HISTORIA DBH 1

48
HISTORIA DBH 1 7. UNITATEA: HISTORIAURREA

description

HISTORIA DBH 1. 7. UNITATEA: HISTORIAURREA. LEHEN GIZAKIAK. Duela 5 milioi urte = Hominizazio-prozesua Aldaketa fisikoak Bipedoak (bi hanketan) Eskuak libre geratu Hankak eta oinak aldatu Pisua eta oreka eusteko Garezurraren edukiera handitu (burmuina garatu) Adimena handitu - PowerPoint PPT Presentation

Transcript of HISTORIA DBH 1

Page 1: HISTORIA DBH 1

HISTORIADBH 1

7. UNITATEA:

HISTORIAURREA

Page 2: HISTORIA DBH 1

LEHEN GIZAKIAK

Duela 5 milioi urte = Hominizazio-prozesua Aldaketa fisikoak

Bipedoak (bi hanketan) Eskuak libre geratu

Hankak eta oinak aldatu Pisua eta oreka eusteko

Garezurraren edukiera handitu (burmuina garatu) Adimena handitu Hizkuntza artikulatua

Hominoideak: Tximinoen arbasoa Hominidoen arbasoa

Page 3: HISTORIA DBH 1
Page 4: HISTORIA DBH 1
Page 5: HISTORIA DBH 1

HOMINIDOAK Eboluzioa ez zen lineala izan

Hainbat hominido-espezie bizi aldi berean Lehenak Rift haranean (Afrika)

4 milioi urte

Page 6: HISTORIA DBH 1

RIFT HARANA

Page 7: HISTORIA DBH 1

GIZA EBOLUZIOA

Page 8: HISTORIA DBH 1

HOMINIDOAKBEHE PALEOLITOAN

AUSTRALOPITHECUS AFARENSIS 4-2 milioi urte Afrikako hegoaldean Bipedoa baina artikulazio kuadrupedoa

Makilak eta harriak erabili 25 kg – 1’2 m Dieta:

Hostoak Frutak Tuberkuluak Intsektuak

Page 9: HISTORIA DBH 1

HOMINIDOAKBEHE PALEOLITOAN

HOMO HABILIS 1,9-1,6 milioi urte Afrikan (Afrika osoa kolonizatzen lehena)

Tresnak fabrikatu

40 kg – 1’4 m Garezurra ponpatua Aurpegi motza Ebakortzak handiagoak Hatzapar okerragoak

Dieta: Sustraiak Baiak Tuberkuluak

Page 10: HISTORIA DBH 1

HOMINIDOAKBEHE PALEOLITOAN

HOMO ERECTUS 1,8 milioi -300.000 urte Asia Tresnak fabrikatu Europa, Asia eta Afrika kolonizatu Sua eta hizkuntza ezagutu Familietan bizi, kobazuloetan 70 kg – 1’5 m Dieta:

Okelak Frutak

Page 11: HISTORIA DBH 1

HOMINIDOAKBEHE PALEOLITOAN

HOMO ANTECESSOR 850.000 urte Europa Ez zuen ehizatzen

Biltzailea Animali hilak jan

Kanibalismoa praktikatzen zuten Tresna litikoak erabili 90 kg – 1’7 m Dieta (Orojalea)

Okela gordina Frutak

Page 12: HISTORIA DBH 1

HOMINIDOAKERDI PALEOLITOAN

HOMO SAPIENS 40.000-10.000 urte Europa Ehiztari onak Larruak erabiltzen zituzten estaltzeko Heriotzaren kontzientzia hartu zuten Beraien hilak lurperatzen zituzten Dieta (orojalea):

Ehiza handia Frutak Salmoiak…

Page 13: HISTORIA DBH 1

HOMINIDOAKERDI PALEOLITOAN

HOMO SAPIENS SAPIENS Afrika Kontinente guztiak kolonizatu Sedentario bilakatu Animaliak domestikatu Orratzak, eskulturak, arpoiak, lanparak, besokoak…

erabili Dieta (orojalea):

Ehiza Arrantza Bilketa

Page 14: HISTORIA DBH 1

PALEOLITOA Orain dela 2.500.000-10.000 urte

Klima oso gogorra Nomadak ziren

Haitzuloetan eta etxoletan bizi Ehiza eta lanabesetarako teknikak hobetu

Taldeka antolatu = Klanak Naturako produktuez elikatu =

harraparien ekonomia Elikaduraren oinarria = fruitu, baia, sustrai

edo arrautzen bilketa Okela jaten hasi

Batez ere sarraski eta ehizakiak Arraina

Page 15: HISTORIA DBH 1

Tresnagintza Arkuak, geziak, lantza-jaurtigailuak, arpoiak,

sareak… Erabilitako materialak

Harriak Animalien hezurrak Larruak Adarrak…

Hiru aldi Behe Paleolitoa

Homo habilisak Harria lantzen lehena Landutako errekarriak egin

Homo erectusak Alde biko tresnak egin

Page 16: HISTORIA DBH 1

Erdi Paleolitoa

Neanderthalek

Harri puskak erabili tresna espezializatuagoak egiteko

Zura eta hezurrak landu (modu traketsean)

Larruzko jantziak egiten hasi

Goi Paleolitoa

Homo sapiensak

Harria lantzeko teknika hobetu

Mikrolitoak sortu: pieza txiki eta zorrotzak

Sutan gogortutako zurezko lantzak eta aiztoak landu

Arkuak eta lantza-jaurtigailuak sortu

Amuak eta arpoiak sortu

Larrua ontzeko teknikak hobetu

Sokak eta saskiak egiten zituzten

Page 17: HISTORIA DBH 1

NEOLITOA Orain dela 10.000 urte

Ilgora Emankorra lurraldean Palestina, Libano, Israel, Iran,

Irak

Nekazaritza eta abeltzaintza sortu Ekialde Hurbilean Landatzen eta animaliak

etxekotzen hasi Biztanleria hazkunde

handiaren ondorioz Ekoizle ekonomiara pasatu

Page 18: HISTORIA DBH 1

NEOLITOAREN HEDAPENA

Nekazaritza eta abeltzaintza Modu autoktonoan garatu

Beste hainbat lekutan ere garatu Asia ekialdean, Ibai Horiaren haranean (Txina)

eta Indus ibaiaren haranean (India) Erdialdeko Amerikako goi-ordokian (Mexikon) eta

Andeetan (Perun) Leku guztietan ez ziren aldi berean garatu

K.a. 8000 urtean Ilgora Emankorreko lurrak Neolitoan

Gainontzekoak Paleolitoan oraindik

Page 19: HISTORIA DBH 1
Page 20: HISTORIA DBH 1

ABELTZAINAK ETA NEKAZARIAK

Garai honetan sedentario bihurtu Etxola sendoak eraiki

Bizitzeko eta uzta gordetzeko Adar eta lokatzezko egitura

Herrixkak ibai edo iturrietatik hurbil eraiki Erraz defendatzeko lekuetan (muinoetan)

Komunitate autarkikoak zituzten Bizitzeko behar zutena ekoitzi Herrixken arteko produktu-trukea garatu

Meatzaritza

Page 21: HISTORIA DBH 1
Page 22: HISTORIA DBH 1

Berdintasunezko gizartea zuten Kide guztien artean banatu zereginak Neolitoaren amaieran gizarte desberdintasunak agertu

Harria leuntzen hasi Mikrolitoak lantzeko teknika hobetu Lanabes eraginkorragoak egin

Zeramika asmatu Buztina modelatu eta egosi

Ehunak erabili janzteko Artilea, lihoa, zuntz naturalak…

ABELTZAINAK ETA NEKAZARIAK

Page 23: HISTORIA DBH 1

ARTE ETA ERLIJIOA PALEOLITOAN ETA NEOLITOAN

Zerikusia sinesmenekin eta erlijioko nahiz magiako errituekin

Erlijioaren jatorria Naturako misterio asko ulertzeko ahaleginak Ulertu ezin zuten guztia jainkozko izaki goren batez

esplikatu Banakako nahiz taldekako hilobiak aurkitu

Heriotzaren ondoko bizitzan sinistu Ehorzketak, errausketak, gorpuaren jarrera, garezurra

gorputzetik bereiztea, hilobiko tretxuak… Neolitoan lehen nekropoliak agertu

Page 24: HISTORIA DBH 1

TRESNEN ARTEA

Apaingarriz edertutako objektu higigarriak Goi Paleolitoan agertu:

Harrizko, hezurrezko, zurezko eta adarrezko objektu apainduak

Venusak Emankortasunaren gurtza

Harrizko, bolizko zein buztinezko iruditxoak Emakume gorputzen irudiak Handi-handiak dituzte ugalketa atalak

Bularrak, aldakak eta sabela Neolitoan oso ugariak

Page 25: HISTORIA DBH 1

VENUSAK

Page 26: HISTORIA DBH 1

LABAR-PINTURAK Haitzean egindako margolanak Magiari eta erlijioari loturik

Goi Paleolitoan eta Neolitoan Aire zabalean, haitzuloetan,

harpeetan… Okrea, ikatza, buztina, manganesoa,

burdin oxidoa…erabiliz Animaliak, gizakiak eta ikurrak

margotu Bisonteak, zaldiak, oreinak, arrainak… Ehiztariak, dantzariak… Eskuak, puntu-hurrenkerak…

Harrian grabatutako irudiak ere aurkitu dira

Page 27: HISTORIA DBH 1

ESKUALDE FRANKO-KANTABRIARREAN

Margolan Naturalistak Errealitatea zehatz jaso nahi

Goi Paleolitokoak Hainbat kolore (Polikromia) Animalien irudiak Gehienak haitzuloen barrualdean

Altamira (Kantabria) Lascaux (Perigord) Euskal Herrikoak

Page 28: HISTORIA DBH 1

GOI PALEOLITOKOLABAR-PINTURAK

Page 29: HISTORIA DBH 1

LEVANTE ALDEAN

Margolan eskematikoak Errealitatea era sinbolikoan jaso

Neolitoaren hasieran Kolore bakarrekoak (Monokromoak) Giza irudiak + animaliak agertzen dira Gehienak aire zabalean edo harpeetan

Huescatik eta Lleidatik Almeriaraino Valltoarta (Castelló) Albarracín (Teruel) Ulldecona (Tarragona) Nerpio (Albacete)

Page 30: HISTORIA DBH 1

NEOLITO AMAIERAKO LABAR-PINTURAK

Page 31: HISTORIA DBH 1

MEGALITISMOA Harritzarrez egindako eraikinak

400 kg baino gehiago batzuk K.a. 5000tik K.a. 2000 (Brontze arora) Europako kostalde atlantikoan

Neolitoko gizarte batzuetan Honetarako behar:

Elkarlana Trebetasun tekniko handia

Hezurrezko palak, zurezko ziriak eta harrizko mailuak eta pikotxak

Enborren gainean eraman

Page 32: HISTORIA DBH 1
Page 33: HISTORIA DBH 1

MEGALITO MOTAK Zertarako?

Erlijioari lotuta Lurraldea mugarritzeko

Motak: Menhirra

Harrizko monolito handia Menhir-errenkada

Bata bestearen ondoan ilaran jarritako menhirrak

Page 34: HISTORIA DBH 1

MEGALITO MOTAK Harrespila

Biribilean jarritako menhirrak Santutegiak direla uste

Page 35: HISTORIA DBH 1

MEGALITO MOTAK Batzuk hilobiak

Trikuharria Ganbera estalia, bata bestearen gainean jarritako

harriez Lurrezko nahiz harrizko tumulu batek estaldutako

egitura

Page 36: HISTORIA DBH 1

MEGALITO MOTAK: TUMULUAK

Page 37: HISTORIA DBH 1

METAL AROA

K.a. 6000an – Ilgora Emankorrean Zilarra eta kobrea landu

K.a. 4000 arte metalgintza ez zen hedatu

Page 38: HISTORIA DBH 1

METALGINTZA

Apaingarriak egiteko erabili Landutako lehen metala = Urrea

Beranduago = zilarra, beruna eta

kobrea

K.a. 4000an kobrea urtzeko

teknikak eta moldeak sortu

Kobrea material bigunegia

K.a. 2000an kobrea eta eztainua

nahasi

Brontzea sortu

K.a. 1000an burdina lantzen hasi

Page 39: HISTORIA DBH 1

BIZIMODU BERRIAK Nekazaritzako tekniken

hobekuntza Abeltzaintzaren hazkundea

Soberakinak edo janari-erreserbak pilatu

Ondoriz, merkataritza-trukea ugaritu Nabigazio-teknika berriak garatu Gurpilaren aurkikuntza Zaldiaren erabilera

Lanaren espezializazioa agertu

Gizarte desberdintasunak ugaritu

Page 40: HISTORIA DBH 1

HISTORIAURREAEUSKAL HERRIAN

Behe Paleolitoa Ez dago giza aztarnarik Baina harri landuzko tresnak aurkitu

Hominido talde txikiak zeudela uste Aztarnategi gehienak ibaietatik edo itsasertzetik hurbil

Urrunaga, Aitzabal et Urizaharra

Erdi Paleolitoa Neanderthala agertu Haitzuloetan bizi Bildutako produktuak eta ehizakiak jan

Lezatxiki, Amalda (Gipuzkoan) Kurtzia, Axlor (Bizkaia) Murba (Araba) Ilbarri, Sutar, Basten (Lapurdi)

Page 41: HISTORIA DBH 1
Page 42: HISTORIA DBH 1

HISTORIAURREAEUSKAL HERRIAN

Ehiztariak ziren Artista bikainak

Pintura ugari haitzuloetan Atxeta, Santimamiñe, Lumentza

eta Bolinkoba (Bizkaia) Lezetxiki, Labeko Koba, Ekain

eta Aitzbitarte (Gipuzkoa) Izturitze (Nafarroa Beherea) Abauntz eta Berroberria

(Nafarroa Garaia) Etxeberri, Sinhikola (Zuberoa)

Goi Paleolitoa Haitzulo gehienak kostaldetik hurbil + altitude txikian Homo sapiensak (Cro-magnon)

Page 43: HISTORIA DBH 1
Page 44: HISTORIA DBH 1

HISTORIAURREAEUSKAL HERRIAN

Neolitoa K.a. 5000 urte aldean hasi EH-

an K.a. 3500an sedentarizazio

lehen aztarnak Arenatza, Santimamiñe,

Kobaederra (Bizkaia) Marizulo (Gipuzkoa) La peña (Nafarroa) Fuente Hoz, Los Huesos

(Araba) Harisoi/Otsozelai, Izturitza

(Nafarroa Beherea)

Page 45: HISTORIA DBH 1
Page 46: HISTORIA DBH 1

HISTORIAURREAEUSKAL HERRIAN

Metal Aroa Metal aroaren hasieran

Kobrea lantzen hasi K.a. 2000 aldera

Kobrea lantzen hasi K.a. 1000 aldera

Burdina lantzen hasi La Hoya (Araban)

Page 47: HISTORIA DBH 1

HISTORIAURREAIBERIAR PENINTSULAN

Lehen biztanleak Orain dela 2 milioi urte

Homo antecessor Atapuerca (Burgos)

Homo neanderthalensis Forbes Quarry (Gibraltar) La Carihuela (Granada) Axlor (Bizkaia) Banyoles (Girona)

Duela 40.000 urte Homo Sapiens

Aztarnak Bikaiko golkoan eta Mediterraneo kostaldean

Page 48: HISTORIA DBH 1

METAL AROA Kobre Aroa

K.a. 3000 urte Kobre, urre, eta zilarrezko

apaingarriak eta armak Herrixka gotorlekuetan bizi Los Millaresko kultura (hego-

ekialdean) Bontze Aroa

K.a. bigarren 2000an Brontzea landu Kultura desberdinak

El Argar, Los MIllares, Talatoitak…

Burdin Aroa K.a. VIII. Mendean Errauts-kutxen zelaien kultura Moldeak egiten zituzten Hilak erraustu (zeramikako ontzietan)