Ibaizabal argitaletxea€¦ · Web view- Euskal Herriko eta Espainiako gaur egungo gertaerarik...

Ibaizabal argitaletxea

Euskal Herriko eta Espainiako

Historia ARLO KOMUNA MODALITATE GUZTIETARAKO

DBHOko 2. mailakoproiektua

Ibaizabal argitaletxea 2004 Euskal Herriko eta Espainiako HISTORIA

AURKIBIDEA

1. SARRERA

2. MATERIAL CURRICULARRAREN DESKRIBAPENA

2.1. Ikaslearentzako materiala2.2. Irakaslearentzako materiala

3. ARLOKO HELBURU OROKORRAK

4. EDUKIAK

4.1. Kontzeptuak4.2. Prozedurak4.3. Jarrerak

5. EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA

6. ZEHAR GAIAK

7. ANIZTASUNAREKIKO ARRETA

7.1. Curriculuma7.2. Metodologiak7.3. Taldekatze malguak7.4. Curriculumaren egokitzapenak

8. EBALUAZIOA

8.1. Arloko ebaluazio irizpideak

2


1. SARRERA

Ikerkuntza sozialari berez dagozkion prozedurekin eta tresnekin eta jarrera sozializatzaileekin eta kritikoekin batera, Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako Gizarte Zientzien eta Geografia eta Historia arloaren bitartez, ikasleei Euskal Herriaren historiari buruzko gertaerarik garrantzitsuenen ikuspegia eskaini bazaie, Batxilergoan, metodo historikoarekin lotutako berariazko gaitasunetan eta ikasleei hurbilego egiten zaien eremu kronologikoan sakondu nahi da.

Jakintzagai honen helburua, ikasleek Euskal Herrian eta Espainian —XIX. eta XX. mendeetan— izandako gertaera eta prozesu ekonomiko, sozial, politiko, ingurumeneko, ideologiko eta kultural garrantzitsuenak ezagutzea eta ulertzea da, bere aniztasunean ulerturik. Ezaguera horren bidez, jakintzagai honetako zenbait kontzeptu eskuratzen da, eta kontzeptu horiek garrantzi handia dute Euskal Herriaren eta Espainiaren azken mendeetako historian izandako gertaera eta prozesu batzuk aztertu eta ulertu ahal izateko, baita gaur egungo errealitate konplexua modu solidarioan eta tolerantean ulertzeko ere, erronkei eta arazoen konponbideari hausnarketa zorrotzetik eta kritikotik abiatuz aurre egin nahi bazaie. Ezaguera horrek, era berean, ikaslea gertaera historikoaren konplexutasunaren aurrean kokatzen du (erakundeak, elkarteak, ekonomia, teknika, sinesteak...), eta bere arrazoiketa prozesuak garatzeko aukera eskaintzen dio, informazio eta datu historikoen azterketaren eta sintesiaren bidez, egituraketa eta erabilera egokiaren bitartez, eta kontzeptuak erabiltzean komunikazio eta azalpen argia eta egokia egitera eramaten du.

Penintsulako lurraldearen barruan nahiz kanpoan beste herri eta nazionalitate batzuk badirela eta guztiek ere haien kultura, hizkuntza, erakundeak eta tradizioak dituztela ezagutzea eta onartzea, eta aniztasun horren lurralde eta administrazio antolamendu zehatza denboran zehar egituratu dela jakitea mesedegarri gertatzen da ikasleen prestakuntzan, haien iragan hurbileko dinamikak ondo ezagutzen dituzten hiritar arduratsuagoak izango baitira.

Iturri soziologikoaren arabera, Euskal Herria toki nortasunaren kontzientzia duen herria da, nahiz eta erritmo historiko desberdinek artikulazioaren eta egituraketaren prozesu luze batean zehar, bereizte kulturalean eta lurralde aniztasunean eragin duten, oraingo une honetara iritsi arte; eta gaur egun, hain zuzen ere, nazio kontzientzia eta nortasuna eraikitzeko prozesuan gaude, aniztasun politiko eta kultural zabal eta aberasgarri baten barruan.

3


Jakintza gai honek, gainera, gure tradizioko eta kultur ondareko sineste, jarrera eta balioetan dauden joera sexisten aurrean jarrera kritikoak garatzeko aukera eskaintzen du, Historia arloaren ikasketari emakumeen ekarpena erantsiz, esparru pribatuaren garrantziari dagokion balioa itzuliz eta diziplina interpretatzeko eredu desberdinak azalduz.

Historia jakintzagai hau ikasteko, gertaera eta prozesu historikoak aztertzea eta ulertzea proposatzen da, Historiaurrean hasi eta XIX. eta XX. mendeetatik igaroz, gau egun arte iritsiz, XX. mendeko gertaeretan sakonduz eta, bereziki, gaur egunekoetara gehien hurbiltzen direnak. Horrela, Historiaurreko alditik XIX. mendekoetara azalpen izaera emango diegu. Modu honetara, jakin badakigu edozein gertaera historikoren erreferentzia puntuak adierazgarriagoak direla eta, hortaz, ezagunagoak ikasleentzat. Are gehiago, prozeduren ikuspuntua kontuan harturik, eskualdeko edo bizilekuko lanak egin ditzakegu eta, horrela, metodo historikoa aplika dezakegu ikerketa xumeetan edota laburpen lanetan.

Kontzeptuzko eduki multzoak unitate didaktikoetan ohikoa den sekuentzia lineal gisa ulertu behar ez den irizpide diakronikoaren arabera aurkezteko egituratu dira, eta jakintzagai honen esparruetako gai ekonomikoen, sozialen, politikoen eta kulturalen azterketa hartzen dute erreferentziatzat.

Prozedurazko edukiak historia ikertzeko metodoari dagozkion hiru ardatzetan antolaturik aurkezten dira, hau da, lehenik arazoen identifikazioen eta hipotesien formulazioa; bigarren, informazioaren bilaketa, bilketa eta trataera; eta, azkenik, azalpen prozedurak eta komunikazio teknikak.

Jarrerazko edukiak ere hiru ardatzetan antolatu dira: ezaguera historikoarekiko balioak eta jarrerak; tolerantzia, enpatia, solidaritatea... balioak eta jarrerak; eta, azkenik, balio eta jarrera parte-hartzaileak. Horiek dira ardatz bakoitzaren erreferentzia.

Jakintzagai honek, Humanitateak eta Gizarte Zientziak modalitateko beste jakintzagai batzuekin (Ekonomia, Geografia, ArtearenHistoria, Mundu Garaikideko Historia, Filosofiaren Historia, Zientzia, Teknologia eta Gizartea,eta abarrekin) harremanak ezartzeko aukera emateaz gain, laguntza, orientabidea eta oinarriak eskaintzen dizkie ikasketak lanbide heziketako zikloetan zehar jarraituko dituzten ikasleei (Administrazioa eta Gestioa, Merkataritza, Soziokulturala) eta unibertsitatean lizentziaturak egingo dituztenei, batez ere, zientzia humanistikoak eta gizarte zientziak egingo dituztenei (Historian, Geografian, Artearen Historian, Antropologian, Ekonomia eta Enpresa ikasketetan...).

4


Jakintzagai honen irakaskuntzari dagokionez, oinarrizko estrategia metodologikoak proposatzen dira; hala nola, bertako inguruneko arazoetatik eta arazoak sor ditzaketen gaietatik abiatzea, motibatzaileak izan daitezen eta ikasketa prozesu adierazgarriak sorrarazteko potentzialitatea eduki dezaten; prozesu horrek ikasleen pentsatzeko eskemak eta ikuspegiak kontuan izan behar ditu, ikasleen lana erraztuz eta ikasteko autonomia emanez; ikerketa sustatu behar du, landu behar den gaiarekin zerikusia duten ahozko eta idatzizko informazio anitzen bilketan eta analisian oinarrituz; eta prozesuaren emaitzak, landutakoarazoaren inguruko ondorio garrantzitsuak ateratzea eta horiek txukun eta argi komunikatzea izan behar du. Bestalde, lan kooperatiboa, kideen arteko elkartrukea eta ikasketa prozesuari berari buruzko gogoeta erraztuko duten estrategiak bultzatuko dira.

Metodologiaren esparruan, ikasleari zientzia historikoak berez dituen ikuspuntu, eskola eta trataera anitzekin harremanetan jartzeko aukera eskaintzea eta beste Gizarte Zientzia batzuen ekarpen baliotsua aurkezteaz gain, komeni da historiaren eraketan generoaren ikuspegiak duen garrantzia kontuan hartzea analisi historikoa egiterakoan, emakumeek esparru publikoan nahiz pribatuan egindako ekarpenak balioesteko bitarteko gisa eta emakumeek gizonekiko baldintza beretan gizartean espazio baten jabe izateko izan dituzten eta oraindik dituzten arazoei buruzko gogoeta egiteko gonbidapen gisa.

Ikaslearen ebaluazio prozesuak, orekaturik, barne hartu behar ditu froga eta prozedura ugariren bitartez proposatutako hiru eduki motak (gaiak garatzea, kontzeptuak definitzea, testu historikoen iruzkinak, ikerketa proiektu xumeak gauzatzea, paradigma bat denboraldi batean zehar analizatzea, iturri eta dokumentu idatzien kritika, eztabaidak, kanpo lanak eta agiritegiak, museoak bisitatzea, etab.), irakasleak ikasturtean zehar ikusitako informazio garrantzitsua baloratuz, eta ikasleei ebaluazio prozesuan bertan parte hartzeko aukerak eskainiz.

Historia jakintzagaiaren curriculum edukiak, derrigorrezkoaren ondoko etapa honetako irakasteko eta ikasteko prozesuaren xede direnak, berez duten berariazko ikuspuntuaz gain, Zehar Gaiek eskaintzen dituztenez blaitu behar dira. Honela, Hezkidetzak, Ingurumen hezkuntzak, Giza Eskubide eta Bake hezkuntzak, eta beste zenbaitek, jakintzagaiarekiko lotura nabaria dute.

5


2. MATERIAL CURRICULARRAREN DESKRIBAPENA

2.1. Ikaslearentzako materiala

Ikaslearentzako materiala liburu batean bildu da. Historia jakintzagaiko liburuak 14 unitate didaktiko ditu eta unitate horiek bost gai multzotan bilduta daude.

Gai multzo bakoitzaren egitura honako hau da:• Unitate didaktikoetan lantzen diren gai nagusien aurkibide bat.• Gai multzoa laburtzen duen testu bat, sarrera moduan.• Kontzeptuen koadro kronologiko bat, irudiz ilustratua.• Testu iruzkin bat.• Informazio osagarria biltzen duen atal bat, Beste ikuspegi

batzuk izenekoa.

Unitate didaktiko bakoitzaren egitura honako hau da:• Orrialde bikoitza: unitatean landuko den gaiarekin zerikusia

duen irudiz ilustratua.Lehenengo orrialdea: unitatearen zenbakia eta izenburua eta unitateko atal guztien egituren aurkibidea.Bigarren orrialdea: unitatearen sarrera testu labur bat biltzen du, unitatearen ezaugarri nagusiak adieraziz.

• Unitatearen garapen didaktikoa.• Azken orrialdeko bikoitza: unitatearen kontzeptuen eskema bat

agertzen da eta jardueren orrialdea, testuen eta argazkien iruzkinak, gaien garapena, edukien konparazioa eta lotura, etab. biltzen dituena.

2.2. Irakaslearentzako materiala

Irakaslearentzako materiala liburu batean bildu da. Historiako liburuak honako egitura hau du:

Sarrera

• Proiektuaren eta honen alderdi metodologikoen eta didaktikoen justifikazio teorikoa.

• Historia arloko helburu orokorrak.• Ikasturteko edukien sekuentziazioa.• Historia arloan aplikatutako zehar gaiak eta unitate bakoitzean

izango dituzten aplikazioak adieraziko dituen laburpen koadroa.

6


• Ikasleen aniztasunarekiko arretaren planteamendua, Historia arloan aplikatuko dena.

• Historia arloko ebaluazio irizpideak.

Gai multzoak

• Helburu didaktikoen koadroa.• Kontzeptuen koadroa.• Ebaluazio irizpideen koadroa.• Zehar gaien koadroa.• Gai multzoaren aurretiazko oharrak.

Unitate didaktikoak

• Helburu didaktikoen koadroa.• Ebaluazio irizpideen koadroa.• Edukien koadroa: kontzeptuak, prozedurak eta jarrerak.• Unitate didaktikoa garatzen hasi aurretik kontuan izan

beharrekoak.• Jardueren erantzunak, orientabide gisa erabiltzeko.• Baliabide didaktikoak: unitaterako interesgarriak izan daitezkeen

testu historikoak, material osagarria: bibliografia, filmografia, literatura, bideoak, etab.

• Aniztasunaren arreta sakontzeko jarduerak.

Material osagarria

• Termino historikoei buruzko hiztegi laburra.

7


3. ARLOKO HELBURU OROKORRAK

Ikasgai honen garapenak ikasleak honako gaitasun hauetan trebatzea du helburu:

1. Denboran eta espazioan egoki kokatuz, Euskal Herriko eta Espainiako garapen historikoan izandako gertaera, etapa, prozesu, arazo eta protagonistak —emakumeak, gizonak eta pertsonaia garrantzitsuak— azaltzea eta aztertzea; arreta berezia eskainiko zaio historia garaikideari eta zorrotz eta objektiboki baloratuko da daukaten esanahi historikoa eta kulturala, gaur egun dituzten ondorioak eta etorkizunerako proiekzioa, norberak dituenekin bat ez datozen iritziekiko eta aburuekiko begirunea eta tolerantzia adieraziz.

2. Izaera desberdineko gertaera historikoen prozesuak eta elkarren arteko erlazio nagusiak osotasunean ulertzea, historian eta kulturan izandako eragina azpimarratzea, eta aldaketak eta desberdintasunak bereiztea, inguruko espazio, kultur eta politikaren testuinguru desberdinetan, hurbilekoak zein urrunekoak, izandako eraginak nabarmenduz.

3. Gaur egungo gizarteak dituen ezaugarriak, gatazkak eta erronkak nabarmentzea, bai eta horien arrazoi historikoak zehaztea eta taldeko proiektu garrantzitsuenak azpimarratzea —sistema demokratikoaren gatazka, batik bat—, gatazkak konpontzeko eta proiektuak aurrera ateratzeko jarrera irekia eta demokratikoa azalduz, Estatuaren izaera nazioanitza errespetatuz eta Euskal Herriko lurralde aniztasuna aintzat hartuz eta Europaren eraikuntza prozesuan parte- hartzea baloratuz.

4. Gaur egungo euskal gizartearen irudi anitza eta integratzailea lantzea, Euskal Herriko bilakaera historikoaren ikuspegi global bat bereganatzea, Euskal Herriko barne heterogeneotasuna azpimarratuz eta denboran inguruko lurralde, herrialde eta errealitate historikoekin izandako harremanak nabarmenduz.

5. Euskal eta espainiar gizartearen arazoen aurrean kontzientzia konprometitua, arduratsua eta aktiboa garatzea, bereziki eskubide demokratikoak, giza eskubideak eta bakea babesteari, ingurumena errespetatzeari eta zaintzeari, eta edozein diskriminazio mota gaitzesteari dagokionez.

8


6. Ikerkuntzaren eta jakintzagaiari dagokion metodo zientifikoaren osagaiak ulertzea, eta informazio desberdinak analizatu, alderatu eta uztartuko dituzten ikerketa eta sintesi jarduerak egitea, arazoak ebatziz eta azterlanak nahiz ikerketa xumeak eginez eta, horien bitartez, historialariak erabilitako iturriak eta egindako lana baieztatuz eta bateratuz.

7. Oinarrizko kontzeptu historikoak modu egokian erabiltzea eta informazioaren eta komunikazioaren teknologia berriak erabiltzea informazio historikoak bilatzeko eta lantzeko eta, ondoren, emaitzak jakinarazteko.

8. Gizarteari eta Euskal Herriaren eta Espainiaren iraganari buruz norberak dituen ideiak eztabaidatzea eta kritikoki sakontzea, informazio berria kontuan hartuz, estereotipoak eta aurreiritziak zuzenduz eta azterketa historikoa etengabe berregiten den prozesu gisa hartuz.

9


4. EDUKIAK

4.1. Kontzeptuak

I. GAI MULTZOA. HISTORIAURRETIK ERDI ARORA

- Historiaurrea.- Protohistoria. Erromatarren aurreko herriak.- Hispania erromatarra.- Monarkia bisigodoa.- Iberiar penintsulako musulmanen agindupeko lurrak- Erresuma kristauen eraketa Penintsulan.- Penintsularen konkista.- Erresuma kristauen barruko antolaketa.- Kultura.- Erdi Aroaren hasierako erresuma hispaniarrak.- Erdi Aroaren hasierako ekonomia.- Giza gatazkak- Erdi Aroaren hasierako pentsaera eta kultura.

II. GAI MULTZOA. SOZIETATE MODERNOAK

- Errege-Erregina Katolikoen erreinaldia.- Amerikaren aurkikuntza.- Carlos V.aren Inperioa.- Felipe II.aren monarkia hispaniarra.- Austriarren monarkiaren barruko antolaketa.- XVI. mendeko ekonomia, gizartea eta kultura.- XVI. mendeko Amerika hispaniarra.- Felipe III.aren erreinaldia.- Felipe IV.a eta Olivaresko konde dukea.- Carlos II.aren erreinaldia.- XVII. mendeko ekonomiaren krisialdia.- Foru erregimenen finkapena.- XVII. mendeko Amerika hispaniarra.- Barrokoaren goieneko kultur unea.- Borbondarren gobernu berria.- Despotismo ilustratuaren politikak.- XVIII. mendeko Amerika hispaniarra.- XVIII. mendeko Ilustrazioa eta kultura.

10


III. GAI MULTZOA. ANTZINAKO ERREGIMENAREN KRISIALDITIK BERREZARPENERA

- Carlos IV.aren erreinaldia.- Independentziaren gerra eta iraultza liberala.- Fernando VII.aren ereinaldia.- Amerika hispaniarraren emantzipazioa.- Erregeordealdia.- Isabel II.aren erreinaldia.- Seiurteko demokratikoa.- Bilakaera ekonomikoa eta soziala.- Berrezarpenaren sistema politikoa.- Berrezarpenaren oinarri ekonomikoak.- Gizartea eta kultura berrezarpenean.- Erregimen aldiaren bilakaera.- 98ko krisialdia.- Berrezarpenaren krisialdia.- Primo de Riveraren Diktadura.

IV. GAI MULTZOA. II. ERREPUBLIKATIK DIKTADURA FRANKISTARA

- Errepublikako erregimenaren ezarpena.- Biurteko aldi erreformista.- Eskuineko biurtekoa.- Fronte Herritarra.- Aldaketa sozialak eta kulturalak.- Estatu kolpetik gerra zibilera.- Gerraren garapena.- Talde errepublikarra.- Talde nazionala.- Gerraren ondorioak.- Aldeko baldintzak eta frankismoaren oinarriak.- Frankismoaren garapena.- Erregimenaren oposizioa.- Bilakaera soziokulturalak erregimenean zehar.- Hego Euskal Herria Francoren Diktaduran zehar.

11


V. GAI MULTZOA. TRANTSIZIOA ETA DEMOKRAZIA

- Trantsizioaren ezaugarriak.- Indar politikoak trantsizioan.- Bilakaera ekonomikoak.- Bilakaera soziokulturalak.- Trantsizioa Hego Euskal Herrian.- Sozialisten garaipena.- Gobernu sozialistaren bilakaera eta gainbehera.- Partido Popularraren garaipena.- Espainiaren kanpo politika: Europar Batasuna.- Bilakaera soziokulturalak Espainian.- Demokraziaren finkapena Hego Euskal Herrian.

12


4.2. Prozedurak

Gertaerak eta arazoak identifikatzea eta hipotesiak formulatzea

- Euskal Herriko eta Espainiako gertaerarik garrantzitsuenak identifikatzea, bereziki historia garaikidean gertatutakoak.

- Gertaera eta arazo sozial, ekonomiko, ingurumeneko, kultural eta demografiko batzuen kausei, bilakaerari eta ondorioei buruzko hipotesiak formulatzea, egoera hurbil eta esanguratsuetatik abiatuz.

- Euskal Herriaren eta Espainiako Estatuaren artean historia garaikidean zehar izandako harreman historikoak eta Euskal Herriak Europarekin eta Amerikarekin izandako harremanak identifikatzea eta horiek argitzeko analisia egitea.

- Biztanleriaren ongizatean eta osasun mailatan gertatutako aldaketen balorazioa: bizi itxaropena areagotzea, IHESa bezalako gaixotasun berriak agertzea, gaixotasunen eta heriotzen kausen aldaketak (kardiobaskularrak, IHESa, istripuak, minbizia...).

- Garrantzizko gertaera historiko bat baldintza dezaketen elementuak identifikatzea eta horien arteko erlazioak ezartzea.

Informazio historikoa biltzea eta lantzea eta azalpenezko prozedurak

- Iturri historiko zuzenak eta zeharkakoak bilatzea, biltzea, irakurtzea eta tratatzea, bai betiko euskarrietan zein euskarri teknologiko berrien bitartez (CD Rom, Internet...).

- idatzizko agiri historikoak: legalak, konstituzionalak, diplomatikoak, egunkarietako albisteak, manifestuak, aldarrikapenak, etab.

- iturri historiografikoetakoak: azterlan historikoak, monografiak, biografiak, hiztegiak, euskarri informatikoan bilduak (CD-ROMa), atlasak eta mapa historikoak, estatistika taulak, grafikoak, etab.

13


- ikonografikoak: argazkiak, bideoak, filmak, kartelak, irudi artistikoak...

- ahozkoak, herri mailako gertaeren protagonistei edo lekukoei elkarrizketak egitea planifikatuz eta gauzatuz.

- Gertaera historiko berari buruzko iturri desberdinetan zorroztasuna eta objektibitatea analizatzea.

- Ardatz kronologikoak, kontzeptuzko mapak, historikoak eta gaikakoak, grafikoak... lantzea, irakurtzea eta interpretatzea.

- Gertaera, prozesu edo gatazkaren batean eragina duen kausalitatea anitza aztertzea eta gertakaria orokorki ulertu ahal izateko kausa bakoitzak duen garrantzia baloratzea, pertsonen edo taldeen motibazioak eta interesak kontuan hartuz.

- Jarraipen prozesu eta aldaketa erritmo desberdinak konparatzea eta analizatzea, ardatz gisa alor demografikoa, politikoa, ekonomikoa, gizartea edo kultura hartuz.

- Euskal Herriko eta Espainiako historia garaikideko esparru desberdinetan, iraupen luzeko eta motzeko prozesuak —egiturak eta koiunturak— bereiztea.

- Euskal Herriko eta Espainiako gaur egungo gertaerarik adierazgarrienak analizatzea, aurrekari historikoak ikertuz eta haien balizko ondorioei buruzko hausnarketak eginez.

- Euskal emakumearen egoera historian eta gaur egun kritikoki baloratzea.

- Agiritegi, museo, erakusketa monografiko, sustrai historikoa duten antzezlan eta abarretara irteerak planifikatzea eta gauzatzea, informazio historiko adierazgarria lortzeko.

- Gaurkotasuneko gaien inguruko ikerketa xumeak egitea, komunikabide askotariko informazioa biltzearen, lantzearen eta interpretatzearen bidez.

- Euskal Herriko eta Espainiako historia garaikideari buruz, oinarrizko termino historikoen hitz zerrenda egitea.

14


Komunikaziozko prozedurak

- Bertako gertaera historikoren edo errealitateren bati buruz, agiri bidezko nahiz hitzezko iturriak erabiliz egindako ikerketa xume bat egin ondoren, emaitzak aurkeztea eta ondorioak formulatzea, zenbait euskarri eta lengoaia erabiliz —panela, murala, diaporama, ahozko azalpena...—.

- Norberaren ideiak modu zorrotzean, funtsatuan eta errespetutsuan hitzez adieraztea, iraganeko edo oraingo arazo bati buruz, eztabaidaren, solasaldiaren, simulazioaren edo dramatizazioaren bidez, hizkuntza sexistarik erabili gabe.

4.3. Jarrerak

Ezagutza historikoari buruzko jarrerak eta balioak

- Iraganarekiko interesa eta jakin-mina oraina zuzentzeko bitarteko gisa, hala nola, zorroztasuna eta objektibotasuna iturri historikoak aztertzerakoan eta interpretatzerakoan, adierazpen sinplistak eta ikuskera historiko partzialak (etnozentrikoak, eurozentrikoak edo androzentrikoak) baztertuz.

- Ikuspegi eta interpretazio desberdinen behin-behinekotasunagatik eta erlatibotasunagatik eta ondorioak etengabe berreratu eta birlandu beharragatik duen berariazkotasunaz jabetzea, ideiak berrikusiz eta aurreiritziak eta estereotipoak zuzenduz.

- Agiri ondarea ezagutzeko interesa, Euskal Herrikoa, orokorrean, eta eskualdekoa edo bizilekukoa, partikularki.

Tolerantziazko, enpatiazko eta elkartasunezko balioak eta jarrerak

- Pertsonek eta taldeek historian azaldutako bizimoduekiko, sinesteekiko eta jarrerekiko tolerantzia, begirunea eta balorazio kritikoa.

- Gertaera politiko, sozial, ekonomiko edo kultural jakin baten analisi enpatikoa egiteko aldez aurretiko jarrera.

15


- Emakumeek presentzia izan duten edota gaur egun ere presentzia duten esparruak azterketa historikoen eremura ekartzea (etxeko lanak, sufragismoa, feminismoa...) eta esparru publikoetatik nahiz ikerkuntza historiografikoetatik ere kendu edo marjinatu izanaren kausak aztertzea.

- Arazoak eta gatazkak konpontzeko elkarrizketako eta eztabaidako jarrerak lagungarrienak direla baloratzea, eta era berean intolerantzia eta indarkeria gaitzestea, eta aniztasuna eta besteen iritziak gizartearen bizitzako elementu garrantzitsutzat hartzea.

- Giza eskubideak eta pertsonen nahiz herrien printzipio demokratikoak positiboki baloratzea eta defendatzea inoiz amaitu ez den konkistaldi historiko gisa, eta sexua, arraza, nazionalitatea, erlijioa, sinesmena, gaixotasuna, minusbaliotasuna edo beste edozein egoera sozial edo pertsonal dela eta, edozein bereizkeria aktiboki gaitzestea.

- Espainiako estatuko Autonomia Erkidego desberdinetako kultur adierazpenak aberastasun iturri eta herrien arteko lankidetzarako bide diren heinean baloratzea.

Partaidetzan oinarritutako balioak eta jarrerak

- Gai kolektiboaren eta bakearen, justiziaren eta berdintasunaren aldeko eta bizi baldintzak nahiz ingurumena hobetzeko proiektuetan eta ekintzetan ekinez parte-hartzeak duen garrantziaz jabetzea.

- Euskal Herriko kultur ondare historikoa eta kulturala orokorrean, eta eskualdekoa eta bizilekukoa bereziki, ezagutzeko, babesteko eta zaintzeko interesa, xede hori duten jardueretan eta talde antolatuetan parte hartuz.

- Garapen alorrean kaltetuen dauden herri, eskualde eta sektore edo kolektiboekiko proiektu solidarioetan lankidetza eta laguntza eskainiz edo ikasgelako lan konkretuen bidez, ikastetxean edo bizilekuan sustatu litezkeen proiektuetan eta programetan ekinez parte hartzeko prest egotea.

16


5. EDUKIEN SEKUENTZIAZIOA

Historia arloari dagokionez, irakasle bakoitzak gelarako egiten duen programazioa, sekuentziatuta eta ordenatuta dauden unitate didaktikoen multzo batek osatzen du. Proiektu honetan, unitate didaktikoen sekuentzia bat proposatzen diogu irakasleari eta, ardatz moduan, kronologia eta prozesu historikoen metodologiaren eta kontzeptuen ikuspegitik interesgarrienak iruditu zaizkigun ezaugarriak hartu ditugu.

Unitate didaktiko bakoitzak atal hauek ditu:• Helburu didaktikoak.• Kontzeptuzko, prozedurazko eta jarrerazko edukiak.• Jarduerak.• Ebaluazio irizpideak eta prozedurak.

I. GAI MULTZOA: HISTORIAURRETIK ERDI ARORA

1. unitatea. Historiaurrea eta Antzinatea

Kontzeptuak

- Penintsulako hominizazioa. Lehen giza aztarnak Euskal Herrian. Nekazaritza gizarteak. Metalurgiaren garapena.

- Herri indoeuroparrak. Kolonizazio punikoa eta grekoa. Baskoniako tribuen aniztasuna. Iberiar penintsulako herri indigenak. Erromanizazioa Hispanian. Baskonian egindako kolonizazioa.

- Inperio erromatarraren krisialdia. Monarkia bisigodoa.

Prozedurak

- Iberiar penintsularen eta Euskal Herriaren hominizazioari buruzko ezaugarri nagusien analisia.

- Nekazaritza gizarteen garrantziaren gaineko testuingurua.- Iturri arkeologikoen interpretazioa eta analisia.- Euskal erromanizazioari buruz lana egitea.

17


Jarrerak

- Hominizazio prozesuaren eta nekazaritza izateari buruzko balorazio kritikoa.

- Euskal tribuen aniztasuna ezagutzeko jakin-mina.- Iberiar penintsulako eta Euskal Herriko erromanizazio prozesua

ezagutzeko gogoa.- Inperio erromatarra jausteari buruzko posizio kritikoa hartzea.

2. unitatea. Erdi Aroa

Kontzeptuak

- Al Andalusa eta Islama.- Erresuma kristauak.- Erdi Aroaren Hasierako Euskal Herria.

Prozedurak

- Arte islamiarrari buruzko lanen analisia eta testu iruzkina.- Erresuma kristauen Errekonkistak tokian tokiko bilakaera mapa

batean elaboratzea.- Erdi Aroaren Hasieran Euskal Herriak zuen egoera lantzeko

ikerketa lana egitea.

Jarrerak

- Kultura islamiarraren ezaugarri nagusiak ezagutzeko interesa eta jakin-mina.

- Ideologia desberdinei buruzko jarrera kritikoa eta tolerantea.- Gure kulturaren desberdinak direnei errespetua eta balorazioa.

3. unitatea. Erdi Aroaren amaierako krisialdia

Kontzeptuak

- XIV. mendearen krisialdia. Bandoen arteko gerrak.- Mediterraniotik eta Atlantikotik hedapena.- Kultura eta hiriak.- Errege Katolikoak. Granadaren, Nafarroaren eta Amerikaren

konkista.

18


Prozedurak

- XIV. mendearen krisiaren eta bandoen arteko gerraren eraginari buruzko analisia.

- Mediterraneotik eta Atlantikotik hedatzeari buruz mapak egitea.- Idatzitako testu historiko eta kultural bati buruzko iruzkina.- Errege Katolikoen konkistari buruzko ikerketa, Nafarroako

konkistan sakonduz.

Jarrerak

- Datu estatistikoak interpretatzean, objektibotasunez egiteko ardura.

- VIX. mendeko krisialdia eta bandoen arteko gerra ezagutzeko interesa.

- Kultura eta hizkuntza desberdinekiko tolerantzia.- Hiri ingurutik datozen kultur adierazpenei buruzko balorazioa.

19


II. GAI MULTZOA: SOZIETATE MODERNOAK

4. unitatea. Monarkia hispaniarra

Kontzeptuak

- Carlos V.aren eta Felipe II.aren Inperioa.- Foraltasuna ezartzea.- Inperio koloniala.

Prozedurak

- Inperio kolonialaren analisia, mapa baten bidez.- Carlos V.aren eta Felipe II.aren Inperioen ezaugarrien analisia.- Euskal foraltasunaren ikerketa.- Testu historikoen irakurketa eta interpretazioa.

Jarrerak

- Inperio kolonialaren ikerketan sakontzeko interesa.- Euskal foraltasunaren analisiaren aurrean jarrera kritikoa.- Carlos V.aren eta Felipe II.aren Inperioei buruzko ezaugarriak

ikertzeko eta hausnartzeko jarrera baikorra.

5. unitatea. Errenazimendua eta Barrokoa

Kontzeptuak

- Oinarri ekonomikoak eta gizarte mugimenduak.- Errenazimendua eta Barrokoa. Urrezko Mendea.

Prozedurak

- Errenazimenduan eta Barrokoan izandako aldaketa ekonomikoen eta sozialen ikerketa.

- Bi aldi horien oinarrizko ezaugarriak alderatzeko analisia.- Urrezko Mendeari buruzko ikerketa lana egitea.

20


Jarrerak

- Bi aldi horietako oinarri ekonomikoak eta sozialak ikertzeko interesa.

- Errenazimenduaren eta Barrokoaren ezaugarriak alderatzeko eta kritikatzeko jarrera.

- Urrezko Mendea ikertzeko orduan objektibotasuna eta zorroztasuna.

6. unitatea. Borbondarrak eta Ilustrazioa

Kontzeptuak

- Absolutismo borbondarra.- Despotismo Ilustratua.- Ilustrazioa eta horren eragina Euskal Herrian.- Foru erregimenak Borbondarrekin.

Prozedurak

- Absolutismo borbondarra definitzen duten ezaugarrien ikerketa.- Despotismo Ilustratuari buruzko ikerketa egitea.- Ilustrazioak Euskal Herrian izan zuen eraginaren analisia.- Foru erregimenak Euskal Herrian eta Espainian izandako

egoeren ikerketa konparatzailea egitea.

Jarrerak

- Absolutismo borbondarraren ezaugarri nagusiak ezagutzeko interesa.

- Despotismo Ilustratua ikertzeko orduan zorroztasuna eta objektibotasuna.

- Ilustrazioak Euskal Herrian izandako eraginaren balorazioa.- Jarrera kritikoa aldi honetan foru erregimenek izandako

egoeraren ikerketa konparatzailea egitean.

21


III. GAI MULTZOA. ANTZINAKO ERREGIMENAREN KRISIALDITIK BERREZARPENERA

7. unitatea. Antzinako Erregimenaren krisialdia

Kontzeptuak

- Independentziaren gerra.- Cadizko Konstituzioa.- Absolutismoaren itzulera.- Emantzipazio amerikarra.- Foruen deuseztatzea Iparraldean.

Prozedurak

- Ardatz kronologikoa egitea, Independentziaren gerraren gertaera nagusiak azpimarratuz.

- Cadizko Konstituzioari buruzko testu iruzkina.- Absolutismoaren itzulerak izan zituen ondorio politikoen

ikerketa.- Emantzipazio amerikarraren kausetan eta ondorioetan

sakontzea.- Iparraldean foruen deuseztatzeari buruzko ikerketa lana egitea.

Jarrerak

- Historian zehar izandako edozein aldarrikapen bortitzeri buruzko gutxiespena.

- Hausnarketazko jarrera lehendabizi erregimen kostituziogilea izatean eta ondoren erregimen absolutista.

- Emantzipazio amerikarraren garrantziari buruzko balorazioa.- Iparraldean foruen deuseztatzea ikertzeko orduan zorroztasuna

eta objektibotasuna.

22


8. unitatea. Estatu liberalaren eraketa

Kontzeptuak

- Iraultza liberala.- Gerra karlistak.- Foru erregimenaren deuseztatzea.- Kontzertu Ekonomikoa.- Langileen mugimendua, ekonomiaren bilakaera eta

erromantizismoa.

Prozedurak

- Iraultza liberalaren eraginaren aldaketak ikertzea.- Gerra karlistetan izandako kausen eta ondorioen ikerketa.- Foru erregimenaren deuseztatzeari eta Kontzertu Ekonomikoei

buruzko ikerketa lana egitea.- Aldi horretako langileen mugimendua, bilakaera ekonomikoa

eta kultur mugimendua gisako gaietan sakontzea.

Jarrerak

- Iraultza liberalak sorturiko aldaketak ezagutzeko interesa.- Gerra karlisten analisiaren aurrean jarrera gogoetatsua eta

kritikoa.- Foru erregimenaren deuseztatzearen eta Kontzertu Ekonomikoa

ezartzearen garrantzia baloratzea.- Aldi horretako aldaketa ekonomikoak, sozialak eta kulturalak

ikertzeko orduan zorroztasuna eta objektibotasuna.

9. unitatea. Berrezarpena eta bere krisialdia

Kontzeptuak

- Canovas-en sistema.- 1898ko krisialdia eta krisialdi politikotik krisialdi sozialera.- Primo de Riveraren Diktadura. Oposizio politikoa. Euskal

nazionalismoa. Feminismoa.- Industrializazioa.- Langileen mugimendua.

23


Prozedurak

- Berrezarpena definitzen duten ezaugarrien ikerketa.- Alfonso XII.aren aldian Euskal Herriaren egoera ikertzeko lan

bat egitea.- Kolonia espainiarren tokian tokiko lokalizazioa, 1898 aurretik

eta 1898az geroztik.- 1898ko krisialdiaren kausetan eta ondorioetan sakontzea.- Industrializazioaren eta langileen mugimenduaren analisia.

Jarrerak

- Helburuak lortzeko bide gisa modu bortitzak errefuxatzea.- Euskal Herriko eta Espainiako kultur adierazpenak ezagutzeko

eta baloratzeko interesa eta gustua.- Ideologia politiko desberdinei errespetua.- Zuzeneko iturri historikoak biltzeko eta aztertzeko zorroztasuna

eta objektibotasuna.

24


IV. GAI MULTZOA. II. ERREPUBLIKATIK DIKTADURA FRANKISTARA

10. unitatea. II. Errepublika

Kontzeptuak

- Esperientzia errepublikarra: egintzak eta arazoak.- Hego Euskal Herria II. Errepublikan zehar.- Autonomia Estatutuak.

Prozedurak

- Informazio osagarriaren lorpena, iturri historiko idatziak edo grafikoak izanik.

- II. Errepublikako testu konstituzionalak erabiliz, testu horien analisi eta iruzkin alderatuak.

- Aldi historiko honi buruzko filmografian oinarrituriko eztabaidak egitea.

- Sistema politiko errepublikarraren oinarriei buruzko gaiaren garapena.

Jarrerak

- II. Errepublikan Euskal Herriaren bilakaera historikoa ezagutzeko interesa.

- II. Errepublikan Euskal kultur lorpenen balorazioa.- II. Errepublika deuseztatzean izandako faktoreen garrantziaz

ohartzea.- Sistema politiko desberdinekin errespetua.

11. unitatea. Gerra zibil espainola

Kontzeptuak

- Gerra zibila. Gatazkaren faktoreak, garapena eta nazioartekotasuna.

- Gerraren ondorioak.- Eusko Gobernua erbestean eta gerra Euskal Herrian.

25


Prozedurak

- Gerra zibilaren bilakaera militarrari buruzko mapak eta ardatz kronologikoak egitea.

- Lider errepublikarren eta matxinaturiko militarren testu iruzkinak.

- Gerra zibilak Euskal Herrian eragindako argazkien, kartelen eta beste zenbait adierazpenen bilketa, analisia eta iruzkina.

- Gatazka zibila eta horren eragina Euskal Herrian gaiaren esanahiari buruzko eztabaidak egitea.

Jarrerak

- Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutuan onarturiko edukiak ezagutzeko interesa.

- Euskal erbesteratzeari buruzko jarrera gogoetatsua.- Irudiaren balorazioa, iturri historiko gisa.- Jarrera intoleranteak eta totalitaristak errefuxatzea.

12. unitatea. Frankismoa

Kontzeptuak

- Erregimen frankistaren ezarpena eta bilakaera.- Erregimenaren oinarriak eta nazioarteko harremanak.- Autarkia, egonkortze plana eta garapena.- Errepresioa, lankidetza eta oposizio politikoa Euskal Herrian.- Euskal Gobernua erbestean.- Eraldatze sozioekonomikoak. Eguneroko bizitza.

Prozedurak

- Frankismoaren oinarri politikoei eta ideologikoei buruzko gaiaren garapena.

- Frankismoan izandako askatasun politikoen eta kulturalen errepresioari buruzko mahai ingurua egitea.

- Informazio osagarria lortzea, ahozko iturrien bidez.- Erregimen frankistaren bilakaera ekonomiko-demografikoari

buruzko analisia.- Kontzeptu ardatzak egitea, aldi horretako aldaketa nagusiak

islatzeko.

26


Jarrerak

- Aldi frankistari buruzko jarrera gogoetatsua eta kritikoa Euskal Herrian.

- Iritzi desberdinen aurrean errespetua eta tolerantzia.- Diktaduran zehar nazioarteko isolamendu kausak ezagutzeko

interesa.- Adierazpen artistikoak baloratzea ezagupenaren iturri historiko

gisa.- Demokratikoak ez diren politikei eta egintzei buruzko

objektibotasuna.- Diktaduran zehar Euskal Herriak jasandako egoerari buruzko

zorroztasuna eta objektibotasuna.

27


V. GAI MULTZOA: TRANTSIZIOA ETA DEMOKRAZIA

13. unitatea. Trantsizio politikoa

Kontzeptuak

- 1978ko Konstituzioa.- Autonomien Estatua.- Gernikako Estatutua eta Lurralde Historikoen Legea.

Nafarroako Foru Hobekuntzaren Legea.- Bortizkeria eta normalizazio politikoa lortzeko zailtasunak.

Prozedurak

- Erregimen autoritario baten eta erregimen konstituzional baten arteko desberdintasunen analisia.

- Trantsizio demokratikoa eragin zuten kausen eta aldaketan ikerketa egitea.

- Euskal sistema juridikoa eta lurraldeena definitzen duten ezaugarri nagusiak zerrendatzea.

- Trantsizioan diseinaturiko Estatuko lurralde antolaketaren deskribapena eta analisia.

Jarrerak

- Erregimen demokratikoak autoritario baten aurrean duen esanahairen balorazioa.

- Demokrazian oinarrituriko eskubideen eta betebeharren errespetua.

- Lurraldez lurralde dauden desberdintasunen errespetua.- Ideia politiko desberdinei buruzko tolerantzia.

14. unitatea. Demokrazia

Kontzeptuak

- Europan integratzea.- Krisialdi ekonomikotik ongizate egoerara.- Gizarte mugimendu zaharrak eta berriak.- Euskal kultura eta nazioarteko kultura.

28


Prozedurak

- Euskal Herria eta Espainia Europar Batasunean integratu zirenetik izandako aldaketen analisia.

- Mahai ingurua egitea, krisialdi ekonomikoa zela eta ongizate egoerara iritsi arte.

- Mugimendu sozialek duten garrantzia ikertzea.- Euskal kultura eta nazioarteko kultura lantzeko ikerketa lan bat

egitea.

Jarrerak

- Europar Batasunean integratzeak dituen abantailen estimazioa eta eragozpenen balorazioa.

- Europar Batasunaren barruan ez dauden herrialdeen egoeraren aurrean jarrera kritikoa.

- Euskal Herrian eta Espainian ekonomiaren bilakaeraren aurrean zorroztasuna eta objektibotasuna.

- Euskal kultura eta nazioarteko kulturaren eraginaren aurrean jarrera kritikoa.

29


6. ZEHAR GAIAK

Zehar gaiak ez dira zuzenean aipatzen Batxilergoko curriculumean, baina pertsonen osabetezko hezkuntzan eta, zehazki, Historia arloan duten garrantziak aurreko hezkuntza etapetan eman diegun nagusitasun bera ematera bultzatu gaitu honetan ere.

Zehar gaien helburua ikasleei bizi diren gizarte horretan modu aktibo eta kritikoan parte hartzeko beharrezko gaitasunak garatzen laguntzea da. Gure gizarte demokratiko eta pluralista honi dagozkion balio moral eta zibikoetan oinarritutako hezkuntzaren alde egiten dute apustu. Horrelako gaiak ikastetxeko arlo eta jarduera guztietan kontuan hartu beharrekoak badira ere, Historia arloa horien garapenerako bereziki egokia dela uste dugu.

Ingurumen hezkuntza

Ingurumenaren kontzeptua errealitate fisiko eta naturalean nahiz giza jardueretan eta horiek naturan duten eraginean oinarritzen da. Ingurumena zaintzea da gizakiak une honetan duen arazorik larrienetarikoa, eta alderdi hori bereziki landu da Historia arloan.

Zehar gai honen helburua ikasleek ingurumena eta honen konplexutasun guztia ondo ulertzea da, hala, ingurumenak dituen arazoak identifikatzeko eta ulertzeko. Ingurumena baloratzeko eta errespetatzeko jarduerak ere garatu nahi ditu, eta berori zaintzen eta hobetzen parte hartzera bultzatu nahi ditu ikasleak.

Garapenerako hezkuntza

Zehar gai honek garrantzi handia du gure hezkuntza sistemaren proiektuan, bertan, hemen bultzatu eta lortu nahi dugun pertsona ereduaren oinarrizko ezaugarriak biltzen baitira. Garapenerako hezkuntzak kontzienteki onartutako jarrera moral eta etikoa sumatzen du, Historia arloan aplika daitezkeen balio demokratikoekin, elkartasunezkoekin eta parte hartzaileekin bat datorrena.

30


Garapenerako hezkuntzaren helburua ikasleen garapen pertsonala nahiz soziala sustatzea da, eta pertsona guztienganako errespetuzko jokaera, baztertutako taldeenganako elkartasuna, bizikidetasunean eta elkarrizketan oinarritutako harremanak, gizarteko bidegabekerien gaitzespena, balorazioa eta aniztasuna balio positibotzat hartzea eta, beraz, printzipio horiek gertaera historikoan aplikatzea bultzatu nahi du.

Horregatik guztiagatik, Garapenerako hezkuntza egokia lortzeko helburuak honako hauek dira:

• Ikasleen artean beren nortasunen garapen pertsonala eta kritikoa sustatzea, bizi diren gizartea kontuan hartuta.

• Garapen pertsonala gaur egungo gizarte eta kulturaren egoera berrian kokatzea, kulturen arteko harremanak direla nagusi kontuan hartuta.

• Eguneroko errealitatearen alderdi bidegabeak, gizarteko arauak eta aurreiritzi guztiak antzematea eta kritikatzea.

• Pertsonen arteko nahiz taldeen eta kulturen arteko esparruetan bidezkoak izango diren bizimoduak eraikitzea.

• Errealitatea kritikoki baloratzen lagunduko dioten printzipio orokorrak autonomiaz eta arrazionaltasunez prestatzea.

• Pertsonalki osatu ditugun printzipio eta arauekin koherentziaz jokatzean bultzatzea.

Bake hezkuntza

Zehar gai hau aurrekoaren ondorio da. Elkartasunean, tolerantzian, aniztasunaren errespetuan eta elkarrizketarako gaitasunean nahiz gizarteko parte-hartzean oinarritzen da.

Bake kontzeptua, gerraren eta honen arrazoien gaitzespenean ez ezik, indarkeria mota guztien eta gizarteko bidegabekerien bazterketan oinarrituko da. Halaber, ikasleek gatazka berez negatiboa ez dela ulertzea lortu nahi du, giza izaerarekin batera garatu den elementua baita, ondo bideratuz gero, prozesu sortzailea izan baitaiteke eta aurrerakuntza ekar baitezake.

Bake hezkuntzak hainbat osagai ditu: nazioarteko ulermenerako hezkuntza, giza eskubideen aldeko hezkuntza, desarmerako hezkuntza, garapenerako hezkuntza eta herrien arteko elkartasunerako hezkuntza.

31


Osasunerako hezkuntza

Osasunerako hezkuntzaren helburua ikasleek beren ingurune fisiko, biologiko eta soziokulturalarekin orekan bizitzeko gaitasuna garatzea da, organismoaren funtzionamendua hobetuz.

Sexu hezkuntza osasunaren kontzeptu horren zati da. Ikasleek gizonen eta emakumeen funtzio sexualak ezagutzea eta estimatzea lortu nahi da, eta sexualitatea pertsonen arteko komunikaziozko zeregina dela ulertzea. Alderdi biologikoei buruzko informazioa eskaintzeaz gain, sexu bizitzarekin erlazionatutako alderdi afektiboak, emoziozkoak eta sozialak ere kontuan hartzen ditu.

Bide hezkuntza ere Osasunerako hezkuntzaren beste alderdi bat da. Helburua norbere gorputza estimatzen eta zaintzen irakastea da, norberaren istripuak nahiz besteenak saihesteko arduraz jokatzen lagunduz.

Kultur arteko hezkuntza

Kultur arteko hezkuntzaren helburua ikasleek beste kulturekin bizitzeko duten gaitasuna ahal beste garatzea eta inguruko eta beste testuinguru kultural batzuetako gertakari historikoak errespetatzea eta baloratzea da. Ikasleak kultur eta gizarte esparru zabala eta askotarikoa dugula inguruan jabetu behar du.

Zehar gai honen bidez, ikasleak gertuen duen ingurune hori ez dela bakarra, ez dagoela bakartuta eta ez dela besteak baino gehiago ulertu behar du; ikaslearen kultura eta gizartea zuzenean beste herrialdeetakoekin lotuta daudela jabetu behar du.

Helburua ikasleengan beste kulturak, adierazpen artistikoak eta ohiturak ezagutzeko gogoa piztea da, errespetuzko jarrera izanez betiere, eta bere ingurua kultur desberdintasunek eta gertakari artistikoek osatzen dutela eta hauek elkarren baitan eragina dutela ulertzea.

32


Komunikabideetarako hezkuntza

Komunikabideetarako hezkuntzak ikasleek jokabideetan eta irizpideetan autonomia garatzea du helburu, gizarte honetako kontsumo akritiko eta neurrigabearen aurrean, batez ere gure kulturan eta, zehazki, Historia arloarekin lotutako testuinguruan. Ikasleek kontsumitzaile direla ohartu behar dute eta, kontsumitzaile diren aldetik, eskubideak eta betebeharrak dituztela jakin behar dute; halaber, kontsumo gizartearen funtzionamendua zein den ezagutu behar dute.

Zehar gai honek komunikabideak modu egokian erabiltzearen garrantzia azpimarratzen du bereziki, gertakari historikoen hedabide diren neurrian. Horrela, ikasleari kontsumitzaile kritikoa izaten laguntzen dio eta hedabideak objektibotasunez erabiltzen erakusten, informazio baliagarria eta kalitatezkoa identifikatzeko gai izan dadin eta gertakari artistikoaren eta, beraz, herritarraren erabilera egiten ahalegintzen dena bereiz dezan.

Beraz, Historia arloa oso egokia da zehar gaiek defendatzen dituzten balioak garatzeko, sendotzeko eta bereganatzeko.

33


Batxilergoko 2. mailako Historia liburua

Unitate didaktikoen eta zehar gaien arteko erlazioa:

Unitatea Ingurumen hezkuntza

Garapenerako hezkuntza

Bake hezkuntza

Osasunerako hezkuntza

Kultur arteko hezkuntza

Komunikabideetarako hezkuntza

1 X X X X

2 X X X X

3 X X X X

4 X X X X

5 X X X X

6 X X X X

7 X X X X X

8 X X X X X

9 X X X X X

10 X X X X X X

11 X X X X X X

12 X X X X X X

13 X X X X X X

14 X X X X X X

34


7. ANIZTASUNAREKIKO ARRETA

Gaur egungo hezkuntza sistemak eskola muinbakarraren printzipioak defendatzen ditu, hau da, ikasle guztiei heziketa eta hezkuntza aukera berdinak eskaintzen dizkie, gizarte maila, sexu, arraza, baliabide ekonomiko edo beste edozein ezaugarri aparte utzita.

Eskola muinbakarraren printzipio honi aniztasunak merezi duen arreta gehitu behar zaio. Eskolak ahalmen, interes eta motibazio ugarik bultzatutako ikasle talde heterogeneo baten hezkuntza beharrei erantzun behar die. Talde barneko aldeak areagotu egiten dira ikasleak garatzen doazen neurrian. Beraz, Batxilergoan eta, zehazki, Historia arloan garrantzi handikoa izango da ikasleen aniztasun printzipioa kontuan hartzea.

Aniztasun hori hainbat esparrutan islatzen da eta esparru horiek guztiak Historia arloarekin lotuta daude. Ondoren aztertuko ditugun hauek dira:

Ikasteko gaitasuna. Hezkuntzaren eraginez, Historia arloarekin lotutako ikaskuntzak barneratzeko gizakiak duen ahalmena da. Ez gara ari gaitasun intelektualaz, hau da, jaiotzetik eta heziketaren eraginik gabe dugun ahalmen estatikoaz. Ikasleek gertaera historikoari buruz zenbait ikaskuntza lortzeko duten gogoaz ari gara.

Ikasteko motibazioa. Ikasteko gaitasuna baldintzatzen duen prozesua da. Horregatik, hezkuntza jarduerak honako alderdi hau azpimarratu behar du: ikasleak Historia arloarekin lotutako zenbait ikaskuntza bereganatzera bultzatu behar ditu. Motibazioa baldintzatzen duten faktore nagusiak hauek dira: alde batetik, ikasleek egiten dituzten lorpenak eta hutsegiteak eta, bestetik, egindako ikaskuntzen esanahia eta funtzionaltasuna. Hau da, ikasleentzat zentzua duten ikaskuntzak, balio praktikoa dutenak eta Historia arloarekin lotutako ikaskuntza berrien oinarri izango direnak.

Interes pertsonalak. Prozesu historikoaren oinarrizko kontzeptuak ikasteko motibazioa baldintzatuko duen faktorea da. Etapa honetan, etorkizun akademiko eta profesionalarekin lotzen dira.

35


Ikaskuntza estiloak. Pertsonek mota askotariko ikaskuntza estiloak garatzen dituzte eta honako ezaugarri hauetan nabari dira aldeak:

• Pentsamendu motak: zuhurra (lana arretaz aztertzen du) edo oldartsua; analitikoa (lana ikuspegi zabal eta orokorretik aztertzen du hasieran eta xehetasunak kontuan hartzen ditu gero) edo sintetikoa (xehetasunetatik orokortasunera).

• Sentimen nagusia.• Lan egiterakoan duen arreta maila.• Laguntza mota egokiena.• Taldekatzeko lehentasunak.

Zenbait ikasleren arazoak. Ikasleek hezkuntza behar iraunkorrak izan ditzakete honako arazo hauen ondorioz: arazo psikomotorrak, jatorri sentsoriala dutenak, adimenari dagozkionak, garapenaren atzerapena, etab. Unean uneko hezkuntza behar bereziak ere izan ditzakete, ikaslea une zail bat igarotzen ari delako edo gai jakin batean, Historia arloan, adibidez, ikaskuntza arazoak dituelako. Horrelako ikasleek beraien hezkuntza beharrak beteko dituen laguntza pedagogiko berezia behar dute.

Ikasleen aniztasuna kontuan hartuta, hezkuntza eskaintza ikasle bakoitzaren errealitatera egokituko duten bide batzuk azalduko ditugu ondoren, eta zehazki Historia arloan aplikatuko ditugu.

7.1. Curriculuma

Curriculuma bera da aniztasuna aintzat hartzeko lehen tresna. Batxilergoko eta Historia arloko curriculuma irekia eta malgua da eta zehaztasun maila ugari ditu; horregatik, curriculuma ikastetxe bakoitzeko ikasleei hurbiltzeko aukera ematen du.

Hezkuntza Administrazioak zehaztasun maila jakin bat ezartzen du lehenengo, eta etapa eta arlo bakoitzeko helburu orokorrak, eduki multzo handiak eta ebaluazio irizpideak jasotzen dira bertan. Etapa bakoitzeko curriculum proiektuan, helburu, eduki eta ebaluazio irizpideak ikastetxeari eta haren inguruneari egokitzen zaizkio. Horretaz gain, curriculumaren elementu hauek talde edo gela bakoitzaren beharretara egokitzen ditu irakasleak, gelako programazioaren bidez.

36


7.2. Metodologiak

Ez dago «metodo» bakarra. Ez dago metodo onik edo txarrik; metodoa ikasleek une bakoitzean dituzten beharrei erantzuten dien heinean izango da baliagarria. Beraz, curriculumak ezartzen dituen adibide psikopedagogikoak oinarritzat hartzen dituzten printzipio orokorrak aintzat hartuta, irakasle bakoitzak metodologia ugari erabil ditzake ikasleen beharrei erantzuteko eta, hala, Historia arlo honen irakaskuntzan gelan dagoen aniztasunari erantzuteko.

Gelan egiten diren jardueren arduraduna irakaslea da. Irakaslearen lana errazteko asmoz, gure proiektuan, Historia arloko unitate didaktiko bakoitzerako zenbait jarduera diseinatu dugu. Honako ezaugarriak dituzten jarduerak diseinatu nahi izan ditugu:

• Esanguratsuenak, ikasleek Historia arloan dituzten aurretiazko ezagutzak kontuan hartuta, eduki berriak jada dituztenekin erlaziona ditzaten.

• Erabilgarriak, ikasleek eguneroko bizitzan eduki historiko hauek erabiltzeko aukera eskaintzen dutenak eta ikaskuntza berriak errazteko elementuak dituztenak.

• Maila egokia izan behar dute, hau da, ez dira ez errazegiak izango, motibazio falta eragingo luketelako, eta ez zailegiak, ikasleek Historia arloari buruz duten ezagutza eskematik kanpo geldi daitezkeelako.

• Ikasleen arteko eta ikasleen eta irakasleen arteko elkarreragina bultzatuko dute. Gertaera historikoarekin erlazionatutako talde dinamikako tekniketan oinarritutako jarduerak diseinatu ditugu, ikuspuntuen trukerako, besteen ideiekiko errespetua izateko eta lan banaketarako mesedegarri direnak; azken batean, ikasleei gizartean parte hartzeko eta iritzi kritikoa izateko bidea eskaintzen dietenak.

• Ebaluagarriak, egindakoari buruzko hausnarketak egiteko eta Historia arloan lortutako aurrerapausoak aztertzeko aukera ematen dutenak. Horrela, ikaskuntza prozesuaz jabetuko dira ikasleak eta akatsez ohartuko dira eta, ondorioz, zuzentzeko aukera izango dute.

• Desberdinak eta mota askotarikoak izango dira, gelako ikasleen beharrei erantzun zuzena emateko. Proiektu honetan, Historia arloari aplikatutako hiru jarduera mota adieraz ditzakegu.

• Oro har, ikasle guztien esku dauden jarduerak.• Bereziki arazoak dituzten ikasleei zuzendutako jarduera

errazak.

37


• Ikasleei beren ezagutza historikoetan sakontzen lagunduko dieten jarduerak.

Horrez gain, azkarrago ikasten duten ikasleentzat edota gai honi buruzko jakin-min berezia duten ikasleentzat edukiak zabaltzeko eta sakontzeko materiala eskaintzen du irakasleei zuzendutako liburu honek.

7.3. Taldekatze malguak

Gelan lan talde malguak antolatzen badira, ikasleek beren maila, interes edota beste irizpide batzuen arabera aldi berean mota askotariko lanak egiteko aukera emango dugu. Eduki historiko berberak maila askotan landu daitezke sendotzeko, laguntzeko, sakontzeko eta zabaltzeko jardueren bidez.

7.4. Curriculumaren egokitzapenak

Curriculuma Historia arlora egokitzea da irakaskuntzaren indibidualizazioaren eta pertsonalizazioaren printzipioaren adierazle nagusia, hezkuntza eskaintza ikasle bakoitzaren beharretara moldatzeko aukera ematen baitu. Heziketa berazia behar duten ikasleei erantzun egokia eskaintzea da horren helburua. Curriculumaren bi egokitzapen mota adieraz ditzakegu:

• Curriculumera iritsi ahal izateko egokitzapenak.• Curriculumaren oinarrizko elementuen egokitzapena,

Historia arloko helburuak, edukiak, metodologia eta ebaluazioa ikaslearen ezaugarri zehatzetara egokituz.

Batxilergoa derrigorrezkoa ez denez, neurri hau aurreko etapetan baino gutxiago erabiltzen da. Hala ere, hezkuntza behar bereziak dituzten ikasleengan nahitaezkoa izango da (entzumen, ikusmen edo adimen arazo edo arazo psikomotor arinak edo iraunkorrak dituzten ikasleengan).

38


8. EBALUAZIOA

Ebaluazioa hezkuntza prozesuaren elementu nagusietako bat da eta irakaskuntzako ikaskuntzako prozesuan informazioa bildu eta irizpideak osatzeko aukera eskaintzen du. Araudiak agintzen duenaren arabera, Batxilergoan eta, zehazki, Historia arloan, ebaluazioak berariazkoa izan behar du. Hezkuntza helburuak eta ebaluazio irizpideak dira erreferentzia puntuak.

Ebaluazio irizpideek ikasleek lortu beharreko ikaskuntza mota eta maila adierazten dituzte, Historia arloko helburuetan adierazten diren ahalmenen arabera betiere.

Ebaluazio irizpide hauek esaldi bat eta esaldi horren azalpen laburra dute. Irizpide horiek bildumazko ebaluazioaren ereduari jarraitzen diote, hau da, ikasle bakoitzak garatutako edukiak eta gaitasunak zein mailatan sendotu diren neurtzen saiatzen da.

8.1. Arloko ebaluazio irizpideak

1. Ezaguera politiko, ekonomiko, sozial, ingurumenekoak eta kulturalak erabiliz, Euskal Herriko eta Espainiako historiaren ezaugarri nagusien oinarrizko eskema eratzea eta azaltzea, kronologikoki kokatzea eta nazioarteko testuinguruekin erlazionatzea.

Irizpide honen bitartez, Euskal Herriko eta Espainiako historia garaikideari bere nortasuna ematen dioten zentzurik adierazgarrienak, bere osotasunean, ikasleek espresiobide sinpleak erabiliz zein neurritan isla ditzaketen ikusi nahi da; horretarako, jite desberdineko (sozial, juridiko, politiko, ekonomiko, ingurumeneko, kultural...) gertaeren eta prozesuen arteko erlazioak antzemanez eta inguruko gertaera eta prozesu historikoekin erlazionatuz; eta bereziki, ikasleek historian izandako zenbait unetan herriek jokatutako zeregina baloratzen ote duten ikustea ere interesgarria izango litzateke, bai eta pertsonaia historiko garrantzitsuenak ezagutzen eta bakoitzari dagokion interesekin erlazionatzeko gai ote diren ere.

39


2. Estatu espainolarekiko Euskal Herriaren erlazioak eta giltzadura eta lotespen motak analizatzea, eta garai historiko desberdinetan izandako gertaerak eta prozesu garrantzitsuak aztertzea, batez ere berrienak.

Euskal Herriaren eta Espainiaren artean historian izandako erlazio mota desberdinak eta konplexuak ulertzeko eta laburbiltzeko ikasleak duen gaitasuna baloratu nahi da (entitate politiko desberdinak, lotura pertsonalak, Gaztelara integrazioa, konkista, asimilazioa, ituna, autonomia, etab), gaur egungo autonomia politikokora eta administraziokora iritsi arte. Gainera, planteatu diren gatazken arrazoiak, garapena, oztopoak eta gainditzeko prozesuak ikasleek zein neurritan ulertzen ote dituzten zehaztu nahi da. Azkenik, XX. mendeko eta gaur egungo Estatu espainoleko ziklo demokratikoak, Euskal Herriaren autonomia barne, ezagutzen ote dituzten jakin nahi da.

3. Euskal Herria osatzen duten lurraldeen barneko nortasun anitzean aldaketen eta bilakaeren prozesu eta erritmo desberdinen berezko ezaugarriak antzematea, hala nola, ekarpen kultural, tekniko, sozial eta abarren bidez aberastea, ikuspegi erredukzionistak eta estereotipatuak gaindituz.

Euskal gizarte garaikideak bere gain hartutako berrikuntza ezaugarri positiboak ikasleak onartzen dituen egiaztatu nahi da, bere adierazpenetan eta komunikazioetan analisi historikoaren ikuskera sinplistak edo pobretzaileak gaindituz, eta Euskal lurralde historikoen berezitasun, bilakaera erritmo desberdinen eta kanpoko eragin faktore ugariren arabera, ikaslea lurralde bakoitzaren nortasun desberdinaren kausak identifikatzeko gauza den ebaluatzea da asmoa —lurraldeen arteko erlazioak, landa zonen eta hiri zonen artekoak, kostaldearen, barrualdearen eta mendialdearen artean, etab.— ; aldi berean, herri baten nortasuna indartzeko etengabeko aldaketen eta bilakaeren prozesu eta erritmo desberdinak, bestelako gizartetako errealitate sozialen eta espazialen eragina, kanpoko faktoreen eragin positiboa eta beste kulturetatik egindako ekarpen positiboak ulertzen ote diren baieztatu nahi da.

40


4. Historia ikertzeko metodoa, bere fase desberdin guztietan, ikerketa proiektuetan aplikatzea —banaka edo taldean—, lehen edo bigarren mailako iturriez baliatuz.

Irizpide honen bitartez, ikasleak metodo historikoaren faseak erabiltzen ote dituen ebaluatu nahi da (ikerketaren objektua eta esparrua identifikatzea, hipotesia formulatzea, informazioa bilatzea eta tratatzea, argibide prozedurak aplikatzea eta emaitzen berri ematea), bai eta historialarien prozedura, teknika eta baliabide propioak erabiltzen ote dituen ere; gainera, zein neurritako autonomiaz eta kritikoki eta zorrozki egiten duen jakin nahi da. Bestalde, lehen eta bigarren mailako iturrietatik tokiko historia garaikideari buruzko informazio historiko adierazgarria erdiesteko, hala nola informazioa lortzeko eta tratatzeko haren tresnak eta estrategiak (bizilekuko nahiz eskualdeko agiritegiak bisitatzea, pertsonei elkarrizketak egitea, galdera sorten diseinua, fitxak lantzea, etab.) diseinatzeko gaitasunak zenbateraino garatu dituen egiaztatu nahi da. Horrez gain, iraganeko gertaera historikoak aztertu eta ondoren sortutako egoerekin erlazioak aurkitzen ote dituen ikusi nahi da, gertaera esanguratsuen aurrean kausa-ondorioa erlazio koherenteak finkatuz eta prozesu historikoaren ideia bereganatuz edo ulertuz.

5. Gertakari historikoren baten kausak identifikatzea, elkar erlazioak analizatzea eta horietako batzuen garrantzia, nola ikuspegi garaikidetik hala historiografikoetatik baloratzea.

Ikasleak ekintzen inguruan bildu ohi diren zirkuntantzia ugariren esanahia gainditzen duten gertaera historikoen konplexutasun kausala hautematen ote duen egiaztatu nahi da, erantzukizun indibidualak izan dezakeen garrantzia baloratuz. Hala nola garai bakoitzeko ikuspuntuaren eta denboraren perspektibak ematen duenaren arteko diferentziaz jabetzen diren. Gertakari historiko bat eragin duten arrazoiak bereiztea, elkarreraginak aztertzea eta duten garrantzia baloratzea, ikuspegi garaikide batetik, bai eta ikuspegi historiografiko batetik ere.

41


6. Historiografiaren hiztegi egokia eta oinarrizko kontzeptuak erabiltzea eta azalpenetan, lanetan eta emaitzen berri ematean behar bezala aplikatzea.

Jakintzagaiari buruzko hiztegiari dagokionez, ikasleak duen aberastasuna eta testuinguru historiko desberdinetan erabiltzeko moduaren egokitasuna neurtu nahi dira, testuinguru desberdinei buruzko azalpenak emateko orduan bereziki. Gainera, komunikatzeko modu desberdinetan espresiobide eta balorazio sexista, gutxiespeneko edo diskriminatzailerik gabeko hizkuntza erabiltzeari buruzko ebaluazioa egin nahi da.

7. Euskal Herrian eta Espainian, XIX. eta XX. mendeetan izandako antolakuntza politikoaren, ekonomikoaren eta instituzionalaren forma desberdinak ideologia politiko desberdinekin erlazionatuz identifikatzea eta deskribatzea, hala nola eskubide demokratiko indibidualen eta kolektiboen lorpena baloratzea.

Irizpide honen bidez, ikaslea Euskal Herriko historia garaikideko gertaera politiko, juridiko eta instituzional nagusiak (kodeak, legeak, konstituzioak, foruak, autonomia estatutuak...) ezagutzeko eta horiek beren iturburu diren ideologia eta gizarte interes desberdinekin, testuinguru politiko egokian kokaturik, erlazionatzeko gauza izatea lortu nahi da; eta bestalde , prozesu garaikide sozioekonomikoen eta kultur mailakoen fase nagusiak eta ezaugarriak bereizten eta azaltzen ote dituen jakin nahi da (industrializazioa, urbanizazioa, dinamika geografikoak, gizarte mugimenduak eta kultur mugimenduak...), Espainiako ezaugarri orokorrak ezagutzeko eta Espainia osatzen duten nazionalitate eta eskualde desberdinen adierazgarri bezala eta, berariaz, Euskal Herriko ezaugarriak azpimarratzeko. Gainera, eskubide demokratikoak lortzeko prozesu konplexua ulertu duen eta azaltzeko gai den egiaztatu nahi da eta, bereziki, emakumeek esparru publikoan haien eskubideak gizonekiko berdintasunean onarturik ikusteko egindako bide luzeari dagokionez ere; gainera, eskubide horiek areagotzeko prozesuan aurrera egiten jarraitzeko eta diskriminazioak, intolerantzia egoerak, gizartearen eta ingurumenaren suntsipena... salatzen parte hartzeko premiaz jabetzen den egiaztatu nahi da. Garrantzi berezia emango zaio ikasleak 1978ko Espainiako Konstituzioaren inguruan duen ezagupenari, hain zuzen, indarrean dagoen sistema demokratikoaren ordenamendu juridikoaren oinarria, Estatuko herritar guztien eskubideak bermatzen dituena eta autonomien

42


Estatua definitzeko esparrua zehazten duena; Estatu espainoleko euskal administrazio erakundeak bereizten ote dituen jakin nahi da (Gernikako Estatutua eta Nafarroako Foruaren Hobekuntza), bai eta gizarte taldeek eta talde politikoek lantzen edo egiten dituzten proposamenen eta proiektuen balorazio kritikoa egiteko gai ote den ere.

8. Azken bi mendeotan euskal kulturaren adierazpen garrantzitsuak ezagutzea, garaian kokatzea eta deskribatzea, testuinguru historikoarekin dituen harremanak aztertuz eta giza kultura unibertsalari egindako ekarpena haztatuz eta haren iraunaraztearen edota berreskuratzearen gisako prozesuaren zailtasunak eta gorabeherak baloratuz.

Irizpide honen bitartez, ikasleek Euskal Herrian izan diren eta oraindik ere badiren zenbait motatako adierazpen kulturalak —literaturazkoak, artistikoak, zientifikoak eta teknikoak— zehazten ba ote dakiten egiaztatu nahi da, horretarako lurralde historiko desberdinen berezitasunak eta desberdintasunak aztertuz eta gaur egungo euskal gizartearekiko erlazioa azalduz; eta euskararen egoera minorizatuan eta hizkuntza berreskuratzeko prozesuan arreta berezia jarriz. Gainera, euskal kulturaren ezaugarri propioak eta bestelako kultur esparruetatik hartutakoak bereiziko dira, bestelako kultur esparruetatik egindako ekarpenak, trukeak eta maileguak euskal kultura aberasteko garrantzitsuak izan direla azpimarratuz.

43

Ibaizabal argitaletxea€¦ · Web view- Euskal Herriko eta Espainiako gaur egungo gertaerarik...

Documents

Transcript of Ibaizabal argitaletxea€¦ · Web view- Euskal Herriko eta Espainiako gaur egungo gertaerarik...