MATERIA, INDARRAK ETA MUGIMENDUA

MATERIAREN PROPIETATEAK

PROPIETATE OROKORRAK: materiaz eginda dauden gauza guztienak dira.

PROPIETATE BEREIZGARRIAK: Substantzia batzuk eta besteak bereizten laguntzen digutenak.

MASAGorputz batek duen materia kantitatea da

NOLA NEURTZEN DA? Gorputz baten masa jakiteko baskula edo balantza erabiltzen da

- neurtzeko unitatea kilogramo edo gramo da.

BOLUMENAGorputz batek hartzen duen lekuaNOLA NEURTZEN DA? Gorputz baten bolumena jakiteko neurriak markatuta dituzten ontzi batean sartzen da. Adibidez, PROBETA batean.

- Neurtzeko unitatea metro kubikoa da, hau da metro bateko ertza duen kubo batek hartzen duen lekua

DENTSITATEAGorputz baten dentsitatea haren masa bolumenarekin zatituz lortzen da

NOLA NEURTZEN DA? Gorputzaren masa zati haren bolumena. Dentsitatea kalkulatzeko gorbutzaren masa

eta bolumena jakin behar duzu.

Propietate bereizgarria da. Materia mota bakoitzak berezko dentsitatea du

URAREN DENTSITATEA: zentimetro kubiko bat urek gramo bateko masa du, beraz uraren densitatea:

FLOTAGARRITASUNAUrak baino dentsitate txikiagoa duten gorputzek flotatu egiten dute uretan. Dentsitate handiagoa dutenak, berriz, hondoratu egiten dira

NOLA NEURTZEN DA? Gorputzaren dentsitatea kalkulatu eta konparatu urarenarekin.

Uraren dentsitatea 1 g/cm3 -koa da. Beraz, gorputz baten dentsitatea txikiagoa bada 1 g/cm3 baino, flotatu egingo du. Bestela bada, hondoratu egingo da.

SOLIDOEN, LIKIDOEN ETA GASEN PROPIETATEAK

LIKIDOEN PROPIETATEAK

Gorputz likidoek bolumen finkoa dute. Haien forma, berriz aldakorra da edukiontziaren forma hartzen du.

• BISKOSITATEA: Jariatzeko duen erresistentzia.• LURRUNKORTASUNA: Erraz lurruntzen duena, gasolina,

adibidez.

Likidoen propietate bereizgarriak:

SOLIDOEN PROPIETATEAKGorputz solidoek bolumen finkoa dute. Bere forma ez da

aldatzen

• ERRESISTENTZIA: indar baten eraginari eutsi ahal dio (hormigoia)• MALGUTASUNA: Apurtu gabe tolestu daiteke (papera)• HAUSKORTASUNA: deformatu beharrik gabe apurtzen da (beira)• ELASTIKOTASUNA: deformatu eta gero jatorrizko forma berreskuratzen du (goma• GOGORTASUNA: Marratzea zaila da (diamantea)

Solido mota bakoitzak propietate bereizgarri jakin batzuk ditu:

GASEN PROPIETATEAK

Gasek ez dute berezko formarik, ezta bolumen finkorik ere. Edukiontziarenetara egokitzen dira.

Gasak hedatu edo konprimatu egiten dira.

INDARREK ALDAKETAK ERAGITEN DITUZTE

GORPUTZEN DEFORMAZIOAK

Gorputz guztiek ez dute portaera bera indarren eraginarekiko.

Zer egiten duten kontuan hartuta, deformagarriak edo deformaezinak izan daitezke

GORPUTZ DEFORMAGARRIAK: Indar baten eraginpean formaz aldatzen dira. Elastikoak

dira.

GORPUTZ DEFORMAEZINAK: Indar baten eraginpean ez dira aldatzen. Hautsi egiten

dira.

INDARRAK ETA MUGIMENDUAKGorputz batek indar baten eragina behar du mugitzeko eta

geldiarazteko.

MARRUSKADURA-INDARRA: Mugitzen ari diren gorputzei eragiten die, eta geldotu edo gelditu egiten ditu.

MUDIMENDUA: ABIADURA ETA GRABITATEA

ABIADURAGorputz bat zein bizkor mugitzen den adierazten du.

NOLA KALKULATZEN DA? Egindako distantzia zati distantzia hori egiteko eman den denbora egin behar da.

GRABITATE-INDARRAGorputzak Lurraren gainazalerantz erakartzen dituen indarra.