P r e fe re n te a k e ta F a g o rre n e ta E ro s k ir e ... · k a s u a k ‘‘Ôo n a rp e n...

__________________________

• Garbiguneak. Zer dira,zelan funtzionantzen dute,zer egiten dabiltzen dutenarekin...

• Hondakinak, petrolioarenordezkoen iturri

• Azukre Planeta25Gramos kanpainia

• EBko aireportuetan kontrolzorrotzagoa bidaiarienganhegazkinetan lehergailuaksar ez daitezen

EKA

EUS

KA

L H

ERR

IKO

KO

NTS

UM

ITZA

ILEE

N A

NTO

LAK

UN

DEA

. PLA

ZA B

AR

RIA

, 12,

1. e

zke

rra

- 4

80

05

- B

ILB

O

2015 udaberria / 55

AAuuzziitteeggii GGoorreennaakk ffiinnaannttzzaa--pprroodduukkttuukkoonnpplleexxuueenn aauurrkkaakkoo bbiiddee jjuuddiizziiaallaa eerrrraazzttuu dduu

PPrreeffeerreenntteeaakk eettaa FFaaggoorrrreenn eettaa EErroosskkiirreenn MMFFEEaakkEEsskkaaeerraa jjuuddiizziiaallaa eeggiitteekkoottaann,, eeggiinn lleehheennbbaaiilleehheennkkaassuuaakk ‘‘oonnaarrppeenn--aakkaattssaaggaattiikk’’ iirraauunnggii eezz ddaaiitteezzeenn

PPrreeffeerreenntteeaakk eettaa FFaaggoorrrreenn eettaa EErroosskkiirreenn MMFFEEaakk

EEsskkaaeerraa jjuuddiizz iiaallaa eeggiitteekkoottaann,, eeggiinn lleehheennbbaaiilleehheennkkaassuuaakk ‘‘oonnaarrppeenn--aakkaattssaaggaattiikk’’ iirraauunnggii eezz ddaaiitteezzeenn

Euskal Herriko Kontsumitzaileen Antolakundearen argitalpena / Lege Gordailua: BI-770/01Plaza Barria, 12, 1. ezkerra - 48500 - Bilbo / 944150050 • [email protected] • www.eka.orgEEKKAA 5555

EEuusskkaa lldduunnoo nnKKoonnttssuumm ooAAllddiizzkkaa rriiaaZUZENDARIA

Berta García

ERREDAKZIOABerta García José Luis SeguraKoldo Nabaskues

MAKETAZIOA ETA DISEINUAJosé Luis Segura

ARGAZKIAKKoldo Nabaskues / José LuisSegura

KABINETE JURIDIKOAIñaki VelascoMikel MuñozArantxa López

ItzulpenaGermán Uriarte

2015 udaberria

FFIINNAA NNTTZZ AA ZZEERRBBIITTZZ UUAAKK• Auzitegi Gorenak preferenteak eta Eroskiren eta Fagorren MFEak bezalako produktuengatiko bide judiziala lautu du 33• Preferenteak eta Eroskiren eta Fagorren MFEak judizialki salatzeko epea agortuz doa 66

IINNGGUURRUUGGIIRROOAA -- GGaarrbbiigguunn eeaakk• Zer dira eta zelan funtzionatzen dute / Zer egiten da biltzen dutenarekin 77• Onartutako hondakinak / Hondakin ez onartuak / Mugaketak 88• Erregaiak, ongarriak, ontziak, produktu berriak, zoruak... 99

IINNGGUURRUUGGIIRROOAA -- HHoonnddaakkiinn aakk ppeettrroolliiooaarreenn oorrddeezzkkoo• Hondakinak, petrolioaren ordezkoen iturri 1111

SSAAKKOONNEEAANN -- 2255ggrraammoo ss kkaannppaaiinnii aa• Azukre Planeta 1133• Espainiar Estatua buru da haur-gizentasunean Europan 1144• Kontrolik gabeko publizitatea 1155• Etiketatze ulertezina 1166• Azukre industria, munduko boteretsuena 1177• Ingurumenaren suntsipen basatia / Azukre-kanabera plantazioak: XXI mendeko esklabutza 1188• 25Gramos kanpainarekin zera eskatzen dugu 1199

GGAARRRRAAIIOOAAKK -- HHeeggaazzkkii nnaa• EBko aireportuek bidaiarien gailu elektronikoak eta elektrikoak aztertzen dituzte lehergailu bila 2211• Eskuko bagaian debekatutako objetuak / Fakturatutako ekipajean debekatutako objetuak 2222• Kabinan eraman daitezkeen likidoak 2233• Dieta bereziak eta haurrentzako elikagaiak / Botikak / Etxeko animaliak / Txakur gidaria eta laguntzailea 2244

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Finantza zerbitzuak 3

EKA/OCUV

Banco Santander Central Hispanokpartikular bati saldu zion finantzaproduktu konplexu bati buruz (hilerointeres likidaziodun bizi-aseguru bat)

joan den urtarrilaren 12an Espainia-ko Auzitegi Gorenaren Zibileko Are-toaren Batzarrak eman zuen epaiakfinantza ezagupenik gabe eta ban-kuek zein kutxek ondo informatuakizan gabe finantza produktu konple-

xuak eta arrisku handikoak (preferen-teak, Eroskiren eta Fagorren Menpe-ko Finantza Ekarpenak...) erosi zituz-ten milaka herritarren demandajudizialentzako bidea asko lautu du,gatazka honetan auzi-jartzaileak era-

biltzen ari diren argudioei arrazoiaematen baitie. Gainera Gorenarenepai honek jurisprudentzia ezartzendu, hau da, auzitegi arruntak eta ent-zutegi probintzialak honelako kasue-tan ir izpide berberak jarraitzera

behartzen ditu.Espainiako Auzitegi Gorenak

Tenerifeko Entzutegi Probintzialak2012ko maiatzaren 18an eman zuenepaiaren aurka auzi-jartzaileak aur-keztu zuen helegitea aztertu zuen.

Martxoaren 11an Bilbon eman zuen hitzaldi batean EKA/OCUVek

arrisku handiko finantza-produktu konplexuen bidegabeko merkatu-

ratzearen inguruan Espainiar Estatuko Auzitegi Gorenak eman berri

duen epaiaren garrantzia azaldu zuen. Preferenteen eta Eroskiren

eta Fagor Electrodomésticosen Mendeko Finantza Ekarpenengatik

demanda judizialak aurkeztekotan, ahalik eta lasterren egin behar

da kasuak ‘onarpen-akatsagatik’ iraungi ez daitezen.

EKA/OCUVek eskaera judizialariekitea pentsatzen ari diren kaltetuei:

“Egitekotan, egin lehenbailehen kasuak

onarpen-akatsagatik iraungi ez daitezen”

Auzitegi Gorenak preferenteak etaEroskiren eta Fagorren MFEak bezalakoproduktuengatiko salaketa-bidea lautu du


Epai hurak berronetsi zuen Tenerife-ko Lehen Instantziako 6. Auzitegiak2011ko uztailaren 25ean eman zuenepaitza, zeinek Banco Santanderrenaurkako eskaera bat atzera botazuen. Partikular auzi-jartzaileak bizi-aseguru baten kontratua baliogabet-zea eta produktu horretan sartutako250.000 euroen itzulpena eskatzenzuen bankuaren aldetik produktuhorren izaeraz eta arriskuaz ondoinformatua ez izateagatik.

Tenerifeko Entzutegiak bankuaabsolbitu zuen kasua ‘onarpen-akat-sagatik’ iraungi zelako, hau da,finantza produktua kontratatua izanzen eguna (2005ko uztailaren 6) etaeskarea judiziala aurkeztu zen egu-naren artean (2009ko urriaren 13)lau urte baino gehiago igaro zirelako,hori baita 1889/1 Kode Zibilaren1.301 artikuluak honelako salake-tentzat ezartzen duen epemuga.

Auzitegi Gorenak kontratu batbaliogabetzea eskatzeko lauurteko epea gaurkotu egin duPartikularrak aurkeztu zuen helegite-aren arrazoiketari arrazoia emanaz,Gorenak hauxe argudiatu zuen:Banka, finantza eta inbertsio kontra-tuetan ‘onarpen errua’ gertatzea(bezeroaren aldetik) askozaz erraza-goa da orain Kode Zibila indarreansartu zen XIX mendeko amaieranbaino. Hortaz, eta Europar Zuzenbi-deko Printzipioek jasotzen dutenbezala, ‘onarpen erruagatik’ kontratubaten baliogabetzea eskatzeko lau

urteko epearen hasiera “ekintza horijustifikatzen duen sorburua edo ger-taeraren erabateko ezagupena dago-enean” izan behar da.

Aztertzen ari garen kasu honetan,une hori ez da (hala nahi zuen BancoSantanderrek) kontratuaren sinadu-raren eguna, 2005ko uztailaren 5,baizik eta 2008ko abenduaren 11a,non Estatu Batuetan Madoff kasuakeztanda egin zuen, auzi-jartzailearenproduktuaren aldizkako likidazioaeten egin zen (2009ko abuztuaren19tik ‘unit linked multiestrategia’ ase-

guru horrek hilero interesak ordaint-zen zituen), Santander bankuakbezeroari akzio preferenteekin kon-pentsatzea proposatu zion eta honekezetz erantzun zuen.

Tenerifekoa bezala, espainiarEstatuko beste Entzutegi Probintzialbatzuk antzeko eskaera judizialakatzera bota dituzte kontratuarendatatik eskaeraren aurkezpenarendataraino lau urte baino gehiagoigaro direlako. Horregatik AuzitegiGorenak eman duen epai hau dahain onuragarri eta itxaropentsu pre-_______________________

Gorenaren epai honekjurisprudentzia ezarri du;auzitegi guztiek irizpideberberak erabili beharko

dituzte honelako kasuetan _______________________

_______________________

Baliogabetzea judizialkieskatzeko 4 urteko epeabezeroa irregulartasunaz

ohartzen den uneanhasi behar da

_______________________


ferenteak eta Eroskiren eta FagorrenMenpeko Finantza Ekarpenak erosizituzten eta merkaturatze okerragatikfinantza entitate saltzaileen aurkaeskaera judizialak jarri nahi dituztenmilaka partikularrentzat.

Beste finantza produkturikedo ondare handia edukitzeaez da “inbertsore aditua”izatearen sinonimoBere bezeroa inbertsore aditu batzela “frogatzeko” Banco SantanderCentral Hispanok beste finantza pro-duktu konplexu batzuk kontratarikzeuzkala eta ondare handia erezuela argudiatu zuen. Baina “arrazoi”bi horiek ere errefuxatu zituen Auzite-gi Gorenak.

Horrela azaltzen du Gorenak:“Banco Santanderren aholkularitza-rekin inbertsio produktu batzurenkontratazioak (horietatik bat bederen‘unit linked’ bizi-aseguruaren databerberetan), baloreen merkatuarenarautegiak exijitzen duen informazioabezeroari eman ziola bankuak froga-tu gabe, ez du bezeroaren inbertsoreaditu-izaera adierazten, baizik etafinantza entitatearen errepikatzeaharen jardute okerrean”. Eta auzi-jartzailearen ondareari dagokionez,hauxe dio Auzitegi Gorenak: “Ondarehandi bat edukitzeak ere, zeinekauzi-jartzailea banka pribatuko beze-ro bezala kalifikatzea ekarri zuen(Banco Santanderrek egindako kalifi-kazioa izan zen, ez bezeroak eginda-koa) ez du berez inbertsioetan beze-

ro aditua dela adierazten”.Arrazoi horiengatik eta bestelako

argudio juridikoengatik, AuzitegiGoreneko Zibileko Aretoaren Batza-rrak ‘unit linked multiestrategia’ bizi-aseguruaren kontratuaren baliogabe-tasuna epaitu zuen eta Banco

Santanderri bere bezeroa izan zenariinbertsio horretan sartutako 250.000euroak gehi diru hori ordaindu zue-netik pilatutako interes legalak itzult-zeko zigorra ezarri zion, baita leheninstantziako epaiketaren kostakordaintzea ere.

Banco Santanderrek bere bezeroa inbertsore aditua zelafrogatzeko esandakoa (beste finanza inbertsio batzuk eta

ondare handia zituela) erabat errefuxatu zuen Gorenak _______________________________________________


Bilboko La Bolsa Auzo Etxean martxoaren11an burututako hitzaldian, EKA/OCUVekopresidenteak eta Kabinete Juridikoko ardura-dunak, Koldo Nabaskues eta Iñaki Velascohurrenez hurren, preferenteek eta Eroski etaFagor kooperatiben Menpeko Finantza Ekar-penek kaltetuei (behintzat era okerrean infor-matuak izateagatik produktu horiek saldu ziz-kieten finantza entitateei eskaera judizialakipintzen pentsatzen ari direnei) ahalik eta las-terren egitea gomendatu zieten haien kasuak‘onarpen-akatsagatik’ iraungi ez daitezen.

Produktuaren izaeraz eta ezaugarri guztie-taz informazio eskasa edo okerra jasotzeaga-tik kontratu baten baliogabetasuna auzitegie-tan eskatzeko epea lau urtekoa da, eta epehori (lehen azaldu dugun Auzitegi Gorenakemandako epaiak ezartzen duenaren arabera)bezeroa irregulartasunen batez jabetzendenean edo produktu hura erosi zuenean eza-gutzu ez zuen ezaugarriren batez ohartzenden unean hasi behar da.

Txartel preferenteen auzian, epe hori agort-

zear dago kasu gehienetan. Fagorren etaEroskiren Menpeko Finantza Ekarpenenkasuan, 2016an agortuko da epea, izan erefinantza produktu horien erosle gehienak(MFEnek legearekin betetzen zuten bainakasu askotan finantza entitateek era okerreansalduak izan ziren) 2012 urtean konturatuziren epemugarik gabeko inbertsioa (betierekozorra) zela, merkatu sekundarioan MFEnenbalorea hondoratzen ari zela prentsan argita-ratzen hasi zen unean.

Bere dirua berreskuratu nahi duten Fago-rren Menpeko Finantza Ekarpenen titularrekbide judiziala baino ez dute jada, Fagor Elec-trodomésticos kooperatiba desagertu delako.Eroskiren MFEnen titularrek (Eroskik berezorra berfinantzatu du eta etorkizuna argiagoikusten du) hiru aukera dute: eskaera judizialaaurkeztea (finantza entitate merkaturatzailea-ren aurka), kooperatibak eskainitako trukeaonartzea eta produktuarekin geratzea (adostu-tako interesak ematen jarraitzen duena etadagoeneko bere balioa handitzen ari dena).

Preferenteak eta Eroskireneta Fagorren MFEak judizialkisalatzeko epea agortuz doa

________________________________________________________

MFEengatik eskaera judiziala egiteko epea 2016an amaituko da; titularaskok 2012an jakin baitzuten epemugarik gabeko inbertsioa zela merkatusekundarioan zuten balioa hondoratzen ari zela argitaratzen hasi zenean

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Ingurugiroa - Garbiguneak 7

EKA/OCUV

Erabilitzako materialen eta tresnen biltze-bereizketa, berrerabilpena eta berziklat-zea gure gizarteak duen ezinbestekobehar ekologiko eta ekonomikoa da.Horretarako dago hain zuzen ere garbi-guneen sarea, joan den mendeko 90enhamarkadan bere lehen pausuak emanzituen eta lurralde osoarentzako atent-zioa ematen duen garrantzi handiko zer-bitzu publikoa. Beti ere erabiltzaileenbizilekuetatik gertu dauden garbigunehauetan, doan eta selektiboki, batez ereetxeetako hondakinak biltzen dira etahaien berrerabilpenerako edo birziklape-nerako kudeaketa egiten da.

HELBURUAK

• Erraz berziklatzen diren hondaki-nen ustiapen eta balorizazio materia-la lortzea, energia aurrezteko etazabortegi kontrolatuetan utzi beha-rreko hondakin kopurua murrizteko.

• Tamaina handiko hondakinen kon-trolik gabeko isurketa gutxitzea.

• Herritarrok ingurumenaren babesa-ren inguruan prestatzea eta kont-zientzietea.

• Eremu, mankomunitate eta/edoeskualde bateko hondakinak kudeat-zeko eta transferitzeko gunea izatea.

Zer dira eta zelan funtzionatzen dute

GARBIGUNEAKZer egiten da biltzen dutenarekin


ONARTUTAKO HONDAKINAK

• Beira. Botilak, poteak, ontziak…

• Bizigabeak. Obra-hondakinak, beirak, konketak, komu-nak…

• Lerro Marroia. Telebistak, magnetoskopioak, DVDak,musika-ekipoak, ordenagailuak…

• Lerro Zuria. Hozkailuak, ikuzkailuak, mikrouhin labeak…

• Lorezaintza. Inauste-hondakinak, zuhaixkak…

• Metagailuak eta bateriak.

• Olioak. Etxekoak, kotxeetakoak...

• Papera eta kartoia. Kartoizko kutxak, bilgarriak, aldizka-riak, egunkariak…

• Pinturak, aerosolak eta disolbatzaileak. Soilik garbigunebatzuetan.

• Plastikoak. Pertsianak, aulkiak, mahaiak, jostailuak, bilga-rriak…

• Pneumatikoak. Ikusi 3. Puntua: mugaketak.

• Tamaina handikoak. Altzariak, koltxoiak, somierrak...

• Txatarra. Erradiadoreak, txirrindulak, sukaltarriak, ante-nak, aulkiak, bidoiak…

• Zura. Armairuak, aulkiak, kutxak, ateak, oheak...

• Bestelakoak. Era guztietako pilak, fluoreszenteak, toner-kartutxoak, ontzi arinak (biltoki horia), telefono mugikorrak,CDak, DVDak, bideo eta kasete-zintak, merkuriozko termo-metroak, plastikozko edo aluminiozko kafe-kapsulak...

• BERRERABILTZE ETXOLETAN berrerabil daitezkeentresnak uzten dira: altzariak, elektrotresnak, gailu elektrikoeta elektroniko txikiak, telebistak, liburuak, jostailuak...

HONDAKIN EZ ONARTUAK

• Etxeko zabor organikoak. Kaleetako ontzietan utzi behar.

• Botikak. Hauek botiketan utzi behar dira.

• Zuntzak. Udalerri askotan, Kooperaren ikurrarekin, daudenberrerabilpenerako ontzietan utzi-hartzen dira.

• Erradiografiak. Osakidetzako anbulategietan utz daitezke,utzi behar.

• Enpresa-hondakinak.

• Ospitaleko hondakinak.

MUGAKETAK

• Pisua eta tamaina. Bi metro kubiko hondakin edo 750kilogramo utz daitezke pertsonako, asteko eta ibilgailukogarbiguneen sare osoan.

• Ibilgailuen sarrera. Garbiguneetara baimendutako gehie-nezko 3.500 kilotik beherako ibilgailuak soilik sar daitezke.

• Pneumatikoak. Gehienez 5 unitate erabiltzaileko.


OBRA-HONDAKINAK garbiguneetan hart-zen diren hondakin guztien erdia baino gehia-go dira eta ea %100ean berziklatzen dira.Aldentzen eta txikitzen dira eta obretan erabi-liko diren aridoak bihurtzen dira

PLASTIKOAK. Ontziak ez direnak (pertsia-nak, aulkiak, mahaiak, jostailu-hondainak...)Zabalgarbira joaten dira eta energia ekoizte-ko erre egiten dira.

TAMAINA HANDIKOAK. Konpondu daitez-keenak (altzariak, oheak, sofak) bigarreneskuko merkatura joaten dira eta besteakdeslotzen dira eta osagai bakoitza (metala,zura, plastikoa...) dagokion tokira joaten da.

LERRO MARROIA. Telebistek, bideoek,musika-gailuek, ordenadoreek... tamainahandikoen kudeaketa berbera jasotzen dute.Konponduezinezko osagaiak aldenduta pro-duktu berriak egiteko %80an erabiltzen dira.

LERRO ZURIA. Gauza bera egiten da ikuz-kailu, hozkailu, mikrouhineko labeekin...

Konponketa eta bigarren eskuko merkaturaedo osagaien banaketa eta ehuneko handibatean ere produktu berrien ekoizpenera.

METALAK ETA TXATARRA %100ean birzi-klatzen dira. Galdatu egiten dira eta xafla edototxotan moldekatzen dira sukaldeko tresnakekoizteko, latak, orratzak... ekoizteko.

LANDARE-HONDAKINAK ere %100ean bir-ziklatzen dira. Inausketatik, sasitza kentzetikgeratzen diren hondakinak txikitu, egurastu,legamiatzen uzten dira eta ongarri bezalaerabiliko den konposta osatzen dute.

PAPERA ETA KARTOIA, %100ean birzikla-garriak ere, garbituta, urarekin nahasten dira

Erregaiak, ongarriak, ontziak,produktu berriak, zoruak...Garbiguneetan biltzen diren gailuak eta tresnak neurri handi batean aprobetxatzen dira. Gai eta elementubatzuk (obra-hondakinak, metalak, beira...) ehuneko ehunean berziklatzen dira; altzariak eta etxeko elektro-tresnak konpondu egiten dira eta bigarren eskuko merkatura joaten dira edo haien osagaiak aldenduta ber-ziklatu egiten dira produktu berrietan erabiltzeko; olioak erregai bezala erabiltzen dira energia plantetan...

Partikularrentzako(ea soilik) zerbitzua

Garbiguneak erabil ditzaketeenak herri-tarrak dira, partikularrak, mugaketabakarra hondakin mota dutelarik. Beste-lako mugaketa batzurekin, etxeetako lantxikiak egiten dituzten autonomoek,denda txikiek eta ofizinek ere erabil dit-zakete garbiguneak.

Ezjakintasunagaik errefusatzeak edoukatzeak ekiditeko, garbiguneek argi etagarbi ohartarazten dute nortzuk ezindiuzten horiek erabili: udalak, herri hon-dakinak biltzen dituzten enpresak, bizi-gabeen bilketa kudeatzaileak, industriakorokorrean, eraispen enpresak, konpon-keta tailerrak eta saltoki handiak.


______________________________

• Elikagai “funtzionalak” benetanelikatze behar bereziak dituztenpertsonek soilik hartu beharkolituzkete, eta medikuak agindutaeta haren kontrolpean______________________________

pulpa bihurtu arte, iragazten dira, prentsatueta paper pasta berria bilakatzen dira. Paperaeta kartoia hiru-zortzi aldiz birzikla daitezke.

ZURA erabat birziklatzen da. Pinturak edobarnizak badaramatzana (zur hori ezin da bir-ziklatu) energia ekoizteko plantetan erabiltzenda erregai bezala. Zura garbi egonez gero, txi-kitzen da eta taula aglomeratua egiten daharekin.

ETXEKO ETA KOTXEETAKO OLIOA. Behintratatuak, biodiesel ekoizteko plantetan erabilt-zen da erregai bezala.

PILEK ETA BATERIEK osagai oso kutsaga-rriak edukitzen dituzte: azidoak, burdin meta-lak (merkurio, zink, kadmio, zilarra...) eta plas-tikoak ere bai. Ea gai guzti horiek produktuberrien ekoizpenean erabiltzen dira. Adibidez,beruna eta plastikoak bateria berrietan, azidosulfurikoa ongarri edota tintadaietan...

FLUORESZENTEAK oso arriskutsuak dirabarruan merkurio-hautsa dutelako, zein mer-kurio huts berria bihurtzen den, eta hau pro-duktu berrietan erabiltzen da, katera itzuliz.Metalezko elementuak txatarraren kudeaketaberberara joaten dira.

MERKURIOZKO TERMOMETROAK. Merku-rioa ateratzen zaie eta berau ekoizpen katera

itzultzen da, termometro berrien ekoizpeneanedo merkurio duten bestelako produktu berrie-tan ere bai.

TELEFONO MUGIKORRAK. Haien osagaien%90 (metala, osagai elektronikoak, karkasa-ren plastikoa, bateriak, kargatzaileak...) prime-ran birziklatzen da eta produktu berrien ekoiz-penean erabiltzen da.

PNEUMATIKOAK. Oraindik nahiko egoeraonean dauden pneumatikoak rekautxutatu egi-ten dira eta merkatura itzultzen dira gurpilbihurtuta. Errekuperaezinezko egoeran dau-dena pneumatikoak txikitzen dira eta emaitzakirol pistetako zoruetan erabiltzen da, soropilartifizialetan, umeen parkeetako zoruetan, alt-zairutegi edo zementu-lantegietan erabiltzenda erregai bezala...

ONTZIAK. Garbiguneetara heltzen diren ont-ziak ehuneko 70 batean gutxi gora beheraaprobetxatzen dira haien osagai gehienak(plastikoa, metalak...) oso birziklagarriak dire-lako.

JOSTAILUAK. Horietatik erdia edo konpondueta garbitu egiten da eta bigarren eskuko den-den merkatura bideratzen da. Beste erdiagehien bat plastikoa da eta plastikoaren tokiraeramaten da.

BEIRA bere berrerabilpenerako selektikokibiltzen hasi zen lehen hondakina da. Nahiz etaetxeetan erabili den beira gehiena kaleetandauden ontzietan biltzen den, garbiguneetaraurtero beira tona batzuk heltzen dira. Bertan,garbitu egiten da, txikitu egiten da eta beirazkoontzi edo bestelako produktuen ekoizpeneanerabiltzen da. Beira etengabe birzikla daiteke-en gaia da.

CDAK ETA DVDAK ehuneko 90an berrerabilt-zen dira. Polikarbonatoa (plastiko mota bat)den haien osagai nagusia betaurrekoak, urruti-ko aginteak, kotxeen aginte-mahaiak etahorrelako produktuak ekoizteko erabiltzen da.

BIDEOAK ETA KASETEAK. Bideokaseteketa musika kasetek dituzten plastikozko karka-sak energia ekoizteko plantetan erabiltzen diraerregai bezala.

_____________________________

Garbiguneetan biltzen denarenerdia baino gehiago ehuneko

ehunean birziklatzen diren obra-hondakinak dira

_____________________________

_____________________________

Pneumatikoak altzairutegi etazementereetan erabiltzen dira

erregai, kirol pistetako eta umeenparkeetako zorua egiteko ere...

_____________________________

_____________________________

Etxean erabilitako olioaketa kotxeetako olioak biodieselekoizteko plantetan erabiltzen

dira erregai bezala_____________________________

_____________________________

Ontzi ez diren plastikoak(aulkiak, mahaiak, pertsianak,

jostailu piezak) energia ekoiztekoplantetan erre egiten dira

_____________________________

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Ingurugiroa - hondakinak petrolioaren ordezko 11

UPV / EHU

UPV/EHUko Ingeniaritza Kimikokoikertzailea da Martin Olazar, etafindegi eramangarriak nola garatuari da ikertzen bere taldea, petro-lioaren ordezko erregaiak etalehengaiak egiteko, biomasa etabestelako hondakinak (plastikoak,pneumatikoak) erabilita. Iturri-ohantze konikoari esker da haineraginkorra findegi eramangarria.

UPV/EHUko Martin Olazar ingeniarikimikoak findegi eramangarrietarakofuntsezko prozesu bat diseinatu du,hondakinekin petrolioa ordezkatze-ko. Horretarako, ezinbesteko baldint-za bat izan duela nabarmendu duOlazarrek berak: ingurumenari kalte-rik ez egitea. Iturri-ohantze konikoanoinarritutako erreaktore bat garatudu, flash pirolisiaren edo pirolisiazkarraren bidez, hondakinekinlehengaiak eta erregaiak egiteko.

Bi lerro garatu ditu, hondakin-motaren araberakoak biak: batetik,biomasa erabiltzen duena, eta, bes-tetik, plastikoak, pneumatikoak etaantzekoak tratatzen dituena. Lehen-bizikoan, nekazaritzako hondakinakedo basoetako biomasa erabiltzendira.

Olazarren esanean, tratatzen denmasaren %70 bioolio bihur daiteke.“Horrek esan nahi du tona bat bioma-sa tratatzen badugu, 700 litro ingurubioolio egiten direla”, dio.

Bioolioa egiteko prozesua flash

Biomasarekin edo pneumatikoekinlehengaiak eta erregaiak egiteko funtsezko prozesuakgaratu dituzte Euskal Herriko Unibertsitateko Ingeniaritza Kimikoa Sailean.

HHoonnddaakkiinnaakkpetrolioaren ordezkoen iturri

HHoonnddaakkiinnaakkpetrolioaren ordezkoen iturri

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Ingurugiroa - hondakinak petrolioaren ordezko 12

pirolisian oinarritzen da. “Oso pirolisiazkarra da. Guk 20 milisegundoanegiten dugu, tenperatura baxuan(500 graduan)”, zehaztu du. Tenpera-tura baxu horri esker, ez du energia-kontsumo handirik behar.

Pirolisiaren bidez, biomasa degra-datu egiten da. Sortzen diren konpo-satuak berehala atera behar direlaohartarazi du Olazarrek, “bestela,haien artean erreakzionatzen hastendira, eta interesatzen ez zaizkigunosagaiak sortzen. Horregatik da hainazkarra pirolisia”. Biomasa degradat-zean sortzen diren konposatuakatera, kondentsatu, eta bioolioa egi-ten da.

Bioolio hori petrolioaren ordezkogisa erabil daiteke; “petrolio biologi-koa da, nolabait esateko”. Olazarrekaitortu duenez, ez da petrolioabezain ona, petrolioak ez baitu oxige-norik, bioolioak ez bezala; hori delaeta, tratatu egin behar da.

Petroliotik ateratzen den edozeinproduktu ekoizteko erabil daitekeelaazaldu du Olazarrek: hidrogenoa,olefinak eta aromatikoak, etab.

Olazarrek garbi utzi du biodiesela-rekin alderatuta bioolioaren prozesuaaskoz ere eraginkorragoa dela: “Bio-

diesela egiteko, berariaz aldatubehar da landarea, eta haren zati osotxiki bat baino ez da aprobetxatzen.Erabiltzen den masatik, berriz, %10baino ez da biodiesel bihurtzen.Aldiz, guk landare-hondakinak era-biltzen ditugu, osorik, eta %70 lort-zen dugu”.

Patentatua dute erreaktorea, eta,IK4-Ikerlan ikerketa-zentroarekinbatera, instalazio pilotu bat egin dute.Instalazio handiago bat egitea dutehurrengo helburua.

Ikatz beltza, pneumatikoekinBiomasa alde batera utzita, bestehondakin batzuk erabilita (plastikoak,pneumatikoak…) jatorrizko produk-tuak edo antzekoak egiteko diseinuaere landu du Olazarrek. Bereziki era-

ginkorra da pneumatikoak tratatzeko:“Kondizio jakin batzuetan egindakoflash pirolisiaren bitartez, oso lehen-gai interesgarriak eta ikatz beltza egi-ten ditugu”.

Ikatz beltza da pneumatikoak egi-teko lehengai nagusia. Pneumatikozaharrak tratatuta, hondakinen %30ikatz beltz bilakatzen du findegi era-mangarriak. “Aski du portzentaje horierrentagarri izateko”, dio.

Ikatz beltz moduan ez ezik adsor-batzaile gisara ere aplikazio ugari

ditu solido horrek. Gainerakoa likidoada, eta erabilera asko izan ditzake.Sistema horren abantailen artean,era jarraituan funtzionatzen duelanabarmendu du Olazarrek. “Erahorretako erreaktore bakarra da.Patentatua dugu, eta unitate ertainbat egiteko asmoa dugu”, gehitu du.

Informazio osagarriaMartin Olazar Aurrecoechea (Gamiz-Fika, 1956) Ingeniaritza Kimikoankatedraduna da UPV/EHUko Zientziaeta Teknologia Fakultatean. MadrilgoUnibertsitate Konplutensean hasizuen tesia, Arturo Romero Salvadorkatedradunaren zuzendaritzapean,

baina lanaren parterik handiena etagarrantzitsuena UPV/EHUn eginzuen, Javier Bilbao Elorriaga kate-dradunaren gidaritzapean. ‘Bentzilalkoholaren polimerizazioa katalizat-zaile azidoen gainean. Zinetikarenikerketa eta erreaktorearen diseinua’da tesiaren izenburua, eta zenbaitargitalpen zientifiko ere izan ditu gaihorrek; besteak beste, Industrial &Engineering Chemistry Researchaldizkari espezializatuan. EstatuBatuetako Kimika Elkarteak argitarat-zen du aldizkari hori.

_______________________

Teknika honekin tratatutakobiomasa tona batetik

700 inguru litro bioolioatera daitezke

_______________________

_______________________

Erreaktorea patentatutadago eta IK4-Ikerlanekoinstalazio pilotu batean

funtzionatzen ari da jada_______________________

_______________________

Bioolioarekin petrolioarenedozein deribatu ekoizdaiteke: hidrogenoa,

olefinak, aromatikoak..._______________________

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Sakonean - 25Gramos kanpainia 13

• OME-k egunean 25 gramo azukretik ez pasatzea aholkatzen du

AZUKRE PLANETA• Espainian eguneko bataz besteko kontsumoa 111,2 gramokoa da

MUGARIK GABEKO ALBAITERIAK

Dena al dakigu azukreari buruz? Zenbat azukre jaten dugu? Osasunaren Mundu Erakundeak (OME)beste gomendio bat kaleratu du: egunean ez daitezen 25 gramoak gainditu. Horixe da gutxi gorabehe-ra hartzen duguna? Zein paper jokatzen du produktu honek gure elikaduran? Badakigu nondik dato-rren eta zelan ekoizten den kontsumitzen dugun azukrea? Badugu nahikoa informazio kontsumitzendugunari buruzko erabaki autonomoak hartzeko? Egun, espainiar Estatuan, 112 gramo kontsumitzenditugu egunean batez beste.

Kanpainak azukre-kontsumoaren hazkuntzari loturiko arriskuen berri ematen du; gure dietan azukrea edonon egondadin elikadura-industriaren estrategiak salatzen ditu; eta azukrearen komertzializazioa, hala nola haurrei zuzendu-tako produktu azukredunen publizitatea arautzeko eskaria egiten du, baita produktu horren eskuragarritasunamugatzeko ere zergazko politiken bidez. Eskariok Veterinarios Sin Fronteras Herrien Bidezko Elikadurak argitaratu-riko azken txostenaren ondorioetan oinarrituta daude: ‘PLANETA AZÚCAR: Desinformación, publicidad y puertasgiratorias: Las armas con las que la industria alimentaria domina nuestras vidas’, azukrearen nekazaritza-elikagaienkatea aztertzen duena, ekoizpenetik kontsumoraino, produktu honen merkataritza eta banaketa forma guztiak kon-tuan hartuz. 25Gramos kanpainak produktu paradigmatiko honen bidez nekazaritzako industriaren estrategiak etaeredu horren aplikazioa mundu mailan eragiten ari den ondorioak aztertzen ditu. Besteak beste, lan-baldintza pena-garriak herrialde ekoizleetan, ingurumenaren suntsipena eta osasun-arazo larriak, gizentasuna eta gehiegizko pisuanozitzen dutenen kopuruak gora egin duela-eta: pertsona askorentzat, azukreak gozoa izateari utzi dio.


Gure elikadura-ereduen oinarrian dagoen dieta negozioadieta osasungaitzean oinarritzen duen nekazaritzako eli-kagaien enpresa-multzo batek baldintzatuta dago, enpre-son eragin itzela jasaten duen heinean. Dieta tradizionalakazkar asko ordezkatu dituzte dentsitate energetiko han-diagoko beste batzuekin; horrek gantz gehiago dakar,nagusiki animalietatik eratorria, hala nola azukre erantsigehiago jakietan, baita karbohidrato konplexu eta zuntzgutxiago jatea ere.

Joera horren froga garbia da azken hamarkada hauetangehiegizko pisua eta gizentasuna jasaten dutenen kopuruaizugarri handitu izana: gehiegizko pisuak Espainiako Estatuanbiztanleriaren %55i eragiten dio, eta gizentasunak, berriz,populazio osoaren %17ri. Haurren artean, pandemia arelarriagoa da: bi umetik batek (%45,5) gehiegizko pisua edogizentasuna nozitzen du, espainiar Estatua Europako buruanjarrita umeen gizengasunean.

Kopuru asaldagarrietaz ari gara, horregatik sailkatu dituOsasunaren Mundu Erakundeak (OME) gehiegizko pisua etagizentasuna gizateriaren osasun-arazo nagusi gisa, eta horre-gatik eskatzen die gobernuei elikagai ultra-prozesatuak kon-trolatzeko, arautzeko eta pizgarririk gabe utzi beharraz pent-satzeko.

Elikadura txarraren ohiko susmagarrietako bat azukrea da.Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) gomendioa da hel-duek ez jatea egunean 25 gramo azukre erantsi baino gehia-go; egun, Espainiako Estatuan, batez besteko kontsumoa111,2 gramokoa da. Beraz, soilik azukreak eragin du elikaduratxarraren pandemia? Ez, baina azukreak ekarpen garrantzit-sua egin du, eta egiten jarraitzen du.

25Gramos kanpainatik zera eskatzen dugu

Zergazko neurriak txertatzeko elikagai osasungaitzetan,berauen kontsumoa gutxiagotzea ahalbidetuko dutenak, etaelikadura-hautu osasungarrietan zergak murrizteko aukeraaztertzeko. Europako Batasuneko hainbat gobernuk (Dani-markak eta Hungariak, kasu) antzeko zergak planifikatu dituz-te. Beste herrialde batzuek, esaterako, Finlandiak, 1999. urte-ra arte gozokiei (karameluak, txokolatea, kakaozkoproduktuak, izozkiak...) aplikatutako zerga batzuk leheneratudituzte (0,75 euro kiloko). Halaber, 2011 urtean FrantziakoGobernuak zerga bat erantsi zien azukredun freskagarriei(azkenean, artifizialki gozaturiko edariak ere barne hartuzituen). Zerga, 7,16 euro hektolitroko, erantsitako azukredunedari guztiei aplikatzen zaie, edo gozagarri artifizialak dituzte-nei (erantsitako azukredun fruta-zukuak, ur aromatizatua,erantsitako azukredun edari karbonatatuak, etab.). Era bere-an, ikastetxeetan elikadura-aukera osasungarriak egoteaberma dadin eskatzen dugu, eta elikadura osasungaitzarenpublizitate- eta banaketa-mota ororen gaineko kontrol eragin-korra ere bai.

Espainiar Estatua buru dahaur-gizentasunean Europan

• Coca-Colako lata batek 34,9 gramo azukredauka, hau da, 12 koilarakada txiki_________________________________________

• Azukrearen %75 zeharka jaten da, elikagaienbidez; “azukre ikustezina” da_________________________________________

• 25Gramos kanpainak azukrearen salmenta etapublizitatea eta ikastetxeetan eskuragarritasunaarautzea eskatzen du, baita zergazko neurriakezartzea ere elikadura osasungarria sustatzeko_________________________________________

_________________________________________

• Espainiar Estatuan azukrearen kontsumoa%20 hazi da azken bi hamarkadotan_________________________________________


Txikitatik eta bizitza osoan zehar, pertsonok publizitatemezuak jasotzen ditugu. Egunero jasotzen dugu mezuandana, eta zuzenean edo zeharka gure erosketetan eragi-ten dute; jakienetan ere bai, jakina. Hedabide guztien arte-an, telebista da elikagaien industriak gehien baliatzenduena beraren mezuak zabaltzeko, eta, era berean, tele-bistan inbertitzen da gehien.

Kalkulatzen da egunean emitituriko publizitatearen %20 jana-riari edo edariari buruzkoa dela, eta haurrentzako telebista-ordutegian pilatzen dela. Gozoki, opil industrial, mota orotakoedari, txokolate eta janari azkarrari buruzko iragarki mordoamodu esanguratsuan handitzen da haur-ordutegian. Umeek,

batez beste, 34 iragarki ikusten dituzte egunaren bukaeran,eta 19.000 baino gehiago urtean. Osasunaren Munduko Era-kundearen 1. zuzentarauaren arabera, politiken xedeak gantzsaturatu, trans motako azido gantzatsu, azukre libre edo gatzugariko jakien sustapenak haurrengan duen eragina murrizteaizan behar du.

Gure inguruneko ia herrialde guztiek hartu dituzte neurriakhaurrak publizitatetik babesteko, bereziki elikadurari dagokio-nez. Erresuma Batuan 2007tik ezarritako estatutu-araudibatek debekatu egiten du jaki osasungaitzen publizitatea saiobitartean edo berehala ondoren emititzea, adin txikiko ikusleenproportzioa oro har biztanleriari dagokionez haurren proport-zioa baino gutxienez %20 baino handiagoa denean.

Beste herrialde batzuetan, Norvegian, Austrian, Flandeseneta Luxenburgon, kasu, publizitatea debekatuta dago hau-rrentzako saioen aurretik eta ondoren.

Espainiar Estatuko sistema arautzaile nagusia PAOS(Publizitatea, Jarduera, Gizentasuna eta Osasuna) kodea da.Elikadura-industriak bere burua arautzeko sustaturiko sistemada, haurrei zuzendutako jakien eta edarien publizitateari eragi-ten diona. PAOS kodeak ez ditu aintzat hartzen OMEk eman-dako gomendioak, eta publizitatearen etikari baino ez dio helt-zen, baina ez iragarritako produktuaren elikadura-kalitateari,ez eta iragarkia emititzen den maiztasunari ere.

Kodeak, anbiguotasunez josita egoteaz gain, haur-publizi-tatearen espektro txiki bat baino ez du estaltzen, eta elikadura-industriak erabil ditzakeen ihesbide eta salbuespen ugarijasotzen ditu. Hori gutxi balitz bezala, PAOS kodea sistemati-koki urratzen da.


Publizitate jasa geldiarazteko eta kaloria ugariko produktuenhaurren eskuragarritasunari kontrolak ezartzeko, umeeizuzendutako jaki eta edarien publizitatearen araudi zorrotzaeskatzen dugu. Era berean, kaloria ugariko elikaduraren publi-zitate- eta banaketa-forma ororen gaineko kontrol eraginkorraegon behar da ikastetxeetan.

_________________________________________

• Umeentzako saioetan iragartzen diren 5 jakitik4 jaki osasungaitzen gainekoak dira_________________________________________

• 10 urtetik aurrera haur batek 300-400markaren izenak ikasi ditu buruz _________________________________________

• Espainiako PAOS Kodeak ez ditu aintzathartzen OMEk emandako gomendioak_________________________________________

Kontrolik gabeko publizitatea


Produktu baten etiketa kontsumitzailea eta ekoizlea lotzendituen tresna komunikatibo nagusia da. Kontsumitzaileakbere erosketa erabakitzeko dituen osagaietako bat da,beraz, industriak zehatz-mehatz aztertu du, baita hainbatestrategia garatu ere, zorroztasun urriko etiketatze-siste-ma nahasgarria lortzeko.

Gehiegizko azukrea, gatza eta gantzak dira gizentasuna etagehiegizko pisua jasaten dutenen kopurua hazi izanaren arra-zoi nagusia, eta gaixotasun serioen eragilea: diabetesa,depresioa, bihotzeko arazoak, baita minbizia ere. Etiketatze-sistema baliagarria, ulergarria eta gardena izatea funtsezkoada biztanleriaren osasuna zaintzeko. Hain zuzen, kontrakonorabidean dabiltza orain elikadura-etiketak, ez ulertzekobereziki sortuak. Kontsumitzaileen %64k onartzen dute ezdutela ia ezer ulertzen etiketok irakurtzean.

Kontsumitzailearentzat erraza al da azukre-kontsumoamurriztea, hala nahi izanez gero? Egun, jaten dugun azukrea-ren %75 baino gehiago prestaturiko elikagaien baitan iristenzaigu. Azukrea ikusezina da. Elikaduraren industriak erantzu-kizun garbia dauka ingurune nahasgarria nahita sortzearidagokionez, kontsumitzaileoi erabakiak askatasunez eta infor-matuta hartzea eragozten baitigu.

Beste aukera batzuk arrakastaz ezarri dira dagoenekobeste herrialde batzuetan, esaterako, semaforoen etiketatzea-Erresuma Batuan ‘Action on Sugar’ kanpainak sustatua-, etapubliko zabalak txalotu egin ditu. Etiketatze-mota horren ara-bera, jaki baten energia-, gantz-, azukre- eta gatz-kopuruazehaztu, gomendaturiko gehieneko kopuruekin alderatu etakopuru bakoitzari kolore bana esleitzen zaio, kontuan hartutamugatik urrun, gertu edo oso gertu dagoen.

Koloreak, jakina, semaforoarenak dira: berdeak adieraztendu ez dagoela arazorik; laranjak erne ibiltzeko; eta gorriak osoerne egoteko. Azterketen arabera, biztanle gehienek semafo-roaren etiketatzea nahiago dute; industriatik at burututako iker-

keta guztiek eskaintzen dituzte jakien etiketatzean kolore-kodesistemaren aldeko frogak. Semaforoaren sistema baliagarriada, hobeto ulertzen da eta jakiak egoki aukeratzen laguntzendu, jakion elikadura-osaeraren arabera. Semaforoaren siste-ma berdintzen duten txosten bakarrak elikaduraren industriakberak finantzaturikoak dira.


Derrigorrezko etiketatzea ezartzeko merkatuan saltzen direnjaki eta edari guztiei, non modu erraz, argian eta erabat uler-garrian adieraziko duen, Osasunaren Munduko Erakundearengomendioen arabera, azukre-kopuru handia, ertaina edo txikiaduen.

Etiketatze ulertezina

_________________________________________

• Kontsumitzaileen %64k ez du ia ezerulertzen elikagaien etiketetan nutrizio-baloreaketa osagaien zerrenda zehazten diren testuakirakurtzen duenean_________________________________________


Egun, gutxi gorabehera 165 milioi tona azukre kontsumit-zen da urtean, hau da, 23 kilogramo per capita urtero. Azu-krea merkatu izugarri aberatsa da; zehazki, 47.000 milioidolar eragiten ditu urtero.

Azukrea mundu-mailakoa da, eta berau kontrolatzen dutenenpresak ere bai. Mendeetan, azukrea izan da mundu-mailakomerkatuko substantziarik garrantzitsuena, enpresa transnazio-

nal britainiar, frantses, alemaniar eta estatubatuarren taldetxiki batek menderaturiko merkataritza; konpainia horietakobatzuk esklabotza-garaitik daude sektorean. Gaur egun, lehen10 herrialde azukre-ekoizleak mundu-mailako ekoizpenaren%75 inguru produzitzen dute.

Espainiako Estatuko enpresa nagusia (Azucarera Ebro,merkatu-kuotaren %80 baino gehiagorekin) ABP/AB Sugarenpresarena da. Espainiako beste azukre-lantegia (ACOR)

Tereosen bazkidea da. Biak daude munduko azukre-enpresenrankineko lehenengo bosten artean.

Azukre-industria lobby indartsuenetakoa da nekazaritza-eli-kadurari dagokionez. Estrategia eta tresna ugari dauzkate hiruxede nagusi betetzeko:

-Babes zientifikoa eta herri administrazioen babesa lortzeahaien diskurtso, proposamen eta produktuei dagokienez.

-Elikadura txarraren benetako arrazoiak nabarmentzendituzten proposamenak blokeatzea eta babes-pantaila gisajarduten duten beste batzuekin ordezkatzea.

-Haien irudia osasunari lotzea, elikadura osasungarria lort-zeko ahalegin handia egiten duen eragilea direlako mezuazabaltzea.

Bere boterearen adibide klasiko bat 2003an gertatu zen.Orduan, industria bereziki erasoa sentitu zen OsasunarenMundu Erakundearen (OME) azterketa baten harira. Bertanbaieztatzen zen azukrearen kontsumoak ez lukeela izanbeharko pertsona batek egunean jaten dituen kalorien %10baino handiagoa.

Industriak azkar erreakzionatu eta Estatu Batuetako Kon-gresura jo zuen Estatu Batuetako Gobernuak OMEri egitendion ekarpena bertan behera uzteko proposamenarekin.

Espainiako estatuan, industriaren interesen ordezkari gore-na Elikadura eta Edarien Industrien Espainiako Federazioa(FIAB) da, estatuko boteretsuenetakoa.


Espainiako estatua da EBn informazio publikoa eskuratzekolegerik ez duen milioi bat biztanletik gorako herrialde bakarra.Gardentasunari, informazio publikoa eskuratzeari eta gobernuonari buruzko legea, Ministroen Kontseiluak 2012ko uztailaren27an onartua eta egun Kongresuan eztabaidatzen ari direna,nazioarteko estandarren azpitik dago. 25Gramos kanpainatikeskaera egiten dugu elikaduraren sektorea barne hartukoduen lobbyaren gardentasunari buruzko lege bat egin dadin,baita esparru honetan nazioarteko estandarrak beteko ditueninformazio publikoa eskuratzeari buruzko legea ere.

Azukre-industria,munduko boteretsuena

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Erreklamazioa egiteak merezi du 18

Azukre-kanaberaren plantazioak eskala handiko monolaborantzak dira, produktu kimikoe-tan oinarrituriko industriaren arauen mendekoak, basoak hondatu eta ibaiak eta komuni-tate osoak fumigatze masiboez kutsatzen dituztenak.

Mundu osoko azukre-kanaberaren landaketa historikoak ondorio esanguratsuak izan ditu bioa-niztasunean eta ekosistema bakarren galera konponezinean. Azukre-kanabera izan da faunabioaniztasunaren murrizketaren arduraduna, kutsaturiko ibaiena, lursail emankorren higadurare-na, pestizida eta ongarrien erabilera masiboarena, kanabera erretzearen ondoriozko airearenkutsadurarena eta koralezko uharriei eragindako kaltearena. Gainera, azukre-kanaberaren pro-zesamenduak ere erakutsi du oso kutsatzailea dela, neurri handi baten ongarriketa kimikoarenmende baitago.

Tradizionalki, kanabera-lursailak erre egin dira uzta aurretik, gaixotasunak eta izurriteak kon-trolatzeko; baita uzta ostean ere, lursailen kudeaketa errazteko eta lantegiko eragiketak sinplifi-katzeko. Jardunbide hori oso-oso arriskutsua da osasunerako eta ingurumenerako. Kanabera-ren errekuntzak ke- eta errauts-kopuru handiaeragiten du, CO2 isuri izugarriez gain.

Zehazki, Guatemalako kanabera-plantazioenkasua aztertu dugu. Bertan, ibaiek ibai izateariutzi diote, eta komunitateek jada ezin dute neka-zaritzatik bizi.

Ingurumenarensuntsipen basatia

Herrialde ekoizleetan azukre-kanabera plantazioetan egiten den lana munduko gogorrene-takotzat jotzen da. Langileak arrisku-maila handien eraginpean izaten dira eta, uztaldian,egunero 12 orduz ere egiten dute lan egunean 2 eurotik beherako soldataren truke. Zehaz-ki, 25Gramos kanpainak Boliviako eta Dominikar Errepublikako plantazioetako lan-bal-dintzak ikertu eta dokumentatu ditu.

Azukre-kanaberaren plantazioetako esklabutza ez da mitoa, ezta oroitzapen txarra ere, baiziketa egungo kontua. Brasilgo Lan Ministerioaren txostenek diote, azukre-plantazioetan lan egitenduten 25.000 langileetatik gehienak, Brasilen esklabutza-garaiko lan-baldintza bertsuetan beha-rrean dabiltzala, Lanaren Nazioarteko Erakundearen (LANE) kalkuluen arabera. 2009an baka-rrik, ia 2.000 langile askatu zituzten herrialdeko kanaberadietatik.

Haurren lana ere ohiko salaketa izaten da plantazioetan. Bolivian, esaterako, maiatzetik urri-ra, Santa Cruzeko departamentuan azukre-kanaberaren uzta gauzatzen den aldian, 30.000migratzaile inguru mugitzen dira. Plantazio horietan, 7.000 bat adin gabekok egiten dute lan;

horietatik %27k ez dute inongo seniderik ondoan.Uztaldi bitartean, haur eta nerabeak, helduekinbatera, kanpamentu prekarioetan bizi dira batabestearen gainean, non aihotzekin egindakoebakiak, biboren haginkadak eta erredurak ohi-koak izaten diren.

Azukre-kanaberaplantazioak: esklabutza

________________________________

• Brasilen, nekazariek lanaldiakigarriak betetzen dituzte hilean800 erreal inguruko soldatak lortzeko(300 euro baino gutxiago)________________________________

• Boliviako azukre-plantazioetan 7.000 haur inguruk egiten dute lanoso baldintza gogorretan

________________________________

• Azukre beltz tona bakoitzak 241 kg dioxido karbono isurtzen du airera________________________________

• Espainiar Estatura egindako azukre beltz inportazioekin soilik esandezakegu CO2 isuriei dagokienez130.000 tona baino gehiagorenarduradunak garela


25Gramos kanpainarekin zera eskatzen dugu:1. Jaki eta edari osasungaitzen publizitateari buruzko araudi zorrotza, bereziki haurrei zuzendutakoaren gai-nekoa, egungo PAOS kodea eta Autorregulazio mekanismoa derrigor bete beharreko araudi bilakatuta, haurreizuzendutako elikagai osasungaitzen publizitate-forma oro debekatuta.

2. Derrigorrezko etiketatzea jaki eta edari guztietara-ko, argi eta garbi adieraziko duena azukre-kopuruhandi, ertain edo txikiak dituzten, OMEren gomen-dioen arabera. Etiketek argi ohartarazi behar duteazukre ugaridun produktuen ohiko kontsumoak daka-rren arriskuaz.

3. Ikastetxeetan elikadura-aukera osasungarriakeskainiko direlako bermea, eta elikadura osasungait-zaren publizitatearen eta banaketaren kontrol eragin-korra. Ikastetxeetan elikadurari buruzko egungo Ados-tasun Agiria kendu behar da, eta jaki osasungaitzenpublizitate-, sustapen- eta banaketa-forma oro ezaba-tuko duen derrigor bete beharreko araudia ezarri.

4. Zergazko neurrien ezarpena, elikagai osasungait-zei zergak ezartzeko eta osasungarriei hobariak apli-katzeko. Horrek, gainera, diru-sarrerak eragingo lituz-ke, dieta osasungaitzetatik eratorritako osasunpublikoko gastuak ordaintzea ahalbidetuko luketenak.

5. Elikaduraren sektorea barne hartuko duen lobbya-ren gardentasunari buruzko legea, hala nola informazio publikoa eskuratzeari buruzkoa, alor horretan nazioar-teko estandarrak beteko dituena.

Euskaldunon Kontsumo Aldizkaria • Garraioak - Hegazkina 20

EKA/OCUV

Telefono mugikorrak, tabletak, orde-nadore eramangarriak, argazki-maki-nak, bideo-kamarak, kalkulagailuak,eskuko plantxak, hile-lehorgailuak,pilaz dabiltzan jostailuak... Horiekizaten dira hegazkinetan badaiariekeskuko bagaian gehien erabiltzenditugun gailu elektriko eta elektroni-koak, eta martxoaren 2tik aurreraEuropar Batasuneko aireportuetanaztertuak izaten ari dira litezkeen

lehergailuen bila. Ikuskapen horre-tan, aireportuetako arduraduneksegurtasunaren eta bidaiarien aska-tasunerako eta pribatutasunerakoeskubideen arteko neurriko orekalortzeko beharra dute.

Prestasunaz eta errespetoz eginbeharreko zentzuzko kontrolaHegazkina garraiobide delikatua da,non beste garraiobide askotan hainarriskutsuak ez diren gertaera batzukhondamendia sortu dezaketen.

Hortaz, ulergarria da abioietansartzen diren objetuen gaineko zain-keta zorrotza, are gehiago hegazki-nak gerra-armak edo hilkutxa erral-doiak bihurtu nahian horietanlehergailuak sartu nahi dituzten pert-

sonak daudela ohartarazten dutenseinale serioak daudenean.

Bestelako ondorien artean, 11-S-ko atentatuek hegaldi komertzialeta-ko segurtasunaz kexka handia sortuzuten, zeinek bidaiarien eta haien

ekipajeen gaineko kontrolaren area-gotze garrantzitsua ekarri zuen.Gorantza doan terrorismo yihadista-ren mehatxuak jagoletza horretanbeste aurrerapausu bat ematera era-man du Europar Batasuna.

Nazioarteko terrorismoa hegaldi zibiletan eskuko bagaian lehergailuak ezkutatzeko sistema berriak garatzen ari da

EBko aireportuek bidaiarien gailu elektronikoaketa elektrikoak aztertzen dituzte lehergailu bilaJoan den martxoaren 2an, hegazkin komertzialetan leher-gailu ezkutuen sarrera ekiditeko helburuarekin, EuroparBatasuneko aireportuetako kontrol guneetan bidaiariekberaiekin daramatzaten gailu elektronikoak eta elektrikoakaztertzera behartzen duen arau berri bat sartu zen indarre-an. Europar Batasuneko Batzarrak neurri hau bidezkotze-ko azaldu zuenaren arabera, nazioarteko terrorismoahegaldi komertzialetan bidaiarien eskuko ekipajean leher-gailuak ezkutatzeko sistema berriak garatzen ari da.EKA/OCUVek ikuskapen horiek bizkortasunez, prestasu-naz eta bidaiarien askatasuna eta pribatutasuna errespeta-tuz egitea espero du.


_______________________

11Sko atentatuek hegaldienbidaiarien eta haienbagaiaren gaineko

kontrolaren areagotzegarrantzitsua ekarri zuten

_______________________

_______________________

Gorantza duen terrorismoyihadistaren mehatxuakaireportuetan jagoletzazorroztea behartu du

_______________________

Eskuko bagaiandebekatutako objetuak• Su armak. Eta jaurtigaiak bota ditzakeen edozen arma mota edo gailu.

• Objetu zorrotzak edo ahodunak. Kalteak eragin ditzaketen punta zorroz-dun edo ertz ebakitzailedun objektuak: artaziak, kuterrak, afeitatzeko laba-nak...

• Zauri larriak eragiteko erabil daitezkeen tresnak. Mailuak, bihurkinak,kurrikak…

• Tresna sendoak. Makilak, bastoiak, beisboleko bateak, borrak…

• Substantzia leherkorrak eta sukoiak. Ehuneko 70 baino gehiagoko alko-hol graduazio bolumetrikoa duten edariak barne.

• Substantzia kimikoak eta substantzia toxikoak.

Fakturatutako ekipajeandebekatutako objetuak• Lehergailuak (detonagailuak, espoletak, granadak, minak eta lehergailuakbarne).

• Gasak (propanoa eta butanoa barne).

• Likido sukoiak (gasolina eta metanola barne).

• Solido sukoiak eta substantzia erreaktiboak (magnesioa, pizgailuak, suartifizioak eta bengalak barne).

• Oxidatzaileak eta peroxido organikoak (lixiba eta karrozeriak konpontze-ko produktuak barne).

• Substantzia toxiko edo infekziosoak (arratoi-pozoia eta kutsatutakoodola barne).

• Material erradiaktiboa (mediku edo merkataritza erabilerarako isotopoakbarne).

• Korrosiboak (merkurioa eta ibilgailuentzako bateriak barne).

• Erregaia izan duten ibilgailuen erregai-zirkuituko piezak.

Euskal Herriko KontsumitzaileenAntolakundeak zainketa hori zorroz-tea ulergarritzat jotzen du; baina, aldiberean, hegazkinetako bidaiariengailu elektriko eta elektronikoen gai-neko kontrola pertsonon pribatutasu-na eta duintasuna errespetatuz etabizkortasunezko eta prestasunezkoeran ere burutu behar dela uste du.

Europako Komisioak ez du zehaz-tu eskuko bagaian horrelako gailuakdaramatzaten bidaiari guztiei ikuska-pena egingo zaien edo (droga ekoiz-ten duten herrialdeetatik Europakoaireportuetara heltzen diren hegazki-nen bidaiariekin gertatzen den beza-la) nolabaiteko bereizketa bat egingoden kasu honetan. Edonola ere, zailaizango da lan horiek kontrol postue-tan bidaiariek eman beharreko den-bora ez luzatzea, edo hegaldietanatzerapenik ez sortzea.

Zentzu horretan, espainiar Estatu-ko aireportuen ardura duen enpresak


(AENA) instalazioak eta segurta-sun-pertsonala indartuko dituelaesan zuen, ikuskapenak “bidaiaria-rentzako erosotasunez eta bermeguztiekin” egiteko. Esaterako, azter-tu behar diren gailuak daramatzatenbidaiarien pribatutasuna babesteko,ondasunak gainontzekoen begibis-tan gera ez daitezen mahai bereziakipiniko direla aurreratu zuen AENAk.

Bidaiariok ere lagundu beharArazoak eta egoera desatseginakekiditeko, bidaiariok ere kontrol lanhorietan laguntzeko beharra dugu.

Horretarako, eskuko bagaian etafakturatzeko ekipajean zer eramandaitekeen eta zer ezin den eramanaurretik jakitea komenigarria daoso, eta horrekin ondo bete airepor-tuetako kontroletara heltzen gare-nean.

Informazio guzti hori hegaldienkontratuetan edo txartelen testuetanidatzita egoten da (erosi aurretik ira-kurri beharreko informazioa da betiere), baita hegazkin konpainienweborrietan eta AENAk duen webo-rrian ere. Irakur dezagun ba etajaramon egin diezaiogun.

Kabinan eraman daitezkeen likikoakBidaiariak lehergailu likidoen mehatxutikbabesteko asmoz, Europar Batasunak (EB)bidaiariek erkidegoko segurtasun kontrolakigarotzean eraman dezaketen likido edo ant-zeko loditasuna duten substantzia kantitateamugatzeko neurriak hartu ditu. Neurri horiekaplikatzeko, ondorengoak hartzen dira liki-dotzat:

• Ura, zopak, xarabeak.

• Kremak, oreak (hortzetako pasta barne), lozioaketa olioak.

• Perfumeak.

• Gelak, dutxako gela edo xanpua.

• Edukiontzi presurizatuetako edukiak; bizarra moz-teko aparra, desodoranteak barne.

• Aerosolak.

• Antzeko lodiera duen beste edozein substantzia.

100 ml arteko banakako ontzietan, poltsa baten barruan

• 100 ml edo gutxiagoko edukiera duten banakako ontzietan.

• Ontzia irekitze/ixte sistema eta 1 litroko edo gutxiagoko edukiera duen plastikozko poltsa garden baten barruan era-man beharko da (gutxi gorabehera 20 x 20 cm-koa).

• Bidaiari bakoitzak poltsa bakarra garraia dezake, haurrak barne.

• Poltsako edukiek ondo sartu beharko dute bertan eta poltsa guztiz itxi ahal izan beharko da.

• Aireportu bateko dendetan edo edozein aire konpainiaren aireontzi batean erositako likidoak (esaterako, edariak edoperfumeak), baldin eta homologatutako eta zigilatutako segurtasun poltsetan badaude eta poltsen barnean aireportu-ko edo aireontziko erosketa ordainagiria badago.

• Arrazoi medikoengatik edo dieta berezien beharragatik bidaian* erabili beharreko likidoei dagokienez (haurren jana-ria barne), komeni da errezeta medikoa edo bere egoera bereziaren frogagiria berarekin eramatea.

• Likidoak daramatzan poltsa Segurtasuneko kontrolean aurkeztu behar da gainontzeko eskuko bagaiaz aldenduta.

• Likidoak garraiatzeko muga hauek ez diote fakturatutako ekipajeari eragiten.

_______________________

Aireportura heldu aurretikbagaian eraman daitekeena

eta debekatuta dagoenajakin behar dugu

_______________________

_______________________

Arazoak eta egoeradesatseginak ekiditeko

bidaiariok ere laguntzekobehartuta gaude

_______________________


Dieta bereziak eta haurrentzako elikagaiak Eskuko ekipajean dieta berezien beharrarengatik, zeliakoen kasuan, adibidez, eta haurrenelikagaiak barne, bidaian zehar (joaneko hegaldia + egonaldia + itzultzeko hegaldia) era-biltzeko likidoak garraia daitezke.

• Hala eskatutakoan, bidaiariak elikagaien benetakotasuna erakutsi beharko du, eta segurtasunkontroletan bereizita aurkeztu beharko ditu.

• Ahal den neurrian, bidaiariak bere egoera bereziaren justifikazioa eramatea gomendatzen da.

Botikak Indarreko araudiak Europar Batasuneko edozein aireportutatik medikamentu solidoekinbidaiatzea baimentzen du, dagokien errezetarekin edo preskripzio medikoarekin baldinbadoaz. Kasu horretan, eskuko ekipajean eramatea gomendatzen da.

• Medikamentu likidoak eskuko ekipajean likidoak garraiatzeari buruzko debekuetatik salbuetsitadaude, betiere bidaian erabili beharrekoak badira (joaneko hegaldia + egonaldia + itzultzekohegaldia). Horretarako, medikazioa bereizita aurkeztu behar da segurtasun kontrolean, beste liki-doetarako behar den poltsa gardenetik kanpo.

• Kontrolgunean benetakotasun froga eska dakioke. Halaber, ahal den neurrian, bidaiariak erre-zeta medikoa edo bere egoera bereziaren frogagiria berarekin eraman dezala gomendatzen da.

• Beste tresna mediko batzuk eraman behar izanez gero (diabetikoentzako xiringak, neurgailuak,etab.), aurrez aire konpainiari jakinarazi behar diozu, eta hark jakinaraziko dizu zein den jarraitubeharreko prozedura.

• Europar Batasunetik kanpoko herrialde batera bidaiatuko baduzu, aire konpainiari medikamen-tuak sartzeko baldintzak zeintzuk diren galdetzea gomendatzen dizugu.

Etxeko animaliak Bidaian zehar bidaiariekin doazen etxe-abereak ekipajetzat har daitezke. Horretarakodagokion tarifa ordaindu beharko da, bidaiariak daukan eskubide frankizia kontuan hartugabe.

• Arau orokor gisa, etxeko animali hauek hegazkinaren sotoan fakturatuak eta kargatuak joanbeharko dute, eta zenbait aire konpainiatan lor daitezkeen ontzi edo edukiontzi batean kokatukodira.

• Ondo egokituak badaude, zenbait kasutan beren jabeekin bidaiatu dezakete bidaiarien kabi-nan, baldin eta bidaiaria aurreko baldintzez gain, hegaldiak irauten duen bitartean bera zaintzeazeta bere garraioaz arduratzen bada, ondoko bidaiariei trabarik egin gabe.

• Horretarako, aurretik galdetu diezaiokezun aire konpainiak aplikatutako edukiontzien gehienez-ko neurriak eta animalia bere edukiontzi edo kaiolan baimenduta dagoen gehienezko pisuarenbaldintzak errespetatu beharko dira.

• Kontuan izan aire konpainiek kabinan bidaiatzen duten etxeko-animalien kopurua mugatudezaketela eta beraien ezaugarri, usain txar, etab.-engatik beste bidaiariei edo tripulazioari trabaegiten badiete, ezeztatu egingo zaiela kabinan bidaiatzea.

• Komenigarria da erreserba egiterakoan edo txartela erosterakoan, bai aire konpainian baibidaia agentzian, ontzi barruan etxeko-animalia bat eramango duzula jakinaraztea eta beregarraiorako baldintza zehatzez informatzea (identifikazio paperak, txertaketa, mikrotxipa, etab.).

Txakur gidaria eta laguntzailea • Zure txakur gidariarekin edo txakur laguntzailearekin bidaiatu behar baduzu, txakurra kargugehigarririk gabe zurekin batera sar daiteke hegazkinean. Nahikoa da txakurrak beharrezko guz-tia izatea: muturrekoa, lepokoa eta uhala.

• Kabinan bidaiatzen badu, bidaiariaren ondoan joango da tripulazioak emandako tokian. Horre-tarako, komeni da gutxienez 48 orduko aurrerapenarekin aire konpainiari jakinaraztea.

• Dena den, Espainia ez den beste herrialde batera bidaiatzen baduzu, kontuan izan beharkodituzu laguntza txakurrei buruzko erregulazio nazionalak. Izan ere, erregulazio horiek laguntzatxakurrak sotoan joatera behartu ditzakete.

EKA/OCUV

ArabaVitoria-GasteizFrantzia, 21, 1. eskuma. 3. bulegoa945 283 [email protected]

GipuzkoaDonostiaPaseo de Los Fueros, 5. entresuelo, D bulegoa943 423 [email protected]

IrunFueros, 2. eskuma943 632 [email protected]

HondarribiaKasino Zaharra943 640 488

BizkaiaBilbaoPlaza Barria, 12, 1. ezkerra944 168 506 / 944 150 [email protected]

GetxoAmesti, 6, 1. 8. bulegoa944 912 [email protected]

______________________________

Komunikazioa944 150 [email protected]

EKA aldizkariakKontsumobidereneta Bizkaiko Foru

Aldundiarendiru-laguntzajasotzen du

P r e fe re n te a k e ta F a g o rre n e ta E ro s k ir e ... · k a s u a k ‘‘Ôo n a rp e n...

Documents

Transcript of P r e fe re n te a k e ta F a g o rre n e ta E ro s k ir e ... · k a s u a k ‘‘Ôo n a rp e n...