, focusing on music connected with Galicia and the Way of St. James. It has recorded La Grande Chanson: French pilgrims songs from the seventeenth century; Santiago!: music and pilgrimages in the Renaissance; Les Pellerines: the fashion of pilgrimage in seventeenth-century France; Il Pellegrino: the journey of Cosimo III de Medici,1668; Canto de nadal; Cantares Galegos-Rosala de Castro e Canto de Ultreia: Codex Calixtinus-Pilgrims Songs: Music for the festivities of St. James-twelfth century.

Fernando reyesFernando Reyes began his musical training as a child singer in the choristers school of the Cathedral of Santiago de Compostela. He specialised in ancient plucked string instruments at the Conservatory of Toulouse (France) and at the Staatliche Hochschule fr Musik in Trossingen (Germany) with Rolf Lislevand. As an instrumentalist he is intensely involved in concerts and recordings as a solo performer or accompanist throughout all of Europe. He has also composed and conducted music for a series of theatrical works, and has published several articles on ancient music, music guides and CD books. He has offered numerous seminars, courses and conferences in different universities and teaching centres throughout Europe. With Mercedes Hernandez he has recorded Tonos de Amor with Jos Marns songs for voice and guitar, 17 th. century.

[26]

Wonder and great joy fills the heart of those who see the groups of pilgrims in vigil around the venerable altar of blessed St. James. On one side the Teutons, on the other the Franks, on the other the Italians, all in groups, holding lit candles in their hands, illuminating the whole of the cathedral as if it were the sun, or a bright day. Each mindfully keeps vigil with his compatriots. Some play zithers, others lyres, other drums, others bagpipes, others fiddles, others trumpets, others harps, others viols, others the British or Gallic rotta, others psalteries, others with different types of music keep vigil singing, others who bemoan their sins, others sing psalms, and others give alms to the blind. Here different types of languages are heard, different cries from the foreigners: languages from all regions of the world. There is no speech nor language where their voice is not heard (Ps. 19,4). And so in this way the vigil takes place in all of this diversity. As some arrive, others leave, and deliver different gifts. If any one is sad when he arrives, he is happy when he leaves. Here the solemnity is constant, and the festivity is performed with care; the brilliant figure is honoured day and night, with praises and jubilation, joy and exaltation, sung without ceasing. Codex Calixtinus Book of St. James. Book I, Chapter 17. f.78r.

() all of the throng of people from Compostela, singing with drums, zithers and other musical instruments came out to meet him, giving thanks to the heavens for the safe arrival of their pastor. A countless multitude of young people sang with such joy and fervour that anyone attempting to express it, to describe it, would find that our eloquence would succumb to the task. Finally, another multitude of young people, with hymns and sweetly sung melodies, giving thanks for his yearned for presence, arrived singing with him at the church in Compostela. () Historia Compostelana LXI. The joy of Compostela on the arrival of the Bishop

[27]

There the music is defined as the art of singing well and correctly, celebrating and exalting the divine offices of the Church, by which it is most greatly appreciated. With this art, the cantors sing and perform polyphonies in the Church. Whoever ignores this fact is without doubt capable of snorting like an ox, as they are unaware of the measure and tones of the sounds. Their voice is as one who writes on parchment with twisted lines. And this must be known, because there is no other musical chant except that which is written on four lines. In other times, with this art David and his companions sang psalms with a ten-stringed psaltery and a zither, with curved trumpets and cymbals, with the kettledrum, choir and organ. All of the musical instruments came about for this reason. Really, this art of divine inspiration was originally created by the voices of the angels and the singers. Who, then, could doubt about confusing the voices of the singers before the altar of Christ in the Church, with the voices of the angels that issue forth from the heavens in sweet harmony? And so, the book of the Sacraments said: With them (meaning with the angels) we accept, as you order, that our voices may be admitted. From the earth until reaching the ears of the almighty King, the voice of the singers ascends in a worthy manner. This art includes the great sacraments and the great mysteries. In effect, they contain four lines, and these contain eight tones, which represents the four virtues, namely: prudence, strength, temperance and justice, and the eight blessings, with which our soul is strengthened and dignified. Codex Calixtinus Book IV. Chapter XXXI

rei david. Catedral de santiago eutropio rodrguez

cantemus domino Cantemus Domino cantica glorie, beati Iacobi hec festa hodie, colentes premiis celice gracie. salve, festa dies Salve, festa dies, veneranda per omnia fies. Gaudeamus. Qua celos subiit Iacobus, ut meruit. Gaudeamus. Hic decus est terre, quam terminat ultima thile. Gaudeamus. Hoc satis est regnum Galleciis abile. Gaudeamus. Qui dat mundanis miracula plurima terris. Gaudeamus. Unde magis populis unicus extat amor. Gaudeamus. Qui velut alta pharus lumen protendit ad Indos. Gaudeamus. Quem yspanus, maurus, persa, britannus amat. Gaudeamus. Hunc Oriens occasus habet, hunc Affrica et Arctos. Gaudeamus. Laudibus in cuius militat omne decus. Gaudeamus. Quique per oceani discurrit marginis undas. Gaudeamus. Et virtus perget, quo pede nemo valet. Gaudeamus. alma perpetui luminis Alma perpetui luminis lux, apostole Iacobe, obscena tuorum intima famulorum illumina, ut valeant tempora sic ducere secli, quo valeant gaudia captare vite. Nunc dimitis servum tuum, Domine: secundum verbum tuum in pace, quia viderunt oculi mei salutare tuum. Quod parasti ante faciem omnium populorum. Lumen ad revelationem gentium, et gloriam plebis tuae Israel.[30]

cantemus domino Cantemos ao Seor cantos de gloria, hoxe, nesta festa do benaventurado Santiago, celebrando xa as recompensas da graza celestial. salve, festa dies Salve, da de festa, smbolo para todos venerable. Alegrmonos. No que Santiago subiu aos ceos, como mereca. Alegrmonos. a gloria da terra que delimita a extrema Tule. Alegrmonos. E este reino , para os galegos, suficientemente frtil. Alegrmonos. Quen concede moitsimos milagres polas terras do mundo. Alegrmonos. Polo que o nico obxecto de amor dos pobos. Alegrmonos. Quen coma un alto faro estende a sa luz ata os indios. Alegrmonos. Ao que aman hispanos, mouros, persas e britanos. Alegrmonos. A el aprcianno Oriente e Occidente, frica e o Norte. Alegrmonos. Ao que os louvores serven toda gloria. Alegrmonos. E o que discorre polas ondas do ocano seguindo a beira. Alegrmonos. E a sa virtude chegou ata onde non chegou ningn p. Alegrmonos. alma perpetui luminis Luz emisora de luz perpetua, apstolo Santiago, mostra luz os segredos inmundos dos teus servos, para que as poidan levar a trmino os tempos do mundo, a fin de que poidan gostar das alegras da vida. Agora, Seor, podes, segundo a ta palabra, deixar que o teu servo se vaia en paz, porque viron os meus ollos a ta salvacin, a que preparaches vista de todos os pobos: luz para iluminares os xents e gloria do teu pobo, Israel.

cantemus domino Cantemos al Seor cantos de gloria, hoy, en esta fiesta del bienaventurado Santiago, celebrando ya las recompensas de la gracia celestial. salve, festa dies Salve, da de fiesta, smbolo para todos venerable. Alegrmonos. En el que Santiago subi a los cielos, como mereca. Alegrmonos. Es la gloria de la tierra que delimita la extrema Tule. Alegrmonos. Y este reino es, para los gallegos, suficientemente frtil. Alegrmonos. Quien concede muchsimos milagros por las tierras del mundo. Alegrmonos. Por lo cual es el nico objeto de amor de los pueblos. Alegrmonos. Quien como un alto faro extiende su luz hasta los indios. Alegrmonos. Al que aman hispanos, moros, persas y britanos. Alegrmonos. A l le aprecian Oriente y Occidente, frica y el Norte. Alegrmonos. A cuyas alabanzas sirve toda gloria. Alegrmonos. Y el que discurre por las olas del ocano siguiendo la orilla. Alegrmonos. Y su virtud lleg hasta donde no lleg pie alguno. Alegrmonos. alma perpetui luminis Luz emisora de luz perpetua, apstol Santiago, saca a la luz los secretos inmundos de tus siervos, para que as puedan llevar a trmino los tiempos del mundo, a fin de que puedan gustar las alegras de la vida. Ahora, Seor, puedes, segn tu palabra, dejar que tu siervo se vaya en paz, porque han visto mis ojos tu salvacin, la que preparaste a la vista de todos los pueblos: luz para iluminar a los gentiles y gloria de tu pueblo, Israel.

cantemus domino Let us sing to the Lord hymns of joy, Today, on this feast of the blessed James, Who now enjoys the rewards of heavenly grace. salve, festa dies Hail, festival day, A venerable symbol for all. Let us rejoice. On which James rose Into the Heavens, as he deserved. Let us rejoice. He is the glory of the land Which stretches to the distant Thule. Let us rejoice. And this kingdom is, for the Galicians, Ideally fertile. Let us rejoice. Who bestows many miracles Throughout the lands of the world. Let us rejoice. For this, he is the only object Of the peoples love. Let us rejoice. Who like a tall beacon Extends his light to the Indians. Let us rejoice. Who is loved by the Spanish, Moors, Persians and the British. Let us rejoice. He is esteemed by East and West, Africa and the North. Let us rejoice. To praise him Is to serve all glory. Let us rejoice. He who travels the ocean waves Following the coast. Let us rejoice. And his virtue reached Even where no human footstep had fallen. Let us rejoice. alma perpetui luminis Light, giver of eternal light, Apostle James, Illuminate the impure secrets Of your servants, So they can reach eternity And thus taste the delights of life. Now, Lord, according to your word, you may let your servant go in peace, for my eyes have seen your salvation, which you prepared in sight of all the peoples, a light for revelation to the Gentiles, and glory for your people Israel.[31]

Gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in secula seculorum. Amen. ego adeffonsus (...) Ego adefonsus dei gratia Rex legionis et Galletie illustrissimi Regis ferdinandi filius. incliti imperatoris adefonsi nepos. longo tempore summo desiderio affectavi. ut ecclesia bti. iacobi Patroni mei temporibus meis dedicationis gloria decoraretur cupiens aliquod ibi deo et apostolo eius obsequium exibere et meorum consequi ueniam delictorum. (...)

Gloria ao Pai, ao Fillo e ao Esprito Santo, como era no principio, agora e sempre, polos sculos dos sculos. Amn. ego adeffonsus Eu, Afonso, rei de Len e de Galicia pola graza de Deus, fillo do ilustrsimo rei Fernando, neto do nclito emperador Afonso, durante moito tempo mantiven o vivo desexo de que a igrexa do meu benaventurado patrn Santiago tivese a gloria de verse solemnemente consagrada durante o meu reinado, querendo as tributar al un agasallo a Deus e ao seu apstolo, e conseguir con iso o perdn dos meus pecados. regi perhennis glorie Ao rei da gloria eterna levntese un cntico de alegra, que o triunfo da vitoria deu hoxe a Santiago. Santiago foi honra da Hispania e de Galicia, a aquela xente impa converteuna en Igrexa de Cristo. Finalmente, polo fillo de Deus, obtivo o martirio baixo o goberno de Herodes. Bendigamos o Seor. Pois a furiosa loucura de Herodes dirxese contra Cristo, a soberba inctao e odia os seus seguidores. Para cmulo do seu perxuzo, a Santiago decapitou, ao servo de Deus que ensinaba a verdade ao pobo. Mais as venceu as impas mans e s furias do rei, pois s etreas sedes ascendeu. Grazas a Deus. alleluia. vocabit iesus iacobum Aleluia. Xess chamou a Santiago o do Zebedeo e a Xon, o seu irmn, e pxolles o nome Boanerges, que significa fillos do trono. resonet Resoe a nosa caterva para o Seor. Con corazn festivo. Celebre a festa devota a Santiago. Con corpo limpo. Fixo estes milagres e dignos sinais. Manso como o cordeiro. Foi luz para os cegos e bculo para os coxos. Santiago Magno.

regi perhennis glorie Regi perhennis glorie sit canticum leticie, qui triumphum victorie Iacobo dedit hodie. Decoravit Yspaniam Iacobus et Galeciam; illamque gentem impiam Christi fecit Ecclesiam. Tamdem pro Dei Filio sub Herodis imperio se obtulit martirio. Benedicamus Domino. Nam Herodis insania furens in Christi menia, stimulante superbia, eius odit collegia. Ad sui damni cumulum Iacobum, Dei famulum, vera docentem populum decollavit apostollum. Sic manus regis impias superavit et furias, quia sedes ethereas ascendit. Deo gratias. alleluia. vocabit iesus iacobum Alleluya. Vocavit Ihesus Iacobum Zebedei et Iohannem, fratrem eius, et imposuit eis nomina Boanerges, quod est filii tonitrui. resonet Resonet nostra Domino caterva. Corde iocundo. Iacobi festa celebret devota. Corpore mundo. Fecit hic signa miracula digna. Mitis ut agnus. Lux fuit caecis baculusque claudis. Jacobus Magnus.

[32]

Gloria al Padre, al Hijo y al Espritu Santo, como era en el principio, ahora y siempre, por los siglos de los siglos. Amn. ego adeffonsus Yo, Alfonso, rey de Len y de Galicia por la gracia de Dios, hijo del ilustrsimo rey Fernando, nieto del nclito emperador Alfonso, durante mucho tiempo he mantenido vivo el deseo de que la iglesia del bienaventurado patrn Santiago tuviese la gloria de verse solemnemente consagrada durante mi reinado, queriendo as tributar all un obsequio a Dios y a su apstol, y conseguir con ello el perdn de mis pecados. regi perhennis glorie Al rey de la gloria eterna se eleve un cntico de alegra, que el triunfo de la victoria dio hoy a Santiago. Santiago fue honra de Hispania y de Galicia, a aquella gente impa la convirti en Iglesia de Cristo. Finalmente, por el hijo de Dios obtuvo el martirio bajo el gobierno de Herodes. Bendigamos al Seor. Pues la furiosa locura de Herodes se dirige contra Cristo, la soberbia le incita y odia a sus seguidores. Para colmo de su perjuicio a Santiago decapit, al siervo de Dios que enseaba la verdad al pueblo. Pero as venci a las impas manos y a las furias del rey, pues a las etreas sedes ascendi. Gracias a Dios. alleluia. vocabit iesus iacobum Aleluya. Jess llam a Santiago el de Zebedeo y a Juan, su hermano, y les puso el nombre Boanerges, que significa hijos del trueno. resonet Resuene nuestra caterva para el Seor. Con corazn festivo. Celebre la fiesta devota a Santiago. Con cuerpo limpio. Hizo ste milagros y dignas seales. Manso como el cordero. Fue luz para los ciegos y bculo para los cojos. Santiago Magno.

Glory to the Father, to the Son, and to the Holy Spirit, as it was in the beginning, is now, and ever shall be, world without end. Amen. ego adeffonsus I, Alfonso, King of Len and of Galicia by the grace of God, son of the most illustrious King Fernando, grandson of the great emperor Alfonso, have desired for a long time hence that the church of the blessed patron James have the glory of being solemnly consacrated during my reign, wishing in this way to offer a gift to God and his apostle, and through this act achieve the forgiveness of my sins.

regi perhennis glorie To the king of eternal glory, A song of joy is raised, Given today to James, By the triumph of victory. James was the pride Of Hispania and Galicia He converted that godless people To the Church of Christ. Finally, for the Son of God He was made a martyr Under Herods rule. Blessed be the Lord. Herods crazed wrath Is set against Christ, He is urged by pride And hates His followers. As the culmination of his destruction, James he did behead The servant of God Who taught the truth to the people. But thus he defeated the godless work And the kings fury As he ascended To the heavenly heights. Thanks be to God. alleluia. vocabit iesus iacobum Allelulia. Jesus called James, son of Zebedee, And John, his brother, And gave them the name Boanerges Which means sons of thunder. resonet Our throng resounds for the Lord With a festive heart. It celebrates the feast of St. James. With a clean body. He performed miracles and worthy signs. Placid as the Lamb. He was a light for the blind, and a staff for the lame. St. James the Greater.

[33]

Fulget in caelo signis et in mundo. Nunc sine meta. Gallecianis respendet insignis felix athleta. Hic conservator, Yspanie tutor. Ingens, preclarus. Hic protegat nos, ne transgluciat nos orcus amarus. era millena nona vicies duodena Era millena nona vicies duodena Summo templa David quartus Petrus ista dicavit. at iacobus At Iacobus, parumper deliberans, pax tibi, inquit, et osculatus est eum, et ita ambo simul capite plexi sunt, alleluia. Laudate Dominum de celis: laudate eum in excelsis. Laudate eum, omnes angeli eius: laudate eum, omnes virtutes eius. Laudate eum, sol et luna: laudate eum, omnes stelle et lumen. Bestie et universa pecora, serpentes et volucres pennate. Reges terre et omnes populi, principes et omnes iudices terre. Gloria Patri, et Filio, et Spitui Sancto Sicut erat in principio, et nunc, et semper, et in secula seculorum. Amen. cum cruce templa vide Cum Cruce templa vide fieri Iacobo Zbedei; nam Crucis absque fide nemo fit aula Dei. qui vocasti supra mare Qui vocasti supra mare Iacobum Galilee. Quique illum elegisti apostolica vice. Qui solarem vultum tuum monstrasti ei in monte. Qui vocasti Boanerges illum cum eius fratre. Qui Herodem peremisti, vindex pro eius nece. Qui ditasti eius gleba populum Gallecie. Qui cum Patre regnas semper, tibi sit laus, rex pie. Cum Sancto Spiritu in gloria Dei Patris. Amen.

Brilla no ceo con signos e no mundo. Agora sen fin. Para os galegos resplandece clebre o feliz guerreiro. Este o preservador, protector da Hispania. Grande, ilustre. Que el nos protexa para que non nos trague o amargo Orco. era millena nona vicies duodena No ano de mil douscentos corenta e nove, Pedro IV dedicou este templo ao excelso David. at iacobus Mais Santiago, reflexionando por un momento, a paz sexa contigo, dixo, e bicouno, e as mbolos dous a un tempo xuntaron as sas cabezas, aleluia. Louvade o Seor dende os ceos, louvdeo nas alturas. Louvdeo, todos os seus anxos; louvdeo, todas as sas potencias. Louvdeo, sol e la; louvdeo, estrelas e luz todas, feras e gando, serpes e aves, reis da terra, pobos todos, prncipes e todos os xuces da terra. Gloria ao Pai, e ao Fillo, e ao Esprito Santo, como era no principio, agora e sempre, polos sculos dos sculos. Amn. cum cruce templa vide Observa que o templo para Santiago, o do Zebedeo, foi feito coa cruz, pois sen fe na cruz ningun ofrece unha igrexa de Deus. qui vocasti supra mare A ti que chamaches a Santiago xunto ao mar de Galilea, e que o elixiches para o oficio apostlico. A ti que lle mostraches o teu rostro solar no monte. Ti que chamaches Boanerges a el e ao seu irmn. A ti que fixeches perecer a Herodes, quen foi responsable da sa execucin, e que co seu corpo enriqueciches o pobo de Galicia. A ti, que reinas por sempre co Pai, sxanche dadas louvanzas, piedoso rei, co Esprito Santo na gloria de Deus Pai. Amn.

[34]

Brilla en el cielo con signos y en el mundo. Ahora sin fin. Para los gallegos resplandece clebre el feliz guerrero. Este es el preservador, protector de Hispania. Grande, ilustre. Que l nos proteja para que no nos trague el amargo Orco. era millena nona vicies duodena En el ao de mil doscientos cuarenta y nueve, Pedro IV dedic este templo al excelso David. at iacobus Mas Santiago, reflexionando por un instante, la paz sea contigo, dijo, y le bes, y as ambos a un tiempo juntaron sus cabezas, aleluya. Alabad al Seor desde los cielos, alabadle en las alturas. Alabadle, todos sus ngeles; alabadle, todas sus potencias. Alabadle, sol y luna; alabadle, estrellas y luz todas, fieras y ganado, serpientes y aves, reyes de la tierra, pueblos todos, prncipes y todos los jueces de la tierra. Gloria al Padre, y al Hijo, y al Espritu Santo, como era en el principio, ahora y siempre, por los siglos de los siglos. Amn. cum cruce templa vide Observa que el templo para Santiago, el de Zebedeo, fue hecho con la cruz, pues sin fe en la cruz nadie ofrece una iglesia de Dios. qui vocasti supra mare T que llamaste a Santiago junto al mar de Galilea, y que le elegiste para el oficio apostlico. T que le mostraste tu rostro solar en el monte. T que llamaste Boanerges a l y a su hermano. T que hiciste perecer a Herodes, quien fue responsable de su ejecucin, y que con su cuerpo enriqueciste al pueblo de Galicia. T, que reinas por siempre con el Padre, te sean dadas alabanzas, piadoso rey, con el Espritu Santo en la gloria de Dios Padre. Amn.

He shines in the sky with signs, and all throughout the world. Now and without end. For the Galicians, he blazes forth in glory, He, the joyous warrior. This is the guardian, protector of Hispania. Great, illustrious. May he shelter us, that we may not be engulfed By the bitter Orcus. era millena nona vicies duodena In the year twelve hundred and forty-nine, Peter IV dedicated this church to the magnificent David. at iacobus But James, reflecting for an instant, said Peace be with you, and kissed him, and they both joined their heads for a moment, alleluia. Blessed be the Lord in heaven, praise him in the heights. Praise him, all his angels; praise him, all his powers. Praise him, sun and moon; praise him, stars and light, all, Beasts and cattle, serpents and birds, Kings of the Earth, all peoples, princes, and all the judges of the land. Glory to the Father, Son and Holy Spirit, As it was in the beginning, is now and ever shall be. Amen. cum cruce templa vide See how the church for James, son of Zebedee, was built with the cross Since without faith in the cross, no-one offers a church to God. qui vocasti supra mare You who called Santiago By the sea of Galilee And who chose him For the apostolic office. You who showed him Your face, like the sun, on the mount You who gave the name Boanerges To him and his brother. You who made Herod perish, Who was responsible for his execution, And who with his body enriched The people of Galicia. You, who will reign forever with the Father, May you be praised, virtuous king, With the Holy Spirit In the glory of God the Father. Amen.

[35]

in crucis hoc signo In Crucis hoc signo templum cum dedico signo, quod via sit lucis cruxque fidesque Crucis. rex inmense Rex inmense, Pater pie, eleison. Kyrie, eleison. Sother Theos athanatos, eleison. Kyrie, eleison. Palmo cuncta qui concludis, eleison. Kyrie, eleison. Christe, Fili Patris summi, eleison. Christe, eleison. Qui de caelis descendisti, eleison. Christe, eleison. Tuum plasma redemisti, eleison. Christe, eleison. Consolator, dulces amor, eleison. Kyrie, eleison. Qui Iacobum illustrasti, eleison. Kyrie, eleison. Cuius prece nobis parce, eleison. Kyrie, eleison. hoc in honore dei Hoc in honore Dei templum Iacobi Zebedei quartus Petrus ei quinto dico luce diei. in hac die In hac die laudes gaudio demus summi factoris Filio. Iacobe apostole sanctissime, nos amalis erue piissime. Hec est dies ceteris dignior; orbe fulgens multis celebrior. Iacobe apostole... Qua Iacobus scandit ad angelos. Splemdens celo pangit Christi melos. Iacobe apostole... Zebedei natus karissimus; Signa fecit mundo clarissimus. Iacobe apostole... Cecis, claudis levamen tribuit; auxilium omnibus prebuit. Iacobe apostole... De ultimo ergo iudicio; perducat nos in celi solio. Iacobe apostole... undique signatur Undique signatur templum cruce cum dicantur; undique nos munit Crucifixus adunat et unit.[36]

in crucis hoc signo Ao dedicar este templo sinloo co signo da cruz, para que a cruz, e a fe na cruz, sexan camio de luz. rex inmense Rei inmenso, Pai po. Ten piedade, Seor, ten piedade. Deus inmortal, salvador. Ten piedade, Seor, ten piedade. Ti que o encerras todo na man. Ten piedade, Seor, ten piedade. Cristo, fillo do Pai supremo. Ten piedade, Cristo ten piedade. Ti que descendiches do ceo. Ten piedade, Cristo ten piedade. Redimiches a ta criatura. Ten piedade, Cristo ten piedade. Consolador, dulce amor. Ten piedade, Seor, ten piedade. Ti que a Santiago glorificaches. Ten piedade, Seor, ten piedade. Pola sa splica, perdanos. Ten piedade, Seor, ten piedade. hoc in honore dei Este templo de Santiago, o do Zebedeo, para honra de Deus, eu, Pedro IV, dedcoo coa luz do da quinto. in hac die Con alegra cantemos louvanzas ao Fillo de Deus neste da Santiago, apstolo santsimo, lbranos dos males, oh, piedossimo. este un da mais digno que os demais, resplandecendo no orbe, mis clebre que outros moitos. Santiago, apstolo No que Santiago ascendeu ata os anxos; resplandecente no ceo, entoa cantos a Cristo. Santiago, apstolo Do Zebedeo fillo queridsimo, fixo signos no mundo, facndose famossimo. Santiago, apstolo Levou consolo a cegos e a coxos; a todos prestou auxilio. Santiago, apstolo As pois, no xuzo final condzanos ao trono celestial. Santiago, apstolo undique signatur Ao ser dedicado, o templo por todas partes sinalado coa cruz, por todas partes o Crucificado nos protexe, nos congrega e nos une.

in crucis hoc signo Al dedicar este templo lo sealo con el signo de la cruz, para que la cruz, y la fe en la cruz, sean camino de luz. rex inmense Rey inmenso, Padre po. Ten piedad, Seor, ten piedad. Dios inmortal, salvador. Ten piedad, Seor, ten piedad. T que lo encierras todo en la mano. Ten piedad, Seor, ten piedad. Cristo, hijo del Padre supremo. Ten piedad, Cristo, ten piedad. T que descendiste del cielo. Ten piedad, Cristo, ten piedad. Redimiste a tu creacin. Ten piedad, Cristo, ten piedad. Consolador, dulce amor. Ten piedad, Seor, ten piedad. T que a Santiago glorificaste. Ten piedad, Seor, ten piedad. Por su ruego, perdnanos. Ten piedad, Seor, ten piedad. hoc in honore dei Este templo de Santiago, el de Zebedeo, para honra de Dios, yo, Pedro IV, lo dedico con la luz del da quinto. in hac die Con alegra cantemos alabanzas al Hijo de Dios en este da Santiago, apstol santsimo, lbranos de los males, oh, piadossimo. Es este un da ms digno que los dems, resplandeciendo en el orbe, ms clebre que otros muchos Santiago, apstol En el que Santiago ascendi hasta los ngeles; resplandeciente en el cielo, entona cantos a Cristo. Santiago, apstol Del Zebedeo hijo queridsimo, hizo signos en el mundo, hacindose famossimo. Santiago, apstol Llev consuelo a ciegos y a cojos; a todos prest auxilio. Santiago, apstol As pues, en el juicio final condzcanos al trono celestial. Santiago, apstol undique signatur Al ser dedicado, el templo por doquier es sealado con la cruz, por doquier el Crucificado nos protege, nos congrega y nos une.

in crucis hoc signo On dedicating this church he marked it with the sign of the cross So that the cross, and the faith in the cross, would be the way of light. rex inmense Mighty King, pious Father. Have pity, Lord, have pity. Immortal God, Saviour. Have pity, Lord, have pity. You who hold all in your hand. Have pity, Lord, have pity. Christ, Son of the supreme Father, Have pity, Christ, have pity. You who descended from the heavens. Have pity, Christ, have pity. You who redeemed your creature, Have pity, Christ, have pity. Consoler, sweet love. Have pity, Lord, have pity. You who glorified St. James. Have pity, Lord, have pity. Through him, forgive us. Have pity, Lord, have pity. hoc in honore dei This church of James, son of Zebedee, I, Peter IV, Dedicate for the glory of God, with the light of the fifth day. in hac die With joy let us sing praise To the Son of God on this day James, most holy apostle, Deliver us from evil, oh virtuous saint. This is a day worthier than the rest, Resplendent in the world, more renowned than so many others. James, most holy... In which James ascended to the angels; Resplendent in the skies, he sings hymns to Christ. James, most holy... Beloved son of Zebedee, He carried out miracles on earth, earning great fame. James, most holy... He consoled the blind and the lame, And gave help to all. James, most holy... Thus, in the final judgment, Lead us to the heavenly throne. James, most holy... undique signatur Once dedicated, the church is marked with the cross throughout, In all places the Crucified Christ protects us, gathers us together and unites us.[37]

omnes gentes plaudite Omnes gentes plaudite, Regi passo psallite. Hymnum Deo didite. Victus est qui nos viverat. Regi passo psallite. Passus vicit et imperat. cum nonus decimus post pascha Cum nonus decimus post Pascha dies numeratur officio petri quarti domus ista dicavit. salve dies dierum gloria Salve dies dierum gloria, dies felix Christi victoria, dies digna jugi letitia, dies prima. Lux divina cecis irradiat, in qua Christus infernum spoliat, mortem vincit, et reconciliat summis ima. Sempiterni Regis sententia sub peccato conclusit omnia, ut infirmis superna gratia subveniret. Dei virtus et sapientia temperavit iram clementia, cum jam mundus in precipitia totus iret. Insultabat nostrae miserie vetus hostis, auctor malitie, quia nulla spes erat venie de peccatis. Desperante mundo remedium, dum tenerent cuncta silentium, deus Pater emisit Filium desperatis. Predo vorax, monstrum tartareum, carnem videns nec cavens laqueum, in latentem ruens aculeum, aduncatur. Dignitatis prima conditio reformatur nobis in Filio, cuius nova nos resurrectio consolatur. Resurrexit liber ab inferis restaurator humani generis, ovem suam reportans humeris ad superna. Angelorum pax fit et hominum, plenitudo succrescit ordinum: triumphanten laus decet Dominum, laus eterna. Harmonie celestis patrie vox concordet matris Ecclesie:[38]

omnes gentes plaudite Batede palmas, pobos todos, cantade salmos ao rei que sofreu. Dedicade un himno a Deus. Venceu o que nos vencera. Cantade salmos ao rei que sofreu, tendo sofrido, venceu e goberna. cum nonus decimus post pascha Cando se fai o da decimonoveno despois da Pscoa, dedcase este templo por oficio de Pedro IV. salve dies dierum gloria Salve, da, gloria dos das, da feliz pola vitoria de Cristo, da digno de alegra continua, da primeiro. A luz divina ilumina os cegos, pola que Cristo despoxa o inferno, vence a morte e reconcilia o abismo coas alturas. A sentenza do rei sempiterno encerrou todo baixo o pecado, para que a graza celestial viese en auxilio dos febles. A bondade e a sabedora de Deus temperou a ira coa clemencia, cando xa o mundo enteiro se dirixa runa. O antigo inimigo, o autor da maldade burlbase das nosas miserias, pois non haba ningunha esperanza de perdn para os pecados. Cando o mundo desesperaba de atopar remedio e o silencio reinaba sobre todo, Deus Pai enviou o Fillo aos desesperados. O voraz ladrn, o monstro infernal, vendo a presa pero ignorando a trampa, lanzndose sobre o anzol oculto, atrapado. A condicin primeira, a dignidade humana, restaurada para ns no Fillo, do que a nova resurreccin nos consola. O restaurador do xnero humano, libre, resucitou dos infernos, sobre os seus ombreiros leva a sa ovella s alturas. Faise a paz entre anxos e homes, acdase a plenitude dos rangos; convn entoar louvores ao Seor vitorioso, louvores eternos. Sexa concorde a voz da nai Igrexa coa harmona da patria celestial.

omnes gentes plaudite Batid palmas, pueblos todos, cantad salmos al rey que ha sufrido. Dedicad un himno a Dios. Ha vencido el que nos haba vencido. Cantad salmos al rey que ha sufrido, habiendo sufrido, venci y gobierna. cum nonus decimus post pascha Cuando se cumple el da decimonoveno tras la Pascua, se dedica este templo por oficio de Pedro IV. salve dies dierum gloria Salve, da, gloria de los das, da feliz por la victoria de Cristo, da digno de alegra continua, da primero. La luz divina ilumina a los ciegos, por la que Cristo despoja al infierno, vence a la muerte y reconcilia el abismo con las alturas. La sentencia del rey sempiterno encerr todo bajo el pecado, para que la gracia celestial viniera en auxilio de los dbiles. La bondad y la sabidura de Dios atemper la ira con la clemencia, cuando ya el mundo entero se diriga a la ruina. El antiguo enemigo, el autor de la maldad se burlaba de nuestras miserias, pues no haba esperanza alguna de perdn para los pecados. Cuando el mundo desesperaba de encontrar remedio y el silencio reinaba sobre todo, Dios Padre envi al Hijo a los desesperados. El voraz ladrn, el monstruo infernal, viendo la presa pero ignorando la trampa, lanzndose sobre el anzuelo oculto es atrapado. La condicin primera, la dignidad humana es restaurada para nosotros en el Hijo, cuya nueva resurreccin nos consuela. El restaurador del gnero humano, libre, resucit de los infiernos, sobre sus hombros lleva a su oveja a las alturas. Se hace la paz entre ngeles y hombres, se alcanza la plenitud de los rangos; conviene entonar loas al Seor victorioso, loas eternas. Sea concorde la voz de la madre Iglesia con la armona de la patria celestial.

omnes gentes plaudite Clap, all peoples, Sing psalms to the king who has suffered. Dedicate a hymn to God. He has defeated him who had defeated us. Let us sing psalms to the king who has suffered, Having suffered, he was victorious and rules. cum nonus decimus post pascha When the nineteenth day after Easter is over, This church is dedicated by Pedro IV. salve dies dierum gloria Hail this day, glory of the days, Happy through the victory of Christ, Day worthy of continual joy, Magnificent day. The divine light enlightens the blind So Christ empties hell, defeats death and reconciles The depths with the heights. The judgement of the eternal king Confined everything within sin, So that heavenly grace Could come to the aid of the weak. The goodness and wisdom of God Tempered wrath with clemency, When the whole world Was plunging towards ruin. The old enemy, the author of evil, Mocked our misery, As there was no hope Of forgiveness of sins. When the world despaired of finding a remedy And silence reigned over all, God the Father sent His Son To those in despair. The voracious thief, the infernal monster, Seeing the prey but not the trap, Throwing himself at the hidden bait Is trapped. The uppermost condition, human dignity, Is restored to us in the Son, Whose new resurrection Consoles us. The redeemer of the human race, Free, came back to life from the depths, On his shoulders he takes his sheep To the heights. Peace is made between angels and men, All are restored to their rightful rank We should give praise to the victorious Lord, Eternal praise. May the voice of the mother church Be in harmony with the heavenly homeland,[39]

alleluia frequentet hodie plebs fidelis. Triumphato mortis imperio, triumphali fruamur gaudio: in terra pax, et jubilatio sit in celis. Amen tot crucibus totidem Tot crucibus totidem numerum noto discipulorum. Ecclesieque fidem documenta sequentis eorum. alleluia, iacobe Alleluia, Iacobe sanctissime, alleluia, pro nobis intercede, alleluia, alleluia. Miserere mei, et exaudi orationem meam. Filii hominum, usquequo gravi corde? Ut quid diligitis vanitatem et quaeritis mendacium? gloria Patri, et Filio, et Spiritui Sancto. Sicut erat in principio, et nunc, et Semper, Et in saecula saeculorum, Amen. ut cruce signantur Ut Cruce signantur Domino cum templa dicantur, sic Cruce signeris et domus eius eris. te deum laudamus Te Deum laudamus: te Dominum confitemur. Te eternum patrem, omnis terra veneratur. Tibi omnes angeli, tibi celi et universe potestates: tibi cherubim et seraphim, incessabili voce proclamant: Sanctus, Sanctus, Sanctus Dominus Deus Sabaoth. Pleni sunt celi et terra majestatis glorie tue. Te gloriosus Apostolorum chorus, te prophetarum laudabilis numerus, te martyrum candidatus laudat exercitus. Te per orbem terrarum sancta confitetur Ecclesia.(...) iacobus in vita sua Iacobus in vita sua fecit monstra, et in morte mirabilia operatus est Ipse est directus divinitus in penitentiam gentis, et ossa eius visitata sunt.

Cante hoxe asiduamente aleluias o pobo fiel. Despois de ser vencido o poder da morte, alegrmonos coa alegra da vitoria: haxa paz na terra, e cantos de xbilo nos ceos. Amn. tot crucibus totidem Indico o nmero dos discpulos con outras tantas cruces, e a fe da Igrexa que segue as sas ensinanzas. alleluia, iacobe Aleluia, Santiago santsimo, aleluia! Intercede por ns, aleluia, aleluia. Ten piedade de min e escoita a mia oracin. Fillos dos homes. Ata cando estaredes co corazn aflito? Para que amades a vaidade e procurades a mentira? Gloria ao Pai e ao Fillo e ao Esprito Santo. Como era nun principio, agora e sempre, e polos sculos dos sculos, amn. ut cruce signantur Do mesmo xeito que os templos se sinalan coa cruz cando se dedican ao Seor, as sexas sinalado coa cruz e converteraste na sa casa. te deum laudamus A ti, oh Deus, louvmoste, a ti, Seor, confesmosche. A ti, Pai eterno, venrate toda a creacin. A ti todos os anxos, a ti os ceos e todas as potestades, a ti os querubns e serafns con voz incesante che cantan: Santo, santo, santo o Seor, Deus dos exrcitos. Os ceos e a terra estn cheos da maxestade da ta gloria. A ti te louva o glorioso coro dos apstolos, a multitude admirable dos profetas, o branco exrcito dos mrtires. A ti a Igrexa santa estendida por toda a terra. iacobus in vita sua Santiago, durante a sa vida fixo prodixios, e sa morte obrou milagres. Por vontade divina, foi destinado para arrepentimento do pobo, e os seus sos son visitados.

[40]

Cante hoy asiduamente aleluyas el pueblo fiel. Tras ser vencido el poder de la muerte, alegrmonos con la alegra de la victoria: haya paz en la tierra, y cantos de jbilo en los cielos. Amn. tot crucibus totidem Indico el nmero de los discpulos con otras tantas cruces, y la fe de la Iglesia que sigue sus enseanzas. alleluia, iacobe Aleluya, Santiago santsimo, aleluya. Intercede por nosotros, aleluya, aleluya. Msero de m, y escucha mi oracin. Hijos de los hombres Por qu siempre con el corazn cargado? Para qu apreciis la vanidad y buscis la mentira? Gloria al Padre y al Hijo y al Espritu Santo. Como era en un principio, ahora y siempre, y por los siglos de los siglos, amn. ut cruce signantur Al igual que los templos se sealan con la cruz cuando se dedican al Seor, as seas sealado con la cruz y te convertirs en su casa. te deum laudamus A ti, oh Dios, te alabamos, a ti, Seor, te confesamos. A ti, Padre eterno, te venera toda la creacin. A ti todos los ngeles, a ti los cielos y todas las potestades, a ti los querubines y serafines con voz incesante te cantan: Santo, santo, santo es el Seor, Dios de los ejrcitos. Los cielos y la tierra estn llenos de la majestad de tu gloria. A ti te alaba el glorioso coro de los apstoles, la multitud admirable de los profetas, el blanco ejrcito de los mrtires, a ti la iglesia santa extendida por toda la tierra. iacobus in vita sua Santiago, durante su vida hizo prodigios, y a su muerte obr milagros. Por voluntad divina, fue destinado para arrepentimiento del pueblo, y sus huesos son visitados.

Let the faithful people sing Allelulias all through this day. Now deaths power is overthrown, Let us rejoice with the delight of victory: Let there be peace on Earth, and jubilant hymns In the heavens. Amen. tot crucibus totidem I mark the number of disciples with more crosses, And the faith of the Church which follows their teachings. alleluia, iacobe Hallelujah, most holy St. James, hallelujah! Intercede for us, hallelujah, hallelujah! Have pity on me, and hear my prayer. Sons of men: until when will you be with afflicted hearts? Why do you love vanity and seek out lies? Glory to the Father and the Son and the Holy Spirit. As it was in the beginning, now and always, and for ever and ever, Amen. ut cruce signantur In the same way that churches are marked with the cross when they are dedicated to the Lord, be marked also with the cross and you will become his house. te deum laudamus To you, oh God, we give praise, To you, Lord, we confess. To you, eternal Father, all creation offers worship. To you all the angels, To you the heavens and all the powers, To you the cherubs and seraphs With incessant voice, sing: Holy, holy, holy Lord, God of armies. Heaven and Earth are full Of the majesty of your glory. Your praises are sung by the glorious choir of the apostles, The wondrous assembly of the prophets, The white army of the martyrs. iacobus in vita sua James, during his life Brought about wonders, and in his death worked miracles. By divine will, he was given To the people for their repentance And his remains are visited.

[41]

in gottes namen fahren wir In Gottes Namen fahren wir, seiner genaden begehren wir, Das helf uns die Gottes Kraft und das heilige Grab, do Gott selber inne lag. Kyrieleis, Chisteleis, Kyrieleis! Da helf uns der heilig Geist und die wahr Gottes Stimm dass wir frhlich fahrn von hin! Kyrieleis, Chisteleis, Kyrieleis! ginco jauna, banonau Ginco Jauna, banonau pelegrinagin uc othoy lagunt neau ene bidagin debocione hartu niun aspaldi handian orai complitu nahidiut oure graciareky batian. Pelegria (haur) naiciela presentian Saint Jacqueserat jouaitecodesseignian devocione hartu nian aspaldi handian complicera bagouatu gincouareky batian. Pharcamentu galtho nago gincouary eta gero gente hounac cier orory offensatu bautiet dolu dut segurky gincoua othoi deagun pharcatcez bat bederary. psallat chorus Psallat chorus caelestium, laetetur plebs fidelium, nunc resonent perpetuam apostolorum gloriam. Hic Zebedaei Iacobus maior vocatur et probus; qui facit in Gallaecia miraculorum milia. Ad templum cuius splendidum cunctorum cosmi climatum occurrunt omnes populi, narrantes laudes Domini. Armeni, Graeci, Apuli, Angli, Galli, Daci, Frisi; cunctae gentes, linguae, tribus illuc pergunt muneribus. benedicti e llaudati Benedicti e llaudati sempre siate a tutte lore, sancti apostoli beati, servi del nostro signore. Sancti apostoli, voi laudamo de bon core nocte et dia, et a vi racomandamo tutta nostra conpagnia; mantenetenen tal via ke potiam perseverare a servire ed a laudare Cristo, nostro redemptore.[42]

in gottes namen fahren wir No nome de Deus emprendemos o camio, ansiamos a sa graza, axdanos a forza de Deus e o santo sepulcro onde o propio Deus xaceu. Seor, ten piedade! Cristo, ten piedade! Seor, ten piedade! Que nos axude o Esprito Santo e a verdadeira voz de Deus, para que xubilosamente viaxemos! Seor, ten piedade! Cristo, ten piedade! Seor, ten piedade! ginco jauna, banonau Seor Deus, eu marcho en peregrinacin; axdame, suplcoche, na mia viaxe; hai moito tempo que fixera este voto; agora quero cumprilo coa vosa graza. Estou aqu coma un peregrino coa intencin de marchar agora a Santiago; fixera este voto con devocin hai moito tempo; imos cumprilo coa graza de Deus. Pido perdn a Deus e inmediatamente, boas xentes, pdovolo a todos vs; se vos ofendn, arrepntome grandemente por iso; preguemos a Deus que nos perdoe a cada un de ns. psallat chorus Cante o coro celestial, algrese o pobo dos fieis, agora fagan resoar a gloria perpetua dos apstolos. Velaqu Santiago de Zebedeo chamado o Maior e honrado; o que fai en Galicia miles de milagres. Do que ao templo esplndido chegan todos os pobos de todas as rexins do mundo, pregoando louvanzas ao Seor. Armenios, gregos, puglienses, anglos, galos, dacios, frisios; todas as xentes, linguas e tribos chegan ata al con ofrendas. benedicti e llaudati Benditos e louvados sexades sempre a todas as horas, santos apstolos benaventurados, servos do noso Seor. Santos apstolos, louvmosvos de boa gana noite e da e a vs encomendamos toda a nosa compaa; mantdea de tal xeito que poidamos perseverar servindo e louvando a Cristo, o noso Redentor.

in gottes namen fahren wir En nombre de Dios emprendemos el camino, ansiamos su gracia, nos ayuda la fuerza de Dios y el santo sepulcro donde el propio Dios yaci. Seor, ten piedad! Cristo, ten piedad! Seor, ten piedad! Que nos ayude el Espritu Santo y la verdadera voz de Dios, para que jubilosamente viajemos! Seor, ten piedad! Cristo, ten piedad! Seor, ten piedad! ginco jauna, banonau Seor Dios, yo marcho en peregrinacin; ayudadme, os suplico, en mi viaje; hace mucho tiempo que haba hecho este voto; ahora quiero cumplirlo con vuestra gracia. Heme aqu cual peregrino con la intencin de marchar ahora a Santiago; haba hecho este voto con devocin hace mucho tiempo; vamos a cumplirlo con la gracia de Dios. Pido perdn a Dios e inmediatamente, buenas gentes, os lo pido a todos vosotros; si os he ofendido, me arrepiento grandemente por ello; roguemos a Dios que nos perdone a cada uno de nosotros. psallat chorus Cante el coro celestial se alegra el pueblo fiel, ahora resuena la gloria eterna de los apstoles. He aqu a Santiago de Zebedeo llamado el mayor y honrado; el que hizo en Galicia miles de milagros. A cuyo templo esplndido llegaron todos los pueblos de todas las regiones del mundo, presentando alabanzas al Seor. Armenios, griegos, apulenses, anglos, galos, dacios, frisios; todas las gentes, lenguas y tribus llegan hasta all con ofrendas. benedicti e llaudati Benditos y alabados seis siempre a todas horas, santos apstoles bienaventurados, siervos de nuestro Seor. Santos apstoles, os alabamos de buena gana noche y da y a vosotros encomendamos toda nuestra compaa; mantenedla de tal modo que podamos perseverar sirviendo y alabando a Cristo, nuestro Redentor.

in gottes namen fahren wir In Gods name let us undertake the path, We desire his grace, We are helped by Gods strength And the holy tomb, where God himself lay. Lord, have mercy! Christ, have mercy! Lord, have mercy! Make we be helped by the Holy Spirit And the true voice of God, So we can travel joyously! Lord, have mercy! Christ, have mercy! Lord, have mercy! ginco jauna, banonau Dear Lord, I who walk in pilgrimage; help me, I beg, on my journey; I made this vow long ago; now I wish to fulfil it with your grace. For I am a pilgrim who intends to set out towards Santiago; I made this vow with devotion long ago; we will fulfil it with the grace of God. I beg forgiveness from God, and immediately, good people, I ask it from all of you; if I have offended you, I am truly sorry; we ask God that he forgives each of us. psallat chorus May the holy choir sing, may the faithful rejoice, now they sing forth the eternal glory of the Apostles. Here is St. James of Zebedee, called the Greater and honoured; he who in Galicia performed thousands of miracles. To whose splendid temple arrive all of the peoples from all of the regions of the world singing praises to the Lord. Armenians, greeks, apulians, angles, gauls, dacians, frisians; all of the peoples, languages and tribes arrive there with offerings. benedicti e llaudati May you be blessed and praised, Always and at all times, Holy, heavenly apostles, Servants of our Lord. Holy apostles, we praise you With good will, day and night, And we commend Our company to you; Keep us, So we can continue Serving and praising Christ, our Redeemer.[43]

Sancto Iacobo benigno, figlolo de Zebedeo, di virtude ben se degno, frate del figlolo de Deo; collo predicare tuo convertisti multa gente, apostolo de Dio servente, de la fede amaistradore. Per lo tuo amaistramento li pagani te piglaro; fra lor feciaro statuto ed insieme sacordaro; lu tuo capo te muzaro, s commo scripto se crede, per te kiamam mercede k tu sia nostro aitatore. pour avoir mon dieu propice Pour avoir mon Dieu propice fis voeu daller en Galice voir le Saint-Jacques le Grand. Jentreprins cet exercice non pas comme un fais nant. Prions la mre de Grace, quelle prie son Enfant quau ciel puissions avoir place prs de Saint-Jacques le Grand. alleluia. gratulemur et letemur Prosa S, Iacobi latinis, graecis et hebraeis verbis, a domino papa Calixto abreviata Alleluia. Gratulemur et letemur summa cum laeticia. Laetabunda et cemeha gaudeat Yspania. In gloriosi Iacobi almi prefulgenti nizaha Qui hole celos haiom in celesti nichtar glori