EUSKARA ETA LITERATURA DBH 4UNITATEZ UNITATEKO SEKUENTZIAZIOA

1. UNITATEANolako herriak eta hiriak nahi ditugu?

HELBURUAK• Gelan landutako ahozko eta idatzizko testuen mezua ulertzea, eta ikuspegi kritikoz eta pertsonalez interpretatzen ikastea.• Irudien mezua ulertzea eta interpretatzen ikastea.• Testuak ahots goran irakurtzean, euskararen lege fonetikoei jarraitzeaz gainera, tonua eta erritmoa zaintzea.• Interesguneari loturiko lexikoa eta esapideak lantzea, eta ekoizpen lanetan erabiltzea.• Ideiak eta esperientziak trukatzeko, ahozko hizkuntza erabiltzea.• Deskribatzea zer den ulertzea, eta adibideen eta jardueren bidez, zenbait deskribapen mota lantzea.• Deskribapenetatik abiatuta, ikusteko erak, aurreiritziak eta mitoak identifikatzeko urrats batzuk ematea.• Pixkanaka hizkuntzaren sistema morfosintaktikoaz jabetzea, hizkuntza gero eta gehiago menderatzeko eta ziurtasun handiagoz erabiltzeko.• Lexikogintzari buruz oinarrizko kontzeptu batzuk ezagutzea, eta hitz elkartuak eta eratorriak bereiztea.• Subjuntiboa noiz erabiltzen den ezagutzea, eta subjuntiboko NOR adizkiak zuzen erabiltzea.• Zuzentzaile ortografikoei buruzko oinarrizko ezagutza izatea, eta idatzizko ekoizpen lanetan erabiltzen jakitea.• Euskararen hedadurari, legediari eta erabilpenari buruzko datu batzuk ezagutzea.• Bertsolaritzari lotuta, alde batetik inprobisazioa, bertsolarien baliabideak, bertsotarako gaiak eta bertso moldeak aztertzea eta, bestetik, bi bertsolari handiren berri izatea: Txirrita eta Basarri.

EBALUAZIO IRIZPIDEAK• Unitatean zehar landuriko ahozko eta idatzizko testuen mezua ulertu du, eta ahalegindu da ikuspegi kritikoz eta pertsonalez interpretatzen.• Irudien mezua ulertzen eta interpretatzen ikasteko jarduerak egin ditu.• Testuak ahots goran irakurtzean, euskararen lege fonetikoei jarraitzeaz gainera, tonua eta erritmoa zaintzen saiatu da, eta egoki irakurri du.• Interesguneari loturiko lexikoa eta esapideak landu ditu, eta ekoizpen lanetan erabili ere egin ditu.• Ideiak eta esperientziak trukatzeko, ahozko hizkuntza modu egokian erabili du.• Zenbait adibide aztertu eta jarduera batzuk egin ostean, deskribapenetan bildu ohi diren ikusteko era, aurreiritzi eta mito batzuk identifikatzeko gai dela erakutsi du.• Lexikogintzari buruzko oinarrizko kontzeptu batzuk ezagutu ditu, eta hitz elkartuak eta eratorriak bereizteko gai dela erakutsi du. • Subjuntiboa noiz erabiltzen den landu du, eta subjuntiboko NOR adizkiak ekoizpen lanetan zuzen erabili ditu.• Zuzentzaile ortografikoei buruzko oinarrizko ezagutza jaso du, eta xuxen zuzentzailea erabiltzeko gai dela erakutsi du.• Euskararen hedadurari, legediari eta erabilpenari buruzko datu batzuk ezagutu ditu, eta horren inguruan hausnarketatxoa ere egin du.

• Bertsolaritzari lotuta, alde batetik inprobisazioa, bertsolarien baliabideak, bertsotarako gaiak eta bertso moldeak aztertu ditu eta, bestetik, bertsolaritzaren historian bi bertsolari handiren berri izan du: Txirrita eta Basarri.

EDUKIAKKONTZEPTUAK• Irakurketa: Hiriaren konkista, Harkaitz Cano, Berria 03-09-26; Josu Ibarrondo, Berria 03-09-03; Mattinen bi komiki.• Interesguneari loturiko lexikoa: hiztegia, atsotitzak, esapideak, eta hitz eratorriak eta elkartuak.• Ahozko komunikazioa: argudioa eta azalpena.• Idatzizko komunikazioa: etorkizuneko hiri idealaren deskribapena.• Deskribapena: ikuskerak.—Testuak: “Zozoak beleari”, Barren, Elgoibarko astekaria, 518. zk.—Ezaugarri batzuk.—Ekoizpenerako egoera komunikatiboa eta pausoak.—Baloraziorako irizpideak.• Lexikogintza:—Mailegutza, elkarketa eta eratorpena.• Hots aldaketak:—Berrezarpen lexikala.• Aditza: —NOR subjuntiboa.• Arauak eta gomendioak:—Zuzentzaile ortografikoak.• Hizkuntza eta gizartea: —Euskararen hedadura, legedia eta erabilpena• Literatura:—Bertsolaritza. Ahozko inprobisazioa munduan; bertsolarien baliabideak; bertsotarako gaiak eta bertso moldeak. Txirrita eta Basarri.

PROZEDURAK• MOTIBAZIOA ataleko testuak isilik eta ahots goran irakurri eta, galderei erantzunez, interpretatu eta testuetako ideien arteko loturak aurkitu.• Interesgunearekin lotutako lexikoa, esapideak, atsotitzak ezagutu eta erabili.• Arazo jakin batzuen aurrean egon daitezkeen irtenbideak pentsatu eta ahoz azaldu.• Denbora labur bat emanda, gidoitxo bat idatzi eta gidoiaren arabera, gai baten inguruan hitz egin.• Bereziki edukiari edo mamiari erreparatuz, deskribapen labur bat egin.• Deskribatzeko eta ikusteko era batzuk aztertu eta, horietatik abiatuz, aldez aurretik zehazturiko pertsona bati buruz idatzi.• Morfosintaktikoki testu zuzenak sortzen ikasteko, ariketa sistematikoak egin (aditza landu, perpausak osatu, aldatu, zuzendu…).• Lexikogintzari buruzko eta hots aldaketen inguruko oinarrizko kontzeptuak aztertu, eta testuetan hitz elkartuak eta eratorriak bereizi.• Subjuntiboari buruzko ezaugarriak aztertu, NOR subjuntiboko aditzak menderatu eta testuetan erabili.• Zuzentzaile ortografikoei buruzko oinarrizko ezaugarriak aztertu, eta xuxen zuzentzailea erabiliz testuak zuzendu.• Zenbait dokumentazio iturri erabiliz, euskarari buruzko datu batzuk bilatu.• Bertsolaritzaren inguruko ezaugarri batzuk aztertu.

• Txirrita eta Basarri bertsolariei buruzko datu batzuk ezagutu, eta haien bertso bat edo beste irakurri eta aztertu.

JARRERAK• Hizkuntza balioestea, komunikatzeko eta irudikatzeko bide moduan. • Ahozko komunikazioa estimatzea, eta keinuek, gorputzak eta intonazioak duten garrantziaz jabetzea eta beroriek balioestea.• Esamolde biziak eta herrikoiak ikasteko ahalegina estimatzea.• Besteen ideiak errespetatzea, jarrera irekia erakutsiz. • Irakurketa balioestea, dibertsio bide eta atsegin iturri gisa.• Literatura tradizioko lanak estimatzea, kultura ondasunaren ezaugarri gisa.

2. UNITATEA Lotsagabeak nonahi

HELBURUAK• Irakurritako edo entzundako testuen mezua ulertzea, eta ikuspegi kritikoz eta pertsonalez interpretatzen eta arrazoitzen ikasteko baliabideak lantzea.• Interesguneari loturiko lexikoa lantzea, eta jardueretan eta ekoizpen lanetan erabiltzea.• Ideiak azaltzeko ahozko hizkuntzaz baliatzea.• Balorazioak ahoz zein idatziz egiten trebatzea.• Egunerokoa testu mota gisa ezagutzea, ezaugarri batzuk lantzea eta, eredu batzuei jarraituz, antzerakoa idazteko gaitasuna lantzea.• Pixkanaka hizkuntzaren sistema morfosintaktikoaz jabetzea.• Hizkuntzaren arauei dagokionez, forma zuzenak ezagutzea, eta jardueretan eta idatzizko lanetan egoki erabiltzea.• Perpaus elkartuen barruan, juntadurazkoak bereiztea, eta zuzen erabiltzea.• Aditzaren alorrean, NOR-NORI indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatzea, eta subjuntiboa sakontzea.• Euskal hiztunen artean aniztasuna dagoela ezagutzea (elebakarrak, elebidunak eta eleanitzak).• Literaturan poesiari begirada bat emanez, genero horretara hurbiltzea.• XX. mendeko bi poeta handi ezagutzea: Xabier Lizardi eta Gabriel Aresti.

EBALUAZIO IRIZPIDEAK• Irakurritako edo entzundako testuen mezua ulertu duela erakutsi du, eta ikuspegi kritikoz eta pertsonalez interpretatzen ikasten ari da.• Interesguneari loturiko lexikoa eta esapideak landu ditu, eta ikasitako batzuk jardueretan eta ahozko nahiz idatzizko lanetan erabiltzen ditu.• Ideiak azaltzeko ahozko hizkuntzaz baliatzen da.• Balorazioak ahoz zein idatziz egiten trebatzeko jarduerak egoki bete ditu.• Egunerokoaren ezaugarri nagusiak ezagutzen ditu, eta eredu batzuei jarraituz, antzerakoa txukun antzean idatzi du.• Poliki-poliki hizkuntzaren sistema morfosintaktikoaz jabetzen ari da.• Euskal hizkuntzaren arauei dagokionez, gelan landutako forma zuzenak ezagutzen ditu, eta jardueretan eta idatzizko lanetan egoki erabiltzen ditu.• Perpaus elkartuen barruan, juntadurazkoak bereizten ditu, eta erabili ere zuzen erabiltzen ditu.• Aditzaren alorrean NOR-NORI indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatu ditu, eta subjuntiboa landu du.• Euskal hiztunen artean badaki aniztasuna dagoela, eta elebakarrak, elebidunak eta eleanitzak kontzeptuen esanahia barneratu du.• Literaturaren alorrean poesiari begirada bat emanez, genero horretako zenbait alderdi barneratu ditu.• XX. mendeko bi poeta handi ezagutu ditu (Xabier Lizardi eta Gabriel Aresti), eta haien poema bana ere aztertu du.

EDUKIAKKONTZEPTUAK• Irakurketa: Lotsa, Sustrai Colina, Berria, 04-06-12; Ainara Argoitia, Berria 03-11-19 eta interesgunearen inguruko beste zenbait adierazpen.• Interesguneari loturiko lexikoa: hiztegia eta esapideak.• Ahozko komunikazioa: solasa, interpretazioa eta azalpena.

• Idatzizko komunikazioa: idatzizko balorazioa.• Egunerokoa:—Ezaugarri batzuk.—Ekoizpenerako pausoak.—Baliospenerako irizpidea.• Perpaus elkartuak: juntadurazkoak. Juntagailuz egindakoak eta alborakuntzazkoak.• Aditza: —NOR-NORI indikatiboa, baldintza eta ahalera. Errepasoa.—NOR-NORI subjuntiboa.• Arauak eta gomendioak:—Donostitik ala Donostiatik?—Ilea hartu/adarra jo.• Hizkuntza eta gizartea: —Euskal hiztunak: elebidunak, elebakarrak eta eleanitzak.• Literatura:—Poesia: zer den, zer gairen inguruan idazten den poesia…—XX. mendeko bi poeta handi: Xabier Lizardi eta Gabriel Aresti.

PROZEDURAK• Irakurritako edo entzundako testuen mezua ulertu, testuen arteko loturak aurkitu eta ikuspegi kritikoz eta pertsonalez interpretatu.• Interesguneari loturiko lexikoa eta esapideak landu, eta ikasitako batzuk jardueretan eta ahozko nahiz idatzizko lanetan erabili.• Ideiak ahoz azaltzen ikasteko, gidoitxoa egin eta ahoz denbora neurtuan azaldu.• Ahoz nahiz idatziz egindako lanak baliotsi irizpide batzuei jarraituz.• Egunerokoaren ezaugarri nagusiak aztertu, eta eredu batzuei jarraituz, antzerakoa idatzi.• Hizkuntzaren sistema morfosintaktikoaz jabetzeteko jarduerak egin eta hausnartu.• Gelan landutako forma zuzenak aztertu eta ikasi, eta jardueretan eta idatzizko lanetan egoki erabili.• Perpaus elkartuen barruan, juntadurazkoak bereizi, eta erabili.• Aditzaren alorrean NOR-NORI indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatu, eta subjuntiboa landu.• Euskal hiztunen artean dagoen aniztasunaz hausnartu, eta elebakarrak, elebidunak eta eleanitzak kontzeptuen esanahia aztertu.• Literaturaren alorrean poesiari begirada bat emanez, genero horretako zenbait alderdi aztertu.• XX. mendeko bi poeta handiri buruzko datuak irakurri (Xabier Lizardi eta Gabriel Aresti), eta haien poema bana ere irakurri, aztertu eta gozatu.

JARRERAK• Ahozko azalpenetan zehaztasuna eta argitasuna estimatzea.• Besteek eginiko lanen errespetuzko jarrera garatzea.• Elkarbizitzan eta komunikazio egoeretan ezarrita dauden arauak ezagutzea eta errespetatzea.• Dokumentazio iturriak ezagutzearen eta erabiltzearen garrantziaz jabetzea.• Euskal Herriko literatura tradizioko lanak estimatzea, kultura ondasunaren ezaugarri gisa balioetsiz.• Euskara eremu guztietan erabiltzeari buruzko jarrera positiboa garatzea.

3. UNITATEAEuskara: oraina eta geroa

HELBURUAK• Interesguneari lotutako ahozko eta idatzizko testuak ulertzeko estrategiak lantzea, eta ikuspegi kritikoa garatzea.• Unitatean proposatutako hiztegia, esapideak eta atsotitzak ezagutzea, eta ahozko nahiz idatzizko lanetan erabiltzea.• Gai baten inguruan solasean aritzeko ohitura lantzea eta garatzea.• Istorioak ahoz kontatzeko trebetasuna garatzea. • Euskararen etorkizunaren inguruan hausnarketa egitea.• Teknologia berriez baliatuta txostenak nola egin eta nola aurkeztu ikastea.• Perpaus elkartuen barruan menderakuntzakoak ezagutzea, identifikatzea eta ikasleak sortzen dituen testuetan, zuzen eta egoki erabiltzea.• Aditzean, NOR eta NOR -NORI indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatzea, eta sunjuntiboa sakontzea.• Euskal hizkuntzaren arauak eta gomendioak ezagutzea, euskara zuzen eta egoki erabiltzen ikasteko.• Ordenagailuz idazteko arauak ezagutzea eta, horiei jarraituz, testuak zuzen idazten ikastea.• Ipuin herrikoiak ezagutzea eta, euskal ipuin kontalari batzuen eskutik, ipuin kontaketen ezaugarri batzuk aztertzea.• Hiruhilabetekoan zehar liburu batzuk irakurtzea, literatura lanak kultura aberaste eta gozamen pertsonal iturri gisa hartuz.

EBALUAZIO IRIZPIDEAK• Interesguneari lotutako ahozko eta idatzizko testuak ulertzeko jarduerak egin ditu, eta saiatu da ikuspegi kritikoz interpretatzen.• Unitatean landutako hiztegia, esapideak eta atsotitzak ikasi ditu, eta ahozko nahiz idatzizko lanetan erabili ere egiten ditu.• Gai baten inguruan solasean parte hartu du, eta ideiak laburtuta eta argi plazaratzeko gai dela erakutsi du.• Ahozko kontaketan mezua egoki jasotzeko zaindu beharreko alderdi nagusiez jabetu da.• Euskararen etorkizunaren inguruan hausnarketa egin eta ondorio batzuk atera ditu.• Teknologia berriez baliatuta txostenak nola egin eta nola aurkeztu ikasi du, eta ikasitakoa praktikan jarri ere egin du.• Perpaus elkartuen barruan menderakuntzakoak identifikatzen ditu, eta sortzen dituen testuetan, zuzen eta egoki erabiltzen ditu.• Aditzean, NOR eta NOR -NORI indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatu ditu, eta sunjuntiboa sakondu du.• Pixkanaka euskal hizkuntzaren arauak eta gomendioak ezagutuz doa, eta euskara zuzena eta egokia erabiltzen ahalegintzen da.• Ordenagailuz idazteko arauak ezagutzen ditu eta, horiei jarraituz, testuak zuzen idazteko gai dela erakutsi du.• Ipuin herrikoien ezaugarri nagusiak ezagutzen ditu, eta euskal ipuin kontalari batzuen eskutik, ipuin kontaketen ezaugarri batzuk ere aztertu ditu.• Hiruhilabetean zehar liburu bat/batzuk irakurri du/ditu, literatura lanak kultura aberaste eta gozamen pertsonal iturri moduan hartuz.

EDUKIAKKONTZEPTUAK

• Irakurketa: Amets Arzallus, Berria, 04-09-22; Lorea Agirre, www.sustatu.com; Xamar, Orekan, Pamiela.• Interesguneari loturiko lexikoa: hiztegia, atsotitzak eta esapideak.• Ahozko komunikazioa: solasa eta kontaketa.• Idatzizko komunikazioa: eskutitza.• Txostena:—Txostena prestatzeko pausoak.—Txostenen zenbait ezaugarri: ideien hautaketa, egitura, loturak, izenburua…—Txostenak ahoz eta idatziz nola aurkeztu.• Perpaus elkartuak: menderakuntzakoak (konpletiboak, zehar galdera, erlatibozkoak, denborazkoak, moduzkoak, helburuzkoak, kausazkoak, baldintzazkoak eta kontzesiboak).• Aditza: —NOR-NORI indikatiboa, baldintza eta ahalera. Errepasoa.—NOR-NORI subjuntiboa.• Arauak eta gomendioak:—Irratitik/irratiz.—Hurrengo/beste.• Literatura:—Ipuin herrikoiak.—Zapatari txiki errukitsuaren ipuina, Joxe Migel Barandiaran.

PROZEDURAK• Euskara: oraina eta geroa… izenburupean bildutako testuak irakurri eta, galderei erantzunez, ulertu eta interpretatu.• Euskararen etorkizunaren inguruan hausnartu eta solasa egin.• Solasean aritzean arauak errespetatuz parte hartu, eta azalpenak ematean hizkera zuzena eta egokia erabiliz mintzatu.• Denbora labur bat emanda, gidoitxo bat idatzi eta gidoiaren arabera gai baten inguruan mintzatu.• Bereziki edukian (ideien ordenan…) arreta jarriz, idazketa labur bat prestatu.• Aldez aurretik zehazturiko pausoei jarraituz, taldean txostena prestatu, aurkeztu eta egindakoa baloratu.• Menderakuntzazko perpausak aztertu eta identifikatu.• Aditzean, NOR eta NOR-NORI indikatiboa baldintza eta ahalera errepasatu, eta subjuntiboa sakontzeko esaldietako hutsuneak bete, perpausak osatu…• Euskararen normalizazioa ulertzeko adierazpen batzuk irakurri, eta galderei erantzunez, gai horren inguruko hausnarketa egin.• Herri ipuinen ezaugarri batzuk aztertu, herri ipuin bat edo beste irakurri, eta kontalarien iritzia aztertu ostean, kontalari onaren hamar aholku zerrendatu.• Literatura lan batzuk irakurri, irakurritakoaz gozatuz.

JARRERAK• Hizkuntza balioestea, kultura igortzeko eta jasotzeko tresna gisa. • Ahozko testuak zein idatzizkoak menderatzearen garrantzia balioestea, norberarengan eta gizartearengan duen eraginaz kontzientziatzeko.• Lexikoan, zehaztasuna eta aberastasuna lortzeko ahalegina balioestea. • Besteen ideiak errespetazea eta positiboki baloratzea, jarrera irekia bultzatuz.• Komunikazioko elementuak baloratzea, helburuaren garrantziaz jabetzeko. • Euskal Herriko ipuinak, kondairak, alegiak eta kontakizunak estimatzea.

4. UNITATEAEskuko telefonoen haritik…

HELBURUAK• Proposaturiko gaiarekin lotutako ahozko eta idatzizko testuak ulertzea, interpretatzea eta pentsatzen eta arrazoitzen ikasteko baliabideak garatzea.• Gai jakin baten inguruan debatea egitea, bereziki denbora eta erabilitako hizkuntza zainduz, eta elkar errespetatuz.• Ahozko azalpenak egitea, eta azalpenak denen artean baloratzea.• Gazteek maitasun aitorpenak egin ditzaten trebatzea, eta horretarako komunikazio bideak eta adierazpideak aztertzea eta lantzea.• Ikasleak hizkuntzaren sistema morfosintaktikoaz jabetzea, hizkuntza gero eta gehiago menderatzeko eta ziurtasun handiagoz erabiltzeko.• Perpausaren osagaiak ezagutzea eta identifikatzea.• Aditzean, NOR-NORK indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatzea, eta subjuntiboa sakontzea. • Hizkuntzaren arauei dagokionez, forma zuzenak ezagutzea, eta ekoizpenetan egoki erabiltzea.• Euskal jaietako ohitura bat ezagutzea, eta gidoi bati jarraituz, antzerako beste ohitura baten berri emango duena idatziz asmatzea. • Ipuin literario modernoen ezaguarri nagusiak ezagutzea, eta adibide bat aztertzea. • Ipuin modernoaren lehen urratsak eta autoreak ezagutzea: Martin Ugalde, Anjel Lertxundi eta Mikel Zarate.

EBALUAZIO IRIZPIDEAK• Proposaturiko gaiarekin lotutako ahozko eta idatzizko testuak ulertu ditu, eta interpretatzen ere saiatu da.• Gai jakin baten inguruko debatean parte hartu du, bereziki denbora eta erabilitako hizkuntza zainduz, eta elkar errespetatuz.• Ahozko azalpenak egin ditu; gero, denen artean, gelan egin dituzten azalpenak baloratu egin dituzte.• Maitasun aitorpenak nola egin landu du, eta horretarako komunikazio bideak eta adierazpideak aztertu ditu.• Hizkuntzaren sistema morfosintaktikoaz jabetzeko jarduerak landu ditu.• Perpausaren osagaiak ezagutzen ditu, eta testuetan identifikatzeko gai da.• Aditzean, NOR-NORK indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatu ditu, eta subjuntiboa landu eta sakondu du. • Hizkuntzaren arauei dagokionez, unitatean landutako forma zuzenak ezagutzen ditu, eta ekoizpenetan egoki erabiltzen ahalegintzen da.• Euskal jaietako ohitura bat edo beste ezagutu du, eta gidoi bati jarraituz, antzerako beste ohitura baten berri idatziz egoki eman du. • Ipuin literario modernoen ezaguarri nagusiak landu ditu, eta adibide bat ere aztertu du. • Ipuin modernoaren lehen urratsak ezagutzen ditu, eta baita idazle batzuk ere: Martin Ugalde, Anjel Lertxundi eta Mikel Zarate.

EDUKIAKKONTZEPTUAK• Irakurketa: Mugikorrak, Fredi Paia, Berria, 04-06-18; British Medical Journal aldizkariko albiste bat; Eskuko telefonoen mendekotasuna, Berria, 04-08-20; “Tragamóvil”, Berria, 04-08-20; Inma Errea, Berria, 04-06-30.• Interesguneari loturiko lexikoa: hiztegia eta sinonimoak.

• Ahozko komunikazioa: debatea, inkesta eta azalpena.• Idatzizko komunikazioa: sms-a.• Maitasun aitorpenak: gutunak eta mezuak.—Ezaugarri nagusiak (laburtasunak, argitasuna, zehaztasuna…).—Ekoizpenerako aukera batzuk: sms-a gutun bihurtu, edota gutuna sms bihurtu.• Perpausaren osagaiak: Izen Sintagma eta Aditz Sintagma.• Aditza: —NOR-NORK indikatiboa, baldintza eta ahalera. Errepasoa.—NOR-NORK subjuntiboa.• Arauak eta gomendioak:—Bera/berdina.—Irakurtzen ikasi/irakurriz ikasi.• Hizkuntza eta gizartea: —Euskal jaietako ohiturak: Santa Ageda.• Literatura:—Ipuin literario modernoa. Eredu bat: “Psikiatrarena”, Gezurrak, gezurrak, gezurrak, Iban Zaldua, Erein.—Euskal ipuin modernoaren lehen urratsak eta autoreak: Martin Ugalde, Anjel Lertxundi eta Mikel Zarate.

PROZEDURAK• Unitateko testuak irakurri aurretik, hipotesiak egin.• MOTIBAZIOA ataleko testuak irakurri eta, galderei erantzunez, ulertu eta interpretatu.• Hizkuntza aberasteko, testuak hobeto ulertzeko eta ekoizpenerako, lexikoa landu.• Gai zehatz baten inguruan debatea egin, batez ere denbora eta hizkuntza zainduz.• Denbora labur bat emanda, eta gidoitxo bati jarraituz, gai baten inguruan ahoz azalpena egin.• Aldez aurretik zehaztutako irizpide batzuetan oinarrituz, debatea eta ahozko azalpenak baloratu.• Maitasun aitorpenen ezaugarri batzuk aztertu eta, gero, pauso batzuei jarraituz, gutunak, sms-ak eta bestelako mezu laburrak egin.• Perpausen osagaiak ezagutu, eta testuetan identifikatu.• Testu zuzenak sortzeko aurreurrats moduan, ariketa sistematikoak burutu (aditza, sintaxia, deklinabidea…).• Salta Agedari buruzko informazioa aztertu, eta, liburuan proposatzen den egiturari jarraituz, Euskal Herriko beste jai edo ospakizun baten jatorria azaldu.• Ipuin literario modernoaren ezaugarri batzuk aztertu, adibide bat irakurri, landu eta, amaitzeko, euskal ipuin modernoan lehen urratsak eman zituzten hiru idazle ezagutu: Martin Ugalde, Anjel Lertxundi eta Mikel Zarate.

JARRERAK• Ahozko komunikazioa erabiltzea, keinuek, gorputzak eta intonazioak duen garrantziaz jabetzeko eta baloratzeko.• Hizkuntzari buruzko hausnarketa balioestea, norberaren ekoizpen linguistikoak hobetzeko duen garrantziaz ohartuz.• Elkarrizketetan eta debateetan, errespetuzko jarrera baloratzea.• Hizkuntza baloratzea, informazioaz gainera sentimenduak ere komunikatzeko.• Testu literarioen balorazio positiboa garatzea, herri eta kultura baten espresio historiko, sozial eta estetiko bezala.• Dokumentazio iturriak ezagutzearen eta erabiltzearen garrantziaz jabetzea.

5. UNITATEAKirola: argiak eta ilunak

HELBURUAK• Ahozko eta idatzizko testuak ulertzeko estrategiak lantzea, ikuspegi kritikoa garatzea, eta irakurritako eta entzundako testuek elkarrekin izan dezaketen lotura aztertzea.• Interesguneari lotutako lexikoa ezagutzea, eta ekoizpen lanetan erabiltzea.• Ahozko jardunean trebatzeko testu mota batzuen inguruko saiakera batzuk egitea (kirol albistea, iritziaren azalpena…).• Kexa gutuna eta eskaera gutuna lantzea, kexak, eskaerak eta erreklamazioak aurkezteko moduak aztertzea eta, pauso batzuei jarraituz, ereduen antzerakoak sortzea.• Ikasleak bere lanak zuzentzeko teknikak ikastea, eta zuzenketak egiteko ohitura hartzea.• Ikasleak hizkuntzaren sistema morfosintaktikoaz jabetzea, hizkuntza gero eta gehiago menderatzeko eta ziurtasun handiagoz erabiltzeko.• Aditzean, NOR-NORI-NORK indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatzea, eta subjuntiboa sakontzea.• Hizkuntzaren arauei dagokionez, unitateko forma zuzenak ezagutzea, eta ekoizpenetan egoki erabiltzea.• Euskal jantziei buruzko oinarrizko ezagutza izatea.• Literaturan, eleberrien ezaugarri nagusiak aztertzea, eleberri mota batzuk ezagutzea, eta eleberri zati batzuk irakurriz, gozatzea.• Euskal nobela mordernoaren hasierako bi eleberri ezagutzea.

EBALUAZIO IRIZPIDEAK• Ahozko eta idatzizko testuak ulertzeko eta interpretatzeko estrategiak landu ditu, eta irakurritako eta entzundako testuen arteko lotura batzuk aurkitu ditu.• Interesguneari lotutako lexikoa ezagutzen du, eta ekoizpen lanetan erabili ere egiten du.• Ahozko jardunean trebatzeko testu mota batzuen inguruko saiakera batzuk egin ditu (kirol albistea, iritziaren azalpena…).• Kexa gutuna eta eskaera gutuna landu ditu, kexak, eskaerak eta erreklamazioak aurkezteko modu batzuk aztertu ditu eta, pauso batzuei jarraituz, ereduen antzerakoak sortu ere egin ditu.• Ikasleak bere lanak zuzentzeko teknikak ikasten dihardu, eta zuzenketak egiteko ohitura hartzen ari da.• Euskal hizkuntza gero eta gehiago menderatzen du, eta ziurtasun handiagoz darabil.• Aditzean, NOR-NORI-NORK indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatu ditu, eta subjuntiboa sakondu du.• Hizkuntzaren arauei dagokionez, unitatean landutako forma zuzenak ezagutzen ditu, eta ekoizpenetan egoki erabiltzen ditu.• Euskal jantziei buruzko datu batzuk jaso du.• Literaturan, eleberrien ezaugarri nagusiak aztertu ditu, eleberri mota batzuk ezagutu ditu, eta eleberri zati batzuk irakurriz, gozatu du.• Euskal nobela mordernoaren hasierako bi eleberri ezagutu ditu: Leturiaren egunkari ezkutua (1957) eta Egunero hasten delako (1969).

EDUKIAKKONTZEPTUAK• Irakurketa: Gorputzak zenbat lezakeen, Maialen Lujanbio, Berria, 03-11-12; Mingainik azkarrena, Berria, 03-09-25; Olinpiar jokoak gaur egun, Iñaki Arratibel, Berria, 04-08-24; Futbolak ez al du gehiegi erotzen?, Joxe Mari Bakero, Argia, 04-05-23.• Interesguneari loturiko lexikoa: hiztegia, definizio batzuk eta esapideak.

• Ahozko komunikazioa: iritzia, azalpena eta kirol albistea.• Idatzizko komunikazioa: eskutitza.• Kexa gutuna eta eskaera gutuna:—Ezaugarri batzuk (hizkuntza, agurrak…).—Ekoizpenerako proposamen batzuk: kexa, eskaera eta erreklamazioa.• Morfosintaxia: aditza; adizki nagusiaren eta laguntzailearen ezaugarriak.• Aditza: —NOR-NORI-NORK indikatiboa, baldintza eta ahalera. Errepasoa.—NOR-NORI-NORK subjuntiboa.• Arauak eta gomendioak:—Aposizioa.—Arauan/arauean.• Hizkuntza eta gizartea: —Euskal jantziak.• Literatura:—Eleberria edo nobela. Ezaugarri nagusiak eta zenbait eleberritako zatiak.—Euskal nobela modernoaren hasiera: Leturiaren egunkari ezkutua, Txillardegi; Egunero hasten delako, Ramon Saizarbitoria.

PROZEDURAK• Kirolaren inguruko testu batzuk irakurri aurretik, hipotesiak egin.• MOTIBAZIOA ataleko testuak irakurri eta, galderei erantzunez, ulertu, interpretatu eta elkarren arteko loturak aurkitu.• Zenbait hitz eta esapideren esanahia aztertu eta ikasi.• Gai jakin baten inguruan hausnarketa egin, aldez aurretik zehaztutako pausoei jarraituz, eta, amaitzeko, denon artean egindako azalpenak baloratu.• Eskema eta gidoi baten arabera, azalpenak ahoz eman.• Kexa eta eskaera gutunen ezaugarri batzuk aztertu eta, pauso batzuei jarraituz, ekoizpen lanak egin; amaitzeko, ekoiztutako testuak baloratu.• Morfosintaxian, aditz laguntzailearen eta nagusiaren ezaugarriak aztertu, eta ikasitakoa adibide praktiko batzuetan aplikatu.• Testu zuzenak sortzeko aurreurrats moduan, ariketa sistematikoak burutu (aditza, sintaxia, deklinabidea…).• Euskal jantziei buruzko informazioa irakurri, aztertu, eta galderei erantzunez, barneratu.• Literaturan, eleberrien ezaugarri nagusiak aztertu, eleberri mota batzuk ezagutu (pertsonaiazkoak historikoak, poliziakoak…), eta eleberri zati batzuk irakurriz, gozatu.• Euskal nobela mordernoaren hasierako bi eleberriri buruzko datu batzuk irakurri, eta zati batzuk aztertu.

JARRERAK• Ahoz zein idatziz sortutako testuak balioestea, zuzentasuna, egokitasuna eta koherentzia zaintzearen garrantziaz jabetuz.• Hizkuntza idatzia balioestea, eguneroko bizitzan ongi moldatzeko beharrezko tresna bezala.• Euskara esparru guztietan erabiltzeari buruzko jarrera positiboa eta aktiboa estimatzea.• Elkarbizitzan eta komunikazio egoeretan ezarrita dauden arauak ezagutzea eta errespetatzea.• Besteen lanarekiko errespetuzko jarrera garatzea.• Irakurtzeko eta idazteko zaletasuna baloratzea.

6. UNITATEA

Emakumeen rolak

HELBURUAK• Idatzizko testuak irakurtzea, ulertzea eta interpretatzeko estrategiak lantzea, ikuspegi kritikoa garatuz eta irakurritako testuen arteko loturak ezarriz.• Unitatean landutako lexikoa eta atsotitzak ezagutzea, eta ekoizpen lanetan erabiltzea.• Ahozko jardunean trebatzeko, testu mota batzuen inguruko saiakera batzuk egitea.• Iritzi testu batzuk lantzea eta, aurreiritzi eta modalizatzaile batzuk aztertu eta gero, iritzi eskutitza edo gutuna idatzi eta zuzentzea.• Ikasleak bere lanak zuzentzeko teknikak ikastea, eta zuzenketak egiteko ohitura hartzea.• Hizkuntzaren sistema morfosintaktikoaz jabetzea, hizkuntza gero eta gehiago menderatzeko eta ziurtasun handiagoz erabiltzeko.• Morfosintaxian alokutiboa lantzea.• Aditzean, NOR-NORK eta NOR-NORI-NORK indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatzea, eta subjuntiboa sakontzea.• Hizkuntzaren arauei dagokionez, forma zuzen batzuk ezagutzea, eta ekoizpenetan egoki erabiltzea.• Joxe Migel Barandiaran eta haren ekarpen batzuk ezagutzea.• Literaturan, antzerkiaren ezaguarri nagusiak lantzea, adibide batzuk irakurtzea eta aztertzea, eta Zuberoako herri antzerkien inguruko oinarrizko ezagutza izatea.• XIX. mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako euskal antzerkigintza berriaren lehen urratsen berri izatea, eta garai hartako hiru autore ezagutzea.• Hiruhilabetekoan zehar liburu batzuk irakurtzea, literatura lanak kultura aberaste eta gozamen pertsonal iturri gisa hartuz.

EBALUAZIO IRIZPIDEAK• Idatzizko testuak irakurri, ulertu eta interpretatzeko estrategia batzuk landu ditu, ikuspegi kritikoa garatuz eta irakurritako testuen arteko loturak ezarriz.• Unitatean landutako lexikoa eta atsotizak ezagutzen ditu, eta saiatzen da ekoizpen lanetan erabiltzen.• Ahozko jardunean trebatzeko testu mota batzuen inguruko saiakera batzuk egin ditu.• Iritzi testu batzuk landu ditu eta, aurreiritzi eta modalizatzaile batzuk aztertu eta gero, iritzi eskutitza edo gutuna idatzi eta zuzendu du.• Idatzizko lanak zuzentzeko teknikak ikasten dihardu, eta zuzenketak egiteko ohitura hartzen ari da.• Morfosintaxian alokutiboa eta alokutibo motzak ezagutu ditu.• Aditzean, NOR-NORK eta NOR-NORI-NORK indikatiboa, baldintza eta ahalera errepasatu ditu, eta subjuntiboa sakondu du.• Hizkuntzaren arauei dagokionez, forma zuzen batzuk ezagutu ditu, eta saiatzen da ekoizpenetan egoki erabiltzen.• Joxe Migel Barandiaran eta haren ekarpen batzuen ezagutzen ditu, eta azaltzeko gai da.• Literaturan, antzerkiaren ezaugarri nagusiak landu ditu, adibide batzuk irakurri eta aztertu ditu, eta Zuberoako herri antzerkien inguruko oinarrizko ezagutza jaso du.• XIX. mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako euskal antzerkigintza berriaren lehen urratsen berri izatea, eta garai hartako hiru autore ezagutzea.• Hiruhilabetean zehar liburu bat/batzuk irakurri du/ditu, literatura lanak kultura aberaste eta gozamen pertsonal iturri moduan hartuz.

EDUKIAK

KONTZEPTUAK• Irakurketa: Estereotipoen pantaila Irutxulo, 39. zk.; Susana Fernandez, Berria, 04-04-15; Izan beharra, Maialen Lujanbio, Berria, 04-04-08.• Interesguneari loturiko lexikoa: hiztegia, hitz elkartuak, sinonimoak eta antonimoak.• Ahozko komunikazioa: interpretazioa, debatea eta azalpena.• Idatzizko komunikazioa: eskutitza.• Iritzia:—Ezaugarri batzuk (aurreiritzia, modalizatzaileak…).—Ekoizpena: iritzi eskutitza edo gutuna.• Morfosintaxia: alokutiboa; motak.• Aditza: —NOR-NORK eta NOR-NORI-NORK indikatiboa, baldintza eta ahalera. Errepasoa.— NOR-NORK eta NOR-NORI-NORK subjuntiboa.• Arauak eta gomendioak:—…-lako berria/-ren berria.—Arduradun izendatu/arduraduna izendatu.• Hizkuntza eta gizartea: —Joxe Migel Barandiaran.• Literatura:—Antzerkia; ezaugarri nagusiak.—Herri antzerkiak.—XIX. mendearen bukaerako eta XX. mendearen hasierako antzergigile batzuk: Marcelino Soroa, Toribio Altzaga eta Abelino Barriola.

PROZEDURAK• Testu batzuk irakurri aurretik, emakumeek pairatzen duten diskriminazioari buruz hausnarketa egin.• MOTIBAZIOA ataleko testuak irakurri eta, galderei erantzunez, ulertu, interpretatu eta ondorioak atera.• Hitz elkartu eta atsotitz batzuen esanahia aztertu eta landu.• Eskema eta gidoi baten arabera, azalpenak ahoz eman.• Gai jakin baten inguruan debatea egin eta, gero, denen artean, baloratu.• Aldez aurretik zehazturiko egoera bat ahoz interpretatu, batez ere sinesgarritasuna ematen saiatuz.• Iritzi testu batzuk aztertu, interpretatu eta baloratu, iritzi testuetako aurreiritzi eta modalizatzaile batzuk aztertu eta, amaitzeko, iritzia emanez gutun edo eskutitz bat idatzi eta zuzendu.• Alokutiboa zer den aztertu, alokutibo motak ezagutu, eta testuetan bereizi.• Testu zuzenak sortzeko pauso moduan, ariketa sistematikoak burutu (aditza, sintaxia, deklinabidea…).• Joxe Migel Barandiaran eta haren ekarpen batzuen berri izateko informazioa bilatu, aukeratu eta idatziz azaldu.• Literaturan, antzerkiaren ezaugarri nagusiak landu, adibide batzuk irakurri eta aztertu, eta Zuberoako herri antzerkien inguruko oinarrizko ezagutza jasotzeko, testu batzuk irakurri eta ulertu.• XIX. mendearen amaierako eta XX. mendearen hasierako euskal antzerkigintza berriaren lehen urratsen berri izan, eta garai hartako hiru autore ezagutu.• Hiruhilabetekoan zehar liburu bat edo beste irakurri.

JARRERAK

• Ahoz zein idatziz sortutako testuetan zuzentasuna, egokitasuna eta koherentzia balioestea.• Lexikoaren alorrean, zehaztasuna eta aberastasuna lortzeko ahalegina balioestea.• Besteen ideiak errespetazea eta positiboki balioestea, jarrera irekia bultzatuz.• Euskararen garrantzia estimatzea, eta eremu guztietan erabiltzeko jarrera balioestea.• Euskal Herriko literatura tradizioko lanak estimatzea, kultura ondasunaren ezaugarri gisa balioetsiz.• Hizkuntza balioestea, kultura igortzeko eta jasotzeko tresna gisa.• Irakurketarekin era autonomoan gozatzea, kulturaren aberastasun iturri gisa interpretatuz.

7. UNITATEA

Musika kontuak

HELBURUAK• Irakurritako edo entzundako testuen mezua ulertzea, eta ikuspegi kritiko eta pertsonalez interpretatzea eta baloratzea.• Gai baten inguruan irakurritako testuetako ideiak alderatzea (antzekotasunak, desberdintasunak…).• Ahots goran irakurtzen ikasteko, gelan saiakerak egitea.• Landutako lexikoa, esapideak eta atsotitzak ezagutzea, eta ekoizpen lanetan erabiltzea.• Ahozko jardunean trebatzeko testu mota batzuen inguruko saiakera batzuk egitea eta, gero, saiakera horiek baloratzen ikastea.• Azalpen biografikoen ezaugarri batzuk ezagutzea eta, eredu batzuetatik ideiak hartuz, antzerako batzuk asmatzea.• Hizkuntzaren barne egituraz jabetzeko, analisi sintaktikoak egiten trebatzea.• Aditzean, indikatiboa, baldintza, ahalera eta subjuntiboa errepasatzea.• Hizkuntzaren arauei dagokionez, forma zuzenak ezagutzea, eta ekoizpenetan egoki erabiltzea.• Adibide jakin batzuk aztertuz, poliki-poliki zenbait euskalki ezagutzea.• Literaturaren eta ikus-entzunezkoen arteko lotura aztertzea, eta euskal idazleek ikus-entzunezkoetan egin dituzten lan batzuen berri izatea.

EBALUAZIO IRIZPIDEAK• Gelan landutako testuen mezua jaso du, eta ikuspegi kritiko eta pertsonalez interpretatzen eta baloratzen ikasteko jarduerak egin ditu.• Gai baten inguruan irakurritako testuetako ideiak aztertuz, zenbait pertsonaren pentsatzeko eta ulertzeko ahalegina egin du.• Ahots goran irakurtzen ikasteko, saiakera horiek duten garrantziaz ere jabetu da.• Unitatean proposaturiko lexikoa, esapideak eta atsotitzak ikasi ditu, eta saiatu da ekoizpen lanetan erabiltzen.• Ahozko jardunean trebatzeko testu mota batzuen inguruko saiakera batzuk egin ditu, gero, saiakera horiek irizpide batzuei jarraituz baloratzen ahalegindu da.• Azalpen biografikoen ezaugarri batzuk aztertu ditu eta, eredu batzuetatik ideiak hartuz, binaka antzerako bat sortu dute, bereziki helburuari erreparatuz, eta helburuaren arabera ideiak hautatuz.• Hizkuntzaren barne egituraz jabetzeko, sintagma batzuen analisi sintaktikoak egin ditu.• Aditzean, indikatiboa, baldintza, ahalera eta subjuntiboa errepasatu ditu, eta praktikan erabiltzean ondo moldatzen dela erakutsi du.• Hizkuntzaren arauei dagokionez, unitatean proposatutako forma zuzenak ezagutzen ditu, eta ekoizpenetan egoki erabili ditu.• Adibide jakin batzuk aztertuz, poliki-poliki zenbait euskalkiren ezaugarri orokorrak barneratzen dihardu.• Adibide eta azalpen batzuk irakurriz, literaturaren eta ikus-entzunezkoen arteko lotura aztertu du, eta euskal idazleek ikus-entzunezkoetan egin dituzten lan batzuen berri izan du.

EDUKIAKKONTZEPTUAK• Irakurketa: Semyon Bitxkov, Berria, 04-08-27; AEB-ren kontzientzia kritikoa, Berria, 04-02-24; Xabier Saldias, Berria, 04-08-31; Joseina Etxeberria, Berria, 04-07-06.• Interesguneari loturiko lexikoa: hiztegia eta esapideak.• Ahozko komunikazioa: elkarrizketa interpretatua eta azalpena.• Idatzizko komunikazioa: 10 lerrotako iritzia.• Azalpen biografikoak:—Ezaugarri batzuk (edukia, objektibotasuna eta subjektibotasuna…).—Ekoizpena.• Morfosintaxia: analisi sintaktikoak I. Izen Sintagma.• Aditza: —Indikatiboa, baldintza, ahalera eta subjuntiboa: aditz sistema guztiak. Errepasoa.• Arauak eta gomendioak:—Aditza nola jokatu aditz izenetan eta zenbakiekin.—Pasiboa gehiegi erabiltzea.• Hizkuntza eta gizartea: —Euskalkiak: mendebaldeko euskararen adibide bat (Mungia). Ezaugarri batzuk.• Literatura:—Literatura eta ikus-entzunezkoak; gidoigintza; idazleak eta zinema.

PROZEDURAK• Gai baten inguruko testu batzuk isilik eta ahots goran irakurri, ulertu, aztertu eta interpretatu.• Unitatean proposatutako gai baten edo ideia batzuen inguruan, iritzia garatu.• Zenbait hitz eta esapideren esanahia aztertu, ikasi eta erabili.• Egoera jakin bateko elkarrizketa bat asmatu interpretatu eta, aldez aurretik zehazturiko irizpide batzuei jarraituz, interpretazio horretako alderdi batzuk baloratu.• Eskema eta gidoi baten arabera, ahoz azalpenak eman.• Azalpen biografiko batzuk aztertu, eta emandako ereduetatik ideiak hartuz, binaka antzerakoa sortu, idatzi eta baloratu.• Perpausen analisi sintaktikoak egiten ikasteko, lehen urratsak emanez sintagma batzuk aztertu.• Testu zuzenak sortzen ikasteko, ariketa sistematikoak egin (aditza, sintaxia, deklinabidea…).• Mendebaldeko euskalkiko adibide jakin bat aztertu, eta adibide horren haritik, dagokion euskalkiari buruzko ezaugarri nagusiak ikasi.• Literaturak eta ikus-entzunezkoek elkarren artean daukaten lotura aztertu, eta ikus-entzunezkoetan dabiltzan euskal idazle, gidoilari eta zuzendari batzuen lanak ezagutu.

JARRERAK• Besteen ideiak errespetatzea, jarrera irekia erakutsiz.• Ahozko hizkuntzan komunikazioa errazteko baliabide propioak erabiltzeko jarrera eta zaletasuna garatzea (keinuak, gorputz mugimenduak, intonazioa…). • Irakurtzeko eta idazteko zaletasuna baloratzea.• Idazterakoan, zuzentasun ortografikoa, eta hitz egiterakoan, zuzentasun fonetikoa zaintzeko ahalegina estimatzea. • Hizkuntzaren alderdi ludikoa eta sortzailea baloratzea.• Testu literarioen balorazio positiboa, herri eta kultura baten espresio historiko, sozial eta estetiko gisa.• Euskararen garrantzia estimatzea, eta eremu guztietan erabiltzeko jarrera balortzea.

8. UNITATEA

Ditxosozko azterketak

HELBURUAK• Testuak ulertzeko estrategiak lantzea, ikuspegi kritikoa garatzea, eta arrazoitzen ikasteko baliabideak lantzea.• Zenbait pertsonaren ideien artean egon daitezkeen loturak bilatzen ikastea.• Landutako lexikoa eta esamoldeak ikastea, eta ekoizpen lanetan erabiltzea.• Mintzamenean trebatzeko testu mota batzuen inguruko saiakera batzuk egitea eta, gero, saiakera horiek baloratzen ikastea.• Curriculumak eta aurkezpen gutunak zer diren eta nola egiten diren aztertzea eta, aztertutako alderdi batzuk kontuan hartuz, Curriculum bat edota aurkezpen gutuna idaztea.• Hizkuntzaren barne egituraz jabetzeko, analisi sintaktikoak egiten trebatzea.• Aditzean, indikatiboa, baldintza, ahalera eta subjuntiboa errepasatzea.• Hizkuntzaren arauei dagokionez, forma zuzenak ezagutzea, eta ekoizpenetan egoki erabiltzea.• Adibide jakin batzuk aztertuz, poliki-poliki zenbait euskalki ezagutzea.• Literaturatik abiatuta, itzulpengintzaren oinarrizko ezaugarri batzuk aztertzea, eta testu eta jarduera batzuen bidez, “zergatik itzuli?” eta “nola itzuli?” galderen inguruan hausnarketa egitea.• Euskarara egin zen lehen itzulpena ezagutzea (Joanes Leizarragarena).

EBALUAZIO IRIZPIDEAK• Testuak ulertzeko estrategia batzuk landu ditu, baita ikuspegi kritikoa garatzeko eta arrazoitzen ikasteko baliabide batzuk ere.• Zenbait pertsonaren ideien artean egon daitezkeen loturak bilatzeko ahalegina egin du, eta lotura batzuk aurkitu ere egin ditu.• Landutako lexikoa eta esamoldeak ikasi ditu, eta horietako batzuk ekoizpen lanetan erabili ditu.• Mintzamenean trebatzeko testu mota batzuen inguruko saiakera bat edo beste egin du, eta baita saiakera horiek baloratzen ikasteko jarduera batzuk ere.• Curriculumak eta aurkezpen gutunak zer diren eta nola egiten diren aztertu du, eta landutako alderdi batzuk kontuan hartuz (egitura, hizkuntza…), Curriculum bat edota gutuna idatzi eta baloratu du.• Hizkuntzaren barne egituraz jabetzeko, analisi sintaktiko batzuk egiten aritu da, eta ondo egin ditu.• Aditzean, indikatiboa, baldintza, ahalera eta subjuntiboa errepasatu ditu.• Hizkuntzaren arauei dagokionez, unitatean landutako forma zuzenak ikasi ditu, eta ikasitakoak ekoizpenetan egoki erabili ditu.• Adibide jakin batzuk aztertuz, poliki-poliki ari da zenbait euskalki ezagutzen.• Literaturatik abiatuta, itzulpengintzaren oinarrizko ezaugarri batzuk aztertu ditu, eta testu eta jarduera batzuen bidez, “zergatik itzuli?” eta “nola itzuli?” galderen inguruan hausnarketa ere egin du.• Badaki euskarara egin den lehen itzulpena Joanes Leizarragarena izan zela, eta baita itzulpen hori zer helbururekin egin zen ere.

EDUKIAKKONTZEPTUAK

• Irakurketa: Patologia, Jesus Mari Mendizabal, DV, 04-03-24; ikasle batzuen adierazpenak, Bertsolari, 54. zk.; Artzain ala ardi?, Iñaki Murua, Argia, 04-07-25; Ander eta Graun, Gaztetxulo, 44. zk. • Interesguneari loturiko lexikoa: hiztegia, definizio batzuk, latinezko zenbait laburdura eta esamoldeak.• Ahozko komunikazioa: inkesta, solasa eta azalpena.• Idatzizko komunikazioa: irakasleari proposamena.• Curriculuma eta aurkezpen gutuna:—Ezaugarri batzuk (egitura, hizkuntza…).—Ekoizpena.• Morfosintaxia: analisi sintaktikoak II. Aditz Sintagma. Perpausa.• Aditza: —Indikatiboa, baldintza, ahalera eta subjuntiboa: aditz sistema guztiak. Errepasoa.• Arauak eta gomendioak:—Etxearen erorketa/etxea erortzea.—Badaukazu zereginik/badaukazu zeregina.• Hizkuntza eta gizartea: —Euskalkiak: ekialdeko euskararen adibide bat (Lesaka). Ezaugarri batzuk.• Literatura:—Itzulpengintza. Ezaugarri nagusiak. Itzulpen laneko adibide batzuk.—Euskarara eginiko lehen itzulpena (Joanes Leizarraga).

PROZEDURAK• MOTIBAZIOA ataleko testuak irakurri eta, galderei erantzunez, ulertu, interpretatu, eta gaiaren gainean hausnarketa egin.• Hitz batzuen definizioak aztertu, testuetan egoki erabiltzeko.• Latinezko esapide batzuk aztertu eta, ahal bada, ikasi.• Aldez aurretik zehaztutako pauso batzuei jarraituz, inkesta egin, eta ondorioak gelaren aurrean azaldu. Amaitzeko, azalpenaren balorazioa egin.• Egoera gatazkatsu batzuk pentsatu, irtenbideak asmatu, eta horiek aurkeztu. • Eskema eta gidoi baten arabera, azalpenak ahoz eman.• Curriculum vitae eta aurkezpen gutun bat edo beste aztertu, eta bereziki egiturari eta hizkuntzari erreparatuz, antzerako bat asmatu eta idatzi.• Perpausen analisi sintaktikoak egiten ikasteko, lehen urratsak emanez sintagma eta perpaus batzuk aztertu.• Testu zuzenak sortzen ikasteko, ariketa sistematikoak egin (aditza, sintaxia, deklinabidea…).• Azalpen batzuk irakurriz eta jarduera batzuk eginez, euskararen arau eta gomendio batzuk aztertu eta ikasi. • Ekialdeko euskalkiko adibide jakin bat aztertu, eta adibide horren haritik, dagokion euskalkiari buruzko ezaugarri nagusiak ikasi.• Itzulpengintzaren oinarrizko ezaugarri batzuk aztertu, eta testu eta jarduera batzuen bidez, “zergatik itzuli?” eta “nola itzuli?” galderen inguruan hausnarketa egin.• Euskarara egindako lehen itzulpenari buruzko datu batzuk irakurri eta aztertu.

JARRERAK• Ahozko testuak zein idatzizkoak menderatzearen garrantzia baloratzea, norberarengan eta gizartearengan duen eraginaz kontzientziatzeko.• Besteen ideiak errespetatzea, jarrera irekia erakutsiz.• Euskara esparru guztietan erabiltzeari buruzko jarrera positiboa eta aktiboa estimatzea• Hizkuntzaren alderdi ludikoaz interesatzea, eta berori erabiliz gozatzea.

• Idazterakoan, zuzentasun ortografikoa, eta hitz egiterakoan, zuzentasun fonetikoa zaintzeko ahalegina estimatzea.• Gizartearen errealitate eleanitza positiboki baloratzea.• Literatura tradizioko lanak estimatzea, kultura ondasunaren ezaugarri gisa.

9. UNITATEA

Opor usainean

HELBURUAK• MOTIBAZIOA ataleko testuak ulertu ostean, interpretatzeko estrategiak lantzea, eta ikuspegi kritikoarekin landuz, arrazoitzen ikastea.• Unitatean landutako lexikoa eta esamoldeak ezagutzea eta ikastea, eta ekoizpen lanetan erabiltzea.• Ahozko jardunean trebatzeko solasaldia eta azalpena egitea.• Ohar batzuk aztertzea eta, ezaugarri batzuk landutakoan, beste ohar batzuk idatzi eta zuzentzea.• Ahozko eta idatzizko lanak zuzentzeko teknikak ikastea, eta zuzenketak egiteko ohitura hartzea.• Hizkuntzaren sistema morfosintaktikoaz jabetzea, eta perpausen analisi sintaktikoak egiten trebatzea.• Aditzeko forma nagusiak menderatzea, eta testuetan eta ekoizpen lanetan zuzen erabiltzea.• Hizkuntzaren arauei dagokionez forma zuzenak ezagutzea, eta ekoizpenetan egoki erabiltzea.• Ordenagailuz idazteko arauak ezagutzea eta, horiei jarraituz, testuak zuzen idazten ikastea.• Adibide jakin batzuk aztertuz poliki-poliki zenbait euskalki ezagutzea.• Literaturan, saiakera zer den jakitea eta ezaugarri nagusiak ezagutzea.• Euskal saiakeraren eta kazetaritzaren barruan kokatuta, Jean Hiriart Urruty ezagutzea, eta haren lan batzuen berri izatea.• Hirugarren hiruhilabetekoan zehar liburu batzuk irakurtzea, literatura lanak kultura aberaste eta gozamen pertsonal iturri gisa hartuz.

EBALUAZIO IRIZPIDEAK• Gelan landutako testuak ulertzeko eta interpretatzeko estrategiak landu ditu, eta ikuspegi kritikoarekin batera, arrazoitzea garatzeko jarduerak egoki egin ditu.• Unitatean landutako lexikoa eta esamoldeak ikasi ditu, eta saiatu da ekoizpen lanetan erabiltzen.• Ahozko jardunean trebatzeko solasaldia eta azalpena egin ditu.• Zenbait ohar komunikazio elementuak kontuan hartuz aztertu ditu, eta, ezaugarri batzuk landu eta gero, beste ohar batzuk idatzi eta zuzendu ditu.• Ahozko eta idatzizko lanak zuzentzeko teknika batzuk ikasi ditu, eta zuzenketak egiteko ohitura hartu du.• Hizkuntzaren sistema morfosintaktikoaz jabetzen ari da, eta proposatutako perpausen analisi sintaktikoak ondo egin ditu.• Aditzeko forma nagusiak menderatzen ditu, eta testuetan eta ekoizpen lanetan zuzen eta egoki darabiltza.• Hizkuntzaren arauei dagokionez, gelan landutako forma zuzenak ezagutzen ditu, eta ekoizpenetan, oro har, zuzen erabiltzen ditu.• Ordenagailuz idazteko arau orokorrak ikasi ditu eta, horiei jarraituz, badaki testuak zuzen idazten.• Adibide jakin batzuk aztertuz, poliki-poliki zenbait euskalki ezagutzen ari da.• Literaturan, aztertu ditu saiakera generoaren ezaugarri nagusiak.• Euskal saiakeraren eta kazetaritzaren barruan kokatuta, Jean Hiriart Urrutyren berri izan du, eta haren lan batzuk irakurri ditu.

• Hirugarren hiruhilabetekoan zehar liburu batzuk irakurri ditu, literatura lanak kultura aberaste eta gozamen pertsonal iturri gisa hartuz.

EDUKIAKKONTZEPTUAK• Irakurketa: Oporra, Anjel Lertxundi, Berria, 04-06-10; Opor-minez, Sustrai Colina, Berria, 04-04-07; Javier Reverte, revista.consumer.es• Interesguneari loturiko lexikoa: hiztegia, esamoldeak eta hitz elkartuak.• Ahozko komunikazioa: solasa eta azalpena.• Idatzizko komunikazioa: postala.• Oharrak:—Adibide batzuk.—Zenbait ezaugarri (argitasuna, zehaztasuna eta zuzentasuna).—Oharrak sortzeko proposamenak eta balorazioa egiteko irizpide batzuk.• Morfosintaxia: analisi sintaktikoak III. • Aditza: —Indikatiboa, baldintza, ahalera eta subjuntiboa: aditz sistema guztiak. Errepasoa.• Arauak eta gomendioak:—Irakurleen zaletasuna/irakurlegoaren zaletasuna.—Noski baietz/Bai horixe.• Hizkuntza eta gizartea: —Euskalkiak: nafar-lapurteraren adibide bat. Ezaugarri batzuk.• Literatura:—Saiakera. Ezaugarri nagusiak. Literatur generoen arteko mugen lausotasuna.—Euskal saiakera eta kazetaritza: Jean Hiriart-Urruty.

PROZEDURAK• Gai jakin bati buruz mintzatu aurretik, zer ezagutzen duen adierazi.• MOTIBAZIOA ataleko testuak irakurri eta, galderei erantzunez, ulertu, interpretatu eta baloratu.• Zenbait hitz eta esamolderen esanahia aztertu, ikasi eta ekoizpenetan erabili.• Gai jakin baten inguruan solasaldia egin eta amaitutakoan, mintzaldiaren balorazioa egin.• Eskema eta gidoi baten arabera, ahoz labur-labur azalpenak eman.• Komunikazio elementuak kontuan hartuz, ohar batzuk aztertu, eta, gero, antzerakoak sortu.• Morfosintaxian, analisi sintaktikoak egiten trebatu.• Testu zuzenak sortzeko, ariketa sistematikoak egin (aditza, sintaxia, deklinabidea…).• Ordenagailuz zuzen eta txukun idazten ikasteko, zenbait jarraibide aztertu eta praktikan jarri.• Nafar-lapurterako testu bat irakurri eta euskalkiari dagozkion oinarrizko ezaugarriak aztertu.• Aditzean, indikatiboa, baldintza, ahalera eta subjuntiboa errepasatu.• Literaturan saiakera zer den ezagutu, eta ezaugarri nagusiak aztertu.• Jean Hiriart Urrutyri buruzko datu batzuk aztertu, eta haren lan batzuk irakurri.• Literatura lan batzuk irakurri, irakurritakoaz gozatuz.

JARRERAK• Ahoz zein idatziz sortutako testuak baloratzea, zuzentasuna, egokitasuna eta koherentzia zaintzearen garrantziaz jabetuz.• Besteek eginiko lanen errespetuzko jarrera garatzea.• Dokumentazio iturriak ezagutzearen eta erabiltzearen garrantziaz jabetzea.

• Euskal Herriko literatura tradizioko lanak estimatzea, kultura ondasunaren ezaugarri gisa baloratuz.• Hizkuntzari buruzko hausnarketa baloratzea, norberaren ekoizpen linguistikoak hobetzeko duen garrantziaz ohartuz.• Euskararen garrantzia estimatzea, eta eremu guztietan erabiltzeko jarrera baloratzea.• Irakurketarekin era autonomoan gozatzea, kulturaren aberastasun iturri gisa interpretatuz.