Manual Des. Habilidades Comunicativas

Desarrol lo de Habi l idades Comunicat ivas

2 S 2 0 1 1

ASIGNATURA: Desarrollo de Habilidades Comunicativas

El usuario solo podrá utilizar la información entregada para su uso personal y no comercial y, en consecuencia, le queda prohibido ceder, comercializar y/o utilizar la información para

fines NO académicos. La Universidad conservará en el más amplio sentido la propiedad de la información contenida. Cualquier reproducción de parte o totalidad de la información, por

cualquier medio, existirá la obligación de citar que su fuente es "Universidad Santo Tomás" con indicación La Universidad se reserva el derecho a cambiar estos términos y condiciones

de la información en cualquier momento.

Pág

ina2

I N T R O D U C C I Ó N

E L L E N G U A J E

E l l e n g u a j e e s l a c a p a c i d a d d e l s e r h u m a n o p a r a c o m u n i c a r s e

m e d i a n t e u n s i s t e m a d e s i g n o s . E x i s t e u n a d i v e r s i d a d d e e s t o s q u e

p e r m i t e n g e n e r a r i n s t a n c i a s d e c o m u n i c a c i ó n .

C L A S E S D E S I G N O S

a ) I n d i c i o s o í n d i c e s :

U n h e c h o q u e , d e u n m o d o n a t u r a l y e s p o n t á n e o , a n u n c i a u n

e v e n t o . N o h a y i n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a . P o r e j e m p l o , l a s n u b e s

n e g r a s i n d i c a n l l u v i a .

b ) I c o n o s :

T i p o d e s i g n o e n e l q u e s e e s t a b l e c e u n a r e l a c i ó n d e s e m e j a n z a

e n t r e e l o b j e t o y s u r e p r e s e n t a c i ó n . P o r e j e m p l o , u n a f o t o g r a f í a

e s u n i c o n o d e q u i e n e s e n e l l a a p a r e c e n r e t r a t a d o s ; s p l a s h e s u n

i c o n o d e l c a e r d e l a g u a .

c ) S í m b o l o s :

L o s s í m b o l o s s o n s i g n o s c o n v e n c i o n a l e s , c r e a d o s p o r u n a

c o m u n i d a d d e h a b l a n t e s . P o r e j e m p l o , N e s e l s í m b o l o d e l

n i t r ó g e n o . L o s s í m b o l o s n o d e b e n s e r c o n f u n d i d o s c o n l a s

a b r e v i a t u r a s , e s t a s ú l t i m a s l l e v a n u n p u n t o .

d ) L i n g ü í s t i c o :

E l s i g n o l i n g ü í s t i c o e s c r e a d o p o r u n a c o m u n i d a d d e h a b l a n t e s

( c o n v e n c i o n a l ) ; s e c a r a c t e r i z a p o r t e n e r d o s c a r a s , e s d e c i r ,

p o s e e s i g n i f i c a d o y s i g n i f i c a n t e : e l p r i m e r o e s l o q u e

c o m p r e n d e m o s a l o í r o l e e r e l s i g n i f i c a n t e ( f o r m a v i s i b l e o

a u d i b l e ) . E s t a r e l a c i ó n e n t r e s i g n i f i c a n t e y s i g n i f i c a d o e s

a r b i t r a r i a , o s e a , n o e x i s t e n r a z o n e s p a r a e n l a z a r d i c h o s p l a n o s

( a r b i t r a r i o ) ; l o s s i g n o s s e s u c e d e n e n l a c a d e n a h a b l a d a ( l i n e a l ) .






Pág

ina3

P o r e j e m p l o ,

L A C O M U N I C A C I Ó N

E s u n a a c t i v i d a d q u e p o n e e n r e l a c i ó n a d o s o m á s i n d i v i d u o s

e n u n a s i t u a c i ó n e s p e c í f i c a d e t r a s p a s o d e i n f o r m a c i ó n . P a r a

q u e e x i s t a c o m u n i c a c i ó n d e b e h a b e r i n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a p o r p a r t e

d e l o s i n t e r l o c u t o r e s , d e l o c o n t r a r i o s e r í a i m p o s i b l e q u e s e l o g r a r a

e l t r a s p a s o d e i n f o r m a c i ó n e n t r e e l l o s .

E L P R O C E S O D E L A C O M U N I C A C I Ó N

L a c o m u n i c a c i ó n e s u n a a c t i v i d a d d e c o d i f i c a c i ó n y / o d e c o d i f i c a c i ó n :

u n e m i s o r c o d i f i c a u n m e n s a j e y u n r e c e p t o r l o d e c o d i f i c a . L a

c o m u n i c a c i ó n p e r s o n a l e s b i d i r e c c i o n a l , y a q u e e s p o s i b l e

i n t e r c a m b i a r l o s r o l e s d e e m i s o r - r e c e p t o r . E n c a m b i o , l a

c o m u n i c a c i ó n m a s i v a e s u n i d i r e c c i o n a l , y a q u e n o e s p o s i b l e m o d i f i c a r

d i c h o s r o l e s .

l + á + p + i + z Significante (imagen acústica)

Lápiz

Significado (concepto)

Significado






Pág

ina4

E L E M E N T O S D E L C I R C U I T O D E L A C O M U N I C A C I Ó N

- | | | | | | | |

C O N T E X T O : c o r r e s p o n d e a l t e m a q u e m o t i v a l a c o m u n i c a c i ó n .

S I T U A C I Ó N : e s e l m o m e n t o ( r e l a c i ó n e s p a c i o - t e m p o r a l ) e n q u e s e

p r o d u c e l a c o m u n i c a c i ó n .

F U N C I O N E S D E L

L E N G U A J E

L a s f u n c i o n e s d e l l e n g u a j e c o r r e s p o n d e n a l a

u t i l i z a c i ó n q u e s e h a c e d e l l e n g u a j e , e n o t r a s

p a l a b r a s , s e r e f i e r e n a l a a c t i t u d d e l h a b l a n t e

r e s p e c t o d e s u m e n s a j e .

L a s f u n c i o n e s l i n g ü í s t i c a s s o n l a s s i g u i e n t e s :

EMISOR: es quien codifica y envía un mensaje.

RECEPTOR: es quien recibe y decodifica el mensaje

Hola, ¿Cómo

estás, Val?

Muy bien,

gracias, ¿Y

tú?

MENSAJE: se conforma de: Contenido (¿qué?),

Forma (sintaxis),

Tratamiento (¿cómo?)

Modo (tono y expresividad).

CÓDIGO: corresponde al tipo de lenguaje (herramienta de comunicación) utilizado en el intercambio comunicativo

CANAL: es el soporte físico de la comunicación.

La comunicación no

siempre se realiza de

manera exitosa.

Cuando ello no ocurre

es porque se ha

producido un ruido.

Estas interferencias

pueden ocasionarse en

el canal, en el emisor o

en el receptor.

¿Podrías dar un

ejemplo de cada caso?






Pág

ina5

a ) F u n c i ó n r e p r e s e n t a t i v a o r e f e r e n c i a l : e s t a s e c a r a c t e r i z a p o r

c e n t r a r s e e n e l c o n t e x t o ( e n l o s h e c h o s d e m u n d o ) , p o r e l l o s e

b a s a e n l a t e r c e r a p e r s o n a . P o r e j e m p l o ,

b ) F u n c i ó n e x p r e s i v a : e l e m i s o r e x p r e s a s u s s e n t i m i e n t o s , p o r l o

c u a l p r e d o m i n a e l u s o d e p r i m e r a p e r s o n a . P o r e j e m p l o ,

c ) F u n c i ó n a p e l a t i v a : t a m b i é n l l a m a d a c o n a t i v a o i m p e r a t i v a . S e

c e n t r a e n e l d e s t i n a t a r i o d e l m e n s a j e , e s d e c i r , e n l a s e g u n d a

p e r s o n a . P o r e j e m p l o ,

Crisis en España Sindicatos españoles convocarán una huelga general el 29 de septiembre La medida es en contra de la reforma del mercado laboral que el Gobierno de José Luis Rodríguez Zapatero tiene previsto aprobar como parte de las medidas para afrontar la grave crisis económica que atraviesa España.

http://economia.terra.cl/economia/default.aspx

“Yo estaba aterrada: todo el mundo sabe qué significa una citación; vi

surgir en mi imaginación los campos de concentración y las celdas

solitarias. ¿Íbamos a dejar a papá partir hacia allí?”

Diario de Ana Frank, Ana Frank

Preparación: 1.- Corta en pollo en delgadas tiras a los largo de 2 cm. de grosor aprox. Enróllalas y afirma con un palo de brocheta. Luego calienta el aceite de oliva en una sartén y dora los rollitos por ambos lados, condimenta con salsa de soya, sésamo tostado y pimienta a gusto. (…)

http://www.nestle.cl/cocina/Especiales.aspx

http://economia.terra.cl/noticias/noticia.aspx?idNoticia=201006151334_EFE_79096676











Pág

ina6

d ) F u n c i ó n f á t i c a o d e c o n t a c t o : e s u n a f u n c i ó n q u e p e r m i t e a l

e m i s o r c o m p r o b a r q u e e l d e s t i n a t a r i o s i g u e a t e n t a m e n t e e l

m e n s a j e , s i r v e p a r a v e r i f i c a r q u e e l c a n a l e s t á f u n c i o n a n d o . P o r

e j e m p l o ,

e ) F u n c i ó n m e t a l i n g ü í s t i c a : e l c ó d i g o e s e l c e n t r o d e l m e n s a j e , e s

d e c i r , s e u t i l i z a e l c ó d i g o p a r a h a b l a r d e l c ó d i g o m i s m o . P o r

e j e m p l o ,

f ) F u n c i ó n e s t é t i c a : c e n t r a d o e n e l m e n s a j e m i s m o . P e r m i t e

e m b e l l e c e r e l l e n g u a j e . P o r e j e m p l o ,

A: La verdad ya no sé cómo explicarte que debes ser más

responsable con tus palabras

B: …

A: pues te has empeñado en mantenerte siempre en esa misma

actitud

B: …

A: ¿Me estás escuchando? ¿Estás ahí?

Profesor: las funciones del lenguaje se refieren a…

Alumno: ¡Ah! Entonces cuando utilizo la función metalingüística lo hago

porque quiero explicar alguna característica del código lingüístico.

Profesor: Así es.

“Me gustas cuando callas porque estás como ausente, y me oyes desde lejos, y mi voz no te toca. Parece que los ojos se te hubieran volado y parece que un beso te cerrara la boca.”

http://www.neruda.uchile.cl/obra/obra20poemas3.html






Pág

ina7

A c t i v i d a d : F u n c i o n e s d e l L e n g u a j e , P r o f . P a t r i c i o C a s t r o

I n d i q u e l a f u n c i ó n l i n g ü í s t i c a p r e d o m i n a n t e e n c a d a c a s o :

1 . E s t a m o s a q u i n c e d e m a r z o .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2 . ¡ O y e , o y e , e s p e r a u n m o m e n t o !

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

3 . H o l a , ¿ q u é t a l ? ¿ m e e s t á s e s c u c h a n d o ?

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

4 . " M e g u s t a s c u a n d o c a l l a s p o r q u e e s t á s c o m o a u s e n t e . . . "

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

5 . ‗ P e r o ‘ , e s u n a c o n j u n c i ó n a d v e r s a t i v a .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

6 . A p u m a n q u e , d o n d e e s t á l a a c c i ó n .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

7 . L a g a s o l i n a e s u n p r o d u c t o d e r i v a d o d e l p e t r ó l e o .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

8 . ¡ D e t e s t o l a c o m i d a c h a t a r r a !

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

9 . L a s p a l a b r a s q u e e m p i e z a n p o r ‗ g e o ‘ s e e s c r i b e n c o n g .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 0 . E s t á l l o v i e n d o .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _






Pág

ina8

1 1 . ¡ C á l l a t e , y o t e n g o l a p a l a b r a !

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 2 . ¿ E s t á s e n t e n d i e n d o l o q u e d i g o ?

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 3 . H o y e s u n d í a m u y c a l u r o s o .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 4 . L a P o l a r , l l e g a r y l l e v a r .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 5 . ¿ N o e s a s í ? ¿ V e r d a d ?

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 6 . M á r c h a t e d e i n m e d i a t o .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 7 . O i g a . . . ¿ m e o y e ?

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 8 . ¡ Ú s e l o , p o r f a v o r !

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 9 . ¡ A u s t e d l o n e c e s i t o !

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2 0 . F a r m a c i a s A h u m a d a : t o d o s l o s d í a s p r e c i o s b a j o s .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2 1 . " P u e d o e s c r i b i r l o s v e r s o s m á s t r i s t e s e s t a n o c h e . . . "

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _






Pág

ina9

2 2 . A n t o n i o M a c h a d o n a c i ó e n S e v i l l a e n e l ú l t i m o t e r c i o d e l S i g l o

X I X .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

A c t i v i d a d : F u n c i o n e s d e l L e n g u a j e

L e a e l t e x t o y d e t e r m i n e l a s f u n c i o n e s d e l l e n g u a j e q u e e n é l

a p a r e c e n :

S u e ñ a e l r e y q u e e s r e y , y v i v e c o n e s t e e n g a ñ o m a n d a n d o ,

d i s p o n i e n d o y g o b e r n a n d o ;

y e s t e a p l a u s o , q u e r e c i b e p r e s t a d o , e n e l v i e n t o e s c r i b e ,

y e n c e n i z a s l e c o n v i e r t e l a m u e r t e , ¡ d e s d i c h a f u e r t e !

¿ Q u e h a y q u i e n i n t e n t e r e i n a r , v i e n d o q u e h a d e d e s p e r t a r

e n e l s u e ñ o d e l a m u e r t e ?

S u e ñ a e l r i c o e n s u r i q u e z a , q u e m á s c u i d a d o s l e o f r e c e ;

s u e ñ a e l p o b r e q u e p a d e c e s u m i s e r i a y s u p o b r e z a ;

s u e ñ a e l q u e a m e d r a r e m p i e z a ,

s u e ñ a e l q u e a f a n a y p r e t e n d e , s u e ñ a e l q u e a g r a v i a y o f e n d e ,

y e n e l m u n d o , e n c o n c l u s i ó n , t o d o s s u e ñ a n l o q u e s o n ,

a u n q u e n i n g u n o l o e n t i e n d e .

Y o s u e ñ o q u e e s t o y a q u í d e s t a s p r i s i o n e s c a r g a d o ,

y s o ñ é q u e e n o t r o e s t a d o m á s l i s o n j e r o m e v i .

¿ Q u é e s l a v i d a ? U n f r e n e s í . ¿ Q u é e s l a v i d a ? U n a i l u s i ó n ,

u n a s o m b r a , u n a f i c c i ó n ,

y e l m a y o r b i e n e s p e q u e ñ o : q u e t o d a l a v i d a e s s u e ñ o ,

y l o s s u e ñ o s , s u e ñ o s s o n .

L a v i d a e s s u e ñ o ( F r a g m e n t o )

P e d r o C a l d e r ó n d e l a B a r c a






Pág

ina1

0

U N I D A D I C O N F I G U R A C I Ó N T E X T U A L

I . O R T O G R A F Í A L I T E R A L Y A C E N T U A L

T E M A : o r t o g r a f í a l i t e r a l y a c e n t u a l .

O B J E T I V O S : e s t a b l e c e r y v a l o r a r l a e s c r i t u r a c o m o v e h í c u l o d e

c o m u n i c a c i ó n a c a d é m i c a .

O R T O G R A F Í A

S e e n t i e n d e p o r o r t o g r a f í a a l c o n j u n t o d e n o r m a s ( l i t e r a l e s ,

a c e n t u a l e s , p u n t u a l e s y o t r o s s i g n o s o r t o g r á f i c o s ) q u e r i g e n l a

e s c r i t u r a d e u n a c o m u n i d a d d e h a b l a n t e s . L a o r t o g r a f í a p e r m i t e

m a n t e n e r l a u n i d a d i d i o m á t i c a e n t r e p a í s e s q u e c o m p a r t e n u n a l e n g u a ,

e s d e c i r , u n i f i c a y g a r a n t i z a l a c o m u n i c a c i ó n e n t r e i n d i v i d u o s d e u n a

c o m u n i d a d l i n g ü í s t i c a .

¿SABÍAS QUE...?

En nuestro país se adopta la normativa de la Real Academia española en el año 1927, en el gobierno de Adolfo Ibáñez, quien decretó que a partir del 12 de octubre de ese mismo año se

haría extensiva la enseñanza de la ortografía de la Real Academia Española en todos los establecimientos de enseñanza pública y en todos los documentos oficiales (Ortografía de la

lengua española, Rae, 1999).






Pág

ina1

1

O r t o g r a f í a l i t e r a l

S e r e f i e r e a l u s o n o r m a t i v o d e l a s l e t r a s : u s o d e m a y ú s c u l a s y

c a r a c t e r e s c u y a p r o n u n c i a c i ó n p r o v o c a c o n f u s i ó n e n l a e s c r i t u r a .

U s o d e B – V . D e t e r m i n e l a s r e g l a s d e u s o d e B a p a r t i r d e l a s

s i g u i e n t e s p a l a b r a s :

S u c u m b i r M o r b i l i d a d B i s n i e t o B i ó g r a f o B u e n o I b a i s

I b a n A b r o c h a d o O b t u s o A b n e g a c i ó n S a b e r O b t e n e r

O b v i o B i b l i o t e c a E s c r i b i r A m a b l e B i p o l a r B r a z o

A b d i c a c i ó n R e c i c l a b l e B i o g r a f í a B e n e p l á c i t o H a b i l i d a d B r a v í o

B u r g o s A b u n d a A t r i b u i r H a b e r R e c i b i r B i ó s f e r a

P e r c i b i r B u t a c a B i b l i o g r a f í a s B i c i c l o M i c r o b i o C o n t r i b u i r

B i e n a v e n t u r a d o R e l a t a b a V i s i b i l i d a d A n f i b i o T r e m e b u n d o I b a

S u b v e r t i r B u s t o V a g a b u n d o R e c i t a b a i s B u t a c a B i a u r a l

A m a b i l i d a d B u r l a B r e b a j e I m a g i n a b l e S u b v e n i r A n h e l a b a n

A b s o l v e r B u z o B e b e r B u s c a r N a u s e a b u n d o B i z c o c h o

S u b t e r r á n e o C a b e r R e t r i b u i r B e n e f a c t o r B r o c h e t a B i s a b u e l o

U s o d e B – V . D e t e r m i n e l a s r e g l a s d e u s o d e V a p a r t i r d e l a s


R e t u v e O c t a v o E s t u v e V i z c o n d e V i c e n a l E v a n e s c e n t e

A d v e r b i o E v o l u c i ó n D e c e n v i r o I n s e c t í v o r o E l v i r a V a y a

E s c l a v o E v a s i ó n A b s o l v e r A d v i e n t o D i s o l v e r V i c e d e c a n o

V i r r e y T u v i m o s C o r r o s i v a L o n g e v o E v o l u t i v o A n d u v e

C a r n í v o r o E v i d e n c i a A l e v e V o l v e r N u e v a V e

S u b v e n c i ó n V o y E v i t a r V i c e a l m i r a n t e A c t i v o O b v i o

E v o c a r E v i d e n c i a r D e c i s i v a E v e n t u a l L e v e E v o l u t i v o






Pág

ina1

2

U s o d e C – S – Z . D e t e r m i n e l a s r e g l a s d e u s o d e C a p a r t i r d e l a s


Vencimiento Paciencia Conocimiento Acción Vagancia Deducir

Sección Padecimiento Inducir Resistencia Felices Prestancia

Peces Occidente Introspección contradecir Capaces Predecir

Prestancia Traducir Luces Fracción Implicancia Ofrecimiento

U s o d e C – S – Z . D e t e r m i n e l a s r e g l a s d e u s o d e S a p a r t i r d e l a s


Pequeñísimo Escaso Pasivo Relájese Burlesco Cállese

Difuso Confuso Lindísimo Sentarse Extensivo Pintoresco

Sorpresivo Comprensivo Verdoso Loquísimo Hermoso Moverse

Sabroso Siéntese Tomarse Dantesco Parentesco Rarísimo

U s o d e C – S – Z . D e t e r m i n e l a s r e g l a s d e u s o d e Z a p a r t i r d e l a s


Tenaz Nuez Hombrazo Hartazgo Perdiz Hallazgo

Asustadizo Conduzco Amanezca Yazgamos Mellizo Veloz

Rojizo Actriz Portazo Corredizo Luz Florezcamos

Conozcamos Madraza Golpazo Almirantazgo Telefonazo Padrinazgo






Pág

ina1

3

U s o d e G – J . D e t e r m i n e l a s r e g l a s d e u s o d e G a p a r t i r d e l a s


R e p u g n a n c i a O c t o g e n a r i o H o m o g é n e o P r i m o g é n i t o P r o d i g i o s o O r i g i n a l

O x í g e n o G l a c i a l R e g i a G e o g r a f í a M a g i a I n d í g e n a

A p o l o g é t i c o G e s t i c u l a r R e c o g e r G r i t o F o t o g é n i c o R e l i g i o s o

A l i g e r a r P r o t e g e r E n e r g é t i c o S e x a g e n a r i o R e g i ó n I m p r e g n a r

P e d a g o g í a H i g i é n i c o C o n t a g i o s o M o r i g e r a r F i n g i r V i g e n t e

M a r g i n a l G e o m e t r í a R e l i g i ó n L i t i g i o G e s t a G e o f í s i c o

A n g é l i c o P a n e g í r i c o D o g m á t i c o F e r r u g i n o s o L i t u r g i a V i g é s i m o

I n g e n i o T r i g é s i m o G e s t o r I n g é n i t o E x i g e n t e B i o l o g í a

M a l i g n o G a s t r a l g i a D e m a g o g i a A l i e n í g e n a B e l í g e r o N e u r a l g i a

I n f r i n g i r L e g i o n a r i o C o n v e r g e n c i a C u a d r a g e s i m a l T e o l o g í a R e g e n c i a

U s o d e G – J . D e t e r m i n e l a s r e g l a s d e u s o d e J a p a r t i r d e l a s


E m p u j e D i j i m o s R e d u j e G a r a j e R e l o j e r í a O j e a r

O l e a j e M a n e j e T r a b a j e T e j e C o n d u j e C a r r u a j e

D i j o D i j e r a C o j e a r R e b a j e G r a n j e r í a M e n s a j e

C e r r a j e r í a D e d u j e T r a j e r o n H e r e j e M a s a j e a r D o b l a j e

T r a d u j e E x t r a n j e r í a T r a j o C a n j e a r C o j e a r P e s a j e

C r u j e C o r a j e C h a n t a j e H o m e n a j e a r C o n s e r j e r í a A b o r d a j e

U s o d e H . D e t e r m i n e l a s r e g l a s d e u s o d e H a p a r t i r d e l a s s i g u i e n t e s

p a l a b r a s :

V i h u e l a H i s t o l o g í a H i a t o H o r m i g a H o s p i t a l H i p ó c r i t a

H o s p e d e r í a H e m o r r a g i a H o l g a d o H i d r á u l i c o H i d r ó g e n o H e r m o s u r a

H o g a r H u i r o H u e s o H u m e d a d H e r m a n o H u i d i z o

H o m e o p a t í a H u m e r o H i s t o r i a H e m a t o m a H i e n a H o r m a

H u e l e C a c a h u e t e H e c t ó m e t r o H i e r b a H e r n i a H o g u e r a

H e l i o c é n t r i c o H o l g a z á n H o m ó g r a f o H o g u e r a H e m a t o m a H i s t ó r i c o






Pág

ina1

4

U s o d e Y – L L . D e t e r m i n e l a s r e g l a s d e u s o d e Y a p a r t i r d e l a s


B u e y S o b r e s e y ó S u b y a c e r P r o v e y ó H a y P r o y e c c i ó n

L e y ó E s t o y L e y e s R e h u y ó D i s y u n t i v o M u y

A d y a c e n t e A b y e c t o O y ó L e y d e s t r u y ó R e y e s

P o s e y ó R e t r i b u y ó B o m b a y I n y e c t a r C a y ó S o y

U s o d e Y – L L . D e t e r m i n e l a s r e g l a s d e u s o d e L L a p a r t i r d e l a s


M e s i l l a C o s t i l l a E n s i l l a r b r i l l a r B u l l i r Z a m b u l l i r

A p o l i l l a r C a n i l l a S o m b r i l l a E s c a b u l l i r P a t r u l l a r P i l l a r

E n g u l l i r C h i l l a r B i l l a r C i g a r r i l l o M a g u l l a r A u l l a r

A p a b u l l a r E s t e r i l l a T u l l i r T r i l l a r A b a r q u i l l a r E n c a s i l l a r

O r t o g r a f í a a c e n t u a l

S e g ú n l a p o s i c i ó n q u e o c u p e l a s í l a b a t ó n i c a d e n t r o d e l a p a l a b r a , s e

d i s t i n g u e n c u a t r o t i p o s d e p a l a b r a s :

a ) A g u d a s : s o n a g u d a s l a s p a l a b r a s q u e s e t i l d a n e n l a ú l t i m a s í l a b a .

b ) G r a v e s : e s t a s p a l a b r a s s e a c e n t ú a n g r á f i c a m e n t e e n l a p e n ú l t i m a

s í l a b a .

c ) E s d r ú j u l a s : l a s e s d r ú j u l a s s e t i l d a n e n l a a n t e p e n ú l t i m a s í l a b a .

d ) S o b r e e s d r ú j u l a s : e l a c e n t o g r á f i c o r e c a e e n l a s s o b r e e s d r ú j u l a s

e n l a s í l a b a a n t e r i o r a l a a n t e p e n ú l t i m a s í l a b a .






Pág

ina1

5

A g u d a s . A p a r t i r d e l a n á l i s i s d e l s i g u i e n t e c o n t e x t o , i n d i q u e l a s

r e g l a s d e a c e n t u a c i ó n g r á f i c a d e l a s p a l a b r a s a g u d a s .

R e l o j B a l ó n C a n t á i s C a t e d r a l P a r í s C o n s o m é

E s t á A l h e l í A d e m á s E s t a r r o b o t s C o n v o y

V i r r e y A c e n t u a c i ó n H a b i l i d a d C o m i s i ó n R e h u s ó C a n e s ú

I n g l é s V o l v í A c á C a r m e s í A s u n c i ó n E s t r é s

C o l i b r í T i c t a c s A d e m á n M a m á C a f é E s t o y

G r a v e s . A p a r t i r d e l a n á l i s i s d e l s i g u i e n t e c o n t e x t o , i n d i q u e l a s

r e g l a s d e a c e n t u a c i ó n g r á f i c a d e l a s p a l a b r a s g r a v e s .

C é s p e d C a b e l l o E s t e p a S o r t i j a s I n ú t i l Á g i l

L á b i l E s m e r a l d a T á c t i l M á r t i r B o l í v a r M á r m o l

A r i c a F ú t b o l F é m u r T r a s p a s e D ú c t i l L á p i z

Á r b o l I n t e r p r e t e G a s t o B í c e p s M ó v i l Á l b u m

L í d e r C á r c e l H á b i l A z ú c a r C ó n s u l D i f í c i l

E s d r ú j u l a s . A p a r t i r d e l a n á l i s i s d e l s i g u i e n t e c o n t e x t o , i n d i q u e l a s

r e g l a s d e a c e n t u a c i ó n g r á f i c a d e l a s p a l a b r a s e s d r ú j u l a s .

S á b a d o H e l i c ó p t e r o C u í d a t e R á p i d o E s d r ú j u l a O r g á n i c o

M e c á n i c o R e c é t e l o T r a s p á s e l o V e r s í c u l o C a l ó r i c o E m p á t i c o

A n á f o r a I n t e r p r é t e l o E s t r é p i t o D í j o l o L o g í s t i c o Á r b o l e s

C e l t í b e r o C a r t í l a g o C o n s í g a l e C a r a c t e r í s t i c o I n t é r p r e t e E n é r g i c o

B r ú j u l a G ó n d o l a I d í l i c o C á n t i c o E s p í r i t u V e n t r í l o c u o

•DÍ – JO – ME – LO

•4 3 2 1

Sobreesdrújulas

•RE – PÚ – BLI – CA

•4 3 2 1

Esdrújulas•CRÁ – TER

•2 1

Graves

•VA – GÓN

• 2 1

Agudas






Pág

ina1

6

S o b r e e s d r ú j u l a s . A p a r t i r d e l a n á l i s i s d e l s i g u i e n t e c o n t e x t o ,

i n d i q u e l a s r e g l a s d e a c e n t u a c i ó n g r á f i c a d e l a s p a l a b r a s

s o b r e e s d r ú j u l a s .

D í g a m e l o O r d é n a s e l o C o n s i d é r a s e l o s V é n d e m e l o C á n t e m e l o E s t ú d i a t e l o

C o r r í g e m e l o R e c í b e s e l a I n t e r p r é t e s e l o R e c í t e s e l o C u é n t a m e l o C ó m p r a m e l o

R e p í t a m e l o R e p í t e s e l o R e c o m i é n d a s e l a E n c á r g a s e l a s E n c o m i é n d e s e l o R e c u é r d a s e l o

L a a c e n t u a c i ó n g r á f i c a d e l a s p a l a b r a s p e r m i t e d i s t i n g u i r e n t r e

h o m ó g r a f o s ( p a l a b r a s d e i g u a l e s c r i t u r a y d i s t i n t o s i g n i f i c a d o ) .

A n a l i c e e l c o n t e x t o d e l a s e x p r e s i o n e s p r e s e n t a d a s e i n d i q u e e l t i p o

d e p a l a b r a s ( e n c u r s i v a ) q u e s e t r a t a e n c a d a c a s o .

Él no sabe qué decir. El niño no sabe qué decir.

Tú no has cumplido tu parte del trato. Tu amigo no ha cumplido su parte del trato.

Mi parecer es absolutamente cuerdo a tus

requerimientos.

El comportamiento de tu amigo no es cuerdo

para mí.

Esta es una de las materias más difíciles. Dé todo cuanto pueda.

Se prohíbe el uso de celular durante la

evaluación.

Sé siempre el más ingenioso de la clase. Yo sé

que sabrás responder a esta demanda.

Te quiero aclarar por porqué no fuiste

seleccionado para esta investigación.

¿Quieres más té?

Si no comprendes el contenido, te recomiendo

que consultes al profesor.

Sí. Efectivamente no comprendo. Creo que

seguiré tu consejo.

Mientras más estudio, más creo no saber. Me siento derrotado, mas no daré la lucha por

perdida.

Aún es tiempo de resolver nuestras inquietudes. Todos han dicho que no es posible volver

todavía, aun tu familia ha sostenido lo mismo.

E s c r i b a , a l m e n o s , u n e j e m p l o c o n c a d a u n o d e l o s p a r e s d e

h o m ó g r a f o s .






Pág

ina1

7

L a a c e n t u a c i ó n g r á f i c a d e p a l a b r a s p e r m i t e t a m b i é n d a r e n t o n a c i ó n a

l a s p r e g u n t a s y e x c l a m a c i o n e s y , d e e s t e m o d o , d i s t i n g u i r l a s d e l a s

a s e r c i o n e s . P o r e j e m p l o ,

¿Por qué no llegaste a tiempo? Porque no llegaste a tiempo.

¿Cuándo vendrás? Cuando vengas.

¿Dónde están sepultados los restos de Neruda? Donde él habría soñado estar para siempre.

¿Qué dijo?

¡Qué! ¿No puedes?

Dijo que no vendría.

¿Cuánto debo aportar?

¡Cuánto tiempo sin recibir noticias de él!

Todo cuanto pueda.

¿Cómo han podido actuar de esa forma?

¡Cómo no!

Es como siempre lo hacemos.

¿Cuál es el concepto de identidad que manejas? La concepción de la cual habló el profesor ayer.

R e d a c t e u n e j e m p l o c o n c a d a u n o d e l o s p r o n o m b r e s

i n t e r r o g a t i v o s / e x c l a m a t i v o s .

Investigue acerca de los siguientes conceptos. Tipo de palabra y sentido:

Los monosílabos no llevan tilde gráfica. Por ejemplo, fe, fue, vi, entre otros..

Referencias: http://www.rae.es/rae/gestores/gespub000015.nsf/(voanexos)/arch7E8694

F9D6446133C12571640039A189/$FILE/Ortografia.pdf

o Con qué

o Con que

o Conque

o Por qué

o Porque

o Porqué

o Por que






Pág

ina1

8

I I . C O H E R E N C I A Y C O H E S I Ó N

T E M A : r e g l a s d e t e x t u a l i z a c i ó n ( c o n e x i ó n , p r o g r e s i ó n t e m á t i c a ,

r e c u r r e n c i a , n o c o n t r a d i c c i ó n ) .

O B J E T I V O S : m a n e j a r l a s r e g l a s d e c o n f i g u r a c i ó n t e x t u a l e n l a

e l a b o r a c i ó n d e t e x t o s e s c r i t o s .

U n t e x t o b i e n e l a b o r a d o d e b e c e ñ i r s e a c u a t r o r e g l a s b á s i c a s d e

c o n s t r u c c i ó n ( Á l v a r e z , 1 9 9 6 ) . E s t a s r e g l a s s e d e n o m i n a n ― r e g l a s d e

t e x t u a l i z a c i ó n ‖ , l a s c u a l e s p e r m i t e n d o t a r d e c o h e r e n c i a y c o h e s i ó n a

n u e s t r o s e s c r i t o s . L a c o h e r e n c i a s e r e f i e r e a l a u n i d a d d e s e n t i d o q u e

m a n i f i e s t a u n t e x t o y l a c o h e s i ó n a l a u n i ó n e n t r e l a s d i s t i n t a s p a r t e s

q u e l o c o m p o n e n . L a s c a r a c t e r í s t i c a s d e e s t a s r e g l a s s o n :

a ) R e g l a d e r e c u r r e n c i a : s e r e f i e r e a l o s m e c a n i s m o s f o r m a l e s q u e

p e r m i t e n m a n t e n e r u n r e f e r e n t e ( s i n t e n e r q u e u t i l i z a r -

n e c e s a r i a m e n t e - l a m i s m a f ó r m u l a ) a f i n d e a s e g u r a r l a

c o n t i n u i d a d d e l a i n f o r m a c i ó n . O b s e r v e m o s e l e j e m p l o ,

¿ C u á l e s e l r e f e r e n t e e n c a d a e j e m p l o ? ¿ C ó m o l o s a b e s ?

¿ P o d r í a s c r e a r u n e j e m p l o s i m i l a r a l p r e s e n t a d o ?

L e a e l s i g u i e n t e t e x t o y b u s q u e l í n e a s r e f e r e n c i a l e s . S i g a e l

e j e m p l o ,

“Los futbolistas de la Selección Nacional hicieron un gran partido. Los deportistas entrenaron toda la semana.”

Los futbolistas hicieron un gran partido. Ellos han entrenado bastante.

La Roja hizo un gran partido. Han entrenado bastante.






Pág

ina1

9

P r e s i d e n t e P i ñ e r a f e l i c i t a a I s a b e l A l l e n d e p o r e l P r e m i o

N a c i o n a l d e L i t e r a t u r a

E l M a n d a t a r i o d i j o e s t a r m u y a l e g r e c o n l a n o t i c i a , y s e m o s t r ó c o m o

u n g r a n a d m i r a d o r d e l a o b r a d e l a e s c r i t o r a .

E l P r e s i d e n t e S e b a s t i á n P i ñ e r a e n v i ó f e l i c i t a c i o n e s y d i j o e s t a r m u y

a l e g r e p o r l a e s c r i t o r a I s a b e l A l l e n d e , q u i e n e s t a m a ñ a n a o b t u v o e l

P r e m i o N a c i o n a l d e L i t e r a t u r a .

" M e a l e g r é e n o r m e m e n t e c u a n d o s u p e q u e I s a b e l A l l e n d e h a b í a

g a n a d o e l P r e m i o N a c i o n a l d e L i t e r a t u r a , e s u n a m u j e r q u e s e l o

m e r e c e , y o h e s i d o u n g r a n l e c t o r d e s u s m a r a v i l l o s a s o b r a s , I n é s d e

S u á r e z , P a u l a " , s e ñ a l ó e l M a n d a t a r i o .

T a m b i é n d e s t a c ó l a l a b o r d e l a e s c r i t o r a y l a c a t a l o g ó c o m o " u n a g r a n

e m b a j a d o r a " d e l p a í s . " E l l a h a s i d o u n a g r a n e m b a j a d o r a , y y o c u a n d o

v e o q u e u n c h i l e n o , u n a c h i l e n a s o n g r a n d e s e m b a j a d o r e s d e n u e s t r o

p a í s y d e j a n b i e n p u e s t o e l n o m b r e d e n u e s t r a p a t r i a , e s a l g o q u e h a y

q u e r e c o n o c e r " , i n d i c ó .

h t t p : / / w w w . l a t e r c e r a . c o m / n o t i c i a / n a c i o n a l / 2 0 1 0 / 0 9 / 6 8 0 - 2 8 8 8 8 6 - 9 -

p r e s i d e n t e - p i n e r a - f e l i c i t a - a - i s a b e l - a l l e n d e - p o r - e l - p r e m i o - n a c i o n a l - d e -

l i t e r a t u r a . s h t m l

R e f e r e n t e 1

R e f e r e n t e 2

R e f e r e n t e 3

P r e s i d e n t e P i ñ e r a _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

E l m a n d a t a r i o _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

b) R e g l a d e c o n e x i ó n : c o r r e s p o n d e a l a u t i l i z a c i ó n d e c o n e c t o r e s ,

c u y o o b j e t i v o e s e l d e u n i r i d e a s a l i n t e r i o r d e l t e x t o

e s t a b l e c i e n d o r e l a c i o n e s d e s e n t i d o e n t r e e l l a s ; o m a r c a d o r e s

d i s c u r s i v o s , c a r a c t e r i z a d o s , p o r u n a p a r t e , p o r o r i e n t a r e l

d i s c u r s o ( o r d e n a d o r e s ) y , p o r o t r a , p o r e s t a b l e c e r e l p u n t o d e

v i s t a d e l a u t o r e n r e l a c i ó n c o n s u e n u n c i a d o ( C a l s a m i g l i a y






Pág

ina2

0

T u s ó n , 1 9 9 9 ) . E s t o s s o n : c o n e c t o r e s , o r d e n a d o r e s d i s c u r s i v o s y

o p e r a d o r e s d i s c u r s i v o s . O b s e r v e m o s l o s e j e m p l o s ,

¿ Q u é s e n t i d o t i e n e e l c o n e c t o r ? ¿ D e q u é f o r m a s e r e l a c i o n a n

( 1 a ) y ( 2 a ) e n e l e n u n c i a d o ?

¿ Q u é s i g n i f i c a e l c o n e c t o r e n e s t e e j e m p l o ? ¿ C ó m o s e r e l a c i o n a n

( 1 b ) y ( 2 b ) e n e l e j e m p l o ?

E n l a s s i g u i e n t e s t a b l a s e n c o n t r a r á c o n e c t o r e s , m a r c a d o r e s y

o r d e n a d o r e s d i s c u r s i v o s , s u s e n t i d o y u n a e j e m p l i f i c a c i ó n p a r a c a d a

c a t e g o r í a .

Me quedé dormido. (1a)

En consecuencia

Llegaré tarde. (2a)

Me quedé dormido. (2b)

porque

Llegaré tarde. (1b)






Pág

ina2

1

C o n e c t o r e s , m a r c a d o r e s y o r d e n a d o r e s

Conector Sentido Ejemplo

Aditivos o sumativos

Y (e), además , encima , después, incluso, asimismo, también, tal

como, del mismo modo, ni tampoco

Unión de ideas. ―La Maga fue a lavarse las

manos y volvió.‖

(Cortázar, 1963 cap. 20).

Contrastivos o contraargumentativos

Oposición. Pero, en cambio, sin embargo, ahora bien.

Sustitución. Sino, en lugar /vez de, por el contrario, antes bien,

contrariamente.

Restricción. Excepto si, a no ser que.

Concesión. De todos modos, sea como sea, en cualquier caso, a pesar

de, no obstante, con todo, aun así,

después de todo, así y todo, con todo (y con eso).

Unión de ideas sobre la base de un contraste.

―Una lámpara ilustraba el andén, pero las caras de los

niños quedaban en la zona de la sombra.‖

(Borges, 1941).

De base causal

Causativos. A causa de ello, por

eso, porque, pues, puesto que, ya

que, dado que, por el hecho de que, en virtud de, gracias a.

Consecutivos. De ahí que, pues, luego, por eso, de modo que, de ello

resulta que, así que, de donde se

sigue, así pues, por (lo) tanto, de suerte que, por consiguiente, en

consecuencia, en efecto, entonces.

Condicionales. Si, con tal que,

cuando, en el caso de, según, a

menos que, siempre que, mientras, a no ser que, siempre y cuando, solo

que, con que.

Finales. Para que, a fin de que, con

el propósito/objeto de, de tal modo que.

Unión de ideas a partir de una causa lógica.

―Dado que la producción de textos escritos es un proceso

complejo, se hacía cada vez

más necesario proporcionar un marco coherente‖.

( http://www.scielo.cl/)

Temporales

Cuando, de pronto, en ese momento, entonces, luego, más

tarde, mientras tanto, una vez, un

día, en aquel tiempo, de repente, en seguida.

Unión de enunciados que

establece marcas de tiempo de realización de la acción

enunciada.

―Había empezado a leer la

novela unos días antes. La abandonó por negocios

urgentes, volvió a abrirla

cuando regresaba en tren a la finca (…)‖.

(Cortázar, 1956)






Pág

ina2

2

Espaciales

Enfrente, delante, detrás, arriba, abajo, al fondo, a la derecha, a la

izquierda, a lo largo, a lo ancho, por

encima.

Unión de ideas que establece

marcas espaciales de realización de la acción.

―Esa tarde, después de

escribir una carta a su apoderado y discutir con el

mayordomo una cuestión de

aparcerías, volvió al libro en la tranquilidad del estudio

que miraba hacia el parque de los robles‖.

(Cortázar, 1956)

Ordenador discursivo Función Ejemplo

Iniciadores. Para empezar, antes

que todo, para comenzar.

Distribuidores. Por un lado, por

otro; por una parte, por otra; estos,

aquellos.

Ordenadores. Primero, en primer

lugar, en segundo lugar.

De transición. Por otro lado/parte,

en otro orden de cosas.

Continuativos. Pues bien,

entonces, en este sentido, el caso es

que, a todo esto.

Aditivos. Además, igualmente,

asimismo.

Digresores. Por cierto, a propósito.

Ordenación las partes

constituyentes del texto. Estos no forman parte del

discurso mismo.

―(…) la literatura ha

necesitado también ser fiel a la historia. Me refiero aquí a

su semejanza con la épica: al

igual que La Iliada, el Mío Cid y el Martín Fierro

recogen los sucesos gloriosos de esos héroes que

constituyeron las bases de la civilización y de la cultura

Occidental, los libros de

Sylvia Plath, de Julia de Burgos y de las poetas

modernistas recogen los hechos de innumerables

heroínas, consumidas por la

angustia y la ira.

En este sentido estas

escritoras contemporáneas son la contrapartida de esos

héroes épicos que, en cierto

momento histórico, se convirtieron en símbolos, en

figuras míticas que encarnaban la búsqueda de

una definición y de una

mística‖.

(De la ira a la ironía, 0 sobre cómo atemperar el acero

candente del discurso, Rosario Ferré, 1985).

Espacio-temporales

Anterioridad. Antes, hasta el momento, más arriba, hasta aquí.

Simultaneidad. En este momento, aquí, ahora, al mismo tiempo,

mientras, a la vez.

Posterioridad. Después, luego, más abajo, seguidamente, más

Ordenación de las partes

constituyentes del texto a partir de la ocurrencia

espacio-temporal. No forman parte del discurso mismo.

―Hay otros marcadores

conversacionales usados en menor frecuencia por P, pero

cuyo uso refuerza las inferencias que hasta aquí

hemos hecho‖.

( http://www.scielo.cl/)






Pág

ina2

3

adelante.

Conclusivos. En conclusión, en

resumen, en suma, en resumidas cuentas, total.

Finalizadores. En fin, por fin, por último, para terminar, en definitiva.

Presentación de la

información final de un escrito.

―He pensado que más

sincero y viviente sería no separar esos dos tiempos y

hacer de ellos una sola cosa; por lo que yo diga, verán

ustedes cuáles son mis

deseos, mis esperanzas y hasta mis decepciones. Y

ningún hombre, en definitiva, tiene más

historia que esta.‖

(El escritor y nuestro tiempo, Eduardo Mallea, 1941).

Operador discursivo Función Ejemplo

De expresión de punto de vista.

En mi opinión, a mi juicio, a nuestro entender, desde mi punto de vista, a

mi parecer, por lo que a mí respecta.

De manifestación de certeza. Es evidente que, es indudable que,

todos saben que, nadie puede ignorar, es incuestionable, de hecho,

en realidad, está claro que.

De confirmación. En efecto, por supuesto, desde luego, por

descontado, efectivamente.

De tematización. Respecto a, a

propósito de, por lo que respectas a, en cuanto a, referente a, con

referencia a, en lo que concierne,

en/por lo que se refiere a.

De reformulación. Esto es, es

decir, en otras palabras, quiero decir, o sea, a saber, mejor dicho,

en particular, en concreto.

De ejemplificación. Por ejemplo, a saber, así, en concreto, pongamos

por caso, sin ir más lejos.

Presentación del punto de

vista desde el cual el enunciador asume su escrito.

―La primera, extrema el

examen lírico del yo puro, el conocimiento del ser

destacado en su invariabilidad

permanente de las circunstancias variantes que

exteriormente lo rodean. En cuanto a la novelística, ¡qué

diversidad, qué profusión,

qué riqueza móvil! Móvil, repito, lo que quiere decir: no

fijado, en constante evolución y transformación, en una

busca paralela a la de su mundo‖

(El escritor y nuestro tiempo, Eduardo Mallea, 1941).

L e a e l t e x t o e i n t e r p r e t e e l s e n t i d o d e l o s c o n e c t o r e s u t i l i z a d o s ,

e s d e c i r , e s t a b l e z c a e l t i p o d e r e l a c i ó n m e d i a n t e l a c u a l l o s s e

c o n e c t a n e n u n c i a d o s .






Pág

ina2

4

TEXTO DE LOS DISCURSOS DE JUAN PABLO II A LOS UNIVERSITARIOS

Ciencia y técnica al servicio del hombre

El sabio descubre las energías todavía desconocidas del universo, y las pone al servicio del hombre.

Mediante su trabajo, pues, de hacer crecer, a la vez, al hombre y a la naturaleza. Debe humanizar en

primer lugar al hombre, mientras que se respeta y perfecciona la naturaleza. El universo tiene una

armonía en todas sus partes, y cualquier desequilibrio ecológico entraña un perjuicio para el hombre.

El sabio no tratará, pues, a la naturaleza como a una esclava, sino que –inspirándose quizás en el

Cántico a las criaturas de San Francisco de Asís- la considerará más bien como una hermana,

llamada a cooperar con él para abrir nuevas vías al progreso de la humanidad.

Pero este camino no puede recorrerse sin el concurso de la técnica, de la tecnología que hace eficaz

la investigación científica. Permitidme que me refiera a mi reciente encíclica Redemptor hominis,

donde he recordado la necesidad de una regla moral y ética que permita los hombres aprovechar las

aplicaciones prácticas de la investigación científica, donde he hablado sobre la cuestión fundamental

de la profunda inquietud del hombre contemporáneo. ―Estos progresos de los que el hombre es

autor y defensor ¿hacen la vida humana sobre la tierra ―más humana‖ desde todos los puntos de

vista? ¿La hacen más digna del hombre?‖ (Cfr. N.15).

www.grancancilleria.ucv.cl

c ) R e g l a d e p r o g r e s i ó n : l a i n f o r m a c i ó n e n t r e g a d a d e b e ‗ a v a n z a r ‘

d e m a n e r a l ó g i c a , s i n r e p e t i r i n f o r m a c i ó n i n n e c e s a r i a , e n o t r o s

t é r m i n o s , e s t a r e g l a p e r m i t e l a a p o r t a c i ó n d e n u e v a s i d e a s a

n u e s t r o s e s c r i t o s . E s t o s e s t u d i o s s o b r e l a e x p a n s i ó n d e l a

i n f o r m a c i ó n c o m i e n z a n c o n l o s c o n c e p t o s d e t e m a ( i n f o r m a c i ó n

c o n o c i d a ) y r e m a ( i n f o r m a c i ó n n u e v a ) . T e m a s y r e m a s s e

o r g a n i z a r á n d e u n a f o r m a d e t e r m i n a d a , s e g ú n e l t i p o d e t e x t o

q u e n e c e s i t e m o s d e s a r r o l l a r : d e s c r i p t i v o , n a r r a t i v o , e x p o s i t i v o ,

a r g u m e n t a t i v o . O b s e r v e m o s e l e j e m p l o ,

Información conocida Información nueva

OBESIDAD INFANTIL ES VINCULADA CON LA APARICIÓN DE PELIGROSOS VIRUS

Según una nueva investigación la obesidad infantil no sólo afecta la calidad de vida de los niños,

si no que también estaría asociada a una enfermedad que causa infecciones respiratorias. (…)

http://www.terra.cl/zonamujer/index.cfm?id_cat=2007&id_reg=1502753

http://www.grancancilleria.ucv.cl/Textos%20%20finales/3%20TEXTO%20DE%20LOS%20DISCURSOS%20European.doc






Pág

ina2

5

L a i n f o r m a c i ó n d e b e o r g a n i z a r s e d e m o d o d e l o g r a r u n e s c r i t o f l u i d o ,

e n e l q u e l a s i d e a s r e s p o n d a n a l a s n e c e s i d a d e s i n f o r m a t i v a s q u e

h e m o s p r o y e c t a d o c o n n u e s t r o t e x t o . E x i s t e n b á s i c a m e n t e c u a t r o t i p o s

d e p r o g r e s i ó n t e m á t i c a .

1 . T e m a c o n s t a n t e c o n t i n u o : e s t a p r o g r e s i ó n s e c a r a c t e r i z a p o r

p r e s e n t a r u n t e m a a l o l a r g o d e l t e x t o y d e l c u a l s e s e ñ a l a n

d i v e r s a s p r o p i e d a d e s . E s t e t i p o d e o r g a n i z a c i ó n e s p r o p i a d e l o s

t e x t o s d e s c r i p t i v o y e x p o s i t i v o , a u n q u e n o e s p r i v a t i v a d e e s t o s .

O b s e r v e e l s i g u i e n t e e s q u e m a :

E s c r i b a u n e j e m p l o s i m i l a r a l p r e s e n t a d o .

2 . T e m a l i n e a l : e s t a p r o g r e s i ó n s e c a r a c t e r i z a p o r p r e s e n t a r d e

m a n e r a e n c a d e n a d a l o s t e m a s y l o s r e m a s . E s p r o p i a d e l o s

t e x t o s n a r r a t i v o s ( e s p o s i b l e h a l l a r l a t a m b i é n e n l a

a r g u m e n t a c i ó n y e n l a d e s c r i p c i ó n ) . O b s e r v e e l e s q u e m a :

Neruda

Es un gran poeta chileno.

Nació en Parral en 1904.

El 21 de enero es designado embajador

de Chile en París.

Obtuvo el Premio Nobel de Literatura en

el año 1971.

Muere el 23 de septiembre de 1973.

Corresponde al

tema de las nuevas

informaciones






Pág

ina2

6

E l a b o r e u n e j e m p l o e n e l q u e u t i l i c e l a p r o g r e s i ó n d e t e m a

l i n e a l .

3 . T e m a h i p e r t e m a : l a c a r a c t e r í s t i c a f u n d a m e n t a l d e e s t e t i p o d e

p r o g r e s i ó n e s p r e s e n t a r u n t e m a , d e l q u e s e d e s p r e n d e n o t r o s

t e m a s y d e e s t o s s u s r e m a s . E s u s u a l m e n t e u t i l i z a d o e n l o s

t e x t o s e x p o s i t i v o s y d e s c r i p t i v o s . O b s e r v e e l e s q u e m a :

C r e e u n e j e m p l o c o n l a s c a r a c t e r í s t i c a s p r e s e n t a d a s .

4 . T e m a c o n v e r g e n t e : e s t e t i p o d e p r o g r e s i ó n e s p r o p i o d e l o s

t e x t o s c o n c l u s i v o s , c o m o l o s e x p o s i t i v o s o a r g u m e n t a t i v o s , l o s

c u a l e s a p a r t i r d e l a s u m a t o r i a d e c i e r t a s i n f o r m a c i o n e s

Gobiernode Chile

MInisterio de defensa

Su misión es "colaborar con el Presidentede la República en las funciones degobierno y administración de la defensanacional". (www.defensa.cl)

Ministerio de SaludEl principal objetivo de su misión es"contribuir a elevar el nivel de salud de lapoblación". (www.minsal.gob.cl)

Ministerio de Obras Públicas

La finalidad de este ministerio es"Recuperar, fortalecer y avanzar en laprovisión y gestión de obras y servicios deinfraestructura para la conectividad, laprotección del territorio y las personas, laedificación pública y el aprovechamientoóptimo de los recursos hídricos".(www.mop.cl)

Hipertema (tema al que se

supedita la información textual). Subtemas (derivados del

tema general). Nuevas informaciones (remas).






Pág

ina2

7

c o n o c i d a s p o r e l r e c e p t o r , s e e x t r a e o s e r e a f i r m a e l t e m a d e l

t e x t o , p a r a l u e g o d e r i v a r l a s n u e v a s i n f o r m a c i o n e s . O b s e r v e m o s

e l e j e m p l o ,

Consecuencias políticas de los problemas energéticos en el mundo

Lo felicito calurosamente por su valentía pasada y presente, para abordar los temas

relevantes del acontecer de este mundo.

Quiero hacer una observación a sus comentarios de hoy, 31 de Marzo 2011. Entendí que Ud. dijo “la energía producida por reactores atómicos no contamina el medio ambiente”.

Para mantener este dicho, antes habría que tomar en cuenta que, en el proceso de producción dicha energía:

1.- Se produce basura nuclear, o sea, residuos radiactivos, que tardan de cientos a miles de años en degradarse (perder su radiactividad). El Plutonio 239 tiene una vida media de

24.000 años.

2.- Hasta el momento no se ha encontrado una solución técnica apropiada; estos residuos se confinan en receptáculos impermeables a la radiación donde deben permanecer por

cientos a miles de años hasta que desaparezca su radiactividad. Para almacenar estos contenedores peligrosos se han utilizado, minas abandonadas, el fondo marino, y

“almacenamientos transitorios” en distintos lugares del planeta.

3:- Algunos de estos residuos son reciclados en Francia y otros países, por lo que deben ser trasladados por barcos, con el consecuente peligro para todo los mares del planeta.

4.- En USA, en Rusia y otros países fabrican Bombas Atómicas con los residuos de sus reactores de energía atómica.

5.- Por otro lado, estos reactores de energía, en operación normal, no emiten bióxido de carbono, ni anhídrido sulfuroso, ni material particulado. Pero para que no afecten en

nada el medio ambiente es necesario que estén bien refrigerados, no haya movimientos

telúricos importantes, ni maremotos, ni accidentes operacionales, ni atentados. En caso de fallas de cualquiera de estos factores las consecuencias son catastróficas para la vida

debido la contaminación radioactiva.

En consecuencia la Energía Atómica No es Limpia, al contrario, es Muy Contaminante y

Peligrosa.

Saluda atentamente a Ud.

Juan Aspée Santelices

Fuente: http://radio.uchile.cl/cartas-al-director/108834/

G r á f i c a m e n t e p o d e m o s e s q u e m a t i z a r l a i n f o r m a c i ó n c o m o s i g u e :






Pág

ina2

8

C r e e u n e j e m p l o s i m i l a r a l a n t e r i o r .

E s i m p o r t a n t e s e ñ a l a r q u e l a c o n c a t e n a c i ó n d e l a i n f o r m a c i ó n e n l o s

t e x t o s n o s u e l e m a n i f e s t a r s e m e d i a n t e u n s o l o t i p o d e p r o g r e s i ó n

t e m á t i c a , s i n o q u e a t r a v é s d e m á s d e u n o d e e s t o s p a t r o n e s d e

o r g a n i z a c i ó n , p o r e j e m p l o , e n u n d i s c u r s o e x p o s i t i v o e s f r e c u e n t e

e n c o n t r a r p r o g r e s i ó n t e m á t i c a d e t e m a c o n s t a n t e , h i p e r t e m a y t e m a

c o n v e r g e n t e .

D e t e r m i n e a ) t e m a d e l t e x t o , b ) i n f o r m a c i ó n n u e v a , c ) p r o g r e s i ó n

t e m á t i c a d o m i n a n t e e n c a d a u n o d e l o s s i g u i e n t e s t e x t o s :

Santo Tomás de Aquino

Hijo de los Condes de Aquino, nació en Roccaseca (Nápoles-Italia), en 1225. Autor de la Suma

teológica, de la Suma Contra Gentiles, entre otros numerosos escritos.

Declarado Doctor de la Iglesia en 1567 por el Papa Pío V y Patrono de todas las Universidades y

Escuelas Católicas en 1880 por el Papa León XVIII. El Papa Pío XI lo proclamó como el más sabio

entre los sabios y el más sabio entre los santos.

Energíaproducidapor reactoresatómicos

Produce basura nuclear. Esta tarda miles de años en

degradarse.

"Se confina en receptáculosimpermeables a la radiación.estos contenedores han sidoalmacenados en minasabandonadas, fondo marino,entre otros".

"Algunos son reciclados ydeben ser trasladados pormar".

"La energía tómica noes limpia, al contrario,es muy contaminantey peligrosa".

"Para que no afecten al medioambiente deben estarrefirgerados, no debe habermovimientos telúricos, nimaremotos, ni accidentesoperacionales, ni atentados"

Tema. Información

nueva,

corresponde a

la tesis.

Información nueva, se

constituye en la base

argumentativa del discurso.

Reafirma la

información inicial.






Pág

ina2

9

Al caer de la tarde, dos desconocidos se encuentran en

los oscuros corredores de una galería de cuadros.

Con un ligero escalofrío, uno de ellos dijo:

Este lugar es siniestro, ¿Usted cree en fantasmas?

Yo no respondió el otro ¿Y usted?

Yo sí dijo el primero y desapareció.

GEORGE LORING FROST

Memorabilia (1923)

http://www.scielo.cl/ scielo.php?script=sci_arttext&pid=S071823762004000200015

En 1983, en Francia, la Delegación de Fomento de los recursos del Territorio y Acción Regional -la

Datar- encargó a artistas fotógrafos un importante trabajo, con el deseo de formar una memoria para

el futuro, así como una herramienta de reflexión para el presente acerca de un periodo que conoció

uno de los cambios más profundos del territorio. Para ello, recurrió a la fotografía que aúna el arte y

la industria, la creación y la información, la subjetividad que de la mirada que revela y la objetividad

de la lente que registra.

Después de esta iniciativa, nacieron otros proyectos en Francia y en Europa. Se inspiraron en la idea

de la Datar, examinando otros aspectos del paisaje y de la fotografía, lo que confirió a cada uno su

particularidad. Señalemos, por ejemplo, ―Las Cuatro Estaciones del territorio de Belfort‖ y La Misión al

otro lado de la Mancha en Nord Pas de Calais―.

Todos estos proyectos tienen en común el hecho de que no sólo se trata de documentar, sino también

de mostrar cómo se puede conjugar la riqueza de la invención plástica con la rigurosidad de un

documental.

Bustos Gisbert, La construcción de textos en español

Encargan cable especial para el izaje de las cápsulas “Fénix”

Esta es una de la cápsula "Fénix 1", que el fin de semana llegó a la mina San José.

Foto: AP

El ingeniero jefe del equipo de rescate de loso 33 mineros, André Sougarret, explicó esta tarde las

características del cable con el que se izarán las jaulas que sacarán a la superficie a los trabajadores

atrapados en el fondo de la mina San José desde el 5 de agosto.

Sougarret dijo que el cableado será traído desde Alemania, tiene 24 milímetros de grosor y -como

particularidad- no rota, lo que reduce complicaciones al momento de sacar la jaula por el tubo del

encamisado.






Pág

ina3

0

El ingeniero adelantó que utilizarán un tubo de 10 metros para probar en terreno la cápsula de

rescate y adelantarse a eventuales complicaciones que pudieran presentarse durante el rescate.

La tubería traída de Argentina, y que llegó el fin de semana a la mina, será utilizada para encamisar

las perforaciones que realizan las máquinas de los planes A, B y C una vez que estén concluidas.

Además, para este miércoles se espera la llegada, desde Estados Unidos, de nuevos martillos para el

plan B, la perforadora Schramm T-130, que ha sido detenida en cuatro ocasiones por problemas de

pérdida, desgaste y afloje de esas piezas.

www.terra.cl

L a p r o g r e s i ó n d e l a i n f o r m a c i ó n a s e g u r a t a n t o l a c o h e r e n c i a , c o m o l a

c o h e s i ó n d e u n t e x t o . U n e s c r i t o e n e l q u e n o s e a d v i e r t e u n a i l a c i ó n

d e s u s i d e a s , e s u n t e x t o n o c o h e s i v o , e n o t r o s t é r m i n o s s e t r a t a d e

u n t e x t o d i g r e s i v o ; p o r o t r o l a d o , u n t e x t o e n e l q u e l a s i d e a s n o

t i e n e n r e l a c i ó n e n t r e s í e s u n t e x t o q u e p r e s e n t a r u p t u r a t e m á t i c a , e s

d e c i r , n o c o h e r e n t e . O b s e r v e l o s e j e m p l o s ,






Pág

ina3

1

• Sucesión de oraciones en que se observa una dispersión informativa, situación que provoca confusión en la recepción del mensaje.

"Hay muchas cosas que he descubierto enEspaña. No hay ningún lugar en Estados Unidoscomo España. Cuando llegué aquí, descubrí quelas vistas panhorámicas son increíbles y raras.también hay una historia a España muyinteresante y encantadora (..)"

• Texto en el que se aprecia una progresión informativa de manera lineal, organizada, clara.

"Hay muchas cosas que he descubierto enEspaña. Por ejemplo, las increíbles y rarasvistas panorámicas. Por otro lado, lainteresante y encantadora historia (...)"

• Texto cuya unidad tiene sentido, en otras palabras, la conjunción de enunciados tiene una temática común, que mantuiene relación con los elementos de la realidad citada.

"Mi familia está constituida por mi padre, mimadre, mi hermana y yo. Mi padre es labrador.Mi madre trabaja en un supermercado. Mihermana estudia en Ciudad Real y yo estoy encuarto curso. "

• No se observa relación entre los enunciados del texto. Hay información sin antecedentes que permitan dar coherencia al enunciado.

"Ahora estudio cuarto curso, aunque mi padrees calvo y labrador. Mi padre tiene unastierrecitas en la ribera. Yo cursé primero ysegundo en Albacete y mi madre trabaja en unsupermercado. Mi padre empezó a perder elpelo cuando tenía veinte años. Mi familia estáconstituida por mi padre, mi madre, mihermana y yo. Estoy terminando la enseñanzasecundaria, pero mi hermana estudia enCiudad Real. Yo tego quince años.”






Pág

ina3

2

L e a l o s s i g u i e n t e s t e x t o s e i n d i q u e a ) t e m a e b )

i n f o r m a c i ó n n u e v a .

1 . ― G a b r i e l e s i n t e l i g e n t e . E s m u y r á p i d o p e n s a n d o . S i e m p r e d i c e

c o s a s o p o r t u n a s . ‖

http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/diccionario/progresiontematica.htm

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2 . ― L a o b r a d e J . R . J i m é n e z s u e l e d i v i d i r s e e n t r e s e t a p a s : e t a p a

d e l a p o e s í a i n t i m i s t a [ . . . . ] ; e t a p a d e l a p o e s í a p u r a [ . . . . ] ;

e t a p a d e l a p o e s í a d e s h u m a n i z a d a [ . . . ] . ‖

http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/diccio_ele/diccionario/progresiontematica.htm

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

L e a e l t e x t o y r e e s c r í b a l o , d e m o d o d e q u e l a i n f o r m a c i ó n

‗ p r o g r e s e ‘ .

"La pérdida de valores éticos-morales a través de la T.V"

Hoy en día, los medios comunicativos, ha descalificado su función como facilitador desvalorizando

enérgicamente su función social, informativa, caracterizado hacia un proceso de enseñanza y

aprendizaje, promocionando o prestándose a la profanación de los valores educativos éticos morales

que proporcionan en el individuo el buen comportamiento dentro de la Sociedad, es decir, El Sexo, La

Violencia Verbal y Física, Las drogas y la Poca Conciencia Humana, son elementos negativos que

desprende lamentablemente desde hace mucho tiempo la T.V.

Es por ello, indispensable reformar. Innovar, depurar la conciencia primero q‘nada de los directivos

generales de c/u de dichos medios, para llamar a la conciencia y en vez de destruir o descalificar la

educación y valores éticos morales; se hagan partícipe y promotores de todo aquello q‘ enriquezca la

Excelente Instrucción en todos los aspectos.

Vílchez Martínez, Mayela y Manrique, Beatriz. Manejo de textos académicos y expansión temática. Revista de Ciencias Humanas

y Sociales, dic. 2004, vol.20, no.45, p.23-32. ISSN 1012-1587.

d ) R e g l a d e n o c o n t r a d i c c i ó n : e s t a r e g l a s e r e f i e r e a n o

c o n t r a d e c i r l a i n f o r m a c i ó n c o n o c i d a c o n l a i n f o r m a c i ó n n u e v a .

O b s e r v e m o s e l e j e m p l o ,






Pág

ina3

3

D e t e r m i n e l a i n f o r m a c i ó n c o n t r a d i c t o r i a e n l o s s i g u i e n t e s t e x t o s .

R e e s c r i b a l o s e n u n c i a d o s d e m a n e r a c o h e r e n t e .

1 . E l p a p e l d e l a m u j e r e s e l m i s m o d e s d e h a c e m u c h í s i m o t i e m p o .

P e r o e s c i e r t o q u e d e s d e h a c e c u a r e n t a a ñ o s s u p a p e l h a

e v o l u c i o n a d o m u c h o .

http://cvc.cervantes.es/ensenanza/biblioteca_ele/antologia_didactica/morfologia/gomez.htm

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2 . E l a g u a d e l l u v i a e s d e p o r s í l i g e r a m e n t e á c i d a , y a q u e c o n t i e n e

á c i d o c a r b ó n i c o e n d i s o l u c i ó n . S i n e m b a r g o , l a c r e c i e n t e

c o n t a m i n a c i ó n a t m o s f é r i c a p r o c e d e n t e d e l a i n d u s t r i a y l o s

v e h í c u l o s , h a a u m e n t a d o e s a a c i d e z e n o r m e m e n t e . L a c o m b u s t i ó n

d e m a t e r i a l e s f ó s i l e s , c o m o e l c a r b ó n , p e t r ó l e o y g a s , p o r

f á b r i c a s , c e n t r a l e s e l é c t r i c a s y v e h í c u l o s , l i b e r a n d i ó x i d o d e

a z u f r e y ó x i d o s d e n i t r ó g e n o . E s t o s c o n t a m i n a n t e s r e a l i z a n

l a r g o s r e c o r r i d o s t r a n s p o r t a d o s p o r l o s v i e n t o s y s e t r a n s f o r m a n ,

p o r a c c i ó n d e l o s r a y o s s o l a r e s , e n s u l f a t o s y n i t r a t o s . L o s

m i s m o s s o n a b s o r b i d o s p o r l a s n u b e s y t r a n s f o r m a d o s e n á c i d o

s u l f ú r i c o y n í t r i c o . L a d i s m i n u c i ó n d e a c i d e z d e l a l l u v i a

c o n t a m i n a l a g o s , r í o s , a g u a s s u b t e r r á n e a s , p e r j u d i c a n d o l o s

o r g a n i s m o s a c u á t i c o s , d e t e r i o r a l a f l o r a y l a f a u n a d e l o s

b o s q u e s , y a f e c t a l a s c o n s t r u c c i o n e s .

http://www.if.ufrgs.br/ienci/artigos/Artigo_ID98/v8_n1_a2003.pdf

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

L e a e l ‗ t e x t o ‘ , l u e g o r e v i s e l a s r e g l a s d e t e x t u a l i z a c i ó n

( c o n s t r u c c i ó n ) . R e e s c r í b a l o p a r a q u e - e f e c t i v a m e n t e - s e a u n

t e x t o c o h e r e n t e y c o h e s i v o .

•Hoy conocí el auto nuevo de Pancho. Él manejaestupendo... nunca ha conducido un auto, nisiquiera una motocicleta.

Texto cen el que se advierte información contradictoria.

•Hoy conocí el auto nuevo de Pancho. Él manejaestupendo, así lo señala su hermano -aunque nuncalo he visto conducir un auto o motocicleta.

Texto en el que no se aprecia contradicción en la información.






Pág

ina3

4

La mujer llegó muy temprano a su oficina. Se levantó a la hora de costumbre, antes tomó su

desayuno, y se dispuso a trabajar como todos los días. Revisó los correos electrónicos, los

documentos pendientes desde la semana anterior. Volvió a casa, aunque tenía que hacerlo. Ella

siempre llega tarde a su trabajo. La RAE define trabajo como ―Acción y efecto de trabajar‖.

I I I . S i t u a c i ó n c o m u n i c a t i v a

T E M A : s i t u a c i ó n c o m u n i c a t i v a .

O B J E T I V O S : i d e n t i f i c a r y m a n e j a r l o s d i v e r s o s a s p e c t o s d e u n a

s i t u a c i ó n c o m u n i c a t i v a e s p e c í f i c a , d i f e r e n c i a n d o l a s p r o p i e d a d e s d e l

l e n g u a j e c i e n t í f i c o - t é c n i c o - a c a d é m i c o d e o t r a s f o r m a s l i n g ü í s t i c a s .

L a s i t u a c i ó n e n l a q u e s e i n s e r t a l a c o m u n i c a c i ó n p r e s e n t a c i e r t o s

r a s g o s c o m u n e s e n l a i n t e r a c c i ó n o r a l y e s c r i t a , s i n e m b a r g o , t o m a

c a r a c t e r í s t i c a s p a r t i c u l a r e s e n c a d a u n a d e e l l a s .

L o s e l e m e n t o s c o n s t i t u y e n t e s d e l a s i t u a c i ó n c o m u n i c a t i v a :

P a r t i c i p a n t e s : c o r r e s p o n d e n a e n u n c i a d o r y e n u n c i a t a r i o , e s t o s

i n t e r a c t ú a n d e m a n e r a d i f e r i d a y e n a u s e n c i a e n l a c o m u n i c a c i ó n

a c a d é m i c a e s c r i t a .

C o n t e x t o : c a r a c t e r í s t i c a s q u e r o d e a n e l i n t e r c a m b i o

c o m u n i c a t i v o , t a l e s c o m o e s p a c i o , t i e m p o , e n t r e o t r o s .

T e m a : s e r e f i e r e a l t ó p i c o s o b r e e l c u a l g i r a e l l a c o m u n i c a c i ó n

a c a d é m i c a .

S a b e r c o m p a r t i d o : d e p e n d e r á d e l n i v e l d e c o n o c i m i e n t o s s o b r e e l

t e m a t r a t a d o e n t r e l o s i n t e r l o c u t o r e s ; e l l o d e t e r m i n a r á e l g r a d o

d e p r o f u n d i d a d c o n e l q u e s e a b o r d e e l c o n t e n i d o . E s t e s a b e r

t a m b i é n c o n s i d e r a e l c o n o c i m i e n t o c o m p a r t i d o d e l c o n t e x t o

i n f o r m a t i v o . S i e s m e n o r , s e d e b e p r o c u r a r e n t r e g a r m á s

i n f o r m a c i ó n a f i n d e a s e g u r a r e l t r a s p a s o d e i n f o r m a c i ó n e n t r e

l o s i n t e r l o c u t o r e s .






Pág

ina3

5

I V . N o r m a y r e g i s t r o a c a d é m i c o e n e l d i s c u r s o e s c r i t o

T E M A : N o r m a y r e g i s t r o a c a d é m i c o e n e l d i s c u r s o e s c r i t o .




L a l e n g u a u t i l i z a d a e n e l i n t e r c a m b i o s e m o d i f i c a y a d a p t a s e g ú n l a s

c i r c u n s t a n c i a s e n q u e s e d e s a r r o l l e e s t e e v e n t o c o m u n i c a t i v o , e s t o

q u i e r e d e c i r , q u e d e b e a j u s t a r s e a l a s e x i g e n c i a s d e l c o n t e x t o y l a

r e l a c i ó n e n t r e l o s p a r t i c i p a n t e s . S e d e f i n e n , d e e s t a f o r m a , d o s

r e g i s t r o s . ( V e r u n i d a d I I I , N o r m a y r e g i s t r o d e h a b l a ) .

E n e l á m b i t o a c a d é m i c o , s e u t i l i z a l a n o r m a c u l t a y e l r e g i s t r o f o r m a l .

L a n o r m a c u l t a s e c a r a c t e r i z a p o r : u s o e s t r i c t o d e g r a m á t i c a y r e g i s t r o

f o r m a l , e n t r e o t r o s .

L a s c a r a c t e r í s t i c a s d e l a s i t u a c i ó n d e c o m u n i c a c i ó n s o n l a s s i g u i e n t e s :

P a r t i c i p a n t e s : r e l a c i ó n a s i m é t r i c a ( j e r a r q u í a ) .

C o n t e x t o : e s p a c i o ( e s t a b l e c i m i e n t o d e e d u c a c i ó n s u p e r i o r , s a l a s d e

c l a s e s , e t c . ) , t i e m p o ( j o r n a d a d e p e r m a n e n c i a e n l a i n s t i t u c i ó n ) .

T e m a : r e l a c i o n a d o s c o n l a c a r r e r a q u e s e e s t u d i a o c o n t e m á t i c a s

p r o p i a s d e l a v i d a u n i v e r s i t a r i a .

S a b e r c o m p a r t i d o : s i s e t r a t a d e m a e s t r o - a l u m n o , e s t e s a b e r e s t á

d e t e r m i n a d o p o r e l d o m i n i o d e l p r i m e r o y e l d e s c o n o c i m i e n t o d e l

s e g u n d o , s e t r a t a d e u n a r e l a c i ó n d e e n s e ñ a n z a - a p r e n d i z a j e .

V . C a r a c t e r í s t i c a s d e l l e n g u a j e c i e n t í f i c o - t é c n i c o - a c a d é m i c o

T E M A : c a r a c t e r í s t i c a s d e l l e n g u a j e c i e n t í f i c o - t é c n i c o - a c a d é m i c o .








Pág

ina3

6


E l l e n g u a j e , c o m o h e m o s v i s t o , n o s i e m p r e t i e n e l a m i s m a f o r m a , m á s

a u n c u a n d o s e h a b l a d e c i e n c i a , c u y a d e f i n i c i ó n , s e g ú n C r i a d o P é r e z ,

d e p e n d e d e d o s p u n t o s r e l e v a n t e s :

a ) E l p r o c e d i m i e n t o d e i n v e s t i g a c i ó n : m é t o d o c i e n t í f i c o

( d e s c r i p c i ó n , p r o b l e m a t i z a c i ó n , c o n j e t u r a y c o n t r a s t a c i ó n ) .

b ) E l a l c a n c e y v a l o r c o g n o s c i t i v o d e l r e s u l t a d o d e l a i n v e s t i g a c i ó n :

e l c o n o c i m i e n t o c i e n t í f i c o ( c e n t r a d o e n e l c ó m o t r a n s c u r r e n l a s

c o s a s ) .

E l l e n g u a j e n a t u r a l h a e v o l u c i o n a d o p a u l a t i n a m e n t e h a c i a f o r m a s

t é c n i c a s , y d e e s t a s a l a s c i e n t í f i c a s . E s t e d e s a r r o l l o v a e n d i r e c t a

r e l a c i ó n c o n e l d e l a c i e n c i a , q u e e x i g e u n i v o c i d a d , p r e c i s i ó n ,

e c o n o m í a y u n i v e r s a l i d a d d e s u s s í m b o l o s .

E l c o n o c i m i e n t o c i e n t í f i c o e s , p o r d e f i n i c i ó n , o b j e t i v o ; e n p a l a b r a s d e

O r t e g a y G a s s e t , e l l e n g u a j e t é c n i c o e s u n a f o r m a e x t r e m a d e l e n g u a j e

e n q u e l a p a l a b r a e x p r e s a u n m á x i m o d e i d e a y u n m í n i m o d e e m o c i ó n .

D e e s t a m a n e r a , l a s f o r m a s l i n g ü í s t i c a s p a r a e x p r e s a r l o t a m b i é n d e b e n

s e r l o . E n e s t e d e b e p r i m a r l a f u n c i ó n l i n g ü í s t i c a r e f e r e n c i a l ( v e r

e l e m e n t o s d e l c i r c u i t o d e l a c o m u n i c a c i ó n , p á g . 4 ) . L a d e s c r i p c i ó n y l a

a r g u m e n t a c i ó n c o n s t i t u y e n l a s s e c u e n c i a s d i s c u r s i v a s p r e f e r e n t e s ( v e r

T i p o s t e x t u a l e s , p á g . 4 1 ) .

L a s c a r a c t e r í s t i c a s c e n t r a l e s d e l l e n g u a j e c i e n t í f i c o s o n :

a ) P r e c i s i ó n : e l l e n g u a j e n a t u r a l e s , p o r d e f i n i c i ó n , a m b i g u o . E s t a

c a r a c t e r í s t i c a e s i m p r o p i a d e l o s t e x t o s c i e n t í f i c o s , p u e s l a

e x p o s i c i ó n d e c o n o c i m i e n t o d e b e e v i t a r l a a n f i b o l o g í a , e n o t r a s

p a l a b r a s , l o s c o n c e p t o s u t i l i z a d o s d e b e n s e r u n í v o c o s : u n

t é r m i n o , u n a r e f e r e n c i a .

b ) N e u t r a l i d a d : c o n s i s t e e n m a n t e n e r l a c o m u n i c a c i ó n l i b r e d e

s u b j e t i v i d a d e s , p o r l o q u e e l e n u n c i a d o r d e b e e l e g i r f ó r m u l a s

g r a m a t i c a l e s q u e l e p e r m i t a n m a n i f e s t a r e l c o n o c i m i e n t o

a s e g u r a n d o s u n e u t r a l i d a d . ( V e r m o d o s y m o d a l i d a d e s ) .






Pág

ina3

7

c ) U n i v e r s a l i d a d : p r e t e n d e m a n t e n e r y a s e g u r a r l a d i f u s i ó n d e l

c o n o c i m i e n t o c i e n t í f i c o .

d ) C o n c i s i ó n : e l l e n g u a j e c i e n t í f i c o e v i t a e l u s o d e e x p r e s i o n e s q u e

e m b e l l e z c a n e l l e n g u a j e , e s , p o r l o t a n t o , d i r e c t o y e c o n ó m i c o .

U t i l i z a c i ó n d e a b r e v i a t u r a s ( N = N i t r ó g e n o ) y a c r ó n i m o s ( L á s e r =

L i g t h A m p l i f i c a t i o n b y S i m u l a t e d E m i s s i o n o f R a d i a t i o n ) .

L o s s i g u i e n t e s t e x t o s s o n e j e m p l o s d e r e a l i z a c i o n e s d i s c u r s i v a s e n

m o d a l i d a d n a t u r a l y c i e n t í f i c o t é c n i c o a c a d é m i c o r e s p e c t i v a m e n t e ( v e r

c a r a c t e r í s t i c a s d e l l e n g u a j e c i e n t í f i c o t é c n i c o a c a d é m i c o ) . E n e s t o s

p o d e m o s o b s e r v a r c l a r a m e n t e l a s c a r a c t e r í s t i c a s c o n s t i t u t i v a s d e

e s t o s , y q u e a s u v e z l o s d i f e r e n c i a n .

E j e m p l o 1 : t e x t o d e c a r á c t e r i n f o r m a t i v o ( l e n g u a j e n a t u r a l )

L a s o r d e r a ( T e x t o e d i t a d o )

L a s o r d e r a e s u n p r o b l e m a m u y l i m i t a n t e p a r a l a p e r s o n a q u e l a

p a d e c e p o r l o q u e n u n c a e s t á d e m á s i n t e n t a r s u c u r a c i ó n o m e j o r a

c o n r e m e d i o s n a t u r a l e s .

L a s o r d e r a t i e n e v a r i a s c a u s a s c o m o c o n g é n i t a , e n f e r m e d a d o l a e d a d ,

e n a l g u n o s c a s o s s o n l e v e s o t e m p o r a l e s y s e p u e d e n t r a t a r c o n

r e m e d i o s n a t u r a l e s . I n c l u s o u n t r a u m a t i s m o o r o d e a r n o s d e r u i d o l a

c a u s a n , o s e a q u e t o d o s s o m o s s u s c e p t i b l e s d e p a d e c e r l a .

¿ Q u é e s l a s o r d e r a ?

S e d e f i n e c o m o l a i m p o s i b i l i d a d o d i f i c u l t a d p a r a e s c u c h a r , e s d e c i r s e

p i e r d e o a t r o f i a u n o d e l o s c i n c o s e n t i d o s , u n a d e l a s r e f e r e n c i a s p a r a

e n t e n d e r n u e s t r a r e a l i d a d i n m e d i a t a . H a y v a r i a s c l a s e s o t i p o s d e

s o r d e r a : l a p é r d i d a p a r c i a l , q u e e s l a q u e p o d e m o s a y u d a r a p r e s e r v a r

o r e c u p e r a r c u a n t o a n t e s , s e l l a m a h i p o a c u s i a ; l a t o t a l , c o f o s i s , q u e

e s l a q u e y a n o p o d e m o s t r a t a r c o n r e m e d i o s n a t u r a l e s .

E t i o l o g í a o c a u s a s d e l a s o r d e r a

C o m o d e c í a m o s m á s a r r i b a , l a s c a u s a s p u e d e n s e r v a r i a s a d e m á s d e

l a s q u e y a s e ñ a l a m o s . P o r e j e m p l o l a p é r d i d a a b s o l u t a , q u e e s e l






Pág

ina3

8

m e n o r d e l o s c a s o s , p o d r í a s e r p o r l a p é r d i d a t o t a l d e l o s

c o m p o n e n t e s a u d i t i v o s p o r m o t i v o s g e n é t i c o s o p o r m a l f o r m a c i o n e s

i n t e r n a s d e l c a n a l a u d i t i v o .

P e r o l a s c a u s a s m á s c o m u n e s s o n t a p o n a m i e n t o s e n e l o í d o e x t e r i o r o

m e d i o ( c o n d u c t o s d e l s o n i d o h a c i a e l o í d o i n t e r n o ) c o m o l o s t a p o n e s

d e c e r a , i n f e c c i o n e s , v í r i c a s , t u m o r a l e s , l a o t i t i s m e d i a , d e g e n e r a c i ó n

p o r l a e d a d , p r o l o n g a d a e x p o s i c i ó n a l r u i d o , e t c . y é s t a s s í q u e n o s

p u e d e n a f e c t a r a c u a l q u i e r a d e n o s o t r o s .

N u t r i c i ó n o d i e t a p a r a m e j o r a r l a s o r d e r a

S e h a d e s c u b i e r t o e n e s t u d i o s r e c i e n t e s q u e l o s p a c i e n t e s q u e h a n

p e r d i d o p e s o o h a n m e j o r a d o s u s n i v e l e s d e a z ú c a r y c o l e s t e r o l e n

s a n g r e h a n t e n i d o r e c u p e r a c i o n e s d e l o í d o .

L a a l i m e n t a c i ó n p a r a m e j o r a r l a s c a p a c i d a d e s a u d i t i v a s d e b e s e r u n a

d i e t a b a j a e n g r a s a s , r i c a e n f i b r a s , v i t a m i n a s y m i n e r a l e s , p o r l o q u e

e n t r e m a y o r n ú m e r o d e a l i m e n t o s n a t u r a l e s y v e g e t a l e s m á s y m e j o r .

A s í c o m o e l e j e r c i c i o , q u e e s t i m u l a y m e j o r a e l r i e g o s a n g u í n e o d e l a

z o n a .

T r a t a m i e n t o s r e m e d i o s n a t u r a l e s p a r a l a s o r d e r a

E l G i n k g o B i l o b a : u n o d e l o s r e m e d i o s d e l a f i t o t e r a p i a p a r a l a s o r d e r a

p o r q u e f a c i l i t a l a c i r c u l a c i ó n , l a o x i g e n a c i ó n c e r e b r a l y p o s e e m u c h o s

a n t i o x i d a n t e s . E n d o s i s d e e n t r e 6 0 y 2 4 0 m g d i a r i o s e l c e r e b r o

p u e d e , e n a l g u n o s c a s o s , m e j o r a r l a s o r d e r a .

E l a j o m a c e r a d o : s e p o n e 1 0 0 g . d e a j o e n 4 0 0 g . d e a l c o h o l d e v i n o .

M e d i a c u c h a r a d i t a a n t e s d e d o r m i r . O g o t a s m e z c l a n d o e l j u g o d e a j o

c o n j u g o d e a l m e n d r a s a l 5 0 % y s e i n t r o d u c e u n a g o t a e n e l o í d o . L a s

g r a n d e s v i r t u d e s a n t i b i ó t i c a s y a n t i b a c t e r i a n a s a y u d a n a l a s s o r d e r a s

p o r r a z o n e s i n f e c c i o s a s .

L a c e b o l l a : m e j o r a l a c i r c u l a c i ó n s a n g u í n e a . S e m a c e r a d u r a n t e 1 2

h o r a s 3 0 0 g . d e c e b o l l a e n u n l i t r o d e a g u a y s e t o m a n t r e s v a s o s

d i a r i o s . E l j u g o d e c e b o l l a e s b u e n o p a r a f r e n a r l a p é r d i d a d e a u d i c i ó n

i n t r o d u c i e n d o d o s o t r e s g o t a s e n e l o í d o .






Pág

ina3

9

L a s h o j a s d e l a u r e l : e n i n f u s i ó n , t a m b i é n a y u d a n a l m e j o r a m i e n t o d e

l a s o r d e r a . S e p o n e u n p u ñ o d e h o j a s d e l a u r e l p o r u n l i t r o d e a g u a a

h e r v i r d e 3 a 5 m i n u t o s , s e d e j a r e p o s a r h a s t a e n t i b i a r . L u e g o s e

t o m a d e 3 a 4 t a z a s d i a r i a s .

Fuente: http://www.enbuenasmanos.com/articulos/muestra.asp?art=2035

O b s e r v e m o s l a s c a r a c t e r í s t i c a s q u e c o n s t i t u y e n e s t e t i p o d e l e n g u a j e ,

e n l o s p r i m e r o s d o s p á r r a f o s d e l t e x t o .

C a r a c t e r í s t i c a E x p r e s i ó n E x p l i c a c i ó n

P r e c i s i ó n ― R o d e a r n o s d e r u i d o l a

c a u s a n ‖

L a e x p r e s i ó n s e ñ a l a d a

p o s e e u n c a r á c t e r

a m b i g u o , e n t a n t o n o e s

e s p e c í f i c a e n r e l a c i ó n

c o n l a n a t u r a l e z a o t i p o

d e r u i d o q u e p o d r í a

c a u s a r s o r d e r a .

N e u t r a l i d a d ― P r o b l e m a m u y l i m i t a n t e

p a r a l a p e r s o n a q u e l o

p a d e c e ‖

E s t a b l e c e u n j u i c i o

p e r s o n a l c o n r e s p e c t o a

l a s l i m i t a n t e s q u e

p u d i e s e c a u s a r e s t a

d i s c a p a c i d a d .

U n i v e r s a l i d a d ― N u n c a e s t á d e m á s

i n t e n t a r s u c u r a c i ó n ‖

E s t e e n u n c i a d o e s t a b l e c e

u n o b j e t i v o d e f i n i t o r i o

d e l t e x t o , d e c a r á c t e r

m á s b i e n p e d a g ó g i c o y

n o d e d i f u s i ó n d e l

c o n o c i m i e n t o .

C o n c i s i ó n ― E n a l g u n o s c a s o s s o n

l e v e s o t e m p o r a l e s ‖

E s t e f r a g m e n t o n o

p r e c i s a l a s e v e n t u a l e s

c a u s a s , d e m a n e r a c l a r a

y c o n c r e t a , d e l a p é r d i d a

d e l a a u d i c i ó n .

http://www.enbuenasmanos.com/articulos/muestra.asp?art=2035






Pág

ina4

0

E j e m p l o 2 : T e x t o d e c a r á c t e r a c a d é m i c o . ( L e n g u a j e c i e n t í f i c o –

t é c n i c o - a c a d é m i c o )

H I P O A C U S I A ( T e x t o e d i t a d o )

J o r g e C a r o

S e d e n o m i n a h i p o a c u s i a a l a i n c a p a c i d a d d e o í r n o r m a l m e n t e ,

c u a l q u i e r a s e a e l g r a d o d e e s t a . E l o í d o h u m a n o n o r m a l f u n c i o n a

a d e c u a d a m e n t e p a r a p e r c i b i r l o s s o n i d o s c u y a s f r e c u e n c i a s e s t é n

c o m p r e n d i d a s e n t r e 1 2 5 y 8 0 0 0 c / s e g . y e n u n r a n g o d e i n t e n s i d a d

c o m p r e n d i d o e n t r e 0 y 2 0 d e c i b e l e s ( d B ) . L a h i p o a c u s i a s e m i d e e n d B

y p u e d e c o m p r e n d e r a t o d a s o s ó l o a l g u n a s d e l a s f r e c u e n c i a s . S i l a

p é r d i d a d e a u d i c i ó n s e e n c u e n t r a e n t r e 2 0 y 4 0 d B l a h i p o a c u s i a e s

l e v e . E n c a s o d e p é r d i d a e n t r e 4 0 y 6 0 l a h i p o a c u s i a e s m o d e r a d a . L a

h i p o a c u s i a e s s e v e r a s i l a p é r d i d a s e e n c u e n t r a e n t r e 6 0 y 8 0 d B y

p r o f u n d a s i l a p é r d i d a e s m a y o r d e 8 0 d B . L a i n t e n s i d a d n o r m a l d e

u n a c o n v e r s a c i ó n f l u c t ú a e n t r e 5 0 y 6 0 d B . U n a s a l a c u n a p u e d e l l e g a r

e n i n t e n s i d a d s o n o r a a 7 0 y 8 0 d B .

L a v o z c u c h i c h e a d a f l u c t ú a e n t r e 2 5 a 3 5 d B . U n m o t o r d e a v i ó n

p r o d u c e u n a i n t e n s i d a d d e 1 2 0 d B y u n t r a s b o r d a d o r 2 0 0 d B .

L a s p a t o l o g í a s q u e p u e d e n a f e c t a r a l o í d o p u e d e n o c u r r i r e n e l o í d o

e x t e r n o ( p r i n c i p a l m e n t e a l o c l u i r é l c a e ) , e n e l o í d o m e d i o y

e n o í d o i n t e r n o o v í a s c e n t r a l e s .

C u a n d o l a l e s i ó n c o m p r o m e t e a l o í d o e x t e r n o y / o m e d i o l a h i p o a c u s i a

s e d e n o m i n a d e c o n d u c c i ó n o t r a n s m i s i ó n . S i l a l e s i ó n e s d e l o í d o

i n t e r n o o d e v í a s c e n t r a l e s s e d e n o m i n a s e n s o r i o n e u r a l .

E l e x a m e n p a r a m e d i r l a a u d i c i ó n e s l a a u d i o m e t r í a . E n e l l a s e t e s t e a n

l a s s i g u i e n t e s f r e c u e n c i a s 1 2 5 , 2 5 0 , 5 0 0 , 1 0 0 0 , 2 0 0 0 , 3 0 0 0 , 4 0 0 0 ,

6 0 0 0 y 8 0 0 0 c / s e g . L a t é c n i c a d e l e x a m e n e s e n c o n t r a r e l u m b r a l

a u d i t i v o , d e f i n i d o c o m o l a i n t e n s i d a d m í n i m a p a r a o í r u n a d e t e r m i n a d a

f r e c u e n c i a . E l e s t í m u l o u t i l i z a d o s o n l a s f r e c u e n c i a s d e s c r i t a s y

e n t r e g a d a s , a i n t e n s i d a d e s v a r i a b l e s , p o r u n a p a r a t o e l e c t r ó n i c o . E s t e

e s d e n o m i n a d o a u d i ó m e t r o , e l q u e l a s h a c e l l e g a r a l o í d o , e n f o r m a

e q u i v a l e n t e , d e d o s m a n e r a s . L a p r i m e r a e s u n e s t í m u l o a é r e o ( f o n o

e n e l o í d o ) y l a s e g u n d a e s u n e s t í m u l o ó s e o y q u e c o n s i s t e e n u n

e s t í m u l o a p l i c a d o e n l a r e g i ó n m a s t o i d e a ( v i b r a d o r d e s o n i d o p a r a






Pág

ina4

1

t r a s m i s i ó n ó s e a d e e s t e ) . E l e s t í m u l o a é r e o s i g u e e l c a m i n o n o r m a l d e

l a c o n d u c c i ó n d e l s o n i d o q u e e s c a e , o í d o m e d i o p a r a l l e g a r a l o í d o

i n t e r n o . E n c a m b i o e l v i b r a d o r ó s e o t r a s m i t e d i r e c t a m e n t e e l s o n i d o a l

o í d o i n t e r n o .

E n t é r m i n o s d e l a a u d i o m e t r í a u n a a u d i c i ó n n o r m a l ( p r i m e r g r á f i c o ) e s

a q u e l l a e n q u e t o d o s l o s s o n i d o s e s t u d i a d o s ( a é r e o s y ó s e o s ) s e

e n c u e n t r a e n t r e 0 y 2 0 d B .

L a h i p o a c u s i a d e c o n d u c c i ó n e s a q u e l l a e n l a c u a l l o s s o n i d o s t i e n e n

p r o b l e m a s a l s e g u i r l a v í a n o r m a l ( d a ñ o e l o í d o e x t e r n o o m e d i o ) y

p o r l o t a n t o e x i s t e u n a p é r d i d a a u d i t i v a m a y o r d e 2 0 d b . E n e s t o s

p a c i e n t e s e l e s t í m u l o d e l v i b r a d o r ó s e o e s n o r m a l , y a q u e e l o í d o

i n t e r n o e s n o r m a l . E n e l a u d i o g r a m a e x i s t e u n a c l a r a s e p a r a c i ó n ( 1 0 o

m á s d B ) d e l o s u m b r a l e s e n t r e l a v í a ó s e a ( n o r m a l ) y l a a é r e a

( a n o r m a l ) .

S i e l d a ñ o e s a n i v e l d e l o í d o i n t e r n o d a r á l o m i s m o c o m o s e c o n d u z c a

e l s o n i d o y a q u e p o r l a v í a a é r e a y p o r l a v í a ó s e a e x i s t i r á l a m i s m a

p é r d i d a . A e s t a h i p o a c u s i a s e l e d e n o m i n a h i p o a c u s i a s e n s o r i o n e u r a l .

E x i s t e u n t e r c e r t i p o d e h i p o a c u s i a d e n o m i n a d o m i x t a y e s a q u e l l a e n

l a c u a l e x i s t e u n a l e s i ó n e n e l c a e y / o o í d o m e d i o y q u e a d e m á s

p r e s e n t a u n a l e s i ó n e n e l o í d o i n t e r n o . E n e l l a l a v í a a é r e a e s a n o r m a l

y l a v í a ó s e a e s m á s a n o r m a l a ú n , e x i s t i e n d o u n a s e p a r a c i ó n c l a r a

e n t r e a m b a s ( 1 0 o m á s d B ) .

Fuente: www.escuela.med.puc.cl

http://www.escuela.med.puc.cl/






Pág

ina4

2

O b s e r v e m o s l a s c a r a c t e r í s t i c a s q u e p o s e e e l l e n g u a j e c i e n t í f i c o –

t é c n i c o - a c a d é m i c o a p a r t i r d e l p r i m e r p á r r a f o d e l t e x t o

a n t e r i o r m e n t e p r e s e n t a d o .

Característica Expresión Explicación

Precisión “El oído humano normal funciona

adecuadamente para percibir los

sonidos cuyas frecuencias estén

comprendidas entre 125 y 8000

c/seg.”

Este enunciado no presenta

ambigüedades de ningún tipo, en

tanto el lector no puede otorgar

ninguna otra interpretación a lo que

allí se quiere exponer.

Neutralidad “En caso de pérdida de entre 40 y

60 la hipoacusia es moderada”

No presenta ningún tipo de juicio

personal o valórico con respecto a

la pérdida de la audición o sus

eventuales consecuencias.

Universalidad “Se denomina hipoacusia a la

incapacidad de oír normalmente”

El objetivo del texto corresponde a

la divulgación de conocimientos del

área médica, aspecto que se

presenta de manera clara en el

enunciado en cuestión.

Concisión “La intensidad normal de una

conversación fluctúa entre 50 y 60

dB”

La oración presentada muestra de

manera concisa, sin intervención

de explicaciones redundantes, un

aspecto específico de la audición.






Pág

ina4

3

A c t i v i d a d

A n a l i c e l o s t e x t o s e n t r e g a d o s e n r e l a c i ó n a l a s c a r a c t e r í s t i c a s d e l

l e n g u a j e c i e n t í f i c o t é c n i c o a c a d é m i c o . P a r a e l l o c o m p l e t e e l s i g u i e n t e

c u a n d o e j e m p l i f i c a n d o a p a r t i r d e l o s e l e m e n t o s c o n s t i t u y e n t e s d e l o s

m i s m o s , d e m a n e r a s i m i l a r a l a e j e m p l i f i c a c i ó n e n t r e g a d a c o n

a n t e r i o r i d a d .

Texto en lenguaje científico

“Hipoacusia”

Texto en lenguaje natural

“La sordera”

Precisión

Neutralidad

Universalidad

Concisión






Pág

ina4

4

V I . I n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a

T E M A : i n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a .

O B J E T I V O S : d i s t i n g u i r y u t i l i z a r e s t r a t e g i a s d e c o n f i g u r a c i ó n t e x t u a l .

C u a n d o e n v i a m o s u n m e n s a j e , y a s e a e s c r i t o , o r a l o n o v e r b a l , e s t e

p o s e e u n o b j e t i v o y s e e n c u e n t r a d i r i g i d o a u n r e c e p t o r c l a r a m e n t e

e s t a b l e c i d o . E s t a s i t u a c i ó n s e p l a n t e a d e f o r m a m u c h o m á s m a r c a d a

e n l o s t e x t o s e s c r i t o s , l o s c u a l e s s e e s t r u c t u r a n a p a r t i r d e l p r o p ó s i t o

q u e p o s e e n .

E l c o n c e p t o d e i n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a s e a s o c i a a l a f i n a l i d a d o

p r o p ó s i t o q u e s e e s t a b l e c e a l g e n e r a r u n a r e a l i d a d d i s c u r s i v a . S e g ú n

e s t a i n t e n c i ó n , e l d i s c u r s o a d q u i e r e c i e r t a s m o d a l i d a d e s q u e s o n

p a r t i c u l a r e s p a r a c a d a u n a d e e l l a s , e n l a s c u a l e s i n t e r v i e n e n o s o l o

e l e n u n c i a d o r , s i n o q u e t a m b i é n e l r e c e p t o r d e l m e n s a j e , s u c o n t e x t o ,

e t c . , d e p e n d i e n d o d e e s t a s v a r i a b l e s e l e m i s o r e l e g i r á c o n c e p t o s ,

m o d a l i d a d e s , t i p o s d e l é x i c o , e t c . , p o r e n d e l a i n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a

d a r á e s t r u c t u r a a l t e x t o .

E n t r e l a s i n t e n c i o n e s c o m u n i c a t i v a s m á s u t i l i z a d a s e n c o n t r a m o s

i n f o r m a r , p e r s u a d i r , d e s c r i b i r y e x p l i c a r , l a s c u a l e s p o s e e n

c a r a c t e r í s t i c a s d i s t i n t i v a s e n t r e s í . S i n e m b a r g o e s i m p o r t a n t e

d e s t a c a r q u e e x i s t e u n a g r a n c a n t i d a d d e i n t e n c i o n e s c o m u n i c a t i v a s ,

l a s c u a l e s s e a s o c i a n d i r e c t a m e n t e c o n e l c o n t e n i d o d e l d i s c u r s o . S i n

e m b a r g o , s o l o s e a b o r d a r á n l a s q u e s e e n c u e n t r a n a s o c i a d a s d e

m a n e r a p r e f e r e n t e a l a p r o d u c c i ó n a c a d é m i c a ( V e r T i p o s t e x t u a l e s ,

p á g . 4 1 ) .






Pág

ina4

5

V I I . M o d o s y m o d a l i d a d e s

T E M A : m o d o s y m o d a l i d a d e s .

O B J E T I V O S : d i s t i n g u i r y u t i l i z a r e s t r a t e g i a s d e c o n f i g u r a c i ó n t e x t u a l .

L a r e d a c c i ó n d e u n t e x t o e s t á d e t e r m i n a d a p o r m ú l t i p l e s f a c t o r e s ,

e n t r e e l l o s , s i t u a c i ó n e i n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a q u e , d e u n m o d o u o t r o

d e t e r m i n a n l a s f o r m a s q u e a d q u i e r e n u e s t r o d i s c u r s o .

M o d o s e n u n c i a t i v o s

L o s m o d o s c o r r e s p o n d e n a l a f o r m a e n q u e e l a u t o r d e u n t e x t o s e

i n s c r i b e e n é l . E s t e , s e g ú n l a i n t e n c i ó n q u e p o s e a s u e s c r i t o , p o d r á

r e s p o n s a b i l i z a r s e o n o d e s u s p a l a b r a s .

P e r s o n a s d e l d i s c u r s o

P r i m e r a p e r s o n a

E s t o s d i s c u r s o s p o s e e n u n p r e d o m i n i o e n e l u s o d e l a p r i m e r a p e r s o n a ,

e s d e c i r , s e c e n t r a n e n e l e m i s o r , l o q u e s e e v i d e n c i a a p a r t i r d e

m a r c a s d e p r i m e r a p e r s o n a s i n g u l a r ( y o , m e , a m í ) y p l u r a l ( n o s o t r o s ,

n o s , a n o s o t r o s ) . E s t a s ú l t i m a s s e u t i l i z a n t a m b i é n c o m o e s t r a t e g i a d e

m o d e s t i a .

E s t e m e c a n i s m o d i s c u r s i v o s e u s a p r e f e r e n t e m e n t e e n t e x t o s e n l o s

q u e s e q u i e r e d e s t a c a r l a f i g u r a d e l e m i s o r , c u y a s l a s f i n a l i d a d e s s o n

m ú l t i p l e s :

E j e m p l o :

―Yo no aprendí en los libros ninguna receta para la composición de un poema: y no dejaré impreso a

mi vez ni siquiera un consejo, modo o estilo para que los nuevos poetas reciban de mí alguna gota de

supuesta sabiduría. Si he narrado en este discurso ciertos sucesos del pasado, si he revivido un nunca

olvidado relato en esta ocasión y en este sitio tan diferentes a lo acontecido, es porque en el curso de

mi vida he encontrado siempre en alguna parte la aseveración necesaria, la fórmula que me

aguardaba, no para endurecerse en mis palabras sino para explicarme a mí mismo.‖

http://www.archivochile.com/Homenajes/neruda/de_neruda/homenajepneruda0004.pdf






Pág

ina4

6

S e g u n d a p e r s o n a

L o s d i s c u r s o s e n q u e p r e d o m i n a l a s e g u n d a p e r s o n a ( t ú , t e , a t i ;

u s t e d e s , a u s t e d e s ) s e c e n t r a n e n e l r e c e p t o r . E s t e m o d o , p r e d o m i n a

e n d i s c u r s o s p o l í t i c o s , p u b l i c i t a r i o s , e n t r e o t r o s .

E j e m p l o :

―Haz todo, haz nada.‖

T e r c e r a p e r s o n a

E s t a h e r r a m i e n t a ( é l , e l l o , e s o ; e l l o s , e s o s . ) s e u t i l i z a p a r a b o r r a r s e

c o m o e m i s o r d e l d i s c u r s o . S e t r a t a d e u n a e s t r a t e g i a q u e

i m p e r s o n a l i z a l a r e a l i z a c i ó n . E s t a f o r m a d i s c u r s i v a s e u t i l i z a e n e l

á m b i t o c i e n t í f i c o p a r a m a n t e n e r l a n e u t r a l i d a d , o s e a , p a r a e v i t a r l o s

r a s g o s d e s u b j e t i v i d a d .

E j e m p l o :

Discurso del presidente de la república de Chile Patricio Aylwin Azócar en la primera

sesión de trabajo de la segunda cumbre iberoamericana. España, 22 de julio de 1992.

―(…) El respeto a los seres humanos y el valor de la democracia son nociones fundamentales, de

alcance universal, que dan sustento actual a nuestra comunidad iberoamericana. En esta visión de la

persona humana como sujeto y destinatario principal de la vida pública, debe nutrirse la cooperación

política entre nuestros países (…).‖

http://www.archivochile.com/Gobiernos/gob_paylwin/de/GOBdeaylwin0007.pdf

M o d a l i d a d e s

L a s m o d a l i d a d e s c o n s t i t u y e n u n a h e r r a m i e n t a d e e x p r e s i v i d a d , e n

o t r a s p a l a b r a s , s o n m e c a n i s m o s q u e p e r m i t e n d e c i r d e m ú l t i p l e s

f o r m a s .

S e d i s t i n g u e n d o s t i p o s d e m o d a l i d a d : d e l e n u n c i a d o y d e l a

e n u n c i a c i ó n .






Pág

ina4

7

M o d a l i d a d d e l a e n u n c i a c i ó n

S e r e f i e r e n a l a s f o r m a s e n q u e l o s i n t e r l o c u t o r e s s e r e l a c i o n a n e n e l

d i s c u r s o . P o d e m o s d e t e r m i n a r c u a t r o t i p o s b á s i c o s :

A s e r c i ó n : e n u n c i a d o s a f i r m a t i v o s . N o t i e n e n c o r r e s p o n d e n c i a

c o n l a r e a l i d a d .

P o r e j e m p l o : ―De hecho, el siglo XX, histórico, no comenzó el año 1900. Nada importante pasó

ese año. Comienza bruscamente el año 1914, con la Primera Guerra Mundial, la guerra de las

trincheras, la guerra de los 20 millones de muertos, la guerra en que Clemaseau llamaba a los

soldados franceses a ponerse de pie, a los muertos, para defender a la Francia, la Revolución de

octubre el año 17, y así se configuró nuestro siglo XX, con dos bloques irreconciliables, que no tenían

capacidad de diálogo alguno, que disentían en todo, que tenían distintos modelos para el desarrollo

político, el desarrollo económico y el desarrollo social, se acumularon armas atómicas suficientes para

destruirse mutualmente muchas veces, que vivían con temor mutuo de ser destrozados o ser

aniquilados, que acumulaban esas armas unos en el Pacto de la OTAN, los otros en el Pacto de

Varsovia.―*

I n t i m a c i ó n : s e r e f i e r e n a a q u e l l o s e n u n c i a d o s e n q u e s e

e n t r e g a u n a o r d e n o m a n d a t o a l r e c e p t o r .

P o r e j e m p l o : ― Tenemos que construir los nuevos pilares, que son los que nos van a permitir

recorrer la segunda mitad de este camino hacia el desarrollo. Y entre ellos están, en primer lugar,

mejorar la calidad de la educación, de la educación formal, pre-escolar, escolar y superior, y también

de la educación no formal, que es la capacitación, porque en las sociedades modernas, los procesos

de educación son permanentes.‖ *

I n t e r r o g a c i ó n : e s t a m o d a l i d a d s i r v e p a r a r e a l i z a r p r e g u n t a s .

S e e m p l e a t a m b i é n - c o m o e s t r a t e g i a - p a r a a t e n u a r u n e n u n c i a d o

i m p e r a t i v o , c o m o , p o r e j e m p l o , ― ¿ P u e d e s c e r r a r l a

p u e r t a ? ‖ / ― C i e r r a l a p u e r t a ‖ .

P o r e j e m p l o , ― ¿Y cuáles son?‖ *

E x c l a m a c i ó n : s o n e n u n c i a d o s c u y a f i n a l i d a d e s m a n i f e s t a r u n a

a d m i r a c i ó n r e s p e c t o d e l o d i c h o .

P o r e j e m p l o , ― arriba los corazones, (…).‖ *

M o d a l i d a d d e l e n u n c i a d o

E s t a s m o d a l i d a d e s - c o m o e s t r a t e g i a d i s c u r s i v a - p e r m i t e n a l

e n u n c i a d o r i m p r i m i r c i e r t a s c a r a c t e r í s t i c a s a s u d i s c u r s o e n r e l a c i ó n






Pág

ina4

8

c o n s u p o s i c i ó n f r e n t e a l o e x p u e s t o . E s t a s s o n p o s i b i l i d a d , c e r t e z a ,

d e s e o , e n t r e o t r a s .

E s t a s m o d a l i d a d e s s o n :

D e p r o b a b i l i d a d : m a n i f i e s t a n l a p r o b a b i l i d a d d e l a o c u r r e n c i a

d e u n h e c h o . ― P o d e r s e r ‖ o ― p o d e r h a c e r ‖ .

E j e m p l o : ― Yo creo que eso es algo que posiblemente no va a perdurar, (…)‖ *

D e o b l i g a t o r i e d a d o p r o h i b i c i ó n : r e l a c i o n a d a s c o n e l ― d e b e r

s e r ‖ o ― d e b e r h a c e r ‖ .

E j e m p l o : ― Tenemos que construir los nuevos pilares, que son los que nos van a permitir recorrer

la segunda mitad de este camino hacia el desarrollo. Y entre ellos están, en primer lugar, mejorar la

calidad de la educación, de la educación formal, pre-escolar, escolar y superior, y también de la

educación no formal, que es la capacitación, porque en las sociedades modernas, los procesos de

educación son permanentes.‖ *

D e o p e r a c i o n e s m e n t a l e s : r e l a c i o n a d a s c o n a q u e l l a s

e x p r e s i o n e s r e l a c i o n a d a s c o n p r o c e s o s m e n t a l e s t a l e s c o m o ,

p e n s a r , c r e e r , i m a g i n a r , e n t r e o t r a s .

E j e m p l o : ― Nosotros sabemos que los siglos cronológicos no coinciden con los siglos históricos.‖ *

D e l a v o l u n t a d o d e s e o : m a n i f i e s t a n e l ― q u e r e r s e r ‖ o ― q u e r e r

h a c e r ‖ .

E j e m p l o : ― Yo quiero empezar no sólo por felicitar, sino que también agradecer a La Segunda por

sus 80 años de vida.‖ *

A p r e c i a t i v a s : c o n s i s t e n e n l a e x p r e s i ó n d e u n j u i c i o v a l o r a t i v o

o a s p e c t o s s u b j e t i v o s r e s p e c t o d e l o e x p r e s a d o .

E j e m p l o : ― Afortunadamente hemos recuperado la capacidad de crear emprendedores.‖ *

* L o s e j e m p l o s h a n s i d o t o m a d o s d e l d i s c u r s o d e l P r e s i d e n t e S e b a s t i á n P i ñ e r a

e n e l a n i v e r s a r i o d e l d i a r i o ― L a S e g u n d a ‖ .

V I I I a ) . T i p o s t e x t u a l e s . I P ( c a r r e r a s t é c n i c a s ) / C F T

T E M A : d e s c r i p c i ó n .

O B J E T I V O S : a n a l i z a r e i d e n t i f i c a r l a s c a r a c t e r í s t i c a s g e n e r a l e s y

p a r t i c u l a r e s d e l o s t e x t o s d e s c r i p t i v o s .






Pág

ina4

9

a ) I n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a d e s c r i p t i v a

E l p r o p ó s i t o c o m u n i c a t i v o d e l a s d e s c r i p c i o n e s s e e n m a r c a e n d a r u n a

i m a g e n d e a l g o a u n r e c e p t o r , p o r l o q u e s e u t i l i z a n r e l a c i o n e s d e

c o m p a r a c i ó n , s í m i l y a j u s t e , p a r a a s í d a r u n a v i s i ó n g l o b a l d e l o

d e s c r i t o e n n u e s t r o d i s c u r s o , e n b e n e f i c i o d e e x p l i c i t a r d e m a n e r a

c l a r a , c i e r t a s p a r t e s d e l d i s c u r s o . E s p o r e l l o q u e e s t a c l a s e d e t e x t o

s e t i e n d e a o r g a n i z a r a p a r t i r e l p r i n c i p i o m á s b á s i c o d e l a s m i s m a s ,

e s d e c i r d e s d e l o g e n e r a l ( c a r a c t e r í s t i c a d e t e r m i n a n t e d e l o b j e t o )

h a s t a l a p a r t i c u l a r i d a d ( h e c h o o a s p e c t o q u e l o d i f e r e n c i a d e s u s

s e m e j a n t e s )

b ) E s q u e m a b á s i c o d e o r g a n i z a c i ó n d e l a i n f o r m a c i ó n

( s u p e r e s t r u c t u r a )

D e s c r i b i r , c o m o a c t i v i d a d d e l a d e s c r i p c i ó n , s e d e f i n e c o m o

― R e p r e s e n t a r a a l g u i e n o a l g o p o r m e d i o d e l l e n g u a j e , r e f i r i e n d o o

e x p l i c a n d o s u s d i s t i n t a s p a r t e s , c u a l i d a d e s o c i r c u n s t a n c i a s ( R A E ,

2 0 0 1 ) .

L a d e s c r i p c i ó n p u e d e s e r o b j e t i v a , s u b j e t i v a , e s t á t i c a , e n m o v i m i e n t o ,

d e p a i s a j e s , e t c . , s i n e m b a r g o , e l p r o c e d i m i e n t o e s b a s t a n t e r e g u l a r :

1 . T e m a : c o n s i s t e e n d e t e r m i n a r c u á l e s e l o b j e t o d e l a

d e s c r i p c i ó n .

2 . E x p a n s i ó n :

- ( D e f i n i c i ó n d e l o b j e t o d e s c r i t o ) : p u e d e o n o

i n c l u i r s e .

- P a r t e s : c o r r e s p o n d i e n t e s a l a s d i s t i n t a s p a r t e s q u e

p o s e a e l o b j e t o d e l a d e s c r i p c i ó n .

- C u a l i d a d e s : s e r e f i e r e a l a s c a r a c t e r í s t i c a s q u e p o s e e

d i c h o t e m a .

- S i t u a c i ó n : c o r r e s p o n d e a l a c o n t e x t u a l i z a c i ó n e s p a c i o -

t e m p o r a l d e l o b j e t o .

E s i m p o r t a n t e d e s t a c a r q u e d e u n a p a r t e d e l o b j e t o d e s c r i t o p u e d e n ,

s i l o r e q u i e r e e l o b j e t o , s u r g i r o t r a s p a r t e s , c o n s u s r e s p e c t i v a s

c u a l i d a d e s y s i t u a c i ó n . O b s e r v e e l s i g u i e n t e e s q u e m a :






Pág

ina5

0

L a i n f o r m a c i ó n d e s c r i t a s i g u e c i e r t o s ó r d e n e s e s t a b l e c i d o s y

a c e p t a d o s p o r l a c o m u n i d a d e n l a c u a l s e i n s e r t a e l e s c r i t o : d e l o

g e n e r a l a l o p a r t i c u l a r , d e a r r i b a h a c i a a b a j o , d e l o g r a n d e a l o

p e q u e ñ o , d e l o f í s i c o a l o s i c o l ó g i c o , d e l o v i s i b l e a l o m i c r o s c ó p i c o ,

e n t r e o t r o s .

c ) E s t r u c t u r a d e l s e n t i d o d e l t e x t o ( m a c r o e s t r u c t u r a )

S e d e f i n e c o m o l a r e p r e s e n t a c i ó n s i m u l t á n e a d e u n t o d o y s u s p a r t e s

e n u n m a r c o e s p a c i a l d a d o . U n o b j e t o , u n l u g a r o u n s e r h u m a n o s e

r e p r e s e n t a n a t r a v é s d e l a s p a r t e s e n l a s q u e s e p u e d e d i v i d i r ( … ) .

E s t a s e g m e n t a c i ó n s e p u e d e a c o m p a ñ a r d e u n a e x p l i c i t a c i ó n d e l a s

c u a l i d a d e s , y a s e a d e l t o d o o d e c a d a u n a d e l a s p a r t e s ( B u s t o s

G i s b e r t , 1 9 9 6 ) .

d ) C o h e r e n c i a l o c a l , e s t r u c t u r a d e p á r r a f o ( m i c r o e s t r u c t u r a )

L a m i c r o e s t r u c t u r a c o n s i s t e e n o r g a n i z a r c o h e r e n t e y c o h e s i v a m e n t e

( v e r R e g l a s d e t e x t u a l i z a c i ó n ) l a s d i s t i n t a s p a r t e s q u e c o n f o r m a n e l

t e x t o . E n e l c a s o d e l a d e s c r i p c i ó n , s e d e b e c o n s i d e r a r e l t i p o d e

o b j e t o q u e s e r á d e s c r i t o , p u e s e s t e d e t e r m i n a l a f o r m a e n q u e s e

o r g a n i z a r á l a i n f o r m a c i ó n .

A c o n t i n u a c i ó n e n c o n t r a r á l a s c a r a c t e r í s t i c a s s i n t á c t i c o - g r a m a t i c a l e s

m á s f r e c u e n t e d e l a d e s c r i p c i ó n .

Tema

(Definición)

Parte

Parte Cualidades Situación

Cualidades Situación Parte Cualidades Situación






Pág

ina5

1

U t i l i z a c i ó n d e v e r b o s d e e s t a d o o a p a r i e n c i a , c o m o s e r , e s t a r ,

p a r e c e r , p a r a r e f e r i r l a s p r o p i e d a d e s d e l o b j e t o . E l v e r b o t e n e r

s e e m p l e a p a r a i n t r o d u c i r s u s e n u m e r a c i o n e s .

L o s t i e m p o s v e r b a l e s p r e f e r e n t e s d e l a d e s c r i p c i ó n s o n e l

p r e s e n t e y e l i m p e r f e c t o .

C o m p l e m e n t o s c i r c u n s t a n c i a l e s d e l u g a r ( c o n t e x t o e s p a c i o -

t e m p o r a l ) .

U s o d e a d j e t i v o s y f ó r m u l a s a d j e t i v a s .

E m p l e o d e a d v e r b i o s c u a n t i f i c a d o r e s : m u y , m u c h o , m á s , b a s t a n t e

y t e r m i n a d o s e n m e n t e .

E n c u a n t o a l u s o d e c o n e c t o r e s , p r e d o m i n a e l u s o d e l a

c o n j u n c i ó n ‗ y ‘ , a d e m á s d e l o s t e m p o r a l e s y e s p a c i a l e s .

U s o f r e c u e n t e d e c o m p a r a c i ó n c o m o f o r m a d e a c e r c a r e l o b j e t o -

d e s c o n o c i d o p a r a e l r e c e p t o r - m e d i a n t e u n o c o n o c i d o .

e ) P r o g r e s i ó n t e m á t i c a d o m i n a n t e

L a p r o g r e s i ó n d o m i n a n t e a n i v e l g l o b a l e s d e t e m a c o n s t a n t e o

h i p e r t e m a . A n i v e l l o c a l , e s p o s i b l e

O b s e r v e m o s e l s i g u i e n t e e j e m p l o ,

Selva valdiviana: Un patrimonio que hay que cuidar

En Chile también tenemos nuestra selva, se trata de la conocida

como "selva valdiviana"; [una formación vegetal que tiene muchos árboles y animales únicos en el mundo.

Considerada un buen representante de los bosques más antiguos del

planeta la llamada "selva valdiviana" tiene una inusual diversidad de especies arbóreas, muchas de las cuales son únicas en el mundo.

Algunas especies de coníferas del bosque chileno se encuentran entre las más longevas del mundo, particularmente la araucaria,

el ciprés de la cordillera o del sur y el alerce.

Asimismo, esta selva clasificada como bosque templado se asocia a

una fauna muy particular, con varios ejemplares de animales nativos

de Chile.]

De acuerdo a su ubicación geográfica puede ser clasificada en costera

y andina:

COSTERA: En las cercanías de la costa, su clima se caracteriza

por ser muy lluvioso y sus temperaturas templadas, por lo que los

árboles que allí se dan logran alcanzar grandes alturas (50m a 60m de altura). La mayor parte de sus árboles son siempreverdes, y los

Tema (correspondiente al título): selva valdiviana.

Definición: [una formación vegetal que tiene muchos árboles y animales únicos en el mundo…]

Partes:

a) Costera b) Andina

Parte: costera, constituye un nuevo tema, del que surgen otras partes, como el clima, lo árboles

Expansión:

Parte 1: clima.

Cualidad parte 1: lluvioso.

Parte 2: temperaturas.

Cualidad parte 2:

http://www.educarchile.cl/Portal.Base/Web/VerContenido.aspx?GUID=1fd31e96-a588-44c2-b4ce-4baca25bc649&ID=75788








Pág

ina5

2

principales el roble, el coigüe, lenga, olivillo, mañío y tineo, alerce y el

canelo, que es el árbol sagrado del pueblo mapuche.

ANDINA: En el interior, cercana a la Cordillera de los Andes,

se conoce una "selva valdiviana" muy similar a la de la costa, presentando pequeñas variaciones propias de la altura y la distancia

del mar.

Se la ubica en las faldas de la Cordillera de los Andes entre Los Ángeles y Osorno. Desde el punto de vista del clima, a esta

formación vegetal le corresponde un clima templado-frío-continental (abundantes lluvias todo el año), lo que determina su condición de

selva "mixta". Sus principales especies arbóreas son el avellano, el

olivillo, el lingue el ulmo, el roble, el coigüe, el laurel, la tepa, el canelo, el alerce, el meli y el canelo.

La tala y quema indiscriminada del bosque nativo chileno, ha puesto a muchas de las especies de su flora y fauna nativa en serio peligro de

extinción.

Lo que hoy entendemos por "manejo", es decir, la aplicación de criterios comerciales, técnicos y científicos para el cultivo y

explotación del bosque, ha sido una práctica que se ha aplicado en Chile recién en los últimos años.

Cuidar los bosques, es hoy tarea de todos. Al desaparecer un bosque desaparece el ecosistema completo: los pájaros, los musgos, los

hongos, la araña de cabellera roja y la yerba milagrosa que podría

sanar algunas de las plagas que siguen apareciendo en el mundo. Allí radica la importancia del bosque.

http://www.educarchile.cl/Portal.Base/Web/VerContenido.aspx?ID=75765

templadas.

Parte: andina, constituye un nuevo tema, del que surgen otras partes,

Expansión:

Parte 1: clima.

Cualidad parte 1: un clima templado-frío-continental (abundantes lluvias todo el año), lo que determina su condición de selva "mixta".

Tiempo verbal presente: tenemos, tiene, tiene, son, se encuentran, se asocia, se caracteriza, logran,

Comparación: muy similar a la de la costa, presentando pequeñas variaciones propias de la altura y la distancia del mar.

Progresión temática: hipertema y tema constante continuo.

V I I I b ) . T i p o s t e x t u a l e s . U S T / I P ( c a r r e r a s t é c n i c a s y p r o f e s i o n a l e s ) /

C F T

T E M A : e x p o s i t i v o .


p a r t i c u l a r e s d e l o s t e x t o s e x p o s i t i v o s .

a ) I n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a i n f o r m a t i v a

A l p l a n t e a r u n d i s c u r s o c o n e s t a f i n a l i d a d , s e p r i v i l e g i a e l u s o d e u n

l e n g u a j e o b j e t i v o , a p a r t i r d e l c u a l s e p r e s e n t e n r e a l i d a d e s c o n c r e t a s ,

t a l c o m o d a t o s , h e c h o s , v a r i a b l e s n u m é r i c a s , e t c . G e n e r a l m e n t e s e

o r g a n i z a l a i n f o r m a c i ó n d e s d e l o g e n e r a l a l o p a r t i c u l a r , e n p o s d e

e s t a b l e c e r c l a r a m e n t e l a s r e l a c i o n e s e n t r e l o s c o m p o n e n t e s d e l t e x t o .








Pág

ina5

3

b ) E s t r u c t u r a d e l s e n t i d o d e l t e x t o ( m a c r o e s t r u c t u r a )

D e s d e e l p u n t o d e v i s t a d e l a m a c r o e s t r u c t u r a s e d e f i n e c o m o l a

r e p r e s e n t a c i ó n o r d e n a d a d e u n c o n c e p t o o d e u n a s u c e s i ó n d e

c o n c e p t o s a i s l a d o s d e l t i e m p o y d e l e s p a c i o . I m p l i c a n l a p r e s e n t a c i ó n

d e u n a s e r i e d e i d e a s q u e s e r e l a c i o n a n h a b i t u a l m e n t e a p a r t i r d e u n a

c a u s a l i d a d l ó g i c a i n t e r n a q u e s u p o n e n u n a v a n c e s o b r e l a b a s e d e u n

e s t a d o d e c o s a s c o n c e p t u a l t e n i d o c o m o c i e r t o q u e s e v a r í a , r e n u e v a

o s u s t i t u y e . L a p r e s e n t a c i ó n p u e d e s e r d e d o s n a t u r a l e z a s : i n d u c t i v a

( d e l o p a r t i c u l a r a l o g e n e r a l ) o d e d u c t i v a ( d e l o g e n e r a l a l o

p a r t i c u l a r ) ( B u s t o s G i s b e r t , 1 9 9 6 ) .

c ) E s q u e m a b á s i c o d e o r g a n i z a c i ó n d e l a i n f o r m a c i ó n


L a o r g a n i z a c i ó n d e l a i n f o r m a c i ó n e n l o s t e x t o s e x p o s i t i v o s s e

p r e s e n t a , p o r l o g e n e r a l , m e d i a n t e e l s i g u i e n t e e s q u e m a :

1 . P l a n t e a m i e n t o : c o n s i s t e e n m a n i f e s t a r e l t e m a q u e s e a b o r d a r á

e n l a e x p o s i c i ó n .

2 . O b s e r v a c i o n e s : r e f e r i d a s a l a v a n c e e n l a m a t e r i a p r e s e n t a d a e n

e l p l a n t e a m i e n t o , t e n i d a c o m o c i e r t a .

3 . E x p l i c a c i ó n : c o r r e s p o n d e a l d e s a r r o l l o d e l t e m a p r e s e n t a d o

( a n á l i s i s e i n t e r p r e t a c i ó n ) .

4 . S o l u c i ó n : r e l a c i o n a d a c o n l a s c o n c l u s i o n e s q u e s e d e s p r e n d e n

d e l a n á l i s i s e i n t e r p r e t a c i ó n d e l t e m a a b o r d a d o y s u s

o b s e r v a c i o n e s .

O b s e r v e m o s e l s i g u i e n t e e s q u e m a :

Planteamiento

Observaciones

Explicación

Solución






Pág

ina5

4


E n l o s t e x t o s e x p o s i t i v o s p r e d o m i n a n l o s s i g u i e n t e s a s p e c t o s m o r f o -

s i n t á c t i c o s :

O r a c i o n e s e x p l i c a t i v a s , a c o r d e s a l a f i n a l i d a d q u e t i e n e n e s t o s

t e x t o s .

C o n e c t o r e s d e b a s e c a u s a l : c a u s a t i v o s , c o n s e c u t i v o s ; a d i t i v o s ;

c o n t r a s t i v o s .

U t i l i z a c i ó n d e l é x i c o e s p e c í f i c o a c o r d e a l á r e a t e m á t i c a

a b o r d a d a .

U s o d e s u s t a n t i v o s a b s t r a c t o s ,


L a p r o g r e s i ó n t e m á t i c a g l o b a l d e u s o p r e f e r e n t e c o r r e s p o n d e a t e m a

c o n s t a n t e e h i p e r t e m a , s i n e m b a r g o , a n i v e l d e p á r r a f o , s e e m p l e a l a

p r o g r e s i ó n l i n e a l .


Hipoacusia (Texto editado)

Jorge Caro

[Se denomina hipoacusia a la incapacidad de oír normalmente,

cualquiera sea el grado de esta.] [El oído humano normal funciona

adecuadamente para percibir los sonidos cuyas frecuencias estén

comprendidas entre 125 y 8000 c/seg. y en un rango de intensidad

comprendido entre 0 y 20 decibeles (dB). La hipoacusia se mide en

dB y puede comprender a todas o sólo algunas de las frecuencias. Si

la pérdida de audición se encuentra entre 20 y 40 dB la hipoacusia es

leve. En caso de pérdida entre 40 y 60 la hipoacusia es moderada. La

hipoacusia es severa si la pérdida se encuentra entre 60 y 80 dB y

profunda si la pérdida es mayor de 80 dB. La intensidad normal de

una conversación fluctúa entre 50 y 60 dB. Una sala cuna puede

llegar en intensidad sonora a 70 y 80 dB.

La voz cuchicheada fluctúa entre 25 a 35 dB. Un motor de avión

produce una intensidad de 120 dB y un trasbordador 200 dB.]

Planteamiento: (correspondiente al tema): Hipoacusia y a las ideas que se desarrollarán posteriormente[Se denomina hipoacusia a la incapacidad de oír normalmente, cualquiera sea el grado de esta.]

Observaciones: [el oído humano normal funciona (…) y un transbordador a 200 dB]

Explicación: desde *** hasta el final del texto.

Oraciones explicativa:

- (umbral auditivo) definido como la intensidad mínima para oír una determinada frecuencia.

- (la hipoacusia de conducción) es aquella






Pág

ina5

5

***Las patologías que pueden afectar al oído pueden ocurrir en el

oído externo (principalmente al ocluir el cae), en el oído medio y en

oído interno o vías centrales.

Cuando la lesión compromete al oído externo y/o medio la

hipoacusia se denomina de conducción o transmisión. Si la lesión es

del oído interno o de vías centrales se denomina sensorioneural.

El examen para medir la audición es la audiometría. En ella se

testean las siguientes frecuencias 125, 250, 500, 1000, 2000, 3000,

4000, 6000 y 8000 c/seg. La técnica del examen es encontrar el

umbral auditivo, definido como la intensidad mínima para oír

una determinada frecuencia. El estímulo utilizado son las

frecuencias descritas y entregadas, a intensidades variables, por un

aparato electrónico. Este es denominado audiómetro, el que las

hace llegar al oído, en forma equivalente, de dos maneras. La primera

es un estímulo aéreo (fono en el oído) y la segunda es un estímulo

óseo y que consiste en un estímulo aplicado en la región mastoidea

(vibrador de sonido para trasmisión ósea de este). El estímulo aéreo

sigue el camino normal de la conducción del sonido que es cae, oído

medio para llegar al oído interno. En cambio el vibrador óseo

trasmite directamente el sonido al oído interno.

En términos de la audiometría una audición normal es aquella en que

todos los sonidos estudiados (aéreos y óseos) se encuentra entre 0 y

20 dB.

La hipoacusia de conducción es aquella en la cual los sonidos

tienen problemas al seguir la vía normal (daño el oído externo o

medio) y por lo tanto existe una pérdida auditiva mayor de 20 db.

En estos pacientes el estímulo del vibrador óseo es normal, ya que el

oído interno es normal. En el audiograma existe una clara separación

(10 o más dB) de los umbrales entre la vía ósea (normal) y la aérea

(anormal).

Si el daño es a nivel del oído interno dará lo mismo como se conduzca

el sonido ya que por la vía aérea y por la vía ósea existirá la misma

pérdida. A esta hipoacusia se le denomina hipoacusia

sensorioneural. Existe un tercer tipo de hipoacusia denominado

mixta y es aquella en la cual existe una lesión en el cae y/o

oído medio y que además presenta una lesión en el oído

en la cual los sonidos tienen problemas al seguir la vía normal.

- (hipoacusia mixta) es aquella en la cual existe una lesión en el cae y/o oído medio y que además presenta una lesión en el oído interno.

- (hipoacusia) incapacidad de oír normalmente, cualquiera sea el grado de esta

Conectores de base causal:

- causativos: ya que.

- condicionales: si, cuando,

- consecutivos: y por lo tanto.

Conectores aditivos: y, y que además.

Conectores contrastivos: en cambio.

Léxico técnico: hipoacusia, decibeles (dB), cae, audiometría, audiómetro, región mastoidea, hipoacusia de conducción, hipoacusia sensorioneural, hipoacusia mixta.

Progresión temática:

En el texto se observa –globalmente- una progresión de tema constante continuo: hipoacusia.






Pág

ina5

6

interno. En ella la vía aérea es anormal y la vía ósea es más anormal

aún, existiendo una separación clara entre ambas (10 o más dB).

V I I I c ) . T i p o s t e x t u a l e s . U S T / I P ( c a r r e r a s p r o f e s i o n a l e s )

T E M A : a r g u m e n t a c i ó n .


p a r t i c u l a r e s d e l o s t e x t o s a r g u m e n t a t i v o s .

a ) I n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a

P e r s u a s i v a : E n e s t e t i p o d e d i s c u r s o s e l p r o p ó s i t o r e s p o n d e a

― c o n v e n c e r ‖ a l r e c e p t o r s o b r e u n p u n t o d e v i s t a d e t e r m i n a d o , p o r e l l o

p r i m a , e n e s t a c l a s e d e t e x t o s , l a u t i l i z a c i ó n d e r e l a c i o n e s

c o n s e c u t i v a s y c a u s a l e s e n t r e s u s c o m p o n e n t e s . D e l a m i s m a f o r m a ,

e x i g e l a i n c l u s i ó n d e o r d e n a d o r e s d i s c u r s i v o s p r o p i o s d e l a

a r g u m e n t a c i ó n , t a l e s c o m o : m e p r o p o n g o d e m o s t r a r q u e , e s p o r l o

a n t e r i o r q u e , p o r o t r o l a d o , c o m o s e p l a n t e a a n t e r i o r m e n t e , e t c .

E x p l i c a t i v a : e s t a c l a s e d e r e a l i z a c i o n e s d i s c u r s i v a s t i e n e n p o r o b j e t i v o

q u e e l r e c e p t o r l o g r e l a c o m p r e s i ó n c a b a l s o b r e c i e r t a t e m á t i c a q u e

p u e d e s e r c o n f u s a ; m e d i a n t e l a c o m b i n a c i ó n d e s e c u e n c i a s d e c a r á c t e r

d e s c r i p t i v o , e n u m e r a t i v o , e j e m p l i f i c a t i v o y a r g u m e n t a t i v o . P o r e l l o

e s t e t i p o d e t e x t o s s e o r g a n i z a a p a r t i r d e l p r i n c i p i o d e l a

r e f o r m u l a c i ó n , c o n s i d e r a n d o u n a p r e s e n t a c i ó n d e t a l l a d a d e l t e m a ,

p a r a l l e g a r a s u s d e t a l l e s , u t i l i z a n d o c o n e c t o r e s d e c a r á c t e r

e x p l i c a t i v o , t a l c o m o : d e e s t a m a n e r a , e s a s í c o m o , a p a r t i r d e l o

a n t e r i o r , e t c .

b ) E s q u e m a b á s i c o d e o r g a n i z a c i ó n d e l a i n f o r m a c i ó n


L a a r g u m e n t a c i ó n c o n s t i t u y e u n o d e l o s p r o c e s o s e s c r i t u r a l e s m á s

c o m p l e j o s , e n c u a n t o a s u c o n f i g u r a c i ó n t e x t u a l , e s p o r e l l o q u e s e

d e b e n c o n s i d e r a r u n m a r c o g e n e r a l d e p r o d u c c i ó n :






Pág

ina5

7

M o d a l i d a d : c o r r e s p o n d e a l c a n a l ( o r a l o e s c r i t o ) y a l c a r á c t e r

( e s p o n t á n e o o p r e p a r a d o ) d e l a a r g u m e n t a c i ó n .

T e m a : s e r e f i e r e a l t ó p i c o a b o r d a d o e n e s t e p r o c e s o , e l q u e

d e b e c a u s a r c i e r t a p o l e m i c i d a d .

P a r t i c i p a n t e s : a r g u m e n t a d o r y a r g u m e n t a t a r i o ( p u e d e s e r u n

i n d i v i d u o o u n a a u d i e n c i a ) .

C o n t e x t o : c a r a c t e r í s t i c a s c o n c r e t a s y e s p e c í f i c a s d e l a s i t u a c i ó n

e n q u e s e p r o d u c e e s t e i n t e r c a m b i o .

A d e m á s d e e s t e m a r c o g e n e r a l , l a a r g u m e n t a c i ó n p o s e e u n a e s t r u c t u r a

i n t e r n a , c u y a s p a r t e s c o n s t i t u t i v a s s o n l a s s i g u i e n t e s :

T e s i s : p l a n t e a m i e n t o s o b r e u n e s c e n a r i o e s p e c í f i c o , e n e l q u e

s e a d v i e r t e u n a p o s t u r a p e r s o n a l d e l a r g u m e n t a d o r s o b r e e s a

s i t u a c i ó n p a r t i c u l a r .

B a s e s : s o n a p o y o d e l a t e s i s . E s t o s p u e d e n s e r d a t o s o h e c h o s .

G a r a n t í a s : c o r r e s p o n d e n a l a u n i ó n e n t r e t e s i s y b a s e s . S a n

s o l i d e z a l o s a r g u m e n t o s .

R e s p a l d o s : s e r e f i e r e n a l s u s t e n t o e m p í r i c o q u e f u n d a m e n t a n

d e m a n e r a i r r e f u t a b l e l a s g a r a n t í a s .

G u í a p a r a l a e l a b o r a c i ó n d e t e s i s

U n a t e s i s e s u n a p r o p o s i c i ó n q u e , e n f o r m a d e o p i n i ó n , p r e g u n t a o

a f i r m a c i ó n , p l a n t e a u n c o n f l i c t o d e i n t e r é s c o l e c t i v o y q u e p u e d e s e r

d e f e n d i d o o r e f u t a d o d e s d e d i f e r e n t e s p u n t o s d e v i s t a .

E s n e c e s a r i o t o m a r e n c u e n t a q u e , p r e f e r e n t e m e n t e , l a t e s i s d e b e

p l a n t e a r p r o b l e m a s m e t a f í s i c o s o p a r t i c u l a r e s c o m o " ¿ d e b o c a m b i a r d e

a c t i t u d a n t e t a l o c u a l s i t u a c i ó n ? " o " E s i m p r e s c i n d i b l e e n c o n t r a r l e u n

s e n t i d o a m i s a c c i o n e s " , p u e s t o q u e e s t o s p l a n t e a m i e n t o s t i e n e n l a

p o s i b i l i d a d d e p r o p o n e r a r g u m e n t o s o r e s p u e s t a s q u e e s c a p a n a l a

r a c i o n a l i d a d , o b i e n , s e r e f i e r e n a o p i n i o n e s d e m a s i a d o p e r s o n a l e s .

G e n e r a l m e n t e l a s t e s i s a p u n t a n a t e m a s d e i n t e r é s c o l e c t i v o y , p o r

e s o , s o n d e b a t i b l e s .






Pág

ina5

8

S e p r o p o n e l a s i g u i e n t e e s t r u c t u r a p a r a c o n s t r u i r u n a t e s i s o

p r o p o s i c i ó n d e d e b a t e :

I n d i c a d o r m o d a l : s e ñ a l a e l m o d o l ó g i c o d e l a p r o p o s i c i ó n .

A c c i ó n : e x p r e s a d a p o r e l v e r b o p r i n c i p a l d e l a p r o p o s i c i ó n .

T e m a : a q u e l l o d e l o q u e s e h a b l a .

C o n t e x t o . U b i c a c i ó n d e l p r o b l e m a o t e m a . T a m b i é n p u e d e

e x p r e s a r s e c o m o u n a p r e d i c a c i ó n e x p r e s a d a e n c o m p l e m e n t o s

c i r c u n s t a n c i a l e s .

I n d i c a d o r

m o d a l

A c c i ó n T e m a C o n t e x t o

N o s e d e b e P e r m i t i r E l u s o d e l p a s e

e s c o l a r

L a s

v e i n t i c u a t r o

h o r a s d e l d í a

E s t a e s t r u c t u r a e s s ó l o u n a d e l a s p o s i b i l i d a d e s d e e l a b o r a c i ó n d e

t e s i s o p r o p o s i c i o n e s d e b a t i b l e s . S i n e m b a r g o e s u n a b u e n a g u í a p a r a

s a b e r s i l a t e s i s q u e s e h a e l a b o r a d o e s c o r r e c t a , p u e s t o q u e

a p l i c á n d o l a , c a s i c u a l q u i e r t e m a p u e d e l l e g a r a s e r d i s c u t i b l e .

P o r e j e m p l o e n t e s i s c o m o " L o s m e d i o s d e c o m u n i c a c i ó n d e m a s a s n o

t i e n e n i n t e r é s e n l a c a l i d a d d e s u s p r o d u c t o s , s i n o e n s u c o n s u m o " , n o

a p a r e c e u n i n d i c a d o r m o d a l , p e r o s u b y a c e u n a p r o p o s i c i ó n c o m o " L o s

m e d i o s d e c o m u n i c a c i ó n d e m a s a s d e b e r í a n p r e o c u p a r s e d e l a c a l i d a d

d e s u s p r o d u c t o s a n t e s q u e d e s u c o n s u m o " .

E s t a e s t r u c t u r a p e r m i t e t a m b i é n d i s t i n g u i r h e c h o s d e o p i n i o n e s . P o r

e j e m p l o , e n l a p r o p o s i c i ó n " L o s m e d i o s d e c o m u n i c a c i ó n p r o d u c e n

p r o d u c t o s p a r a e l c o n s u m o " n o e s p o s i b l e d i s t i n g u i r l a o p i n i ó n d e l

e m i s o r ; e n t a n t o e n " L o s m e d i o s d e c o m u n i c a c i ó n n o d e b e n p r o d u c i r

p r o d u c t o s p a r a e l c o n s u m o m a s i v o " s e d i s t i n g u e c l a r a m e n t e l o q u e h a y

u n a p o s i c i ó n d e p a r t e d e l q u e e m i t e e l m e n s a j e .

A p a r t i r d e l t e m a d a d o c o n s t r u y e u n a t e s i s o p r o p o s i c i ó n

d e b a t i b l e .






Pág

ina5

9

1 . L a l i b e r t a d d e p r e n s a

I n d i c a d o r m o d a l A c c i ó n T e m a C o n t e x t o

2 . L a f a r á n d u l a


3 . L a s f o b i a s


4 . C o m p r e n s i ó n d e l e c t u r a


5 . L a p o b r e z a







Pág

ina6

0

6 . L a d i s c i p l i n a e s c o l a r


7 . E l h a c i n a m i e n t o e n l a s c á r c e l e s .


8 . E l l e n g u a j e e n e l c i n e n a c i o n a l


T i p o s d e a r g u m e n t o s

A c o n t i n u a c i ó n , o b s e r v a r á d i v e r s o s t i p o s d e a r g u m e n t o s c o n s u s

r e s p e c t i v o s e j e m p l o s :

a ) C a u s a - c o n s e c u e n c i a : l o s e n u n c i a d o s s e r e l a c i o n a n

c a u s a l m e n t e .

b ) G e n e r a l i z a c i ó n : a p a r t i r d e c a s o s p a r t i c u l a r e s s e g e n e r a l i z a

u n a i d e a .

c ) A u t o r i d a d : s e o r i e n t a l a r e s p o n s a b i l i d a d d e l a s p a l a b r a s

u t i l i z a d a s a u n a a u t o r i d a d e n l a m a t e r i a c o n l a f i n a l i d a d d e d a r

p e s o a l a t e s i s .

d ) P o r s i g n o s : s e a l u d e u n a s e r i e d e s e ñ a l e s p a r a s u s t e n t a r l a

t e s i s .






Pág

ina6

1

e ) A n a l o g í a : l o s e n u n c i a d o s s o n p r e s e n t a d o s s o b r e l a b a s e d e u n a

c o m p a r a c i ó n - c o n t r a s t e , e s t o p e r m i t e a v e n t u r a r q u e l o q u e

r e s u l t a s e r c i e r t o p a r a u n a s i t u a c i ó n , t a m b i é n l o s e r á p a r a o t r a .

A c o n t i n u a c i ó n , e n c o n t r a r á u n t e x t o e n e l q u e s e h a n d e s t a c a d o l o s

t i p o s d e a r g u m e n t o s d e f i n i d o s p r e v i a m e n t e .

Aspectos positivos de la crisis económica mundial

AUTOR(A): Wilman Roa

PUBLICADO: 23/02/2009

Cansado del bombardeo noticioso y de los comentarios punzantes que se frecuentan en cualquier

pasillo de empresa me he puesto a considerar acerca de los reales alcances de la crisis económica

mundial y analizar detenidamente si acaso, entre tan funesto panorama podremos como individuos

encontrar aspectos positivos o de oportunidad en este tiempo de lamentos y he encontrado algunas

estrategias muy importantes no solo para frenar los efectos que la crisis nos traerá indefectiblemente

en nuestro panorama micro económico sino que también nos mostrarán una luz de grandes

oportunidades para aprovechar tanto a nivel laboral como personal.

Debido al nivel de especulación al que ha estado sometida la economía mundial aumentando la

inflación y gracias a la cual nos ha tocado cada vez mas aumentar los fondos para la adquisición de

bienes y/o servicios, podremos observar en el futuro inmediato que estos niveles de incremento

histórico finalmente sufrirán una desaceleración o decrecimiento muy importante a nivel mundial.

Nuestro dinero tendrá mayor rendimiento adquisitivo, por eso es muy recomendable NO MALGASTAR

nuestros ahorros en este momento, comencemos a comprar los productos que deseemos cuando los

niveles de inflación presenten indicadores negativos, así nos sorprenderemos del antes y ahora en

cuanto a la cantidad de productos que podremos adquirir con tan baja cantidad de dinero.

Hemos experimentado igualmente un aumento en el precio de los combustibles fósiles a

lo largo de los últimos años, en algunas partes del mundo ha llegado a duplicar su valor

por galón, en este momento en que la demanda escasea (SIGNOS) y se aumenta de manera

gradual la producción los precios seguirán descendiendo, permitiendo que el uso de nuestros

vehículos sea más conveniente en cuanto a combustible se refiere, así que si tienes planeadas unas

buenas vacaciones por tierra, se acerca el momento para que te animes, ya que el ahorro llegará a

casi al 30%.

Los alimentos han incrementado su valor debido principalmente a: 1- Aumento de la

demanda Mundial y 2- Gracias al aumento en el precio de los transportes ocasionado por

el alto costo de los combustibles. Pues como veíamos hace un instante, disminuyendo los

precios de los combustibles el precio de estos productos descenderá en la misma

proporción, así que mientras algunos dicen que el tiempo de la dieta forzosa ha llegado…

las proyecciones dicen lo contrario, eso si y como con todo lo que consumimos hay que

hacerlo con moderación. (CAUSA – CONSECUENCIA)






Pág

ina6

2

Quizá la problemática más grande que arrojará la crisis mundial será el desempleo

afectando principalmente a los trabajadores de las grandes multinacionales, los sectores

PYME tendrán la gran oportunidad de sus vidas (GENERALIZACIÓN), ya que los altos costos

de producción y manutención de la mano de obra de sus gigantes competidores disminuirá la oferta

de sus productos, así que es el momento para iniciar a competir con calidad, con precios económicos

gracias a la disminución del posicionamiento de esa marcas.

Por otra parte, para los que se llegasen a perder su empleo, no todo está perdido, la economía

mundial se recuperará luego de superar su crisis, así que en el mediano plazo todo volverá a la

normalidad. Claro está, si deciden regresar a sus compañías, lo digo porque también es la

oportunidad perfecta para iniciar con negocios propios, las razones… 1- La desaceleración económica

llevará a los bancos a disminuir sus tasas de interés crediticio, así que si necesitamos capital,

podremos obtenerlo a con intereses bajos. 2- Como la importación de productos manufacturados está

descendiendo habrá desabastecimiento de algunos productos, si se tiene un buen ojo, el nuevo

empresario podrá reconocer qué camino tomar para suplir las demandas del mercado e iniciar a

posicionar tu propia empresa generando empleos y ayudando progresivamente a normalizar el ritmo

económico. También podrás entregar lo mejor de ti como jefe, dada tu experiencia adquirida en tu

antiguo trabajo sabrás que es lo que más le gusta en cuanto a trato y posibilidades de ascenso a un

buen trabajador, también aprenderás a valorar las oportunidades y aprovecharlas cuando aparezcan.

La volatilidad del mercado cambiario y las acciones o títulos valores representan igualmente una muy

buena posibilidad de inversión gracias a la depreciación que algunas compañías han sufrido, esto

permitirá a quienes poseen algo de ahorros inviertan su dinero aprovechando que grandes compañías

han sufrido bajas de hasta el 30% en el valor de sus acciones. Así que si te animas podrás tener en el

futuro, luego de la recesión una excelente rentabilidad al momento en que el mercado de acciones

retome su valor inicial, no está de más recomendar que si desean hacer este tipo de inversiones se

asesoren muy bien de un corredor experimentado.

Para economizar gastos, algunas compañías con pensamiento vanguardista están adquiriendo la

modalidad de – tele-trabajo - es decir que las personas que antes tenían que desplazarse a las

empresas para realizar sus labores lo podrán hacer desde sus hogares (no todos los cargos

obviamente). Esta ahorrará al trabajador en gastos de desplazamiento, disminuirá su nivel de estrés y

mejorando su calidad de vida y productividad. Es altamente recomendable para las compañías puesto

que ahorran ostensiblemente sus gastos en cuanto a riesgos laborales e incapacidades, suministros

alimenticios, servicios públicos, papelería, entre otros. Otra gran ventaja de este sistema es que te

permitirá estar más tiempo en tu casa recuperando esos bellos momentos en familia que se pierden

por las obligaciones laborales.

Otra gran ventaja de esta crisis será el aumento de las ofertas del servicio turístico, gracias al

fenómeno recesivo los hoteles y aerolíneas diseñarán estrategias muy económicas para que viajemos

con una calidad en el servicio de cinco estrellas al precio de tres. Esta misma disminución de precios

se verá en otros sectores que dependen directamente del aumento del capital como lo son el sector

automotriz, de electrodomésticos, etc., así que… ha llegado el periodo de las oportunidades.

En estos tiempos de cambio hay que observar detenidamente nuestras oportunidades sin dejarnos

llevar por lo que digan los pesimistas, si bien la crisis es fuerte hace parte de la naturaleza

económica y es un ciclo mas, por ello se dice que en tiempos de crisis unos lloran y otros

venden pañuelos (ANALOGIA), yo elegí ser del segundo grupo, concibiendo alternativas desde

una mentalidad y actitud realmente positiva, que apela al ingenio de nuevas posibilidades de






Pág

ina6

3

obtención de recursos, que busca la manera de mejorar mis labores a diario, así que te invito muy

especialmente a compartir con esas personas llenas de negatividad que la crisis será funesta para los

que no abren sus ojos al mundo de las posibilidades y que se quedan siempre en el conformismo, no

para un ganador como tú. No pierdas tu rumbo en la búsqueda de un camino de mejores

oportunidades para tu familia y para ti mismo, si lo encuentras, todos te lo agradecerán porque con

tus acciones devolverás progresivamente sus empleos a quienes lo perdieron, multiplicarás tu valor

mientras que los demás solo lo dividen, y como decía el gran Albert Einstein “Si buscas

resultados distintos, no hagas siempre lo mismo” (AUTORIDAD) toma distancia del grupo de

los que lloriquean y solo así, cambiando de paradigmas, comprometiéndote y mejorando tu potencial

lograrás el tan anhelado estado humano… LA EXCELENCIA, porque no todo es tan malo como parece

y porque siempre vale la pena observar en todo el aspecto positivo, recuerda siempre que tú eres el

único dueño de tus decisiones.

Fuente: http://www.degerencia.com/articulo/aspectos_positivos_de_la_crisis_economica_mundial

E l a u t o r d e u n t e x t o a r g u m e n t a t i v o p u e d e t r a t a r d e d e m o s t r a r l a t e s i s

q u e d e f i e n d e n o s ó l o m e d i a n t e l a u t i l i z a c i ó n d e a r g u m e n t o s e n f a v o r

d e s u s i d e a s ; e s f r e c u e n t e l a i n c l u s i ó n d e a r g u m e n t o s q u e l a s r e f u t e n ,

p a r a a c o n t i n u a c i ó n r e b a t i r l o s m e d i a n t e r a z o n a m i e n t o s l ó g i c o s . S e

t r a t a d e u n a t é c n i c a a g r e s i v a c o n l a q u e d e m o s t r a r á a s u s l e c t o r e s u

o y e n t e s q u e t o d a s l a s o b j e c i o n e s p o s i b l e s a s u t e s i s h a n s i d o

c o m p r o b a d a s e i n v a l i d a d a s .

Fuente: www.geocities.com/lengcl3/30.htm

L e a e l t e x t o y d e t e r m i n e l a s c a r a c t e r í s t i c a s d e l a a r g u m e n t a c i ó n

p r e s e n t e s e n e l s i g u i e n t e t e x t o ; p o s t e r i o r m e n t e , r e d a c t e u n

d o c u m e n t o e n r e s p u e s t a a l t e x t o p r e s e n t a d o .

La verdadera libertad

"Un individuo sólo es libre si puede desarrollar las propias potencialidades en el seno de la sociedad"

"Ser libres no significa sólo no tener miedo, poder expresar la propia opinión sin temor a las

represalias; también significa conseguir que la propia opinión pese realmente en los asuntos de

interés común. Libertad es plenitud de vida. No soy libre si, disponiendo de un cerebro con capacidad

de producir cien, se me deja vegetar en un trabajo donde rindo diez". "Sólo dando significado a la

vida de todos en una sociedad plural defenderemos de modo no ilusorio la libertad de cada uno".

Michelle Abbate

http://www.degerencia.com/articulo/aspectos_positivos_de_la_crisis_economica_mundial






Pág

ina6

4

A c o n t i n u a c i ó n , e n c o n t r a r á m a t e r i a l d e e j e r c i t a c i ó n d e l a e s t r u c t u r a

i n t e r n a d e l a a r g u m e n t a c i ó n . D e b e d e t e r m i n a r l a s p a r t e s f a l t a n t e s d e

e s t a e s t r u c t u r a , c o n s i d e r a n d o e l e l e m e n t o e n t r e g a d o :

E j e r c i c i o n ° 1

T e s i s : L a p r u e b a d e S e l e c c i ó n U n i v e r s i t a r i a n o e s u n i n s t r u m e n t o

a d e c u a d o p a r a d i s c r i m i n a r a l o s p o s t u l a n t e s a l a s u n i v e r s i d a d e s

c h i l e n a s .

B a s e s

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

G a r a n t í a s :

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

R e s p a l d o s :

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

T i p o d e a r g u m e n t o

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _


T e s i s :

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

B a s e s

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _






Pág

ina6

5

G a r a n t í a s

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

R e s p a l d o : E n n u m e r o s o s p a í s e s s e h a i m p l e m e n t a d o u n s i s t e m a

r a c i o n a l i z a d o d e t r a n s p o r t e p ú b l i c o q u e h a g e n e r a d o g r a n r e s i s t e n c i a

e n e l i n i c i o d e s u p u e s t a e n m a r c h a .

T i p o d e a r g u m e n t o :

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _


T e s i s :

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

B a s e s P u e s t o q u e l a s c o l e c t i v i d a d e s p o l í t i c a s h a n d e s e n c a d e n a d o u n a

c r i s i s d e c o n f i a n z a a l v e r s e i n v o l u c r a d a s e n s i t u a c i o n e s p o c o

d e c o r o s a s , c o m o c a s o s d e c o r r u p c i ó n o r e n c i l l a s d e b a j o n i v e l d e

d i s c u s i ó n .

G a r a n t í a s

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

R e s p a l d o :

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _


_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _






Pág

ina6

6


T e s i s :

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

B a s e s :

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

G a r a n t í a s : M a n t e n e r s e d u r a n t e h o r a s f r e n t e a l c o m p u t a d o r p u e d e

p r o d u c i r , e n t r e o t r o s s í n t o m a s , c a n s a n c i o e x c e s i v o , p r o b l e m a s p a r a

d o r m i r , p r o b l e m a s d e c o n c e n t r a c i ó n , h i p e r a c t i v i d a d y a n s i e d a d l o s q u e

a f e c t a n e l r e n d i m i e n t o e n l o s e s t u d i a n t e s d e e n s e ñ a n z a s u p e r i o r .

R e s p a l d o :

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _


_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

L o s e l e m e n t o s d e l a e s t r u c t u r a i n t e r n a d e l a a r g u m e n t a c i ó n , s e

o r g a n i z a n y e x p o n e n d e a c u e r d o a l o q u e s e d e n o m i n a e t a p a s d e l a

a r g u m e n t a c i ó n :

I n t r o d u c c i ó n : e n e s t a p a r t e , e l a r g u m e n t a d o r e x p o n e e l t e m a

( p o l é m i c o ) q u e m o t i v a l a a r g u m e n t a c i ó n ; e n o c a s i o n e s , s e

e x p o n e l a t e s i s .

D e s a r r o l l o : c o r r e s p o n d e a l c u e r p o a r g u m e n t a d o r . E n e s t a e t a p a

s e e x p o n e n l a t e s i s , c u a n d o n o h a s i d o d a d a a c o n o c e r e n l a

i n t r o d u c c i ó n ; a d e m á s , s e e x p o n e n l o s a r g u m e n t o s y l a g a r a n t í a

q u e a p o y a n l a t e s i s .

C o n c l u s i ó n : e n e s t a e t a p a p u e d e r e a l i z a r s e u n a s í n t e s i s o

r e c a p i t u l a c i ó n d e l o e x p u e s t o , j u n t o c o n r e a f i r m a r l a t e s i s .






Pág

ina6

7

E l p r o c e s o d e a r g u m e n t a c i ó n , s e g ú n s e c o n s i d e r e ú n i c a m e n t e l a

t e s i s d e f e n d i d a y s u s a r g u m e n t o s o l a t e s i s p r o p i a ( j u n t o a s u s

a r g u m e n t o s ) y l a c o n t r a t e s i s ( y s u s c o n t r a a r g u m e n t o s ) s e c l a s i f i c a

e n s e c u e n c i a l y d i a l é c t i c a , r e s p e c t i v a m e n t e :

a ) A r g u m e n t a c i ó n s e c u e n c i a l :

O r d e n d e d u c t i v o : s e p r e s e n t a e n p r i m e r l u g a r e l t e m a , l u e g o l a

t e s i s l o s a r g u m e n t o s y l a c o n c l u s i ó n .

O r d e n i n d u c t i v o : e n e s t e o r d e n s e e x p o n e , e n p r i m e r t é r m i n o ,

e l t e m a , l u e g o l o s a r g u m e n t o s , l a t e s i s y l a c o n c l u s i ó n .

b ) A r g u m e n t a c i ó n d i a l é c t i c a :

E n e s t e t i p o d e a r g u m e n t a c i ó n s e c o n s i d e r a n d e n t r o d e l a

a r g u m e n t a c i ó n l a t e s i s y c o n t r a t e s i s , l o s a r g u m e n t o s y

c o n t r a a r g u m e n t o s p a r a d a r m á s s o l i d e z a l o s p r o p i o s p o s t u l a d o s .

O b s e r v e m o s e l s i g u i e n t e e s q u e m a :






Pág

ina6

8

c ) E s t r u c t u r a d e l s e n t i d o d e l t e x t o ( m a c r o e s t r u c t u r a )

L o s t e x t o s a r g u m e n t a t i v o s s u p o n e n u n a r e p r e s e n t a c i ó n o r d e n a d a d e

c o n c e p t o s q u e p e r s i g u e n v a r i a r l a i m a g e n q u e a s u m e e l l e c t o r e n

r e l a c i ó n c o n u n e s t a d o d e c o s a s . N o o b s t a n t e , s u o b j e t i v o b á s i c o e s

r e f u t a r u n a o v a r i a s o p i n i o n e s q u e s e d e s i g n a n d e m a n e r a e x p l í c i t a o

i m p l í c i t a . N o s e t r a t a , p u e s d e i n f o r m a r s o l a m e n t e , s i n o , y s o b r e

t o d o , d e r e c h a z a r c o n c e p t o s t e n i d o s c o m o c i e r t o s ( B u s t o s G i s b e r t ,

1 9 9 6 ) . E s t o s t e x t o s s e f u n d a m e n t a n e n u n c o m p o n e n t e c a u s a l , q u e

d e t e r m i n a r á ( d e m a n e r a l ó g i c a ) p o r q u é l o s h e c h o s o c u r r e n d e l a

m a n e r a e n q u e s o n p r e s e n t a d o s .

MA R C O G E N E R A L

Modalidad

Tema

Participantes

Contexto

Oral o escrita

Espontáneo o

preparado

Tesis Argumentos Conclusión

Argumentos Tesis Conclusión

Tesis y contratesis Argumentos y

contraargumentos

Conclusión

enunciador (argumentador)

enunciatario (argumentatario), un individuo o audiencia

Arg. Secuencial

deductiva

Arg. Secuencial

inductiva

Arg. dialéctica






Pág

ina6

9


U t i l i z a c i ó n d e c o n e c t o r e s d e b a s e c a u s a l y

c o n t r a a r g u m e n t a d o r e s .

V e r b o s r e l a c i o n a d o s c o n c a u s a s y c o n s e c u e n c i a s : o r i g i n a r ,

p r o d u c i r , m o t i v a r , s u s c i t a r , r e s u l t a r , i n f e r i r , d e d u c i r , e n t r e

o t r o s .

V e r b o s d i c e n d i : d e c i r , s o s t e n e r , a f i r m a r , a s e g u r a r , e t c .

U t i l i z a c i ó n d e t i e m p o p r e s e n t e y p r e t é r i t o . E l p r i m e r o p a r a l o

u n i v e r s a l y a c t u a l , e l s e g u n d o p a r a l o s h e c h o s y l o p e r m a n e n t e .

U s o d e a r t í c u l o d e f i n i d o c o m o e s t r a t e g i a p e r s u a s i v a .

M a r c a s d e d e s p e r s o n a l i z a c i ó n , a t r a v é s d e l m o r f e m a S E . E s t a

e s t r a t e g i a s i r v e p a r a d a r u n t o n o d e o b j e t i v i d a d a l o e x p r e s a d o .

R e p e t i c i ó n : a s e g u r a l a p e r s u a s i ó n e n e l a r g u m e n t a t a r i o .

M o d a l i d a d a p r e c i a t i v a : a d v e r b i o s , a d j e t i v o s , e n t r e o t r o s .


L a p r o g r e s i ó n t e m á t i c a p r e f e r e n t e e s l a l i n e a l , s i n e m b a r g o , e s

p o s i b l e h a l l a r t e x t o s c u y a p r o g r e s i ó n i n f o r m a t i v a s e a d e t e m a

c o n s t a n t e o h i p e r t e m a .


Emergencia nuclear en Japón

Hugo Arellano

PhD. en Física, University of Georgia (USA)

Académico Departamento de Física. FCFM – U. de Chile.

[La secuencia de eventos en Japón, partiendo con el terremoto de

esos tan inmensos como los que conocemos seguida de un tsunami

que también hemos conocido, y el desencadenamiento de una

emergencia nuclear en cuatro de sus más de cincuenta reactores,

nos tiene inmensamente consternados. Curiosamente gran parte de

la expectación periodística se ha centrado en la emergencia nuclear,

dejando en un segundo plano muchos otros hitos noticiosos.]

[Tal vez no debiera ser de otra forma. Basta con recordar lo que

- Estructura interna:

Tesis: La ingeniería ha sido capaz de responder con creces a muchos desafíos puestos por la naturaleza, sin embargo, es la economía mal entendida la que nos acarrea problemas

Argumentos:

(1) “(…) en Chernobyl hace poco más de veinticinco años, donde un accidente nuclear de grandes proporciones fue mantenido oculto hasta que fue






Pág

ina7

0

ocurrió en Chernobyl hace poco más de veinticinco años,

donde un accidente nuclear de grandes proporciones fue

mantenido oculto hasta que fue imposible esconderlo por

más tiempo. Gran parte de los daños a la población fue por una

tardía respuesta y un diseño de reactor con sub-estándares de

seguridad por cuestiones de presupuesto. Entonces es natural estar

atento y ser crítico a la información que se nos está entregando.

Afortunadamente es lo que está ocurriendo hoy en día en Japón, con

todos los ojos del orbe atentos a lo que allí está sucediendo. Este

acceso a la información, entre otros factores, contribuirá a que los

efectos del accidente de Fukushima sean menores que los de

Chernobyl.

En relación al accidente nuclear, lo que me sorprende notablemente

es la vulnerabilidad de los equipos de enfriamiento del

reactor una vez que fue apagado. Cuando se „apaga‟ un

reactor siguen habiendo reacciones nucleares, pero con

liberación de energía a una tasa considerablemente menor,

aunque no nula. Es entonces cuando entran en operación

dispositivos de enfriamiento, los cuales pueden ser activos o pasivos.

Lamentablemente para las plantas de Fukushima, diseñadas en la

década de los 60‘s, éstas eran activas y fueron severamente dañadas

con el tsunami. Las consecuencias de esta imprevisión están a la

vista.

Para complicar las cosas, con los reactores sobrecalentados es muy

posible que zirconio en el reactor haya reaccionado químicamente

con agua a muy alta temperatura, conllevando a la producción de

hidrógeno. Aparentemente fue la liberación de este gas la causa de

esas espectaculares explosiones (químicas) que se ven en las

noticias. A pesar de esto, no hay indicación de daño en el

contenedor del reactor: éste respondió al terremoto, tsunami y

explosión.

Afortunadamente cuando veo noticias de agencias internacionales

competentes, se ven cada vez menos novedades de Fukushima, lo

que en sí es una gran noticia. Ya han pasado siete días desde el

accidente y se espera una pronta reposición de la electricidad en

estas plantas. Con ello, uno sigue expectante a que el enfriamiento

de los reactores ocurra sin nuevas sorpresas.

imposible esconderlo por más tiempo.”

(2) “(…) vulnerabilidad de los equipos de enfriamiento del reactor una vez que fue apagado. Cuando se „apaga‟ un reactor siguen habiendo reacciones nucleares, pero con liberación de energía a una tasa considerablemente menor, aunque no nula.”

(3) “Aparentemente fue la liberación de este gas la causa de esas espectaculares explosiones (químicas) que se ven en las noticias. A pesar de esto, no hay indicación de daño en el contenedor del reactor: éste respondió al terremoto, tsunami y explosión. (…) Ello para responder a proyecciones de crecimiento que extrapolamos para diez a veinte años. (…) Chile con su loca geografía”.

Garantía:

Respaldo:

- Etapas

Introducción: [“La secuencia de eventos en Japón (…) otros hitos noticiosos”]

Desarrollo: “[tal vez no debiera ser de otra forma (…) para diez o veinte años”]

Conclusión: [“Aquí me detengo en dos consideraciones (…) ¿Podremos conciliar bienestar sin autodestrucción?”]

- Tipo de argumentación:

Dialéctica.

Contratesis: “Este acceso a






Pág

ina7

1

Volviendo a nuestro meridiano, el accidente nuclear de Japón

renueva la discusión sobre la opción nuclear como una fuente de

energía en la matriz de nuestro país. Ello para responder a

proyecciones de crecimiento que extrapolamos para diez a veinte

años.]

[Aquí me detengo en dos consideraciones. Por una parte, teniendo

en cuenta lo que conocemos de Chile con su loca geografía, ¿hasta

qué punto somos capaces de predecir el comportamiento de las

estructuras en megaproyectos y su impacto en el entorno? o ¿en qué

medida estamos dispuestos a asumir gastos a corto plazo para no

tener que pagarlos multiplicados ante catástrofes? La ingeniería ha

sido capaz de responder con creces a muchos desafíos puestos por

la naturaleza, sin embargo, es la economía mal entendida la que nos

acarrea problemas.

El otro elemento, ya más de fondo, es esta supuesta correlación

entre crecimiento y energía. China crece y crece, para lo cual

requiere de mucha energía. Todas las naciones hacen lo mismo. Así,

¿podremos conciliar bienestar sin autodestrucción?]

la información, entre otros

factores, contribuirá a que

los efectos del accidente de

Fukushima sean menores

que los de Chernobyl. (…)

Lamentablemente para las

plantas de Fukushima,

diseñadas en la década de

los 60‟s, éstas eran activas

y fueron severamente

dañadas con el tsunami.

Las consecuencias de esta

imprevisión están a la vista.

- Progresión temática:

En el texto se observa –globalmente- una progresión de tema

- Conectores:

Contraargumentadores de concesión:

Aunque, sin embargo, pero.

De base causal:

Así.

Modalidad apreciativa:

Afortunadamente, curiosamente, lamentablemente.

Repeticiones:

Crece/crece, reactor/ reactor, nuclear/nuclear

Marca de impersonalización: se

E l i j a u n a d e l a s s i g u i e n t e s t e s i s y e l a b o r e u n t e x t o a r g u m e n t a t i v o

s e g ú n l a e s t r u c t u r a a p r e n d i d a . D e b e i n c l u i r e i d e n t i f i c a r p o r l o m e n o s

t r e s t i p o s d i f e r e n t e s d e a r g u m e n t o s . R e c u e r d e l a s r e g l a s d e

t e x t u a l i z a c i ó n ( r e g l a s c o n s t r u c c i o n a l e s ) .

a ) F a c e b o o k y l a p r i v a c i d a d d e l o s i n d i v i d u o s .

b ) S o b r e e x p o s i c i ó n d e h e c h o s n o t i c i o s o s e n l o s m e d i o s m a s i v o s d e

c o m u n i c a c i ó n .






Pág

ina7

2

R e a l i c e l a s s i g u i e n t e s a c t i v i d a d e s :

1 . O b s e r v e l a s i g u i e n t e i m a g e n e i n t e r p r é t e l a s e g ú n l o s e l e m e n t o s

q u e c o n f o r m a n e l t e x t o a r g u m e n t a t i v o .

2 . L e a l a s i g u i e n t e c a r t a a l d i r e c t o r , a p a r e c i d a e l v i e r n e s 2 0 d e

n o v i e m b r e d e 2 0 0 9 e n e l d i a r i o E l M e r c u r i o , e i n d i q u e a q u é t i p o

d e t e x t o c o r r e s p o n d e y j u s t i f i q u e , m e d i a n t e l o a p r e n d i d o , l a s

r a z o n e s q u e l a s i t ú a n d e n t r o d e l a c a t e g o r í a t e x t u a l q u e h a

d e t e r m i n a d o p a r a e l l a .

Cartas al Director

Señor Director:

Si consideramos que apenas el 13% de los motociclistas cuentan con licencia de conducir, se puede

inferir que una cantidad similar o incluso inferior cuentan con tag para usar las concesiones urbanas.

Mi estimación es que sobre el 95% de las motocicletas de Santiago no disponen de tag ni tampoco

pagan por el servicio. Luego, casi con certeza, la gran mayoría de las motos que circulan dentro de

una concesión urbana en realidad tienen impedido hacerlo.

El uso de las motocicletas conlleva un riesgo promedio de accidentes entre 10 y 30 veces superior al

de autos y buses. Luego, la presencia de motocicletas al interior de las concesiones urbanas aumenta






Pág

ina7

3

significativamente la probabilidad de siniestros y el consecuente colapso de estos sistemas en

particular durante los períodos punta. Las ventajas de usar la moto, tanto en costo como en tiempo,

se deben aprovechar en la vialidad normal, donde cualquier imprevisto es posible mitigarlo de manera

casi instantánea, y no en las autopistas, donde acrecientan notablemente la probabilidad de siniestros

y colapsos.

Louis de Grange C. Escuela de Ingeniería Industrial UDP

3 . L e a l a s i g u i e n t e n o t i c i a , a p a r e c i d a e n L a s e g u n d a e l d í a 1 0 d e

n o v i e m b r e d e 2 0 0 9 , e i n d i q u e a q u é t i p o d e t e x t o c o r r e s p o n d e y

j u s t i f i q u e , m e d i a n t e l o a p r e n d i d o , l a s r a z o n e s q u e l a s i t ú a n

d e n t r o d e e s a c a t e g o r í a t e x t u a l .

Niños que empiezan a caminar temprano hacen más deporte en la adolescencia

Estudio concluye que identificar a los niños con desarrollo motor más lento permite intervenir para

mejorar sus habilidades deportivas y lograr así que hagan más ejercicio en el futuro.

El desarrollo motor temprano en un niño es un buen predictor de su futura afición al deporte. Así lo

demuestra una investigación llevada a cabo por científicos europeos, que será presentada en Chile en

el VI Congreso Mundial sobre el Origen Temprano de la Salud y la Enfermedad (DOHaD 2009).

La investigación incluyó a más de nueve mil individuos, en quienes se estudió la edad a la que habían

comenzado a caminar con apoyo y el momento en que habían logrado ponerse de pie sin ayuda.

Luego se investigaron los informes escolares de educación física a los 14 años y además se recogió

información sobre la frecuencia con que participaban en distintos deportes.

Aquellos niños que caminaron y lograron pararse solos más temprano participaron en la adolescencia

en mayor cantidad de deportes y con más frecuencia que los que tomaron más tiempo para dar sus

primeros pasos.

―Un desarrollo motor más temprano predice niveles más altos de actividad física, participación en más

deportes diferentes y con mayor frecuencia. Identificar a los niños pequeños con desarrollo motor

más lento permitirá realizar intervenciones focalizadas para mejorar sus habilidades motoras y, a

través de ello, incrementar su actividad física en el futuro‖, concluye el doctor Ulf Ekelund,

investigador del Institute of Metabolic Science del Addenbrooke's Hospital, en Cambridge, Inglaterra.






Pág

ina7

4

4 . O b s e r v e l o s s i g u i e n t e s a f i c h e s e i d e n t i f i q u e l a i d e a p r i n c i p a l q u e

e x h i b e n , l a t e s i s q u e d e f i e n d e n y l o s a r g u m e n t o s q u e e x p o n e n

p a r a s u s t e n t a r l a o p i n i ó n o t e s i s .






Pág

ina7

5

I X . O r t o g r a f í a p u n t u a l

L a o r t o g r a f í a p u n t u a l p e r m i t e d a r s e n t i d o a l l e n g u a j e e s c r i t o , s i n e l l a

l a i n t e r p r e t a c i ó n d e e s t o s m e n s a j e s s e r í a u n a a c t i v i d a d m u y c o m p l e j a

p a r a e l l e c t o r ; l a o r t o g r a f í a p u n t u a l p e r m i t e e l a b o r a r e s c r i t o s c l a r o s ,

p r e c i s o s , e t c .


E L T E S T A M E N T O

― S e c u e n t a q u e u n s e ñ o r , p o r i g n o r a n c i a o m a l i c i a , d e j ó a l m o r i r e l

s i g u i e n t e t e s t a m e n t o s i n s i g n o s d e p u n t u a c i ó n :

« D e j o m i s b i e n e s a m i s o b r i n o J u a n n o a m i h e r m a n o L u i s

t a m p o c o j a m á s s e p a g a r á l a c u e n t a a l s a s t r e n u n c a d e n i n g ú n

m o d o p a r a l o s J e s u i t a s t o d o l o d i c h o e s m i d e s e o » .

E l j u e z e n c a r g a d o d e r e s o l v e r e l t e s t a m e n t o r e u n i ó a l o s p o s i b l e s

h e r e d e r o s , e s d e c i r , a l s o b r i n o J u a n , a l h e r m a n o L u i s , a l s a s t r e y a

l o s j e s u i t a s y l e s e n t r e g ó u n a c o p i a d e l c o n f u s o t e s t a m e n t o c o n o b j e t o

d e q u e l e a y u d a r a n a r e s o l v e r e l d i l e m a . A l d í a s i g u i e n t e c a d a

h e r e d e r o a p o r t ó a l j u e z u n a c o p i a d e l t e s t a m e n t o c o n s i g n o s d e

p u n t u a c i ó n .

- J u a n , e l s o b r i n o :

« D e j o m i s b i e n e s a m i s o b r i n o J u a n . N o a m i h e r m a n o L u i s . T a m p o c o ,

j a m á s , s e p a g a r á l a c u e n t a a l s a s t r e . N u n c a , d e n i n g ú n m o d o , p a r a l o s

J e s u i t a s . T o d o l o d i c h o e s m i d e s e o » .

- L u i s , e l h e r m a n o :

« ¿ D e j o m i s b i e n e s a m i s o b r i n o J u a n ? N o . ¡ A m i h e r m a n o L u i s !

T a m p o c o , j a m á s , s e p a g a r á l a c u e n t a a l s a s t r e . N u n c a , d e n i n g ú n

m o d o , p a r a l o s J e s u i t a s . T o d o l o d i c h o e s m i d e s e o » .

- E l s a s t r e :

« ¿ D e j o m i s b i e n e s a m i s o b r i n o J u a n ? N o . ¿ A m i h e r m a n o L u i s ?

T a m p o c o , j a m á s . S e p a g a r á l a c u e n t a a l s a s t r e . N u n c a , d e n i n g ú n


- L o s J e s u i t a s :






Pág

ina7

6


T a m p o c o , j a m á s . ¿ S e p a g a r á l a c u e n t a a l s a s t r e ? N u n c a , d e n i n g ú n

m o d o . P a r a l o s J e s u i t a s t o d o . L o d i c h o e s m i d e s e o » .

- E l j u e z t o d a v í a p u d o a ñ a d i r o t r a i n t e r p r e t a c i ó n :


T a m p o c o . J a m á s s e p a g a r á l a c u e n t a a l s a s t r e . N u n c a , d e n i n g ú n


A s í q u e e l s e ñ o r j u e z , a n t e l a i m p o s i b i l i d a d d e n o m b r a r h e r e d e r o ,

t o m ó l a s i g u i e n t e d e c i s i ó n :

« … p o r l o q u e n o r e s u l t a n d o h e r e d e r o s p a r a e s t a h e r e n c i a , y o , e l J u e z

m e i n c a u t o d e e l l a e n n o m b r e d e l E s t a d o y s i n m á s q u e t r a t a r q u e d a

t e r m i n a d o e l a s u n t o » .

¿ Q u i é n r e c i b e l a h e r e n c i a ? ¿ E x i s t e a l g u n a o t r a i n t e r p r e t a c i ó n

p o s i b l e ? ¿ C u á l ?

P r i n c i p a l e s u s o s d e l o s s i g n o s d e p u n t u a c i ó n

U s o d e l p u n t o

S e u s a p u n t o a l f i n a l i z a r u n a o r a c i ó n ´ , e s d e c i r , u n a u n i d a d d e

s e n t i d o .

E j e m p l o s :

1 . ― U n o d e é s t o s l e i n t e r c e p t a b a e l p a s o . P o r u n i n s t a n t e l a

h o r m i g a q u e d ó i n m ó v i l s o b r e e l p a p e l c o l o r c r e m a . ‖

2 . ― M i r a b a s u t e l é f o n o c o n s t a n t e m e n t e . P a r e c í a a t r a s a d o p a r a

a l g o . ‖

S e u t i l i z a p u n t o p a r a f i n a l i z a r u n p á r r a f o .

E j e m p l o s :

1 . ― D e t o d a s f o r m a s , e m b o l s ó t o d o s l o s p a n c i t o s q u e a n d a b a n e n e l






Pág

ina7

7

s u e l o y l e h i z o s e ñ a s a s u c o m p a ñ e r o d e q u e y a p o d í a n i r s e . ‖

2 . ― E s i m p o r t a n t e c o n s i d e r a r c i e r t o s a s p e c t o s d e c a r á c t e r

e c o n ó m i c o a n t e s d e t o m a r l a d e c i s i ó n . ‖

U s o d e c o m a

S e u t i l i z a c o m a p a r a m a r c a r e l v o c a t i v o .

E j e m p l o s :

1 . ― P e d r o , v e n a q u í . ‖

2 . ― T e d i j e , I s r a e l , q u e n o l o h i c i e r a s . ‖

3 . ― M e n c i o n a , t ú , l o q u e h a s h e c h o . ‖

S e u t i l i z a c o m a e n l a s e n u m e r a c i o n e s , s a l v o e n t r e l a s d o s

ú l t i m a s q u e e s t á n u n i d a s c o n c o n j u n c i ó n .

E j e m p l o s :

1 . ― L l e g a r o n c a n s a d o s , h a m b r i e n t o s , d e s i l u s i o n a d o s y t r i s t e s . ‖

2 . ― C o m i e r o n p e r a s , m a n z a n a s y d u r a z n o s ‖

3 . ― N o s a b í a s i t e n í a s u e ñ o , d e s g a n o o d e s e s p e r a n z a . ‖

S e u t i l i z a c o m a c u a n d o s e i n t e r r u m p e u n a o r a c i ó n p a r a i n d i c a r e l

a u t o r o l a o b r a d e d o n d e s e h a t o m a d o l o q u e s e a f i r m a .

E j e m p l o s :

1 . ― E s p a ñ a , d i c e M e n é n d e z P i d a l , e s e l p a í s d o n d e l o s r o m a n c e s

t u v i e r o n m a y o r i n f l u e n c i a l i t e r a r i a ‖

2 . ― E l t i e m p o c i r c u l a r , t a l c o m o s e m u e s t r a e n L a n o c h e b o c a

a r r i b a , p r o v i e n e d e c u l t u r a s a n c e s t r a l e s . ‖

S e u t i l i z a c o m a e n l a a p o s i c i ó n e x p l i c a t i v a .






Pág

ina7

8

E j e m p l o s :

1 . ― L a C h a s c o n a , c a s a d e l e s c r i t o r P a b l o N e r u d a , e s u n m u s e o m u y

i n t e r e s a n t e . ‖

2 . ― B i z a n c i o , C a p i t a l d e l i m p e r i o R o m a n o d e O c c i d e n t e , s e l l a m a e n

l a a c t u a l i d a d E s t a m b u l . ‖

S e u t i l i z a c o m a p a r a i n d i c a r l a s u p r e s i ó n d e u n v e r b o .

E j e m p l o s :

1 . ― M a r í a a p o r t ó s u s p e n a s ; y o , m i s a l e g r í a s . ‖

2 . ― T e n í a c o n c i e n c i a d e h a b e r l o h e c h o ; e l l a , n o . ‖

U s o d e p u n t o y c o m a

S e u s a c u a n d o s e q u i e r e r e l a c i o n a r m á s e s t r e c h a m e n t e e l s e n t i d o

d e u n a o r a c i ó n c o n l a o r a c i ó n q u e s i g u e .

E j e m p l o s :

1 . ― P o r e s o s , d í a s l l e g a r o n m i s t í o s ; v e n í a n a v e r q u é p a s a b a e n l a

f i n c a . ‖

S e u s a p u n t o y c o m a p a r a s e p a r a r o r a c i o n e s e x t e n s a s c u y o s

m i e m b r o s y a e s t á n s e p a r a d o s p o r c o m a s .

E j e m p l o s :

1 . ― Y a s í , f a t i g a d o d e e s t e p e n s a m i e n t o , a b r e v i ó s u v e n t e r i l y

l i m i t a d a c e n a ; l a c u a l a c a b a d a , l l a m ó a l v e n t e r o y , e n c e r r á n d o s e

c o n é l e n l a c a b a l l e r i z a , s e h i n c ó d e r o d i l l a s a n t e é l . ‖

U s o d e d o s p u n t o s

S e u t i l i z a n l a s c a r t a s , d e s p u é s d e l t r a t a m i e n t o .






Pág

ina7

9

E j e m p l o s :

1 . ― M i q u e r i d o a m i g o : ‖

2 . ― E s t i m a d a S e ñ o r a : ‖

3 . ― S e ñ o r R e c t o r : ‖

S e e m p l e a n p a r a t r a n s c r i b i r t e x t u a l m e n t e p a l a b r a s d e o t r o .

E j e m p l o s :

1 . ― D i j o S ó c r a t e s : ― S o l o s é q u e n a d a s é ‖

2 . ― C o m o d i c e e l c u e n t o d e B e n e d e t t i : ― E r a l a ú l t i m a h o r m i g a d e l a

c a r a v a n a , y n o p u d o s e g u i r l a r u t a d e s u s c o m p a ñ e r a s . ‖

S e u t i l i z a n d o s p u n t o s d e l a n t e d e u n a e n u m e r a c i ó n .

E j e m p l o s :

1 . ― P a í s e s c e n t r o a m e r i c a n o s s o n : G u a t e m a l a , E l S a l v a d o r , H o n d u r a s ,

N i c a r a g u a , C o s t a R i c a y P a n a m á ‖

2 . ― C o m i e r o n : p e r a s , m a n z a n a s y d u r a z n o s . ‖

S e u t i l i z a n d o s p u n t o s e n t r e d o s p r e p o s i c i o n e s d e l a s c u a l e s l a

s e g u n d a e s u n a e x p l i c a c i ó n d e l a p r i m e r a .

E j e m p l o s :

1 . ― M e m o r í a d e s e d : h a b í a c a m i n a d o m u c h o . ‖

2 . ― E s t a b a s t a n a b u r r i d o : n o s a b í a s q u e h a c e r . ‖

U s o d e p u n t o s s u s p e n s i v o s

S e u t i l i z a n p u n t o s s u s p e n s i v o s p a r a d e j a r i n c o m p l e t a u n a o r a c i ó n

o c o n e l s e n t i d o e n s u s p e n s o .

E j e m p l o s :

1 . ― H o y y m a ñ a n a , p o r q u i n t a s y c o n v e n t o s , p o r c a m p o s y c a l l e s ,






Pág

ina8

0

p o r l o s c o n f i n e s , p o r e l r í o , b u s c a n d o a s u a m i g o … b u s c a n d o … ‖

S e u t i l i z a s p u n t o s s u s p e n s i v o s p a r a s o r p r e n d e r a l l e c t o r c o n a l g o

i n e s p e r a d o .

E j e m p l o s :

1 . ― M a n d a r o n c a r t a s a t o d o s l o s v e c i n o s y c o n c u r r i e r o n a l a

r e u n i ó n … t r e s p e r s o n a s . ‖

2 . ― N o s a b í a , q u e p a s a b a , e s t a b a t o d o o s c u r o , p a r e c í a q u e h u b i e s e n

p a g a d o e l s o l … h a b í a e r u p c i o n a d o e l v o l c á n . ‖

U s o d e s i g n o s d e e x c l a m a c i ó n

S e u t i l i z a n a l c o m i e n z o y f i n a l d e u n a e x c l a m a c i ó n .

E j e m p l o s :

1 . ¡ Q u é e x t r a ñ o !

2 . ¡ C ó m o l o h i c i s t e !

3 . ¡ M e e n c a n t a r í a v e r t e d e n u e v o !

U s o d e s i g n o s d e i n t e r r o g a c i ó n

S e u t i l i z a n a l c o m i e n z o y a l f i n a l d e o r a c i o n e s i n t e r r o g a t i v a s .

E j e m p l o s :

1 . ― ¿ Q u é h a c e r c o n e s t a s i t u a c i ó n ? ‖

2 . ― ¿ Q u i é n l o h i z o ? ‖

3 . ― ¿ C ó m o e v i t a r l o s h e c h o s a c o n t e c i d o s ? ‖






Pág

ina8

1

U N I D A D I I . P R O D U C C I Ó N D E T E X T O S A C A D É M I C O S

X . e t a p a s d e l a c o m p o s i c i ó n .

T E M A : e t a p a s d e l a c o m p o s i c i ó n ( p l a n i f i c a c i ó n , e s c r i t u r a , r e v i s i ó n ,

e d i c i ó n ) .

O B J E T I V O S : d i s t i n g u i r y u t i l i z a r l a s e t a p a s q u e e s t r u c t u r a n e l p r o c e s o

d e c o m p o s i c i ó n d e t e x t o s e s c r i t o s .

X I . C u a l i d a d e s e s t i l í s t i c a s .

T E M A : c u a l i d a d e s e s t i l í s t i c a s d e l a c o m p o s i c i ó n ( c l a r i d a d , p r e c i s i ó n ,

c o n c i s i ó n ) .

O B J E T I V O S : c o m p r e n d e r l a s p r o p i e d a d e s d e l a s c u a l i d a d e s

e s t i l í s t i c a s .

“ R e d a c t a r c o r r e c t a m e n t e n o e s y a u n a o p c i ó n , s i n o u n a

n e c e s i d a d . ”

M a r y G o n z á l e z N i e v e , E F E , 3 0 d e o c t u b r e d e 2 0 0 6

W A S H I N G T O N , D . C . — E s f u n d a m e n t a l q u e l o s a d o l e s c e n t e s a p r e n d a n a

r e d a c t a r b i e n , t a n t o p a r a s u é x i t o e s c o l a r c o m o p a r a s u f u t u r o

p r o f e s i o n a l , y l a s e s c u e l a s t i e n e n l a r e s p o n s a b i l i d a d d e m e j o r a r s u

e n s e ñ a n z a d e e s e a r t e , s e g ú n u n e s t u d i o p u b l i c a d o e n l a r e v i s t a

E d u c a t i o n W e e k a p a r e c i d o e s t a s e m a n a .

" R e d a c t a r c o r r e c t a m e n t e y a n o e s u n a o p c i ó n , s i n o u n a n e c e s i d a d " ,

c o n c l u y e e l e s t u d i o E s t r a t e g i a s e f e c t i v a s p a r a m e j o r a r l a r e d a c c i ó n d e

l o s a d o l e s c e n t e s e n l a s e s c u e l a s s e c u n d a r i a s e i n t e r m e d i a s .

E l i n f o r m e , p a t r o c i n a d o p o r l a A l i a n z a p a r a l a E d u c a c i ó n d e

E x c e l e n c i a , c o n s e d e e n W a s h i n g t o n , D . C . , i d e n t i f i c a d i v e r s o s t i p o s d e

e s t r a t e g i a q u e m e j o r a r í a n l a i n s t r u c c i ó n e n e s t a á r e a .

E l a n á l i s i s d e l o s p r o f e s o r e s S t e v e G r a h a m , d e l a U n i v e r s i d a d d e

V a n d e r b i l t , e n T e n n e s s e e , y D o l o r e s P e r i n , d e l a F a c u l t a d d e

P e d a g o g í a d e l a U n i v e r s i d a d d e C o l u m b i a , e n N u e v a Y o r k , s e b a s a e n






Pág

ina8

2

u n a i n v e s t i g a c i ó n q u e s e v i e n e r e a l i z a n d o h a c e d o s d é c a d a s .

S e g ú n e l i n f o r m e , a u n q u e l a c o m p r e n s i ó n d e l a l e c t u r a e s v i t a l p a r a e l

p r o g r e s o a c a d é m i c o d e t o d o e s t u d i a n t e , l a c a p a c i d a d d e r e d a c t a r b i e n

p r e d i c e e l é x i t o e s c o l a r , y l o s m a e s t r o s d e b e n d e d i c a r m á s a t e n c i ó n a

d e s a r r o l l a r l a .

L o s a u t o r e s r e c o m i e n d a n q u e l o s m a e s t r o s e n s e ñ e n a r e s u m i r

i n f o r m a c i ó n , o r g a n i z a r s u s i d e a s y c o n s t r u i r o r a c i o n e s c o m p l e j a s .

T a m b i é n d e b e n a s i g n a r l e s " m e t a s e s p e c í f i c a s " e n l u g a r d e t e m a s m u y

e s o t é r i c o s o a b s t r a c t o s .

A s i m i s m o , e s i m p r e s c i n d i b l e c a p t a r l a a t e n c i ó n d e l o s j ó v e n e s c o n

t e m a s q u e l e s i n t e r e s e n y l l e v a r a c a b o a c t i v i d a d e s q u e l o s a y u d e n a

g e n e r a r i d e a s p a r a s u s e n s a y o s .

T a m b i é n e s b e n e f i c i o s o q u e l o s e s t u d i a n t e s t r a b a j e n e n g r u p o p a r a

e l a b o r a r s u s i d e a s , h a c e r e s q u e m a s a n t e s d e e m p e z a r a e s c r i b i r y

e d i t a r s e m u t u a m e n t e l o s t e x t o s .

L o s e s t u d i a n t e s a q u i e n e s l e s c u e s t e t r a b a j o e s c r i b i r c o n b o l í g r a f o o

l á p i z s i e m p r e d e b e n t e n e r l a o p c i ó n d e u t i l i z a r u n a c o m p u t a d o r a ,

i n d i c a n l o s a u t o r e s .

E l i n c o n v e n i e n t e d e e s t a r e c o m e n d a c i ó n , s e g ú n o t r o s e x p e r t o s , e s q u e

l a d e p e n d e n c i a e n l a c o m p u t a d o r a — q u e a u t o m á t i c a m e n t e s e ñ a l a l o s

e r r o r e s g r a m a t i c a l e s y d e p u n t u a c i ó n — p u e d e m i n a r l a c a p a c i d a d d e

e s c r i b i r s i n o s e c u e n t a c o n e l l a .

" E s c r u c i a l q u e l l e v e m o s l a a l f a b e t i z a c i ó n a n u e v o s n i v e l e s y q u e

p r e s t e m o s m á s a t e n c i ó n a l a s c o s a s q u e r e a l m e n t e f u n c i o n a n " , d i j o

A n d r é s H e n r í q u e z , a c a r g o d e l p r o g r a m a d e a l f a b e t i z a c i ó n d e

a d o l e s c e n t e s d e l a C o r p o r a c i ó n C a r n e g i e , N u e v a Y o r k .

" E s t o a y u d a r í a m u c h o a l o s a l u m n o s r e z a g a d o s q u e c a r e c e n d e l a s

d e s t r e z a s n e c e s a r i a s p a r a s e r b u e n o s r e d a c t o r e s " , d i j o H e n r í q u e z a

E d u c a t i o n W e e k .

P o r s u p a r t e , R a n d y B o m e r , e x p r e s i d e n t e d e l C o n s e j o N a c i o n a l d e

M a e s t r o s d e I n g l é s , d i j o a l a p u b l i c a c i ó n q u e e l i n f o r m e d e l a a l i a n z a

a b o r d a u n t e m a i m p o r t a n t e , p e r o c u e s t i o n ó e l a l c a n c e d e l o s e s t u d i o s

a n a l i z a d o s p o r l o s a u t o r e s .

" E s t e c a m p o s e b e n e f i c i a r í a d e l a n á l i s i s d e o t r o s t i p o s d e e s t u d i o ,

c o m o l o s e t n o g r á f i c o s , d e c a s o s i n d i v i d u a l e s y o t r a s i n v e s t i g a c i o n e s






Pág

ina8

3

d e c ó m o e n d i f e r e n t e s a u l a s s e e n s e ñ a a l o s e s t u d i a n t e s a r e d a c t a r " .

E l i n f o r m e d e l a a l i a n z a r e i t e r a q u e d e t o d a s l a s r e c o m e n d a c i o n e s l a

m á s i m p o r t a n t e e s q u e l o s e s t u d i a n t e s t e n g a n a b u n d a n t e s

o p o r t u n i d a d e s p a r a l e e r , a n a l i z a r y e m u l a r m o d e l o s d e b u e n a

r e d a c c i ó n .

A l a v e z , n u m e r o s o s e d u c a d o r e s , e n t r e e l l o s M a n u e l S a n t o s , p r o f e s o r

u n i v e r s i t a r i o r e t i r a d o , a s e v e r a n q u e n o e x i s t e u n a f ó r m u l a m á g i c a a l a

h o r a d e e n s e ñ a r e s t e a r t e .

L o p r i n c i p a l q u e l o s j ó v e n e s d e b e n a p r e n d e r e s q u e s o n m u y p o c o s l o s

q u e p u e d e n e s c r i b i r b u e n a p r o s a " d e u n t i r ó n " .

" E l r e s t o d e l o s m o r t a l e s t i e n e q u e c o r r e g i r , e d i t a r , y r e e d i t a r e l t e x t o

( . . . ) y a ú n h a b r á e s p a c i o p a r a m e j o r a r " , c o n c l u y ó S a n t .

http://www.laopinion.com/educacion/?rkey=00061029170918932580

R e s p o n d a l a s s i g u i e n t e s p r e g u n t a s a p a r t i r d e l a l e c t u r a .

a ) ¿ C u á l e s e l t e m a d e l t e x t o ?

b ) ¿ P o r q u é s e g ú n e l t e x t o l a c a p a c i d a d d e r e d a c t a r b i e n p r e d i c e e l

é x i t o a c a d é m i c o ?

c ) ¿ C ó m o i n t e r p r e t a e l s e n t i d o d e l s i g u i e n t e e n u n c i a d o : L o p r i n c i p a l

q u e l o s j ó v e n e s d e b e n a p r e n d e r e s q u e s o n m u y p o c o s l o s q u e

p u e d e n e s c r i b i r b u e n a p r o s a " d e u n t i r ó n " ?

C U A L I D A D E S E S T I L Í S T I C A S D E L A C O M P O S I C I Ó N : C L A R I D A D ,

P R E C I S I Ó N , C O N C I S I Ó N , P R O P I E D A D , V A R I E D A D , C O R T E S Í A .

T o d o d o c u m e n t o e s c r i t o d e b e p o s e e r c i e r t a s c a r a c t e r í s t i c a s q u e

p e r m i t a n c o m u n i c a r l a s i d e a s d e m a n e r a c l a r a y p r e c i s a . A p a r t i r d e

l a i d e a a n t e r i o r , s e d e b e n t e n e r p r e s e n t e l o s s i g u i e n t e s p u n t o s e n e l

m o m e n t o d e l a r e d a c c i ó n :

E n u n c i a r e l m e n s a j e p r i n c i p a l c l a r a m e n t e y a l p r i n c i p i o d e l

d o c u m e n t o .

I n c l u i r s o l a m e n t e i n f o r m a c i ó n n e c e s a r i a , e v i t a r l o s r o d e o s .

O r g a n i z a r l a i n f o r m a c i ó n y l a s i d e a s d e u n a m a n e r a l ó g i c a ( P o r

http://www.laopinion.com/educacion/?rkey=00061029170918932580






Pág

ina8

4

e j e m p l o , p r o b l e m a - s o l u c i ó n , c a u s a s - c o n s e c u e n c i a s , g e n e r a l -

p a r t i c u l a r , e n t r e o t r a s ) .

U t i l i z a r f r a s e s y p á r r a f o s c o r t o s .

S e r p r e c i s o , e v i t a r l a s a m b i g ü e d a d e s .

U t i l i z a r u n l e n g u a j e c l a r o y s i m p l e ( n o u t i l i z a r l e n g u a j e

r e b u s c a d o ) .

E s c r i b i r s e g ú n l a s n o r m a s d e l a R A E .

L a s i d e a s a n t e r i o r e s s e p u e d e n s i n t e t i z a r e n s e i s c a r a c t e r í s t i c a s

c e n t r a l e s q u e d e b e t e n e r c a d a e s c r i t o :

1 . C l a r i d a d : e x p o s i c i ó n l i m p i a , c o r r e c t a , e s d e c i r , r e d a c t a r u n

t e x t o d e m a n e r a c o m p r e n s i b l e e n e l q u e n o s e o b s e r v e n

a n f i b o l o g í a s o d o b l e s i n t e r p r e t a c i o n e s d e s u s i d e a s . E s t a

p r o p i e d a d s e v e e n s o m b r e c i d a c o n l a u t i l i z a c i ó n d e f r a s e s

r e b u s c a d a s , a m b i g ü e d a d e s , v i c i o s d e l l e n g u a j e , e n t r e o t r a s .

2 . P r e c i s i ó n : c o n c e p t o e x a c t o q u e t r a n s m i t e l a s i d e a s q u e

q u e r e m o s e x p r e s a r .

3 . P r o p i e d a d : C a r a c t e r í s t i c a d e l o s t e x t o s r e f e r i d a a l u s o

n o r m a t i v o d e l a l e n g u a : o r t o g r a f í a , g r a m á t i c a , e n t r e o t r o s . L o s

v i c i o s d e l l e n g u a j e s o n l a p r i n c i p a l m a n i f e s t a c i ó n d e l u s o

i n a p r o p i a d o d e l a l e n g u a .

4 . B r e v e d a d : t o d o t e x t o d e b e t e n e r u n a e x t e n s i ó n p e r t i n e n t e y

a d e c u a d a a l o s p r o p ó s i t o s c o m u n i c a t i v o s , s e d e b e e x p r e s a r l a

m a y o r c a n t i d a d d e i d e a s e n e l m e n o r n ú m e r o d e p a l a b r a s , e s

d e c i r , s i n r o d e o s , n i r e d u n d a n c i a s .

5 . V a r i e d a d : s e r e f i e r e a l a r i q u e z a l é x i c a , a l u s o d e s i n ó n i m o s y

d e c o n e c t o r e s v a r i a d o s , e n t r e o t r o s r e c u r s o s , a f i n d e e l a b o r a r

u n e s c r i t o m á s a g r a d a b l e . L o s t e x t o s e n q u e n o s e o b s e r v a e s t a

c a r a c t e r í s t i c a s o n m o n ó t o n o s y d e u n a p o b r e z a l é x i c a q u e - e n

o c a s i o n e s - e n t o r p e c e l a t r a n s m i s i ó n d e l m e n s a j e .

6 . C o r t e s í a : s e d e b e t r a t a r c o n r e s p e t o a l a p e r s o n a a q u i e n n o s

d i r i g i m o s c o n n u e s t r o e s c r i t o . S e d e b e n e m p l e a r e x p r e s i o n e s

f o r m a l e s , c o m o p o r e j e m p l o , ‗ u s t e d ‘ .






Pág

ina8

5

R E D A C C I Ó N A C A D É M I C A

L a r e d a c c i ó n i m p l i c a e l c o n o c i m i e n t o y m a n e j o d e l a s h e r r a m i e n t a s d e

l a l e n g u a p a r a c o n s e g u i r l o s o b j e t i v o s t r a z a d o s c o n n u e s t r o s e s c r i t o s ,

v a l e d e c i r , s i q u e r e m o s c o n v e n c e r o p e r s u a d i r a n u e s t r o i n t e r l o c u t o r

d e b e m o s c o n o c e r n e c e s a r i a m e n t e l a s c a r a c t e r í s t i c a s d e l d i s c u r s o

a r g u m e n t a t i v o , d e l o c o n t r a r i o p o d r í a m o s e l a b o r a r , p o r e j e m p l o , u n

t e x t o e x p o s i t i v o y n o c u m p l i r , p o r e l l o , c o n e l o b j e t i v o c e n t r a l d e l a

a r g u m e n t a c i ó n .

P o r o t r o l a d o , r e d a c t a r d o c u m e n t o s a c a d é m i c o s i m p l i c a m a n e j a r l a s

c a r a c t e r í s t i c a s e s p e c í f i c a s d e e s c r i t u r a d e n u e s t r a s á r e a s d e l

c o n o c i m i e n t o . L o a n t e r i o r i m p l i c a c o n o c e r l o s t i p o s d e e s c r i t o s

( g é n e r o s ) f r e c u e n t e s d e c a d a d i s c i p l i n a ; s a b e r a c e r c a d e l v o c a b u l a r i o

t é c n i c o d e a q u e l l a s , d o m i n a r l a s c a r a c t e r í s t i c a s d e c o r t e s í a , l a

e s t r u c t u r a c i ó n d e l a i n f o r m a c i ó n , l a f u n c i ó n d e c a d a t i p o d e e s c r i t o ,

e n t r e o t r o s ; e n s í n t e s i s , d o m i n a r l a s c a r a c t e r í s t i c a s d e l e n g u a q u e

s u b y a c e n a l á r e a e n l a q u e n o s d e s e m p e ñ a m o s : ― P a r a f o r m a r p a r t e d e

u n a c o m u n i d a d d e c o n o c i m i e n t o h a y q u e a p r e n d e r a u s a r s u s g é n e r o s ,

s u s p r á c t i c a s l e t r a d a s ‖ ( http://www.upf.edu/pdi/dtf/daniel_cassany/UniSanJose08.pdf) . E l

s a b e r r e d a c t a r d o c u m e n t o s a c a d é m i c o s p e r m i t e c r e a r y f o r m a l i z a r e l

c o n o c i m i e n t o d i s c i p l i n a r , c o n s t r u i r l a i m a g e n d e l a u t o r , e n t r e o t r o s .

( http://www.upf.edu/pdi/dtf/daniel_cassany/UniSanJose08.pdf) .

X I I . A n á l i s i s d e g é n e r o s a c a d é m i c o s . I P ( c a r r e r a s t é c n i c a s ) / C F T

T E M A : a n á l i s i s y p r o d u c c i ó n d e i n f o r m e t é c n i c o .

O B J E T I V O S : a n a l i z a r l a c o n f i g u r a c i ó n t e x t u a l e n e s c r i t o s a c a d é m i c o s .

P r o d u c i r t e x t o s a c a d é m i c o s a d e c u a d o s a l a s i t u a c i ó n d e c o m u n i c a c i ó n

y a l p r o p ó s i t o c o m u n i c a t i v o .

http://www.upf.edu/pdi/dtf/daniel_cassany/UniSanJose08.pdf

http://www.upf.edu/pdi/dtf/daniel_cassany/UniSanJose08.pdf






Pág

ina8

6

I n f o r m e t é c n i c o ( D i s c u r s o o r a l y e s c r i t o . M a n u a l d e a p o y o

d o c e n t e . C o o r d i n a c i ó n N a c i o n a l d e l e n g u a j e , 2 0 1 1 ) .

E l i n f o r m e e s u n g é n e r o d i s c u r s i v o c u y a f i n a l i d a d e s c o m u n i c a r d e

m a n e r a o b j e t i v a l o s r e s u l t a d o s d e u n a i n v e s t i g a c i ó n , a p a r t i r d e u n

l e n g u a j e p r e c i s o y c l a r o , e l c u a l s e a c o m p a ñ a d e u n l é x i c o

e s p e c i a l i z a d o . G e n e r a l m e n t e , e s t e t i p o d e t e x t o s e e n m a r c a e n e l

á m b i t o e s t u d i a n t i l , a c a d é m i c o o l a b o r a l , p o r l o q u e t i e n d e a r e g u l a r s e

p o r u n a e s t r u c t u r a b a s t a n t e r í g i d a . L a e x t e n s i ó n y c o n t e n i d o d e e s t e

d e p e n d e d e l t e m a q u e s e t r a t e .

S e g ú n e l c o n t e n i d o a b o r d a d o e n e l l o s , p u e d e n c l a s i f i c a r s e e n ( S a n z ,

2 0 0 9 ) :

C i e n t í f i c o s : e s t e t i p o d e i n f o r m e s e c i ñ e e s t r i c t a m e n t e a t e m a s

a s o c i a d o s a c i e n c i a s , u t i l i z a n d o p a r a e l l o l e n g u a j e p r o p i o y

r i g u r o s o , e l c u a l d e t e r m i n a e l c a r á c t e r d e l m i s m o .

T é c n i c o s : r e f i e r e n t e m a s m u y e s p e c í f i c o s , l o s c u a l e s s e

d e s a r r o l l a n a p a r t i r d e l a d e t e r m i n a c i ó n d e u n p r o b l e m a y s u

e v e n t u a l s o l u c i ó n .

D e d i v u l g a c i ó n : e s t e t i p o d e i n f o r m e s e e n c u e n t r a d e s t i n a d o a

u n p ú b l i c o g e n e r a l , p o r l o q u e u t i l i z a u n l e n g u a j e m e n o s t é c n i c o

y d e c a r á c t e r e x p l i c a t i v o , e n t a n t o s u p r o p ó s i t o e s d a r a c o n o c e r

u n t e m a , o c i e r t o a s p e c t o d e e s t e , a r e c e p t o r e s m e n o s

e s p e c i a l i z a d o s .

C a r a c t e r í s t i c a s G e n e r a l e s

1 . E n e s t e t i p o d e t e x t o s p r i m a n l a s d e s c r i p c i o n e s y e x p l i c a c i o n e s , l a s

q u e d e b e n a d e c u a r s e a l r e c e p t o r i d e a l d e e l l o s , c o n s i d e r a n d o s u n i v e l

c u l t u r a l , c o m p r e n s i ó n y a c e r c a m i e n t o a l t e m a t r a t a d o , e t c .

2 . L a f i n a l i d a d d e e s t e t i p o d e t e x t o s e s i n f o r m a r o b j e t i v a m e n t e , p o r

l o c u a l p r i m a l a f u n c i ó n r e f e r e n c i a l e n l a r e d a c c i ó n d e e s t o s .

3 . L a p r o d u c c i ó n d e e s t o s t e x t o s s e e n m a r c a e n l a p e t i c i ó n d e u n

s u p e r i o r , y a s e a e n e l á m b i t o l a b o r a l o a c a d é m i c o , p o r l o q u e s u






Pág

ina8

7

r e d a c c i ó n d e b e c e n t r a r s e e n l a e n t r e g a d e i n f o r m a c i ó n p r e c i s a ,

r e c o p i l a d a a p a r t i r d e l a i n v e s t i g a c i ó n y a n á l i s i s d e d a t o s .

4 . P e r m i t e l a l i b r e u t i l i z a c i ó n d e i m á g e n e s , c u a d r o s , d i a g r a m a s ,

g r á f i c o s , e t c . , q u e c o n t r i b u y a n a m o s t r a r d e m a n e r a m á s c l a r a l a s

i d e a s o c o n c e p t o s q u e s e i n f o r m a n e n e l l o s .

E l i n f o r m e t é c n i c o

U n i n f o r m e t é c n i c o e s u n t e x t o e x p o s i t i v o , e n e l c u a l s e m u e s t r a n

a s p e c t o s r e l e v a n t e s y o b j e t i v o s d e u n t e m a m u y e s p e c í f i c o , l a f u n c i ó n

d e e s t e e s e v i d e n c i a r a l l e c t o r h e c h o s o c i r c u n s t a n c i a s q u e r o d e a n a

u n a d e t e r m i n a d a p r o b l e m á t i c a . P o r e l l o , e s t e g é n e r o d i s c u r s i v o s e

c a r a c t e r i z a p o r s u o b j e t i v i d a d y p o r u n p r e d o m i n i o a b s o l u t o d e l

v o c a b u l a r i o t é c n i c o a s o c i a d o a l t e m a d e l i n f o r m e e n c u e s t i ó n .

E s t a c l a s e d e t e x t o s e s m u y u t i l i z a d o e n e l á m b i t o f i n a n c i e r o ,

e m p r e s a r i a l , a m b i e n t a l , e n t r e o t r o s , n o o b s t a n t e t a m b i é n e s m u y

r e c o m e n d a b l e s u u s o e n c i e r t a s a s i g n a t u r a s d e e d u c a c i ó n s u p e r i o r , e n

l a s c u a l e s e x i s t a l a n e c e s i d a d d e e x p o n e r , d e m a n e r a e s c r i t a , c i e r t a s

r e a l i d a d e s o b s e r v a b l e s c o m o , p o r e j e m p l o , t r a b a j o s d e c a m p o ,

o b s e r v a c i o n e s s o c i a l e s , e n t r e o t r a s .

L a e s t r u c t u r a b á s i c a d e e s t e t i p o d e e s c r i t o s c o n s t a d e :

P o r t a d a : s e g ú n e s t i l o r e f e r e n c i a l .

I n t r o d u c c i ó n : e n e s t e a p a r t a d o s e e s t a b l e c e c l a r a m e n t e l a

p r o b l e m á t i c a o e l t e m a q u e s e a b o r d a r á e n e l t e x t o ,

e s t a b l e c i e n d o t a m b i é n l a s i m p l i c a n c i a s d e e s t e e n r e l a c i ó n c o n

e l á r e a p a r a e l c u a l s e p r o d u z c a . O t r o a s p e c t o q u e s e c o n s i g n a

e n e s t a s e c c i ó n s o n l o s o b j e t i v o s d e s u p r o d u c c i ó n .

C u e r p o d e l i n f o r m e o d e s a r r o l l o : e s t a s e c c i ó n d e l t e x t o i n c l u y e

u n a d e t a l l a d a d e s c r i p c i ó n d e l o o b s e r v a d o o i n v e s t i g a d o , p o r l o

c u a l p r e d o m i n a e l t e x t o d e s c r i p t i v o , d e l a m i s m a f o r m a p u e d e n






Pág

ina8

8

i n c l u i r s e t a b l a s , g r á f i c o s o i m á g e n e s q u e c o n t r i b u y a n a e x p l i c a r

d e m e j o r f o r m a l o e x p u e s t o , s i n e m b a r g o , e s t o s r e c u r s o s d e

a p o y o n o d e b e n s e r e x c e s i v o s o d e m a s i a d o e x t e n s o s , p u e s

e n t o r p e c e r á n l a l e c t u r a d e l m i s m o , d e s e r a s í , d e b e n i n c l u i r s e e n

l o s a n e x o s .

C o n c l u s i o n e s : a p a r t i r d e l o o b s e r v a d o , e l a u t o r d e l t e x t o

e x p o n e e n e s t e a p a r t a d o , l a s c o n s i d e r a c i o n e s f i n a l e s y l a s

r e c o m e n d a c i o n e s q u e s e r e a l i z a n e n r e l a c i ó n c o n l a p r o b l e m á t i c a

d e s a r r o l l a d a a n t e r i o r m e n t e .

A n e x o s : s e i n c l u y e a q u í t o d o a q u e l m a t e r i a l d e a p o y o q u e

c o n t r i b u y a a u n a c o m p r e n s i ó n c a b a l , p o r p a r t e d e l l e c t o r , d e l

t e m a t r a t a d o e n e l i n f o r m e , e s d e c i r , t a b l a s , g r á f i c a s ,

f o t o g r a f í a s , e t c . , s i e m p r e c u a n d o e s t a s n o s e h a y a n i n c l u i d o e n

e l c u e r p o d e l m i s m o . E s i m p o r t a n t e m e n c i o n a r q u e e s t a s e c c i ó n

n o e s o b l i g a t o r i a d e e s t a c l a s e d e t e x t o s .

B i b l i o g r a f í a : i n c l u y e t o d a f u e n t e t e ó r i c a u t i l i z a d a e n l a

e l a b o r a c i ó n d e l m i s m o . N o o b s t a n t e , e s i m p o r t a n t e d e s t a c a r q u e

e n e s t e t i p o d e t e x t o s n o e s o b l i g a t o r i o e l u s o d e r e f e r e n c i a s

b i b l i o g r á f i c a s , d a d o e l c a r á c t e r d e s c r i p t i v o d e l m i s m o .

X I I I . A n á l i s i s d e g é n e r o s a c a d é m i c o s . U S T / I P ( c a r r e r a s p r o f e s i o n a l e s )

T E M A : a n á l i s i s y p r o d u c c i ó n d e e n s a y o .

O B J E T I V O S : a n a l i z a r l a c o n f i g u r a c i ó n t e x t u a l e n e s c r i t o s a c a d é m i c o s .

P r o d u c i r t e x t o s a c a d é m i c o s a d e c u a d o s a l a s i t u a c i ó n d e c o m u n i c a c i ó n

y a l p r o p ó s i t o c o m u n i c a t i v o .

E l e n s a y o ( D i s c u r s o o r a l y e s c r i t o . M a n u a l d e a p o y o


U n e n s a y o e s u n g é n e r o d i s c u r s i v o q u e i n v i t a a l a r e f l e x i ó n , n o s o l o

d e q u i e n e s c r i b e , s i n o t a m b i é n d e q u i e n a c c e d e a é l .






Pág

ina8

9

C a r a c t e r í s t i c a s g e n e r a l e s

1 . P e r t e n e c e a l c a m p o d e l a a r g u m e n t a c i ó n , p o r l o q u e e l o b j e t i v o

d e e s t e t i p o d e e s c r i t o s e s l a p e r s u a s i ó n , e s d e c i r , e l e n s a y i s t a

t r a t a d e c o n v e n c e r a l r e c e p t o r a c e r c a d e l a v a l i d e z d e s u

p o s t u r a f r e n t e a l t e m a t r a t a d o .

2 . S u b j e t i v i d a d . E s t e t i p o d e g é n e r o , p e r m i t e a l e n s a y i s t a d e f e n d e r

u n a p o s t u r a p e r s o n a l e n t o r n o a u n t e m a e s p e c í f i c o . E s t a

p o s t u r a r e v e l a e l m u n d o i d e o l ó g i c o d e l e s c r i t o r .

3 . A d e m á s , s o n t e x t o s q u e p r e t e n d e n i n f l u i r e n l o s d e m á s , p o r l o

q u e t i e n d e n a d e j a r l a i n f o r m a c i ó n c o n e l e s p a c i o s u f i c i e n t e p a r a

s e r c o m p l e t a d a c o n l a r e f l e x i ó n d e q u i e n l o l e e . P o r l o t a n t o , e n

o c a s i o n e s c o n c l u y e n c o n u n a i n v i t a c i ó n a p e n s a r a c e r c a d e l a

p r o p u e s t a .

U n e n s a y o t i e n e p o r f i n a l i d a d h a c e r r e f l e x i o n a r , i n v e s t i g a r y

s e l e c c i o n a r i n f o r m a c i ó n a l o s a l u m n o s ( e n t r e o t r a s a c t i v i d a d e s

i n t e l e c t u a l e s d e n i v e l s u p e r i o r ) . C o m o v u e s t r o s e s t u d i a n t e s e s c r i b e n

e n s a y o s p a r a s e r e v a l u a d o s , l a f i n a l i d a d q u e t i e n e n e s d e m o s t r a r

c o n o c i m i e n t o s , a s í c o m o e l a n á l i s i s e i n t e r p r e t a c i ó n d e l o s c o n t e n i d o s

a p r e n d i d o s , p o r l o q u e e s t e t i p o d e p r o d u c c i ó n b e n e f i c i a , c o m o n i n g ú n

o t r o , e l d e s a r r o l l o d e l a s h a b i l i d a d e s d e n i v e l s u p e r i o r .

E s t r u c t u r a

L a e s t r u c t u r a c i ó n b á s i c a d e l e n s a y o e s t á c o n s t i t u i d a p o r t r e s p a r t e s :

i n t r o d u c c i ó n , d e s a r r o l l o o c u e r p o y c o n c l u s i ó n . C a d a u n o d e e s t o s

c o m p o n e n t e s t i e n e u n a f i n a l i d a d e s p e c í f i c a d e n t r o d e l e n s a y o m i s m o :

I n t r o d u c c i ó n : c o r r e s p o n d e , p o r l o g e n e r a l , a l p r i m e r p á r r a f o

d e l e n s a y o . E n e s t a s e c c i ó n d e b e r e a l i z a r s e u n a p r e s e n t a c i ó n

b r e v e d e l t e m a y d e l a t e s i s d e l e n s a y i s t a , e s d e c i r , e l t e m a y

p o s t u r a p e r s o n a l e n r e l a c i ó n c o n e l t e m a p r e s e n t a d o .

D e s a r r o l l o : s o n l o s p á r r a f o s i n t e r m e d i o s e n l o s q u e s e






Pág

ina9

0

d e s a r r o l l a e l t e m a p l a n t e a d o . P a r a e n r i q u e c e r e l d e s a r r o l l o ,

l o s e n s a y i s t a s d e b e n u t i l i z a r v a r i a d o s r e c u r s o s

a r g u m e n t a t i v o s , t a l e s c o m o , e j e m p l i f i c a c i o n e s ,

c o m p a r a c i o n e s , f o r m u l a c i ó n d e p r e g u n t a s r e t ó r i c a s ,

a p e l a c i o n e s a l r e c e p t o r .

C o n c l u s i ó n : c o r r e s p o n d e a l ú l t i m o p á r r a f o d e l e s c r i t o . E n e s t a

p a r t e , e l e n s a y i s t a d e b e p r o c u r a r u n a s í n t e s i s o

r e c a p i t u l a c i ó n d e l t e m a t r a t a d o .

B i b l i o g r a f í a : e n e s t e a p a r t a d o s e c o n s i g n a n l a s r e f e r e n c i a s

b i b l i o g r á f i c a s a l a s q u e h a a c c e d i d o e l a l u m n o e n e l p r o c e s o

d e e s c r i t u r a d e l e n s a y o , s e g ú n l a n o r m a d i s c i p l i n a r

c o r r e s p o n d i e n t e .

P a p e r a c a d é m i c o ( D i s c u r s o o r a l y e s c r i t o . M a n u a l d e

a p o y o d o c e n t e . C o o r d i n a c i ó n N a c i o n a l d e l e n g u a j e ,

2 0 1 1 ) .

U n p a p e r e s u n t e x t o b r e v e q u e e x p o n e , d e m a n e r a c l a r a y p r e c i s a ,

l o s r e s u l t a d o s d e u n a i n v e s t i g a c i ó n , y c u y o r e c e p t o r s e r á u n p ú b l i c o

e s p e c i a l i z a d o .


G e n e r a l m e n t e , e s t e t i p o d e r e a l i z a c i o n e s d i s c u r s i v a s s e l l e v a n a c a b o

p a r a s e r p r e s e n t a d a s e n r e v i s t a s o c o n g r e s o s a s o c i a d o s a l a d i s c i p l i n a

d e s d e d o n d e u s t e d h a i n v e s t i g a d o .

E s t e t i p o d e t r a b a j o t i e n d e a s e r m u y b r e v e , p o r l o q u e s u e x t e n s i ó n

n o s u p e r a l a s 7 c a r i l l a s , c o n s i g n á n d o s e s o l o a s p e c t o s e s p e c í f i c a m e n t e

t é c n i c o s d e l t e m a a t r a t a r .

E s t r u c t u r a






Pág

ina9

1

T í t u l o : d e b e , n e c e s a r i a m e n t e , g u i a r a l r e c e p t o r d e e s t e e n

c u a n t o a l a l e c t u r a ; e s d e c i r , s e c o n s i g n a a p a r t i r d e e s t e e l

t e m a c e n t r a l d e l t r a b a j o .

A u t o r e s : s e i n c l u y e n l o s g r a d o s a c a d é m i c o s o b t e n i d o s o a

o b t e n e r .

L u g a r d e t r a b a j o o f i l i a c i ó n i n s t i t u c i o n a l .

R e s u m e n : u s t e d d e b e e s t a b l e c e r d e m a n e r a m u y b r e v e y p r e c i s a

e l t e m a d e l a i n v e s t i g a c i ó n , a s í c o m o t a m b i é n s u m e t o d o l o g í a y

u n p e q u e ñ o a v a n c e d e l o s r e s u l t a d o s o b t e n i d o s e n l a m i s m a .

M a t e r i a l e s y m é t o d o s : e n e s t e a p a r t a d o u s t e d m e n c i o n a l o s

m a t e r i a l e s e m p l e a d o s e n l a i n v e s t i g a c i ó n y a p a r t i r d e e l l o , d e

m a n e r a d e t a l l a d a , e l u s o d e e s t o s , c o n u n e n f o q u e m e t o d o l ó g i c o

a s o c i a d o a l a d i s c i p l i n a .

R e s u l t a d o s : i n f o r m a d e m a n e r a d e t a l l a d a l o s r e s u l t a d o s d e l

p r o c e s o i n v e s t i g a t i v o ; e n e s t a s e c c i ó n d e l p a p e r u s t e d p u e d e

u s a r l i b r e m e n t e , t a b l a s , g r á f i c o s , e s q u e m a s , e t c . , q u e a p o r t e n a

l a t o t a l c o m p r e n s i ó n d e l o s m i s m o , p o r p a r t e d e l r e c e p t o r .

D i s c u s i ó n : c o m p a r a l o s r e s u l t a d o s o b t e n i d o s c o n o t r o s t r a b a j o s ,

l o q u e n e c e s a r i a m e n t e i m p l i c a u n a d e t a l l a d a r e v i s i ó n

b i b l i o g r á f i c a .

C o n c l u s i o n e s : m e n c i o n a l a s i m p l i c a n c i a s d e l a i n v e s t i g a c i ó n a

p a r t i r d e l a r e v i s i ó n b i b l i o g r á f i c a .

B i b l i o g r a f í a : s e g ú n n o r m a d e r e f e r e n c i a a s o c i a d a a l a d i s c i p l i n a

e n c u e s t i ó n .

X I V . I n t e r t e x t o . E s t i l o s d e r e f e r e n c i a ( M L A , A P A , I S O 6 9 0 / 6 9 0 - 2 ,

V a n c o u v e r ) .

L o s a s p e c t o s d e o t r a s f u e n t e s q u e s e i n c l u y e n d e n t r o d e u n t e x t o

p u e d e n e s t a b l e c e r s e d e d i v e r s a s f o r m a s :

a ) P a r á f r a s i s : I m p l i c a l a e x p l i c a c i ó n d e u n d e t e r m i n a d o c o n c e p t o o

i d e a q u e s e e x t r a j o d e u n a u t o r o f u e n t e , l a c u a l e s u t i l i z a d a

p a r a f u n d a m e n t a r u n a p o s i c i ó n o i n f o r m a c i ó n q u e s e e n t r e g a e n






Pág

ina9

2

e l t r a b a j o e n c u e s t i ó n . E s r e l e v a n t e m e n c i o n a r q u e l a p a r á f r a s i s

n o e s u n a r e e s c r i t u r a d e l o e x p u e s t o p o r a l g u i e n , e n t a n t o e s t a

a c c i ó n s e a s o c i a a l a c i t a i n d i r e c t a .

E j e m p l o : P a r a S ó c r a t e s , e l o r d e n e n s u d i s c u r s o d e d e f e n s a e r a

f u n d a m e n t a l , e n t a n t o p r e t e n d í a d e f e n d e r s e d e l a s a c u s a c i o n e s

q u e s e l e i m p u t a b a n e n o r d e n c r o n o l ó g i c o , t a l c o m o s e e v i d e n c i a

e n l a A p o l o g í a d e S ó c r a t e s d e P l a t ó n .

b ) R e f e r e n c i a : F o r m a e n l a c u a l s e m e n c i o n a o i n t e g r a u n

c o n c e p t o d e u n a u t o r d e t e r m i n a d o a l t r a b a j o p r o p i o , y a s e a a

p a r t i r d e l a s i d e a s p e r s o n a l e s e x p u e s t a s e n u n t r a b a j o , o e n

f u n c i ó n d e l o e x p u e s t o p o r o t r a f u e n t e b i b l i o g r á f i c a . E n t r e l a s

r e l a c i ó n m á s c o m u n e s e n c o n t r a m o s , l a o p o s i c i ó n d e c o n c e p t o s ,

l a i g u a l a c i ó n d e i d e a s , e l c o n t r a s t e d e e s t a s , e t c .

c ) C i t a : c o r r e s p o n d e a u n a c o p i a l i t e r a l d e l a s p a l a b r a s d e l a u t o r

d e l t e x t o a l c u a l s e q u i e r e r e f e r i r , e s t a s e e s t r u c t u r a d e m a n e r a

v a r i a b l e , s e g ú n l o s d i s t i n t o s e s t i l o s r e f e r e n c i a l e s . S u o b j e t i v o s e

e n m a r c a e n f u n d a m e n t a r o r e f o r z a r u n a i d e a e x p r e s a d a , a p a r t i r

d e u n a f u e n t e b i b l i o g r á f i c a . E s i m p o r t a n t e s e ñ a l a r q u e l a s c i t a s

d e b e n q u e d a r c l a r a m e n t e d e f i n i d a s d e n t r o d e l t e x t o , p o r e l l o e s

c o n v e n i e n t e c o n o c e r l a s f o r m a s d e c i t a j e :

C i t a d i r e c t a : E s t a f o r m a d e i n t e g r a r i n f o r m a c i ó n e n u n t e x t o ,

i m p l i c a l a t r a n s c r i p c i ó n d e m a n e r a e x a c t a y f i d e d i g n a d e l a

f u e n t e a c i t a r , s i n o m i t i r n i n g ú n a s p e c t o s i n t á c t i c o o s e m á n t i c o

d e e l l a . G e n e r a l m e n t e s e e x p l i c i t a e l f r a g m e n t o c i t a d o a t r a v é s

d e c o m i l l a s , h e c h o q u e d e p e n d e r á d e l a n o r m a r e f e r e n c i a l y p o r

e n d e d e l a d i s c i p l i n a a l a q u e a d s c r i b a e l t r a b a j o .

E j e m p l o : ― P u e s b i e n s e ñ o r e s a t e n i e n s e s , e n p r i m e r l u g a r , e s

j u s t o q u e m e d e f i e n d a d e l a s p r i m e r a s a c u s a c i o n e s f a l s a s e n m i

c o n t r a y d e m i s p r i m e r o s a c u s a d o r e s , y l u e g o d e l a s a c u s a c i o n e s

y l o s a c u s a d o r e s q u e h a a p a r e c i d o d e s p u é s ‖ ( P l a t ó n , p . 3 4 )

C i t a I n d i r e c t a : E s t a b l e c e l o s p u n t o s m á s i m p o r t a n t e s d e u n a

f u e n t e r e f e r e n c i a l , i n t e g r a d o s a l t e x t o q u e s e e s t á t r a b a j a n d o .

E s i m p o r t a n t e c o n s i g n a r q u e s e d e b e e s t a b l e c e r c l a r a m e n t e e l






Pág

ina9

3

c o n t e x t o , a u t o r y c o n c e p t o g e n e r a l e n e l c u a l s e e n m a r c a l a

i n f o r m a c i ó n a c i t a .

E j e m p l o : T a l c o m o e s t a b l e c e P l a t ó n , e n l a A p o l o g í a d e S ó c r a t e s ,

S ó c r a t e s i n i c i a s u P l a n d e d e f e n s a e v i d e n c i a d o q u e e s t a s e

r e a l i z a r á d e m a n e r a o r d e n a d a , e n f u n c i ó n d e s u s p r i m e r o s

a c u s a d o r e s y a c u s a c i o n e s , d a n d o p a s o a l a s d e n u n c i a s q u e s e

p l a n t e a r o n c o n p o s t e r i o r i d a d .

D E S C R I P C I Ó N D E E S T I L O S R E F E R E N C I A L E S

L o s e s t i l o s d e r e f e r e n c i a s o n u n m e c a n i s m o q u e p e r m i t e a u s t e d , c o m o

a u t o r , c o n s i g n a r e l o r i g e n d e l a i n f o r m a c i ó n u t i l i z a d a e n t r a b a j o s d e

í n d o l e c i e n t í f i c o y / o a c a d é m i c o . C a d a á r e a d e l s a b e r h a e s t a b l e c i d o

u n a f o r m a e s p e c í f i c a p a r a c i t a r l a i n f o r m a c i ó n q u e h a r e c o g i d o .


E n e s t e a p a r t a d o u s t e d e n c o n t r a r á l a s c a r a c t e r í s t i c a s g e n e r a l e s d e

d i v e r s o s e s t i l o s r e f e r e n c i a l e s , l o q u e p e r m i t i r á u n a c o r r e c t a

o r i e n t a c i ó n a l o s e s t u d i a n t e s e n c u a n t o a c u á l d e e l l o s u t i l i z a r , e n

f u n c i ó n d e l á r e a d e l c o n o c i m i e n t o a l q u e p e r t e n e c e n ; a s í c o m o

t a m b i é n l a c o r r e c t a e v a l u a c i ó n d e e s t o s e n l o s d i f e r e n t e s t r a b a j o s q u e

s o l i c i t e a l o s a l u m n o s . E s i m p o r t a n t e m e n c i o n a r q u e l a r e f e r e n c i a

c o r r e s p o n d e a l a e x p l i c i t a c i ó n d e l a f u e n t e d e l a i n f o r m a c i ó n q u e s e

c o n s i g n a e n e l t e x t o , c u y o f o r m a t o v a r í a s e g ú n e l e s t i l o r e f e r e n c i a l a l

q u e a d s c r i b a e l t e x t o ; m i e n t r a s q u e l a b i b l i o g r a f í a c o r r e s p o n d e a l

l i s t a d o d e l a s f u e n t e s c o n s u l t a d a s p a r a l a r e a l i z a c i ó n d e l d i s c u r s o .

A P A : E s t e e s t i l o d e r e f e r e n c i a ( A m e r i c a n P s y c h o l o g i c a l A s s o c i a t i o n )

p r e d o m i n a e n l a s c i e n c i a s s o c i a l e s . E n e s t e e s t i l o , a n t e s d e c i t a r , s e

m e n c i o n a e l a u t o r d e l t e x t o , i n d i c a n d o e n t r e p a r é n t e s i s e l a ñ o d e

p r o d u c c i ó n . P o s t e r i o r m e n t e , l u e g o d e l t e x t o e n t r e c o m i l l a s , s e i n c l u y e






Pág

ina9

4

l a p á g i n a e x a c t a d e s d e d o n d e s e e x t r a j o e l f r a g m e n t o . O b s e r v e l o s

d o s e j e m p l o s ,

― ( . . . ) l a e s c r i t a n o e s u n b i e n i n n a t o q u e e l i n d i v i d u o a d q u i e r a p o r

c i e n c i a i n f u s a , s i n o q u e e s u n a a c t i v i d a d c o g n i t i v a c o m p l e j a q u e

r e q u i e r e e s f u e r z o , p r e p a r a c i ó n y t é c n i c a p a r a l l e g a r a l o b j e t i v o

p r e v i s t o ‖ . ( S á n z , 2 0 0 7 , p . 1 4 5 ) .

S e g ú n S á n z ( 2 0 0 7 )

( … ) e s l a e x p r e s i ó n e s c r i t a . E l a p r e n d i z a j e d e l a e s c r i t u r a n o e s u n

b i e n i n n a t o q u e e l i n d i v i d u o a d q u i e r a p o r c i e n c i a i n f u s a , s i n o q u e

e s u n a a c t i v i d a d c o g n i t i v a c o m p l e j a q u e r e q u i e r e e s f u e r z o ,

p r e p a r a c i ó n y t é c n i c a p a r a l l e g a r a l o b j e t i v o p r e v i s t o .

S u e n s e ñ a n z a n o e s ú n i c a n i s e p u e d e a p l i c a r a c u a l q u i e r t i p o d e

t e x t o , s i n o q u e d e p e n d e r á d e l g é n e r o d i s c u r s i v o e s p e c í f i c o y d e l a s

c a r a c t e r í s t i c a s q u e l o d e f i n e n ( p . 1 4 5 ) .

M L A : L a n o r m a M L A ( T h e M o d e r n L a n g u a g e A s s o c i a t i o n o f A m e r i c a ) s e

u t i l i z a p r e f e r e n t e m e n t e e n a r t e y h u m a n i d a d e s . S e g ú n e s t e e s t i l o d e

r e f e r e n c i a , l a s c i t a s t e x t u a l e s v a n i n s e r t a s e n e l t e x t o e n t r e c o m i l l a s ,

i n d i c a n d o s u f u e n t e a p a r t i r d e l a n o t a a l p i e d e p á g i n a , e n d o n d e s e

i n d i c a e l a p e l l i d o d e l a u t o r , e l n o m b r e d e l t e x t o , e l a ñ o d e p u b l i c a c i ó n

y l a p á g i n a d e l a c u a l s e e x t r a j o e l t e x t o . O b s e r v e l o s d o s e j e m p l o s ,




p r e v i s t o ‖ . ( S á n z , 1 4 5 ) .

( … ) e s l a e x p r e s i ó n e s c r i t a . E l a p r e n d i z a j e d e l a e s c r i t u r a n o e s

u n b i e n i n n a t o q u e e l i n d i v i d u o a d q u i e r a p o r c i e n c i a i n f u s a , s i n o

q u e e s u n a a c t i v i d a d c o g n i t i v a c o m p l e j a q u e r e q u i e r e e s f u e r z o ,







Pág

ina9

5


t e x t o , s i n o q u e d e p e n d e r á d e l g é n e r o d i s c u r s i v o e s p e c í f i c o y d e

l a s c a r a c t e r í s t i c a s q u e l o d e f i n e n ( S á n z , 1 4 5 ) .

V A N C O U V E R : E l e s t i l o V a n c o u v e r s e u t i l i z a p r e f e r e n t e m e n t e e n e l

m u n d o c i e n t í f i c o . S e g ú n e s t e e s t i l o d e r e f e r e n c i a , l a s c i t a s t e x t u a l e s

v a n i n s e r t a s e n e l t e x t o e n t r e c o m i l l a s ; f i n a l i z a n d o e s t a s , s e i n t e g r a

u n v a l o r n u m é r i c o c o n s e c u t i v o e n s u p e r í n d i c e , e n f u n c i ó n d e l a

c a n t i d a d d e c i t a s i n c l u i d a s e n e l t e x t o , e l c u a l s e r e p e t i r á e n l a

b i b l i o g r a f í a , c o n l a r e f e r e n c i a c o r r e s p o n d i e n t e . O b s e r v e l o s d o s

e j e m p l o s ,




p r e v i s t o ‖ . 1

P a r a S á n z ,

( … ) e s l a e x p r e s i ó n e s c r i t a . E l a p r e n d i z a j e d e l a e s c r i t u r a n o e s u n

b i e n i n n a t o q u e e l i n d i v i d u o a d q u i e r a p o r c i e n c i a i n f u s a , s i n o q u e

e s u n a a c t i v i d a d c o g n i t i v a c o m p l e j a q u e r e q u i e r e e s f u e r z o ,



t e x t o , s i n o q u e d e p e n d e r á d e l g é n e r o d i s c u r s i v o e s p e c í f i c o y d e l a s

c a r a c t e r í s t i c a s q u e l o d e f i n e n . 1

I S O 6 9 0 y 6 9 0 - 2 : ( I n t e r n a t i o n a l O r g a n i z a t i o n f o r S t a n d a r d i z a t i o n ) E l

e s t i l o I S O 6 9 0 y 6 9 0 - 2 s e u t i l i z a e n l o s á m b i t o s i n d u s t r i a l e s y

c o m e r c i a l e s . E n I S O , l a s c i t a s m e n o r e s d e d o s l í n e a s v a n i n s e r t a s e n

e l t e x t o , s i e m p r e e n t r e c o m i l l a s d o b l e s , a l f i n a l i z a r e s t a s s e d e b e

i n c l u i r e n t r e p a r é n t e s i s l a r e f e r e n c i a n u m é r i c a ; s i l a c i t a t i e n e m á s d e

d o s l í n e a s , d e b e i r s e p a r a d a d e l t e x t o , c o n u n a s a n g r í a - a l a d e r e c h a

e i z q u i e r d a - d e u n c e n t í m e t r o , c o n c o m i l l a s ; l u e g o , s e i n t e g r a u n

v a l o r n u m é r i c o c o n s e c u t i v o e n t r e p a r é n t e s i s , e n f u n c i ó n d e l a






Pág

ina9

6

c a n t i d a d d e c i t a s i n c l u i d a s e n e l t e x t o , e l c u a l s e r e p e t i r á e n l a

b i b l i o g r a f í a , c o n l a r e f e r e n c i a c o r r e s p o n d i e n t e o , s i a s í l o d e s e a , c o n

n o t a s a p i e d e p á g i n a s . S e r e c o m i e n d a n o a b u s a r d e e l l a s p a r a n o

r e s t a r u n i d a d a l a l e c t u r a . O b s e r v e l o s d o s e j e m p l o s ,


c i e n c i a i n f u s a , s i n o ( … ) a c t i v i d a d c o g n i t i v a c o m p l e j a ‖ ( S á n z , 2 0 0 7 :

1 4 5 ) .

P a r a S á n z ,

― ( … ) e s l a e x p r e s i ó n e s c r i t a . E l a p r e n d i z a j e d e l a e s c r i t u r a

n o e s u n b i e n i n n a t o q u e e l i n d i v i d u o a d q u i e r a p o r c i e n c i a

i n f u s a , s i n o q u e e s u n a a c t i v i d a d c o g n i t i v a c o m p l e j a q u e

r e q u i e r e e s f u e r z o , p r e p a r a c i ó n y t é c n i c a p a r a l l e g a r a l

o b j e t i v o p r e v i s t o .

S u e n s e ñ a n z a n o e s ú n i c a n i s e p u e d e a p l i c a r a c u a l q u i e r

t i p o d e t e x t o , s i n o q u e d e p e n d e r á d e l g é n e r o d i s c u r s i v o

e s p e c í f i c o y d e l a s c a r a c t e r í s t i c a s q u e l o d e f i n e n . ‖ ( 1 )

L o c u c i o n e s l a t i n a s y r e f e r e n c i a

L a r e f e r e n c i a a l i n t e r i o r d e l o s d o c u m e n t o s a c a d é m i c o s e s

i n d i s p e n s a b l e , p o r l o q u e s e d e b e p o s e e r u n c o n o c i m i e n t o a v a n z a d o d e

c i e r t a s l o c u c i o n e s l a t i n a s . E s t a s s i r v e n p a r a l o g r a r t e x t o s

c o h e s i o n a d o s , s u e l e n i r s u b r a y a d a s o e n l e t r a c u r s i v a .

L a s m á s u t i l i z a d a s s o n :

Á p u d : ( ‗ t o m a d o d e ) . E s t a e x p r e s i ó n s e u s a p a r a i n d i c a r q u e l a

i n f o r m a c i ó n e n t r e g a d a s e e n c u e n t r a e n l a o b r a d e u n a u t o r .

E . g . : ( ‗ p o r e j e m p l o ‘ ) . S e u t i l i z a p a r a e j e m p l i f i c a r .

E t . á l . : ( ‗ y o t r o s ‘ ) . S e u t i l i z a p a r a s e ñ a l a r q u e u n a o b r a c i t a d a

t i e n e m á s d e u n a u t o r .






Pág

ina9

7

Í b i d . : ( ‗ d e l a m i s m a f o r m a ‘ ‘ ) . S u u s o s e l i m i t a a l a s r e f e r e n c i a s

e n t r e g a d a s i n m e d i a t a m e n t e a n t e s d e l a n u e v a i n f o r m a c i ó n .

I . e . : ( ‗ e s t o e s ‘ ) . S e u t i l i z a p a r a e j e m p l i f i c a r

L o c . c i t . : ( ‗ e n e l m i s m o l u g a r ‘ ) . S e u s a p a r a r e f e r i r i n f o r m a c i ó n

u b i c a d a e n l a m i s m a p á g i n a q u e l a c i t a a n t e r i o r .

O p . c i t . : ( ‗ O b r a c i t a d a ‘ ) . S u u s o s e l i m i t a a l a s r e f e r e n c i a s

p r e v i a s , n o i n m e d i a t a m e n t e a n t e r i o r e s .

S . l . : ( ‗ S i n l u g a r ‘ ) . S e u s a p a r a i n d i c a r q u e n o s e t i e n e

c o n o c i m i e n t o s o b r e e l l u g a r d e e d i c i ó n d e u n a r e f e r e n c i a .

S . n . : ( ‗ S i n n o m b r e ‘ ) . S e u t i l i z a c u a n d o s e d e s c o n o c e e l a u t o r d e

l a o b r a c i t a d a .

S i c . : ( ‗ A s í ‘ ) . S e u t i l i z a p a r a m a n i f e s t a r q u e u n a e x p r e s i ó n h a

s i d o t o m a d a d e l a f o r m a e n q u e e s c i t a d a .

U t i n f r a . : ( ‗ a b a j o ‘ ) . S e u s a p a r a s e ñ a l a r q u e c i e r t a i n f o r m a c i ó n

s e e n t r e g a r á a l f i n a l d e l a p á g i n a .

U t s u p r a : ( ‗ A r r i b a ‘ ) . S e u t i l i z a p a r a i n d i c a r q u e l a i n f o r m a c i ó n

q u e s e a l u d e f u e e n t r e g a d a p r e v i a m e n t e .

V . g . : ( ‗ p o r e j e m p l o ‘ ) . S u u s a p a r a e j e m p l i f i c a r .

V i d . : ( ‗ V é a s e ‘ ) . I n d i c a e l l u g a r o l a p á g i n a e n q u e d e b e b u s c a r s e

l a i n f o r m a c i ó n p r e s e n t a d a .

U N I D A D I I I C O M U N I C A C I Ó N O R A L Y N O V E R B A L

X V . N o r m a y r e g i s t r o d e h a b l a .

T E M A : n o r m a y r e g i s t r o d e h a b l a .

O B J E T I V O S : i d e n t i f i c a r y c a r a c t e r i z a r l a s p a r t i c u l a r i d a d e s d e n o r m a

y r e g i s t r o a c a d é m i c o y u t i l i z a r l a s d e m a n e r a a d e c u a d a e n l a s i t u a c i ó n

c o m u n i c a t i v a .






Pág

ina9

8

P a r a u n o r a d o r e s i m p o r t a n t e c o n o c e r e l r e g i s t r o a p r o p i a d o q u e

u t i l i z a r á d e a c u e r d o a l c o n t e x t o e n q u e e m i t i r á s u d i s c u r s o . L a s

n o r m a s d e l l e n g u a j e p e r m i t e n r e c o n o c e r e l e s t i l o d e l a u d i t ó r i u m , a l

c u a l e l o r a d o r d e b e r á a d e c u a r s e .

N o r m a : S e r e f i e r e a l a s c a r a c t e r í s t i c a s q u e r i g e n a l a l e n g u a - d e

m a n e r a c o n v e n c i o n a l e n t r e s u s h a b l a n t e s - e n d e t e r m i n a d o m o m e n t o

h i s t ó r i c o . E x i s t e n d o s v a r i e d a d e s : a ) c u l t a e b ) i n c u l t a

R e g i s t r o : C o r r e s p o n d e a l u s o d e l l e n g u a j e e n s i t u a c i ó n . E x i s t e n d o s

v a r i e d a d e s : a ) f o r m a l e b ) i n f o r m a l .

A m b o s s e c o m b i n a n p a r a g e n e r a r c u a t r o v a r i e d a d e s d e l e n g u a

u t i l i z a d a s p o r l o s h a b l a n t e s e n d i v e r s a s s i t u a c i o n e s c o m u n i c a t i v a s :

a ) N o r m a c u l t a f o r m a

b ) N o r m a c u l t a i n f o r m a l

c ) N o r m a i n c u l t a f o r m a l

d ) N o r m a i n c u l t a i n f o r m a l

N o r m a c u l t a f o r m a l : H a b l a n t e s c u l t o s e n c o n f e r e n c i a s , m e n s a j e s

p r o t o c o l a r e s , d i s c u r s o s p ú b l i c o s , d e c l a r a c i o n e s j u d i c i a l e s , a c t i v i d a d e s

a c a d é m i c a s , e n t r e v i s t a s d e t r a b a j o , r e u n i o n e s d i p l o m á t i c a s . E j e m p l o :

o b s e r v a e l d i á l o g o s i g u i e n t e e n t r e u n m é d i c o y u n p a c i e n t e , e n l a

c o n s u l t a d e l p r i m e r o .

¿ P o r q u é c r e e q u e s e c o m u n i c a n d e e s t a f o r m a ? ¿ E s a d e c u a d o ?

¿ P o r q u é ?

A: Cuénteme, ¿Qué lo trae por acá?

B: He tenido unos fuertes dolores abdominales, desde hace dos

días. He realizado una dieta blanda, a fin de no provocar mayor

dolor.

A: Creo que tendremos que realizar unos exámenes, con el

objeto de realizar un diagnóstico certero.






Pág

ina9

9

N o r m a c u l t a i n f o r m a l : H a b l a n t e s c u l t o s e n l e n g u a j e f a m i l i a r ,

c o l o q u i a l , r e u n i o n e s a m i s t o s a s , e n c u e n t r o s s o c i a l e s . O b s e r v a e l

m i s m o d i á l o g o q u e s o s t i e n e n u n m é d i c o y u n p a c i e n t e , e n l a c o n s u l t a

m é d i c a d e p r i m e r o . E s t a v e z s e t r a t a d e d o s a m i g o s .

¿ Q u é

d i f e r e n c i a s n o t a c o n e l d i á l o g o a n t e r i o r ? ¿ P o r q u é c r e e q u e

o c u r r e ?

N o r m a i n c u l t a f o r m a l : H a b l a n t e s i n c u l t o s e n s i t u a c i o n e s f o r m a l e s .

S e p r o d u c e n h i p e r c o r r e c c i o n e s y r e d u n d a n c i a s ( b a c a l a d o p o r

b a c a l a o ) . L e e e l s i g u i e n t e d i á l o g o :

¿ Q u é c a r a c t e r í s t i c a s t i e n e e l d i á l o g o a n t e r i o r ? ¿ P o d r í a l l e v a r l o a

n o r m a c u l t a f o r m a l ?

A: Oye, y ¿Qué te pasó? ¿Desde cuándo estái así?

B: No sé, sabíh que me duele ene la guata, hace como dos días

atrás me empezó a doler y no se me ha ido el dolor.

A: Mmm, yo creo que te voy a mandar a tomar unos exámenes,

es lo mejor para hacer un diagnóstico más efectivo.

A: Disculpe, mi damita, usté me podría decirme cómo puedo

llegar a la calle Bilbado, ando medio perdío.

B: No, sabe que yo no se nada cómo llegar hasta allí, no ve que

yo no soy nada de Santiago, así que yo no puedo decirle nada,

porque yo vengo del norte, en la cual no conozco nada Santiago.

A: Ya, poh será no más, voy a tener que ver cómo llego a

Bilbado, porque ando medio perdío.






Pág

ina1

00

N o r m a i n c u l t a i n f o r m a l : H a b l a n t e s i n c u l t o s e n s i t u a c i o n e s

f a m i l i a r e s y

s o c i a l e s .

¿ Q u é d i f e r e n c i a s n o t a e n t r e l o s d o s ú l t i m o s d i á l o g o s ? ¿ P u e d e

d a r a l g u n o s e j e m p l o s ? ¿ P o d r í a l l e v a r l o a n o r m a c u l t a f o r m a l ?

A c t i v i d a d : R e g i s t r o s d e H a b l a , P r o f . P a t r i c i o C a s t r o

S e ñ a l e q u é n o r m a d e l l e n g u a j e e s t á p r e s e n t e , d e m a n e r a m á s

n o t o r i a , e n l a s s i g u i e n t e s s i t u a c i o n e s :

1 . L a p r e s i d e n t a B a c h e l e t e n s e s i ó n d e g a b i n e t e

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2 . E l c o m a n d a n t e e n j e f e d e l e j é r c i t o r e u n i d o c o n s u p l a n a m a y o r .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

3 . L o s m i n i s t r o s d e l a c o r t e s u p r e m a e n u n d í a d e c a m p o .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

4 . U n a j u n t a m é d i c a p a r a d e c i d i r l o s p a s o s a s e g u i r e n u n a

o p e r a c i ó n .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

5 . U n p r o f e s o r b á s i c o d i c t a n d o u n a c l a s e d e c i e n c i a s n a t u r a l e s .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

A: Cha, saí que ando más perdío que el teniente Bello y no sé ná

llegar a Bilbao, tengo que llegar a Bilbao, no víh que me están

esperándome para una entrevista de trabajo y no sé ná dónde

quea la custión. ¿Vos saí ónde quea la calle Bilbao?

B: Shuuu, no tengo ni idea, compagrito ónde quea esa calle. Se

lo podríamos preguntárselo al carainero que’htá en la’squina.

A: saí que tení toa la razón, le amos a irle a preguntar altirante

no más






Pág

ina1

01

6 . U n o b r e r o d e l a c o n s t r u c c i ó n p i d i e n d o p e r m i s o a l i n g e n i e r o

p a r a s a l i r a n t e s .

N o r m a :

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

S e ñ a l e a q u é n o r m a d e l l e n g u a j e c o r r e s p o n d e n l a s

s i g u i e n t e s c a r a c t e r í s t i c a s .

1 . E s m u y v a l o r a d a s o c i a l m e n t e ( p o r e j e m p l o , s i r v e p a r a c o n s e g u i r

t r a b a j o )

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

2 . S e a d q u i e r e a t r a v é s d e l a e d u c a c i ó n e s c o l a r y d e l a

s o c i a l i z a c i ó n d e n t r o d e u n c o n t e x t o e n e l c u a l s e e m p l e a u n a n o r m a

c u l t a .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

3 . T i e n e u n a m a y o r c a r g a a f e c t i v a q u e l a n o r m a c u l t a f o r m a l .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

4 . E s u s a d a e n s i t u a c i o n e s c o m u n i c a t i v a s f o r m a l e s p o r p e r s o n a s

q u e n o c o n o c e n l a n o r m a c u l t a , p e r o q u e q u i s i e r a n s a b e r u s a r l a .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

5 . E s u s a d a e n s i t u a c i o n e s c o m u n i c a t i v a s i n f o r m a l e s y n o e s

v a l o r a d a s o c i a l m e n t e .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

6 . S e c a r a c t e r i z a p o r e l u s o d e u n v o c a b u l a r i o e s c a s o , q u e s e

s u p l e c o n g e s t o s , p a l a b r a s c o p r o l á l i c a s y a v e c e s i m p r o p e r i o s ; e l

e m p l e o d e p a l a b r a s c o n c r e t a s ; l a a l t e r a c i ó n f o n é t i c a y m o r f o l ó g i c a d e

l a s p a l a b r a s y l a n o a p l i c a c i ó n d e n o r m a s g r a m a t i c a l e s .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _






Pág

ina1

02

7 . S e u s a e n i n f o r m e s , a c t a s , e n s a y o s , t r a b a j o s e s c o l a r e s .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

8 . S e c i ñ e a l a s n o r m a s g r a m a t i c a l e s .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

9 . S e a d q u i e r e a t r a v é s d e l a s o c i a l i z a c i ó n d e n t r o d e u n c o n t e x t o

d o n d e s e e m p l e a l a n o r m a i n c u l t a .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

1 0 . S e a d q u i e r e a t r a v é s d e l a s o c i a l i z a c i ó n d e n t r o d e u n c o n t e x t o

d o n d e s e e m p l e a l a n o r m a c u l t a .

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

X V I . S i t u a c i ó n c o m u n i c a t i v a .

T E M A : s i t u a c i ó n c o m u n i c a t i v a a c a d é m i c a ( c a r a c t e r í s t i c a s d e l a n o r m a

c u l t a e n l a c o m u n i c a c i ó n o r a l ) .



c o m u n i c a t i v a .

L A S I T U A C I Ó N D E C O M U N I C A C I Ó N A C A D É M I C A

L a s i t u a c i ó n d e c o m u n i c a c i ó n a c a d é m i c a e x i g e e l r e c o n o c i m i e n t o –

p o r p a r t e d e l o s i n t e r l o c u t o r e s - d e l c o n t e x t o s i t u a c i o n a l e n e l c u a l

s e g e n e r a d i c h o i n t e r c a m b i o c o m u n i c a t i v o . P o r o t r o l a d o , e x i g e l a

a d e c u a c i ó n d e n o r m a y r e g i s t r o d e h a b l a , a s í c o m o t a m b i é n e l

c o n o c i m i e n t o d e c i e r t o s c ó d i g o s q u e p e r m i t a n a l o s i n d i v i d u o s

e s t a b l e c e r u n v í n c u l o c o m u n i c a t i v o e f e c t i v o . D e n t r o d e e s t o s

c o n o c i m i e n t o s , u n e s t u d i a n t e d e b e s a b e r q u é e s y c ó m o s e r e a l i z a

u n a p r e s e n t a c i ó n o r a l , d e b e s e r c a p a z d e d e s a r r o l l a r u n e s c r i t o

a c o r d e a s u á r e a p r o f e s i o n a l : e n s a y o , i n f o r m e c i e n t í f i c o , i n f o r m e

a c a d é m i c o , t e s i s , s e m i n a r i o d e g r a d o , e n t r e o t r o s .






Pág

ina1

03

X V I I . I n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a .

T E M A : i n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a .



c o m u n i c a t i v a . ( V e r i n t e n c i ó n c o m u n i c a t i v a , c a p í t u l o I I , p á g . 4 4 ) .

X V I I I . E l e m e n t o s d e l a c o m u n i c a c i ó n p a r a l i n g ü í s t i c a .

T E M A : e l e m e n t o s d e l a c o m u n i c a c i ó n p a r a l i n g ü í s t i c a ( r u i d o s d e

r e l l e n o , v o c a l i z a c i o n e s , a l a r g a m i e n t o s v o c á l i c o s , c a r r a s p e o , e t c . ) .

O B J E T I V O S : c o m p r e n d e r y a n a l i z a r l o s c o m p o n e n t e s d e l a

c o m u n i c a c i ó n n o v e r b a l p a r a l i n g ü í s t i c a e n u n a s i t u a c i ó n d e

c o m u n i c a c i ó n a c a d é m i c a .

P A R A L I N G Ü Í S T I C A : c o r r e s p o n d e a l a s c a r a c t e r í s t i c a s d e l a v o z . S o n

t o d a s a q u e l l a s p a r t i c u l a r i d a d e s - n o l i n g ü í s t i c a s - q u e a c o m p a ñ a n e l

l e n g u a j e v e r b a l c o m o , p o r e j e m p l o , l o s a l a r g a m i e n t o s v o c á l i c o s ( a a a a

a a a a ) ; a l a r g a m i e n t o s c o n s o n á n t i c o s ( m m m , m m m ) , r i t m o s y p a u s a s ,

e n t r e o t r o s .

M a t i c e s d e l a v o z

L a v o z e s e l e l e m e n t o c r e a d o r d e a t m ó s f e r a s q u e l l e v a a l r e c e p t o r p o r

e m o c i o n e s q u e h a r á n e l m e n s a j e p e r s u a s i v o . E l b u e n u s o d e l o s

r e c u r s o s v o c a l e s e n r i q u e c e l a c o m u n i c a c i ó n y l a h a c e m á s d i n á m i c a y

e f e c t i v a .

¿ C ó m o e n r i q u e c e r l o s m a t i c e s d e l a v o z ?

1 . M O D U L A C I Ó N : p r o d u c e u n a c o r r e c t a y c l a r a p r o n u n c i a c i ó n y

c o n t r i b u y e a o t o r g a r c o n v i c c i ó n a n u e s t r o d i s c u r s o . L o s

p r i n c i p a l e s p r o b l e m a s d e a r t i c u l a c i ó n q u e a f e c t a n a n u e s t r a

s o c i e d a d c h i l e n a t i e n e n q u e v e r c o n l a m a l a m o d u l a c i ó n d e l a s

c o m b i n a c i o n e s c o n s o n á n t i c a s C H - T R ; o m i s i ó n d e ― s ‖ y ― d ‖

f i n a l e s .






Pág

ina1

04

2 . R I T M O S : e s l a v e l o c i d a d c o n q u e e m i t i m o s l a s p a l a b r a s . L o s

m e n s a j e s e n u n r i t m o l e n t o q u e d a n m a y o r m e n t e g r a b a d o s e n e l

a u d i t ó r i u m ; l a s b r o m a s y f r a s e s i r r e l e v a n t e s r e q u i e r e n m a y o r

v e l o c i d a d . E s i m p o r t a n t e v a r i a r l o s r i t m o s e n u n a e x p o s i c i ó n

p a r a o t o r g a r d i n a m i s m o a l r e l a t o y p r o v o c a r i n t e r é s e n l o s

o y e n t e s .

3 . V O L U M E N : e l m e n s a j e e s e l q u e d e t e r m i n a e l v o l u m e n a l t o o

b a j o . U n c o n c e p t o m u y i m p o r t a n t e p u e d e s e r d i c h o e n v o l u m e n

b a j o , p u e s o b l i g a a l a a u d i e n c i a a p r e s t a r m a y o r a t e n c i ó n ; s u b i r

l a v o z p u e d e l o g r a r u n c a m b i o d e a c t i t u d d e e s c u c h a e n e l

a u d i t o r i o .

X I X . K i n é s i c a .

T E M A : k i n é s i c a ( l e n g u a j e f a c i a l , c o r p o r a l , v e s t i m e n t a , a c c e s o r i o s ) .

O B J E T I V O S : c o m p r e n d e r y a n a l i z a r l o s c o m p o n e n t e s d e l a

c o m u n i c a c i ó n g e s t u a l y c o r p o r a l e n e l i n t e r c a m b i o c o m u n i c a t i v o

a c a d é m i c o .

K I N É S I C A : s e r e f i e r e a l e s t u d i o d e l l e n g u a j e g e s t u a l - f a c i a l y

c o r p o r a l . E l r e c e p t o r d e l m e n s a j e i n t e r p r e t a l o s m o v i m i e n t o s y l a

p o s t u r a , d e a c u e r d o c o n c i e r t o s p a r á m e t r o s c u l t u r a l e s , y l e s d a u n

s e n t i d o . E s t a c o m u n i c a c i ó n r e v e l a e m o c i o n e s , s e n t i m i e n t o s , e n t r e

o t r o s .

L a c o m u n i c a c i ó n c o r p o r a l , a n t e s q u e l e n g u a j e e n t é r m i n o s e v o l u t i v o s ,

e s u n a p a r t e e s e n c i a l d e l s i s t e m a d e c o m u n i c a c i ó n , y e l v e h í c u l o p a r a

m u c h a s t r a n s a c c i o n e s h u m a n a s f u n d a m e n t a l e s q u e e l d i s c u r s o s o l o n o

p u e d e c o m u n i c a r . E l l e n g u a j e d e l c u e r p o e s u n a e s f e r a q u e m u c h a s

p e r s o n a s h a n u t i l i z a d o p a r a e s t a b l e c e r e n c a d a m o m e n t o u n a s p a u t a s

d e a c t u a c i ó n o u n a l í n e a a s e g u i r e n d e t e r m i n a d o s e s c e n a r i o s , s e a n

c o t i d i a n o s , l a b o r a l e s o s o c i a l e s .






Pág

ina1

05

L a p r o g r e s i ó n d e c o n d u c t a s y u n e n t r e n a m i e n t o a d e c u a d o p u e d e n

c o n s e g u i r q u e n o s s i n t a m o s m u c h o m á s s e g u r o s d e n o s o t r o s m i s m o s

a n t e s i t u a c i o n e s p a r a l a s q u e h e m o s s i d o e n t r e n a d o s , e i n c l u s o

g e n e r a r m e c a n i s m o s d e n a t u r a l e z a n o v e r b a l e n m o m e n t o s i m p r e v i s t o s

q u e c o m u n i q u e n a n u e s t r o s i n t e r l o c u t o r e s a q u e l l o q u e q u e r e m o s

t r a n s m i t i r l e s .

G E S T O

A c a r i c i a r s e l a q u i j a d a

L O Q U E C O M U N I C A

T o m a d e d e c i s i o n e s

E n t r e l a z a r l o s d e d o s A u t o r i d a d

D a r u n t i r ó n a l o í d o I n s e g u r i d a d

M i r a r h a c i a a b a j o N o c r e e r e n l o q u e s e e s c u c h a

F r o t a r s e l a s m a n o s I m p a c i e n c i a

A p r e t a r s e l a n a r i z E v a l u a c i ó n n e g a t i v a

G o l p e a r l i g e r a m e n t e l o s d e d o s I m p a c i e n c i a

S e n t a r s e c o n l a s m a n o s ,

t o m á n d o s e l a c a b e z a p o r d e t r á s

S e g u r i d a d e n s í m i s m o y

s u p e r i o r i d a d

I n c l i n a r l a c a b e z a I n t e r é s

P a l m a d e l a m a n o a b i e r t a S i n c e r i d a d , f r a n q u e z a e

i n o c e n c i a

C a m i n a r e r g u i d o C o n f i a n z a y s e g u r i d a d e n s í

m i s m o

P a r a r s e c o n l a s m a n o s e n l a s

c a d e r a s

B u e n a d i s p o s i c i ó n p a r a h a c e r

a l g o

J u g a r c o n e l c a b e l l o F a l t a d e c o n f i a n z a e n s í m i s m o

e i n s e g u r i d a d

C o m e r s e l a s u ñ a s I n s e g u r i d a d o n e r v i o s

L a c a b e z a d e s c a n s a n d o s o b r e

l a s m a n o s o m i r a r h a c i a e l p i s o

A b u r r i m i e n t o

U n i r l o s t o b i l l o s A p r e n s i ó n

M a n o s t o m a d a s h a c i a l a

e s p a l d a

F u r i a , i r a , f r u s t r a c i ó n y

a p r e n s i ó n

C r u z a r l a s p i e r n a s ,

b a l a n c e a n d o l i g e r a m e n t e e l p i e

A b u r r i m i e n t o

B r a z o s c r u z a d o s a l a a l t u r a d e l

p e c h o

A c t i t u d a l a d e f e n s i v a






Pág

ina1

06

C a m i n a r c o n l a s m a n o s e n l o s

b o l s i l l o s o c o n l o s h o m b r o s

e n c o r v a d o s

A b a t i m i e n t o

M a n o s e n l a s m e j i l l a s E v a l u a c i ó n

F r o t a r s e u n o j o D u d a s

T o c a r s e l i g e r a m e n t e l a n a r i z M e n t i r , d u d a r o r e c h a z a r a l g o

R e c o m e n d a c i o n e s

U s a t u s o j o s p a r a h a b l a r : l a p e r s o n a q u e m i r a l i m p i a m e n t e a l o s o j o s

d e o t r o s e s u n a p e r s o n a s e g u r a , a m i s t o s a , m a d u r a y s i n c e r a . S u s o j o s

y s u m i r a d a p u e d e n d e c i r m u c h o , p o r q u e e x p r e s a n p r á c t i c a m e n t e

t o d a s l a s e m o c i o n e s : a l e g r í a , t r i s t e z a , i n q u i e t u d , t e n s i ó n ,

p r e o c u p a c i ó n , e s t i m a c i ó n o r e s p e t o . P o r e s o , c o n s t i t u y e n u n a a y u d a

p o d e r o s a e n l a c o n v e r s a c i ó n .

E l a d e c u a d o u s o d e l a s m a n o s : l a s m a n o s s e p u e d e n a p r o v e c h a r m u y

b i e n p a r a c o m p l e m e n t a r l a s p a l a b r a s y d a r m a y o r f u e r z a a l a

c o n v e r s a c i ó n . N o e s r e c o m e n d a b l e u s a r l a s i n ú t i l m e n t e y m u c h o m e n o s

p a r a h a c e r c u a l q u i e r c o s a q u e d i s t r a i g a a l a o t r a p e r s o n a . T a m p o c o

e s r e c o m e n d a b l e m o v e r l a s v i o l e n t a m e n t e , p a l m o t e a n d o o

p a s á n d o s e l a s c a s i e n e l r o s t r o a l a o t r a p e r s o n a .

G e s t o s q u e d e n o t a n i m p a c i e n c i a o a b u r r i m i e n t o : s i a l g u i e n f i n g e

i n t e r é s e n u n a c o n v e r s a c i ó n , l a o t r a p e r s o n a s e d a r á c u e n t a m u y

f á c i l m e n t e p o r s u s g e s t o s y a d e m a n e s . M o v e r s e n e r v i o s a m e n t e o

l e v a n t a r s e , c r u z a r y d e s c r u z a r l a s p i e r n a s , m o v e r s e e n e l a s i e n t o o

m i r a r c o n s t a n t e m e n t e e l r e l o j d e m u e s t r a a b u r r i m i e n t o y e s u n a g r a n

f a l t a d e r e s p e t o .

A p r e n d e r a s e n t a r s e : s e n t a r s e e n e l b o r d e d e l a s i l l a , e s i n d i c a t i v o

q u e l a p e r s o n a d e s e a i r s e t a n p r o n t o c o m o s e a p o s i b l e . S i s e c a m b i a

c o n s t a n t e m e n t e d e p o s i c i ó n , s e e x p r e s a q u e s e e s t á a b u r r i d o . S i l e

r e c e p t o r m u e v e i n c e s a n t e m e n t e l o s p i e s d u r a n t e l a c o n v e r s a c i ó n , e l

i n t e r l o c u t o r p e n s a r á q u e e s t á m o l e s t o , i n s e g u r o , i r r i t a d o , n e r v i o s o ,

c a n s a d o o a b u r r i d o . E s n e c e s a r i o s i t u a r s e e n u n a p o s i c i ó n c ó m o d a y






Pág

ina1

07

d e s c a n s a d a q u e p e r m i t a r e s p i r a r m e j o r y m a n e j a r m e j o r l a v o z .

C o n t r o l d e l a m i r a d a : c u a n d o s e h a b l a c o n a l g u i e n , n o e s

r e c o m e n d a b l e e s t a r m i r a n d o a t o d o s l a d o s : a l a v e n t a n a , a l t e c h o , a l

s u e l o . T a m p o c o e s b u e n s i g n o m i r a r c u r i o s a m e n t e l o s z a p a t o s ,

p a n t a l o n e s , c a m i s a o p e i n a d o d e l q u e h a b l a . S e d e b e m a n t e n e r e l

c o n t a c t o o c u l a r , p e r o s i n f i j a r e n e x c e s o l a m i r a d a , d i r i g i e n d o e l

t e x t o h a c i a l a m a y o r c a n t i d a d d e i n t e g r a n t e s d e l p ú b l i c o q u e s e a

p o s i b l e .

C o n t r o l d e l a s e x p r e s i o n e s d e l r o s t r o : I n t e r c a l a r s o n r i s a s c á l i d a s y

f r a n c a s e n l a c o n v e r s a c i ó n t r a n s m i t e c o n f i a n z a , a l e g r í a y b u e n a

d i s p o s i c i ó n . A p r e t a r e x a g e r a d a m e n t e l o s l a b i o s p u e d e d e l a t a r q u e s e

t i e n e n d u d a s o d e s c o n f i a n z a a c e r c a d e l o q u e e l o t r o e s t á d i c i e n d o o

s u g e r i r q u e n o s e e s t á e x p r e s a n d o r e a l m e n t e l o q u e s e p i e n s a .

X X . U s o d e l e s p a c i o .

T E M A : u s o d e l e s p a c i o ( í n t i m o , p e r s o n a l , s o c i a l y p ú b l i c o ) .

O B J E T I V O S : c o m p r e n d e r y a n a l i z a r l a r e l e v a n c i a d e l u s o d e l e s p a c i o

e n l a c o m u n i c a c i ó n o r a l .

P R O X É M I C A : E s e l e s t u d i o d e l a d i s t a n c i a q u e m e d i a e n t r e l o s

i n t e r l o c u t o r e s . E l u s o q u e h a c e m o s d e n u e s t r o e s p a c i o y d e l d e

n u e s t r o i n t e r l o c u t o r i n f l u y e e n l a c o m u n i c a c i ó n . E s c u l t u r a l .

T i p o s d e d i s t a n c i a :

Í n t i m a : e n e s t e e s p a c i o , e l n i v e l d e c o n f i a n z a d e l o s

i n t e r l o c u t o r e s e s m a y o r q u e e n l o s o t r o s t i p o s d e

e s p a c i o . L a d i s t a n c i a p r o m e d i o e n t r e e n u n c i a d o r y

d e s t i n a t a r i o e s d e t r e i n t a c m . L a e n c o n t r a m o s , p o r e j e m p l o , e n

l a r e l a c i ó n p a d r e e h i j o .






Pág

ina1

08

P e r s o n a l : e s t a z o n a e s t á p r e s e n t e e n u n a r e u n i ó n , e n u n

e n c u e n t r o e n t r e a m i g o s , e n t e o t r o s . L a d i s t a n c i a n o e s m á s q u e

u n b r a z o e x t e n d i d o .

S o c i a l : e s u t i l i z a d a , p o r e j e m p l o , c u a n d o c a m i n a m o s p o r l a c a l l e

y s e r e f i e r e a l a d i s t a n c i a q u e m a n t e n e m o s c o n e x t r a ñ o s .

P ú b l i c a : s e u t i l i z a e n s i t u a c i o n e s p ú b l i c a s d e c o m u n i c a c i ó n . E l

p r e s i d e n t e d e l C o n g r e s o d i r i g i é n d o s e a l o s s e n a d o r e s , p o r

e j e m p l o . L a d i s t a n c i a d e e s t a z o n a v a d e s d e l o s 2 m e t r o s

a p r o x i m a d a m e n t e .

X X I . E t a p a s d e p r o d u c c i ó n d e l d i s c u r s o o r a l .

T E M A : e t a p a s d e l a p r o d u c c i ó n d e l d i s c u r s o o r a l ( o r g a n i z a c i ó n ,

d o c u m e n t a c i ó n , p u e s t a e n s i t u a c i ó n ) .

O B J E T I V O S : p l a n i f i c a r u n a p r e s e n t a c i ó n c o n s i d e r a n d o l a s e t a p a s q u e

e s t r u c t u r a n l a c o n f i g u r a c i ó n d e l d i s c u r s o o r a l .

a ) R e c o n o c i m i e n t o d e l p ú b l i c o d e l a e x p o s i c i ó n .

b ) C o n t e n i d o s a e x p o n e r : o r g a n i z a c i ó n d e e s t o s .

c ) M a t e r i a l d e a p o y o a u t i l i z a r ( P o w e r p o i n t , v i d e o s , a r c h i v o s d e

a u d i o , e t c . ) ( V e r : D i s c u r s o o r a l y e s c r i t o . M a n u a l d e a p o y o


R e c o n o c i m i e n t o d e l p ú b l i c o :

A n t e s d e i n v e s t i g a r y p l a n i f i c a r l o s c o n t e n i d o s a e x p o n e r ,

d e b e m o s c o n o c e r e l p ú b l i c o a l q u e e n f r e n t a r e m o s .

E s n e c e s a r i o e s t a b l e c e r s i n o s e n c o n t r a r e m o s a n t e u n p ú b l i c o

e x p e r t o o d e s c o n o c e d o r d e l t e m a , p u e s a p a r t i r d e e l l o d e c i d i r e m o s e l

n i v e l d e p r o f u n d i d a d d e l o s c o n t e n i d o s .

• P ú b l i c o d e s c o n o c e d o r d e l t e m a :

S i n u e s t r o a u d i t o r i o n o c o n o c e e l t e m a q u e s e t r a t a r á e n l a






Pág

ina1

09

e x p o s i c i ó n , d e b e m o s c o m e n z a r n u e s t r a p r e s e n t a c i ó n c o n u n a

d e s c r i p c i ó n a c a b a d a d e l t e m a a t r a t a r . D e l a m i s m a f o r m a , s e d e b e

p r o c u r a r l a e l i m i n a c i ó n o e x p l i c a c i ó n d e t e r m i n o l o g í a t é c n i c a s o b r e e l

t e m a e n c u e s t i ó n .

• P ú b l i c o e x p e r t o :

P o r o t r a p a r t e , s i l o s r e c e p t o r e s d e n u e s t r o d i s c u r s o c o n o c e n e l

t e m a , l a e x p o s i c i ó n d e l o s c o n t e n i d o s s e r á b a s t a n t e m á s s i m p l e , e n

t a n t o l a d e s c r i p c i ó n d e l a t e m á t i c a d e b e s e r m u c h o m á s b r e v e y s ó l o

p r o c u r a r á e n f o c a r s e e n c o n c e p t o s g e n e r a l e s , a d e m á s e s p o s i b l e

u t i l i z a r t e r m i n o l o g í a e s p e c í f i c a .

¿ Q u é s e v a a d e c i r ? I n f o r m a c i ó n a e n t r e g a r

• ¿ E n q u é o r d e n s e v a a d e c i r ? J e r a r q u i z a c i ó n y e s t r u c t u r a c i ó n d e

l a p r e s e n t a c i ó n .

• ¿ C ó m o s e v a a d e c i r ? R e d a c c i ó n d e u n g u i ó n .

• I n v e s t i g a r s o b r e e l t e m a a e x p o n e r : r e c o p i l a c i ó n d e l a

i n f o r m a c i ó n n e c e s a r i a .

• E d i t a r l a i n f o r m a c i ó n r e c o l e c t a d a : v e r i f i c a r l a v e r a c i d a d d e l a s

f u e n t e s , j e r a r q u i z a r l a e n b e n e f i c i o d e u n o r d e n a d e c u a d o .

• G e n e r a r u n a l i s t a c o n l o s c o n t e n i d o s a t r a t a r , p a r a a s í

e s t a b l e c e r q u é i n f o r m a c i ó n d e b e s e r r e v i s a d a a p a r t i r d e o t r a s

f u e n t e s .

C o n f e c c i o n a r u n p l a n d e e x p o s i c i ó n , e l c u a l d e b e i n c l u i r :

• I n t r o d u c c i ó n : d e s c r i p c i ó n g e n e r a l d e l t e m a a e x p o n e r , i d e a s q u e

s e t r a t a r á n d u r a n t e e l d e s a r r o l l o d e l a p r e s e n t a c i ó n .

• D e s a r r o l l o : c u e r p o d e l a d i s e r t a c i ó n , e x p o n e c o n d e t a l l e s l o

e n u n c i a d o e n l a i n t r o d u c c i ó n d e l t e m a , a s í c o m o t a m b i é n

c o n s i d e r a c i o n e s s o c i o c u l t u r a l e s y a l c a n c e s d e l t e m a a t r a t a r .

• C o n c l u s i ó n : s í n t e s i s d e l o e x p u e s t o , p u n t o d e v i s t a d e l

e x p o s i t o r r e s p e c t o d e l o d i c h o e n e l d i s c u r s o .

• A p a r t i r d e l p l a n d e s a r r o l l a d o c o n a n t e r i o r i d a d y j u n t o c o n l a

i n f o r m a c i ó n r e c o p i l a d a , s e d e b e c o n f e c c i o n a r u n t e x t o , e l c u a l






Pág

ina1

10

s e r á l a b a s e d e n u e s t r a e x p o s i c i ó n .

• E n e s t e g u i ó n d e b e m o s i n c l u i r t o d o s y c a d a u n o d e l o s p u n t o s a

t r a t a r e n l a d i s e r t a c i ó n , l o s c u a l e s d e b e n s e r d e s a r r o l l a d o s , a

f i n d e e v i t a r e l o l v i d o d e p u n t o s i m p o r t a n t e s . }

• C o n e s t e e s c r i t o s e l l e v a r á n a c a b o l o s e n s a y o s n e c e s a r i o s d e l a

e x p o s i c i ó n .

X X I I a ) . D i s e r t a c i ó n a c a d é m i c a e x p o s i t i v a . I P ( c a r r e r a s

t é c n i c a s ) / C F T

T E M A : d i s c u r s o a c a d é m i c o o r a l . D i s e r t a c i ó n e x p o s i t i v a .

O B J E T I V O : p r o d u c i r g é n e r o s d i s c u r s i v o s a c a d é m i c o s a d e c u a d o s a l a

s i t u a c i ó n d e c o m u n i c a c i ó n y a l p r o p ó s i t o c o m u n i c a t i v o .

E s t e t i p o d e e x p o s i c i o n e s s e b a s a e n e l p r i n c i p i o b á s i c o d e

o r g a n i z a c i ó n d e c o n t e n i d o s , e s d e c i r , i n t r o d u c c i ó n , d e s a r r o l l o y

c o n c l u s i ó n .

• E n e s t a c l a s e d e p r e s e n t a c i o n e s s e e x p o n e u n a p r o b l e m á t i c a o

t e m a a p a r t i r d e d i v e r s a s f u e n t e s , s i n c o n s i d e r a r u n j u i c i o o u n

p u n t o d e v i s t a a u t o r i a l s o b r e e l m i s m o .

• S e d e s a r r o l l a n l o s c o n t e n i d o s d e m a n e r a l ó g i c a , c o n s i d e r a n d o

s u s c o n c e p c i o n e s g e n e r a l e s y p a r t i c u l a r i d a d e s .

• I n t r o d u c c i ó n : i m p l i c a l a d e f i n i c i ó n d e l t e m a a t r a t a r ,

c o n s i d e r a n d o s u c o n t e x t o h i s t ó r i c o o s o c i a l , j u n t o c o n l o s

p r o b l e m a s q u e s e a s o c i a n a e s t e .

• D e s a r r o l l o o c u e r p o d e l a e x p o s i c i ó n : e n e s t e a p a r t a d o s e

e x p o n e n d e m a n e r a o r d e n a d a ( p r e f e r e n t e m e n t e d e l o s g e n e r a l a

l o p a r t i c u l a r ) l o s d i s t i n t o s p u n t o s o f a c t o r e s q u e s e a s o c i a n a l

t e m a .

• C o n c l u s i ó n o c i e r r e : s e e v i d e n c i a n l a s p r o y e c c i o n e s d e l t e m a y

s u r e l e v a n c i a s o c i a l , j u n t o c o n u n a r e f l e x i ó n c o n r e s p e c t o a l

m i s m o .






Pág

ina1

11

P a r t i c u l a r i d a d e s d e l a d i s e r t a c i ó n e x p o s i t i v a .

• P r e s e n t a l o s c o n t e n i d o s c o n o b j e t i v i d a d , a p a r t i r d e l a a d i c i ó n

d e i n f o r m a c i ó n , c o n l a c u a l s e e x p r e s a n r e l a c i o n e s c a u s a l e s o

a d v e r s a l e s .

• S e j e r a r q u i z a l a i n f o r m a c i ó n a p a r t i r d e l p r i n c i p i o b á s i c o d e l a

g e n e r a l i d a d a l a p a r t i c u l a r i d a d , a f i n d e e x p o n e r l a s d i s t i n t a s

c o n s i d e r a c i o n e s d e l t e m a d e m a n e r a o r d e n a d a .

• S e i n c l u y e n d e t a l l e s , e j e m p l i f i c a c i o n e s , c a s o s , e t c . , q u e a p o r t e n

a l a c o m p r e n s i ó n c a b a l d e l t e m a .

• S e u t i l i z a n f u e n t e s b i b l i o g r á f i c a s q u e e n t r e g u e n i n f o r m a c i ó n

o b j e t i v a s o b r e l a p r o b l e m á t i c a .

X X I I b ) . D i s e r t a c i ó n a c a d é m i c a a r g u m e n t a t i v a . U S T / I P ( c a r r e r a s

p r o f e s i o n a l e s )

T E M A : d i s c u r s o a c a d é m i c o o r a l . D i s e r t a c i ó n a r g u m e n t a t i v a .

O B J E T I V O : p r o d u c i r g é n e r o s d i s c u r s i v o s a c a d é m i c o s a d e c u a d o s a l a

s i t u a c i ó n d e c o m u n i c a c i ó n y a l p r o p ó s i t o c o m u n i c a t i v o .

• E s t e t i p o d e e x p o s i c i o n e s s e b a s a e n e l p r i n c i p i o b á s i c o d e l a

a r g u m e n t a c i ó n , e s d e c i r , t e s i s a r g u m e n t o s y c o n c l u s i ó n .

• E n e s t a c l a s e d e p r e s e n t a c i o n e s s e e x p o n e l a p o s i c i ó n d e l a u t o r

s o b r e u n t e m a p o l é m i c o o d e i n t e r é s s o c i a l , e l c u a l e s d e f e n d i d o

a p a r t i r d e a r g u m e n t o s v e r a c e s y s ó l i d o s .

• L o s c o n t e n i d o s s e d e s a r r o l l a n d e m a n e r a l ó g i c a , p a r a a s í

e x p o n e r c l a r a m e n t e e l p u n t o d e v i s t a d e l e x p o s i t o r .

• I n t r o d u c c i ó n : i m p l i c a l a d e f i n i c i ó n d e l t e m a a t r a t a r ,

c o n s i d e r a n d o s u c o n t e x t o h i s t ó r i c o o s o c i a l , j u n t o c o n l o s

p r o b l e m a s q u e s e a s o c i a n a e s t e .

• T e s i s : p o s i c i ó n d e l a u t o r e n t o r n o a l a p r o b l e m á t i c a , l a c u a l

d e b e e s t a b l e c e r s e c l a r a m e n t e .

• D e s a r r o l l o o c u e r p o d e l a e x p o s i c i ó n : e n e s t e a p a r t a d o s e






Pág

ina1

12

e x p o n e n d e m a n e r a o r d e n a d a , l o s a r g u m e n t o s q u e d e f i e n d e n l a

p o s t u r a d e l e m i s o r .

• C o n c l u s i ó n o c i e r r e : s e r e a f i r m a l a t e s i s a p a r t i r d e l o e x p u e s t o ,

p a r a e l l o s e e x p o n e u n b r e v e r e s u m e n d e l o p l a n t e a d o , j u n t o

c o n l a v a l o r a c i ó n o r e f l e x i ó n q u e s e p u e d a r e a l i z a r e n t o r n o a l

m i s m o .

P a r t i c u l a r i d a d e s d e l a d i s e r t a c i ó n a r g u m e n t a t i v a .

• P r e s e n t a l o s c o n t e n i d o s a p a r t i r d e r e l a c i o n e s l ó g i c a s , y

b a s a d o s e n e l p r i n c i p i o g e n e r a l d e l a a r g u m e n t a c i ó n ; e s d e c i r

p l a n t e a m i e n t o d e u n a i d e a a c o m p r o b a r y l a p o s i c i ó n v a l ó r i c a

d e l a u t o r r e s p e c t o d e l m i s m o .

• S e u t i l i z a n e l e m e n t o s p a r a v e r b a l e s q u e c o n t r i b u y a n a l a

a p e l a c i ó n a l p ú b l i c o , e n b e n e f i c i o d e c o n v e n c e r a e s t o s d e l a

p o s t u r a p r e s e n t a d a .

• S e i n c l u y e n d a t o s , p r o b a b i l i d a d e s , c o m p a r a c i o n e s , e j e m p l o s ,

c a s o s e s p e c í f i c o s , e t c .

• S e r e c o m i e n d a u t i l i z a r o p e r a d o r e s d i s c u r s i v o s a s o c i a d o s a l a

a r g u m e n t a c i ó n , t a l e s c o m o ― m e p r o p o n g o d e m o s t r a r ‖ , ― e n e s t e

s e n t i d o ‖ , ― T a l c o m o s e ñ a l a b a a n t e r i o r m e n t e ‖ , e t c .

• S e u t i l i z a n f u e n t e s b i b l i o g r á f i c a s q u e e n t r e g u e n i n f o r m a c i ó n

o b j e t i v a s o b r e l a p r o b l e m á t i c a .

U n b u e n o r a d o r d e b e s e r :

E m p á t i c o : l o g r a r c e r c a n í a c o n e l p ú b l i c o p a r a q u e é s t e s e

i n v o l u c r e c o n e l r e l a t o .

D i n á m i c o : d e b e a d u e ñ a r s e d e l e s p a c i o , a b a r c a r l o , u s a r l o p a r a

l o s e j e m p l o s , d a r a g i l i d a d a l a e x p o s i c i ó n .

S e g u r o : D e b e p r e p a r a r m u y b i e n l o q u e s e v a a d e c i r .

C l a r o : D e b e e v i t a r l a b u l l a c o m u n i c a c i o n a l . É s t a s e g e n e r a c o n

u n m a l l e n g u a j e c o r p o r a l , c o n m a l u s o d e l a v o z , c o n u n a m a l a

p r e p a r a c i ó n .

A p a s i o n a d o p o r l o q u e s e d i c e : E l m e n s a j e d e b e e m o c i o n a r a l






Pág

ina1

13

q u e l o d i c e , p a r a a s í t r a n s m i t i r e s a e m o c i ó n a l o s o y e n t e s .

C o n v i n c e n t e : U t i l i z a r a r g u m e n t o s s ó l i d o s , e j e m p l o s y d a t o s

p e r t i n e n t e s y r e l e v a n t e s .

Experto

Autocrítico

Contenido

Conoce

Selecciona

Secuencia

Materiales

Asequible

Directivo

Respetuoso

Auditorio

Gestos

Voz

Imagen

Comunicación

Orador

E j e r c i t a c i ó n :

I . L e a l o s s i g u i e n t e s t r a b a l e n g u a s s u j e t a n d o u n l á p i z e n t r e

l o s d i e n t e s .

1 . ¡ C o m p a d r e , c ó m p r e m e u n c o c o !

¡ C o m p a d r e , c o c o n o c o m p r o ! , p o r q u e e l q u e p o c o c o c o c o m e ,

p o c o c o c o c o m p r a y c o m o y o p o c o c o c o c o m o , p o c o c o c o c o m p r o !

2 . E l g a l l o P i n t o n o p i n t a ,

e l q u e p i n t a e s e l p i n t o r ;

q u e e l g a l l o P i n t o , l a s p i n t a s ,

P i n t a p o r p i n t a , p i n t ó .






Pág

ina1

14

3 . A C u e s t a l e c u e s t a

s u b i r l a c u e s t a ,

y e n m e d i o d e l a c u e s t a ,

v a y s e a c u e s t a .

4 . C u a n d o y o d i g o D i e g o ,

d i g o d i g o

y c u a n d o d i g o d i g o ,

d i g o D i e g o

5 . P e p e p i ñ a

P i c a p a p a

P i c a p a p a

P e p e p i ñ a .

6 . E l r e y d e C o n s t a n t i n o p l a

S e q u i e r e d e s c o n t a n t i n o p o l i z a r

e l q u e l o d e s c o n t a n t i n o p o l i z a r e

b u e n d e s c o n t a n t i n o p o l i z a d o r s e r á .

7 . C u a n d o c u e n t e s c u e n t o s

c u e n t a c u a n t o s c u e n t o s c u e n t a s ,

p o r q u e s i n o c u e n t a s

c u a n t o s c u e n t o s c u e n t a s

n u n c a s a b r á s c u á n t o s c u e n t o s s a b e s c o n t a r .

8 . M e h a n d i c h o q u e h e d i c h o u n d i c h o ,

p e r o e s e d i c h o

n o l o h e d i c h o y o .

P o r q u e s i y o l o h u b i e r a d i c h o

e s e d i c h o e s t u v i e r a b i e n d i c h o

p o r h a b e r l o d i c h o y o .






Pág

ina1

15

9 . E l c i e l o e s t á e n c a p o t a d o

¿ Q u i é n l o d e s e n c a p o t a r á ?

e l q u e l o d e s e n c a p o t a r e ,

b u e n d e s e n c a p o t a d o r s e r á .

1 0 . Y o c o m p r é p o c a s c o p a s ,

p o c a s c o p a s y o c o m p r é ,

c o m o y o c o m p r é p o c a s c o p a s ,

p o c a s c o p a s y o p a g u é .

1 1 . E l c i e l o e s t á e m b o r r e g a d o

¿ q u i é n l o d e s e m b o r r e g a r á ?

e l b u e n d e s e m b o r r e g a d o r

q u e l o d e s e m b o r r e g u e

b u e n d e s e m b o r r e g a d o r s e r á .

1 2 . M e h a n d i c h o u n d i c h o ,

q u e d i c e n q u e h e d i c h o y o .

E s e d i c h o e s t á m a l d i c h o ,

p u e s s i y o l o h u b i e r a d i c h o ,

e s t a r í a m e j o r d i c h o ,

q u e e s e d i c h o q u e d i c e n

q u e a l g ú n d í a d i j e y o .

1 3 . Q u i e r o y n o q u i e r o q u e r e r

a q u i e n n o q u e r i e n d o q u i e r o .

H e q u e r i d o s i n q u e r e r

y e s t o y s i n q u e r e r q u e r i e n d o .

S i p o r m u c h o q u e t e q u i e r o ,

q u i e r e s q u e t e q u i e r a m á s ,

t e q u i e r o m á s q u e m e q u i e r e s

¿ q u e m á s q u i e r e s ? , ¿ q u i e r e s m á s ?






Pág

ina1

16

1 4 . R a s q u í n e r a u n r a s c ó n

q u e r a s c a b a e n u n a r i s c a ,

c o n u n t o s c o r a s c a r i s c a r a s c a d o r ,

r a s c a q u e r a s c a a c a b ó c o n e l r i s c o ,

r a s c a l a r i s c a , r a s c ó u n r i n c ó n .

1 5 . T r e s t r i s t e s t i g r e s

t r a g a b a n t r i g o

e n t r e s t r i s t e s t r a s t o s

s e n t a d o s t r a s u n t r i g a l .

S e n t a d o s t r a s u n t r i g a l ,

e n t r e s t r i s t e s t r a s t o s

t r a g a b a n t r i g o

t r e s t r i s t e s t i g r e s .

1 6 . E l A r z o b i s p o d e C o n s t a n t i n o p l a e s t á c o n s t a n t i n o p o l i z a d o .

C o n s t a q u e C o n s t a n z a , n o l o p u d o d e s c o n s t a n t i n o p o l i z a r .

E l d e s c o n s t a n t i n o p o l i z a d o r q u e d e s c o n s t a n t i n o p o l i z a r e

a l A r z o b i s p o d e C o n s t a n t i n o p l a ,

b u e n d e s c o n s t a n t i n o p o l i z a d o r s e r á .

1 7 . E l c i e l o e s t á e n l a d r i l l a d o

¿ q u i é n l o d e s e n l a d r i l l a r á ?

e l b u e n d e s e n l a d r i l l a d o r

q u e l o d e s e n l a d r i l l e

b u e n d e s e n l a d r i l l a d o r s e r á .

1 8 . P a b l i t o c l a v ó u n c l a v i t o

e n l a c a l v a d e u n c a l v i t o .

E n l a c a l v a d e u n c a l v i t o ,

u n c l a v i t o c l a v ó P a b l i t o .






Pág

ina1

17

1 9 . C u a n d o c u e n t e s c u e n t o s

c u e n t a c u á n t o s c u e n t o s c u e n t a s ,

p o r q u e s i n o c u e n t a s c u á n t o s c u e n t o s c u e n t a s ,

n u n c a s a b r á s c u á n t o s c u e n t o s c u e n t a s t ú .

2 0 . E l q u e p o c o c o c o c o m e ,

p o c o c o c o c o m p r a ;

e l q u e p o c a c a p a s e t a p a ,

p o c a c a p a s e c o m p r a .

C o m o y o , p o c o c o c o c o m o ,

p o c o c o c o c o m p r o ,

y c o m o p o c a c a p a m e t a p o ,

p o c a c a p a m e c o m p r o .

2 1 . U n p o d a d o r p o d a b a l a p a r r a

y o t r o p o d a d o r q u e p o r a l l í p a s a b a l e d i j o :

- P o d a d o r q u e p o d a s l a p a r r a , ¿ q u é p a r r a p o d a s ?

¿ p o d a s m i p a r r a o t u p a r r a p o d a s ?

- N i p o d o t u p a r r a , n i m i p a r r a p o d o ,

q u e p o d o l a p a r r a d e m i t í o B a r t o l o .

2 2 . C o r a z ó n d e c h i r i c h i s p a

y o j o s d e c h i r i c h i s p é :

t ú q u e m e e n c h i r i c h i s p a s t e ,

h o y d e s e n c h i r i c h i s p a m a .

2 3 . S e ñ o r : P e d r o P e r o P é r e z C r e s p o ,

¿ d ó n d e m o r a ?

P o r q u e e n e s t a V i l l a ,

t r e s P e d r o P e r o P é r e z C r e s p o h a b í a .

P e d r o P e r o P é r e z C r e s p o

e l d e a r r i b a ,

P e d r o P e r o P é r e z C r e s p o

e l d e a b a j o ,

y P e d r o P e r o P é r e z C r e s p o

e l d e f u e r a d e l a V i l l a .






Pág

ina1

18

Y o n o b u s c o a P e d r o P e r o P é r e z C r e s p o e l d e a b a j o ,

Y o n o b u s c o a P e d r o P e r o P é r e z C r e s p o e l d e a r r i b a ,

n i a P e d r o P e r o P é r e z C r e s p o

e l d e f u e r a d e l a V i l l a ,

s i n o a P e d r o P e r o P é r e z C r e s p o C r e s p í n ,

q u e t e n í a u n a y e g u a y u n r o c í n .

C r e s p a l a c o l a , c r e s p a l a c r í n

y c r e s p o t o d o e l p o t r i n q u í n .

2 4 . T e r e s a t r a j o t i z a s h e c h a s t r i z a s .

2 5 . B u s c a b a e l b o s q u e F r a n c i s c o ,

u n v a s c o b i z c o , m u y b r u s c o ,

y a l v e r l o l e d i j o u n c h u s c o ,

- ¿ B u s c a e l b o s q u e , v a s c o b i z c o ?

2 6 . P a r r a t e n í a u n a p e r r a .

G u e r r a t e n í a u n a p a r r a .

L a p e r r a d e P a r r a

s u b i ó a l a p a r r a d e G u e r r a .

G u e r r a p e g ó c o n l a p o r r a

a l a p e r r a d e P a r r a .

Y P a r r a l e d i j o a G u e r r a :

- ¿ P o r q u é h a p e g a d o G u e r r a

c o n l a p o r r a a l a p e r r a d e P a r r a ?

Y G u e r r a l e c o n t e s t ó :

- S i l a p e r r a d e P a r r a

n o h u b i e r a s u b i d o a l a p a r r a d e G u e r r a ,

G u e r r a n o h a b r í a p e g a d o c o n l a p o r r a

a l a p e r r a d e P a r r a .

http://www.sectorlenguaje.cl/trabalenguas.html






Pág

ina1

19

I I . L e a e l s i g u i e n t e t e x t o s i g u i e n d o l a s i n s t r u c c i o n e s .

BREVE DESCRIPCIÓN DE CHILE

Conferencia dada en Málaga, España

Gabriela Mistral

FORMA Y TAMAÑO

Han dado a Chile los comentaristas la forma de un sable, por remarcar el carácter militar de

su raza. La metáfora sirvió para los tiempos heroicos. Chile se hacía, y se hacía como

cualquier nación, bajo espíritu guerrero. Mejor sería darle la forma de un remo, ancho hacia

Antofagasta, aguzado hacia el Sur. Buenos navegantes somos en país dotado de inmensa

costa.

750.000 kilómetros cuadrados. Pero esta extensión, muy mermada por nuestra formidable

cordillera, y en el Sur, a medias inutilizadas por el vivero de archipiélagos perdidos. Es un

país grande en relación con los repartos geográficos de Europa; es un país pequeño dentro

del gigantismo de los territorios americanos. Un escritor nuestro, Pedro Prado, decía que hay

que medir el país desdoblando los pliegues de la Cordillera y volviendo así horizontalidad lo

vertical. En verdad hay una dimensión de esta índole que vale en ciertos lugares para lo

económico. Las minas hacen de nuestra montaña cuprífera y argentífera una especie de

decuplicación de superficie válida, y donde el vuelo del aeroplano fotografía metros el

fantástico plegado geológico daría millas.

Sin embargo, no es así como otros vemos el país. Hay la dimensión geográfica, hay la

económica y hay todavía la moral. Cuando digo aquí moral digo moral cívica. También esto

crea una periferia y una medida que puede exceder o reducir el área de la patria. Patrias con

poca irradiación de energía y de sentido racial, patrias apenas dinámicas, son pequeñas

hasta cuando son enormes. Patrias angostas o mínimas que se exhalan en radios grandes de

influencia son siempre mayores y hasta se vuelven infinitas. Nadie puede echar sonda en su

fondo; no puede saberse hasta dónde alcanzan, porque sus posibilidades son las mismas del

alma individual, es decir, inmensurables.

http://www.gabrielamistral.uchile.cl/poesiaframe.html

a ) L é a l o s i n p r o n u n c i a r l a v o c a l E .

b ) L é a l o s i n p r o n u n c i a r l a c o n s o n a n t e S .

c ) L é a l o s i n p r o n u n c i a r l a v o c a l A .

d ) L é a l o r e e m p l a z a n d o t o d a s l a s v o c a l e s p o r l a v o c a l U .






Pág

ina1

20

e ) L é a l o s u s u r r a n d o .

f ) L é a l o n a s a l i z a d o ( c o m o s i e s t u v i e s e a g r i p a d o ) .

g ) L e a l a s l í n e a s p a r e s m u y v e l o z y l a s i m p a r e s m u y l e n t o .

I I I . L e a e l t e x t o r e s p e t a n d o l a s p a u s a s q u e d e b i e r a t e n e r

TRÓPICO FRÍO

Gabriela Mistral

Valdivia más al sur le disputa su rango de centro de la producción austral También cuenta

con precioso río patrono y válido para la navegación El poblador germano vuelto chileno en

los hijos le ha dado las condiciones de vida de las ciudades europeas El auge del turismo le

permite ser el punto de las excursiones por el que llaman los geógrafos el Trópico Frío

laberinto maravilloso de lagos selvas y archipiélagos australes Somos los chilenos raza

andariega y navegadora pero nos empuja hacia afuera mejor un ansia de contactos humanos

ricos que el apetito de tierra suave y hermosa El Llano Central que conté da cuanto puede

dar una tierra en bondad terrestre y este Trópico Frío entrega como cualquier Indostán y

cualquier Brasil el épico botánico y fluvial la selva Walkiria y soberana con la cual no pueden

la descripción oral ni los carbones afortunados del aguafuertista Ercilla se quedó sin contarla

y a veces me ha parecido su extraño silencio sobre el paisaje que vio una forma de

reverencia de pobre hijo del hombre Montaña agua y atmósfera son allí formidables y

aplastantes La mano que hizo el Trópico como una desesperación para la vista recogedora

hizo nuestro Chile austral menos cegador menos brillante de hervor zoológico pero tan

magnífico e indecible como el ecuatorial

http://www.gabrielamistral.uchile.cl/poesiaframe.html

I V . L e a l a s s i g u i e n t e s p a l a b r a s y e x p r e s i o n e s s e g ú n e l s e n t i d o

q u e c a d a u n a d e e l l a s p o d r í a d a r l e a s u t o n o d e v o z .

a ) M u y l e n t a m e n t e .

b ) E n v o z b a j a .

c ) E s t o y c o m p l e t a y a b s o l u t a m e n t e a g o t a d o .

d ) E s t o y t a n a p u r a d o q u e v o y c o m o u n r a y o .

e ) T e v o y a c o n t a r u n s e c r e t o q u e n a d i e d e b e o í r .

f ) M u r m u l l o .






Pág

ina1

21

V . L e a l o s e n u n c i a d o s s i g u i e n d o l a s i n d i c a c i o n e s .

1 . ― L a s f l o r e s q u e e s t á n e n l a p l a z a s o n m i s f a v o r i t a s . ‖

2 . E q u i n o c c i o : e s p e c t á c u l o c e l e s t e

M i r a n d o h a c i a a r r i b a

T o m e s u s b i n o c u l a r e s . L a l u n a c r e c i e n t e y e l c ú m u l o

e s t e l a r d e l a s p l é y a d e s s e e s t á n a p r o x i m a n d o p a r a t e n e r

u n e n c u e n t r o c e r c a n o l a p r i m e r a n o c h e d e l a p r i m a v e r a

( b o r e a l ) . E s l a m e j o r c o n j u n c i ó n e n t r e l a L u n a y l a s

p l é y a d e s q u e s e v e r á e n E s t a d o s U n i d o s h a s t a e l 2 0 2 3 .

a ) C o m o u n m i l i t a r .

b ) C o m o u n p o l í t i c o .

c ) C o m o u n c a n t a n t e d e r o c k .

d ) C o m o u n r e l i g i o s o .

e ) C o m o u n n i ñ o p e q u e ñ o .

f ) C o m o u n c a n t a n t e d e c u m b i a .

g ) C o m o u n h i p h o p e r o .

h ) T a r t a m u d e a n d o .

i ) C o m o u n a p e r s o n a m u y m a y o r .

j ) C o n a g r e s i v i d a d .

k ) C o n d u l z u r a .

V I . E n t o n a c i ó n . L e a c a d a e n u n c i a d o s e g ú n l a e n t o n a c i ó n q u e

c o r r e s p o n d a .

a ) ¡ Q u é g r a n i n v e s t i g a c i ó n h a r e a l i z a d o u s t e d !

A d m i r a c i ó n q u e a p r u e b a l a g r a n c a l i d a d d e l t r a b a j o

d e s a r r o l l a d o .

b ) ¡ Q u é g r a n i n v e s t i g a c i ó n h a r e a l i z a d o u s t e d !

A d m i r a c i ó n q u e c r i t i c a l a m a l a c a l i d a d d e l a i n v e s t i g a c i ó n .

c ) ¡ Q u é g r a n i n v e s t i g a c i ó n h a r e a l i z a d o u s t e d !

I r o n í a .






Pág

ina1

22

d ) ¿ Q u é g r a n i n v e s t i g a c i ó n h a r e a l i z a d o u s t e d ?

P r e g u n t a a q u é i n v e s t i g a c i ó n s e r e f i e r e .

e ) ¿ Q u é g r a n i n v e s t i g a c i ó n … h a r e a l i z a d o u s t e d ?

D o b l e p r e g u n t a q u e e x p r e s a d u d a .

f ) ¿ ¡ Q u é g r a n i n v e s t i g a c i ó n h a r e a l i z a d o u s t e d ! ?

P r e g u n t a y a f i r m a c i ó n a d m i r a t i v a .

Manual Des. Habilidades Comunicativas

Documents

Transcript of Manual Des. Habilidades Comunicativas