2017.go Azaroa 98. zenbakia XXXIV. urtea

ihintza

ZER NON NORK

IHINTZA – Salletarren aldizkaria. 1988. urtean sortua Zuzendaritza eta erredakzioa: La Salle, 851 postakutxa, 20.080 – DonostiaL.G.: SS 485/84 ISSN: 1135-3945Gertu inprimategia

Argitalpen honen laguntzaileak:

Aurkezpena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 03

Hezitzaileak mintzoJoxe Agustin Arrieta, ERRONKAZ BETERIKO IKASTURTEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 04

Praktika onakEgoi San Jose, MALVINAS-EKO BOLUNTARIOTZA PROIEKTUA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 06Jose Manuel Agirrezabalaga, KIMU FORMAZIOA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 08

GogoetakPello Esnal, LEIREKO ELEZAHARRA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10Juan Luis Urmeneta, BUATXAPA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

OroitzapenakMikel Aguirre, GONBIDAPEN BATEK SORTUTAKOAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13Joxe Erzibengoa, DUELA 40 URTE ETA GERO HAU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Kontu kontariJon Lezamiz, ALUCHE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16Joxe Erzibengoa, LANDARBASO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17Martin LLade - Patxi Ezkiaga, ARTISTA BATEN BIHOTZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Ikasleen txokoaAinara Landa, ALKOHOLA ETA TABAKOA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Alaitz Majano - Naiara Celarain, ZERU BERAREN AZPIAN, BAINA EZ SABAI BERDINEAN . . . . . . . 22Miren Imaz, GURE LAGUN MAITEA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Ohiane Urreta, GOGOETA XUME BAT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

Hezitzaileak mintzoIdoia Artola, IKASKUNTZARAKO TESTUINGURU BERRIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

IHIN

TZA 98

3

AurkezpenaAurkezpena

Udazkenaren hasiera lehor eta gehienbat eguzkitsu izan denaren ondoren etorri zaigu euria eta eguraldiaknegu itxura ere hartu izan du batzuetan; horrela, gero eta sakonago murgildu gara ikasturtearen zereginetan.Eta ikasturtean murgildurik dator Ihintzaren ale hau.

Zenbakiak hezkuntza du idazgai lehenengo orrialdeetan, ohi dugunez, eta, oraingo honetan amaieran erebai. Hara, ale honetako sailak:

Hezitzaileak mintzo. Urte luzetako esperientziaren oihartzuna dakar idazlanak.

Praktika onak. Batak, Donostiako Jende Xumea gazte taldeak udan boluntariotza arloan Argentinanbizi izandakoa partekatzen digu; bigarrenak, irakasle berrientzat abian jarri den Kimu formazioprogramaren lehenengo jardueretako bat azaltzen du.

Gogoetak. Beste bi idazki: batak, geurea den eta herrialdetako mugak gainditzen dituen elezaharezaguna aurkezten du; besteak, bere talaiatik egungo komunikabide digital bati buruz dihardu umorezeta zorroztasunez.

Oroitzapenak. Lehenengoak txikitako eskola zaharra du gogo-bihotzetan. Bigarrenak orain 40 urtebizi izandako bizipen samina islatzen du eta orain gertatutako ustekabekoa.

Kontu-kontari. Madrilera joanak bere sentipenak eta deskribapenak eskaintzen dizkigu eta gonbiteaere egiten, garai bateko Errenteriako bertsolariaren hitzak erabiliz. Bestetik, idazle ezaguna, berejaioterri inguruan egindako mendi-ibilaldiaren kontu-kontari datorkigu. Hirugarrenak, kazetari etairratian musika-aurkezle den lagunak idatzi duen liburuko kontaketa baten euskal itzulpenaeskaintzen dugu.

Ikasleen txokoa. Eibar eta Andoaingo ikasleen lau idazki jaso ditugu oraingo honetan. Gogoetaketa galdekizunak.

Hezitzailean mintzo. Ikaskuntzarako Testuinguru Berria, La Salle ikastetxeetako testuingurupedagogiko berria, aurkezten digu idazleak Zarautzen aurrera daramaten esperientzia islatzen saiatuz.

Ea datorren zenbakirako jasotzen ditugun idazle berrien ekarpenak ere. Badakizue ikasleek idatzitakoekberen txokoa dutela gure aldizkarian.

Hurren arte eta ikasturte on!

Jose Manuel Agirrezabalaga

ERRONKAZ BETERIKO IKASTURTEAJoxe Agustin ARRIETA

IHIN

TZA

98

4

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

Aurrera goaz

Hala izango da 2017-2018ko ikasturtea. Erronkalatzak ditugu. Noski ez naizela ari LOMCEri buruz,nahiz eta bere txertatzeari aurre egin behar. Horgabiltza proposamen metodologiko berriakbultzatzen eta eraikitzen eta honela XXI. mendekohezkuntza eraldatze bidean jartzen. Ahaleginhorretan gabiltza.

ULISES, CREA, IRATI, SEIN, HARA, IRAKURKETAERAGINKORRA… programa berritzaileak bultzatzeneta zabaltzen ari gara. Zertarako guzti hau?:

XXI. mendeko konpetentziak garatzeko.•Adimen anitzak, pentsamendu-estrategiak eta•trebetasun bereziak lantzeko eta zabaltzeko.Salletar baloreetan hezteko.•Gizarte konpromisoa eta elkartearekiko zerbi-•tzua bultzatzeko.Trukaketa kulturala sustatzeko.•Hizkuntzen tratamendu integratzailetik lan egi-•teko.Hezkuntza emozionalarekin eta barnetasunaren•hezkuntzarekin bat egiteko.Ikaskuntzaren zerbitzuan teknologia erabiltzeko.•Gatazkaren kudeaketan hezteko.•

Denok dakigu gizakiok gehien estimatzen dugundohaina askatasunarena dela. Arduraz eta zintzo-tasunez eraikitzen den askatasuna. Zoritxarrez guregizarteko eta munduko eskaintza askok gizakionaskatasuna bihurritu egiten dute. Hala ere, aska-tasunaren eta ahaleginaren aukera bultzatu behardugu. Era berean, ezin dugu ahaztu pedagogiaemozionala, harreman afektiboaren eta animikoarenberotasuna. Ikasle-irakasle arteko binomioa giltza-rria da eta gure ikastetxeetan harreman hori lantzensaiatzen gara. Ez al da horrela? Sumatzen al duguharreman horren berotasunik? Animo sutsu bat!!!

Lankidetzaren argia

Zenbat aldiz ez ote dugu horrelako esaldiaerabili: “argia biztu beharra dago”. Iluntasunarenartean argia biztu: zailtasunari aurpegia jartzea,aurre egitea ez da erraza, baina hor gabiltza gureeguneroko irakaskuntzan. Eta hala diogu, ez duelaatzera bueltarik. Anatole France (1844-1924)

frantziar idazle trebearen eta pentsalari sakonarenhitzak datozkit gogora: “Gure pozak puztukobagenitu, gure penak bezainbeste, gure arazoakbeste hainbeste arinduko lirateke”.

Gure irakasle izakeran beharrezkoak dituguilusioa, itxaropena eta maitasuna. Beharrezkoak,goizean-goizetik kaleratzerakoan esperantzaz etaumorez, armoniaz eta arimaz egunerokoari hasieraematea eta pozik eta duintasunez ibiltzea.

Baina jarrera positibo hauek bultzatzerakoanelkarte-sena, hezkuntza-elkartea guztiz premiazkoakda. Elkarte-sena indartu eta sakontzeko ahaleginaguztiz beharrezkoa dugu, bestela ahulduko gara etabizitasun gutxiko bihurtuko eta itxura nekatuaemango dugu.

Bi ondorio bakarrik azpimarratu nahi nituzke.Lehenengoa, elkarte-zentzua eta bertakotze izaerazaindu eta bultzatu behar dugula. Bigarren ondorioaere oso kontuan hartu eta jasotzea guri dagokigu,elkartea osatzen dugun kideoi. Guztionetan, noski,esku-hartze betea eskatzen digula eta inplikaziobenetakoa. Ahalegin honetan aurrera eginez joanbeharra daukagu. Elkarte izaera beharrezkoa duguirakaskuntza alorrean, berdin beste arlo eta sailetan.Elkartearen babesa eta salletar espiritua beharrez-koak ditugu eta bizi egin behar ditugu.

XXI. mendeko erronkak handiak dira. Nahita-ezkoa dugu baterakuntza hori: konfiantza-ezakgainditu, elkarren arteko formazioa indartu,eskolako lanean elkarri babesa eta laguntza eskaini.Arrisku bat dugu: egonzale izatetik datorkiguna, esannahi dut instalatzekoa, habi goxo batean gelditzeko

IHIN

TZA 98

5

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

arriskua. Eta hezkuntza, alderantziz, ibilian egiten etasendotzen den zerbait da: bidekari eta bidean, betiemanak, beti ematen, beti bila…; noski, kontuz etaerre gabe ibiliz. Badakit denok ikastetxeanerantzukizunez josita gabiltzala eta guzti hau bizibehar dugula pertsona heldu bezala. Baina ardurakezin ditugu zailtasun eta kezka bihurtu, garran-tzitsuak baititugu elkarrenganako konfiantza, lan-taldea eta ilusioa; inprobisaziorik gabe, noski, etaetorkizuna neurri batean bermatuz. Lankidetza berrihonetan buru-belarri sartuak gara.

Agurra eta “resilientzia”

Orain arte “Hezitzaileak mintzo” sailean idaztenaritu naiz. Ikasturte honen hasieratik jubilatu berriaizan arren, ezin, ba, idazteari utzi, eta hemendikaurrera ere, IHINTZA aldizkarian zuekin jarraitu nahinuke. Horretarako aholkuak eta animoak eman dizkitanai Jose Manuelek…, agian, jubilatu berri batenburutapenak adierazten edo bizitzako hainbat

apunte emanez. Pedagogia mundutik etairakaskuntza esparru zabal honetatik eguneroko bizi-bidaiari lotuko natzaio. Beno, ez bazaizue gaizkiiruditzen!

Mundu honetan ez dago zorion osorik. Denokdakiguna da, gutxien uste duzunean datozgaixotasunak, atsekabeak, ezbeharrak, maitasungaltzeak, zer ez, ezta? Honelako aldietan “resi-lientzia” dioten hori edukitzen saiatu behar dubatek. Animoa ez galtzeko indarra, ahal denkonformidade handienaz bizitzen saiatu. Horrelazorion unetxoak ere izango ditugu, familiakoek etaadiskide edo lagunek emandakoak. Ahaleginhonetan saiatu nahi nuke. Batzuetan oso kezkaturikegoten gara geroko bizitzaz, ea ba ote dagoen ala ezote dagoen beste bizitzarik heriotzaren ondoren.Noski baietz. Uste horretan nago eta hala itxaro dut.Horixe da noski kontua: bizitza hau bizitzenasmatzea. Sano eta pozik bizi! Hurrengoan gehiago.

IHIN

TZA

98

6

Praktika onakPraktika onak

MALVINAS-EKO BOLUNTARIOTZAPROIEKTUA

Egoi SAN JOSE

Bidai liburu batean irakurri nuenbehin, bidaia zure etxetik ateraeta zure etxera iristen zaren

bitarte horretan dagoena dela. Hau da,bidaiak dena biltzen duela. Bizitzandezente bidaiatu izan dut eta onartzendut bidaietako oroitzapen on (eta ezhain on) asko betiko gogoan geratuzaizkidala. Bidaiatzeko arrazoi desber-dinak egon daitezke: lana, aisia, fa-milia, boluntariotza-proiektu bat...baina bidaiatzea beti da aberasgarria.Beti.

Udan Donostiako Jende Xumea taldeko partaidegisa egindako bidaiaren inguruan asko konta liteke.Lehenik, zehaztapen bat, zergatik erabiltzen dut“bidaia” hitza? Niretzako errutinarekin hausteabidaiatzea da. Bidaia ez da fisikoa (edo ez bakarrik),batez ere emozionala da, espirituala.

Uztailaren erdialdean abiatu ginen Argentinaaldera. Hiru egun eman genituen Buenos Airesenturismoa egiten eta hiri europar dekadente batiruditu zitzaidan. Vienatik, Erromatik, Parisetik,Budapestetik... pixka bat badauka-eta Argentinakohiriburuak. Dekadentea bezain polita. Hiriburuaezagutzea aukera paregabea izan da gerobisitatutako beste hainbat lekurekin alderatzeko.

Buenos Airesetik zuzenean Cordobakoiparraldean dagoen Valle Hermoso herrira joanginen. Haurren udalekuak bertan izango ziren etaesperientzia oso intentsua izan zen. Lau egunez haureta gazteekin egotea ez zen berria niretzat baina,haur hauen beharrei aurre egiteko baliabiderik gabesentitu nintzen. Lehen une batean distantzia batdago (eufemismorik gabe; argentinar pobrea etaeuropar aberatsa) eta hori haustea zaila suertatuzitzaidan. Egia esan, lehen egun hori pasa eta gerooso ondo pasa genuen. Baina, onartu beharradaukat, erritmo eta estilo desberdintasun horibatzuetan zaila egiten zaidala; ordutegia,antolakuntza... Hala ere, beti pentsatu izan dutbisitaria dela ohiturak errespetatu eta haietaraegokitzeko esfortzua egin behar duena. Finean, guez gindoazen mundua aldatzera.

Uztailaren bukaera aldera gure etxea izangozenera iritsi ginen. Cordobako Malvinas Argentinasauzoan. Salletar anaiek utzitako etxean egon ginenlau astez. Etxea erosoa, handia eta luxuz beterikoazen (auzokideen etxeekin alderatuta, bederen). Iritsieta gure kezka nagusia wi-fia lortzea zen. Esanbezala, errealitatea ez da bizi dugun hori, gaineandaramaguna baizik. Gure errealitatean internetbeharrezkoa da eta horretatik deskonektatzea iaezinezkoa zaigu maiz.

Asteburu lasaia pasa genuen auzoan kokatzeneta bertako familia eta auzokideekin lehenharremanak egin genituen. Batzuekin udalekuetankointziditu genuen eta horrek asko erraztu zuen gureauzoratzea. Egia esan, auzoa bisitatzea gogorra eginzitzaidan. Nola bizi daitezke horrela? Galdetzen nionnire buruari etengabe. Auzoa nolakoa zen banekien,leku kaxkar eta pobreagoetan egona naiz, baina,hala ere, bertan zaudela ezin duzu zure buruarigaldera hori egitea saihestu. Hor jaso nuenerrealitatearen kolperik latzena. Gure errealitateaeraikitzean guk asko dugu esan eta erabakitzeko,baina, testuinguruaren zama astunegia da, kasuaskotan. Eta ez da bakarrik arazo logistikoa, honekeragindako prekarietatea eta beldurra (eta hotza etailuntasuna...) ere presente daude kasik uneoro.

Gogoan dut behin, bertan gure erreferentziazkopertsona eta lagun izan genuen, Matiasek esatenziguna: “Malvinaseko Tercera sekzioan bizi direnasko ez dira bizitza osoan Malvinasetik aterako etahori oso adierazgarria da. Gehienez jota, osonoizbehinka, ondoan dagoen Cordoba hirira joango

IHIN

TZA 98

7

Praktika onakPraktika onakdira eta hori da beraien mundua”. Hori dapobreziaren aurpegi gordinenetako bat. Ez dagomagiarik pobrezian. Asko etsita eta ezintasunsentsazio handiarekin bizi dira. Egunero borrokatunahi izateko ere esfortzu handia egin behar da-eta.Zentzu horretan familia eta gazte oso borrokalariakdaude baina, askok toalla bota egin dute. Eta, horieianimoak eta indarra ematea dute bertako salletaranai eta langileek helburu. Eta hori egunero egiteakmeritu ikaragarria dauka. Bertan nengoelamiresgarria iruditzen zitzaidan ikastetxeko irakasleeta bestelako hezitzaileen lana. Soldata baxua,errealitate oso garratza eta, halaere, bokazio oso sakona etakonpromiso sozial handia.

Nire kasuan, gurasoentzakoingeleseko klaseak ematen aritunintzen Myriam Irizarrekin bateraeta, bestalde, LH eta DBH-koikasleekin errefortzu saioetan. Biesperientzia zeharo desberdin etaaberasgarriak biak ala biak.Gurasoentzako pentsatuta baze-goen ere, emakumeak soilik etor-tzen ziren (ikasleen amak, nor-malean) eta talde txikian eta osooinarrizko kontzeptuekin arituginen eta oso gustura aritu ere.Esperientzia atsegina izan zen etaamek bihotz-bihotzez eskertu ziguten.

Haur eta gazteekin errefortzu saioak ez diragurean ditugunen oso desberdinak. Zailtasunakademiko desberdinak zituzten ikasleek betieskatzen ziguten beraiei edukiak ulertarazteko gureburuari eragitea eta sormen dosi handiekin erantzunbaliagarriak ematea. Egia esan, alderdi akademikoarierreparatuz gero erritmoa oso motela zen, baina,giza alderdiak hartzen zuen pisua eta, helburuhorrekin, ni gustura geratu nintzen. Ikasleek beraienmodura, kolpeka eta garrasika bada ere maiz, gurelana, gertutasuna eta goxotasuna eskertu zizkiguten.

Bestalde, hiruzpalau egunez La Salleko hezitzailedesberdinekin egoteko aukera izan genuen. Berrizere, Valle Hermosora joan ginen eta bertan unedesberdinak konpartitu genituen eta hezkuntzarilotutako erronka nagusiak oso antzekoak direla ikusigenuen. Beste kontu bat da, kasuan kasu daudenbaliabideak eta egiten den aprobetxamenduadesberdinak direla, baina, ez dira hain desberdinakhan edo hemen irakasleok gure egunerokoanditugun erronkak.

Ezin dut ukatu une askotan lekuz kanpo sentitunintzela. Ziurrenik ezintasunak eragindakosentsazioa zen. Hasieratik nekien zertara nindoaneta arrazionalki hori ulertzea gauza benetan sinpleada baina, bertan egonda batzuetan, laguntzekoasmotan joanda ere, inoren egunerokoa aldatzea ezlortzeak ezintasuna eragiten du. Gure begiekin“erraza” da egoera batzuk aldatzea, baina, hangoerrealitateak gure lekuan uzten gaitu eta, hala izanbehar duenik uste ez badut ere, horma baten aurkaborrokatzea bezain zaila egiten zitzaigun batzuetan.

Konturatzerako bost aste pasata ziren etadenborak, berriz ere, ihes egiten digula ohartuginen. Talde-ebaluaketa egiteko momentua iritsi zeneta hamaika partaideek gogoeta antzetakoak egingenituen. Alde batetik, triste geunden esperientziabukatzen zelako eta agur egiteko momentua gaineangenuelako eta, bestalde, egindako lanarekin pozik.Bi elementu azpimarratuko nituzke; lehena, denaksentitu ginela oso gustura han jasotako berotasuneta goxotasunarekin eta, bigarrena, agurra egiteabiziki zaila suertatu zitzaigula, lotura eta harremanpolit eta sakonak egin izanaren seinale.

Gure bizi-erritmo eta bizi-estiloaren inguruangogoeta egiteko ere oso baliagarri suertatu zaitesperientzia. Zeinen azkar bizi garen eta zeinen gutxibaloratzen ditugun sarritan gure inguruko pertsonazein momentuak! Pena da hain urruti joan beharizatea, perspektibarekin hori ikusi eta balioztatzeko.Baina, batzuetan errutinatik ateratzea ezinbestekoada galdutako norabide hori berriz ere berreskuratueta gogo handiagoz heltzeko.

IHIN

TZA

98

8

Praktika onakPraktika onak

KIMU formazioaJose Manuel AGIRREZABALAGA

Irailaren 30ean esperientzia berri batean esku-hartzeko abagunea izan nuen eta, benetan, pozikbukatu nuen, bukatu genuen.

Niri Zarautzen parte hartzeko eskatu zidaten.Bilbon eta Zaragozan ere egun berean jarri zen abianformazio hau.

Zarautzen 40tik gora irakasle berri bildu ziren,edota azken urteotan lanean hasitakoak, GipuzkoakoLa Salle ikastetxeetakoak. 40 horiek bi taldetanbanaturik jardun zuten.

Talde bakoitzean salletar misioaren hiru lekukoegon ginen, Anai eta sekular, une honetan lan-erretiroa hartzekotan direnak nahiz hartutagaudenok. Denok salletar misioarekin loturikjarraitzen dugu eta topaketan salletar katearen kate-begi eta lekuko gisa parte hartu dugu. Batean, AnaiFelix Ezama eta Mikel Balerdi, eta Mikel Agirre.Bestean, Anai Jose Manuel Agirrezabalaga etaJuanito Landa, eta Periko Alkain. Topaketan geni-tuen, formazio-programa berri honen arduradungisa, Sektoreko Animazio Taldeko Anjel MariOiarzabal eta Sonia Redondo ere.

Formazio-programa berria da Kimu. Salletarformazioan lehenengo urrats izan nahi du. Ondorenetorriko zaizkio Sustrai eta besteak. Izenaaukeratzerakoan gogoan izan dute Animazio Taldekokideek Benito Lertxundiren abesti hura:

Ni, sahatsa bezalaludiari ernatu zaionkimu berri bat naizsortzen eta hiltzenetengabe hiltzen doazensentimenduen haizearekin dantzan.

Formazio hau eduki jakin batzuetan oinarritubainoago, han eta hemen, norberaren eta parekoenkonfiantza sortuko duen formazio-bide izan nahi du,saretuko gaituen formazio, elkarren artean osatzendugun salletar zuhaitz eder hau loratzen eta fruituakemanarazten lagunduko diguna.

Formazio-saio honi larunbat goiz osoa emandiogu, 9etatik 13:30ak arte. Topaketa baino lehenagindutako etxeko lana eginda etorri dira irakaslegazteak. Ikasturtean beste bi saio izango dituformazio-programa honek, antzeko formatuan,azaroan eta urtarrilean.

Kimu formazioa, gure taldean, Anjel Marik girotudu eta salletar katean sartzeko, orain urte batzuk,Anaiak Gipuzkoara etorri zireneko bideoa ikuskatudugu. Ondoren, giro honetan, bi modulu landuditugu: La Salle, nire ikastetxea, eta Elkarrekinguztion batuketa baino gehiago gara – La Sallemundu zabalean. Gure taldean ziren Andoain,Zarautz eta Donostiako La Salle eta San Luisekoirakasleak.

Bakoitzak geure aurkezpen pertsonala eginezeman genion hasiera lehengo moduluari, geure LaSalle ikastetxearekiko lehenengo bizipenak ereazalduz.

Laguntzaileon zeregina izan zen parte-hartzaileen esperientziak salletar ingurunezabalagoan kokatzen laguntzea. Lehenengo moduluhau bukatu genuen salletar hezkuntzaren ezaugarrinagusiak, La Salleren eta lehenengo Anaia haienbizipenetatik datozenak, era honetan laburbilduz:

Lehenengo taldetxo hark garai hartako haur•eta gazteen beharrek eraginda behartsuen etaartisauen hezkuntzaren alde jokatu zuen(zerbitzua).

Identitate-ekarpenik handiena honako hau•izan da: eskolak animatzeko elkarteak eratzea,eskolen alde dena eman zezaketen pertsonezosatuak (senidetasuna). Hauxe da salletarhezkuntzaren iraupenaren sekretua.

Kristau eskolak gizatasunetik ulertzen duela•kristautasuna: irakurtzen, idazten eta zenbatzenerakustea da ikasleak “salbatzea” eta bizitzarenharaindiko zentzua eskaintzea. Fedetik gizarteazerbitzatzea eta bizitzarako prestatzea.

IHIN

TZA 98

9

Praktika onakPraktika onakAipatu genuen horren guztiorren motorra

salletar espiritualtasuna dela, urteen nekeenzamapean ere salletar hezitzaileari eutsiko dionaetengabeko eginahalean eta konpromisoan.

Bigarren moduluan, egindako ikerketa partekatueta osatu genuen elkarren artean:

Arlep Barrutiaren antolaketa, bi saretan:•Salletar elkarteen sarearena eta Ikastetxesarearena.

Ikastetxe sarearen animazio mailak,•Sektorean eta Barrutian: Animazio Taldeak,Kontseiluak eta Asanbladak. Eta BarrutikoKapitulua. Eta mundu zabalari dagokionNazioarteko Asanblada eta Kapitulu Orokorra.

Mundu zabalean bost eskualde ditugu, eta•gu Relemen barruan gaude. Europa etaMediterraneo hartzen ditu bere baitan.

Gertuenera itzuliz, Gipuzkoako La Salleren•presentziaren historiara hurbildu ginen. 1904ezkero gaude Gipuzkoan, gaur egun 8ikastetxetan, beste 8 herrietan ere eskolakizanak ditugu.

Bukatzeko Anai Juanitok Gipuzkoako•ikastetxetan egin duen ibilbide luzearen berrieman zigun: Irun-San Martzial – Donostia LaSalle – Zumarraga – Eibar. Zuzendaritzazerbitzua behin baino gehiagotan bere gainhartuz eta batzuetan egoera larrietan.Azpimarratu zuen eguneroko zeregina, neska-mutilen hezkuntza-zerbitzua, animoz hartzeakduen garrantzia eta etorkizunari begiradaitxaropentsuez begiratzeak hezkuntza-lanariematen dion indarra.

Zenbait inpresio laburbilduz, hara:

Alde batetik esan, 80 urte betetzetik gertudagoen Anaiaren lekukotzaren freskotasunakharridura sortu zuela irakasleria gaztearengan.

Eta bestaldetik azpimarratu, taldean parte hartuduten irakasle berriek dagoeneko bereganatuaduten salletartasuna. Nabari da talde handi batikasle ohiak direla eta zenbaitek aipatu izan du besteikastetxeen ondoan La Sallen ematen dengertutasuna, irakasle eta ikasleen artean etairakasleen artean, bistakoa dela.

Salletar hezkuntzak badu, bai, etorkizuna!

IHIN

TZA

98

10

GogoetakGogoetak

LEIREKO ELEZAHARRAPello ESNAL

Honezkero, gehienontzat ezaguna izango daLeireko elezaharra: Birila abadea etatxoriarena. Lehen ere aipatua dut aldizkari

honetan: 79. zenbakian.

Eskueran, elezaharraren lau bertsio dituteuskaraz. Antonio Zavalarena da berriena (1996koa).Zertxobait zaharragoa da Toti Martinez de Lezearena(1987koa). Beste biek badituzte berrehun bat urte;Agirre Asteasukoak (1742 – 1823) eta LizarragaElkanokoak (1748 – 1835) idatziak baitira.

Hona hemen, Antonio Zavalaren bertsioa,euskara batuan jarria.

Monje zintzoa omen zen Birila abadea. Zenbataldiz kantatu ote zuen koruan salmo hura: “Mila urtezure aurrean, Jauna, atzo pasa zen egunabezalakoxea da”? Eta beti galdera bera egiten bereburuari: nola pasa ote daitezke mila urte egun batbezain azkar? Eta eternitatearen beldur abadea: ezote zen aspertuko eternitate osoan, eguna joan etaeguna etorri…

Udaberri egun batez, atseden hartzera irten daLeireko basora. Eta iturritxo baten ondora iritsi. Hanzegoela, txoritxo bat kantari.

–Bai txorrotxio liluragarria! Musika hoberik baote da inon?

Eta, hobeto entzutearren, harri konkor batengainean eseri eta begiak itxi zituen. Hura zoramena!

Txoria isildutakoan, etxerako bidea hartu zuen.Eta basotik irten zenean, abadia oso aldatuta etahandituta ikusi. Zer da hau?

Hurbildu da eta monje batekin topo.

–Nor zaitugu?

–Nor naizen? Hemengo abadea. Paseatzera irteneta etxera natorrena.

–Hori ezin liteke. Hemengo abadea hortxe dago.Oraintxe esango diot etortzeko.

Etorri da abadea, etorri dira gainerako monjeak,eta inork ezagutzen ez Birila gizajoa. Eta denakgaldezka nor izan daitekeen basoko monje hura.

Horretan ari zirela, hor joan da monje batliburutegira, monasterio hartako kroniken liburuzaharraren bila. Ekarri du liburua, aztertu dute etahantxe bila zebiltzana:

–Orain hirurehun urte, Birila izeneko bat izan zenhemengo abade. Basoan galdu eta ez omen zenazaldu gehiago.

Orduan ikusi omen zuten denek zer gertatu zen:hirurehun urte pasa abadeak txoriari entzunez.

Eta, elizara joanda, salmo hura hasi kantari,Jainkoari eskerrak emanez: “Mila urte zure aurrean,Jauna, atzo pasa zen eguna bezalakoxea da”.

Orduan, txori bat hegan sartu omen zen elizan,eraztun bat mokoan zekarrela: Birilaren abade-eraztuna. Eta honen behatzean sartu omen zuen. Etaahots bat entzun omen zen elizan:

–Txoritxo baten kantua baino hobea ez al daizango milioika aldiz Zeruko Jaunaren edertasuna?

Elezaharraren lau ezaugarri azpimarratukonituzke.

Lehenik, Ekialdeko kontakizun labur bezain ederhorietako baten oso antzekoa da. Are gehiago,ederrenaren pareko ere bada. Eta, haiek bezala, askoesaten du: ohiko hitzez eta hizkeraz esan ezindaitekeena ere esateraino.

Klasikoa da. Mendeak joan eta mendeak etorri,zutik irauten du, garaian garaiko moda distiratsuengainetik, betiereko jakinduriaren testigu irmo. Geroeta biziago, aberastuz doa denboraren joanean, geroeta esanahi beteagoa islatuz.

Bizitasun horren adierazle dira hirugarren etalaugarren ezaugarriak. Biak atzeman ditzakegu XoséFilgueirak 1936an plazaratutako doktore-tesian: La

IHIN

TZA 98

11

GogoetakGogoetak

Cantiga CIII. Noción del tiempo y gozo eterno en lanarrativa medieval. Kantiga horrek, beste 420 batkantigarekin batera, Cantigas de Santa Mariaosatzen du, Alfonso X.aren gorteak gailegozidatzitako obra.

Kontakizunaren malgutasuna da hirugarrenezaugarria. Garaian garaiko beharretara egokitubaita mendeen joanean. Berez ez omen zenelezaharra, exemplum bat baizik; alegia, apaiz etafraideen sermoietan-eta erabiltzeko sortutakoadibide bat, herri xeheak gauza zailak ulertu ahalzitzan. Kasu honetan, zer-nolako gozamena izangoden eternitate osoa Jainkoarekin bat.

Filgueirak dioenez, elizgizonen batek eratukozuen kontakizuna, adibide moduan erabiltzekosermoietan. Seguruenik, XII. mendean idatzia izangoda, Europa erdialdean. Eta handik zabalduko zen,batik bat, Alemaniara eta Frantziara; eta iritsi zenIberiar penintsulara ere. Hemen, hiru leku jakin izanzituen kontakizunak habia: Vilar de Frades(Portugalen), Armenteira (Pontevedran) eta Leire(Nafarroan). Hiruretan, lekuan lekuko pertsonaiahistoriko bat bihurtu zen kontakizunaren abadeprotagonista; Leiren, San Birila (Tiermas, 870 – Leire,950).

Dena den, XIII. mendean, Alfonso X.aren gorteakjaso edo egokitutako bertsioan, Ama Birjinakegindako miraritzat jotzen da monjeari gertatua.Agirre Asteasukoak, ordea, adibide moduan erabilizuen sermoi batean, baina abadea (erlijiosoa dioAgirrek) Leirekoa zenik aipatu gabe; asteasuarrentzaturrunegi egongo zen Leire. Lizarraga Elkanokoarenbertsioan, bai, Leireko monjea da protagonista;

nafarra izaki idazlea eta nafarrak bere dotrinarenirakurleak; sermoian ez baina, dotrinan txertatzenbaitu Lizarragak kontakizuna. Seguruenik, XIX.mendearen bigarren erdialdetik aurrera bilakatukozen elezahar.

Eta azken ezaugarria: gurea ere badakontakizuna. Izan ere, norbaitek galde lezakeeuskalduna ote den, Europa erdialdean sortua izakierdal hizkuntza batean. Baina berdin gertatzen da,besteak beste, “Egun bereko alharguntsa” eta“Brodatzen ari nintzen” balada zoragarriekin ere.Hauek bezala, herrialdeetako mugak gainditu etalekuan lekuko hizkuntzetara egokitu zenkontakizuna, euskaraz ere gauzatzeraino, lehenikahoz, geroago idatziz. Are gehiago: Leireko abadeaegin zuen hemen protagonista.

Baina bada besterik ere. Toti Martinez de Lezeakdioenez, Leiren dago kontakizun honen ingurukoaztarna arkeologikorik zaharrena: XII. mendekobehe-erliebe bat, non ageri diren San Birila, abade-makila bat eta txoritxo batzuk. Txoritxo horiek ageriomen dira Esako parrokia bateko kapiteletan ere.

Unitate didaktiko bikaina egin daiteke Leirekoelezaharra ardatz hartuta, arlo askotako gaiakuztartuz –literatura, geografia, historia, filosofia…eta espiri-tualitatea–, Leireko monasterioaren bisitaere eginez, bide batez.

Hemen, gaia elikatzera mugatuko naiz. Datozenbi aleetan jarraituko dut. Lehenengoan, Leirekoabadea hizpide; bigarrenean, Leireko txoria.

GogoetakGogoetak

IHIN

TZA

98

12

GogoetakGogoetak

Nire talaiatik

BUATXAPAJuan Luis URMENETA

Irailak 2 – Zoritxarreko eguna

Azkenean, halabeharrez, ezinbestean, derrigorrez,ingurunearen eta ingurukoen presioa gehiago jasanezinik nik ere buatxapa jarri diot nire telefonomugikorrari. Bataila bat galdu dut.

Irailak 3 – Zorioneko eguna

Arrastiria ederra zen. Fraide zaharrak baratzekolanak hurrengorako utzi eta uneaz baliatzea erabakizuen. Arbola baten azpian nola hala ohol batez etaharri batzuez egina zuen aulkian eseririkzeruertzerantz begira gelditu zen, eguzki gorrituarenepeltasunaz eta haize finaren ferekaz gozatu asmoz.Halako batean irribarre batek argitu zuen aurpegia,aspaldiko partez komentuan izan zuten egun handiaburura etorri zitzaionean.

Urteak zeramaten elkartekide berririk etortzen ezzitzaiela komentura. Bakarren bat edo beste egonazen sasoi batean baina bizitza beste bide batetikeramatea erabaki izan zuten. Oraingoan, ordea, frogagarai guztiak pasa eta behin betirako etxolatzea erabakizuen partaide berriak eta Kapituluak IKTak betirakobizikidetzat onartu.

Festa handia antolatu zen igande batez elizaraprozesionalki sartuz mezari hasiera emateko, antzinaegiten zen modura. Denak buru makur zihoazen bainapozik kantari esku artean zeramaten tramankuluarenpantailak igorritako argiak musuak argiztaturik.Komentuan meza haren aurrekoa eta gerokoa egon delaesan daiteke, biztanle berriak makina bat gauza aldatubaititu.

Orduz gero ez dira gutxi logela tresnez betedituztenak. Lehen dirua liburuak, arropa, kirol tresnak… erosteko bazen orain tresnak erostea da lehenhelburu. Lehen otorduak janariaz eta lagunekikoelkarrizketaz gozatzeko baziren orain urrutikoen mezueierantzuteari ematen zaie lehentasuna eta janarienprestaketak ez dira kexurako zio izaten. Bakarren bat hasiomen da esaten astronautek bezala jaten hasi behardutela, esku batez koilara eta besteaz segapotoaerabiltzea zail samarra delako.

Asko aldatu da, bide batez, harremanen estiloa.Lehen esan beharrekoak esateko zain egoten zirenanaiak topo egin arte eta bila joaten ziren, orain mezuakidazten dizkiote elkarri. Ez bakarrik bat kanpoan edoetxeko beste puntan dagoenean. Mezu trukea edozein

otorduan, otoitzean edo kotxean bata bestearen atzeandoazela gerta daiteke. Ezaguna zaie fraide guztiei bilagun aste bete egon zirela elkarri hitzik esan gabe, ezhaserre zeudelako baizik eta esan beharreko denabuatxapez egin zutelako eta topo egiten zutenean keinubatzuez komunikatuz. Ez da harritzekoa beraz zenbaitkideri entzutea bilerak bideokonferentziaz egin behardirela bakoitza bere logelatik edo dagoen tokitik parte

hartuz: zer arazo egon dai-teke bilera batean komu-neko tronuan eserita partehartzeko garrantzitsuenaesaten dena bada eta eztestuingurua?

Baina zerbait aldatubadu etorri berriak otoitzaegiteko modua izan da.Otoitzak orain dira litur-gia,ez lehengoak. Edozeinmomentutan entzun dai-teke “ez zait pizten” edo“itzali egin zait” ozen bat

elkarteko gorrak esana. Edozein egunetan izan daitekeistripu baten le-kuko, hasiera aldera nor-malean minutubat be- randu iristeko ohitura duena, gainera buatxa-peko mezu bat erantzunez sartzen bada kaperan.Edozein une gerta daiteke zeremoniatsu zaharrenetakobati aplikazioa itzaltzen bazaio, tresna bateriarik gabegelditu bazaio, behar ez zuen kantua bilatu badu …Edozein isilune izan daiteke egoki politono batek urratuaizateko: esperientzia paregabea da, adibidez,kontsagrazioaz gozatzea sakelako telefono abertzalebatek jotzen duen Eusko gudariak doinuaz lagundurik.Bach-ek burua altxatuko balu …

Hauek eta antzeko gertakari pila etorri zitzaizkionarbolapean zegoen fraideari eguzkiaren azken printzenartean. Baina ez ziren bere irribarrean maltzurrarenarrazoia, izan ere bere artean pentsatu zuena zera izanzen, inork ez duela oraindik lortu buatxapez edo emailezedo … Jainkoarekin harremanetan jartzea.

IHIN

TZA 98

13

OroitzapenakOroitzapenak

GONBIDAPEN BATEK SORTUTAKOAKMikel AGUIRRE

Duela gutxi San Luis – La Salle ikastetxetikgonbidapen bat jaso dut. SEIN dela eta, DBH4. mailako ikasleei lau proiektu posible

aurkeztu dizkiete; horien artean “Eskola berri bateraikitzen” ideiarekin lotutakoa.

SEINeko INPUT fasean ari direla-eta, ea nikposible ote dudan ikastaldearekin hitz-aspertu batizatea, irakaskuntzaz, eskolan hainbeste urteetan nikbizi izandakoaz, ikaslea eta irakaslea izanez bizitakoesperientziaz …

Eta nahi gabe oroitzapen zurrunbilo bateansartuta sentitu naiz. Baina ez zurrunbilo bortitzbatean, oroitzapenak modu zakarrez nahastu etauxatzen dituen batean. Ez, ez, zurrunbilo goxo etaatsegin, irribarretsu eta eskertsuan baizik. Pertsonezbetetako zurrunbilo alai batean.

Zortzi urte nituenean (1964ean) hasitakoabentura berri batekin sortutako zurrunbiloa: PasaiAntxotik nik bakar bakarrik, txanponak poltsikoan,trolebusa hartzen dut eta goizean goiz Herrerahurbiltzen naiz, salletar anaien eskolara joateko.Eguerdian berriro trolebusa, eta Pasaira, etabazkaldu ondoren berriro Herrerara, etaarratsaldean eskola amaitu ondoren berriro etxera.Hori bai, lehenengo bidaia, bidaian daudengorabehera gehienak ikusi eta ezagutzeko, bizitzanizaten den famili eskolako lehenengo andereñozoragarriaren eskutik egin dut, amatxoaren eskutik,noski. Eta eskutik diot, eskua elkarri emanaz egindugulako lehendabiziko joan-etorria.

Zurrunbiloa handitzen ari da. Orain nire adinekomutil pilo batekin topo egiten dut, den denakezezagunak, eta herri eta auzo desberdinetakoak:Altzatarrak, San Pedrotarrak, Herreratarrak,Antxotarrak, Trintxerpetarrak, Buenabistatarrak,Molinaotarrak… Geografia berria ikasi beharra,noski. Beti bezala, hasieran distantzia jarri,

ezezagunak direnez mesfidantza pixka batekinbegiratu, baloi bat tartean azaldu arte. Hortikaurrera akabo diferentziak eta mesfidantzak, etahamaika joku desberdinak alaitsu konpartitu:kanikak, txapak, txorro-morro-piko-tayo-qué, fut-bola, harrapaketetan, goiko patioan paretarenkontra dagoen malkar batean igo, eseri eta jaitsi,esku pelota, txibak, kromoen trukaketa …

Eskola bat izanik, eskola txikia gainera, maisuaktarte, noski. Hori bai, maisu hauek ez dira nik orduraarte ezagutu nituen bezalakoak. Badute goitikbeherako jantzi beltz bat, apaizek eramaten dutenmodukoa, eta papar txuri bat aurrean; ez diraapaizak. Gainera deitzeko momentuan ez da “don”esan behar, “anaia” baizik: Luis anaia, Ignazio anaia,Jesus anaia, Marcelino anaia, Pedro anaia, JoseManuel anaia. Elkarrekin bizi dira ikastetxearenatzeko aldean dagoen etxe batean, Villa Kontxesin.Eskola amaitzen denean hor jarraitzen dute, eskolan,zerbait ulertzen ez dutenekin lana egiten, eus-karazko klaseak ematen (Oñatibiaren meto-doarekin), laguntzen, korua eta errondailaentseatzen, eskubaloi eta futbol ekipoak entre-natzen. Larunbata arratsaldean (goizean klaseakbaitira), guretzat mahi-jokoak muntatzen dituzte,telebistan dauden pelikula batzuk jartzen (gureetxeetan ez baitago telebistarik), aldian behin zine-pelikularen bat ere bai. Eta igandeetan, San Luisparrokian, ospakizunak animatzen dituzte, baita guere parte hartzera gonbidatzen. Sasoiko gizonak,alaiak, erakusteko prest, baita gurekin jolasteko ere.Salletarrak dira.

Eta zurrunbiloa badoa hazten, zabaltzen,handitzen, bizitzaz betetzen. Momentu asko dirajatorrak, pozgarriak, nahiz eta momentu zailak,korapilatsuak ez falta.

Herrerako La Salle ikastetxe txiki hartan sei urteoparo haietan bizi izan ditudan esperientzienoroitzapenak kontaezinak dira, eta bizitzarakopozgarria izan da handik sortu den zurrunbiloa.

Agian beste batean jarraituko dut etapahonetatik jasotakoaz idazten, eta nire bizitzan, moduezkutuan, eragina izan dituzten gertakariez.

Eta hau dena, hor ezkutuan zegoena, zorionekogonbidapen batek azaleratutako oparia da. Zeinsuertea izan dudan.

IHIN

TZA

98

14

Duela berrogei urte gertatu zen. 1977. urteaizan zen. Otsaila. Hilaren hamaikan.Arratsaldeko lauretan edo. Goizeko

hamarretan ohiko batzar bat egin genuen EuskalDepartamenduan. Han bildu ginen ikastetxeaneuskara irakasten genuenok. Kontua oso egokia izanzen: zerbait esan, zerbait zuzendu, zerbait sustatu,zerbait gehiago eta akabo. Larunbata. Orduan,larunbata laneguna zen, bederen, euskara irakastengenuenontzat. Esan behar da, egia aitortze aldera,denak salletarrak ginela, salletarrak debozioz etaofizioz. Batzarra bukatu eta gero, nor bere etxerajoan zen. Bai, etxebizitzak genituen, hiru bizileku,pisuak. Baltaxar, Xabi eta Joxe Ibarrekolandaraabiatu ginen, han bizi ginen beste bost bat salletaranaiekin. Osaba, nire osaba, sukaldaria zen irakasleaizateaz gain. Hari eskatu nion ea zerbait bazenbazkaltzeko, bazkaria aurreratu nahi genuen eta.Hark baietz, bazela zerbait aurreko eguneansobratutakoa: babarrunak. Nahikoa izango zela esannion. Hala izan zen. Urduñara joan nahi genuela esannion. Hiru ginela joateko, ni neu eta Xabi, beratxoferra izango zela. Nire osabak ez zuen aitzakiarikjarri.

Bazkaldu eta gero, irten ginen etxetik.Arrigorriagara heldu ginenean, gasolindegi bateansartu eta ibilgailu txiki haren depositoa bete zuengasolinaz. Egia esan, ibilgailua txikia izanagatik ereedaria behar zuen Urduñaraino iristeko. Bideangindoazen bazterrak begiratzen. Ezkerrean etaeskuinean baserriak, zelaiak, lantegiak eta mendiakikusten genituen. Batzuk ezagunak ziren bainabesteak ez. Hala ere, pozik gindoazen, pentsatuzgure helburua beteko genuela: Tologorrira igo nahigenuen, baina ez betiko bidetik, beste bideezezagunetik baizik. Horrela jakinarazi genionBaltaxarri Antiguako elizara heldu ginenean.Berehala aipatu zuen hark bera gazte zela handik

ibiltzen zirela eta ezagunaegiten zitzaiola. Izan ere,bazkaltegi baten paretikpasatzerakoan, han me-rienda bat edo besteeginda zegoela jakinarazizigun. Merienda, bazkariaedo hamaikatakoa igualzen nire osabarentzat.Zerbait egin behar izatenzen harekin ibilgailubatean joanez gero.

Lendeño Goikoa etaLendoño Behekoa jartzen zuen errepidearenbihurgune batean. Guk Goikora jo genuen.Hiruzpalau kilometro zeuden bihurgunetik ibilgailuautzi genuen lekuraino. Pixka bat beherago LendoñoGoikoa zegoen. Urduñako auzo bat. Auzo isila, txikia,baina, aldi berean liluragarria. Tologorri mendiarenmagalean. Gizon bat gurdi baten gainean zegoen,gurditik simaurra botatzen belardira. Horregatikzeuden zelaiak berde baino berdeago, ziurki.

Seat 600a bazter batean utzi genuen. Han ezzuen enbarazorik egiten. Han ikusiko genuen osoerraz mendiko itzulia egin eta gero. Erreferentziabihurgune txiki bat zen muino txiki batean. Mendihaietako muturrak oilar batzuen modura zeudenharanera begira, ia desafioka otsailaren erdialdean.Alabaina, ez ziren aski izan hiru mendizale haienhelburua atzera botatzeko.

Bale? Esan zuen Joxek bizkar zorroak hartu etanork bere gauzak bizkarrean zituela ikusita. Halaabiatu ziren. Astiro hasi ziren ibiltzen. Laster topoegingo zuten aldapa kozkor batekin. Bidea ongizegoen, baina hori ez zen arrazoi aldaparenzailtasuna saihesteko. Baltaxarri berehala hasizitzaizkion birikak betetzen. Xabiri eta bioi ere bai,baina pixka bat gutxiago. Hamar bat minutu aldapangora gindoazela, pausaldi labur bat egitea deliberatugenuen. Osabak gustura hartu zuen ekimen hura.Eguraldi sargori samarra zen eta lainoek elurramehatxatzen bazuten ere, eguzki zuri batek izerdituarazten zigun. Gure arnasak onera etorri etaberehala ekin genion gorako aldapari, baina astiro.Argi-dorre bateraino iritsi ginen eta han erabakigenuen osaba basotik barrena joango zela gehiagoigo gabe eta beste biok Bedarbideren maldatik

OroitzapenakOroitzapenak

DUELA 40 URTE ETA GERO HAUJoxe ERZIBENGOA

IHIN

TZA 98

15

OroitzapenakOroitzapenak

abiatuko ginela belardi osoa zeharkatuz. Esan etaegin. Nik osabari handik itzuliko ginela esan nion etaberak baietz, ongi zegoela, handik ibiliko zela.

Belardia zeharkatzea uste baino zailagoa izanzen. Aldapa bortitza zen eta egun ere da: aldapa betialdapa. Bide beltzera irten ginenean errazagoa izanzen ibilera. Bidea estua izanagatik ere, arazorik gabeibil daiteke, nahiz eta behealdera begiratuta beldurpixka bat eman. Gainaldera irten ginen eta elurmaluten ukituak sentitu genituen. Bagenuen horrensusmoa, baina tontorrerantz gindoazela sentitugenituen gure buruetan. Haize gogor samar batekere jotzen zuen. Bost bat minutu egin genituengoian, gehiago ez. Osaba bakarrik izango zelapentsatu genuen eta ziztu bizian abiatu ginenbeherantz. Esandako puntu batera iritsi ginenean,Xabiri esan nion: Xabi, goazemak hemendik,errazagoa duk eta, pentsatuz osaba behean egongozela ibilgailuaren ondoan gure zain. Ia korrika egingenuen basoko bide guztia. Gure ustekabea izugarriaizan zen Seat 600aren ondoan osaba ez zegoelakonturatu ginenean. Xabik pixka bat itxaroteko esanzuen, agian basoan ibiliko zela eta, zizak bilatzen. Nikzizen garaia ez zela esan nion eta hala ere pixka batitxarongo genuela. Hamar bat minutu pasatutaosaba ez zen azaldu, orduan hasi nintzen kezkatzen.Erabaki bat hartu behar zen.

Banoak berriro egin dugun bidetik, esan nionXabiri. Honela egin nuen. Berriro hasi nintzen aldapaigotzen eta Xabi eta biok egindako bidea bera egiterairitsi nintzen. Handik ez zegoen inor. Gero basorasartu nintzen, osaba sartu zen basora. Garrasika hasinintzen baina ez zuen inork erantzuten. Okerrenaheldu zitzaidan burura, baina jarraitu nuen gora etabehera. Erabaki nuen Seat 600era hurbiltzea agianhantxe egongo zelakoan, baina Xabi baino ez zegoenhan, zain. Den-dena alferrik izan zen. Garrasiak haragarrasiak hona, garrasiak gora eta garrasiak behera:alferrik. Gaua heldu zen eta lainoarekin baterahaizea, kazkabarra eta elurra, dena bat, jo eta ke,atergabe jardun zen. Azkenean, utzi behar izangenuen. Hurrengo egunean jarraituko genuen.Guardia zibilak ere etxera joan ziren. A zer nolakogaua etxean pasatu nuena, ai ama! Nire amak baleki,esaten nion nire buruari. Ez, ez nion deusik esan nireamari, ezta Artzakakoei ere. Agian, hurrengoegunean, igandean, herriko mendizale jendearekin,agian…, aurkituko genuen.

Hurrengo goiza argitsuagoa izan zen. Jendegehiago bildu ginen han. Batzuk goitik joan ziren,beste batzuk behetik, batzuk ezkerraldera eta beste

batzuk eskuinaldera. Pausaldi bat egin genuen etapausaldiarekin itxaropena galtzen hasita geunden.Baina, ezin da itxaropena galdu aukera izpiren batdagoen bitartean. Arratsaldean, arrakasta izangenuen. Gu geratu ginen bidezidorren aurkitu zutenosaba: txapela buruan eta belauna okertutaatsedena hartzen bezala. Horrek eman zidanamorrua. Esandako lekutik jaitsi izan bagina, geukaurkituko genukeen, baina jaisteko bidea aldatunuen eta horratx! Handik aurrera, ohikoa. DYAkoakjaso zuten. Urduñako Ikastetxera eraman zuten etaagintedunak etorri arte han egon zen Bilboraeraman zuten arte. Gero gerokoak izan ziren: Hileta.Jendetza. Altza. Argazkiak. Oroigarriak. Oroimena.Oroitzapenak.

Aurkitu genuen lekuan hilarri bat jarri genuen.Han izan da orain arte. Batzuetan zutik eta bestebatzuetan etzanda, baina atzo joan nintzen nireomenaldi txikia egitera eta ez nuen hilarria aurkitu.Zer gertatu ote da? Penaturik itzuli nintzen etxera.Berrogei urte eta gero hau!

IHIN

TZA

98

16

Kontu kontariKontu kontari

ALUCHEJon LEZAMIZ

Aluche, bai. Horrela idatzita eta ez Alutxe.Madrilgo auzoa. Are eta zehatzago: KoloniaSan Inazio. Autobusez etorriz gero, zuzenena,

39. zenbakia: Opera – S. Inazio. Gainera nire helbideberrian amaitzen da ibilbidea; hots, aurrez aurredugu azken geltokia. Metroan bidaiatuz gero, ordea,bosgarren linea hartu behar da eta ordu laurden batbeharko zenuke pauso azkarrez Aluche izenekogeltokitik etxeraino. Baina hiri erraldoi hauetan, −ezdakit megalopolis deitu daitekeen−, zer dirahamabost minutu, lanerako joan-etorrietan bi ordueta erdi eman (erabili, igaro, xahutu…) beharditudanean!

Auzune hau inguru xume-xumea da. Paisaia,adreilu gorrizko eraikinez beteriko skyline eta halaere, ez du ematen oso kaotikoa denik. Iritsinaizenetik ez badu euririk egin eta lehorteamintzagai izan arren, tarteka egon badaudeberdegune zabalak. Baina, hauek dira nire leheninpresioak, zeren orain hilabete bat bakarrik etorribainaiz Aluche-ra eta etxez aldatzea, nahiz fisikokiburutua izan, psikikoki… geldiro doa. Nire trantsizioahor dabil nonbait, arrastaka. Eta agidanez, ez daharritzekoa. Lipar batez bada ere, utz itzazuGipuzkoako Goiherri umeleko imajinak eta jasoeremu idor honetakoak. Zer alde dagoen!

Geografia honetan kokatu nintzeneko lehenasteetan, lagun eta ezagunek galdetu ohi zidaten eanola nengoen nire egoitza berrian. Normala. Eta nireerantzuna lakonikoa zen. Horrela nire tripetako zorrieta pinpilinpauxen berriez mintzatzea ekiditen nuen.Astun eta aspergarri bihurtzen ari zitzaidan eta.Itaunari nire arrapostu motza, hauxe: “lurrahartzen”. Eta, antza denez, metafora egokia, idaztenari naizen txoko honetatik Cuatro Vientos (Lau

Haizeta) aerodromoa berrehun bat metroetarabaitago. Bai, lurra hartzen ari nintzen: Nire oinakasfalto gaina zapaldu arren, oroitzapenak, ametsaketa lagatako harremanak, mataza korapilatsuan,burmuinetan jauzika baitzeuden.

Azken hamabost urte hauetan mugarri izanzaizkidan lurrak utzi eta nire agintzariaren lurraldehau seinalatu didate. Konfiantzaz eta uste onezEuskal Herria utzi eta Aluche-ra hurbildu naiz. Ez, ezdut atzerantz begiratu gura, Lot-en emaztearijazotakoa pairatu ez dezadan. Ez, ez dut gatzezkoiduri batean bihurtu nahi. Joanak joan, aitzinerantzso egin nahi dut eta zentzua aurkitu bai metroan, baiautobusetan, joan-etorriko luzeetan alegia sarrikausitzen ditudan pertsonekin eta pertsonengan.Orain, horiekin eta horien erdian gauzatzen ari danire patua. Jakin badakit bertaratzea, hementxertatzea, ez dela aise izango. Euskaditik landahogeiren bat urteko eskarmentua badaramat.

Alabaina toki guztiak desberdinak dira. Betierronka berria. Oraingo honetan, pertsonen paisaiabehatzen dudanean, begi bistan dudan margoenpaleta nabarra da oso: laborari izandako barnemigratzaileak, kultur urruneko etorkinak, azentuezberdineko gazteleradunak, ozta-ozta espainieramenderatzen dutenak, langile maratzak,langabetuak, kolore eta zantzu desberdinetakogazteak… Oro har, etorkizun hobearen bilahurbildutako giza oneko pertsonak.

Soledad López González-ek (Madril 1974),Aluche-n bizi den idazle batek hain justu, idatzi duauzoari buruzko liburuxka bat. Iruzkinen arteanbatek zioen bere poemagintza esperientziazkoa zela;hau da, eskarmentuz arragotua eta egunerokotasunxumearen fruitua. Berrogeita hamar metro koadrokopisu bateko paradisu txikian, lau loreontzi eta txakurmurru-kutun eta erdi-jakintsu bat lagun zituelaberatutako emaitza. Maitasun eta auzoko poesiazekarrela.

Maneatze bariko gaztelera gordinean SoledadLópez-ek deskribatzen du Aluche. Hona hemen zatibaten itzulpena:

IHIN

TZA 98

17

Kontu kontariKontu kontariBaina Aluche auzoanbadago eguzki distira zuhaitz bakoitzeaneta garagardoz beteriko alaitasunaeta lokazturiko haurrak iturrianeta petankan jolasten ari diren aguretxoaketa egunsenti berriak,zeinetan galtzen garen txakurrak, tristura, ilusioak eta txandalez jantzitako kirolapaseatu ohi ditugun goiztiarrok.Badaude lokutorioan nazioarteko uretannabigatzen diren neska-mutilaketa badaude adiskideekin partekaturiko barre-algarak,kez, kopaz, musikaz eta musuz betetako lokalaketa beherapenetan erosketak.

Zorioneko Aluche honetan bizi naiz. Hau da nireegunerokotasun apaleko paisaia. Egia da beste milaosagarri dituela. Badaude, jakina, ehunka etaalehunka beste gauza aipatzeko! Hala ere, hobetoezagutu ditzazun, hara, Errenteriako bertsolariarengomendioa:

“Aluche hontan bizi naiz eta, egin zaidazu bisita!”

LANDARBASOJoxe ERZIBENGOA

Hogeigarren mendekoa naiz. Hogeitabatgarrenean bizi naiz orain baina jaiohogeigarren mendean jaioa naiz, zu bezala,

ezta? Nire bizitzaren zati handia hogeigarrenmendearen erdialdetik aitzinera egin dut. Hogeitabatgarren mendearen lehen heren honetankonturatu naiz orduan ikasitako gauza asko eta askobaliagarriak izan zaizkidala gaur; adibidez, gurasoenbitartez ikasitako hamaika eta hamaika kontu.

Bada, kontu horietako bat Landarbaso izan da.Zer da ba Landarbaso? Oreretako mugetan dagoenesparru bat. Garai batean etxetik urrun eta ezkutuanzegoela ematen zuena eta orain, berriz, jendeanitzek bisitatzen duena nahiz eta ez jakinLandarbaso izena duenik. Gaur egungo jendeak,batik bat gazteek Listorreta deitzen diote, edo

Aizpitarte, esate baterako. Niri aitak eta amakLandarbaso esaten irakatsi zidaten. Listorreta etaAizpitarte geroago ikasi ditut esaten.

Larunbata da. Leihoa zabaldu dut goizekozazpietan eta zerua urdina ez baina ia urdina da.Zehaztasun pixka bat adierazi nahiz horaila erebadela esango dut. Lainorik ez eta giro freskoa bai.Primeran buruan dudan asmoa betetzeko:Landarbasora joango naiz eta handik UrdabururaSusperregitik iragan eta gero. Aspaldian handikbarrena ibili gabe nago eta bada garaia txikitanibilitako parajearekin berriro topo egitea. Trenahartu eta Oreretaraino joango naiz. Handik tipi-tapahelmugarant abiatuko naiz: Urdaburu mendira,mendixkara. Mendi honek Añarbe du azpialdean,behealdean, aldamenean, eta, baita Artikutza ere.

IHIN

TZA

98

18

Kontu kontariKontu kontariGaltzarabordan jaitsi naiz trenetik. Next station

modernoa entzun ez baina irakurri dut Pasaia iraganeta gero, euskal tren zahar-berrituan. Ezaguna dut.Jende gutxi bertan baina gehienak aldamenekokiroldegian dauden jolaslekuetan daudela pentsatudut. Alabergan gora abiatu naiz. Aldapa kozkorra dabaina orain oso ongi hornituta dago: parke batematen du eta kukuari ere entzun diot diosalajotzen. Nire gurasoen etxea zenari so egin diot etaguk utzi bezala dagoela ohartu naiz. Beraundikbarrena jo dut. Ia auzoa iragan dudanean, Ogi Berrideitu denda bat ikusi eta bertan zer dagoen ikusterahurbildu naiz pastel bat erosteko asmoz, ez naizohartu espaloia zegoela eta muturrez aurrera erorinaiz. Dendaria izutu eta nola nagoen galdetu dit. Ezdela deus izan esan diot eta lasaitu da pixka bat.Gero, euskal pastiza eskatu diot. Badaukat joan-etorri lasaia egiteko lain. Agian, ez dut erabilikobaina ziur naiz behar izanez gero izango dudala zerihosk egin.

Langraitz ikastola zeharkatu dut ohi bezala.Jende gutxi dabil handik beharbada ez da eguna edojendeak lotarako hartu du denbora pixka bat, batekdaki. Hobeto, esan diot nire buruari.

Bada, San Markora igotzeko ohikoa ez den bidebat baina txikia nintzela aitarekin erabiltzen nuena,hortik igoko naiz, pentsatu dut. Honela egin dut. Nireustekabea izan da aspaldiko bidexka hura benetakobide bihurtu dela, ongi egina eta hobeto adierazita.Han ere nire abilezia probatu nahi izan dut.Azkenean, betiko bidera irten naiz. Goian,gotorlekua dagoen erpinean pertsona batzuk daudeaire garbia hartzen, honela pentsatu dut nik.

Eragozpenik gabe Floreaga baserrirantz jo dut.Baserri honek muga markatzen du Txoritokieta etaAstigarragako sagastien artean. Behin sugemadarikatu batekin topo egin nuen eta orain hortiknoan bakoitzean ahalik eta arinen pasatzen saiatzennaiz: uste dut hortik ibiliko dela ni noiz pasatukozain. Ai ene buru aluxka! Floreagatik beherantz zakurpila bat hasi da zaunka, txikiak dira baina amorraziozbeteak. Bat hurbildu zait baina nire makila astindudut eta albora egin du, pixka bat hurbildu izanbalitzait, ziur emango niokeela. Zer uste dut ttakurttiki harroxko horiek ba!

Perurena tabernak itxita jarraitzen du. Garaibatean hantxe ikusten nituen goiztiarrak gosaltzen,esan nahi baita, arrautza frijituak jaten aldameneanbotila bat sagardo zutelarik, orain dena isilik dagoeta aspaldiko mahai oparo haiek hutsik. C´est la vie

mon amour! Berdin dio. Bideak betiko legezjarraitzen du. Frantzilia Berri eta Frantzilia Zahar.Azken honetatik joaten nintzen behinola nireanaiekin baina geroztik ez. Bada, probatuko dut,esan diot nire buruari, eta handik barrena abiatunaiz zalantza txiki batekin, hainbeste urte handik ibiligabe… Lehen bezala dagoela ikusi dut, are gehiago,zenbait tramutan hobeto; izan ere, Donejakue bideamarkatuta ikusi dut eta sekula uste izan ez nuenaegia dela konturatu naiz. Donejakue bidea bada,pentsatu dut, ongi markatuta izango da. Esan etaegin. Seinale horiak jarraitu ditut eta, hara!,Listorretara irten naiz. Nire mundua zabaldu zait lauhaizetara. Landarbaso zer den dakienak badakiListorreta zer den eta non dagoen. Zuk ez badakizu,atera poltsikotik segapotoa eta push, klikatu, sakatu,zure ikonoa. Hor bertako mapa ikusiko duzubaserriekin, Aizpitarte deitu kobazuloekin, bertandauden urmaelekin, jatetxeekin eta Susperregi deitujatetxe handiarekin. Jakina, nik ez dut horrenbeharrik izan. Listorretatik aitzinera doan bideahamaika aldiz egin dut bakarrik eta nire etxekoanaiekin. Luze samarra dela badakit. Hala ere, I amnot in a harry, beste batek esango lukeen bezala, etalasai hartu dut mendian zehar doan bidexka.Arinaiztarra bainaiz, azkenean, iturrira heldu naiz. Eznaiz egarri oraindik eta, gainera, ura daramat nirebizkar zorroan. Bazter haietan sartzeak zerbaitberezia pizten dit barruan: gogoa, izpiritua, goiargia,umiltasuna, barnetasuna, kuraia, zera…

Bistan dut Urdaburu Landarbaso zaintzen duentontorra. Basoak goraino egin du eta nekez ikusdaiteke bertara joan arte ikusten ez duzun erpina.Aldapa igo behar dut, aldapa kozkorra. Pertsona batedo beste ibili da nire aurretik, urratsak ikustenditut; izan ere, ia ordubata da eta jendea bizkoribiltzen da, ni ere hola ibiliko nintzen,Galtzarabordan hamarretan izan ez banintz,lehenago baizik.

Txabola iragan dut, cotage moduko bat,atsedenerako etxe bat, basoan, isilpean, txorienharmoniaz gozatzen, hosto orlegi, berde eta

IHIN

TZA 98

19

Kontu kontariKontu kontarimuskerren babespean, haizeak ferekatzen zuelarik.Baina, hutsik dago. Urteko sasoirik gehiena hutsikpasatuko duela pentsatu dut. Hobeto hala, baietz!Bakarrik, hutsik, baina haraino hurbiltzendenarentzat zabalik, behar den bezala, gure asabazaharren moduan, zatoz ur pixka bat emango dizutedo sagardo tragu bat nahiago baduzu, etab.,esanez.

Urdaburu! Pagosardeko urmaelan gelditu naizaurrena, halakoa zen igelen zarata! Ene, Jauna!Halako kontzerturik gutxitan entzun, benetan!Kuriosoa! Alabaina, beren eguna izaki eta baitaospatzen ari ere. Hori baino ederragorik! Horretazere gozatu dut. Antzeko ustekabeak hartzen ditubatek abentura batean hasten denean eta EuskalAmazonia deitzen dudan paraje hartara bat joatendenean. Gero, erpinetik Añarbe sigi-sagamendietako ezpondak zeharkatuz eta ur gardenarenispiluak marraztuz ezker-eskuin ikusi dut. Bai mundutxikia baso handi hartan!

Eta pentsatu halako paraje idilikoak, nire iritziz,hor daudela jendeak bisitatu zain eta ez dutelamendizale zorioneko batzuk besterik ibiltzekoaukerarik izango, igandekariei luzeegia egingozaielako harainoko bisita! Tira, ken itzazue begietakomakarrak eta ikus zein ederra den Euskal Herrikoparaje hau. Izan bihotz!

ARTISTA BATEN BIHOTZAMartin LLADE (1)

Itzultzaile: Patxi EZKIAGA

Madame Rosier-en atean ezorduan deituzuten. Azken aldi honetan kosta egitenzitzaion lokartzea eta horregatik zegoen

esnatuta. Jean Paulen nobela bat irakurtzen, bujiabaten argi tristean. Nor zen galdetu zuen.

–Ciro naiz –erantzun zuten atearen beste aldetik.Kosta egin zitzaion ahots xuxurlatu hura ezagutzea,eta izenak ez zion ezer esaten. Harik eta ohartu zenarte hotel haren jabearen seme burgoia zela.Afaritan maite jolasetan jardun zuen harekin, etalore sorta eraman zion mahaira. Baina zurtoinakzopan bukatu zuten eta, azkenean zopa hartu gabegelditu zen. Ez zegoen gose. Italia normaleaneguzkitsuak bi aste zeramatzan lanbro setati batekhartuta, eta horrek normalean tristeagotu egitenzuen bere aldartea. Parisa itzuli nahi zuen, han ereeguraldia kaskarra izan arren. Berdin zion:malenkonia beti egiten zitzaion eramankorragoabere nortasunaren txokoetan: bere etxeko lorategitxikia, Bois de Boulognen, bere katuak magalerajauzika sabela hazka ziezaion, erlojuen letaniaaldaezina, denbora joanaz elkarri galdezka,bakoitzarekin galdera gehiagoren erantzuna.

–Zer nahi duzu? –galdetu zion.

–Inportantea da nik zurekin hitz egitea. –Zenbaiturte izango zituen mutil lotsagabe hark? Hogei, edohogeita bi? Ezin bazuen adinagatik haren ama izan,lehengusina zentzuduna izan liteke, handik joanzedila esateko, bera emakume errespetagarria zela;bere senarrarengatik dolu egiten ari zela. Egia esan,senar bera baino askoz zaharragoa hamar urtelehenago hila zen. Ondare txiki bat utzi zion, etalasaitasun handi bat; eta gehiago ez agoantatubeharraren lasaitasuna. Horregatik gordetzen zuenoraindik dolua, antzeko portaerak arbuiatzeko. Izanere, Italian ozta-ozta bereizten zuen jantzi beltz bat,bakean uzten zuten eta berdin pasatzen zirenkalearen beste aldera, ahoa estalita, alargun.Izatearen zorte txarra arnastu behar ez izateko.Horregatik izan ziren opor haiek hain lasaiakberarentzat.

–Zoaz, gazte –esan zion Madame Rosier-ek. –Ezzaitez nahaspila honetan sartu, ezta hotela ere. Zureaitaren ogibidea da. Erakutsi behar dizudanakharrituta utziko zaitu.

Besterik gabe oheratu eta Jean Paulen libururaitzultzea izango litzakete, baina, susmo txar batekhartuta, bata jantzi eta atea ireki zuen. Bujiaren

1 Sinfonías de la mañana -RTVE 2016- liburutik itzulia

IHIN

TZA

98

20

Kontu kontariKontu kontariargitan, Ciroren irria groteskoa iruditu zitzaion lizunabainoago, bere hilkutxan esnatu berria balitz bezala.Sartu egin zen. Hori ere ez zegoen ondo, bainaerrazagoa zatekeen beste apopiloak esnatzea,solasaldi hura korridoretik eginaz.

–Zer nahi duzu?Hark berokia ireki eta kristalezko kaliz baten

antzeko zerbait atera zuen. Barruan kolore grisezkomateria amorfoa zegoen. Gaizki ebakitako haragipusketa zirudien, harakinek apartatzen dituztenhorietakoa kaleko txakurrei botatzeko.

–Zer da hau?–Uste nuen gustatuko litzaizukeela ikustea.Ez zuen ezer ulertzen. Lizuna irudituko litzaioke,

eta superstizio zentzugabe hura gordetzeko etaetorri zen bidetik joateko.

–Ez al duzu ezagutzen? Zure laguna da.Eta orduan hotzikara sentitu zuen. Bera! Ezin

liteke. Gezurretan ari zitzaion, oiloren baten erraiaksartu zituen pattarrez betetako ontzi batetan berariiseka egiteko. “Mascalzone” madarikatua esateargelditu zen. Dudarik gabe definitzeko hitz egokia zen.

Ciro tematu egin zen. Egiazkoa zen. Emakumepoloniarra hain gaizki zegoen non sendagileaklaudano dosi txiki bat eman behar izan zion lo harzezan. Eta berak zera agindu zion hotelekoneskameetako bati, alokairuan gorde zezala gauzahura une batez. Ez zen konturatuko, orain losakonean baitzegoen.

Madame Rosier-ek ulertu zuen mutilainkontzientea zela eta egia esaten ari zela.

–Zer ari zara esaten… hau Chopinen bihotzadela?

Mutila tematu egin zen. Egia zen Madameinteresatu egin zela hotelera arratsalde hartanetorritako talde txiki batengatik. Guztiak doluzjantzita zeuden eta emakume zurbil eta betzulozkobat, masailetan bi bidezidor zeuzkala zirudien bat,malkoek haragi bizitan irekiak. Ludwica zen,artistaren arreba Poloniarra itzuleran honen azkenborondatea betetzera bere bihotzak betiko harzezala atseden bere sorterrian. Beste gorpuzkinakohoretan ehortzi zituzten Pere Lachaisen.

Hasierako nazka eta haserretik, Madame Rosierzirrara bitxi batetara pasa zen. Esku artean zegoengihar, gizatiar eta zimeldua, orain alkoholez puztua,hobeto gordetzeko, giharra izugarri arina, nondiksortuak ziren hainbestetan bere arima laztanduzuten partiturak. Esku ikusezina, beluzazko hatzakbere emozio sekretuenei eragin zietenak, haren

malenkoniaren engranaje konplexuari, bat-batekonegar esplikaezinari, eguzkia eta mendiak sustantziailun beretik eginak kontenplatzen zituenean. Huraxezen materia organikoa, azken lotura orain teklatuenbitartez bizitzen espirituaren brisa, jatorrizkobulkada, ispilu ozen baten gisa berak ezagutu ereegiten ez zuen irudia, zurbila eta lasaia, irribarretsuaeta adoregabea, sentibera eta gardena, kuartzoabezain gogorra, aldi oro distira berri bat ematenziona.

Behin Parisen ikusi zuen bere azken emanaldihorietako batean. Ordurako oso gaixo, zenbait aldizeskuak ahora eraman behar izan zituen. Berenokturno baten interpretazioan ematen zuen beregiza estalkia mila puskatan hautsiko zela Pleyel aretoosoan barreiatzeko bere aura zoragarria. Ez zengertatu halakorik. Kontu handiz garbitu zituen ezpainertzak eskuzapi batekin. Orbain gorriak ikuszitekeen. Gero, nokturnoa bukatu zuen, uste bainolehenago. Baina, txaloekin batera birbizi behar zuelaematen zuen. Gero, bizia arriskuan jarriz, omen eginnahi izan zien eta Heroiko estukoa oparitu zien. Etaaretoa utzi zuen, Napoleonek Austerlitz utzi zuenekoaureola berberaz, zutitu eta besarkatzeko zorianegon zen, baina ez zuen aztoratu nahi aurpegi hura,urrezko ateak zeharkatzera zihoana, bere hatzeizerien argi hura baino indartsuago bat ematenzuena.

Eta orain esku artean zeukan, ertz zuri-gorrizkoharagi gisa. Behin eta berriz musukatu zuenontziaren gardentasuna, kristala bustiz beremalkoekin. Orduan Cirok sentitu zuen ilea eskarpiakbezala jartzen zitzaiola eta ulertu zuen segur askihuts bat egin zuela. Emakume eder hura, bizimoduarinekotzat zeukana, inpresionatuta zegoen, beraknahi zuen bezala. Ez, ordea, modu horretan.

–Madarikatua! –esan gabe obeditu zuen. Ateazaratarik gabe itxi zen eta Madame bere ohera itzulizen. Ezinezkoa egin zitzaion berria lokartzea.Atximurka jardun zuen, alferrik.

Ciro, eskandalu bat sortzeko arriskuarekin, isilkasartu zen dama poloniarraren gelan eta lapurtuaizan zen tokian utzi zuen flaskoa. Gero, bihotzataupadaka eztarrian, bere logelara itzuli zen. Hanizara artean etzan zen, izututa, eta zin egin zuen inoizez zuela hildakoen gauzekin jolastuko, eztaemakume atzerritarren bertuteekin ere. Zin egingozukeen flaskoa gau-mahaian uztean, tipo harenbihotza taupadaka hasi zela bat-batean, kristalarenkontrako kolpe ironiko errepikatuetan guztizezaguna bere familia oneko kaiku izateari! Ciro, Ciro,Ciro.

IHIN

TZA 98

21

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

ALKOHOLA ETA TABAKOAAinara LANDA

La Salle EIBAR - DBH 1

Alkoholaren eta tabakoaren kontsumoarduragabea gaur egungo arazo larrienetakobat da. Alkohola munduan dagoen droga

famatuenetariko bat da eta edari mota askotanegoten da: ardoetan, garagardoetan, sagardoetan…Alkoholdun edari guztiek etanola dute, hau da, etilalkohola dute bere konposizioetan. Legalki, 18urtetik beherako gazteek debekatuta dutealkoholdun edariak edatea. Baina segurtasunneurriak dauden arren, urtero 80.000 heriotza bainogehiago egoten dira produktu honen kontsumoarenerruz.

Gazteek badakite ezin dutela hau edan. Bainaaskok edan egiten dute beren bizitzako une zailbatetik igarotzen ari direlako; alkoholak, drogaguztiek bezala, libre sentiarazten dielako edota bestemila arrazoi konplexurengatik. Zorionez, AA-ak(Alkoholiko Anonimoak) eta gure osasunaren aldeegiten duten beste erakunde batzuek, arazo larri haukonpontzeko lanean dihardute. Adibidez: AA-ak,pertsona alkoholikoei laguntzen die edaten uzten:erakunde hau pertsona alkoholikoak diren etaedateari utzi nahi dioten pertsonaz osatutadagoenez, haien artean beren esperientziakpartekatzen eta trukatzen dituzte denon arteanbizitza berregin ahal izateko.

Zoritxarrez, gero eta kasu berri gehiago daude:askok alkoholdun edariak edaten dituzteprobatzearren, eta gero ezin dute utzi. Beste batzuei,lagunek presioa egiten diete probatzeko etaazkenean honen menpe bizitzen hasten dira. Bainaazkenean beren autokontrol eskasiaz ohartzendirenerako, oso berandu izan ohi da.

Pertsona batzuek oraindik ez dakite, bainaalkoholak garuna hondatzen du, bizi itxaropena gutxigorabehera 10 urte murrizten, minbizia eragiten du,gizarte arazoak sorrarazten ditu …

Honen guztiaren ondoren, ondorio bat ateradezakegu: ez zaitez gehiegi fidatu eta ez hasi, horrelaez duzu bukatu beharrik izango.

Tabakoak ere makina bat arazo sorrarazten ditu.Urtero, 7 milioi pertsona hiltzen dira gutxigorabehera tabakoarengatik. Horietako 6 milioibaino gehiago produktuaren kontsumoarengatikhiltzen dira eta gelditzen diren beste 890.000 horiek

erretzaile pasiboak dira,hau da, produktua kontsu-mitzen ez duten arren,honek sortzen duen keaarnastu egiten dute; etahala, tabakoak duen subs-tantzia toxiko eta minbizi-sortzaileak sartzen dituztegorputzean.

Azken urte hauetan tabakoaren erruz heriotza-kopuruak hain zifra altuak lortu dituela ikusita,agintariek segurtasun neurriak ezarri dituzte.Adibidez: eraikin publikoetan ezin da erre. Neurrihoni esker, erretzaile pasiboen aniztasuna eta hauenheriotzak murriztu nahi dituzte.

Normalean haur txikiak dira beren familiakoerretzaileen eta mezu garrantzitsu honen artekomezulariak. Hau da, haiek eskolan ikasten dutetabakoa erretzeak pertsonak hilarazten dituela; etagero haien inguruko erretzaileei mezua zabaltzendiete. Zoritxarrez, hauek bost axola niri hori,utzidazu bakean, jada banekien hori edota motahonetako beste erantzun desberdin askorekinerantzuten diete haur gaixoei.

Erretzen hasten direnek ezin izaten diote utzi,produktu honek duen osagaietako batek, nikotinak,atximendua sorrarazten duelako. Gainera, gaur egun13 urterekin erretzen hasten dela kalkulatzen da.

Tabakoak ez du gizakiarengan bakarrik eragina.Honek botatzen duen keak ozono-geruza kaltetzendu. Hau da, munduko beste arazo larrienetako batokerragotzen du.

Munduari tabakoaren arazoa erakusteko,Munduko Osasun Erakundeak (MOE, gaztelaniazOMS, Organización Mundial de la Salud) tabakorikgabeko Mundu Eguna antolatzen du urteromaiatzaren 31n, 1987. urtetik. Egun horretan,jendea saiatzen da 24 orduz erre gabe egoten.

Ia denek esaten dute tabakoa erretzea txarradela. Baina batzuek oraindik ez dakite zergatik. Bada,tabakoak arnasketa aparatuari eta zirkulazioaparatuari eragiten dio nagusiki. Beraz, ziurtasunosoz esan dezakegu, tabakoa erretzea osokaltegarria dela gure osasunarentzat.

IHIN

TZA

98

22

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

Andoaingo Caritaseko boluntario batekin hitz egindugu.- Jende asko al dabil kalean eskean?Nik esango nuke, Andoaingo datuekin eta besteherrialdeetako datuak kontuan hartuta, kaleaneskatzen dabilen jendea gutxi dela, eta horietatikCaritasera oso gutxi hurbiltzen dira. Dena den, geroeta gehiago izango dira jasaten ari garen krisiarenondorioz. - Zer dakizue beraietaz?Begira, normalean ez da asko jakiten. Asko kostatzenzaie guregana etorri eta laguntza eskatzea.Beraientzat ez da batere erraza, baina gu betilaguntzeko prest gaude.Orain dela hilabete, kaletik nindoala egoera txarreanzegoen txiro bat aurkitu nuen. Bere egoera ikustean,berarengana hurbildu nintzen. Hasieran oso urdurijarri zen, normalean oso jende gutxi hurbiltzenzaiolako. Hitz egiten hasi nintzaion eta segituankonturatu zen laguntzera nindoala. Eta berehalagauza batez konturatu nintzen: ez zuen dirurik nahi,lana baizik. - Jendeak laguntza asko ematen al duhorrelakoetan?Ez, gutxi. Jende gehiago da laguntzen ez duenalaguntzen duena baino. Normalean, gurea bezalakoelkarteek laguntzen diete, horretarako gaude-eta.

Askotan pentsatzen dut, laster laguntzarik gabegeratuko garela eta egin dugunak ez duelaezertarako balioko. Beste egun batzuetan, ordea,izugarrizko baikortasunarekin esnatzen naiz.Azkenean egunerokotasuna da, errealitatea. - Egoera txarrean egoten al dira? Fisikoki,ekonomikoki?Bai, noski. Ekonomikoki okerrago. Diru falta handiadute, gehienbat janaria lortzeko. Fisikoki ahul egotendira eta batzuetan osasun zentroetara eraman beharizaten ditugu. Bakoitzaren egoera ondo zehaztea osozaila izaten da. - Arraza desberdineko jendeak eskatzen dulaguntza edo badira nabarmentzen direnak?Garaiaren arabera joaten da gehienetan. Adibidez,Afrikako pertsona asko daude: Senegaldarrak,Arabiarrak, Marokoarrak… Immigranteak izaten diragehienak kalean eskatzen daudenak. Baita hemengoherritarrak ere, baina hauek beste herrietara joatendira diru-eske. Lehen ez zen gertatzen, orain ordeabai. - Egiten duzun zerbitzu honek, zure egunerokobizitzan zerbait aldarazi al dizu, zerbait eskaintzenal dizu?Bai,onerako gainera. Niri pertsonalki jendearilaguntzea gustatzen zait. Pertsona hobea izatenlaguntzen dit.

Zenbat aldiz jarri dugu atentzioa kaleko bazter batean dirua eskatzen dagoen jendearengan?Gizabanakoren bat ikusi ahal dugu arrastaka daraman orga pisutsu batekin? Eta kartoi batzuenazpian edota kutxazain automatiko batean lo egiten? Galdera hauek erantzun sinple bat dute.

Txiroak ere pertsonak dira eta ikuspegi triste baten errealitatea osatzen dute.

Caritasek baliabide asko jartzen ditu egoera hauen aurrean: diru laguntzak, etxebizitza, janaria, arropaetab. Guk horrela ikusten al dugu? Caritaseko boluntarioek, zer sentitzen dute?

ZERU BERAREN AZPIAN,BAIZ EZ SABAI BERDINEAN

Alaitz MAJANO eta Naiara CELARAINLa Salle-Berrozpe ANDOAIN- DBH 4

IHIN

TZA 98

23

Nahiko ohikoa da limosna eskatzen dagoen jendeaikustea. Horietako asko ezgaitasun gabekoak dira.Beste batzuk, ordea, ezgaitasun desberdinakpairatzen dituzte: itsuak dira, gorrak, besorik edohankarik gabekoak, gaixotasunez ahulduta,ezgaitasun intelektualekoak… Eta gero etahirugarren adineko jende gehiago ikusten datxanpon baten eskean.Egoera ulertzeko oso garrantzitsua da beraienhistoria ezagutzea, egoera horietara nola ailegatudiren jakiteko.

Hemen dugu FLORINAren testimonioa, hara beharlarrian bizi den emakume honen bizipenak:- Nondik zatoz? Errumaniatik eta kotxez etorri nintzen.- Zergatik etorri zinen? Espainian lana dagoela entzuten da eta lan bila etorrinintzen. Ezuste handia hartu dut hemen dagoenegoera hobea zela pentsatzen bainuen.- Zenbat urte dituzu?38 urte ditut. - Zenbat denbora daramazu kalean eskean?Orain dela sei hilabete etorri nintzen. Diruabeharrezkoa nuen eta kalean eskatzen hasi nintzen.Orain berdin egiten jarraitzen dut eta egoeraaldatzen ez bada, luzerako horrela ikusten dut nireburua. - Inoren laguntza jaso al duzu?Oraingoz inork ez dit lana bilatzeko laguntzarikeman. Eskean jartzen naizenean txanpon batzukjasotzen ditut zerbait jan ahal izateko. Caritas-ekoeklaguntzen didate, baina legezko lana bilatu ahalizateko nire herrialdeko paperak behar ditut eta,zoritxarrez, ez dauzkat. Orduan, ezin didate horretanlaguntzarik eman. - Zer egiten duzu diruarekin?Daukadan gutxi hori, familiarentzat erabiltzen dut.Janaria erosten saiatzen naiz denentzat, eta denenartean elkar banatzen dugu. Askotan, pertsonabakar batentzat ere ez zait iristen dirua. - Nortzuk osatzen dute zure familia? Nire ahizpa eta 15 urteko alabarekin bizi naiz.Errumanian familia gehiago daukat eta geroz etahaien falta handiagoa sumatzen dut. - Ba al daukazu etxerik?Bai, momentuz hemen, Andoainen. Pisu bat daukat

alokatuta eta nire familiarekin bizi naiz bertan.Errumanian ere baneukan; oso etxe txikia zen.- Noizbait bizi al duzu egoera larriren bat?Ez, sei hilabete hauetan ez. Mespretxu handikobegiradak bai, baina zorionez ezer gehiago ez.

Emango diot ala ez diot emango?Kalean zabiltza eta norbaitek dirua eskatzen

dizu. Zuretzat esanahi gutxiko txanpona den arren,ondo sentiarazten dizu jakiteak txanpon horilaguntzeko dela. Baina batzuetan nahiz ematekoprest egon, zalantzak sartzen zaizkizu. Eta diruaematen badiot, ondo erabiliko al du? Eta gezurretanari bada? Eta drogetarako eta alkohola erostekoerabiltzen badu?

Egian esan, hainbat kasutan jasotzen duten diruhorrek aurrera jarraitzeko aukera ematen die.

Hala ere, egoera horien atzean dauden arazoakkonpontzen al dira dirua ematearekin? Etaematerakoan, zer sentitzen dugu? Eta ematen ezbadugu, besterik egin al dezakegu?

Denok lagundu dezakegu bai haurrek, gazteek,helduek eta adinekoek. Modu asko daude laguntzaeskaintzeko. Askotan guk garrantzia ematen ezdiegun gauzak, beraientzat beharrezkoak izandaitezke. Guk arropa badaukagu, normalean beharduguna baino gehiago gainera: erabiltzen ez ditugunarropak ezin al diegu eskaini? Txikia geratzen zaigunarropa, ondo badago, ezin al diegu eskaini? Egunbadira erakunde serio askoak arropak bildu, sailkatueta benetan beharra dutenen eskuetan jartzendutenak. Ezagutzen al ditugu?

Denok jatekoa ezinbestekoa dugu bizitzeko.Munduan jende asko gosez eta deshidratatutahiltzen da segundoro. Egoera horren aurrean badiraerakunde serio askoak dirua biltzen dutenakhorrelako egoerak jasaten dituzten lurraldeetanproiektu desberdinak martxan jartzeko. Ezagutzen alditugu erakunde horiek?

Eta erne bagaude, begiak irekitzen baditugu,informatzen bagara, aipatutako erakunde horienberri jasotzen badugu, etxean honetaz hitz egitenbadugu…, eta aitzakiarik jartzen az badugu, gauzaasko egin dezakegu. Zer, animatuko al zara?

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

IHIN

TZA

98

24

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

GURE LAGUN MAITEAMiren IMAZ

La Salle-Berrozpe ANDOAIN- Batx 2

Igande goizean txorien txioek esnatu ninduten.Ohetik altxa eta leihoa irekitakoan, haize goxobatek aurpegia laztandu zidan. Arnasa sakon

hartu nuen eta ikusten nuena gustatzen zitzaidalaohartu nintzen. Eguzki izpi beroek azala leuntzenzidaten eta egun osoa holaxe egoteko gogoa ematenzidan. Orduan pentsatzen jarri nintzen: inguru-menaz, animaliez eta zuhaitzez. Ingurumena zeinenden zoragarria eta zeinen gaizki zaintzen dugun.

Izugarri gustatzen zaigu mendira joatea,eskiatzea, herriko ibaian bainu bat hartzea,belarretan etzanda eguzkia hartzea edota eurizaparradaz disfrutatzea. Eta dena dugu eskura, denaegiteko aukera. Baina zer gertatuko litzateke euriaegiteari utziko balio edota animaliak eta zuhaitzakdesagertuko balira? Errekak bizitzari iheskalehortuko balira? Aire goxo eta lasaia ilun etakirasdun bihurtuko balitz?

Egia esan ez gara ohartzen inguruneak gurebizitzan eta egunerokotasunean duen benetakogarrantziaz. Ez gara ohartzen zeinen garrantzitsua

den birziklatzea eta ingurua garbi mantentzea. Izanere ez zaigu ezer kostatzen kontu pixka batekin ibilieta ingurua zaintzea, garbi mantentzea. Zergatikorduan axolagabekeria hau?

Benetan izugarrizko kaltea egiten diogu guremunduari. Imajina dezagun euria egiteari uztendiola; izan ere, geroz eta gutxiago egiten du etapoloak urtzen ari direla diote zientzialariek. Gureerrua da? Saihestu dezakegu? Bestalde, geroz etakutsadura gehiago... Zer nahiago dugu aire goxoaarnastu ala ke beltz nazkagarria? Askotan honi buruzpentsatzen jarri eta gogoeta egin beharko genukeelauste dut.

Ingurua zaintzea behar beharrezkoa da. Ingu-runea gu gara. Natura gara. Maite dugu eta beragabe bizitza asko okertuko litzateke. Lagun kuttunazaindu behar dugu, hiltzen bada, gu eskutik hartueta gu ere zulora eroriko baikara.

IHIN

TZA 98

25

Ikasleen txokoaIkasleen txokoa

GOGOETA XUME BATOhiane URRETA

La Salle-Berrozpe ANDOAIN- Batx 2

Egun euritsu batean, kotxean eskolara bideannindoala, agure zahar batek arreta deitu zidan.Izan ere, euritakoa eskuetan zuela hortxe ari

zen gure herriko ibai txikiari begira, lasaitasunezpentsatzen. Hori ikusi bezain laster, hainbat galderasortu zitzaizkidan barnean. Poza ematen duhorrelako egun euritsuei etekina ateratzeak. Gauregun, xarmagarriak diren horrelako hainbat gauzazentzua galtzen ari dira, eta horietako batzukarrarotzat hartzen ditugu jada. Naturak ematendizkigun baliabide gutxi batzuk gogora ekarri nahiizan ditut, teknologia guztiaren gainetik jarriaurretik, agure zahar honen garaiko hainbat pasiozein ohitura berezi goraipatuz.

Seguruenik gehienek, egun euritsuetan etxeanpelikularen bat edo beste ikusteko aprobetxatukolukete. Beste batzuek, ordea, kalera irten eta euritantek lurrarekin talka egiten duten uneko soinuazgozatzeko eta hausnartzeko erabiliko lukete denborahori.

Bidea eraikiz, basoko zelai batean pausatu;etzan, begiak itxi eta musika entzun. Baina ezbozgorailuetako musika, ez. Haizeak ingurukozuhaitzak astiro laztantzean sortzen den musikaberezia eta bakarra. Hainbat txori ezberdinenkantua, mendixkatik datorren ibaiaren soinua etabakoitzaren baitan dagoen lasaitasunaren isilunea.

Otsaileko egun hotz zein elurtuetan, sutondoanpausatu eta irakiten dagoen kafesnea eskuarteandugula, txispa batek sor lezakeen sugarrean arretamantenduz, berotasunaz gozatu. Orain ohikoagoa datelebistaren aurrean ezarri eta begiak nekatu artebertan gelditzea, geldirik, hipnotizaturik.

Askotan, hainbat zentzutan amorrazioa ematendit amonak kontatutako hainbat pasarte ezinbururatu ahal izateak. Teknologiak hainbat onuraekarri ditu; bai, baina hainbat gauza zentzua galtzenari direla iruditzen zait. Hainbat kasutan, adibidez,harremanak mugikorraren bidez egiten ditugu;pertsona aurrez aurre ezagutu gabe. Muxuek,besarkadek, tristurek... ez dute inongo zentzurikmugikor baten bitartez ematen badira. Gehiagosentitzen hasi behar dugu, ez daitezen sentipenakalde batean bazterturik geratu, inongo logikarikgabe.

IHIN

TZA

98

26

Hezitzaileak mintzoHezitzaileak mintzo

IKASKUNTZARAKO TESTUINGURU BERRIAHEZURRA, AZALA ETA MAMIA

Idoia ARTOLA

XXI.mendeak erronka berriak ekarridizkigula diogu maiz, eta mendealuze joango bazaigu ere, gaurko

gizartearen zurrunbiloak irentsita, aldaketak azkarbaino azkarrago ematen direlako edo, berri dena,ezagutzera ematerako, ia zaharkitua gelditu zaigulabegitantzen zaigu.

Irakaskuntzaren munduak ezin zurrunbilo horriihes egin, eta, hori ez ezik, korronteak berarekingaramatzalako, urek irents gaitzaten baino lehen,uhinak harrapatzen saiatu behar. Uhinak, eta haizeboladak, eta ufadak, eta inguruan topa dezakegunenergia oro.

Urte gutxiren buruan programa ugari ezarriditugu, betiko ikasketa metodoek kale egin zutelaargudiatuta edo. Kale egin baino, hobetzerikbazutela pentsatu nahi dugu, gure aurrekariizandakoek haien onena eman dutela sinetsita.Gizartea aldatu bada, ordea, metodologiak erealdatu beharko, egokitzea baita bizirautearen gako.

Hizkuntzen trataera bateratuak, adibidez,hizkuntza batean ikasten denak beste baterako erebalio duela azpimarratu zigun, hizkuntza bakoitzarenberezitasunak ere bistaratzen zituela. Aberastasuniturri izateaz gain, eskolan ikasten dena, edozergaitan ikasten dela ere, beste alor baten ezagutzajasotzeko baliagarri dela aitortzen zuen proiektuak.

Ahozkotasunaren garrantziaz jabetuta,hizkuntzen alorretik beste gainontzeko guztietaraegin da jauzi, burutzen ditugun lanak sozializatzekoadibidez; gure lanekin ingurukoak aberasten ditugu,baina, jardun horretan, gure burua etengabe ari garajanzten, egindako lanetatik ikasten. Eta sozializatzehorren inguruan hausnartzen jarrita, gure kideeiproduktu bat eskaintzea bai, baina, bidean haiekinideiak elkar jartzea oraindik ere aberasgarriagoa delaikasi dugu. Horregatik, garai batean berritzaile zirentartekako talde lanak gogoan hartuta, gure jardunakooperatiboki antolatzea erabaki genuen, berdinenarteko irakaskuntzari tarte eginez.

Izan ere, XXI. mendeko irakaskuntzak garbi dubere eginkizuna ez dela irakaslea jakintza iturri gisaaurkeztea. Ikasleek beren ikaskuntza prozesuan

bidaide dituzten gidari behar dute izan irakasleek,laguntzaile, pixkanaka ikasleek beraiek estrategiadesberdinak garatzeko gaitasunak irits ditzaten. Etabide horretan, ikas-mina piztea ezinbestekoa da,ikasteko grina duenak onartuko baitu laguntza, ezbestek. Eta ikas-minak, muinean, jakin-mina duelaezin ahaztu.

Jakin-minez jardungo diren ikasleak, horiek diraXXI. menderako erronka nagusia. Eta horri begirasortu da Ikaskuntzarako Testuinguru Berria, alordesberdinen arteko mugak saihesten saiatzen dena;testu liburuetatik abiatu ordez, ikasleen grinaerrealetatik abiatzen dena; esperientzietatik etajardutetik ikasten duena; curriculuma ziurtatu bai,baina jakintza ikaslearen jakin-mina ardatz hartutaegituratzen duena. Talde lanean, teknologia berriakbaliatzen dituztela, proiektuka jarduten diren artean,jakintza bereganatzeko bide ematen duena.Ezagutza, ez liburuetan, eta ez ikasgeletako lauhormen artean itxita ez dagoela sinesten duenTestuingurua.

Hezurdura metodologiko berritzaile batetikharatago, Zarauzko La Sallen azala eta mamiaren bilaere bagabiltza. Ikasgelen egitura moldatuz,desberdin antolatuz, espazio berriak sortuz, ikasleakgune horiek bere egin ditzan proposameneraikitzaileak eskainiz. Ezagutza eta jakintzaikastetxean itxita daudela pentsatzeari utzi, gureinguruari arretaz etajakin-minez begiratu,eta horretatik eda-tera, eta are gehiago,harekin blaitzera ani-matu nahi ditugu gu-re ikasleak, ur korron-te guztiak ahalik etaongien probestuz,olatuen gainean gozadezaten, eta haizeboladekin batean,jakin-minaren pozabarreiatu.

IHIN

TZA 98

27

Hezitzialeak mintzoHezitzialeak mintzo

GURE HEZKUNTZA SAREA EUSKAL HERRIAN

Andoain - Beasain - Donostia La Salle - Donostia San Luis Eibar Azitain - Eibar Isasi - Irungo La Salle - Zarautz - Zumarraga

Bilbo La Salle - Bilbo Elkarbanatuz - Sestao Andra Mari - Sestao Artizar

Gizonak isiltzen balaki,nasaiki baluke naskibere bizian olerki.

Gizonak sinesten balaki,noiz-nahi lezake hunkiJauna berekin ibilki.

Gizonak maitatzen balaki,gozoki lezake aurki

zoin den bizia olerki.

Xabier Diharce "Iratzeder"