ASTEKO ASMAKIZUNAberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA 883. ZENBAKIA ASTEAZKENA, 2020KO APIRILAREN 29A

Leporaino beterik eroan nindutenetxera, seko hutsik bota ninduten

edukiontzi berde batera.Zer den nork daki?

m a n t a n g o r r iErantzuna: Botila.

Asmakizunaren jatorria: ‘Nik papaita, zuk papaita (Igarkizunak, olerkizunak eta igarkilimak) Xabier Olaso (Pamiela).

Zaborra gainezka

m a n t a n g o r r i2 ASTEAZKENA, 2020KO APIRILAREN 29A berria

ZU ERE ARTiSTA Kaixo, MANTANGORRIkolagunok!Nola ari zarete pasatzen

berrogeialdia? Zer moduz

zabiltzate etxeko lanak

egiteko? Horrez gain, zer egiten

duzue etxean? Liburuak irakurri, kirola egin, mozorrotu, kozinatu?

Bidali zuen argazkiak MANTANGORRIn argitaratzeko!

Hauxe MANTANGORRI aldizkarian jartzea

nahi dut. June Langara Ezeiza.

Bidali zure gutunak helbide hauetara Helbide elektronikoa: mantangorri@berria.eus Egoitza nagusia: BERRIA. MANTANGORRI. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain.

Argitaratzailea: Euskal Editorea SM Lege Gordailua: SS-616/05 Zuzendaria: Martxelo Otamendi Koordinatzailea: Lander Muñagorri Garmendia

Egoitza: Martin Ugalde kultur parkea. Gudarien etorbidea, z/g. 20140 Andoain ISSN: 1699-728x

Orereta-Errenteriako Koldo Mitxelenako 1. mailako ikasle eta irakasleen izenean, animo, Euskal Herria, eta besarkada estu-estu bat!

Roly: Hauxe da nire jostailuen eta nire txokoberria. Batzuetan kanpin dendan ezkutatzen naiz,

inork ikusi ez nazan!

Xare: Etxean gauza asko egitenditugu, txotxongilo handiak esaterako.

Hau nire izurdea da, eta berarekin

jolasten dut!

Ana: Nire gelako txokoanegoten naiz margotzen;

koloretako margo asko

erabiltzen ditut!

Alen: Tarteka aurpegia

margotzen dut animalia basati

bilakatzeko.

Zorionak, Eki!! 5 urte. Ondo ondo pasa zureeguna, eta muxu handi bana etxeko guztion

partez. Elene, Maule, aitatxo eta amatxo.

Zorionak, Ekhi!Bost urte handi gure

mutiko jator eta

alaiak…

Muxu handi-handi bat

etxeko denen

partez. Maite zaitugu!

Kaixo,

MANTANGORRI,

Naroa Garin

naiz, eta

hemen

doakizue

koronabirusari

buruzko nire

marrazkia.

Ondo izan.

Kaixo! Malen naiz. Marrazki

bat egin dut nire etxea

irudikatzeko, erosten

dudanerako...

MUNDUARI ADI! ZABORRA

m a n t a n g o r r i 3berria ASTEAZKENA, 2020KO APIRILAREN 29A

Azken hamarkadetan, zaborra mundu osoko arazo bihurtuda, eta urtetik urtera handitzen ari da sortzen den zakarkopurua. Adituek diotenez, ezer aldatzen ez bada, 2050ean3.500 milioi ta zabor sortuko litzateke; hau da, gaur egunsortzen dena baino %70 gehiago.

2. ZABORRA, ARAZO

Plastiko asko iristen da kostara.

Irudian, Bombay (India). D. SOLANKI / EFE

Zaborrik gabekomundu batera

1.ZER DAZABORRA?Zerbait ekoitzi eta erabili ondorengeratzen den materialari deitzenzaio zaborra edo hondakina. Berehasierako balioa galdu ondorengeratzen den materiala da, eta be-rrerabili ezin denean bota egitenda.Eguneroko ohiko ekintzen ondo-

rioz sortzen da zakarra: platanoedo jogurt bat jandakoan, oparibat zabaldutakoan, edo goxoki batirekitakoan. Etxeetan sortzen denzaborrari hiri hondakina deitzenzaio. Enpresetako jardueraren era-ginez ere ere hondakin ugari sor-tzen da.

ADI DATUARI!

2.000 milioi2018an, mundu osoan 2.000milioi tona zabor sortu ziren,Munduko Banku Zentralarenarabera; hau da, hondakin ho-rrekin guztiarekin 800.000 ige-rileku olinpiko bete ahalko zi-ren. Munduko biztanle bakoi-tzak hiru tona zakar sortuzituen urte hartan.

( Hurrengo orrialdean jarraitzen du )

m a n t a n g o r r i4 ASTEAZKENA, 2020KO APIRILAREN 29A berria

MUNDUARI ADI!

Greenpeace taldeak plastikoaren

aurka egindako kanpaina bateko

irudia. Plastikoaren

gehiegizko erabileraren

inguruan

kontzientziatzeko

lan egiten ari dira.

PEDRO ARMESTRE / EFE

Zergatik sortzen da gero eta hondakin gehiago?Gero eta biztanle gehiago daudelakomunduan, herritar horiek gero etagehiago erosten dutelako, produktuhoriek lehenago hondatzen direlako,eta saldu nahi den produktu hori bil-tzeko plastiko edo kartoi gehiago era-biltzen delako.

Plastiko gehiagoIngurura begiratuz gero, plastikozkozenbat gauza ikus daitezke egunero-koan? Plastiko gehiago sortzen da,baina, beste produktu batzuek ez be-zala, denbora asko behar du desegi-teko. Plastikozko botila batek bos-tehun urte behar ditu desegiteko.Munduan sortzen den plastikoaren

%9 bakarrik birziklatzen da. Hau da, in-gurura begiratu, eta plastikozko ha-mar gauzetatik bakar bat bakarrik.

Plastikoa itsasora Plastiko asko arinak dira, eta horie-tako asko itsasora iristen dira jabetuere egin gabe. Urte bakar bateanitsaso eta ozeanoetara iristen denplastiko kopurua zenbatekoa denirudikatzeko, Eiffel dorreak duen pi-sua 1.200 aldiz biderkatu behakozen. Eta horrek guztiak itsasoko izakibizidunei eragiten die.

( Aurreko orrialdetik dator )

Zaborrik ez sortzeko modurik onena zaborrik ez sortzea da.Baina hondakinak sortuz gero, birziklatu egin daitezke, hau da,tratamendu baten ondoren beste zerbaitetarako erabilidaiteke. Edo zerbait erabili ondoren beste erabilera bat emandakioke. Zer jostailu egin daiteke zaborretaradoazen elementuekin? Eragin buruari, eta sortujostailu propioak!

3. ZER EGIN ZABORRIKEZ SORTZEKO?

BEIRAORGANIKOA

PLASTIKOA

PAPERA

ADI DATUARI!

710.000 km karratu

Itsasora iristen den plastiko kopuruaren ondorioz, OzeanoPazifikoan plastiko uharte bat sortu da. 710.000 kilometrokarratu inguru dituela kalkulatzen da; hau da, Turkiaren ta-mainako plastiko uharte bat dago itsasoaren erdian. Pentsa,Euskal Herria baino 39 aldiz handiagoa litzateke!

m a n t a n g o r r i 5berria ASTEAZKENA, 2020KO APIRILAREN 29A

ZABORRA

4. ZABORRA

EUSKAL HERRIAN

Mundu osoan bezala, Euskal Herrian ere zabor asko sortzenda, eta horiek tratatzeko modu ezberdinak daude.

Zer egiten dazaborrarekin?

Hondakinakbereiztekosistemak ezarri.Hondakinak bereiztekomodu ugari daude: koloreezberdinetako

edukiontziekin, edo atez atekosistemarekin. Azken kasu

horretan, herritarrek egun bakoitzeantokatzen den zabor mota atera

behar dute etxeko atarira, etabanan-banan biltzen dutezaborra. Atez atekosistemarekin,edukiontziekin bainogehiago birziklatzen da,hiru aldiz gehiago,batzuetan. Euskal Herrikohainbat herritan erabiltzendute atez ateko sistema.

Erraustegia.Erraustegietara eramaten da

birziklatu ez den zaborra, eta erreegiten da. Zaborraren bolumena

%80 txikitzen da, baina erretzehorren ondorioz gas toxikoakbotatzen dira atmosferara.Bizkaian erraustegi batdago martxan, etaGipuzkoan beste bateraikitzen ari dira.

Zabortegia.Birziklatzen ez den

hondakinak pilatzen direnguneak dira zabortegiak.

5. ZER GERTATU

DA ZALDIBARREN?2020ko otsailaren 6an, Zaldibarko (Bizkaia) Verter Recycling zaborte-gian luizi handi bat gertatu zen. AP-8 autobide gainera erori zen zabo-rra, eta hainbat orduz itxita egon zen. Hondamendi horretan, zaborte-gian lanean ari ziren bi langile desagertu ziren, eta oraindik ez dira ager-tu: Alberto Sololuze eta Joaquin Beltran.Zabortegia erori eta gutxira sute bat piztu zen, eta inguruko herrie-

tan ke kaltegarriak hedatu ziren. Herritarrei gomendatu zieten ez zeza-tela kirolik egin kalean.

Zergatik gertatu zen luizia?Enpresetako hondakinak pilatzen dituzte zabortegi honetan, eta urte-etan kontrolik gabe aritu ziren hondakinak bertara botatzen. Istripuagertatu baino lehen, lurzoruan arrakala batzuk topatu zituzten langile-ek, baina enpresaren arduradunek ez zuten jaramonik egin.

LUIS JAUREGIALTZO / FOKU

JONURBE

/ FOK

UMON

IKADELVALLE/ FOK

ULUISJAUREGIALTZO

/ FOK

U

m a n t a n g o r r i6 ASTEAZKENA, 2020KO APIRILAREN 29A berria

DENBORA-PASAK 2.Zer dagosobran?Peio zakarra bereiztenhasi da, baina badagolekuz kanpo dagoenzerbait. Ba aldakizu zeinden?

1. Koloreztatu.Zaborra nola bereiziirakasten ari da Iraia.Koloretako irudiaeredu gisa hartuta,margotu zuri-beltzekomarrazkia.

m a n t a n g o r r i 7berria ASTEAZKENA, 2020KO APIRILAREN 29A

Erantzunak: 2.- Botila. Beira da, eta gainerako guztiak hondakin organikoak dira.3.-Aitzol: 150 kilo, 180 kilo, 65 kilo, 70 kilo. Denetara 465 kilo batu ditu. Eider: 240 kilo, 120

kilo, 10 kilo, 150 kilo. Denetara 520 kilo batu ditu. Beraz, Eiderrek zakar gehiago jaso du.

Noelia Lorenzo PinoIDAZLEA

«Haurrekzaborrarenlanketa eginbehar dute»

Zabor uhartean girotutakoliburua Ane eta Moonenhirugarrena da. Anek besteamets bat izan du, etaoraingoan itsasora doa, ala?Hala da. Oraingoan, amak lamineninguruko ipuin bat irakurtzen dio-nean lokartuko da Ane, eta, ame-tsetan, ozeanoaren erdira joangoda Moon bere panpinarekin bate-ra. Bertan, Persi olagarroa ezagu-tuko dute, eta laguntza behar du-tela kontatuko die. Ozeano Pazifi-koan daukaten egoera tamalgarriazein den kontatuko die, han plasti-ko uharte erraldoiak baitauzkate.Itsas hondoan argia sartu dadingalarazten dute uharte horiek;bertako izakiak kutsatu, eta mi-gratzera behartzen dituzte.Esan daiteke orduan istoriotriste bat dela?Bai, baina itsasoko errealitatea erehalakoa da, tamalez.Zergatik erabaki duzu itsasokozaramari buruzko istorio batkontatzea?Garrantzitsua iruditzen zait hau-rrek ezagutu dezaten arazo hori,eta uste dut ezinbestekoa delatxikiak direnetik zakarraren ingu-ruko lanketa egitea. Ikasi behar du-te zer den birziklatzea, eta horrenharira istorioan bertan kontatzenda edukiontzi horian bota behardirela plastikoak. Ikasi behar dute,era berean, ez dela ezer bota be-har kalera, haizeak itsasora era-man baitezake hondakin hori, etaazkenean itsaslasterrek uhartehandi horretara eramaten dute.Saiatzen naiz hori kontatzen, bu-

ruan izan dezaten gaia, eta gogoanhartzeko. Izan ere, urte batzuenondoren agian pertsona hobeakizatea lortuko dugu, eta Lurra zain-tzera iritsi ahal izango gara.Ipuin hau irakurtzen dutenean,haurrek lasai egin ahal izango aldute lo?Bai noski! Haur batzuek oso gustu-ra irakurtzen dute, eta hori liburuaurkezpenetan ikusi izan dut. Hu-rrengo liburuetarako ideiak ereeman izan dizkidate!Ane eta Moonen beste ame-tsen bat egongo da orduan?Hurrengoa prestatzen ari zara?Bai, hainbat dauzkat idatzita, bai-na oraindik ilustratu gabe daude.Bat martxan dago, baina oraindikamaitu gabe.Eta zer kontatuko du Anerenhurrengo ametsak?Animaliak errespetatzeari buruzizango da. Matxinsalto bat azaldu-ko da Aneren balkoian, eta beldu-rra emango dio intsektu bat dela-ko. Orduan, bere amak esango diojanaria eman behar zaiola, eta ho-rrela ikasiko du apurka beste izakibizidunak errespetatzen. Ametsahorri buruzkoa izango da.

AZOKA LIBURUAd Izenburua: ‘Ane eta Moon zabor

uhartean’.

d Testua: Noelia Lorenzo Pino.

d Marrazkiak: Alicia Cebrian.

d Orrialde kopurua: 32 orrialde,

koloretan.

d Prezioa: 8 euro.

d Adina: 7-9 urte artean.

d Argitaratzailea: Erein.

13 edukiontzi 4 edukiontzi

AITZOL

5 edukiontzi 9 edukiontzi

8 edukiontzi 6 edukiontzi

2 edukiontzi 10 edukiontzi

EIDER

3. Buruari eragin. Aitzol etaEider zaborra biltzera joan dira. Zenbat edukiontzibete dituzten jakinda, gai bakoitzeko zenbat kilobatu dute? Nork jaso du zakar gehien?

Amets egitea eta abenturak bizi izatea orain eta betiezinbestekoa zaigulako, abesti eder honekin utzikozaituztet gaurkoan. Abestu, dantza egin eta izan pi-rata!

m a n t a n g o r r iberria

GAZTETXOEN ASTEKARIA ASTEAZKENA, 2020KO APIRILAREN 29A

Amets urdin baten nago gustora lo hartzean hasten baita niretzatitsasgora, itsasgora, itsasgora.

Amets urdin baten ozeanorasartu ta banoa uhinen erritmoraitsasora, itsasora, itsasora.

Zabaldu belak eta bogabandera beltza gora ta gora,olatu gainean joango gara izarretara.Baina nolatan sartu zara itsasontzian

[nire gelara,zurekin ez daukat beldurrik goazen

[mundu berrira.Baietz aurkitu baleak gaueko

[izarretaneta baietz aurkitu izarrak itsas

[hondoetan.Beldurrik gabe bizitzearen

[askatasuna da

pirata baten altxor handiena.Zabaldu belak eta bogabandera beltza gora ta gora,olatu gainean joango gara

[izarretara.

Bihotzean zabaldu dut nire [altxorren mapa

eta zure bila doa orain ametsen [pirata.

Beldurrik gabe bizitzearen [askatasuna da

pirata baten altxor handiena.Zabaldu belak eta bogabandera beltza gora ta gora,olatu gainean joango gara izarretara.Gauero sartu behar zara itsasontzian

[nire gelara,zurekin ez daukat beldurrik goazen

[mundu berrira.

Ane pirataIRRIEN LAGUNAK