Política colonial y organización del trabajo en la isla de Fernando...
Transcript of Política colonial y organización del trabajo en la isla de Fernando...
Política colonial y organización del trabajo en
la isla de Fernando Poo: 1880-1930
Gonzalo Sanz Casas
ADVERTIMENT. La consulta d’aquesta tesi queda condicionada a l’acceptació de les següents condicions d'ús: La difusió d’aquesta tesi per mitjà del servei TDX (www.tdx.cat) ha estat autoritzada pels titulars dels drets de propietat intel·lectual únicament per a usos privats emmarcats en activitats d’investigació i docència. No s’autoritza la seva reproducció amb finalitats de lucre ni la seva difusió i posada a disposició des d’un lloc aliè al servei TDX. No s’autoritza la presentació del seu contingut en una finestra o marc aliè a TDX (framing). Aquesta reserva de drets afecta tant al resum de presentació de la tesi com als seus continguts. En la utilització o cita de parts de la tesi és obligat indicar el nom de la persona autora. ADVERTENCIA. La consulta de esta tesis queda condicionada a la aceptación de las siguientes condiciones de uso: La difusión de esta tesis por medio del servicio TDR (www.tdx.cat) ha sido autorizada por los titulares de los derechos de propiedad intelectual únicamente para usos privados enmarcados en actividades de investigación y docencia. No se autoriza su reproducción con finalidades de lucro ni su difusión y puesta a disposición desde un sitio ajeno al servicio TDR. No se autoriza la presentación de su contenido en una ventana o marco ajeno a TDR (framing). Esta reserva de derechos afecta tanto al resumen de presentación de la tesis como a sus contenidos. En la utilización o cita de partes de la tesis es obligado indicar el nombre de la persona autora. WARNING. On having consulted this thesis you’re accepting the following use conditions: Spreading this thesis by the TDX (www.tdx.cat) service has been authorized by the titular of the intellectual property rights only for private uses placed in investigation and teaching activities. Reproduction with lucrative aims is not authorized neither its spreading and availability from a site foreign to the TDX service. Introducing its content in a window or frame foreign to the TDX service is not authorized (framing). This rights affect to the presentation summary of the thesis as well as to its contents. In the using or citation of parts of the thesis it’s obliged to indicate the name of the author.
Tesis presentad?, par?, l a obtencián del jr?da de Oactar,
POLÍTICA COLONIAL Y OagAfJIZAGION D£L TRA3AJ0
EN LA ISLA DE FERNANDO POO: 1330-1930.
Director-Ponente;
Dr. Claudio Esteva Fabregat
Departamento de Antropología C u l t u r a l
Facultad de Geografía e H i s t o r i a
Universidad de Barcelona
Presentada por D.
Gonzalo Sanz Gasas
Universidad de Barcelona
9arcelona, Noviembre 1933
3 3 0
BIBLIOGRAFÍA
1885 "Acta General de l a bonferencia de Berlín". Boletín de l a Sociedad Bfeo-iqráfica de Madrid, t . XVIII, pp. 400-420.
1885
Actas de los Plenos de l a Uni6n de . Agricultores de l a Guinea Española 1925-1935. (No publicado). Archivo-- B i b l i o t ^ a de l a Casa de l a Guinea Ecuatorial (Barcelona).
"Adquisiciones de España en el A f r i ca Occidental". Boletín de l a Sociedad Beográfica da Madrid, t . XVIII, pp. 135-145.
ALMONTE, Enrique d' 1910 Los naturales de l a Guinea española considerados ba.lo el aspecto de su ' condicién de subditos españoles. Madrid, Imp. del Patronato da Huéi>-fanos de Administración Militar.
1912
1914
ALTOZANO, Hermenegildoí 1957
ANGLASELL, Ramón
Lo que vale l a Guinea española. Madrid, Imp, del Cuerpo de Intendenci a Militar.
"Ensaya de una breve descripción del Sahara Español". Boletín de Sa Real Sociedad Geográfica de Madrid, t . LVI, pp, 130 y ss.
"El Patronato de Indígenas de Guinea". Archivos del Instituto de Estudios Africanos. N9 40, pp. 49-63.
P T O P ° S 1 C Í ° " elevada a 5 . M . l a Reina Nuestra Señora por l a Sociedad Económica Barcelonesa de Amigos del País para que se sirva tomar medidas de Protección y fomento del comensio de gspaña en África. Barcelona. Imp. del Oiario de Barcelona.
3 3 1
1944--1948
1928
Anuario Agrícola de l o s T e r r i t o r i o s Españoles del Golfo de Guinea» Años 1944 y 1947. Madrid, Dirección Gene x%l de Agricultura de l o s T e r r i t o r i o s Españoles del Golfo de Guinea.
Anuairlo-Guía O f i c i a l de Marruecos y del África Española (Comercio y Turismo). Madrid. C i a . Ibero-Americana de Publicaciones.
1882 Aranceles de Aduanas para l a Península é i s l a s Baleares. Madrid. Irap. y Fundición de Manuel T e l l o .
AREILZA, José MS y CASTIELLA, Fernando 1941 Reivindicaciones de España. Madrid.
I n s t . de Estudios Políticos.
ARIJA, Julián 1930
ARMENGOL Y CORNET, P, 1879
ARNAL Y LAPUERTA, M. de 1884
La Suinea Española y sus riquezas. Madrid, Espasa Calpe.
¿A l a s i s l a s Marianas ó a l Golfo de Guinea? Memoria ... Madrid. Imp. y Librería de Eduardo Martínez,
Manoria para l a P'undación de una , Colonia agrícola'y comensial en l a i s l a de Fernando Poo. Madrid, Imp, de Fortariet,
ARñIGHI, Giovannl 1975 "La of e r t a de trabajo en una perspectiva histórica". Colonos, campesinos y multinacionales, Madrid, A l berto Corazón E d i t o r ,
8AE2 GARCÍA, Fernando 1926 Las i s l a s Canarias, Fernando Póo y Guinea Continental Española y sus c u l t i v o s especiales. Las Palmas. •Diario.•
332
BAGUENA CORELLA, Luis 1950
BALMASEDA, Feo. J. 1369
BANCIDELLA, J.CSsar 1940
BARRAT BB01ÍIN, Michael 197S
BARRERA, Ángel 1907
" ..1924
8AUMANN, M. Osear 1887
BECKER Y GONZÁLEZ, J . 1918
BELTRAN Y ROZPIDE, R. 1901
Manuales del África Española. I-Guinea. Madrid. Consejo Superior de Investigaciones Científicas e Instituto da Estudios Africanasi
Los confinados de Fernando Póo e impresiones de un viaje a Guinea. New York. Imp. de l a Revolución.
Rutas de Imperio. "Fernando Póo y Guinea"»' Madrid, Librería General de Victoriano Suárez.
La teoría económica del imperialismo, Madrid. Alianza Universidad,
Lo que son y lo que deben ser las Posesiones Españolas del Golfo de Guinea. Madrid, Imp, de Eduardo Arias.
Memoria elevada al Excmo. 5r. Presidente Directorio Militar» C texto mecanografiado), Archivo-Biblio teca de l a Casa de l a Guinea Ecuat o r i a l (Barcelona),
"La i s l a de Fernando Póo**, Boletín de l a Sociedad Geográfica de ̂ fedrid, t . XXII, pp, 359-36S.
Tratados, faonvenios y Acuerdos Referentes á Marruecos y l a Guinea Española Colecbionados por encargo de l a Liga Africanista Española. Madrid. Imp, del Patronato de Huérfanos de Intendencia é Intervención Mili t a r ,
Repertorio de Publicaciones v Tareas de l a Sociedad Geográfica de Madrid (1876-1900 1 . Madrid, Imp, y L i t . del Depósito de l a Guerra.
333
BELTRAN Y ROZPIDE, ñ. 1905
s.f.
BENDEñ, Qerald J . 1975
BONELLI, Emilio 1888
" 1895
BORRAJO VIÑAS, E. 1902
OJUTHILLEñ, Ch. de 1384
BRAD8Y, Barbara 1975
BREMON, Luciano Mi 1897
BRAVO GARBONELL, J . 1917
"La Geografía en 1904. Memoria sobre e l Progresa de l o s Trabajos Geográfí eos". Boletín de l a Real Sociedad Gea : gráfica de Madrid. t.XLVII, pp. 7-16.
La Guinea Española. Barcelona. José Gallach Editar.
Angola under the Portuguese. Londres. Heinemann,
"Un v i a j e a l Golfo de Guinea". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madr i d , t . XXIV, pp. 291-313.
Guinea Española.Apuntes sobre su estada político y c o l o n i a l . Madrid, E s t . Tipográfico Sucesotes de Rivadeneyra.
"Demarcación de l a Guinea EspanoM" Boletín de l a Real Sociedad Geográf i c a , t . XLIV, pp. 133-189.
EIngleses, franceses y alemanes en e l Óolfo de Suinea". Boletín de M Saciedad Geográfica de Madrid, t . XVII, pp. 7-19 y 203-294.
"The destructian of natural economy". Economy & Society. 4, pp, 125-161,
Femando Póo. Su presente y su porven i r . Madrid. J . Pal a c i o s .
Fernanda Póa y e l Muni. Sus Misterios y Biquezas. Su colonización. Madrid, Imp. de Alrededor del Mundo,
Cacao o r i g i n a r i o de Fernando Póo y Guinea Continental, Iletrado a España y e l extranjero. Años agrícolas 1923--24 a 1932-33, Bib, de l a Cámara de Comercio, Industria y Navegación de Barcelona,
3
CÁMARA AGRÍCOLA OFICIAL DE FERNANDO POO 1923 Memoria Delegaclfin Cámara Fernando
Póo, (Texto mecanografiado), Archi vo-Biblioteca de l a Casa de l a Gui nea Ecuatorial (Barcelona).
1929 Memoria de l a actuación da l a Junta Dirdctiva durante el ejercicio 1927-"23 aprobada por unanimidad en l a Asamblea General celebrada en Santa Isabel, el día 25 de febrero de 1929. Barcelona, Artes Gráficas Sucesores de Henrich y ^ i a ,
1933 E l cacao de Fernando Póo y el chocolate en España. VI Feria de Barcelona del 3 al 18 de Júhio de 1933. Bar celona._ Artres Gráficas §ucesores de Henrich y Cia,
CANTILLO, A. de
GARLES, Emilio
1934 VII Feria de Barcelona: 2 a l 17 de Junio 1934. Barcelona, Imp. A. Ortega.
1935 VIII Feria de Barcelona: 1 a 16 de Junio de 1935.""Barcelona. Imp. de A, Ortega.
1936 IX beria de Barcelona; 30 de Mayoaal 14 de Junio 1936. Barcelona. Imp. de A. Ortega,
1869 Tratados. Convenios y declaraciones de Paz y de Somerclo que han hecho con las potencias extranjeras l a casa de Borbón. desde 1700, 2 vola. Madrid Imp. de Miguel Ginesta,
1932 Misioneros. Negreros y Esclavos, Notas de un viaja a Fernando Póo. t^a-lencia. Cuadernos da Cultura.
3
CASTRO, Armando 1980
GQLL, Arroengol 1911
1971
1834
COMITÉ SINDICAL DEL CACAO 1935
1884
CONROTTE, Manuel 1900
CONSEJO DE ECONOMÍA NACIONAL 1925
COQUERY-VIDROVITCH, C. 1963
O Sistema Colonial Portugués em África. Lisboa. Edit. Caminho.
Sepunda Memoria de las Misiones de . Fernando Peo y sus Dependencias. Madrid. Imp. Ibérica de Estanislao Maestra.
Golonialism in África 1870-1960. 5 vols. Londres. Cambridge University Press.
"Comercia exterior de España". Boletín de l a Sociedad Geográfica- de Madrid, t. XVII, pp. 238-2aJ.
Decreto creando el Comité Sindical del Cacao. Madrid. Ministerio de Industria y Comercia.
Gangreso Español de Geografía Colonial y Mercantil. 2 tomos. Madrid, Fortanet.
"Colonias Españolas en África y ra§-todos apropiadas á su explotacián". iáoletín de l a gociedad Geográfica de Madrid, t. XLII, pp. 174-188.
Estadística del Comercio Exterior de España. Año 1924. Madrid. Imp. y Encuademación de Felipe Peña Cruz.
"L'intervention d'une société privé a propos du contesté franco-espagnol dans l e Rio Muni: La Société d'Explo-tations Coloniales (1899-1924)". Cablera d'Etudes Africaines. nS 13, pp. 22-^.
336
CRESPO GIL DELGADO, C. 1949 Notas para un estudio antropológico y etnolégico del bubi de Femando Póo. Madrid. C.S.I.C. e I.D.E.A.
CURTIN, P h i l i p O. & VANSINA, J . 1964 "Sources of the nineteenth century
A t l a n t i c slave trade", Journal of Af r i c a n History, V, 2 , pp. 185-208.
1916 ¿Debe España conservar nuestras posesiones de Guinea?. Éarcelona, Tip. I r i s .
DELEGACIÓN DE ESTADÍSTICA DEL GOBIERNO GENERAL DE LA REGIÓN ECUATORIAL 1960 Resúmenes Estadísticos (1958-59).
Madrid. I , D . £ . A .
DÍAZ OE VILLEGAS, J . 1961 África Septentrional; Marruecos e l ' nexo del estrecho. África Atlántica: l a s r i b e r a s fronteros de Canarias. I s l a s y T e r r i t o r i o s del Golfo de Bia-f r a . Madrid. I.D.E.A.
1967 África Española en l a geopolítica y geoestrategia nacionales. Madrid,' I.D.E.A.
1952 Diccionario de H i s t o r i a de España. Madrid. Revista de Occidente,
DIRECCIÓN GENERAL DE ADUANAS- 1884 Estadística comeroial. Resúmenes por
quinquenios del Comercio y de l a navegación exterior de España en l o s
- años de 1850 á 1882. Madrid. D i r e c . G r a l . de Aduanas,
DIRECCIÓN GENERAL DE PLAZAS Y PROVINCIAS AFRICANAS 1963 "La, Región Ecuatoirial a l día". Bole
tín de Información. nS 483,
3
1884
s.f.
1900
1931
EMMANUEL, Arghiri 1971
1891
ESTEVA FABREGAT, C l . 1971
FAGE, J.D, 1969
"Discurso del Sr. Coello soBre l a Conferencia de Berlín". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t. XVII, pp. 311-319.
Discurso de 5.E. el Jefe del Estado en ocasián de l a apertura del VIII peHodo legislativo de las Cortes Españolas. Publicaciones de l a Excma. Diputación Provincial de Fernando Póo.
Documentos presentados a las Coiiies en l a Legislatura de 1900 por el Ministro de Estado. Madrid, Est. Tip. Sucesores de Rivadeneyra.
El cacao y el chocolate. Publicaciones del Instituto Colonial da Barcelona. Tipografía Universal.
"Le colonialisma des *poor^whitss' et l e mythe ds l'irapérialisme d'in-vestissement". L'Homme et l a 3ociá-té. na 22, pp, 67-96.
"España en África". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t. XXX pp. 12-22.
••Algunos caracteres del sistema de propiedad *fang'". Ethnica. 1, pp. 31-59.
A History of West África. Londres, Cambridge University Press.
FERNANDEZ DURO, C. 1900 El derecho a l a ocupación de los te-r r i t o r i o s en l a Costa Occidental de
África, Madrid, Fortanet
33
FERNANDEZ, Rafael
FERRÁNDIZ
1976 Guinea; Mateida regervada. Madrid, Ediciones Sedmay.
1930 Notas de viaje a Fernando P¿So, (Tex to copia mecanografiada).
FERRER FIERA, Pablo 1900 Fernando Pao y sus dependencias. Barcelona. A, López Robert Imp,
FICKENDEY, E,
FLORES MORALES, A.
FONT TULLOT, I,
1954 "Perspectivas de l a explotación del aceite de palma en l a Guinea españo la"» Archivos del Instituto de Estudios Africanos, n9 23, pp, 23-33,
África a través del pensamiento español; De Isabel l a Católica a Franco, Madrid, G.S.I.C. e I,D.E,A,
1951 E l clima de las posesiones españolas del golfo de Guinea. Madrid, G.S.I.C, e I.D.E.A.
FONTAN Y LOBE, Juan 1946 Bibliografía Colonial. Madrid, Selecciones gráficas.
FOSTER-CARTER, Aidan 1978 "The Modes of Production Controyersy" New Left Review. 107, pp, 47-77.
FREYRE, Gilberto 1958
1981
FUSTER RIERA, Pedro 1947
GALINDO Y DE LA VERA,L. 1834
Integrac^o Portuguesa Nos Trópicos, Portuguese Integration i n the Trópica. V i l a Nova de Famalic&o, Tip, Minerva,
Gasa-Grande 5 Senzala. Rio de Janeiro, 219 edic' Livrajda José Olympio Ed,
Primera contribución a l conocimiento de las maderas ':de l a Guinea continental española. Madrid. I.D.E.A.
Historia, vicisitudes y política tradicional de España respecto de sus posesiones en las costas de África desde l a Monarquía gótica y en los tiempos posteriores § l a Restauración hasta el áltimo siglo. Madrid. M. Tello.
339
GARCÍA PIQUERAS, Tomás 19¿i9 África en l a acolan española. Madrid. C.S.I.Q. B I.D.E.A.
" 1961 Recuerdos centenarios de una Guerra romántica. La guerra de África de nuestros abuelos flB59-60). Madrid. C.S.I.C, e I.O.e.A.
" 1966 La acción africana de España en torno al 96 [1862-1912). Madrid. C.S.I.C.
1936 Geografía de Marcuecos. Protectorados y Posesiones de fespaña en África. 2 tomos. Madrid. Imp. y T a l l . del Minia terio de l a Guerra.
GAfCCBALDI, Germán
GELPI Y FERRO, G i l
GENOVESE, Eugene
1891 "La i s l a de Fernando Póo". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t. XXX, pp. 94-110.
1871 Situación de España y de sus posesiones de Ultramar, su verdadert? peligro y el único medio de conjugarlo. Madrid, S. Aguado.
1970 Economía política de l a esclavitud. Barceloha, Península.
GOBIERNO GENERAL OE LOS TERRITORIOS ESPAÑOLES DEL GOLFO DE GUINEA
1943 194S Resúmenes de los anos 1941. 1942-43.
Madrid. I.D.E.A,
GOBIERNO GENERAL OE LA PROVINCIA DEL GOLFO DE GUINEA 19Sa Resúmenes estadísticos (1956-57). Ma-
drid. I.tí.E.A.
GOMEa DURAN, José 1946 El régimen Jurídico-financiero colon i a l . Madrid. C.S.I.C. e I.D.E.A.
340
GÓMEZ Y SANJUAN, J, 1883
GONZÁLEZ ECHEGARAY, C. 1964
GHANADQ3, Gregorio 1907
" 1912
GñAY, L.W, 1958
. 1947
GUILLEMAR OE ARAGÓN, Adolfo 1852
." .^":;.'i852
. -1916
GUINEA, Emilio 1949
••Posesiones españolas del Golfo de , Guinea". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t . XV, pp. 381--396.
Estudios Guineos. V o l . I I , Madrid. Consejo Supexdor de Investigaciones Científicas e I.D.E.A,
España en e l Muni, Madrid. Minister i o de Marina,
Páginas sueltas sobre l a Guinea española, Barcelona, Imp, de Vda, de J , Miguel, •
History of Agriculture i n the Southern United States to 1860, 2 vols, Glouces t e r , Mass,
Guía del Museo Etnolágico de Madrid, C,S,I,C, e Inst, Bemardino de Saha-gún.
Observaciones a l llamado opuse¿ild sobre l a colonizacián de Fernando Póo, Madrid; Fund, e Imp, de Eusebio Aguado,/
Opúsculo sobre l a colonización de Fer nando Póo y r e v i s t a de l o s p r i n c i p a l e s e s t a b l c i m i e n t o s europeos, Madrid, Imp, Nacional,
Guinea Continental Española y Fernando Póo, Madrid, Imp, Clásica Española.
En e l país de los-bubis. Madrid, C,S,I,G. e I.D.E.A.
34
GUNDER FRANK, André 1979
GUTIÉRREZ SOBRAL, J . 1902
1904
GUTKIND, P.C.W.,
COHÉN, a,,& COPANS, J . 1978
HAMMOND, R.J, 1966
HEDIGEB, Emilio 1886
HERRERO TEJEDOR, F. 1967
HOPKINS, A .8, 1975
IBARRA, José ds 1929
La acumulacián mundial. 1492-1789. MadiH.d. Siglo XXI.
"La Guinea Española. Memoria presentada a l Excmo. Ministro de Estado". Boletín de l a Real Sociedad Geográfi-I» ca de Madrid, t. XLIV, pp. 7-15.
Posesiones Españolas en África Occidental. Muni. Fernando Póo. Rio de Oro. Madrid. Imp. de l a Revista Gener a l da Marina.
African Labor History. Londres. Sage Publ.
Portugal and África. 1815-1910. Sta-ford University Pfess.'
"Estadística Colonial". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid,'' t, XXI, pp, 246-255.
África en l a encrucijada internacional. Madrid. C.S.I.S, e I.D,E,A,
An Economic History of West África, Londres, Londman.
"Informe sobre los resultados que ha obtenido en e l presente año del estu dio de l a f l o r a de l a i s l a de Fernando Póo el Gobernador General de l a Gola nia, y que eleva a conocimiento del Eaxjmo. Sr, Ministra de Estado", La Guinea españolad 586 c y 584 c, pp.
IGLESIAS DE LA RIVA, A. 1947 Política indígena en Guinea. Madrid •;-.C.S.I.C. e I.D,E,A. •
342
IRADIER, Manuel
JANIKOWSKI, L.
KUBIENA, W.L.
LABRA, Rafael M. de
1924 Instancia y Memoria explicativa de l a misma elevada al Directoría M i l i tar por l a Delegación en España de l a Cámara Agrícola Oficial de Fernando Póo en 29 de Enero de 1924. Barcelona. Artes Gráfisas. Sucesores da Henrich y Cia.
1951 Intereses de España en Marruecos. Madrid. C.3.Í.C. s I.D.E.A.
1886 "Exploración en Territorios del Golfo de Suinea". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t. XXI, pp, 25-36.
1954 Iradier, explorador de África. Madrid, C.S.I.C. e I.O.E,A.
1956 Iradier. conmemoración de su primer centenario. Madrid, C,2,I,d, e I.D.E.A.'
1879 "Isla de Coriseo". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t. VII, pp. 264-265.
1887 "La i s l a de Fernanda Péofisu estado actual y sus habitantes" ^oletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t. XXII, pp. 201-211.
1958 "Los suelos de los Territorios españoles del golfo de Suinea". Archivos del Instituto de Estudios Africanos. nS 46, pp. 65-75.
18^ Nuestras colonias de África, Fernando Póo, Coriseo, Annobón. Elobeyy La Costa de Guinea. Madrid. Tip. de A l fredo Alonso.
343
LASTRES Y FINZ, Feo. 187S
LECUYER, M.C. y SERRANO, C. 1976
LEGISLACIÓN DE ADUANAS 1912
LEÓN Y CASTILLO, F.D. 1921
s,f,
LINIGER-60UMAZ, Max 1980
s.f.
LÓPEZ VILCHES, Eladio 1901
La colonigaci6n penitenciaria de l a s Marianas y Fernando Póo. Madrid. Edu ardo Martínez.
La guerre d'Afrique et ses r§percus-sions en Espagne. 1859-1904. París. P.U.F.
Aranceles de Importación y Exportación para l a Península § i s l a s Saleares vdgentes desde e l l a de enero de 1912. Madrid. Centro E d i t o r i a l Góngora.
Mis Tiempos. 2 tomos. Madrid. L i b r e ría de los Sucesores de Hernando.
Lib r o de Actas de Reuniones de l a Junta de Gobierno de l a Unión de Agricultores de l a Guinea Española. 1927-1935. (Texto manuscrita). Av-chivo-Biblioteca de l a Casa de l a Guinea Ecuatorial en Barcelona.
La Guiñee Equatoriale. París. L'Har-mattan.
Lo que es y l o que podrá ser l a Guinea Española. Barfielona. T i p . C l a r e t .
"Fernando Póo y l a Guinea Espanalaa". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t . XLII, pp. 273-309.
LORMAN, José 1976 Manuel I r a d i e r Bulty explorador del África negra. Barcelona. La Gaya Cien c i a , .
344
LLOMPAHT, Sebastián
MADFCEO, Francisco
MAJO FRAMIS, R.
1946 Leqislacián del Traba.jo en los T e r r i torios Españoles del Golfo de Guinea. Madrid, Ed. de l a Oirec, General de Marruecos y Colonias.
1933 La Guinea Incógnita: Vergüenza y escándalo colonial. Madrid, Ed. España,
1954 Iradier en l a Guinea Española, Madrid, G,S,I,C. B I.D.E.A.
MALOONADO MAGANAZ, J. 1873 Principios Generales del Arte de l a Coloniazación. Madrid, Imp. y Fund. de Manuel Tello.
MARTÍNEZ ALIER, J, 1977 Haciendas, Plantations and Gollective Farras, Londres, F. Cass,
MARTÍNEZ DE LA ESCALERA, Manuel
MAHTOS AVILA, F.
MAS, José
MEILLASSOUXí, Claude (eds.)
1902 "Los Territorios del Muni, Sus condiciones y colonización". Boletín de l a Real Sociedad Geográfica, t, XLIV, pp, 17-47
1944 índice legislativo de Guinea. Madrid, Inst, Estudios Políticas.
1919 En e l país de los bubis. Escenas de l a vida en Fernando Póo, Madrid,. Sanz Calleja Editores e Impresotes,
1971 The Bevelopment of Indigenous Trade and Markets i n West África. Londres, Oxford Unioersity Press.
1975-̂ Femmes, greniers & capitaux. París. - F. Máspero.
MEMMI, Albert 1971 Retrato del colonizado. Madrid. Cuadernos para el dialoga•
345
MERKETT, J.E.
MESA, Roberto
MOLINA ARRABAL, J,
1923 Memoria Delegación Cámara Fernando Póo. (Texto mecanografiado). A r c h i vo-Biblioteca de l a Casa de l a S u i nea Ecuatorial (Barcelona),
1955 Memoria del Gobierno General de l o s Ter-ritorios Españoles del Golfo de Guinea. Años 1949-1955, Madrid. Nuevas Gráficas.
1929 Memoria de Ids trabajos realizados por e l Consejo Peimanente de l a Delegación en España de l a Cámara A-grícola O f i c i a l de Fernando Póo desde e l año 1925»' Barcelona. Artes Gráf i c a s .
Memorias de l a Unión de Agricultores de l a Guinea Española. 1923-24 a 19^-» -29 y 1929-30 a 1934-35. Archivo-Biblio teca de l a Casa de l a Guinea Ecuatorial en Barcelona.
1963 "the Triangular Trade". Susiness H i s tory. 3, pp, 1-7.
1976 La idea c o l o n i a l en España. Valencia. Fernando Torres Ed.
1936 ^ " P r i n c i p a l e s circunstancias econótnico--jurídicas de l a Suinea Española". Ar-
' chivos del I n s t i t u t o de Estudios A f r i canos. nS 41, pp. 7-21,
MINISTERIQ DÉ ECONOMÍA NACIONAL Estadística del Comercio E x t e r i o r de
España, año 1928, Madrid. Artes Gráficas. "
3
MINISTEFIIO DE ESTADO 1912 Estadística Genenal del Comercio
Interior y Exterior de los Territorios Españoles del África Occidental. Año 1910. Madrid. Imp, del M9 de Estado.
1912 Estadística General del Comercio Interior y Enterior en los Territorios Españoles del Golfo de Guinea. Año 1911. Madrid. Imp. La Editora.
1919 Memoria referente a l a situacián política y econámica de las posesiones españolas del Afrioa Occidental. en loa años 1916-lB. Madrid, Vicente Rico.
MINISTERIO OE TRABAJO Y PREVISIÓN
MINTZ, Sidney
MIRANDA DIA2; M.
MIRANDA JUNGO, A.
MONTALVD, Federico
1929 Anuario Estadgstico de España. Año XIII.-1927. Madrid. Artes Gráficas.
1966 "The Caribbean as a socio-cultural área", Journal of World History, IX,
: -r4, pp.-:
1963 España en el continente africano. Madrid. G.S.I.C. B I.D.E.A.
1945 Leyes Coloniales. Madrid. Sucesores de Rivadeneyra.
1890 "Las Misiones Españolas de Femartílo P6o y sus Dependencias". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid.' t,' XXIX, pp. 279-283.
1902 "Nuestras colonias en Guinea. Consideraciones técnicas, sociales y. políticas". Boletín de l a Real Sociedad Geográfica, t. XLIV, pp. 70--132.
3 f 7
MONTES DE OCA, José 1883
MORENO MORENO, José A. 19S3
MOROS Y MORELLON, J . 1844
MUSUER2A SAENZ, S. 1908
mmz Y eAviRiA, IB71
• Mlitoz Y NUÑEZ DEL PRADO, Jssüs 1 9 ^
NAVARRO, joaquíb J . 1859
1900
NEVBURY, C o l i n W. 1971
"ColoniaaciSn ds Femando Póo" Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madr i d , t . XV, pp. 46-53.
"Origen y v i c i s i t u d e s del antiguo reino de Moka". Arch&vos del I n s t i tuto de Estudios Africanos, na 27, pp. 7-^3.
"Memoria sobre l a I s l a de Annobén" Manorias sobre l a s i s l a s africanas de España, Femando Pao y Annobán» Madrid. C i a . Tipográfica.
Fernando P6o. Su situacién actual agrícola y comeroial y su portrenir»' Barcelona. Vda. de O, Gasanovas.
Gránica General de España. África^ I s l a s de Fernando Póo, Coriseo y -Annobán, Madrid. J . E, Morete,
La propiedad en l a Guinea Española, y
Madrid. Imp, de l a Ciudad Lineal.'
Apuntes sobre e l estado de l a costa occidental de África y principalment e de l a s posesiones españolas en e l Solf o de Guinea, Madrid. Imp, Nacio-•nal.-'..
Negociación con Francia para celebrar un tratado de Límites entre l a s Pose-. alones Españolas y Francesas en lat;.. Costa Occidental de África. Madrid, Sucesores dd Rivadeneyra,
"PricBS and p r o f i t a b i l i t y i n early nineteenth-century West Afrioan Trade", C l . Meillassoux [ed.) The Development of Indigenous Trade and Markets i n West Agrica. Londres. Oxford University Press.
348
NEWITír, Malyn
NIEVES COSO, Manuel
NOSTI NAVA, Jaime
V nki •
NOVAS CALVO, Lino
1981 Portugal i n África. Londres. Long-man.
1902 "Demarcación de l a tíuinea EspañoM". Boletín de l a Real Sociedad Geográf i c a , t . XLIV, pp. 48-69.
1942 Notas geográficas, físicas y económicas sobre l o s T e r r i t o r i o s español e s del Golfo de Guinea. Madrid. Dirección de Agricultura de l o s Te-n r l t o r i o s españoles del Golfo de Guinea. Publicación n^ 1.
1947 "Los ñames y sus f i e s t a s entre ICES bubis". Anuario Agrícola de l o s Ter r i t o r i o s Españoles del Golfo de Guinea. 1947. Madrid. Dirección de Agricu l t u r a de l o s T e r r i t o r i o s Españoles del Golfolde Guinea. P u b l i cación n9 13, pp. 195-199.
1948 Agricultura de Guinea. Promesa par a España. Madrid. C.S.I.C. e I.D.E.A.
1948 "Cultivos arbóreos c o l o n i a l e s " . Aiw chivo del I n s t i t u t o de Estudios A-fr i c a n o s . nS 4, pp. 61-74. -
1955 La Agric u l t u r a en Guinea Española. I . La Planta. Madrid. I.&:.E.A.
19SS "Recientes progresos técnico-agrícol a s en l a ag r i c u l t u r a t r o p i c a l y en su aplicación a Guinea". Areuivos del I n s t i t u t o de Estudios Africanos, na 39, pp. 7-23.
1942 Pedro Blanco. E l Negrero.' Madrid. C o l . A u s t r a l . Espasa Calpe.
1884 "NuevoS; T e r r i t o r i o s españoles". Bo-: • letín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t . XVII, pp. 357-358,
NZULA, A.T., POTEKHIN, 1979 I.I. & ZUSMANOVICH, A.Z.
0LE3A MUÑIDO, F.' 1953
OFTTEGA CANADELL, R. 1962
OSSORIO, Amado 1887
PANYELUA, A. 1951
PANYELLA, A. y SABATSñ,^ J . 1955
1957
PANYELLA, A. 1959
PATRONATO DE llSSp INDÍGENAS DE LOS -59' TERRITORIOS ESPAÑOLES DEL GOLFO DE GUINEA
349
Forced Labour in Colonial África»' Londres, Zed Press.
Derecho Penal aplicable a los indígenas en los Territorios Españoles del Golfo de ItUinea. Madrid. C.S.I.C, e I.D.E.A.
Provincias africanas españolas; I f ni, Sahara, Fernando P6o y Rio Wuni, Barcelona. Teide.
"Condiciones de colonización que o-frecen los territoirias españoles del golfo de Guinea", Boletín de Im Sociedad Geográfica de Madrid, t. XXII, pp.' 314-332.
"Notas de tipología cultural. La casa y el poblado fang", Archivos del Instituto de Estudios Africanos, nS 16, pp. 7-30,
"Esquena de l a Antroponimia Fang de l a Guinea española desde el punto de vista etnológico", Archivos del Instituto de Estudios Africanos, nS 34, pp, 73-84,
"Los cuatro grados de l a familia ero los fang de l a Guinea española, 6a-raarones y Gabán". Archivos del Instituto de Estudios Africanos, na 40, pp, 1-17,
Esquema de Etnología de los Fang Ntumu de l a Guinea Española, Madrid, C,S,I,C, e I,D,E.A.
Memorias de los años 1954 a 1958. Madrid, Hijos de R. Oviedo.
PATFONATO DE ^ S.f. INDÍGENAS DE LOS TERRITORiaS ESPAÑOLES DEL GOLFO DE GUINEA
PAZ, Abel 1979
PELLISIEñ, Rene 1964
PELLÓN;y ROBRIGUEZ, J , 1864
PÉREZ, Antonio 1908
PÉREZ GALDOS, Benito 1954
PÉREZ DE LA RIBA, J. 1973
PERPIÑA GRAU, Román 194S
1947
PERRAMON MARTI, R, s.f.
En Pro da l o s Nativos de Fernando P6o. Santa Isabel. Imp. Co l o n i a l .
Durruti. E l proletariado en armas. Barcelona. Bruguara,
Los T e r r i t o r i o s españoles de África Madrid. C.S.I.C. e I.D.E.A.
Memoria descriptioa da l a s Colonias españolas de Fernando Póo y sus dependencias. . . precedida de ¿na reseña... sobre e l Golfo de Guinea. Mad r i d . José Morales y Rodríguez.
"Problema obreiri" Segundo Congreso A f r i c a n i s t a , Zaragoza, octubre 1908. Barcelona. Imp. de España en África.
A i t a Tettauen. Madrid. Librería y Casa E d i t o r i a l Hernando;
E l barracón. Esclavitud y c a p i t a l i s - . mo en Cuba. Barcelona. G r i j a l b o .
De colonización y economía en l a Guinea española. Barcelona. Labor.
"Mano de obra africana f a c t o r de coste c o l o n i a l : investigación sobre s i peso de l o s braceros contratados en Femando Póo". Cuadernos de Estudios Africanos, n^ 3, pp. 1-33.
Contribución a l a pr e h i s t o r i a y pro-t o h i s t o r i a de Rio Muni. Santa.Isabel de Fernando Póo. Publicaciones del I n s t i t u t o Claretiano de África.
351
1900
POZANCO, Miguel Ángel 1937
PRESIDENCIA DEL CONSEJO DE MINISTROS 1934
PRESIDENCIA DEL SQBIERNO 1928
PRIESTLEY, Margaret 1969
RAMÓN ALVAREZ, H. 1951
RAMOS IZQUIERDO, L. 1912
1923
1928
Posesiones Españolas en e l África Occidental por Dos O f i c i a l e s del Ejército. Madrid. Imp. y L i t . del Depósito de l a Suerra.
Guinea Mártir [narraciones, nofcáa y comentarios de un condenado a muerte). Valencia. Colección Actual i d a d .
Resúmenes Generales de Importación y Exportación en l o s T e r r i t o r i o s Españoles del Golfo de Guinea. Año 1932. Madrid. Vicente Rico.
Memoria de l a Actuación del Bonsejo de l a Economía Nacioneil en e l año 1927. Madrid. Imp. Z o i l a Ascasíbar.
West A f r i c a n Trade and Coast Socie-t y . A Family Study. Londres. Oxford University Press.
Leyendas y mitos de Guinea. Madrid. G.S.I.C. e I.O.E.A.
Deeripción geocfráfica y gobierno, admoniatración y colonización de l a s Colonias Españolas del Golfo de Guinea. Madrid. Imp.Felipe Peña Cruz. •:,.;„•• Reglamento de l a Cámara Agrícola O f i c i a l de Fernando Póo. Banapá. Imp. da l o s Misioneros.
Reglamento I n t e r i o r para l a Unión de Agricultores de l a Guinea Española. (Texto mecanografiado). Barcelona, Archivo-Biblioteca de l a Gasa de l a Suinea Ecuatorial (Barcelona) .
352
REPARAZ, Gonzalo de 1924
1954--1967
1952
1950--1957
REY, P i e r r e - P h i l i p p e 1971
1976
RIO JOAN, Feo. del 1914
Política de España en África. Mar dr i d , 23 edicián. Calpe,
Restroen Estadístico de África Española. Años de 1947-52 a 1965-66. Madrid. I.tí.t.W. y Dirección Gener a l de Marruecos y Colonias.
Resánenes estadísticos del Censo General de Población del Gobierno General de l o s T e r r i t o r i o s Español e s del Golfo de Guinea. A l 31 de diciembre de 1950. Madrid. I.D.E.A. y Dirección General de Marruecos y Colonias."
ReéOmenes Estadísticos del Gobierno General de l o s T e r r i t o r i o s Españoles del Golfo de ^uinea. Años de 1948-49 a 1954-55. Madrid. I.D.E.A.
Coloñialisme et Néo-Colonialisme et Transítlon au Capitalisme. París, F, Maspero.
Les A l l i a n c e s de Classes. París. F, Maspero.
E l f e r r o c a r r i l de Fernando Póo. Artteproyecto de l a red i n s u l a r y Proyecto de l a l i sección, Santa-Isabel á Basupú Oeste. Madrdd. Rev i s t a Técnica de Infantería y Caba Hería.'
África Occidental Española ( S a h a r a
y Guinea). Madrid, Revista Técnica de Infatatería y Caballería,
353
Ríos, Juan Miguel de l o s 1844
RODRÍGUEZ BARRERA, J . 1924
" 19?S
ROMERO MOLINER, Rafael 1951
RUMEU DE ARMAS, Antonio 1956--1957
«UIZ Y ALBAYA, J . 1893
SMVEORA y MAGDALENA, D. 1907
S/^ATER, Francisco 1907
SAEZ DE SOBANTES, L.- 1971
"Memoria sobre l a s i s l a s de Fernando P6Q y Annobón". Memorias sobre l a s i s l a s africanas de España, Fernando P6o y Annobón. Madrid, Compañía Tipográfica.
Manual del A g r i c u l t o r en Fernando Póo. E l Cacao. Barcelona, Artes grá f i c a s .
E l Cafeto, Barcelona, Rafael Casul l e r a s E d i t o r .
"Aspectos social e s de l a alimentación en Fernando Póo". Artihivos del I n s t i t u t o de Estudios Africanos, nS 17, pp. 21-31.
España en e l África Atlántica. 2 ' v o l s . Madrid. C.S.I.C. B I.D.E.A.
Descripción de l o s c u l t i v o s que se practican en l a s llamadas f i n cas de l a i s l a de Fernando Póo. Cádiz, Revista Médica de D, Feder i c o Uoly.
Memoria del Comisario Regio en l a s posesiones españolas del África Occidental. Madrid. Imp. de Vicent e Rico.
Ensayo de Estudio sobre una supuest a plantación de cacao en l a I s l a de Fernando Póo. Barcelona, Imp. F. Badía.\
E l Africanismo español. Madrid. C.S.I.C. e I.D.E.A,' ,
351
SANZ, Ricarda 1978
SANZ CASAS, Gonzalo 1979
Figuras de l a Revolución Española» Valencia, Ediciones Pretanio,
••Política c o l o n i a l , política arán-zeláiúa i i n i c i a t i v a privada: La Union de Agricultores de l a Guinea Española". L/Avenp, nS 19, pp, 62-70.
1980 " L ' i l l a de Fernando Póo: 1900-1939, La política indígena i e l procés d'assalariament". L"Avene. nS 28, pp. 0.7-54.
1982
SEVILLA ANDRÉS, D,
SECCIÓN DE ESTADÍSTICA DE LA DELEGACIÓN DEL TRABAJO DEL GOBIERNO GENERAL DE LOS TERRITORIOS ESPAÑOLES DEL GOLFO DE GUINEA
1960
1947--1949
1888
SHERIDAN, R,
SILVEIRA, L u i s
197QQ
1959
"Neutralidad o beligerancia: La P r i mera Guerra Mundial y l a Guinea Española". Mélánpes de l a Casa de Velázguez. t . XVIlI/2, pp. 144-146.
Afr i c a r e n l a política española del s i g l o XIX. Madrid.-C.S.I.C.' e I.D.E.A.
Res&nenes de l o s años 1944-45 y 1946-47. Madrid. DiBeccién General de Marruecos y Colonias e I.'^.E.A,
"Sesión del 12 de Diciembre de 1B88" Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t . XXV, pp. 414-415,
The Development of the Plantations to 1750; an Era of West Indian Pros-p e r i t y 1750-1775. Londres, Ginn & Co.
Descripción de l a i s l a de Fernando Póo en vísperas del Tratado de San Ildefonso, Madrid, CS.I.C, e I.D,E,A.
355
SORa.A, Le Lieutenant 1884 Les Posseesions espagnoles Solfe de Suinée leur presente et leur a-venir, París. A, Lohure,
SORELA, Luis 1893 E l comercio en el África Occidental. Madrid. Imp, y L i t , de los Huérfanos,
STOLCKE, Verena
1886 "Solucián del conflicto Hispano-Ale-mán. Proposición hecha por Su Santidad E l Papa León :.XIII como mediador en l a cuestión de los archipiélagos de Las Carolinas y Palaos pendiente entre España y Alemania". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t . XX, pp. 102-107,
1978 "Las mujeres y el trabajo", Materiales, n» 12, pp. 45-63.
STOLCKE, V. & HALL, M. ..
aUNOIATA, I.K.
_ C i "The Introduction of Fres Labour into to Sao Paulo Coff ee Plantatiíaas" Paper preparad im advance for pa r t i c i pants i n Burg Wartenstein Sympositan, nS as. The Sex División of Labour, Development and Warnen̂ s Status.1980.
1974 "Prelutíe to Scandali Liberia and Fernanda Po, 1880-1930". Journal of Af Idean History, XV, I, pp. 97-^-112,
TERAN, Manuel de
1980 Black Scandal. Piladelfia, I.S.H.I.
1962 Síntesis geográfica de Fernando Póo. Madrid. I.D.E.A. e Instituto Juan Sebastián Elcano.
1909 Tercer Congreso Africanista. Valenc i a . 1989. Centros comerciales His-pano-MarroquÍBs. Barfielona, Imp, España en África»
TESSMANN, Gunter
THOMPSON, E.P.
TODOROV, Tzvetan
UNION DE AGFffCULTORES DE LA GUINEA ESPAÑOLA
UNZUETA, Abelardo de
USERA,Y ALAHCON, J .
isas " T e r r i t o r i o s adquiridos para España por l a Sociedad Española de A f r i canistas y Colonistas en l a Costa Occidental de África". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid, t . XVIII, pp. 35S-399.
1923 Pie Bubi auf Fernando Poo. Berlín. Hagan.
1979 Tradicián, revuelta y conciencia de cl a s e . Barcelona, G r i j a i b a .
1932 La conqu&te de l'Amérique. París. S e u i l .
s . f . • Una obra de colonizacián alemana en Fernando Pao. Madrid. Blass y • C i a . Imp.
s. f . Memoria de l a Seccián de Ventas . de l a Unián de Agrtcultores de l a Quinea Española.[Texto mecanografiado). Archivo-Biblioteca de l a Casa de l a Guinea Ecuatorial (Barcelona).
1947 H i s t o r i a Geográfica de l a i s l a de Fernanda Pao. Madrid. C.S.I.C.í e I.D.E.A. -
13^' • ^stnoria de l a I s l a de Femando Páoi^ Madftid. Tomás Aguado.
1352 Observaciones a l llamado opúsculo sobre l a colonizacián de Fernando Peo publicado por D. Adolfo G u i l l e -mar de Aragón. Madrid. Imprenta, Fundición y Librería de O, Eusebia Aguado.
VAL, Asuncién del 1949
VALDES CABANILLAS, L. 1928
VALOES INFANTE, E. 1898
VALERO Y BELENGUEñ, J . 1891
VEGIANA, Antonio de 1957
VILA VALENTI, J . 1977
VIZCONDE DE
SAN JAVIER s . f .
V vyOLPE, Harold 1972
B i b l i o t e c a Catálogo de Materias. Madrdd. Imp. de Sucesotes da Rivadeneyra.
Posesiones Españolas del Golfo de Guinea. Madrid. T a l l e r e s del Depós i t o de l a Guerra.
Cubanos en Fernando Póo. Horrores de l a Dominación española. Habana, Imp. E l Fígaro,
"La Guinea Española". Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid,' t . XXXI, pp, 209-234.
"La estructura sociológica del mosaico étMco de l a Costa de Guinea (Guinea española)*. Arohivos del I n s t i t u t o de Estudios Africanos, nS 40, pp. 43-48.
"Origen y Significado de l a Sociedad Geográfica de Madrid", Revista de Geografiía. v o l . XI, nS 1 y 2, pp. 5-23
Tres años en Fernando Póo. Via.je a África. Madrid. Urbano Manini Ed.
"Capitalisro & Cheap Labour Power i n South África: Fron Segregation to Apartheid".' Economy and Society, val. I, 4, pp. 425-455.
REVISTAS
África CSaroelona)
África y América (Barcelona)
Ager (Santa Isabel de Fernando Pao)
Archivos del I n s t i t u t o de Estudios Africanos (Madrid)
Santa (Santa Isabel de Fernanda Pao)
Boletín de l a C&nara Agrícola O f i c i a l de Fernando P6o • (Santa Isabel de Fernando Pdo)
Boletín del Comité de Befensa Agrícola de Fernando Póo (BaitíBlona)
Boletín de l a Sociedad Beográfica de Barcelona (Barcelona)
Boletín de l a Sociedad Geográfica de Madrid ' •'; (Madrid)- • •
Soietín de l a Real Sociedad Geogfáfica "' -•(Madrid) , , . V,,
E l Defensor de Bidnea (Santa Isabel de Fernando Póo)
E l Eco de Femando Póo £Santa Isabel de Fernando Póo)
España en África (Madarid, M e l i l l a , Barcelona)