nº 1 CURSO 2004-2005

22

LIMIAR

Aeste Labirinto que agora tes nas mans levoulle o seu tempo nacer. O mundo que en si é un centroeducativo absorbe tempo a esgalla, de maneira que non sempre resulta doado organizarse paradar xeito a proxectos coma este, quedando, moitas veces, niso: en proxectos soñados.

Labirinto foi idea tamén, claro. Durante moito tempo. E agora é, por fin, unha pequena criatura que deberáasentar a súa personalidade incorporando iniciativas que, desta vez, non tiveron nela o seu espazo. Aíndaque para moitos resulte chocante nos tempos de hoxe, nós apostamos pola vella tradición da prensa esco-lar, pola existencia de canles propias de comunicación que recollan a enerxía positiva das persoas queconstruímos cada día o complexo andar dun instituto.Non é esta a primeira experiencia deste tipo coa que conta o IES Chan do Monte. Si é novo o seu nometan vello, e si é decidida a intención de procurar asentar no tempo e no espazo este proxecto. No tempo,porque nace con vocación de longa vida; no espazo, porque quere ser parte do medio no que se sitúa eque, entre outras cousas, lle dá nome propio ao centro. Queremos andar dentro e fóra, levando e traendodo instituto ás casas información variada que a todos nos aporte coñecemento e provoque, tamén, un sor-riso, memoria, ideas.Convocamos os amigos de fóra, e algúns, moi xenerosos, comparten xa estas páxinas. O noso agradece-mento sempre, Francisco Carballo, Antonio de la Peña, por andar pola vida coa humildade dos grandes.Agradecidos igualmente, como non, aos compañeiros que contribúen co seu traballo a facer real opequeno foro que queren ser estas páxinas: polo voso labor de investigación, Ventura, Aquilino; polo tra-ballo na sombra dun feixe deles, especialmente de Juano, que hoxe é máis ca nunca corazón! Alumnadode onte, de hoxe...Así que, que vos preste e xa iremos falando. Mentres, aí van aquelas palabras de Castelao:“Non llepoñades chatas á obra mentres non se remata. O que pense que vai mal que traballe nela; hai sitio paratodos”

LIMIAR

LAB

IRIN

TON

º1

CU

RS

O20

04-2

005

CO

OR

DIN

AC

IÓN

: EN

LD

OIE

SC

HA

ND

OM

ON

TE(M

AR

ÍN)

DE

SE

ÑO

: JU

AN

OPA

STO

R

3

LABIRINTOAs nosas fotos

1ºESO

2ºESO

3ºESO

4

LABIRINTO

4ºESO

2ºBACH

COMERCIO

5

LABIRINTOCSX MARKETING

ASI

DAI

6

LABIRINTO

ESI

FRíO1

FRíO2

7

ACTIVIDADES 22004-005Aprender, no sentido de dar-recibir que os galegos lle damos á palabra,

debe complementarse con actividades que fomenten entre o alumnado a curiosi-dade polo coñecemento.

As que seguen son algunhas das levadas a cabo durante este curso.

Acampada nna SSerra dde GGredos ee VVal ddoXerte

Curso de vela

8

LABIRINTOAcampada nnas IIllas CCíes

Actuación ddo CCoro GGospel DDOXA

9

LABIRINTOConcerto deNadal

Concerto domes de abril

Viaxe fin decurso 4º ESO

10

Concurso IV centenario de “El Quijote”

ODepartamento deLingua Castelá eLiteratura conmemora

o IV CENTENARIO DE“EL QUIJOTE” realizandoun concurso-exposición aoredor desa obra capital da lite-ratura.

No Instituto hai colo-cados uns paneis cunha seriede láminas que representandiversos episodios da obra cer-vantina, tendo os alumnos querecoñecelos e contestar aunhas cuestións sobre a láminae a obra, así como averiguarquen son unha serie de perso-naxes.

LABIRINTO

Concurso de carteis

11

LABIRINTO

E tamén...

-Participamos na carreira popular do Diario de Pontevedra

-Visitamos:-Os muíños do Folón-Os museos didácticos da Coruña-O Parque Natural do complexo

dunar de Corrubedo-A fábrica de Citroën-Inditex-O SIMO-A potabilizadora de auga de Xeve

-Asistimos:-A representacións teatrais-A un concerto didáctico...

12

LABIRINTO

DEMAIN, DÈS L’AUBE...

Demain, dès l’aube, à l’heure où blanchit la campagne,Je partirai. Vois-tu, je sais que tu m’attends.

J’irai par la forêt, j’irai par la montagne.Je ne puis demeurer loin de toi plus longtemps.

Je marcherai les yeux fixés sur mes pensées,Sans rien voir au dehors, sans entendre aucun bruit,

Seul, inconnu, le dos courbé, les mains croisées,Triste, et le jour pour moi sera comme la nuit.

Je ne regarderai ni l’or du soir qui tombe,Ni les voiles au loin descendent vers Harfleur,

Et quand j’arriverai, je mettrai sur ta tombeUn bouquet de houx vert et de bruyère en fleur.

VICTOR HUGO (1802-1885)Les Contemplations

Le voleur m’a tout prisSauf la lune

Qui était à ma fenêtre.

LE MOINE RYÔKAN (1757-1831)Miyamori, 632

Concurso de tradución do francés ao galego:Texto de Víctor Hugo e tradución de Paula Cidrás 2ºBH

13

LABIRINTO

MAÑÁ, DESDE A ALBA...

Mañá, desde a alba, á hora na que branquexa o campo,Marcharei. Xa ves, sei que ti me esperas.

Irei polo bosque, irei pola montaña. Non podo permanecer lonxe de ti moito máis tempo.

Andarei cos ollos fixos nos meus pensamentos,Sen ver nada fóra, sen oír ningún ruído,

Só, descoñecido, o lombo curvado, as mans cruzadas,Triste, e o día para min será coma a noite.

Nin mirarei o ouro da tarde que cae Nin as velas ao lonxe descendendo cara a Harfleur,

E cando chegue poñerei sobre a túa tumbaUn ramo de acevo verde e de breixo en flor.

VICTOR HUGO (1802-1885)As Contemplacións

O ladrón levoume todoMenos a lúa

Que estaba na miña ventá.

O MONXE RYÔKAN (1757-1831)Miyamori, 632

14

LABIRINTO

O IES “Chan do Monte” celebrouos días 5, 6 e 7 de abril as xa tra-dicionais Xornadas de Historia deGalicia, que chegaban á súa oita-va edición.

Baixo o título de “EntreTebras: as Raíces de Galicia”,centráronse en tres núcleostemáticos. O primeiro pasourevista a un proxecto estrela daConsellería de Cultura: O PParqueArqueolóxico rupestre dde CCampoLameiro. José Manuel ReyGarcía, membro do equipo res-ponsábel do proxecto, foi o encar-gado de expoñer con detalle oque se trata de realizar.

A segunda charla tivocomo obxectivo difundir o coñe-cemento dun dos xacementosarqueolóxicos máis sobranceiros

do Morrazo: O mmonte ddo FFacho,en Donón, obxecto dunha campa-ña de escavacións. O directordesta actuación, o arqueológoXosé Suárez Otero, foi o relatorque lles transmitiu aos asistentesos datos máis relevantes.

Por último, os profesoresdo centro, Anne Haire eBuenaventura Aparicio, fixeron nasúa diserción un estudo compa-rativo das mitoloxías dde IIrlanda eeGalicia, poñendo de manifesto assúas afinidades e diferenzas.

Todas as conferencias-coloquio contaron co apoio dunamplo material audiovisual eforon seguidas con atención porparte do alumnado asistente.

VIII Xornadas de Historia de Galicia

CERTAME LITERARIOEN LINGUA GALEGA

Resultaron gañadoras da convocatoria deste ano:-Sara Rosales Piñeiro (3º ESO) na modalidade de prosa, que participou co rela-

to titulado Luz da noite.- Andrea Martínez Paz (CSX Comercial e Marketing), na modalidade de poesía

coa obra titulada El e mais eu.

FEIRA DO LIBRO

A finais de maio organizouse no instituto unha Feira do libro en galego, para aque se contou coa colaboración de distintas editoriais.

O éxito de público confirmou o interese desta actividade e a necesidade decomplementala o ano que vén con charlas e actuacións relacionadas coa nosa cultura.

15

LABIRINTOLABIRINTOEspiral: o nosoTaller de Teatro

Cando empezamos nonsabían o que lles espe-raba. Creo que tan só

buscaban algo novo.E por que esa acelerada

busca de algo novo? É unha pre-gunta difícil. Pero certo é que avida da nosa xente nova está tanfalta de horizontes que calqueracousa vale. Pode ser o teatro acousa nova, pero tamén podeser outra... E non sabemos ben oque é.

Estes sete mozos tiverona oportunidade de coñecer oTeatro e ter a tal experiencianova, por iso é tan doado sentirque o teu traballo serve paraalgo. Para que sete xoves saibanque non hai lugar no mundo máislibre que o Teatro, un espazo no

que todo cabe, no que todo éposíbel, e no que todo se cons-trúe en conxunto. Para moitospode parecer imposíbel conciliarliberdade con conxunto; a minparéceme que non, e a proba

queda ben visíbel en cada obrade Teatro que poidamos ver.

Pero aínda así non era

de abondo.Ver o desenvolvemen-

to das liberdades creativas de

cada un e tamén da súa integra-

ción e dedicación a un colectivo,

non nos chegaba. Había que

intentar estimular nestes rapaces

un compromiso coa súa lingua,

irmá maior da miña, piar da súa

historia e da súa cultura. Así aos

poucos, xurdiu “Os fillos da

memoria”, resultado final de

todas as nosas horas de traballo.

Para min, pouca cousa cando a

comparo coa alegría destes

rapaces ensaiando.

Zé Paredes (Director)

16

DÚAS IMAXESPA

REC

ER

EALI

DA

DE

VIR

TUA

L,PE

RO

ÉR

EALI

DA

DE

REA

L

17

Claro que estes somos nós e agora, mais habelos hainos tamén: hai alumnos queaínda se acordan do instituto e así nolo fan saber colaborando coa nosa revis-ta.Desde o recanto máis doce do noso Labirinto vai o noso agradecemento para

Mónica, EGF, Saleta, Paula, Yanira, Jeni, Oscar... PAU

LA

Hoxe Paula estudaBelas Artes enPontevedra.Aquí vai unha mos-

tra do seu bo facer.

GIACOMETTI DAMA DO ARMIÑO

18

LABIRINTO

PINTORA

AUGAS DO SILENCIO

PAU

LA

xADiario dunha artista...enproxectos@

?[...Cada maæÆ levÆntome pensandoque idea xurdirÆ na miæa mente hoxe. En Belas Artes, o d�a a d�a Ø as�. Vives

sumida na arte as 24 horas do d�a e...(encÆn-tame!Vou pola rœa e a miæa cabeza dÆ voltas:)sobre que vou enfocar o proxecto de escul-tura ? ou ¿que vou pintar no meu pr�ximocadro? Un recordo,un sentimento,un agari-mo... Toda inspiraci�n Ø l�cita.

Unha carreira universitaria Ø dura,Ø unreto persoal,pero se a tœa elecci�n foi a cor-recta, Ø un mundo por descubrir, por disfru-tar. O ambiente universitario Ø algo total-mente novo, Ø a s�ntese perfecta entre liber-dade,independencia e responsabilidade. AgoraØ o meu momento e estes anos de universi-dade tornarÆn Æ miæa vida e irÆn forxando omeu futuro.

Recordo ese d�a enque Hilda, a profesora deLat�n do ano pasado, medixo:@sinto non ter logradoque che resultase atractivo oLat�n,pero agardo que algœnd�a encontres algo que teencha para poder brillar�. Atopeino.

Paula Cabaleiro Ø estu-dante de 1” de Belas Artes.

19

LABIRINTO

¿Cara a onde vai o pasa-do? ¿Que foi daqueles seisanos? Son preguntas que xordencando un se atopa coa vellalibreta de Inglés, co caderno deXeografía ou co inmenso volumede Historia da Arte, pero,sobre todo, cando ergue a vistacara a Chan do Monte.

Tres anos despois dedeixar o instituto, o recordodaquela rutina estudantil perfi-la a sombra dunha nostalxia queaínda somos capaces de repri-mir. Non por moito máis. Fuxircara a adiante, afirmarse nunpresente erróneo e non miraratrás. Esas son hoxe as consig-nas. Porque se nos detemos, sevoltamos a vista atrás, todomuda. De súpeto retrocedemosno tempo e atopámonos cunhaimaxe que semellaba esquecida:a dun inseguro estudante de 12anos que timidamente entrapola porta de atrás dun hostilcentro de FP.

Ben é sabido que a idea-lización é un defecto do cere-bro que se produce cando somosincapaces de recordar con pre-cisión. Entón é cando xorde omito. E é que a memoria taménemprega a selección natural.Filtramos os bos momentos edesbotamos os malos. Todo oque nos amargaba a existenciacon 15 anos semella agorasuperfluo: a preocupación poloexame de inglés de Emilio, aque-la nota inxusta que me puxoCibrán ou a inmerecida expul-

EGF, prudente e calmo como é, e atinado, retrata desde Xornalismo a memoriadaqueles días...

sión da clase en Música. Aquilo,que o significaba todo para oestudante, é hoxe só unha meraanécdota que evoca máis unsorriso có rancor.

O instituto que nos

abriu as portas no 96 foisepechando dun ano a outro, atasemellar máis un cárcere ca uncentro de ensinanza. Pero den-tro sobrevivía un microcosmosno que nós dictabamos asregras, ou iso críamos. Porque aanarquía, a desorde que reinabana aula cando o profesor mar-chaba era unha confusión devoces que non soñaban. Aíndanon o precisaban para seguiradiante. Naqueles tempos ofuturo era só unha vaga noción,allea ao noso mundo. A respon-sabilidade, un concepto obtuso.

O tempo foi definindoas fases da nosa evolución.Pasaron os cursos e, aínda que a

nosa actitude de desafío aoprofesorado persistía, non eramáis ca un eco do pasado.Estabamos madurando, aíndaque non o queriamos recoñecer.Escollemos camiños, fixemos

eleccións, separámonos. ¿Peroque nos queda? A mesma torpecaligrafía, algún libro anotado,recordos que o tempo difuminae nomes que se confunden eperden o rostro. Só queda unhacerteza: a de que as grandesleccións xa as aprendemos. Nonaquelas que viñan indicadas noslibros de texto, senón as que seaprendían nos corredores, nosrecreos, nalgunha conversa cunprofesor... Referímonos a cou-sas coma a solidariedade, ocompañeirismo, a lealdade. Esesvalores que non se avaliaban de0 a 10 pero que o son todo. Noinstituto e na vida.

O presente do pasado

E.C.G

20

LABIRINTOTamén desde Xornalismo chega a memoria serena e lúcida de Mónica Tilves

NOSCE ET IPSUMMónica Tilves González

¿ A có rd a s t e de m i n ? P a s e i s e i s a n o s e n t r e a s t ú a s p a r ede s , c om a t a n t o so u t r o s , e h a i x a t r e s q u e n o n n o s v emo s . So n a q ue l a r a p a z a mo r e n a q u e s es e n t a b a n a ú l t i m a f i l a , c o o l l o s e sp r e i t o s , a g a r d a ndo a v e r o q u e me o f r e c í a s .E s c ép t i c a , m edoñe n t a , i n t r i g a d a . N o n me de f r a ud a c he s . Os i n i m i g o s e r a nd u r o s . Po u co s a po s t a b a n po r t i . De pe r i g o so a v u l g a r , c a l i f i c á r o n t e de t od a sa s m a n e i r a s . Os i n i m i g o s e r a n d u r o s , s i , p e r o c o No nn s c ho l a e s ed v i t a ed i c i mmuu s ( “ N o n a p r e ndemo s p a r a a e s co l a , s e nó n p a r a a v i d a ” ) d e r r o t á mo l o s at odos .

A o p r i n c i p i o s e n t í a me c omo a c ob a i a d e S k i n e r . N ó s , q u e n o n l e v -a n t a b amo s m á i s d e me t r o e med i o do c h a n , f o r a mo s o s e l i x i d o s . . . Os p r i m e i r o se n c u r s a r a q u i l o q u e a l g u é n de u e n c h am a r E SO . N u n c a i a mo s s e r o s m a i o r e sd a e s co l a . A E XB x a n o n e x i s t í a e c o a c l a s e de o i t a v o e s v a e cé r a s e u n h a me t aq ue a mo i t o s n o s q u i t a b a o s o no : a e x c u r s i ó n de f i n d e c u r s o . Pe r o n i n g u é n ,s a l v o n ó s , pod í a p r e s um i r d e i n a u g u r a r o e xpe r i m e n t o . I s o e r a mo i t o me l l o r ,a l g o a s í c omo i r d e m i s i ó n a o e sp a zo . T r a n g a l l a d a s de n e no s , p e r o ¡ q u e c h evo u c o n t a r a t i ! A í n d a r eb umb i a n a m i ñ a c abe z a a c a n c i o n c i ñ a q u e me de vo l v e uá r e a l i d ade . ¡¡ P e zq uue ñ i nn e s , nn o g r a c i a s ! H a y q uu e de j a r l o s c r e c e r . Con e s t eg r i t o d e g u e r r a d é r o n no s a b e n v i d a n o r e c i n t o e s co l a r d e C h a n do Mo n t e , a t ae n t ó n c o t o v ed ado a m e no r e s de v i n t e t a n t o s . Ou t o no do ’ 9 7 . A c a n c i ó n n o n

MÓ

NIC

A

21

LABIRINTO

í a d e se n c am i ñ ad a .

A p r e nd í n e n q u e c oo rde n ad a s do m ap a q ued ab a Ru a nd a e q u e n e s ep a í s o s h u t u s a n i q u i l a b a n c o n x é l i d o r a n co r a o s s e u s v e c i ñ o s t u t s i s , p e r ot amé n a r e f l e x i o n a r s ob r e a s c a u s a s q u e de se n c ade a n t a l e s d a n z a s do s h o -r r o r e s ; d e i x e i me a r r a s t r a r c ad a v e z m á i s po r u n t i p o de l e c t u r a a t a e n t ó n r e -l e g ad a a s e g u ndo p l a n o , a do s x o r n a i s ; e s t u de i o t em a r i o d a Gue r r a C i v i lp o l o s a p u n t e s de H i s t o r i a e c o n t r a r r e s t e i v e r s i ó n s c o a s t e s t em u ñ a s do s me u sa v ó s , do s me u s p a i s . . . Re co rdo o s s o r r i s o s de F i n a , d e Am a l i a e d e E u g e n i ac a ndo me me t í n n a s s ú a s c a s a s p a r a f a l a r d e t empo s p a s ado s , do s s e u s t r a b a -l l o s n o c ampo , d a s s ú a s v i d a s , q u e s o n a s n o s a s . ¿Que n d i x o q ue t odo e s t a -b a n o s l i b r o s ? A m i n n o me u i n s t i t u t o e n s i n á r o nme a v e r o m u ndo c o n o u t r o so l l o s . LL a l i b e r t a d s i q uu i e r e s s e r á t uu y a , J . A . Go y t i s o l o “ d i x i t ” . T i v e n s o r t e c o sme u s p r o f e so r e s . E l e s b e n s a b í a n q u e e s e e r a o me l l o r p l a n o de e s t u do s .

P a r o u n momen t o . Pe c ho c o n f o r z a a s p á l p eb r a s . Pe n so n o q ue h a d ev i r e n o n s e i c a r a a o nde me l e v a r á o v e n t o . Só s e i d e o nde v e ño . B a l i c e i ome u p u n t o de p a r t i d a c o n r e co rdo s de se s a n o s . 1 º B , 2 º B , 3 ºD , 4 ºC e oB a c h a r e l a t o . L a t í n , A r t e , F i l o s o f í a , L i t e r a t u r a , F r a n c é s . . . c l a r a e l e c c i ó n : L e t r a s .Os r o s t r o s do s me u s c omp a ñe i r o s , o s m e u s a m i g o s . ¡Que po uq u i ñ o s r e s i s t i m o sao t e u c a r ó n a t a o f i n a l ! Pe r o . . . ¡ q u e be n o p a s amo s x u n t o s ! E r a mo s a “ e l i t e ” ,x a s a be s do q ue c h e f a l o , x a s a be s q ue n n o l o r epe t í a c a d a d í a . N o s ce t ei p s uumm ¸ “Coñé ce t e a t i m e smo ” , N o s ce t e i p s uumm . C h a n do Mo n t e , ¿ a g o r a a c ó r -d a s t e de m i n ? E u n o n t e e sq ue ce r e i .

MÓ

NIC

A

22

LABIRINTO

Afacultade de Ciencias da Educación, adicada á formación dos futuros mestres, conta con moitosex-alumnos do IES Chan do Monte distribuídos nas diversas especialidades impartidas nesta fac-

ultade xa que escolleron a docencia como futura profesión.

Supoño que vos estaredes preguntando como é a vida dun universitario e mais se se trata deex-alumnado deste centro.

A nivel persoal supuxo un cambio notorio tanto na nosa experiencia como estudantes como nanosa vida, comezando pola relación entre os alumnos (xa que as clases son moi numerosas e iso impi-de ter trato con todos os compañeiros) e rematando polo trato dos profesores con estes que é moidiferente ao trato recibido no instituto (pois aquí a situación persoal de cada alumno carece de impor-tancia).

Nesta nova etapa ti es o único responsábel da túa propia formación, ti escolles se acudir ounon ás clases e se presentarte ou non aos exames.

Con respecto ás esixencias do currículo acádase unha formación moito máis centrada nomundo laboral que a base impartida no instituto, aínda que sen descoidala.

A vida no campus esixe esforzo pero tamén proporciona “pequenas” recompensas; por un lado,as famosas festas universitarias e por outro, o máis importante, aquelas que proveñen da sa-tisfac-ción persoal que xorde dos logros obtidos.

Tres compañeiros do ano pasadodecidiron estudar maxisterio. Estudarpara aprender.

OSCAR,Y

ANIRAEJENIFER

23

LABIRINTOSALE

TA

Saleta, enfermeira xa, volve no tempo aChan do Monte.

Chan do Monte. Bos momentos e historias paraaprender.

Agora, noutro lugar, está soando Bob Dylan defondo e recordas...

Recordo e penso que noutro lugar non teríapasado o mesmo, nen coa mesma xente;risas, amigos, aprender a ser, a vivir... por iso segue aí, no recordo.

Porque hai lugares que non se esquecen.

24

A nosa historia:

I – Introdución

Un dos feitos que máis lleschama a atención aos estudo-sos dos nosos petroglifos é a

escasísima tradición oral que suscitaronentre os nosos labregos, sobre todo seo comparamos co amplo repertoriode lendas que tomaron como referen-tes a mámoas e castros.

II – A interpretación dos gravados.

Explicar este fenómeno non édoado, aínda que cremos que pode-mos expoñer unha serie de hipótesescun certo grao de verosimilitude.

Os castros estimularon forte-mente o imaxinario popular porque asestruturas poboacionais, claramentevisibles, que forneceron unha conside-rable cantidade de materiais - cerámi-cos, pétreos e metálicos - ao laborar aterra. Con esta base non era difícil

crear un extenso conxunto de relatosmíticos e lendarios.

Algo semellante –aínda que amenor escala– aconteceu coas mámo-as ou túmulos megalíticos. Estesmonumentos son, tamén, perceptiblesna paisaxe, e ao seren relacionadoscon elementos habitacionais –casas demíticos poboadores- ou funerarios,atinxiron un lugar na cosmovisión doscampesiños. Nos esquezamos aimportancia que concede o galego ámorte.

Cos petroglifos non ocorreu omesmo. É indubidable que os gravadosmáis “espectaculares” tiveron, porforza, que ser vistos polos labregos,nun tempo no que o monte baixo -rozado intensamente para a cama dogando- acadaba unha grande exten-sión. O pastoreo de vacas, ovellas ecabras era unha actividade que ocupa-ba unha boa parte do tempo dosmembros dunha familia – mesmo derapaces - , e, por esa razón, o monteera visitado con regularidade. E sendomoito menor a cuberta forestal – hoxeos eucaliptos tápano todo- as inscultu-ras serían moito máis visibles.

Viron, pois, as figuras, mais igno-ráronas. ¿Por que? Imos a dar unhaserie de razóns:

1 – Os gravados menos nítidose pouco figurativos – sobre todo ascoviñas ou cazoletas – foron atribuídosa acción dos axentes atmosféricos (erosión, choiva, etc ), é dicir, a causasnaturais. Isto témolo comprobado.

A “ LECTURA “ POPULAR DOS GRAVADOS RUPESTRES GALEGOS

Buenaventura Aparicio Casado ( IES “Chan do Monte”, Marín ).

25

2 – O alto grao de abstraccióndalgunhas figuras. Os círculos conradios, os reticulados, etc. non lles“dicían” nada. Se na actualidade, paraos mesmos arqueólogos moitos moti-vos resultan inintelixibles, imaxinemosas dificultades para os campesiños.Miraron os gravados, non entenderona súa linguaxe e pasaron olimpicamen-te deles.

3 – O non lle dar maior impor-tancia puido obedecer, nalgúns casos,ao feito de consideralos obra de xenteque, nun tempo e estando no monte,se entretivo facendo esas figuras sensentido, por aburrimento. É dicir, serí-an un produto da súa mesma socieda-de. Nada especial, puro pasatempo.

4 – Por outra parte, ao serenobras sen significado aparente, senmaior “mérito” –no sentido que dan oslabregos a esta verba- , e, en suma, aonon poder relacionalas con algo trans-cendente, non foron quen de estimu-lar a imaxinación precisa para a elabo-ración dos relatos míticos. Neste casoa reacción dos paisanos é comparableá que temos os urbanitas cando mira-mos unha parede pintada ou debuxadacon graffitis inintelixibles . Pasamos,miramos, encollémonos de ombreirose proseguimos, indeferentes, o nosocamiño, sen preguntármonos quéposible mensaxe agacharían aquelessignos.

A tardía asociación dalgunhasestacións rupestres co folclore de“mouros e tesouros” é un simple con-taxio. Cando os campesiños repararon

en que a xente culta –estudosos earqueólogos- fixaban a súa atenciónnos gravados, atribuíndoos a temposantigos, entón reaccionaron, incluíndo-os eles no eido que para este mesterteñen disposto, un eido ou parcelamítica: “o tempo dos mouros”. E nonpodendo ser outra cousa, pasaron a seinterpretar como “sinais de tesouros”dos citados mouros, e asunto arranxa-do.

Recentemente (2004) foi publi-cado un catálogo dos petroglifos deOurense que vén corroborar o quelevamos dito. Dun total de 154 esta-cións rupestres reseñadas, soamente 5aportan algún dato folclórico, incidindonos temas xa coñecidos: sinais dosmouros para se comunicaren entreeles e marcas ou pegadas do burro desanta Mariña –aquí inflúe a lenda destasanta– ou do cabalo de Santiago.

III – Folclore dos petroglifos de Marín.

En Marín é sintomático que osemblemáticos gravados de Mogor, coseu famoso labirinto incluído, carezande folclore. En todo o concello a únicalenda fai alusión a unha rocha xa des-aparecida, a Pedra dos Namorados, naque supostamente había unha figuraserpentiforme. Esta pedra, segundo atradición, tiña a virtude de tornar férti-les as parellas estériles.

PARA SABER MÁIS:

PEÑA SANTOS, Antonio de la (1999): Os petroglifos galegos, A Nosa Terra,Vigo ( Fácil de ler e entender ).

PEÑA SANTOS, Antonio de la e REYGARCÏA, José Manuel (200l):Petroglifos de Galicia, Vía LácteaEditorial, A Coruña (Para afondarmáis).

APARICIO CASADO, Buenaventura(2002), A sociedade campesiña namitoloxía popular galega, Universidadede Santiago de Compostela, Bibliotecade Divulgación, Serie Galicia nº 27.(Achegamento á interpretación popu-lar dos petroglifos, mámoas e castros ).

LABIRINTO

26

LABIRINTOLABIRINTO

Situémonos hai máis oumenos cinco mil anos.Por aquel entón, as

comunidades campesiñas asentadas nacomarca das Rías Baixas andaban a darmostras de teren entrado nun procesode fondos cambios na súa organizaciónsocioeconómica, uns cambios que sebaseaban nun considerábel pulo dacomplexidade e na acentuación dadesigualdade social. As mudanzas neseestado de cousas iranse producindo aolongo do III milenio a C, en paralelo áintrodución no mercado dos primeirosartefactos de metal -cobre, ouro eprata-, á presencia de novidades nosutensilios de uso doméstico -cerámicasdas variedades campaniformes e dotipo Penha-, e, sobre todo, a un noto-rio crecemento económico e demo-gráfico e á primeira gran apertura des-tas terras cara ao exterior, ás fisterrasatlánticas, no que se ten definido comaunha especie de ensaio xeral de con-tactos marítimos do que chegaría a ser,varios séculos máis adiante, a “comuni-dade cultural atlántica”.

O dinamismo desta situaciónsocioeconómica e demográfica, suma-do ás moi favorábeis condicións natu-rais e culturais das Rías Baixas, teríanxogado xa dende entón un papel clavede cara á chegada e adaptación dunhachea de novidades de filiación exterior.E da incidencia deste proceso de des-enrolo social e económico nas terrasda comarca son ben indicativos, porunha banda, certos achados soltos querevelan a presencia no lugar de asenta-mentos humanos do momento quenos ocupa, e por outra e de xeito prin-cipal, os numerosos e espectacularescomplexos de gravados rupestres oupetroglifos.

Fenómeno peculiar e poucomenos que exclusivo da comarca dasRías Baixas, os gravados rupestres

constitúen por si mesmos para Galiciao máis importante legado patrimonialdos tempos antigos, tanto pola súaespectacularidade como pola súa esté-tica, pola súa condición “artística” e,sobre todo, polas súas compoñentesde tipo cultural.

O municipio de Marín estáemprazado de cheo na zona medularda área de distribución da arte rupestregalaica; de feito, a pouco máis oumenos vinte kilómetros podemos ato-par o que se entende como núcleoprincipal do fenómeno: as terras deCampo Lameiro e Cotobade corres-pondentes ao val do Lérez. E a unhadistancia semellante está a extraordina-ria estación de arte rupestre de Tourónen Pontecaldelas. Lóxico é, por tanto,que poidamos observar por aquí mos-tras de enorme interese non só dendeo punto de vista numérico senóntamén no tocante á calidade xeral.Pero vaiamos por partes.

Marín e os gravados rupes-tres galaicos forman un todo indivisíbeldende que a fins do século XIX os

membros da Sociedad Arqueológicade Pontevedra foron quen de identifi-car e dar a coñecer a existencia destefoco de arte prehistórica. Varios petro-glifos de Marín formaron parte do lotede debuxos de Enrique CampoSobrino que foi exhibido enCompostela na Exposición Rexional deGalicia do 1909 e mostrado en 1910na Real Academia da Historia nun actoque tivo como consecuencia inmediataa aceptación definitiva polo mundocientífico da arte rupestre galaica. Porcerto, que grazas a estes debuxos deE. Campo para a SociedadArqueológica de Pontevedra sabemosdun fermoso petroglifo con figuras decervos que existía no lugar deTeixugueira en Mogor e que hoxepode darse por desaparecido.

Con posterioridade á activi-dade da Sociedad Arqueológica, cóm-pre que salientemos o paso por Marínde Carlos Paratcha Vázquez, aquelmestre desinteresado e de labor tanfecundo, aquel home bo, que nas súasprospeccións logrou descubrir e dar acoñecer a maior parte das estacións

MARÍN, NO EPICENTRO DA ARTE RUPESTRE GALAICAAntonio de la Peña Santos

Conservador de Fondos Arqueolóxicos do Museo de PontevedraPremio “Cidade de Pontevedra” 2005

LABIRINTOLABIRINTOrupestres que hoxe fan de Marín unterritorio clave neste fenómeno.

Unhas estacións de arterupestre que festonean o territoriomarinense e manifestan unha clara ten-dencia a emprazarse nas vertentesoccidentais das serras, a media altura,nos outeiros rochosos típicos da paisa-xe granítica das Rías Baixas. Así atopa-mos a temática máis frecuente dospetroglifos galaicos, a xeométrica -pun-tos, círculos concéntricos, espirais…-,espallada por todo o territorio e for-mando conxuntos de certa espectacu-laridade en Pornedo, Champás,Cachada Grande, Godalleira, Monte,A Subidá, O Cadro, Pedrouzos…Unhas corenta rochas están cataloga-das a día de hoxe con figuras de tipoxeométrico.

Menores en número, perose cadra máis interesantes pola infor-mación que proporcionan, son asrochas con figuras máis concretas. Así,varias representacións de cervos enChampás, Cachada Grande, Monte eno desaparecido de Teixugueira falando enorme valor simbólico do cervopara as comunidades campesiñas auto-ras dos petroglifos; pola súa parte, asrepresentacións de espadas de cobredos petroglifos de Pornedo e dePedrouzos hai que entendelas baixo oprisma do valor económico e simbóli-co de que gozaban as primeiras armasde metal. Por certo, que grazas preci-samente á presenza deste tipo de armano repertorio rupestre galaico pode-mos saber con certa seguridade a data

na que foron gravadas as pedras, xaque é o único elemento que nos pro-porciona unha cronoloxía precisa; nonesquezamos que a maior parte datemática dos nosos petroglifos -puntos,círculos, espirais, cervos, cabalos…-carecen por si mesma de valor comoreferente temporal. Se sabemos que anosa arte rupestre foi gravada nos tem-pos da introdución da primeira meta-lurxia aló polo terceiro milenio aC, éporque as armas que aparecen grava-das son de modelos dese período. Ninmáis, nin menos.

Precisamente por iso, por ter

unha cronoloxía tan alta, son tantomáis interesantes as famosísimas figurasde labirintos gravadas sobre dúasrochas do complexo de Monte a carónda praia de Mogor, sen lugar a dúbidasos petroglifos galaicos máis famosos evisitados e a razón primordial de queMarín figure nos mellores libros dePrehistoria.

Os labirintos de Mogor sonfiguras de deseño moi complexo queveremos desenvolverse polo ámbitodo Mediterráneo durante a PrehistoriaRecente, e con posterioridade nostempos do imperio romano. Andandoo tempo, a iconografía do labirinto deMogor espallaríase por todo o mundo.Agora ben, o que máis nos interesaaquí é que, hoxe por hoxe, as manifes-

tacións máis antigas deste tema corres-ponden aos gravados nos petroglifosgalegos: os dous de Mogor e tres máislocalizados nas terras de Meis, Oia e ORosal. Sorprendente, pois non esta-mos afeitos a que tal cousa poida suce-der. Pero hoxe é o que hai, sen entrar-mos no conflitivo tema da simboloxíaparticular dun motivo tan complexo etan codificado como é o que estamosa tratar.

Porque, falando en termosxerais, o significado final da arte rupes-tre galaica é difícil de definir, por moi-tos intentos que fagamos por achegar-

nos á mentalidade da sociedade quepasou o traballo de gravar un reperto-rio figurativo tan concreto e específiconos duros penedos de granito das RíasBaixas. Sen dúbida estamos ante unhamanifestación de fortísimo contidoritual e simbólico. A reiteración dostemas iconográficos non deixa lugar aoazar nin á improvisación. O feito deque se optase polo gravado fronte aoutros xeitos menos laboriosos comopodería ser por exemplo a pintura, faladunha inversión de tempo e de traba-llo con vistas á permanencia. En suma,a complexidade da temática apunta aun considerábel desenvolvementointelectual da sociedade responsábeldos gravados: eles eran quen de inter-pretar o simbolismo das figuras queplasmaban nas pedras; a nós, fáltanos o

27

28

LABIRINTO

“libro de claves” para poder facelo.Pero, sabendo o anterior, caemos naconta de que non estamos na presen-za de obras producidas por “pastoresociosos” -como se chegou a dicir-senón de algo moitísimo máis fondo etranscendente.

Porque, por riba dos seusvalores estéticos cada vez máis reco-ñecidos, da súa condición de sinal de

identidade do galego, se cadra o máisimportante é a información que forne-cen os gravados rupestres verbo daorganización social e do desenvolve-mento intelectual das comunidadescampesinas que os produciron, desascomunidades que, segundo parece, osempregaron como elemento propa-gandístico e lexitimador desa nova emáis complexa orde social que carac-terizou os tempos de dinamismo e de

apertura ao exterior coincidentes coaintrodución da metalurxia nestasterras. Sexa como for, ben polas súascaracterísticas intrínsecas, ben pola súaespectacularidade e gran atractivovisual, o caso é que os gravados rupes-tres son un fito fundamental de cara áxestión do Patrimonio Cultural deGalicia, e por iso causa un enormedesacougo e non pouca indignacióncomprobar o seu grao actual de aban-dono e o seu calamitoso estado deconservación.

29

LABIRINTO

Todos vemos labirintos. Cada uncos seus ollos recrea o seu ima-xinario aínda que sexa un só na

xeometría. A súa historia é universal,enredada, mitolóxica, transcendental.Aínda que historicamente tivese unhautilización fúnebre (como sepulcro dedifícil acceso) ou un alcance ritual(como maraña simbólica de culto), asúa fascinación actual vese na adapta-ción do mesmo polos medios decomunicación, polos xogos de ordena-dor, programas televisivos, películasembrolladas, encrucillados, títulos lite-rarios. Son ferramentas fantásticas, demisterio, de auténtica maxia quepoden confrontar a conciencia analítica/ racional cos nosos niveis de concien-cia intuitiva / espiritual.

Aínda que o primeiro labirinto que seasoma á Historia é exipcio, o máiscoñecido é o cretense, creado poloarquitecto Dédalo por encargo do reiMinos no pazo de Knossos. Segundoos mitos gregos, Minos, rei de Creta,pedíralle a Posidón, deus do Mar, quese lle dese algo para ofrecerlles aosdeuses. Envíalle un touro branco queMinos non sacrifica e do que Pasifae,súa dona, se namora. Froito desaunión antinatural é o Minotauro, unmonstro metade home e metadetouro. Era unha besta indomábel, epara encerrala Dédalo constrúe o labi-rinto, cheo de rúas estreitas, de esqui-nas de tebras e sen saída; se alguénfose imprudente como pasear pololabirinto, atoparíase co Minotauro, omonstro da escuridade, que será, final-mente, apuñalado polas costas poloheroe grego Teseo. Para evitar un finaltráxico, unha morte inevitábel,Ariadna, filla de Minos, prestálle axudamediante a habilidade de tender o fíodo nobelo ao longo do labirinto paraatopar a saída no camiño de volta. Eraa maneira de saber entrar e saír del.

Que hai detrás deste mitocretense?

Segundo Carl Jung é o triunfo doarquetipo do patriarcado (analítico,racional, motivado polo poder) sobre a

deidade feminina. O triunfo da astucia,a valentía, a habilidade, a lóxica, que“mata” a súa sombra, a súa contrapar-tida feminina (Ariadna), o ego oníricomasculino, a intuición. Teseo atópaseco seu espello, o Minotauro, símbolodas paixóns, instintos, agresividade quenon poden ser aprobadas polo egoconsciente.

Relacionada con este mito cretensetemos a conexión troiana cunhamuller, Helena, no centro do labirinto,pola que se librará unha guerra. Denovo, o triunfo do patriarcado.O labirinto, segundo Mircea Eliade, é

unha imaxe, unha forma, acaso unsoño, quizais porque nos soños aván-

zase a tentas sen que poidamos con-trolar o que ocorrerá. Ao avanzar pololabirinto chegarase forzosamente aocentro, case sempre formado porunha cruz, símbolo da árbore da vida,o Sol, onde o peregrino atopa a súainiciación nun novo renacer parapoder emprender o camiño de volta.As liñas e pasaxes forman o plano uni-versal que o home debe seguir no seuCamiño da Vida e os catro puntos

representan os puntos cardinais oudireccionais abarcados no interiordeste proxecto de vida universal. Orenacer está garantido para quen sigaese plano, como un abrazo dun nenoa súa nai. Acaso ese pequeno foxosimbolice o útero, o lugar do mundoprecedente, e as sendas cara a fóra ocordón umbilical. Sempre a estampada problemática humana de tantas ma-neiras de atopar a vida.

Un dos factores clave é o seu méto-do de construción, tan sinxelo comocomplexo parece o seu deseño; unhavez aprendido, é moi fácil a súa repro-dución. A fascinación universal estábaseada nunha sinxela proba de habili-

dade. Na súa forma parecen desti-nados a ocultar, confundir, desconcer-tar, extraviar; o labirinto semella imaxi-narse como unha arquitectura da con-fusión, un inferno subterráneo ou unbosque de profusos carreiros. Seríanconstrucións de encrucilladas cheas demisterios, enigmas, interrogantes... Ocamiño ou senda, unha vez escollido -– cara a adiante e cara a atrás, cara aatrás e cara a adiante- só existe un para

BBRREEVVEESS AANNOOTTAACCIIÓÓNNSS SSOOBBRREE OOSS LLAABBIIRRIINNTTOOSSAquilino Cavadas Soto (Profesor do IES Chan do Monte).

30

LABIRINTOchegar á meta, ao tesouro.

Debuxalo é moi sinxelo. Xa a propianatureza lembraba esta trama (a masacerebral, o oído interno...). O labirintode sete sendas é o máis utilizado.Tracemos unha cruz con catro ángulosrectos, un en cada ángulo e o punto nocentro de cada un dos cuadrantes; dei-

xemos que a nosa man se despracesegundo o esquema da páxina anterior.

Agora será doado comprender comorealizar un labirinto intelectualmenteunha vez que se sabe o seu segredo.Para iso é preciso que coñezamosunha serie de termos básicos: a entra-da chámase “boca”; camíñase pola“senda” delineada e contida polas “pa-redes”, e, finalmente, chegamos ao

tesouro. As sendas comezan a enume-rarse desde a exterior, e ascenden caraao interior en dirección á meta.Representarían os sete grandes astrosvisibéis e enumerados tendo en contaa aproximación ao Sol: Saturno,Xúpiter, Marte, Terra, Lúa, VenusMercurio. O Sol está no centro, na

meta, na Verdade.No labirinto tipo Mogor hai

sete sendas e unha meta; se as enume-ramos desde o exterior cara a dentro,percórrense cunha pauta repetitiva 3-2-1-4-7-6-5-8. Ofrecen o mesmofluxo: descendendo desde preto daparte superior, baixando ata a parte in-ferior e logo saltando cara á partesuperior. Son a alfa e a omega sobre unpunto no centro da cruz, separadaspor só un punto, pero hai que perco-rrer esa distancia tan longa para ir

desde unha a outra. O comezo e ofinal da viaxe tan preto e tan... lonxe.

Hai unha interpretación de que estetipo de labirinto segue o movementodo planeta Mercurio (tres marchasretrógradas e catro directas anualmen-te), que na mitoloxía romana simboli-zaba o mensaxeiro dos deuses e na

grega era o máis hábil dos deuses doOlimpo. Mercurio era o deus das via-xes, da comunicación, o patrón docomercio, a deidade da morte e doOeste. O labirinto era o artificio onderealmente se podían recibir as mensa-xes dos deuses, ferramentas de medi-tación.

31

LABIRINTO

31

OConcello de Marín foi señoríode Oseira (Ourense) queestableceu aquí unha sucursal

–un Priorato– no ano 1151 (1).Estendíase pola parte central do actualconcello, polo val do río Lameira, queconstituía a parroquia de San Xulián doval de Marín. O val do río Neibó eraparroquia de Santo Tomé de Piñeiro,agás Santa María do Campo que posu-ían os Hospitalarios de San Xoán deXerusalén (2). Dous vales, agora unConcello, entre Pontevedra e a “xuris-dición” do Morrazo, dunha longa histo-ria, moi requeridos pola súa produtivi-dade agraria e mariña.

OS COMEZOS 1112 – 1174

A raíña Urraca (1109 – 1112)doou, con dereito hereditario, a DiegoArias de Deza e á súa dona Sabina Dize fillos o reguengo do Porto e Vila conxurisdición sobre o alfoz do Lameira en1112. Viúvo e sen fillos, don Diegoingresou no mosteiro de Oseira queacababa de afiliarse a Claraval (Francia)da orde do Císter, 1112 ( 3 ), e trans-feriu ao mosteiro, 1151, o señorío deMarín co consenso do rei Afonso VII,1126-1157. Ao pouco mudou deparecer don Diego e abandonouOseira para ingresar nos Hospitalariosde San Xoán de Xerusalén aos queintentou beneficiar da súa doazón. Opreito foi longo. Interviron os abadescistercienses de Armenteira (Ero), deSobrado dos Monxes (Xil), de Aciveiroe o bispo de Lugo. Por concordia,Oseira retivo Marín a cambio deAmoexa e 100 soldos aosHospitalarios no ano 1174.

O porto de Marín era dos máis segu-ros de Galiza, de calado entre 8 e 18m, e con entrada para amarrar ríoLameira arriba.

A riqueza da ría era proverbial en sar-diña, congro, polbo, etc. Para o siste-ma alimentario dos cistercienses unlugar único. O Císter nos comezosrexeitaba grandes propiedades, maisfavorecía o comercio, prescindía dacarne e precisaba de peixe. O Prioratoenviaría a Oseira, en temporadas,peixe a diario.

Porto e Vila de Marín e o alfoz eran unreguengo herdado por dona Urraca eque ela doou como couto. O Porto eVila comprendían do Lameira ao Gudíncos emprazamen-tos: dereita eesquerda da foz do Lameira, ponteZapal co Busto de Abaixo e de Arriba,e a Mouta; novos emprazamentosnaceron separados do rural por mar-cos. O couto restante ía do mar ámontaña: desde o marco de Estribela,pola Pedreiras e Area Longa ao marcovértice de encontro de PontevedraMarín e Cangas; de aquí aos marcos dePrado e, por Matuxán, ao Bagüin.Comprendía aldeas e casais. DoLameira ao Gudín era praia seguida.Relixiosamente eran da parroquia deSan Xulián, excepto Mogor que eraanexo de San Tomé.

TEMPO DE BONANZA.

Os monxes de Oseira, durante ogoberno do abade García (1137-1166), do sucesor don Sancho e donLourenzo, instalaron priores en Maríndotándoos de edificios: priorato, tem-plo por ampliación da capela de NosaSeñora da Guía, granxa da Costa, áesquerda do río ( 4 ). Tiveron sentidocomercial no apoio ao Porto e ao mer-cado do adro, posteriormente mello-rado. O número de monxes foi sem-pre mínimo, un ou tres: o prior e algúnencargado granxeiro. O Císter gozaba

da exención dos bispos; para a pastoralde Porto e Vila nominaban vicarios,xeralmente o mesmo párroco de SanXulián. Fóra da exemplaridade persoaldos monxes, a súa acción relixiosa erainvisíbel.

A abadía de Oseira exercía o señoríoxurisdicional en todo o couto, máisinmediatamente no Porto e Vila; nomi-naban xuíz periodicamente, notarios,etc. Posuía cárcere. Engrosou enpequena medida o seu dominio enpropiedades que aforaba. Percibía dez-mos de mar e terra que compartía condiversos axentes, v.g. o párroco de SanXulián, e outros servizos a prol doPriorato. No mar a súa xurisdición eraampla, mais só consta o exercicio decontrol dos barcos que arribaban aoPorto de Marín; o mar era “libre” ataque a piratería obrigou a tomar medi-das de defensa común. No século XVIa hexemonía da confraría do CorpoSanto de Pontevedra provocou confli-tos.

A CONFLITIVIDADE NOTRÁNSITO DA IDADE MEDIA ÁMODERNA.

Como advertimos, estes vales doLameiriña e do Neibó foran noMedievo obxecto de querenzas. Os“señores” na nobreza civil e eclesiásticaadquiriron propiedades nestes vales: omosteiro de Armenteira con moitaamplitude e tamén o de Poio; nobrescomo os de San Román, de Romai (doCadro), Guimeráns, etc. O Conde deAltamira, Lope Sánchez de Moscoso,adquiriu foros no Couto (1465) e aca-bou dominando Porto e Vila. A presiónnobiliar sobre os mosteiros bieitos ecistercienses e sobre as “Mitras“ impu-xo o “encorozamento“ – encomenda– e debilitou o entramado clerical.

OO PPRRIIOORRAATTOO DDEE OOSSEEIIRRAA EENN MMAARRÍÍNNPerspectiva para un estudo

Francisco Carballo ( Historiador )

32

LABIRINTOLABIRINTOLogo da superación do encorozamen-to, quedaron pegadas de tales feitos,v.g. inda no século XVIII cobraba terzasdos dezmos do Porto e Couto oMarqués de Santa Cruz. O monacatobieito e cisterciense decaeu en núme-ro e calidade nos séculos XIV e XV.

A saída de tal prostración foi lenta. En

Oseira e no Priorato intentaron mello-ras os abades don Suero de Oca e donXoán de Borraxeiros; ao dimitir esteen 1513, caeu Oseira en poder dosabades comanditarios durante 32anos. En 1545 pasaron a abadía e osprioratos a integrarse na reforma deMartín Vargas (1425), que dende omosteiro de Monte Sión (Toledo) seextendera por Castela e fora impostaaos cistercienses de Galiza polos ReisCatólicos (1486). Un novo monaquis-mo toma posesión dos mosteiros gale-gos: a maior parte dos monxes son

foráneos, como o 75 %; os mosteirosson enclaves á marxe da veciñanza;substitúen o idioma polo castelán,levan unha administración económicasevera, levantan grandes edificios e tri-butan ao centro castelán.

O PRIORATO DA IDADE MODERNA.

Esta etapa supuxo para oPriorato de Marín estabilidade e desen-volvemento económico paralelo á doCouto. Marín experimenta un crece-mento continuo e espléndido no XVIII.En 1512 levantan o forte de SanFernando á esquerda do Lameira ecara á Ría como defensa dos piratas. Avila medieval é xa unha pequena cida-de co rexemento que preside o xuízdesignado polo abade de Oseira. Os

veciños participan na aventura ameri-cana de conquista, v.g. na de X. Luís deCabreza, fundador de Córdoba (Arxentina ) no ano 1573. O catastrode Ensenada (1752) dános o retratopolo miúdo do Couto e Vila: o núme-ro de habitantes parecido, predominiode labradores no Couto e de pescado-res na Vila e, nesta, todo un conglome-rado artesanal, mariñeiro, comercial efuncionarial. Había viceconsulado de

Inglaterra e de Suecia. O persoal ecle-siástico: Benito Fernández de Castro,Gregorio Vicente M. Lobato, Xoán C.Martínez e o prior Uxío Rodríguez.Outros cinco tiñan relacións co Coutopor residencia ou propiedades (5).

Os priores propuxeron conenerxía e ánimo os dereitos de Porto eveciños en relación á pesca e mercado.As confrarías da ría, establecidas envarios portos, colisionaban facilmente.Os preitos abundaron e só coa orde-nanza de Francisco García Sarmiento

33

LABIRINTO–irmán do P. Sarmiento -, de 1767, sesuperou a debilidade normativa e sefixeron dereitos e deberes por riba dosseñoríos (6).

(1) Un priorato era unha sucursal dunmosteiro matriz. A abadía de Oseiraposuíu prioratos nas proximidades, ode Marín foi o máis distante.

(2) Os freires de San Xoán deXerusalén tiñan en Galiza pequenasfundacións como a de Beade(Ourense) da que dependía SantaMaría do Campo.

(3) O Císter foi fundado no ano 1098en Citaux. Segue a regra de San Bieito.Claraval, unha fundación cisterciense,estaba dirixida por San Bernardo quenenviou no ano 1141 a Oseira monxespara reunirse cos catro fundadoresdese mosteiro (1137).

(4) Hai certeza da existencia de activi-dade portuaria e agrícola en Marín, naépoca romana. A vila medieval estaba

formada por máis dunha vivenda.Marín ten desde a segunda metade doséculo XIX título de “vila”. Como seve, vila romana, vila medieval e vilaactual denominan realidades sucesivas.

(5) A riqueza do catastro de Ensenadaé inigualábel a outros censos anteriorese posteriores; a súa fiabilidade era parao P. Sarmiento escasa. Parece queSarmiento se excedeu.

(6) Poden seguirse os preitos de marcoa documentación do AHPP e deSimancas.

FONTES:

Tombo do Priorato de Marín–Herdeiros de Xulio Pazos Gómez.

Atados e volumes do Priorato noAHPOU (Arquivo histórico provincialde Ourense).

Catastro de Ensenada, en AHPP.

(Arquivo histórico provincial dePontevedra )

Documentación conxunta con Oseiraen Simancas e no AHN ( Arquivo his-tórico nacional )

Romaní Martínez, Miguel: Colecciónde documentos de Oseira (inclúeMarín), Universidade de Santiago deCompostela ( USC ).

De Pastoral cristiá. Arquivo arquidioce-sán de Santiago, 1500/1900.

BIBLIOGRAFÍA:

Peralta, Tomás de: “ El monasterio deOseira “, 1677. Hai facsimil actual.

Torres Martínez, X.: “ Pequeña historiade Marín “, 1983

34

LABIRINTO

Da consideración da ría comofonte de vida e cultura e comoescenario dunha economía sus-tentábel radica a existencia daAsociación que defende este marno que o noso pobo nuncadebera deixar de mirarse.Labirinto fala con Xosé Vilas, oseu portavoz en Marín, sobre asconsecuencias do impacto ambi-ental que a comarca recibe deENCE e doutros factores igual-mente perniciosos para o medionatural e para a xente.

-AA ddinámica ddo llitoral dda rría vvesecontinuamente aafectada ppolosmúltiples rrecheos qque sse llevan aacabo. TTamén iincidirá nnegativa-mente aa nnova aampliación ddoporto dde MMarín?

-Certamente, a ría vese seri-amente afectada polos continuosrecheos derivados da absurdaconstrución de novos portosdeportivos como os deSanxenxo, Beluso, Aguete,Combarro ou de Pescadoira, enBueu. Os areais e as praiasdestes sitios sufriron gravesalteracións, desaparecendo inclu-so parte delas. No porto deMarín, despois de miles de met-ros gañados ao mar e aínda con-tando con que nesta zona as cor-rentes non traballan tanto comanoutros sitios, poden producirsegraves problemas no bancomarisqueiro, xa que estas obrasse levan a cabo sen realizarseantes un estudo serio e rigorosode avaliación de impacto nomedio, que debería ser, obvia-mente, imprescindíbel.

-FFalar dde ffonte dde rriqueza oou ddemedio nnatural een ccalquera vver-tente ssupón nnesta ccomarca ddicirbasicamente rría, ee ddicir rría ssupón

mencionar oo qque aata ddía dde hhoxeé, nna ppráctica, oo sseu ccontrario:ENCE. DDe nnon eexistir eesa eempre-sa nna ssúa uubicación aactual,podería ddenominarse proddutogaalego dde ccaaliddaadde o mmariscoextraído ddos bbancos dda rría?

-Pois podería mudar a situación,si. Pero para iso é imprescindíbelunha presión social que impidaque sucumbamos ás chantaxesde estamentos económicos epolíticos e de certa clase políticae sindical. Hoxe, máis ca nunca,faise necesario difundir a forzadun movemento que non estádisposto a ceder nos seus dere-itos, que esixe a recuperación daría para desenvolver unhaeconomía sustentábel baseadana explotación racional domarisco, da pesca, do turismo, epara favorecer, en conxunto, unmedio natural san que permitamellorar a saúde, a calidade devida e o tempo de lecer da xenteda bisbarra. A produciónmarisqueira máis alta é a destaría, sobre todo en ameixa ecroque, e se desapareceseENCE, estes moluscos seríansen ningunha dúbida produtogalego de calidade. Resultacurioso que cando se compraameixa ou berberecho sempre senos diga que é de Carril, doGrove ou de Moaña e nunca dePraceres. A onde van parar,entón, as toneladas que seextraen de aquí?

-UUn ddos pproblemas dderivados ddosvertidos dde EENCE éé aa eexistenciade ssólidos een ssuspensión qque ssedepositan nnos ffondos. IIsto aafec-taralle aao ccrecemento ddos mmolus-cos... HHai aalgún eestudo ccompara-tivo ccon mmoluscos ddoutras rríassimilares áá nnosa?

-Non teño coñecemento da exis-

tencia concreta dese tipo deestudos comparativos. Sobre omedre de bivalvos como aameixa e o croque semella nonter moita incidencia, aínda queestá demostrado que afecta neg-ativamente en toda forma de vidado ecosistema. Resulta moi ilus-trativo o informe do Instituto deToxicoloxía do ano 2000, que afir-ma que os vertidos alteraron demaneira notábel o medio naturalreceptor dos mesmos, chegandoa producir a desaparición dal-gúns moluscos, como o mexillónsilvestre, na zona máis próximaaos vertidos.

-EENCE ppon een ffuncionamentounha nnova ddepuradora oonde aataagora eempregaba bbalsas ddedecantación ppara aa eeliminaciónde rresiduos... CComo sse ddebeentender eesta nnova eestratexia?

-Despois de ser condenada en2002 por delicto ecolóxico contin-uado, ENCE terá que facer algun-ha operación de lavado de cara.O certo é que a decantación nonelimina os residuos, pois nosescasos estudos realizadossuperaban os límites estableci-dos de vertidos para determina-dos parámetros como a demandabioquímica de osíxeno (DBO),demanda química de osíxeno(DQO), sólidos en suspensión,organohaloxenados, ph e Hg.

-EE oonde ddepositaban oos rresiduosextraídos ddas bbalsas ddedecantación?

-En teoría, nunca se retiraron.Pero, de vez e cando abrían ascomportas e vertíanos na ría...Outras veces, trasladábaos unhaempresa de limpeza ata o antigovertedoiro de Pontevedra, ORapadiño, e mais a unhas antigasminas preto de Santiago ou a

XOSÉ VILASPORTAVOZ EN MARÍN DA ASOCIACIÓN POLA DEFENSA DA RÍA:

“Temos que reclamar o dereito a decidir o propio futuro”

35

LABIRINTOmontes de Salcedo.

-HHai aanos, oo ccomplexo iindustrialENCE-EELNOSA rrealizaba cconx-untamente vvertidos nna rría. AAempresa eelectroquímica oobtiñacloro mmediante eelectrólise ddesalmoira eempregando áánodos ddemercurio... HHai ddatos ssobre aaconcentración ddese ee ddoutrosmetais ppesados nnos llodos dda rría?

-Analizados sedimentos dunhacanle pública que transcorre nasúa parte final dentro da factoríaELNOSA, resultou que daban

unha concentración de 12.200mg/Kg, e mesmo a cantidade demercurio na descarga da fábricade cloro, tanto na saída individu-alizada como no efluente combi-nado co da Celulosa, supera oslímites permitidos pola directivaCloro-Álcali. Así, a media mensu-al de mercurio no vertido deELNOSA foi de 6,06 g/Tm Cl 2,cando o máximo permitido é de0,5 g/Tm Cl 2, e para o vertido deENCE-ELNOSA a lexislaciónestablece un límite máximo de1g/Tm Cl 2 e realiza o 1,62 g/TmCl 2...

-QQue sse ssabe dda cconcentración

de mmercurio een aameixas ee ccro-ques?

-Estudos realizados constatanque os moluscos do bancomarisqueiro de Praceres teñenniveis de dez a cen veces superi-ores a especies semellantesdoutras rías.

-HHabería qque ffalar ttamén ddosvertidos aatmosféricos...

-Os cheiros, aínda que nonestean legalmente reguladospola UE e esta insuficiencia de

regulamentación sexa unha eivaimportante para poder acusar aENCE-ELNOSA, son a maior evi-dencia de que o aire que respi-ramos está moitas veces contam-inado. Os cheiros son conse-cuencia dos mercaptanos e estesson canceríxenos, segundo afir-ma o oncólogo Avelino Senra,que traballa na Facultade deMedicina de Cádiz e que formouparte da comisión de expertosque investigou os efectos da con-taminación de ENCE-ELNOSA. Aeste experto puxéronlle infinitosobstáculos e chegaron aameazalo de morte para que noninvestigase a toxicidade dos pro-

dutos deste complexo industrial.Hai, por outra parte, unha enormeirresponsabilidade tamén na faltade estudos e controis, xa que áatmosfera saen clorhídrico,sulfhídrico, anhídrido sulfuroso,partículas en suspensión... Faltaunha rede de control atmosférico,con estacións de medición quepermitisen a toma de mostras aochou nunha rede de puntos duns9 Km2 , como establece a directi-va 80/779/CEE. Para vendernosa súa legalidade, ENCE-ELNOSA chámalle rede de con-

trol a un total de catro cabinasfixas que non poden cubrir osdezaseis puntos da cuadrícula de9 Km2 que establece a citadadirectiva... E, para máis vergoña,foron emprazadas en lugaresonde hai masa arbórea, en contrado establecido pola OMS eincumprindo as indicacións dadirectiva citada. Así vos andan ascousas... Aqueles que nacemosaquí, que vivimos aquí, que que-remos o país, temos que recla-mar o noso dereito a decidir ofuturo que queremos para osnosos fillos e para a nosa Terra. Ea xente nova, coa súa enerxía,ten moito que dicir...

-VVostede, qque éé uun ppiloto ““retira-do” ddas ccarreiras ee ccon aanos ddeexperiencia, ccóntenos qque ssesente iindo nnun ccoche ttan rrápidoe ttendo aa eestrada ttoda ppara uun.

-Cando eu empecei, o que sentíaera moitos nervios, e tamén satis-facción por como levaba o cochee por ir subindo nas clasificaciónscando corres. Dáste de conta demoitas cousas e desprendesmoita adrenalina, que é o máisimportante para min.

-CChámanlle ““D’Artagnan” pporalgo eespecial?

-Si. Aquí en Pontevedra habíatres pilotos: meu tío MauroVarela, Elías e Leopoldo. A xenteda zona empezou a chamarllesos tres mosqueteiros, porqueeran uns “delincuentes” de coida-do. Cando eu me iniciei nas car-reiras era aínda moi novo, tiñadezaoito anos, e empezáronme achamar D’Artagnan. E quedoumeese nome desde entón.

-PPor qque ddeixou dde ccorrer ssendoaínda nnovo?

-Vou facer vinteoito anos. Paradedicarse a isto hai que atoparpatrocinadores e ter moito tempolibre e, co paso dos anos, se nonhai unha compensacióneconómica ou de resultados, nonves motivación para seguir adi-ante.

-EEn ccantas pprobas pparticipoucomo ppiloto?

-Levo dez anos correndo. O máx-imo que fixen por tempada foronoito probas e como mínimounhas catro.

-EE dde qque ccarreira ggarda mmellor

recordo?

-Polo resultado, a das RíasBaixas do ano 95, xa que quedeide quinto na xeral. Gardo unespecial recordo do últimoAlbariño, onde lle ía gañando aLuís Penido, que é un piloto moirápido, e tamén da última subidaa Almofrei, no 95, cando quedeide décimo na xeral. Para min foi acarreira máis importante detodos os tempos.

-EE aa ppeor ccarreira..?

-Albariño de 1998, cando tiven unaccidente. Foi o día da festa datúa aldea.

-CCal éé aa ssúa pproba ffavorita?

-Se a puidese correr sempre,sería a das Rías Baixas. OAlbariño tamén, porque se correna casa.

CONVERSA CO PILOTO TOÑO VARELA,D’ARTAGNAN

XXoosséé RRaammóónn AAbbaall ((33ºº EESSOO))..

D’Artagnan no seu ambiente

36

37

LABIRINTO

-CComo eempezou aa ppracticar ccocoche?

-Cando tiña quince anos com-práronme un coche preparadopara practicar polo monte. Hoxe é

moi perigoso conducir un cochesen ter carné. Eu tiven sorte.

-CConsidera iimportante tter oo aapoioda ffamilia ppara ccorrer?

-Para empezar é esencial, poisnecesitas axuda económica.Despois, cando xa es maior e

estás casado, tes que contar co“permiso” da dona para correr enon ter problemas na casa...

-CCanto ccustaría ppreparar uuncoche ccoma oo úúltimo qque ttivo, uun106 kkit ccar ggrupo AA?

-Compreino por 21.000 €, aproxi-madamente, e é un coche quenon gasta moito. O gasto mediopor carreira, sen ter ningún acci-dente, pode ser de 700 ou 800 €.

-QQue cconsello llle ddaría aa uun mmozoque qqueira eempezar aa ccorrer?

-Que empece cun balón de fút-bol, que gañará bastante máis...En serio, diríalle que ao principiofose amodiño, pois eu leveimoitas decepcións por intentar irmáis axiña do que podía e sabía.É importante relativizar oscomentarios da xente para noncorrer con tanta presión. E, sobretodo, hai que estar ben asesora-do por xente de confianza e queleve moitos anos na materia.Paraempezar a correr non é nece-sario preparar moito o coche.

-TTen ppensado ccorrer ooutra vvez?

-Co tempo, non o sei. Pero agoramesmo, non. O día de mañá,cando vaia ver unha proba, seique me vai entrar o desexo decorrer e que vou acabar volvendoás andadas. Ademais, aíndapenso coma un piloto en activo.Se encontrase un apoio económi-co, un proxecto que me finan-ciase, por suposto que volvería. Oque pasa é que me sintoestancado e necesito algo demotivación para seguir melloran-do.

38

inform·tica

Oalumnado IES Chan doMonte manifestáronserecentemente en contra

das patentes de software que seestán a facer na Unión Europeasaltando unha lei existente queas prohibe. Esta manifestacióntivo lugar o día 27 de abril por ini-ciativa do Departamento deInformática e reuniu estudantesdos ciclos desta rama.

Pero, por que se fai agoraesta manifestación? Porque todoo problema das patentes pódeseagravar se a Unión Europeaaproba a directiva COM(2002)92que propuxo a Comisión, aíndaque a propuxo en contra de todasas opinións dos profesinais e dosestudos económicos que se fixe-ron.

Esta directiva quere permi-

tir que os programas informáticosse poidan patentar en contra doconvenio que xa hai. Polo tantoesta directiva é ilexítima, innece-saria, contraproducente, perigosae inconsistente.

Que é unha patente desoftware? Pois dito rapidamenteé unha limitación no uso dunhaidea para facer un programa. Seunha empresa patenta o uso da

tarxeta de crédito para comprarcalquera cousa a través de inter-net, sempre que se queira facerunha compra desta formateráselle que pagar a esa empre-sa por realizala, aínda que nonsexa nin o banco da tarxeta nin odistribuidor que fai a venda.

Fixádevos no seguintedebuxo:

Todo o que vedes nesta

páxina web cun número, xa estápatentado. Polo momento non selles paga aos donos das patentespor utilizar todos estes servizospero isto podería cambiar se aDirectiva se aproba. Recordadeque o dono da patente non é odono da páxina de internet, ninsequera é o que fixo o programapara poder utilizar os servizos.Simplemente é a empresa que

tivo a rapidez de dicir que se lleocurreu a idea (por exemplo oque no dibuxo vedes co número9: pago con tarxeta) e tiña os car-tos para pagar a patente, aproxi-madamente 30.000.

O problema de todo isto éque, como se comentou antes, alei da Unión Europea prohibeexplicitamente patentar softwarepero a oficina de patentes de

Patentes de software

39

LABIRINTOsoftware da Unión Europea estáadmitindo as patentes de todo osoftware e de todas as empresasque queiran facelo.

Como se dixo antes, aDirectiva, e polo tanto a patentede software, é ilexítima, innece-saria, contraproducente, perigosa

e inconsistente.É ilexítima porque vai en

contra da lei existente que pro-hibe a patente de software.

É innecesario patentar osoftware xa que os programasestán protexidos polos dereitosde autor. Como exemplopodemos ver que se unha empre-sa fai un programa para editartexto, este programa estará pro-texido polo dereito de autor e non

se poderá distribuír sen o per-miso de dita empresa, pero seesta empresa patentase o proce-samento de texto cando esta ideaxurdiu de nova estaría prohibindoque todos os demais progra-madores do mundo puidesenfacer un editor de texto, algo iló-

xico. Isto é contraproducentepara as pequenas e medianasempresas de Europa, xa que nonteñen fondos para patentar o seupropio software e desta formaquedan en desvantaxe fronte ásgrandes multinacionais deEstados Unidos e Xapón, queson as que están patentado todoo software. Coa aprobación destaDirectiva favoreceríase acreación de monopolios no

desenvolvemento do software xaque un programador ou unhapequena empresa non teríarecursos para facer algún progra-ma e á vez comprobar que nonestá facendo nada en contra dal-guhna patente existente.As patentes son perigosasporque poñen limitacións á dis-tribución de información en cal-quera formato dixital. MP3 eJPEG son algoritmos que XAESTÁN PATENTADOS. Sempreque quixeses ver unha fotografíaou escoitar unha canción teríasque pagarlles aos donos dapatente.

As patentes sobre o soft-ware son inconsistentes coamesma realización do software. Aprogramación informática é uneido que avanza moi rapida-mente pero se se permite apatente sobre una idea, porexemplo no procesamento detextos, ninguen podería facer uneditor de texto, co cal non haberíaeste avance na tecnoloxía porparte de todo o mundo que sededica á programación. E como oúnico editor de texto que haberíasería o do dono da patente, que éo que o impulsa para facer doseu editor algo mellor cada vez?Non tería competencia.

Se queredes máis informa-ción podedes visitar estas páxi-nas:

http://patents.caliu.info/fulleto/index.html#Castellanohttp://proinnova.hispalinux.eshttp://swpat.ffii.org (multilingüe)

40

pasatemposBusca oito erros... se podesBusca oito erros... se podes

4141

humor

UNHA HISTORIA SOBRE EVA E O PARA�SO

No Para�so, un d�a Eva chama a Deus.

-Teæo un problema.-¿Cal Ø o problema, Eva?Sei que me creaches, que me deches este fermoso xard�n, marabillosos animais e a serpecoa que morro de risa. mais non son de todo feliz...-e como Ø iso, Eva?-Enc�ntrome soa, e ademais estou farta de comer mazÆs.-neste caso, eva, teæo unha soluci�n. Crearei un home para ti.-Que Ø un home?-un home serÆ unha criatura imperfecta, con moitas artimaæas, serÆ tramposo, presu-m�do... vaia, que che vai dar problemas... pero vai ser mÆis forte e rÆpido ca ti e gustara-lle cazar e matar cousas. TerÆ un aspecto simple, pero xa que ti te queixas, creareino detal xeito que satisfaga as tœas necesidades. Tampouco serÆ moi listo e destacarÆ en cousasinfant�s, como learse con outros e darlle patadas a un bal�n. NecesitarÆ sempre o teuconsello para actuar con xu�zo.-Soa ben � dixo Eva con iron�a- Cal Ø ent�n o truco?-TerÆs unha condici�n. Como serÆ arrogante e narcisista, deberÆs facerlle crer que o fixena el antes ca ti. ese serÆ o noso segredo... un segredo de muller a muller.

42

LABIRINTO

SOLUCIÓN AOS OITO ERROS

1. De quen é o retrato que estou mirando?Esta adiviña era moi popular cando eu era pequeno, pero hoxe parece menos coñecida. O diver-

tido dela é que case todo o mundo dá a solución equivocada, mais insiste –a pesar de todos os argu-mentos que se lle dean- en que ten razón. Lembro unha vez, hai xa case cincuenta anos, que tiñamosinvitados na casa e alguén a contou e empezaron a discutir horas e horas; os que contestaran ben nonpodían convencer aos outros de que non tiñan razón. O problema é o seguinte:

Un home estaba mirando un retrato cando alguén lle preguntou: de quen é esa fotografía?, aoque el contestou: nin irmáns nin irmás teño, pero o pai deste home é o fillo de meu pai (“o pai destehome “ quería dicir, claro, o pai do que estaba na fotografía). De quen sería o retrato que estabamirando o home?

2. O outro día, un bo amigo afeccionado ás adiviñas formuloume a seguinte pregunta: quecousa che pertence só a ti pero que case sempre usan os demais?

A verdade é que quedei pampo durante un pouquiño, pero axiña dei coa solución. E ti?

Solucións ás adiviñas:1. O home está mirando

unha foto do pai.2. O nome.

AXENDA CCULTURAL DDO CCONCELLO DDE MMARÍN VVERÁN 22005

-Fogueiras de San Xoán. Xoves 24 de xuño.-Festa da bicicleta. Domingo 26 de xuño, 11 horas. Saída Casa daCultura de Seixo.-Concentración de Escarabellos. Sábado 9 de xullo.-Concerto Amistades Peligrosas. Domingo 10 de xullo, 24.00 horas.-Concerto Mayonesa. Mércores 13 de xullo, 24.00 horas.-Procesión marítimo-terrestre. Sábado 16 de xullo.-Concerto Banda de Música. Sábado 16 de xullo, 13.30 horas, naAlameda.-Actuación Musical Dirty Dancy. Sábado 16 de xullo, 24.30 horas.-Teatro “Ondas”. Parque Eguren. Sábado 23 de xullo.- “ A farsa do avogado”. Parque Eguren. Domingo 24 de xullo.-Festa do cazador. Lago Castiñeiras. Luns 25 de xullo.-Festa das Sete Espadas (Mogor): 23, 24 e 25 de xullo.-Concerto Ñu. Parque Eguren. Sábado 13 agosto.-Concerto Lamatumbá. P. Eguren. Domingo 14 agosto.-Concerto Pepe Vaamonde Grupo. P. Eguren. Sábado 27 agosto.-Outras actividades (mes de xullo):

. Feira das Antigüidades.

. Regata de Traíñas.

.Torneo internacional de Xadrez “Vila de Marín”.

.Torneo Basket 3 x 3.

.Torneo de Billar.

.Torneo internacional de Fútbol 7 xuvenil.

. Carreira ciclista.

Aí van dúas adiviñas

43

Taboleiro dde aanuncios

Segundo un estudo realizado pola revista El Magisterio Español sobre os resulta-dos das probas de selectividade en Galicia, o IES Chan do Monte atópase entreos cinco primeiros na materia de Lingua Castelá.En xeral, os resultados obtidos polo noso alumnado nas probas de acceso á uni-

versidade son moi satisfactorios, contando cunha media de aprobados próxima ao100%.

índiceNÓS AQUÍ

Limiar .......................................................................................................................... 2As nosas fotos ............................................................................................................ 3Actividades curso 2004-2005 ..................................................................................... 7Dúas imaxes ............................................................................................................. 16Colaboracións entrañábeis ....................................................................................... 17

NÓS ENTRE OS MÁIS

A “lectura” popular dos gravados rupestres galegos (B. Aparicio) .......................... 24Marín, no epicentro da arte rupestre galaica (A. de la Peña) .................................. 26Breves anotacións sobre os labirintos (A. Cavadas) ............................................... 29O Priorato de Oseira en Marín (F. Carballo) ............................................................ 31Entrevista a Xosé Vilas, portavoz da APDR-Marín .................................................. 34

Motor: Conversa co pilto Toño Varela ...................................................................... 36Informática: Patentes de software ............................................................................ 38Pasatempos ............................................................................................................. 40Humor ....................................................................................................................... 41Axenda cultural Concello de Marín .......................................................................... 42Taboleiro de anuncios ............................................................................................... 43

IIEESS CCHHAANN DDOO MMOONNTTEEOOFFEERRTTAA EEDDUUCCAATTIIVVAA CCUURRSSOO 22000055-22000066

RRééxxiimmee OOrrddiinnaarriioo::

ESO

Bacharelato de Humanidades e Ciencias Sociais

Bacharelato Tecnolóxico

Ciclos Formativos de grao medio

ComercioXestión AdministrativaMontaxe e mantemento de instalacións de frío, climatización e produción de calorExplotación de sistemas informáticos

Ciclos Formativos de grao superior:

Xestión comercial e marketingAdministración de sistemas informáticosDesenvolvemento de aplicacións informáticas

Programas de Garantía Social na modalidade de iniciación profesional.

RRééxxiimmee AAdduullttooss::

Educación Permanente de Adultos niveis I, II e III.(de 17.40 a 22.10 horas)

Ciclo Formativo de grao superior de Administración de sistemas informáticos.2º curso (desde as 16.00 horas)

Ciclo Formativo de grao superior de Administración de sistemas informáticos ofertamodular secuenciada en tres anos (de 18.40 a 23.00 horas)

Ciclo Formativo de grao medio de Xestión Administrativa oferta modular secuencia-da en dous anos (de 18.40 a 23.00 horas)

Para máis información: www.ieschandomonte@edu.es