1. GABRIEL ARESTI

2. HAURTZAROA

Barroeta Aldamar kalean egiten dugu gure lehen geldiunea, kale honetako 2.zenbakian, azken solairuan1933 an jaio zelako G. Aresti,beraz haurtzaroaren paisaia fisikoa eta giza-paisaiainguru honetakoazen , baina garai hartakoa, hau dagerra eta gerra ondokoa.

Gerra zibilak amaitzean 6 urte zituen Arestik.

3.

Etxetikitsasadarra eta Artxanda mendia ikusten ziren,parean portuko aduana zaharraren egoitza eta ibaiaren beste aldean udaletxea.

FAMILIA Arestiren aita Bilboko udaletxean zinegotzi izan zen: Gabino Aresti Zugazaga. Aitaren familiaZornotzakoa zen , euskalduna , (aiton-amonak, izeko-osabak,guztiak). Berak umetan euskara bazekien arren gero galdu egin zuen, Gabriel Arestik aitaz hitz egitean euskaldun galdua zela dio eta aitaren izaerari buruz horrela dio:Aita autoritarioa genuen, dezimononikoa,politikan ere, horietakoa zenAma: Asun Segurola y Maiz , Karrantzakoa,familiaerabat erdalduna. Migraziodunak ziren eta. Berri-on ekarleari albiriste poeman horrela dioG. A-k.: Bizkaiko andrea. () lanaren alaba/ eta langileon ama. 4. GARAIA

Garai ilunak eta sufrimendu handikoak. Badakigu gerra zibila oso krudela izan zela eta Gerra ostekoa krudela eta luzea.haurtzaro lata, gogorra, (izugaria izan omen zen):Arestik berakhorrela dio:Gizonak asko sufritzen du askoz gehiago gerra batean bizi den haurra,( berak sufrimendua ezagutu zuen, gosea, gaixotasuna eta heriotza2 ahizpa hil zitzaizkion, bera era gaixorik, gibelekoa)

Holakoa zen bera, haur flakua,nahiko alimenturik ez zuena.Hor zebilen beste haur asko bezalaikatza lapurtzen, ogia lapurtzen eta...Kultura ereaginka eta ukabilkahartzen. ( bere bizitzan sufrimendua, ahalegina gauzak lortzeko hasieratik. Hau konstante bat izango da Arestirengan)

Bilbon , hiri zigortuan, hiri erdaldunean bizi zen.

12 urterekin bere buruaz lotsatu zen, euskara ez zekielako, euskaldun motza zelako dio Arestik eta bere kabuz hasi zen euskara ikasten, honetan ere, ahalegin handiak eginez

Ondarroan egindako hitzaldi batean zera esango du:Bilboko erdal herrian jaio den batentzat ez da hain gauza erreza( euskaraz mintzatzea)

Amaitzeko zertzelada batzuk bere izaerari buruz ( umetan) eta zaletasuneiburuz:

5. GIZONAREN AHOA Ez zazue tapa gizonaren ahoa. Defendi dadin.Hainbeste bidegabe egin zaio azken ehun mila urte honetan...Orain, besoak indar-gabeturik ditu,burua erdi-bitan;ez diozue kopetan adarrik ernacen uci;ebaki dizkiozue eskuak, ez dezan ezpatarik astin.Hor daca.Ezin defendi diteke indarrez.Bakar-bakar-bakarrikan geracen zaio hica.Baina ez zazue,baina ez zazue,baina ez zazue, ez zazue tapa gizonaren ahoa.Hicaz balia dadin,hicaz zerbica dadin.Honela konpreni dezazuen zertarako jaiocen den mundura.Ez, ez zazue tapa gizonaren ahoa.(3) 6. ESKOLA GARAIA

Albiako semea dugu Aresti.

Egun, Justizia jauregia dagoen tokian Berastegi eskola egon zen 1957ra arte. Bertan egin zituenArestik lehen ikasketak. Espainiako gerra zibila bukatzearekin batera, 6 urte zituela, hasi zen Gabriel Aresti eskolara joaten (mutil eta neskentzako sarrera oso ondo bereiztuta zuen frankista eskolara).

Nagusitan,askotan gogoratzen omen zuen garai hartako goseak eta eskolan Falangeak beharturik egin behar izan zituen ekintza parapolitikoak (eskola pribatuan bete behar ez zituztenak).

7. Andres Sopeak El florido Pensil liburuan frankismo garaiko eskoletako memoriak ondo bilduta ditu. 8.

Oso ikasle onaren fama zuen. Gabrielek txiki-txikitatik izan zuen irakurtzeko grina. Portuko markesaren kalean zegoen liburutegian hartzen zituen prestaturik liburuak eta anaia nagusiarekin eskuetatik elkarri kentzen zizkioten. Gauez, aitak argia itzali behar izaten zien lo egiteko argirik ez zezaten gastatu.

Juan Mari anaia nagusiaren bitartez dakigu Gabriel txikitan oso lotsati eta izutia zela, erraz negar egiten zuela eta koadrilatik aldendu samar ibiltzen zela. Gabrieli asko kostatu omen zitzaion nagusitzea. Berandu arte ibili omen zen amarekin batera errekaduak egiten eta berandu mutildu zen, beraz. Mutil handi egin arte ibili omen zen mutiko apal baten moduan mandatuak eta aginduak betetzen.

9.

Juan Marik Gabrielen txikitako anekdota batzuk kontatzen ditu: Gabriel, haurtzaroan, lotsatia eta izukoia zen. Koadriletatik aldendu samarra ibili oi zen beti, eta inork burlarik edo egiten bazion, baztertxoren batera joan eta negar egiten zuen.

Behin batez mutiko koxkorra zelarik harrikada bat eman zioten ezker betondoan

(Gero ere nabaritu zitzaion ondoeza begi horretan)

zortzi bat urte zituela edo, kalean txanponen bat topatu zuen Gabrielek. Diru hori, munduko perlarik preziosoena bailitzan ondo gorderik zedukan. Behin Artxandara joan eta zer erosiko eta patatak erostea otu zitzaion. Bueltan etxera zetorrela, Aiuntamentu inguruan, aguazil batek ikusi zuen, eta nonbait patatok ohostuak izanen zirela eta kendu egin zizkion. Gabrielek, tamaina haretako zapalkuntza pairatu ondoren, negar eta negar egiten zuen, amorruaren amorruz.

10. Gabrielek La poesia izeneko olerki batean aipatzen ditu garai hartako kontuak. La poesia Lejanos aos,cuando mozo. Viejo Bilbao de la posgerra. Camisa azul, Santiago, y cierra Espaa. Y hambre. Y un sollozo. Misa latina en San Vicente. Ora pro nobis cada noche. El cielo azul es un derroche. Y el pueblo, ingenuo e inocente. Primero yo me refugiaba en mi tristeza estremecida; tras la pestaa humedecida surga ya mi estirpe brava. Pero entretanto, yo sufra de tanta histeria concertada, y como alondra en la alborada, me refugi en la poesa. 11. Albiako Sabin etxea: lehen eta gaur 12. BILBOKO KALEAK Bilbaoko kaleak gora eta behera errekatik mendira, batzuk artezak,gehienak zeiharrak lurra estali da etxez eta gizonez, gizonak leku batetik bestera eramateko makinez, bizioz eta bekatuz, karitatez eta krimenez,..Garbia zen hiria, baina natura erasotu edo indarrez hartu du gizonak, bere lukurreria, zekenkeria eta handinahia asetzeko. Industrializazioak bortxatu egin du bizi garen lurra, teknologia eta makinen alde jokatuz.Kapitalismolatzaren aurrean gaude eta diruak dakarren ondorioa aurrean dugu, bizioak, krimenak, esplotazioa,, hau da, herriaren eta hiriarengizatasuna galdu du Bilbok. 13. HARAKOA ETA HONAKOA / ABERATSAK ETA LANGILERIA. HARAKOA: Zuek niri gogoraekartzen didazue nire asmo zaharra, behin egin nahi izan nueneta inoiz egin ez dudana Autonomia Adiskidetasuna Bakea, Libertadea Foruak, maite ditudan gauzak. Alde honetan agertzen daArestiren itxaropena eta bere ametsa .Kaleen izen unibertsalakberreskuratzen ditu berarentzat.BerakAutonomia, adiskidetasuna, foruak erabiltzen ditu kontzeptu modura,galdu duguna adierazteko . Nahi baduzue jarri Elkartasuna, askatasuna, batasuna, Berba hauekinberarentzatoinarrizkoadena adierazten delako:herri, gizarte eta gizaki bakoitzak dituen eskubideak . Beraz, edozeinek merezi dugu denon errespetua. Izen unibertsalak kontzeptu orokorrak biltzen ditu eta hor denok sartzen gara inor baztertu gabe. Hori bai, izen unibertsalek zentzua dute, gizarte euskalduna kontuan hartzen badute. Bere ametsa, Bilboko iragana errespetatzea eta etorkizuna askatasunez erabakitzea izango litzateke oraingoan.Baina ez Bilbok bakarrik, herri osoak, Euskal Herriak duen eskubidea bere etorkizuna askatasunez bizitzeko. Autonomia kalea Askatasuna kalea 14. HONAKOA: Urkijo ministroa Gardoki Kardenala, Mazarredo Almirantea Egia jenerala Arrikibar ekonomista, higuindu ditudan gizonak kaleak, kale motzak, kaleak hemendik, hortik, handik, edonundik Baina harakoak, honakoa dauka eta oraingoan beste kale batzuen izenak dauzkagu poeman, aurrekoak hustu egiten dituztenak.Izen INDIBIDUALAK ,banakakoak,propioak dira hauek.. Kale hauekgorrotatzen ditu poderearen seinale direlako , eleizan, gizartean, politikan, ekonomianpertsonaia hauek bere pentsakeran herriaren kalterako izan dira.Bitxia da benetan, aukeratzen dituen pertsonaiak nortzuk diren, nire ustez sinbolotzat hartuak:dirua Arrikibar ,erlijioa Gardoki kardenala, politika Urkijo ministroa,ejertzitoaMazarredo eta Egia. Izen hauekBilboko goi burguesia, espainar zalea, adierazteko erabiltzen ditu.Izen indibiduala kale batean gorrotagarriada berarentzat, gizon batzuren agintea edo hegemonia markatzeko direlako.( Bilboko alkateak egin duena.../ izen maskulinoak) .Giza taldea da garrantzitsua eta ez norbera bakarrik. Baina, ez hori bakarrik,izen indibiduala jartzeakale batiarriskutsuaizan daiteke,izena desbirtuatzen delako . Edonork ezin du erabili izen hori, ze zikindu egin daiteke, edo aprobetxatu, edo bere ideologiaren aurka joan, edo bere izaera bigundu edo gogortu (Xavier Mendiguren) Urkijo ministroa (1779) Gardoki enbaxadorea XVIII Mazarredo almirantea (1745-1812) Egia jenerala N. Arrikibar /1714-1779) 15. Jainkoak eztezala nahi Bilboko karrika bati nire izenik eman dezaiotela. (eztut nahi bizargile hordi(mozkorti) batek esan dezala: Ni Arestin bizi naiz, anaiaren koinata nagusiarekin. Badakizu. Manigua) batzutan esan zaharrak erratzen dira. Pentsatzen dut nire izena nire izana dela,eta ez naizela ezer ezpadanire izena. Baina, bere nahia ez da errespetatu, hainbat kalek Bilbon, Barakaldon, Santurtzin, Trapagaranen, Andoainen, Donostianhainbat ikastetxek Bilbon, Otxarkoagan, (euskaltegi), Mexikon bertan ere, Guadalupenbere izena daramate. Beraz,Arestik burua altxatuko balu..G.Aresti institutua G. Aresti kalea 16. Gorbeiara joateko gutizia sortzen zait barrenean, bertan organizatzeko euskararen salbazioa baina hemen geratzen naiz, kale arte honetan milagro baten zai, egunero bizarra kentzeari uzteko nahikoa kurajerik ez baitdut. Beste kezka nagusi bat Arestirentzat:Nahikotuta dago Bilborekin . Bilboez da Euskal Herrian modernitate, zikinkeriaren eta burgesen handinahien hiria baizik . Nahikotuta dagoenean badakizue Centro Galegora edo Gorbeiara doa. OraingoanGorbeiara ,han dagoelako euskal sustraia eta giro euskalduna . Handik hasiko du berak bere iraultza(hori bai berak bakarrik antza, ez dago hemen egozentrismo kutsua?). Gorbeia garbia da eta euskalduna, hori bai, primitiboa edo basatia, baina Euskal Herria. 17. ARESTI ETA FAMILIA

Ba zen behin deportibo kluba izeneko leku bat, Orueta kalean lehenengo, Rekalde Zumarkalean gero eta gaurko egunerarte. Han hasten da maitasunezko istorio hau.

1957ko maiatzaren 1a zen, Rekalde Zumarkaleko klub honetako frontoian dantzaldia zegoen eta han zen gure protagonista den Gabriel Aresti. Orduan gertatu zan, Meli,Amelia Luisa Estebanagertu eta gure Gabriel, konturatu gabe gizontxo bihurtutako gaztetxoabetiko maitemindu zen.

Meli,El guilaalmazenetako langilea garai haietan,Bilbao-La Roblatrenean etorritakoguraso Leondarren alaba zen, aita tren horretako langilea izan zuen.

Hau da Meliren ahotan entzun ditzazkegun gogoetak:..

Meli: ezagutu nuenean, oso planta oneko mutila zan,metro bat eta laurogei zentimetro luzea

1968 18. Meli: Qu me atrajo de l? Pues era un hombre de gustar, alto, fuerte y con unos ojos preciosos y muy amable. Todo eso y veinticuatro aos.... (....) Tena un carcter muy fuerte, pero si tena que pedir perdn, lo haca sin ningn problema. Y por encima de todo era un hombre de firmes convicciones y de un profundo sentido tico. Tal vez por eso resultaba, a veces, enrgico y apasionado. Y polmico.Por otro lado tena un gran sentido del humor. (.....) Nuestra casa era un continuo ir y venir de gente. Y muchas tertulias, conversaciones..... Las tertulias no eran expresamente literarias, pero siempre se acababa hablando de literatura y poltica. Siempre haba mucha gente en casa. Astelenetanbeharreko neska lagunek igandeko gora-beherez hitz egiten omen zuten, ia zinemara joanak al ziren nobioekin..... Melik bere igande arrastietaz, La Granja tabernan ematen zituenetaz, hitzegiten zuen,Don Martin apaiza eta bere Gabrielek poesia eta politikaz zituzten diskuzioetaz. Gure neskatilak paineluak erregalatu zizkion, Valle Incln eta Len Feliperen libururen bat eta Jesusen bihotzaren medaila bat ere. Gure maitaleak 1960ko urriaren 10ean ezkondu ziren, Bilboko La Inmaculada elizan. Ezteietan lagun bi izan ziren: Irigoien eta Andoni Kaiero.Ezkon bidaian ere lagunak izan zituzten hurbil: lehenengo Gabriel Celayaren etxean egon eta gerotxoago Telesforo Monzonen etxera abiatu ziren eta hara non agertzen dan Telesforo zaldun arropaz jantzirik, ahaztu ezinezkoa Melirentzat! Bidaitxo honen ostean gure ezkon berriak Arestitarren etxera joan ziren bizitzera, Barroeta Aldamar kalera, gure Gabriel jaio zeneko etxera........... Gure istorioaren abiapuntura. 19. Makina bat ordu lapurtu zizkien Arestik bai familiakoei eta bai Meliri ere bere lanak sortzeko........ Meli: Nire Aitaren Etxealarunbat arratsalde baten idatzi zuen, eta normalean, ordu biak arte egoten zan afalostean, idazmakinari eraginez Izan zuen aurretik bai Arestik bihotza apurtu zion beste nobia bat, Felipe Arresebeitiaren familiakoa, familia abertzalea, neska errubia ta begi urdinduna, Karmel aldizkarian idatzitako poemaren bat berari zuzendua ere izan liteke...................... Baina bere neska Meli izan zan, dudarik gabe, Basurtuko Melitxu,Espainiako andrea, nire aitarenexearen habea...... 20. Aresti eta artea Museoaren aurrera gatoz, toki eta paraje hauetarasarritan etortzen baitzen Aresti gurea paseatzera. Aresti hobeto ulertzeko Museoaren jatorriari begiratu behar diogu,ekimenari zein egoitzaren kokapenari. XIX. mendeko bukaerako Bilbok izan zuen ekonomia gorakada handiaren ondorioz, arte alorreko ekimen askok argia ikusi zuenorduko handikien bultzada eta laguntzari esker, kolekziorako grina handituz doala. XX. mendearen hasieran, museo baten behar izana aurreikusten zen, arte ekimen(ekoizpena) handiari irteera emateko:lehenengo arte modernoaren erakusketak (1900-1910), artista euskaldunen lehenengo elkarte arautua (Asociacin de Artistas Vascos)(1911). 1908tik aurrera adostasun batera heldu baziren ere, ez zioten irtenbiderik eman 1914.enera arte. 1908an bilduko zen Bilboko museoaren Patronatuaren Lehen batzarra, hau da, museoaren gidaritza hartuko zuten gizon elkartearen batzarra, eta sei urte beranduago (1914an) Atxuriko ospitale zaharrean,Bastida arkitektoak lan eta ofizioen eskolabihurturikoan, museoaren hasierako gelak jarri zituzten. Urte horietan museoari egin zitzaizkion opariak hainbeste handitu ziren;dirudienez, handikien izen ona eta lustrea hartzeko bide baitziren. Gizon prestu horien arteanLaureano Jadodugu 21. Atxuriko egoitza laster geratu zitzaizkien txiki, eta 1917an arkitektoen batzorde bat eraturik aurreproiektuen lehiaketa deitu zuten ,inori eman gabe geratu zena. Lorenzo Hurtado de Saratxok 1922, Diputazioaren bitartez, Arte Modernoaren Museoa sortzea lortu zuen. Hasieran musika kontserbatorioa eta inprenta zeuden toki berean jarri zenGerraondoko Jose Felix Lekerika Bilboko alkateak (1938-1939) kultura ekimen bizien alde jokatu zuen , eta, ondorioz,Arte Ederretako Museoa etaMuseo Modernoaegoitza berean bil zitezenlortu zuen, hori bai ,Losadak, Saratxok eta beste gizon handikiren laguntzaz. Gonzalo Cardenas etaFernando Urrutiaarkitektoen eskuetan utzi bazuten hasieran proeiktua, bukatuEgenio M Aginagakegin zuen eta, hortaz, Bilboko Arte Ederretako eta arte Modernoaren Museoak1945ean zabaldu zituen bere ateaklehenengoz, Bilboko alkate Joakin Zuzagoitia Azcorraren agintaritzapean. Gerora ere, izango ditu museo horrek espazio arazoak ,eta horien konpontze aldera, 1970anezagutuko du hegal berriaren luzamendua.. Azkenik, Guggemheim-ak sortutako zurrunbiloren gerizpean,beste handitze-lan bat egin diote 2001ean Baina, Gabriel Arestiri ez zitzaion aberats handiki horien Bilbo gustatzen, 22. Ekonomia ondo doanean, dena ondo doa, eta arte munduan ere islatzen da ongialdi ekonomikoa. Honetan ere Bilbo ez da salbuespena. a)Boom ekonomiko nagusiak: XIX-XX eta Gerra Zibilaren ostekoa b)Boom-arenisla arte munduan. Zer-nolako gizartea dago gerra ostean Bilbon?: A) Bertako burges handinahiekeuren burua goraipatzeko artea erabili eta bultzatu egiten zuten, dohaintzan emandako artelanen bidez. (Jado eta konpania) B) Langileria , neurri handian, kanpotik etorria, hutsaren hurrengoa zen. Hau guztia dela eta Bilbo bi edo: 1.- Bilbo Ikusgarria , (Abando, Zabalgunea eta Getxo) 2.- Bilbo Ikusgaitza , ikusgaitza burges handikien BEGIETARAKO BEHINTZAT (Bilboren ingurumarietan sortu eta epidemia baten moduan zabaltzen dena: hau da,txabolismoaUretamendin, La Pean, Otxarkoagan, Itsasadarraren ezkerraldean; baita Abandon bertan ere. Txabola gauez eraikiz gero legaltzat hartzen zituzten eta ezin eraitsi.Diote 30 mila txabola izateraheldu zela Bilbo 50-60 hamarkadetan. Franco bisitan Bilboratu zen industria ikustera eta asaldatu egin zen ikusita zein punturaino zabaldua zen txabolismoa. Bilboko txabolak50-60.hamarkadan.wmv 23. Bilbon, arte munduan edo giroan bi joera ziren nagusi:

a)Tradiziozaleak, lehenego edo betiko kanonei begira lan eginez gero beren artelanak saltzeko aukera zutela zekitenak, burgesiarako lan egiten zekitenak, nolabait esateko, eta garaiko boterearen eta prentsaren oniritzia zutenak.

b)Berriztatzaileak, bide berriak jorratu nahi zituzten artistak, abstraktuan esperimentazioa eginez, gizarteko injustiziak salatu nahi zituztenak. Hauek sarritan gutxietsiak, ez ikusiak edo zigortuak izaten ziren.

• Eta bigarren talde honetakoak ditugu, besteak beste, Aresti eta bere adiskidea eta gogaidea Agustin Ibarrola.

1.- Arte plastikoetan A. Ibarrola Gokioetxea(zer ikusirik ez daukan oraingo obrarekin: kloreetan, adibidez). Arestiren eskutik Poesia soziala baldin badugu, Ibarrolari esker pintura soziala ere badugula esan dezakegu.

2.-Arte literarioan, Gabriel Arestik ere burgesia hartzen du kritikagai bere lanetan. Ezin ikusia agerian utzi zuen berba hauen bidez:Burgesiak dirua ukatzen digu. Guk hitza kentzen diegu eta herriari ematen diogu.

Orain irakurriko dugun poemaren inguruko zenbait xehetasun:

24. SOUVENIR DESPAGNE POUR MESDEMOISELLES SOLANJE ET HELENA GEREZIAGA Hau da Bilbo, esan zuen gizonak. Kapela zuria zeraman gizonak, eta Hau da Bilbo, esan zuen. Hau da Pinturaren museoa, esan zenuten. Peut-tre, esan nuen,,ez dakit. Ez nekien. Ta zer? Ez naiz lotsatzen. Zergatik burjesa egonen da Museo honetan izenez, laudorioz, (Halako konteak eman zuen pintura hau), pilotuaren eta marineruaren izenak hilobi baten gainean ez daudenean? Zer da hori? Seinalatu zenuten leihotik. Deustuko Eskola. Jesuitena. Ez, hangoa. Egurrezko etxe haek. Ijitoak, esan nuen lotsaturik. Urrutian entzuten zen trumoia. Grekoa. Goia Gabriel Aresti, (Harri eta Herri)1963 Aresti ez dago ados museoak erakusten duen Bilbo burgesarekin, eta lotsa ere bada andereoak inguruko txasbolismoari erreparatzen diotenean. Poema honen bidez,salaketa bikoitza egiten du Arestik : batetik,burgesiak herriari kentzen dion protagonismoa ; eta bestetik,herriak sufritzen duen miseriari bizkarra emanda bizi da burgesia handiuste horinahiz haren lepotik aberasten ari den. 25. HARITZA ETA HARRIA 1985ean, Gabriel Aresti hil eta hamar urtera , hain goiz desagertutako poeta bilbotarraren obra gogoratzeko asmotan jardunaldi artistiko eta literarioak antolatu zituztenMintza Barullo elkartekoek .Antolatzaileek ez zuten nahi omenaldia ekitaldi sentimental hutsala izatea, guztiz kontrakoa, horren bidezArestiren radikalismoa nabarmendu nahi zuten , euskararik gabeko Bilboeremu lehor harekiko radikalismo maitagarria. Eta horrez gain,euskararen alde zein gizakien askatasunaren alde egin zituen ahaleginak gogoratu. Omenaldiari bukaera emateko,Bilboko Arte Ederretako museoaren aurrean haritz bat landatu zuten Arestiren ohoretan . Gorbeian berez sortutako haritz bat, euskara galdua zuen Bilbora ekarria, eta apurka apurka indarrez gora egindakoaEta ondoan harria . Poeta batek landutako harria, poema bat soinean.Zuhaitza eta harria. Oroitarrian zizelkatuta Gabrielek igandeetan Arte Ederretako museo inguruan egin ohi zuen paseoren batenidatzitako olerkia poetaren autodefinizio hau:: Irrintzi gorri batekinestaldu nituenegunaren eta gauarenate meharrak. Sega zorrotz batekin ebaki nituen pagadiarenazken lukurreriak.Teneza gogor batekinatera nituen debekazaleenaginak. Gero hilnintzen 26. Abandoibarraren zabaltzeri lotutako lanak direla tartean, handik egun gutxitara, haritzaren eta harriaren tokian hutsune handi bi besterik ez zeuden, eta sustrai-zatiak airean, lur nahasiaren gainean ahaztuta. Bilboko udaleko Mendi eta Lorategi Zaintzako zuzendariordeak eman ei du haiek kentzeko agindua. Haritza Amezola parkean birlandatuta aurkitu zuten, toki apartatu batean, aintzira baten bazterrean, sokaz loturik eta makila sendoz inguraturik (lurrean eusteko nonbait). .Behin obrak amaituta, Gabrielen lagunek haritza birlandatu nahi izan zuten atzo, eta ekitaldi xume bezain beroa prestatu zuten horretarako. ., Gabrielen alaba Nerea Arestik, poetaren izena daraman Santutxuko eskolako ikasle bik eta Bilboko alkateak, Iaki Azkunakbirlandatu zuten hiru urtetan deserroturik egondako haritza antolatzaileek nahi izan duten legez, lehen izandako tokitik ahal bezain hurbil. Jarraian, alkateak plaka bat eskaini zion idazlearen alabari, haritz aurrean jarritako plakan irakur daitekeen olerki bera zeramana. 27. EUSKAL HARRIA Zerutik erori gabekoharria,ongi labratua,maisu trebe txit trebe eta habil bateklandua,oinarri,gilzarri,zimentarria,(adoratzen zaitugu),(ez zara eroriko),(mila urte inguru da),(euskaldunen artean),arbolaren itsura emandakoharria,ajola gabean landatu hindugunitoginaren azpian,eta ur-tantakjan hau.Hi,arbola,euskal harria. Gabriel Aresti Errolanen harria 28. ZORROTZAKO PORTUAN , LANEAN Gorbata gabeko Bilbo langile hori ondo ezagutu zuen Arestik eta Gabrielen poesia irakurtzerakoan, behingoan nabaritzen da nola traspasatu zuen bere poesietara bere lanpostuetatik ezagutu zuen mundua: Liburu hau euskaldun dirudunek izerdia eta bizi-modua zurrupatzen dieten euskaldun langileei eskaintzen diet; bereziki ikastola izeneko euskal eskoletan lan-kontraturik gabe eta lan-segurantzarik gabe gizonaren eskubideak euskara noble batez euskaldun haurrei irakasteagatik bere jornal merkeak arriskuan jartzen dituzten maistrei Harrizko herri hau (1970). LUR Lanpostuak .1956an Zorrotzako portuan izan zuen bere lehen kontadore lanpostua , egurra inportatzen zuen Compaa vasco-Africana enpresan. Langile mundua ez ezik benetako euskara ere ezagutu zuen, Arratiatik eta beste eskualdeetatik hara joandako langile euskaldunen ahotik.1960.an Zorrotzako portua utzi egiten du, eta Laudiora pasatzen da , lanera. Hemen jefe de seccin kategoriarekin egiten du lan etaidazteko denbora gehiago lortzen du . Bere ugazabaren batek poeta eta erreboluzionario zela nonbait entzutean ez zuen hain gustura ikusten eta alde egin zezan ez omen zioten soldatarik igotzen Egunero Laudioko kanpandorrea ikusten dudanean, fabriketako tximiniekin konparatzen dut, eta ikusten dut eztela hain gora, diruak fedeak baino goragoigotzen baitu. () 1965.ean Laudioko lanpostu utzieta BilbokoLarraskitunhasten da laneanEvers etxean . Utzi hau ere etagero Eibarrera, geroago Boluetara, Barakaldora, Zorrotzako portuan aldarrika 29. MILITANTZIA POLITIKOA Arestigizon ideologidunazen, dudarik ez,kontzientzia politikoduna . Akaso bere kontzientzia zuztarrek langileen munduan, Zorrotzako edo Laudioko langileekin ikusi eta ikasitakoan errotu baino lehen, indarra bazuten berez, aspalditik agian. Baina bere lan ibilbidean zuztarrak indartzeko aukerak izan zituen etabizipen horiek ere bere poesian eta izakeran islatu ziren.Bere ingurutikarnasten zuen gizakia zen eta zapaldutakoen ziren gizakiengandik jasotzen zuen odola.Odola bera poesian islatzen zuen , mailuz eta barrenaz harria kolpatzen duen langileriaren bertsoa zen Aresti.Nola edo hala zaila dazehaztea nork markatu zuen gehiago Arestiren poesia,Zelaiak eta Oterok konkordiako mintzakideek Otero kasuan oso lagun mina-edoGillen eta Antonenamaigabeko zerraldi sutsuak. Bere garaiko intelektual komunista ohi batzuekin lotzen saiatu ziren batzuk, bere irudia txikitzeko asmoz, eta espaolista etiketa jarri zioten , baina bere idatz lanetan oinarrituz, agertzen den Arestietiketazioaren maltzurkeriaren gainetik egon da . Arestiren kezkek gainditu egin dute beti alderdikeriaren joera.Alderdi komunistaren eragina jaso zuela, garaiko testuinguruan ulertu behar dugu,Frankismoari oposiziokomilitante asko bezala. Lagunen artean baziren komunistak bai,baina lagun zerrenda zabala zen. Bertan Euskal Herriko kultura eta hizkuntza defenditzen zituzten asko sartu ahal ziren. Hauekin, besteekiko bezalaxe, modu kritikoan diferentziakbazituen ere. 30. GABRIEL ARESTIEAN

1973-1974ko udak Ea herrixkan emango ditu, gaixotasun arazoengatik.

Eara ailegatzeaz batera, Aresti komunista dela zabaltzen da herritarren eta udatiarren artea, bereziki erretore izan zen D. Zirilo apaizaren adiskideen artean.

Ea-ko koplak, alabei euskara irakasteko metodoaidatziko ditu han dagoen bitartean.

Atxagari gutunean ondorengoa idatziko dio:

Egun, Bilbaon egon natzaizu, medikurengana joan naiz, eta bide batez lanera buelta bat eman dut. Guztiz nekaturik etorri naiz,

Orain Ean nago erretiraturik. Medikuek ia reposo totala agindu didate, eta klaro!, bizirik iraun nahi dut. Horrexegatik oraingoz eta Urriak edo Hazila arte, lanari utzi diot. Zer eginen dudan, orduan ikusiko dut.

Enegatik ez dit inporta, baina umeak oso gazte ditut (zaharrenak datorren urtean 13 beteko ditu) eta etorkizun bat merezi dute. Gainera guztiz argiak dira, talentua dute, eta bizitzean ongi jarri arte ez nuke faltatu nahi ukanen.

Jon Mirande ene lagun maitea gabon-gauean suizidatu zen. Eta hala ere, Zeruko Argian gloria deseatu diote. Hilotza errege egunean aurkitu zuten.

Baina nik, oraingoz, ez dut hil behar.

31.

Ean MirenTere Beneditoemakume abertzalea ezagutzendu. Beronekin hitzaspertu luzeak egin ondoren,euskara herritarren egoera sinkronikoa ezagutzen dueta guztiz mira eginda gelditzen da, euskara literarioren eta euskara hitz eginaren arteko bitarte handiaz kargutzen denean.

Hainbat itzulpen lanegiten du . Silveiro Caada editorearentzat Axterisen itzulpenak prestatzen ditu (1976an Iaki Beobide nork itzuli zituen esan gabe zabaltzen dituenak).Akal etxeak,Federico Garca Lorca Seis poemas gallegos-enedizioa prestatzeko euskalitzulpenaegiten dio.

Jucar etxeak Castelaoren Ns emango duen euskarazko itzulpenakere egiten ditu.

Gabriel Arestik Bilbo utzieta Ea (Bizkaia) herria aukeratu zuen, azkenik bizia kenduko zion gaitzari aurre egiteko itxaropenarekin. Herri honetan idatzi zituen azken bi lanak. Eta geroztik lotura estua izan da herriaren eta idazlearen artean.

Hiru hamarkada beranduago,Gabriel Arestiren Etxeanliteratura-jardunaldiak antolatzen hasi zirenHerrijeri emon arnasa(HEA) Kultura Taldea-Ea eta Larrabetzuko Bihotz Bakartien Kluba. Ekimenak bosgarren edizio bete du pasa den 2008ko uztailaren 21a eta 22a, Harri eta herri eta Harrizko herri hau sortu zituenidazlearen oroimena berreskuratzeko urteroko bilgunea finkatuz .

32. BASURTON MELIREKIN GabrielekMeli Esteban , bere emaztea izango zena, ezagutu zuen, eta, Melirekin batera,Basurto.Meli,Basurtuko piku melatua Arestiren hitzetan, bertakoa delako, tren geltoki ingurunetakoa. Ezkonberriak bertako kale batean, General Davilan, bizitzen jarri ziren eta aurrerantzean auzoa sarri agertuko da Arestiren lanetan eta Gabriel eta Meli inguru hartan ibiliak ziren Karamelo eta kobeta mendixketan. Arestik zenbaitlehiaketatan Jon Basurtu ezizenaere erabili zuen. 33. 1975.eko Apirilean Santi Onaindiak Deustuan ikusten duenenean heriotzaren aieruak nabaritzen dizkio: Ezagun zituen arpegian gaixoak egin urratsak. Ean eta, izan zan aize egoki billa, osasun billa, baina ez zedukan osabiderik.Etzuen nai iltzerik, ala ere, maite bait zituan bereak eta euskera Gabrielen osasuna gero eta makalagoa da. Baja hartzen du eta 1975. urteko maiatzaren 27an operatzen du Rey Baltarrek Basurton. Ekainaren bostean berrogeita bat urte zituelarik, hil zen, insufizientzia hepatiko batek joa. Gabrielen osasuna gero eta makalagoa da. Baja hartzen du, eta 1975. urteko maiatzaren 27an operatzen du Rey Baltarrek Basurton. Ekainaren bostean berrogeita bat urte zituelarik, hil zen, insufizientzia hepatiko batek jota. HERIOTZA 34. ARESTI : EUSKARAETAEUSKALTZAINDIA

Arestiren Aitona-amonak euskara jakin arren , bere gurasoak galduta zeukaten euskera. Amaabertzalea izan arren , aita frankista zeneta berak aitortzen duenezaitaren erru hori nolabait garbitu nahiak bultzatu zueneuskara ikastera. Hasi ere 12 urterekin hasi zen,bakarrik eta metodorik gabe: autodidakta gisa.

Mtodo gradual para aprender el euskera izeneko metodo hiperpuristaz baliatu zen: behin Deban, jatetxe batean,arrautza frijitu pare bat eskatzeko, arrautza elia gaimelduta eskatuomen zuen, eta jatetxekoak erantzun alemanez ez zekitela.

Horrela konturatu zen hizkuntza artifizial hartatik urrundu eta herriko euskarara hurbildu beharra zuela, herriko mintzaira eredu harturik. Geroago , euskaltzain urgazle izandakoan Imanol BerriatuariNire aitaren etxea defendituko dutpoema errezitatuondoren euskera popularra defendatuko dut beti esan omen zion.

Baina garai hartan ez zegoen euskera ikasteko beste metodorik:

Lehen euskera putzu sakon eta ilun bat zen, eta zuek denok, ordukook, ur gazi bat atera zenuztenhandik nekez 35.

Apaizak bakarrik izan zitezkeen euskara maisuak , eta horiexengana jotzen zuen argi bila: Begoako apaizengana, frantzizkotarrengana....geroagoEuskaltzaindiari eskatuko dio euskara ikasteko metodo bat egitea.

Ondo ikasi zuen eta 21 urterekin hasi zen euskaldun erbesteratuek Guatemalan argitaratzen zutenEuzko Gogoa aldizkarian idazten hasi zen

Alfonso Irigoyen Euslaltzainaeskutikeuskal literaturaren munduan sartu zen, bertso zaletasuna piztu zitzaion, euskal liburu klasikoak eta autore herritarragoak ere irakurri zituen.

Hortik aurrera bere obra ugaria izan zen:

ITZULPENGINTZA : Geroagobere gustuko autore arrotz baliotsu askoren lanak euskeratu zitueneta trebeki . Shakespeare, Baudeleire, J. R. Jimenez, Bertold Brecht, Blas de Oteroren lanak argitaratu zituen Eusko Gogoa eta Egan aldizkartietan. Aparteko liburu gisa Boccaccioren ipuin hautatu batzuk Decamerone ttipi bat eta Nazim Hikmet poeta turkiarraren Lau gartzelak

36. POESIA: Dena den Arestiren arlo bereziena poesia izan zen.Euskal poesia klasiko eta zaharkituaren lekuan, Gabrielek, bestelako balioak, kezka biziagoak eta forma hurbilagoak, euskera ulergarriago eta praktikoanaurkeztu zituen ,euskeraz mintzatzea eta idaztea ez zela atzerakoia aldarrikatuz . Bere poesiaren arrakasta hura ikusitagarai hartakokantari ospetsuenekberehala jarri zieten musika Gabrielen poemei TEATRO: teatro lanak ere idatzi zituen ELEBERRI: bakarra Mundu munduan ARTIKULUAK: aldizkarietan ZerukoArgian LUR EDITORIALA: sortzaileetariko bat, euskal literaturak aurrera egiteko.Saizarbitoria, Kintana, Urretabizkaia, Sarasola, Haranburu... Arestiren eraginez , euskarari eman zion modernitateari esker ( ordurarte museoko)gero eta lagun gehiago hasi zen euskera ikasten, gure hizkuntzaz arduratzen, prentsa bera ere. Arestiren obra argitaratu arte euskal literatura eta oro har euskal kultura osoa, zerbait baserritar, atzeratu, liluragabetzat kontsideraturik zegoen kaletar ikasien artean.Arestik bere obrarekin argi erakutsi zuen euskara gai zela goi mailako literatura egiteko eta aldi berean herrikoia,berak elebidun argitaratzen zituen liburuek ederki frogatzen zutenez. 37. GABRIEL ARESTI, EUSKALTZAIN

Aresti1957. urteko irailaren 26an, 23 urte zituela , izendatu zuten Euskaltzaindiakoekeuskaltzain urgazle . Euskaltzain urgazleak bere laguntza eta aholku ematen dio euskaltzain osoa den pertsonari, azken hau, euskararen alor jakin baten barruan, gai zehatz bat ikertzen eta jorratzen ari den bitartean.

Euskaltzaindia: zer eta zertarako

Kosme Elgezabal eta Felix Landaburu Bizkaiko diputatuen proposamenez, Eusko Iksakuntzaren eraginez eta Hego Euskal Herriko lau diputazioen babespean,1918. urtean jaio zen Euskaltzaindia . Urte horretako irailean izendatu ziren lehenengo lau euskaltzainak: R.M. Azkue, Arturo Kanpion, Luis Elizalde eta Julio Urkijo.

1919. urtean Resurreccin Maria Azkueizendatu zuteneuskaltzainburu , eta, Euskera, Akademiaren agerkari ofizialaplazaratua izan zen.

Gerra Zibilaren ondoko urteetan Euskaltzaindiarenjarduna motelduegin zen neurri handi batean, baina,1950etik aurrera , FederikoKrutwig euskaltzainaren eraginezbereziki,berriro suspertzenhasi zen. Euskera aldizkaria berriro argitaratzen hasi zen 1954an,eta 1956tik aurrera biltzar irekiak egin zituen Euskaltzaindiak.

Biltzar irekietatik garrantzitsuena,1968an Arantzazunegindakoa izan zen,euskara idatziaren batasunerako ildo nagusiak ezarrieta lehenengo arauak erabaki zirelako bertan. Arantzazuko biltzarrean ezarritako oinarrien ondorioz arautuz joan zen, hurrengo urteetan, euskara batuaren hainbat alderdi: ortografia, deklinabidea eta aditza, batez ere.

38.

Arestik, ordea, Arantzazuko biltzarrean aldarrikatutako arauen aurretik egin zuen bere erara, euskara batu baten aldeko proposamena. Proposamen hori egiazta daiteke Batasunaren kutxa liburuan , zein, Xabier Kintanarekin elkarlanean atondu zuen Hiztegi tipian.AnjelZelaietaren iritzian ere, Aresti izan zen euskararen batasunaren bidean motor eta aitzindarietariko bat.

Arantzazuko erabakiek urteak iraungo zituen eztabaida bizia ekarri zuten, Euskaltzaindiak markatutako bidearen aurka agertu baitziren asko. 1978. urtean sortutakoEuskerazaintzan -Euskeraren erri akademia -bildu ziren Arantzazun hartutako bidearekin ados ez zeudenak. Lino Akesolo, euskaltzain oso aukeratua izanik aulkiari uko egina, izan zen Euskerazaintzako lehenengo burua.

BilbokoErribera kaleko 6. zenbakian egoitzazuenEuskaltzaindiak , batasunerako irizpideak finkatzeaz gain, euskararen sustapenean ere jardun zuen; horrela, 1960. hamarkadanalfabetatze-ikastaroak eratu zituen , 1982. bitartekoBertsolari Txapelketa-Nagusiak antolatuzituen; 1978. urteanBai Euskarari oihartzun handiko kanpainabultzatu zuen, etaeuskararen gaitasuna neurtzeko titulu akademikoak emanditu (D eta B irakasle-tituluak aurrena eta Euskararen Gaitasun Agiria, EGA, 1981etik aurrera).

39.

Gaur egun Bilboko Plaza Barrian egoitza duen Euskaltzaindiaeuskararen akademia ofiziala da, eta Hego Euskal Herriko, Espainiako nahiz Frantziako administrazioek legez onetsia dute.

Bere helburuak euskara ikertu, arautu eta hiztegia biltzeaz gain, euskara idatziaren batasuna lortzea, euskararen erabilera mintzatua eta idatzia sustatzea eta euskaldunen hizkuntza eskubideak zaintzea dira.

Akademiako kide dira bileretan hitza eta boza duten24 euskaltzain osoakez ezik, hitzerako eskubidea baino ez duteneuskaltzain ohorezkoaketaeuskaltzain urgazleak ere . Arautegiak ez du zehazten ohorezkoen eta urgazleen kopururik.

Gaur egun euskaltzainburua,Andres Urrutiabizkaitar legegizona da.

40. GABRIEL ARESTI-JORGE OTEIZA

Jorje Oteiza : Arte modernoaren erraldoia, gure kultura guztiz irauli zuena. Euskaljenio unibertsala,Da Vinci, Mozart, Goethe, Einstein etabarrekoen parekoa.Euskal arte modernoaren aitzindaritzaren aita , zabaltasun eta sakontasun handienekoa, jakintsua.

Eskultore, idazle eta pentsalaria .

Orion jaiozen 1908an. Madrilenmedikuntza ikasketak amaitu gabeutzitaAmeriketara joan zen eskulturari ekiteko(1935-1946); garai hartan hasi zen eskultura eta estetika ingurukoteorizazioak mamitzen : hitzaldi, erakusketa eta artikulu ugari antolatu eta idatzi zituen.1947an itzuli zen Euskal Herrira .

Bere eskultura lanik garrantzitsu eta ospetsuenaArantzazuko santutegiko fatxadako APOSTOLUAK taldea eta PIETATEA dira(1950ean egindako proiektua eta, urte askotan gelditurik egon ondoren, 1968an burutua). Proiektu eta erakusketa askotan hartu zuen parte: Milan, Londres, Sao Paulo, Washington, Donostia, Bilbo eta Madrilen. 1957-58an Sao Pauloko Bienaleko sari nagusia irabazi zuen eta 1988an Espainiako Asturiasko Printzea saria eman zioten.

Oteizaren idazlanik garrantzitsuena QUOSQUE TANDEM ! da (1963),euskal arimaren estetikaren interpretazio-saioa,historiaurreko artean eta antropologian erroak bilatzen dituena. Arteari buruzko gogoeta orokorra da eta eragin handia izan zuen eta du euskal artistengan.

41.

Kultur eragile eta Euskal Herriko arte-mugimenduaren gidarijokatunahi izanzuen Oteizak. Ameriketatik itzuli orduko, euskal kultur frontea osatzeari ekin zion, euskal kultura suspertzeko asmoz, baina fronte artistiko-kultural bateratua osatzeko berak aurkeztutakoproiektuak ez ziren burutu agintarien laguntzarik ez zelako izan.

Polemista sutsu etakritikari zorrotzagertu zen gehienetanagintarien kultur politikaren aurrean . Bere ondare artistikoa biltzeko fundazioa sortu zuen 1992an , Nafarroako Gobernuarekin batera.ALTZUZA herrian beraren obra jasotzen duen museoaeraiki zuten.

2003an hil zen.

1960ko hamarkadako euskal kulturaren aldeko mugimenduan aritutako artistekin izan zituen harremanak Oteizak, hala nola Otero, Ibarrolaeta ARESTIrekin . Guztiei laguntzen zien, uste baitzuen artistek ez zutela bestelako lanik egin behar.Gabriel Arestiri ere eskaini zion laguntza , baina poetak ez zuen onartu.

Gabriel Arestik oso poema luzea idatzi zion Oteizari , nolabaiteko erantzuna emanez eta bizitzaz, erlijioaz, gizarteaz, agintariez eta, berak pentsatzen zuena azalduz.Q poema deitu zuen, Qzhasten baitzen Oteizaren lanik garrantzitsuena.

Arestik Oteizaren izena euskaraz ematen zuen: Jurgi deitzen zion.

42. Q-l- Egunen batean Jurgi Oteitzarekin otsaba bana txakolin gorri Arrankudiagako edanen dugu, eta orduan hura ere kenduko didate, eztadin inoiz munduan egon poeta bat ni bezain bakarra. (...) Poetak bi klasetan berezi dira orain artean: Prestuak eta doilorrak. Orain artean, diot, bai, orain arteanprestuek egia esan dute beti, eta doilorrek gezurra. Baina orain egia esatea ez da nahikoa, orain arrazoia defenditu behar da, eta orain harmak dira gezurra eta egia. (...) Nik eztakit Jurgi Oteitza defenditu behar dudanedo Jurgi Oteitzak ni defenditu behar nauen, ezpaitidate esan nor denbietatik emazurtzago. (...) Egia da Oteitzaren eskultura eztudala nik konprenitzen, baina ni eskolarik gabeko gizon bat naiz, eta hori ezta harritzekoa. baina Jurgi Oteitzak nire poesia konprenituko du, dudarik gabe gauza errezagorik ezpaita inoiz gizonaren eskutikanatera. Jurgi Oteitzaren eskultura konprenitzeko bista luzearen behar da baina nire poesia konprenitzeko ezta behar belarri zorrotzen agian harek listoentzat eskulpitzen zuelako eta nik tontoentzat eskribitzen dudalako. () Jurgi Oteitza ezpaita gizon bat, Jurgi Oteitza gizonago bat baita; azken bolada honetan pentsamentura ekarri naute hura profeta bat dela. Antigoalean profetak harrika hiltzen zituzten. Gaur egunean arbuioz, desamodioz eta desprezioz. Nik eztakit nola Jurgi Oteitzak agoantatu duenorain arteanhainbeste desprezio. 43.

Arestik Oteizaren ibilbidea jarraitzen zuen, nahiz eta pentsaera ezberdina izan eta Oteiza ulertu ez; konturatzen gara Arestik errespetatu eta, neurri batean, miretsi ere egiten zuela Oteiza.

Oteizari eginiko elkarrizketa luze batean galdetu ziotenzer pentsatzen zuen Gabriel Arestiri buruz eta Oteizak honela erantzun zuen :Me refiero a que los dos aguantaban como infelices, contabilidades que llevaban, consintiendo la anulacinde grandes pedazos vivientes de su tiempo creador, para vivir. Habl intilmente con Arteche, habl tambien con Aresti, consultndoles para que me permitiesenentre amigos ver la forma de arreglar econmicamente la situacin, esta situacin que nuestro pais que lo aguanta todo, que lo consiente todo, no poda permitirClaro que t me pides una impresin del hombre, del poeta Un nuevo y personal y grande poeta vasco, y una verdadera hazaa intelectual que en esos aos, en nuestro medio empobrecido y aislado, supiera l acertar con el poeta que nos era necesario, y lo lograse .

Beraz, Oteizak estimatzen zuen Aresti eta baloratzenzuen honek egindako lan eskerga.

44.

Antzekotasunak:

Bakoitzak bere neurrian, euskal kulturaren ikertzaile eta bultzatzaile izan ziren.

Herriarekin erabat konprometituta ari ziren.

Sutsuak eta polemistak.

Agintarien kritikatzaile amorratuak, ez zutelako euskal kultura ez bultzatzen, ez zaintzen.

Artearen funtzionaltasuna defendatzen zuten: herri xehea hezteko bitartekoa dela Artea,alegia.

Izan zituzten emazteek itzel lagundu zieten.

Desberdintasunak

Oteiza Aresti

-Ez zekien euskaraz . - Ikasi egin zuen.

-Idazlanak gaztelaniaz. - Idazlanak euskaraz.

-Euskal arte modernoaren sortzaile. - Poesia sozialaren sortzaile.

-Artea da garrantzitsuena. - Euskara=euskal harria da inportanteena.

-Teoria mailan ari zen. - Praktika ardura zitzaion.

-Jainkoa badela sinesten zuen. - Ez zen sinestuna, Eliza kritikatzen zuen.

-Bizitza luze eta emankorra. - Bizitza emankor eta oso laburra.

PERTSONA HAUEK BIAK GIZON HANDIAK IZAN ZIREN ETA HERRIARENTZAT EGIN ZUTEN LANA, EUSKAL KULTURA SUSPERTZEAREN ALDE.

45. NIRE AITAREN ETXEA Nire aitaren etxeadefendituko dut.Otsoen kontra,sikatearen kontra,lukurreriaren kontra,justiziaren kontra,defenditueginen dutnire aitaren etxea.Galduko ditutaziendak,soloak,pinudiak;galduko ditutkorrituak,errentak,interesak,baina nire aitaren etxea defendituko dut. Harmak kenduko dizkidate,eta eskuarekin defendituko dutnire aitaren etxea;eskuak ebakiko dizkidate,eta besoarekin defendituko dutnire aitaren etxea;besorik gabe,sorbaldik gabe,bularrik gabeutziko naute,eta arimarekin defendituko dutnire aitaren etxea.Ni hilen naiz,nire arima galduko da,nire askazia galduko da,baina nire aitaren etxeakiraunen duzutik. Gabriel Aresti 46. EGIA BAT ESATEAGATIK Egia bat esateagatik,alabakhil behar bazaizkit,andreabortxatu behar badidate,etxealurrarekinberdindu behar bazait;Egia bat esateagatik,ebaki behar badidatenik eskribitzendudaneskua,nik kantatzendudanmihina; Egia bat esateagatik,nire izenakenduko baduteeuskal literaturarenurrezkoorrietatik,inoiz,inola,inuneznaizisilduko. Gabriel Aresti