O clima da península ibérica
Transcript of O clima da península ibérica
O clima da Península Ibérica
I.- Factores e elementos do clima peninsular
1- Factores do clima: enténdese por tales aquelas variables que exercen unha influencia permanente e inalterable sobre o clima (latitu- de, situación, posición con respecto ás masas mariñas, re- levo, …)
Poden agruparse en dous grandes conxuntos:
a) factores xeográficos
b) factores termodinámicos.
2- Elementos do clima: son todos aqueles compoñentes observables e medi- bles da atmosfera (insolación, nebulosidade, humida- de, presión, temperatura …)
1- Factores:
1.1.- Xeográficos
1.2.- Termodinámicos
1.1.- Factores xeográficos:
a) Latitude
b) Situación relativa
c) Posición respecto ao mar
d) Relevo
a) Latitude: é un factor de 1ª orde na configuración climática de calquer terri- torio terrestre determina o nivel de radiación ao longo do ano e, sobre todo, a súa intensidade (canto máis proximos ao Ecuador, con maior perpendicularidade inciden os raios solares e, polo tanto maior é a intensidade dos mesmos sobre a superficie terrestre; canto máis ascendemos en latitude – canto máis nos alonxamos do Ecuador- menor é o ángulo de incidencia e, polo tanto, menor é a súa intensi- dade = “ quentan menos”)
A Península Ibérica está situada na zona temperada do hemis- ferio norte: isto determina a existencia de catro estacións ben marcadas.
As Illas Canarias, situadas nunha latitude subtropical (próximas Trópico de Cáncer) teñen un réxime de temperaturas máis cálido e menor contraste de estacións.
Latitude: configuración das zonas térmicas da Terra
Latitude: zonas térmicas da Terra
b) Situación:
* Península Ibérica sitúase:
entre dúas grandes masas - océano Atántico de auga de características térmicas diferentes - mar Mediterráneo
dous continentes - Europa
- África
- insularidade * Illas Canarias: determinado por - proximidade África
Encrucilladade masas deaire distintas
c) Influencia do mar: litoral: menor oscilación térmica e - determina dous grandes ámbitos maior grao de humidade interior: continentalización: a ampli- tude térmica aumenta e des- cende a humidade do aire
- na Península establece estreita orla de periferia litoral (zona costeira) = diferenzas climáticas aberta ao mar entre terras interiores: continentalidade
- moi importante en ambos arquipélagos.
- sistemas montañosos paralelos á costa = frean a influ- encia marítima (agás val do Guadalquivir) * disposición - posición oeste-leste da > dificulta entrada masas de maioría dos relevos aire do norte/sur montañosos > favorece entrada masas de aire do oeste - concas encerradas (Ebro, Douro) = precipitacións esca- sas/frecuentes néboas de estancamentod) relevo: - diminución da temperatura (0,5º/0,6º C cada 100 m de sión) = arrefriamento * altitude - efecto orográfico > precipitacións na vertente de bar- lovento/sequidade na de sota- vento > precipitacións “ocultas” (xeada) > precipitacións “horizontais”
- solleiros (solaina): maior insolación - hacia o sur * orientación - avesedo (umbría): menor insolación – hacia norte
Efecto orográfico 1 (foehn, chinoock)
Efecto orográfico 2
Conceptos: barlovento/sotaventosolleiro/avesedo(solana/umbría)
1.2.- Factores termodinámicos:
a) Circulación en altura: corriente en chorro
b) Circulación en superficie:
1) Centros de acción
2) Masas de aire
3) Frontes
- Circulación atmosférica:
* é a sucesión de masas de aire sobre o territorio; isto determina:
> os tipos de tempo atmosférico (tempo atmosférico: é o estado da atmosfera nun lugar e tempo concreto)
> o clima (é a sucesión de tipos de tempo sobre un lugar durante perío- dos longos; o seu estudo ao longo do tempo – series de trinta anos ou máis- permite a distinción de distintos dominios climáti- cos)
* rexida en altura pola corrente en chorro (jet stream)
en superficie por centros de acción
masas de aire
frontes
a) Circulación en altura: a corriente en chorro (jet stream)
- Características: * forte corrente de vento * estrutura tubular
* circula de oeste a leste
* sitúase a unha altura entre os 9 e os 11 Km (entre tropopausas tro- pical e polar)
- dirixe a circulación atmosférica na zona temperada
baixas presións temperadas quedan á esquerda da súa traxectoria separa altas presións tropicais quedan á dereita da súa traxectoria
É, polo tanto, responsable do tempo en superficie
na súa velocidade- variacións na súa ubicación estacional (= estacionalidade)
Jet stream 1
Fig. 1
Fig. 2
Fig. 3
Jet stream 2
Fig. 4
Fig. 5
Elevada velocidade: circulación zonal
Baixa velocidade: ondulacións
Crista ou dorsal= alta presión
Val ou valgada= baixa presión
A B
Jet stream 3
Fig. 7
Aire polar Aire cálidoFronte polar
1º.- variación de velocidade:
circulación rápida: (> 150 Km/h) - trazado zonal (oeste-leste) (Fig. 5) - suaves ondulacións (Fronte Polar en superficie: e a zona de contacto do aire cálido tropical e o aire frío polar) (Fig. 7)
velocidade lenta: describe profundas ondulacións > cristas ou dorsais (altas presións)
> vales ou valgadas (baixas presións)
se a velocidade é moi lenta, as ondulacións acentúanse: poden chegar a desprenderse do chorro principal e * bolsas de aire polar en altura poden penetrar hacia o sur
* bolsas de aire tropical poden penetrar hacia o norte
(embolsamento que pode ser perigoso = gota fría)
Crista ou dorsal= alta presión
Baixa velocidade: ondulacións
Val ou valgada= baixa presión
Elevada velocidade: circulación zonal
A B
2º.- desprazamento estacional en latitude:
- en inverno sitúase máis ó sur (aféctalle máis de cheo á Pen. Ibérica)
- no verán ascende en latitude (desprázase hacia o norte) incidindo, basicamente, no norte peninsular
(Fig. 6)
b) Circulación en superficie:
b.1.- centros de acción
b.2.- masas de aire
b.3- frontes
Rexen a circulación atmosférica en superficie
b.1.- Centros de acción
- son áreas de altas e baixas presións.
* é o peso do aire sobre unha unidade de superficie. - presión * mídese co barómetro en milibares (mb) ou en hectopascais (hPa) atmosférica * represéntase nos mapas do tempo mediante isoliñas denominadas isóbaras ( = liñas que unen puntos co mesmo rexistro de presión no momento da me- dida) * rexístranse nos mapas en intervalos de diferenza de 4 mb. (“van de 4 en 4”)
* considérase como presión media de referencia a nivel do mar o valor de 1013,5 mb, aínda que nos mapas do tempo adoita considerarse o valor de 1016 mb (valor superior = Alta Presión; valor inferior = Baixa Presión)
* superior a este valor: entramos nunha zona de alta presión ou ANTICICLÓN rodeada por zonas de presión máis baixa.
Os ventos circulan dende o centro hacia a periferia (o ai- re “sae” do núcleo do anticiclón hacia a periferia do mes- mo) pero non en liña recta, senón xirando no sentido das agullas do reloxo no hemisferio norte.
Soe traer tempo estable.
- 1016 mb
* inferior a este valor: entramos nunha zona de baixa presión, depresión,ciclón, ou BORRASCA, rodeada de zonas de presión máis alta.
Os ventos circulan dende a periferia ó centro (o aire entra” hacia o núcleo da baixa presión, onde os valores de presión son máis baixos) pero non en liña recta, senón xi- rando no sentido contrario ás agullas do reloxo no hemisferio norte.
Soe producir tempo inestable, chuvioso con frecuencia.
Anticiclóns e Borrascas 1
Nun anticiclón, o aire sae dende o seu centro hacia a periferia decribindo un
movemento “espiral” no mesmo sentido das agullas do reloxo no hemisferio norte
Nunha borrasca, o aire entra hacia o seu centro dende a periferia decribindo un
movemento “espiral” no sentido contrario ás agullas do reloxo no hemisferio norte
Anticiclóns e Borrascas 2
Anticiclóns e Borrascas 3
En ambos tipos de centros de acción, ao tempo que circula o aire horizon-talmente (é o vento) tamén experimenta movementos verticais, de descenso (nos anticiclóns) e de ascenso (na borrascas)
Anticiclóns e Borrascas 4
En superficie, a traxectoria dunha partícula que se atope no centro dunha alta presión sería aproximadamente a que se reflexa nesta ilustración.
A
B
Anticiclóns e Borrascas 5
Na vertical, o mevemento do aire sería:
> Nos anticiclóns o aire descende (movemento de subsidencia = descenso) e, ó chegar ao chan, “foxe” hacia a periferia (poderíamos dicir que no anticiclón hai “superavit” de aire, aire “de máis” que se dirixirá a “encher” as zonas de baixas presións) = diverxencia en superficie.
> Nas borrascas o aire ascende (movemento de ascendencia = ascenso), confluíndo aire de zonas de altas presións que veñen a “encher” o “déficit” de aire que ten esta área de baixas presións = converxencia en superficie
- anticiclón térmico: fórmase cando unha masa de aire se arrefría: o aire frío * centros de acción pesa máis, descende e xenera unha térmicos (por arrefria- alta presión) mento ou quentamento do aire) - baixa térmica: fórmase cando o aire se quenta (o aire quente pesa menos, elévase e xera unha baixa presión)
- Pola súa orixe, os centros de acción poden ser
* centros de acción > cristas anticiclóns dinámicos (fórmanse a partir das cristas e val- gadas da corrente en > valgadas borrascas chorro) (ver diap. 24)
- A. das Azores - A. Polares atlánticos * anticiclónicos - A. escandinavo
- A. térmico europeo
- Principais - A. peninsularcentros deacción (queactúan Sobrea Pen. Ib.) - B. de Islandia
- B. do Golfo de Xénova * depresionarios - B. térmicas norteafricanas
- B. peninsular
b.2.- Masas de aire
- Unha masa de aire é un enorme corpo de aire , de gran base (miles de km) e relativamente pouca altura que, por ter permanecido sobre unha determi-nada área = rexión manancial ou rexión fonte , adquiriu unha particulares condicións de temperatura e humidade que varían lenta e gradualmente no plano horizontal unha masa de aire non presenta cambios bruscos de tem- peratura ou de humidade na horizontal: cando isto ocorre é que xa se pasou a outra masa distinta.
- Orixe: adquiren as súas notablemente uniformes características de temperatura e humidade nas
áreas anticiclónicas.
- Interesante propiedade das mesmas é a de que conservan bastante ben as súas características meteorolóxicas cando se desprazan da súa rexión manan-cial: mistúranse pouco coas masas de aire veciñas, mantendo entre elas unhas superfi- cies de separación nítidas.
- Poden sufrir modificacións cando percorren grandes distancias:
b.3.- Frontes
- son superficies que separan dúas masas de aire de características distintas:polo tanto, a ambos os dous lados da liña de separación (fronte) prodúcese un cambio brusco das propiedades do aire (presión, temperatura, humidade)
- España: a fronte máis importante e que con máis frecuencia afecta á Pen. Ibérica é a fronte polar.
- a fronte polar ssepara masas de aire tropical e polar: as súas ondulacións orixinan borrascas de dúas frontes (fronte cálido e fronte frío) que provocan tempo inestable, vento e precipitacións.
2.- Factores do clima:
a) A Insolación e a nebulosidade
b) A temperatura do aire
c) A humidade, a néboa e o calixeiro
d) A presión e o vento
e) As precipitacións
f) A evaporación, a evapotranspiración e a aridez
2.a.- Insolación e nebulosidade
- Insolación: - cantidade de radiación solar recibida pola superficie terrestre.
- promedio España: > 2000 horas/ano (debido á súa latitude)
- contrastes * cornixa cantábrica: < 2000 h/ano * SL/Canarias: > 2000 h/ano
- Nebulosidade: - estado da atmosfera no que o ceo aparece cuberto (en maior ou menor grao) de nubes. - contraste: * cornixa cantábrica: área con maior nebulosidade. * val Guadalquivir+litoral sudatlántico península+certas áreas das Canarias: maior nº días despexados.
Mapa insolación media anual (horas/ano):
2.b.- Temperatura do aire
- é o grao de calor do aire.- mídese en graos centígrados (ºC)- aparello de medida: termómetro.- representación nos mapas: isotermas = liñas que unen os puntos con igual tª.
- España: notables diferenzas das tª medias por factores: * latitude (diminución das mesmas hacia o norte) * distancia ao mar (+ suaves no litoral, extrémanse * altura (por diminución da tª coa altitude) - aspectos importantes: * amplitude térmica anual - é a diferenza entre a tª media do mes máis cálido e a do mes máis frío. - España * máis baixas = Canarias/litoral (especialmente no norte) * máis altas = interior
* xeadas - prodúcense cando a tª do aire baixa de 0º C. - poden ser *de irradiación * de advección - en España * menor número = costa * maior número = submeseta norte + val do Ebro.
Mapa de amplitude térmica anual:
Mapa de isotermas de tª media anual de España:
Mapa de isotermas de tª media do mes de xaneiro:
Mapa de coropletas da tª media do mes de xaneiro:
Mapa de isotermas de tª media do mes de agosto:
Mapa de coropletas da tª media do mes de xullo:
Mapa de zona libre de xeadas tardías:
Mapa de distribución zonal de xeadas por nº de días:
Por curiosidade (ou non tanto):
Fixémonos nas capitais do interior peninsular!
2.c.- Humidade, néboa e calixeiro:
- Humidade: - cantidade de vapor de auga que contén. - depende de * proximidade de masas de auga (s/t o mar) * temperatura ( a humidade diminúe ao au- mentar a tª) - en España superan o 70% anual * costa * submeseta norte (con acusa- das variacións entre os máxi- mos invernais e os mínimos estivais)
- Néboa: - é a suspensión de diminutas gotas de auga na capa inferior da at- mósfera as cales limitan a visibilidade a menos de 1 Km - prodúcese cando o aire inferior da atmosfera se arrefría tanto que se produce a condensación de parte do vapor de auga que contén. - pode ser *de irradiación * de advección
Néboas de advección e de irradiación:
Néboa de advección sobre Benidorm
- Calixeiro - bruma seca que reduce a visibilidade, causada pola presenza de gran cantidade de finas partículas de po en suspensión nas capas baixas da atmosfera . - fórmase na España seca no verán, en situación anticiclónica: solos rese- cos con finas partículas desagregadas + forte quentamento do chan o que provoca fortes movementos ascendentes que elevan ditas partí- culas, manténdoas en suspensión.
Calixeiro no Campo de Criptana (Ciudad Real)
2.d.- A presión e o vento
a) Presión - depende das características das masas de aire que se sitúen so- bre a Península ao longo do ano. verán - as altas presións son características de inverno
primavera - as baixas presións son máis frecuentes en outono
altas pr. térmicas no inverno por - no interior soen aparecer arrefriamento do chan baixas pr. térmicas no verán por quencemento do chan
- Canarias: área de predominio de altas presións (subtropicais)
b) Vento - def.: movemento horizontal do aire en relación coa superficie terrestre.
- na Península, por latitude/posición dominan os ventos do oeste
- existen numerosos ventos rexionais
- Canarias: domina o alisio do Norleste
brisas mariñas - ventos alternantes locais: brisas de montaña
Principais ventos rexionais de España:
Tamén podemos utilizar este enlace:http://www.educaplus.org/play-269-Vientos-de-Espa%C3%B1a.html
Brisas costeiras e val-montaña:
Brisa costeira
Brisas val-montaña
Enlaces:
* Réxime de brisas litoral:http://www.youtube.com/watch?v=HnA9bWGIQPI
* réxime de ventos montaña – valle:http://www.youtube.com/watch?v=pNWGaKNFtlk
2.e.- As precipitacións
- def.: auga que cae á superficie terrestre procedente das nubes, tanto en for- ma líquida como sólida.
- instrumento de medida: pluviómetro.
- unidade(s) de medida: milímetros (mm) ou litros/metro cadrado.
- representación nos mapas: isohietas (= liñas que unen puntos coa mesma precipitación.
* orográficas- tipos (por causa) * convectivas * frontais (de fronte)
* volume anual modesto.
- caracterización precipitación en España - anual * gran variabilidade - estacional - espacial
* latitude * situación- factores determinantes * apertura ao mar * relevo
Número de días con precipitación 0,1 mm
2.f.- Evaporación, evapotranspiración e aridez
- Evaporación - def.: proceso polo que a auga líquida pasa a estado gasoso a temperatura ambiente.
- maior intensidade co incremento da temperatura, polo tan- * de norte a sur to, na Pen. Ib. aumentará * no verán * nas horas centrais do día
- Evapotranspiración - def.: perda de humidade da superficie terrestre debi-
da á insolación e á transpiración das plantas e do solo. * evapotranspiración real: é a que se produce realmente. - dous conceptos * evapotranspiración potencial: (ETP) é a evapotranspitación que se produciría en caso de
haber unha cantidade de au- ga suficiente.
- Aridez - def.: é a insuficiencia de auga no solo e na atmosfera.
precipitación - depende da relación polo que a aridez será tanto temperatura maior sexa a temperatura. maior canto menor sexa a precipitación.
- índices * aridez mensual: índice de Gaussen para 2 x Tª media ºC ≥ Total Precipitacións do mes (en mm)
cálculo cando é así, é un mes árido. da * aridez xeral: índice de De Martonne aridez Total precipitación anual (mm) , segundo o resultado Temperatura media anual (ºC) + 10 * húmidas > 30 establece zonas * semihúmidas 20-30 * semiáridas 10-20 * subdesértica ou esteparia 5-10 * desértica 0-5