EUSKAL EKONOMIA - LABORAL Kutxa corporativa...| Euskal Ekonomia, 2014ko txostena 6 | 47. taula...

2014ko TXOSTENA

EUSKALEKONOMIA

El Marco Ge

Ikerketa Departamentua Zuzendaria: Joseba Madariaga Lan taldea: IKEI research & consultancy SA © Laboral Kutxa. ISBN: 978-84-941393-4-5

Aurkibidea |

3 |

1. ESPARRU OROKORRA .......................................................................................... 13 1. EKONOMIA INGURUNEA (NAZIOARTEAN ETA ESTATUAN) ................................... 14

1.1 NAZIOARTEKO EKONOMIA ................................................................................................................. 14 1.2 ESPAINIAKO EKONOMIA ...................................................................................................................... 24

2. IKUSPEGI OROKORRA ........................................................................................................... 34 2.1 PRODUKZIOA .............................................................................................................................................. 37 2.2 ESKARIA ......................................................................................................................................................... 40 2.3 PREZIOAK ETA SOLDATAK ................................................................................................................. 44 2.4 LAN-MERKATUA ETA DEMOGRAFIA ............................................................................................. 47

2. INDUSTRIA ................................................................................................................ 56 1. IKUSPEGI OROKORRA ........................................................................................................... 57 2. ENERGIA ...................................................................................................................................... 64

2.1 EAE-KO ENERGIA-BALANTZEA ........................................................................................................ 66 2.2 ENERGIA ELEKTRIKOA ........................................................................................................................... 70

3. SIDERURGIA ............................................................................................................................... 74 3.1 IKUSPEGI OROKORRA ............................................................................................................................ 74 3.2 SIDERURGIA ESPAINIAN ....................................................................................................................... 76 3.3 EUSKAL SIDERURGIA ............................................................................................................................. 79

4. ONTZIGINTZA ........................................................................................................................... 88 4.1 NAZIOARTEKO EGOERA ....................................................................................................................... 88 4.2 ONTZIGINTZA ESPAINIAN .................................................................................................................... 90 4.3 ONTZIGINTZA EUSKAL HERRIAN .................................................................................................... 92

5. AUTOMOZIOA ........................................................................................................................... 97 5.1 NAZIOARTEKO EGOERA ....................................................................................................................... 97 5.2 SEKTOREA ESPAINIAN ....................................................................................................................... 101 5.3 AUTOMOZIOAREN INDUSTRIA HORNITZAILEA EAE-N .................................................... 107

6. MAKINA-ERREMINTA .......................................................................................................... 110 6.1 MUNDUKO EGOERA ............................................................................................................................. 110 6.2 MAKINA-ERREMINTA EUSKAL HERRIAN .................................................................................. 112

7. ESKU-ERREMINTA ............................................................................................................... 120 8. PAPERA .................................................................................................................................... 124

8.1 NAZIOARTEKO EGOERA .................................................................................................................... 124 8.2 SEKTOREA ESPAINIAN ....................................................................................................................... 126 8.3 SEKTOREA EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOAN ................................................................ 130

9. KAUTXUA................................................................................................................................. 133 9.1 NAZIOARTEKO EGOERA .................................................................................................................... 133 9.2 KAUTXUAREN ERALDAKETA-SEKTOREA ESPAINIAN ETA EAE-N ............................ 134 9.3 PNEUMATIKOEN ETA BIRKAUTXUTATUEN AZPISEKTOREA ....................................... 136

10. SEKTORE ELEKTRONIKO-INFORMATIKOA ............................................................... 139 10.1 NAZIOARTEKO EGOERA .................................................................................................................... 139 10.2 SEKTOREA ESPAINIAN. ...................................................................................................................... 140 10.3 SEKTOREA EAE-N ................................................................................................................................ 141

11. ERAIKUNTZA .......................................................................................................................... 145 12. EKONOMIA ETA FINANTZA ANALISI SEKTORIALA ................................................ 157

12.1 SARRERA .................................................................................................................................................... 157

| Euskal Ekonomia, 2014ko txostena

4 |

12.2 METODOLOGIA ....................................................................................................................................... 157 12.3 RATIOEN PIRAMIDEA ........................................................................................................................... 168 12.4 FUNTSEN ITURRI ETA ERABILEREN EGOERA ORRIA ........................................................ 174

13. EUSKAL ENPRESA SAREAREN AZTERKETA ............................................................. 209 13.1 SARRERA .................................................................................................................................................... 209 13.2 BILAKAERA OROKORRA .................................................................................................................... 209 13.3 SEKTORE EKONOMIKOAK ................................................................................................................ 212 13.4 SOLDATAPEKOEN GERUZAK ......................................................................................................... 215

3. LEHEN SEKTOREA ................................................................................................ 218 1. IKUSPEGI OROKORRA ........................................................................................................ 219

1.1 BILAKAERA ESTATUAN ...................................................................................................................... 219 1.2 BILAKAERA, EAEN ................................................................................................................................. 221

2. NEKAZARITZAKO AZPISEKTOREA ............................................................................... 228 2.1 EKOIZPENAK, AZALERAK ETA ETEKINAK ................................................................................ 228 2.2 NEKAZARITZAKO PREZIOAK .......................................................................................................... 233

3. ABELTZAINTZAREN AZPISEKTOREA ........................................................................... 235 3.1 AZIENDA ERROLDA .............................................................................................................................. 235 3.2 ABELTZAINTZA EKOIZPENA ETA EMAITZA EKONOMIKOAK ....................................... 236

4. BASOGINTZAREN AZPISEKTOREA ............................................................................... 245 5. ARRANTZA SEKTOREA ...................................................................................................... 247

5.1 IKUSPEGI OROKORRA ......................................................................................................................... 247 5.2 BAXURAKO ARRANTZA ..................................................................................................................... 248 5.3 ALTURAKO ARRANTZA ...................................................................................................................... 256

4. ZERBITZUAK ........................................................................................................... 258 1. IKUSPEGI OROKORRA ........................................................................................................ 259 2. HEZKUNTZA ........................................................................................................................... 260

2.1 UNIBERTSITATEAZ KANPOKO IKASLE KOPURUAREN BILAKAERA ......................... 260 2.2 UNIBERTSITATEKO IKASLE KOPURUAREN BILAKAERA ................................................. 271

3. GARRAIOA ............................................................................................................................... 281 3.1 TRENBIDE-GARRAIOA ......................................................................................................................... 281 3.2 ERREPIDE BIDEZKO GARRAIOA .................................................................................................... 287 3.3 ITSAS GARRAIOA ................................................................................................................................... 292 3.4 AIREKO GARRAIOA ............................................................................................................................... 301

5. FINANTZA SEKTOREA ........................................................................................ 306 1. IKUSPEGI OROKORRA ........................................................................................................ 307 2. KREDITU-ERAKUNDEAK .................................................................................................... 310

2.1 KREDITUAREN BILAKAERA .............................................................................................................. 310 2.2 GORDAILUEN BILAKAERA ................................................................................................................ 319

3. INBERTSIO KOLEKTIBOKO ERAKUNDEAK................................................................. 325 4. BURTSA-MERKATUA .......................................................................................................... 330

4.1 IKUSPEGI OROKORRA ......................................................................................................................... 332 4.2 BILBOKO BURTSA ................................................................................................................................. 337

Aurkibidea |

5 |

Taula aurkibidea 1. taula Barne Produktu Gordinaren bilakaera .................................................................................................. 14 2. taula Barne-eskari osoaren bilakaera .............................................................................................................. 15 3. taula Ondasunen eta zerbitzuen trukeen bolumenaren gorabeherak ........................................... 15 4. taula Eragiketa korronteen saldoa (ondasunak, zerbitzuak eta transferentziak) ................... 16 5. taula Kontsumo pribatuaren deflatorearen bilakera ................................................................................ 16 6. taula Lan-kostu unitario nominalen bilakaera ............................................................................................. 17 7. taula Enpleguaren bilakaera ................................................................................................................................... 18 8. taula Langabezia-tasa .............................................................................................................................................. 18 9. taula Administrazio Publikoen finantzaketa-beharrak (finantzaketa-gaitasuna

(+) edo -beharra (-), BPG nominalaren ehunekotan) ...................................................................... 19 10. taula Adierazle nagusiak (EB-28)......................................................................................................................... 20 11. taula Barne Produktu Gordinaren (BPGa) hazkundea (Europar Batasuna) .................................. 21 12. taula Europar Batasuneko per capita BPGa, 2014an .............................................................................. 22 13. taula Aurreikuspen ekonomikoak (herrialde industrializatuak) .......................................................... 23 14. taula Barne-produktu gordina eta haren osagaiak (eskaera eta eskaintza) ............................. 26 15. taula Barne Produktu Gordinaren banaketa (errenta) ............................................................................. 26 16. taula Kontsumo Prezioen Indizea (KPI) eta Industriako Prezioen Indizea (IPI) ........................... 28 17. taula Errenta-adierazleak eta soldata-kostuak ......................................................................................... 29 18. taula Lan-magnitude nagusien bilakaera Urteko batez bestekoak ................................................ 30 19. taula Enplegua, egoera profesionalaren eta kontratu motaren arabera. Urteko

batez bestekoak .............................................................................................................................................. 30 20. taula Defizit publikoa ................................................................................................................................................. 31 21. taula Espainiako ekonomiaren aurreikuspenak (2015) ........................................................................... 33 22. taula Bilakaera orokorra ........................................................................................................................................... 34 23. taula Zenbait jarduera-adierazleren bilakaera ............................................................................................ 36 24. taula Barne Produktu Gordinaren bilakaera .................................................................................................. 37 25. taula Industria-sektorearen adierazleak ......................................................................................................... 38 26. taula Eraikuntza-sektorearen adierazleak .................................................................................................... 39 27. taula Zerbitzu-sektorearen adierazleak .......................................................................................................... 40 28. taula Barne-eskariaren adierazleak ................................................................................................................... 41 29. taula Kontsumo- eta inbertsio-adierazleak .................................................................................................. 41 30. taula Kanpo-merkataritzaren bilakaera Euskal Herrian ......................................................................... 42 31. taula EAEko esportazioak eta inportazioak, herrien eta sektoreen arabera ............................. 43 32. taula Nafarroako esportazioak eta inportazioak, herrien eta sektoreen arabera .................. 44 33. taula Prezioen bilakaera EAEn eta Nafarroan .............................................................................................. 45 34. taula Soldata-adierazleak ....................................................................................................................................... 46 35. taula 2014an Estatuan onartutako arau soziolaboral garrantzitsuenak ..................................... 47 36. taula Biztanleria aktiboa, enplegua eta langabezia ................................................................................. 49 37. taula Langabezia-tasa adin-estratuen arabera. Urteko batez bestekoak ................................. 50 38. taula Enpleguaren bilakaera sektore ekonomikoen arabera. Urteko batez

bestekoak ............................................................................................................................................................ 51 39. taula SPEEren bulegoetan erregistratutako kontratuak ....................................................................... 52 40. taula Hitzarmen kolektiboak eta grebak ......................................................................................................... 53 41. taula 2014an autonomia-erkidegoan onartutako arau soziolaboral

garrantzitsuenak .............................................................................................................................................. 54 42. taula Biztanleriaren mugimendu naturala. Jaiotze- eta heriotza-tasak, 2013........................... 55 43. taula Biztanle=mugimenduaren kopurua Euskal Herrian ....................................................................... 55 44. taula Industria Produkzioaren Indizearen bilakaera ................................................................................. 58 45. taula Euskal Herriko Industria Produkzioaren Indizearen (IPI) bilakaera,

ondasunen jomuga ekonomikoaren arabera.................................................................................... 58 46. taula Industria Produkzioaren Indizearen bilakaera EAEn, jarduera-adarraren

arabera* ................................................................................................................................................................ 59


6 |

47. taula Industria Produkzioaren Indizearen bilakaera Nafarroan, jarduera-adarraren arabera ............................................................................................................................................ 59

48. taula Ratio batzuen bilakaera euskal industria-enpresen lagin baterako ................................... 60 49. taula Emaitzen kontua. Urte arteko bilakaera (Enpresa berei dagozkien

hazkunde-tasak, aurreko urteko aldi berarekiko) .......................................................................... 62 50. taula EAEko energia balantzea 2014an .......................................................................................................... 67 51. taula Azken kontsumoa EAEn, energia moten arabera .......................................................................... 68 52. taula Azken kontsumoa EAEn, sektoreen arabera .................................................................................... 69 53. taula Energia elektrikoaren produkzioa eta eskaria Euskal Herrian ............................................... 72 54. taula Energia elektrikoaren kontsumo garbia lurraldeen arabera .................................................... 72 55. taula Altzairu-ekoizpen gordina ........................................................................................................................... 75 56. taula Siderurgia-produktuen kontsumoa ........................................................................................................ 76 57. taula Espainiako siderurgia-sektorearen magnitude nagusiak*....................................................... 77 58. taula Inportatutako lehengaiak ............................................................................................................................ 78 59. taula EAEko siderurgia-industriaren kanpo-merkataritza .................................................................... 81 60. taula Jarduera siderurgikoaren ekarpena EAEko industriari ................................................................ 82 61. taula Altzairuaren kontsumo atzemangarria, produktuka .................................................................... 82 62. taula Beroan egindako produktu ijeztuen ekoizpena* ........................................................................... 83 63. taula Soldadurarik gabeko tutuen ekoizpena, kontsumoa eta kanpoko

merkataritza ....................................................................................................................................................... 84 64. taula Soldadurarik gabeko tutuen esportazioa, helmuga-herrialdearen arabera .................... 85 65. taula Tubos Reunidos taldearen negozio-arloak eta enpresa-unitateak2014 ......................... 87 66. taula Ekoitzitako produktuak, merkatuaren eta industria-sektorearen

araberaTubos Reunidos taldea 2014 ................................................................................................... 87 67. taula Munduko merkataritza-flota ..................................................................................................................... 88 68. taula Munduko merkataritza-flota, bandera-herrialdearen arabera ............................................... 89 69. taula Munduko merkataritza-flota, itsasontzi motaren arabera....................................................... 90 70. taula Espainiako itsasontzi-produkzioa .......................................................................................................... 91 71. taula Eskaera-zorroa urtearen amaieran ....................................................................................................... 91 72. taula Eskaera-zorroa, itsasontzi motaren arabera, urtearen amaieran (2014) ......................... 92 73. taula Ontzi-produkzioa Euskal Herrian ............................................................................................................ 93 74. taula Ontzi-produkzioa Euskal Herrian. Estatuan duen proportzioa. Tonaje

konpentsatua ..................................................................................................................................................... 93 75. taula Eskaera-zorroa Euskal Herrian ................................................................................................................ 95 76. taula Eskaera-zorroa, amaitutako itsasontziak eta hasitako itsasontziak,

enpresaren arabera ........................................................................................................................................ 95 77. taula Ibilgailuen produkzioa eta matrikulazioa ........................................................................................ 100 78. taula Espainiako automobil-industriaren produkzioa, matrikulazioa eta kanpo-

merkataritza .................................................................................................................................................... 102 79. taula Turismoen matrikulazioa marken arabera ...................................................................................... 103 80. taula Ibilgailuen esportazio nazionalen jomugako herrialde nagusiak........................................ 104 81. taula Automozio-sektorearen esportazioak eta inportazioak ........................................................ 105 82. taula Espainiako automoziorako ekipo eta osagaien industriaren kopuru

nagusiak ............................................................................................................................................................. 106 83. taula Automozio-hornitzaileen euskal sektorearen bilakaera ......................................................... 107 84. taula Makina-erremintaren munduko produkzioa, merkataritza eta kontsumoa ................. 111 85. taula Estatu espainoleko makina-erremintaren sektoreko aldagai nagusien

bilakaera............................................................................................................................................................. 113 86. taula Espainiako makina-erremintaren produkzioaren banaketa, makineria

motaren arabera ............................................................................................................................................ 114 87. taula Makina-erreminten esportazioak Espainian, herrialdearen arabera ................................ 116 88. taula Esportazioa, makina-erreminta motaren arabera ...................................................................... 117 89. taula Makina-erreminten inportazioak Espainian, herrialdearen arabera ................................. 118 90. taula Sektoreko magnitude nagusien bilakaera ...................................................................................... 121 91. taula Esportazioen banaketa, eremu geografikoaren arabera ....................................................... 121

Aurkibidea |

7 |

92. taula Inportazioen banaketa, eremu geografikoaren arabera ......................................................... 122 93. taula Paper- eta kartoi-ekoizpena (CEPIko kideak) ............................................................................... 124 94. taula Paper eta kartoi ekoizpena, herrialdeka .......................................................................................... 125 95. taula Ore-ekoizpena, herrialdeka ..................................................................................................................... 126 96. taula Paperaren eta kartoiaren ekoizpena eta kontsumoaEspainia, guztira.......................... 127 97. taula Ekoizpena eta kontsumoa, paper motaren arabera ................................................................. 128 98. taula Ekoizpena eta kontsumoa, ore motaren arabera ....................................................................... 129 99. taula Paper- eta ore-ekoizpena EAEn* ........................................................................................................ 130 100. taula Euskal Autonomia Erkidegoko papergintzaren sektoreko enpresa nagusiak ........... 131 101. taula Kautxu natural eta sintetikoaren munduko kontsumoa ......................................................... 133 102. taula Kautxuaren eraldaketa-sektorearen oinarrizko datuak() Estatu espainolean ........... 135 103. taula Kautxu-eraldatuen kanpo-merkataritza azpisektore handien arabera ......................... 135 104. taula Kautxu-eraldatuen kanpo-merkataritza azpisektore handien arabera ......................... 136 105. taula Pneumatikoen eta birkautxutatuen produkzioa, kontsumoa eta kanpo-

merkataritza .................................................................................................................................................... 137 106. taula Ibilgailuen produkzioa eta salmenta estatu espainolean ...................................................... 137 107. taula EAEko sektore elektroniko-informatikoko eta telekomunikazioetako

enpresak, kokapen geografikoaren eta azpisektoreen arabera, 2014 .......................... 141 108. taula Sektore elektronikoaren-informatikoaren eta telekomunikazioetakoaren

produkzioaren bilakaera EAEn .............................................................................................................. 142 109. taula Sektore elektronikoaren-informatikoaren eta telekomunikazioetakoaren

esportazioen bilakaera EAEn ................................................................................................................. 143 110. taula Sektore elektronikoaren-informatikoaren eta telekomunikazioetakoaren

enpleguaren bilakaera EAEn ................................................................................................................... 143 111. taula Eraikuntzaren sektoreko adierazle batzuen bilakaera ............................................................ 145 112. taula Eraikuntzaren koiunturako indizea* (EAE) ...................................................................................... 146 113. taula Lizitazio ofizialaren banaketa Administrazio Zentralaren, Autonomikoaren

eta Tokikoaren artean................................................................................................................................ 147 114. taula Lizitazio ofizialaren urte arteko aldakuntza eta Administrazioen arteko

banaketa (2014) ............................................................................................................................................. 148 115. taula Lizitazio ofiziala obra motaren arabera (2014) ............................................................................ 149 116. taula Hasitako eta amaitutako etxebizitzak* ........................................................................................... 152 117. taula Birgaitze babestuaren alorrean egindakoak EAEn* ................................................................. 154 118. taula Eraikuntzako landunak .............................................................................................................................. 154 119. taula Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentralaren enpresa laguntzaileen

kopurua ............................................................................................................................................................... 168 120. taula Ondare garbiaren errentagarritasuna Euskal Herriko industria-sektoreetan ............ 169 121. taula Aktibo garbiaren errentagarritasuna Euskal Herriko industria-sektoreetan .............. 170 122. taula Leverage finantzarioa Euskal Herriko industria-sektoreetan ............................................. 171 123. taula Euskal Herriko industria-sektoreen eta Estatukoen arteko konparazioa,

2013 ...................................................................................................................................................................... 172 124. taula Euskal Herriko industria sektoreetako funtsen iturri eta erabileren egoera-

orria ....................................................................................................................................................................... 175 125. taula Euskal Herriko industria-sektoreen eta Estatukoen arteko konparazioa,

2013 ...................................................................................................................................................................... 176 126. taula Elikagaien, edarien eta tabakoaren industrien sektoreko ratioen piramidea............. 179 127. taula Zuraren eta kortxoaren industriaren (altzariak, saskigintza eta

espartzugintza izan ezik) sektoreko ratioen piramidea.......................................................... 180 128. taula Papergintzaren sektoreko ratioen piramidea ............................................................................... 181 129. taula Industria kimikoaren sektoreko ratioen piramidea .................................................................... 182 130. taula Kautxuaren eta plastikoen fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea ..................... 183 131. taula Produktu mineral ez-metalikoen fabrikazioaren sektoreko ratioen

piramidea ........................................................................................................................................................... 184 132. taula Metalurgia: burdinazko eta altzairuzko produktuen eta ferroaleazioen

fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea ................................................................................. 185


8 |

133. taula Produktu metalikoen fabrikazioaren (makineriarena eta ekipoena izan ezik) sektoreko ratioen piramidea .................................................................................................................. 186

134. taula Material eta ekipo elektrikoen fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea .............. 187 135. taula Beste ezein lekutan sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen

fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea ................................................................................. 188 136. taula Ibilgailu motordunen, atoien eta erdi-atoien fabrikazioaren sektoreko

ratioen piramidea .......................................................................................................................................... 189 137. taula Bestelako garraio-materialen fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea ............... 190 138. taula Altzarien fabrikazioaren eta beste manufaktura-industria batzuen

sektoreko ratioen piramidea .................................................................................................................. 191 139. taula Makineriaren eta ekipoen konponketa eta instalazioaren sektoreko ratioen

piramidea ........................................................................................................................................................... 192 140. taula Industria osoko ratioen piramidea ...................................................................................................... 193 141. taula Elikagaien, edarien eta tabakoaren industrien sektoreko iturri eta

erabileren egoera-orria .............................................................................................................................. 194 142. taula Zuraren eta kortxoaren industriaren (altzariak, saskigintza eta

espartzugintza izan ezik) sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria ......................... 195 143. taula Papergintzaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria ............................................... 196 144. taula Industria kimikoaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria .................................... 197 145. taula Kautxuzko produktuen eta plastikoen fabrikazioaren sektoreko iturri eta

erabileren egoera-orria .............................................................................................................................. 198 146. taula Produktu mineral ez-metalikoen fabrikazioaren sektoreko iturri eta

erabileren egoera-orria .............................................................................................................................. 199 147. taula Metalurgia; burdinazko eta altzairuzko produktuen eta ferroaleazioen

fabrikazioaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria ................................................. 200 148. taula Produktu metalikoen fabrikazioaren (makineriarena eta ekipoena izan ezik)

sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria .................................................................................. 201 149. taula Material eta ekipo elektrikoen fabrikazioaren sektoreko iturri eta

erabileren egoera-orria .............................................................................................................................. 202 150. taula Beste ezein lekutan sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen

fabrikazioaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria ................................................. 203 151. taula Ibilgailu motordunen, atoien eta erdi-atoien fabrikazioaren sektoreko iturri

eta erabileren egoera-orria ..................................................................................................................... 204 152. taula Bestelako garraio-materialen fabrikazioaren sektoreko iturri eta erabileren

egoera-orria ..................................................................................................................................................... 205 153. taula Altzarien fabrikazioaren eta beste manufaktura-industria batzuen

sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria .................................................................................. 206 154. taula Makineriaren eta ekipoen konponketa eta instalazioaren sektoreko iturri

eta erabileren egoera-orria ..................................................................................................................... 207 155. taula Industria osoko iturri eta erabileren egoera-orria ...................................................................... 208 156. taula Enpresak ekonomia-sekzioaren arabera. 2008-2014 konparazioa. ................................ 214 157. taula Enpresak soldatakoen geruzen arabera. 2008-2014 konparazioa................................... 217 158. taula Espainiako nekazaritzako sektoreko makromagnitudeak .................................................... 220 159. taula EAEko nekazaritzako sektoreko makromagnitudeak* ........................................................... 223 160. taula Nekazaritzako elikagaien kanpo-merkataritza. Euskal Herria ............................................ 225 161. taula Enplegua lehen sektorean* ..................................................................................................................... 226 162. taula Euskadiko nekazaritza-ekoizpen adierazgarrienak* ............................................................... 229 163. taula Euskadiko produkturik esanguratsuenen azalera landua* ................................................... 230 164. taula Nekazaritza-produkturik esanguratsuenek emandako etekinak* ................................... 232 165. taula Nekazaritza-produktu esanguratsuenen prezioak(1) ................................................................ 234 166. taula Azienda-errolda (urte bakoitzeko azaroaren 30ean) ................................................................ 236 167. taula Esne-ekoizpena ............................................................................................................................................. 237 168. taula EAEn ekoitzitako esnearen norakoa.................................................................................................. 238 169. taula Esne-ekoizpenera bideratutako eliteko zenbait behi-ustiategiren lagin

baten emaitzak .............................................................................................................................................. 239

Aurkibidea |

9 |

170. taula SERGALek eta INTIA-ITGek kudeatutako ardi-esneko ustiategien batez besteko emaitza ekonomikoak............................................................................................................. 240

171. taula Euskal Herrian hildako abereen pisua, kanalean ......................................................................... 241 172. taula Sergal eta ITGren kudeaketa tekniko-ekonomikoaren mende dauden behi-

eta ardi-haragi ustiategien emaitzak ................................................................................................ 243 173. taula INTIA ITGren kudeaketa tekniko-ekonomikoaren kontrolaren mende

dauden txerri-ustiategien emaitzak .................................................................................................. 244 174. taula EAEn egurra mozteko lizentziak........................................................................................................... 245 175. taula EAEn egurra mozteko lizentziak........................................................................................................... 246 176. taula Euskal Herriko ontzidiaren egitura ...................................................................................................... 247 177. taula EAEko baxurako ontzidia, portuaren arabera (2014) ................................................................ 249 178. taula EAEko baxurako ontzidia, modalitatearen arabera (2014) .................................................... 250 179. taula Baxurako ontzidiaren bidez lehorreratutako arrantza, guztira ........................................... 250 180. taula Baxurako ontzidiaren bidez lehorreratutako arrantzaren helmuga, 2014 .................... 251 181. taula Antxoaren eta hegaluzearen arrantza-aldien bilakaera ......................................................... 252 182. taula Baxurako ontzidietatik lehorreratutako arrantza, guztira, portuen arabera

(2014) ................................................................................................................................................................... 253 183. taula Baxurako ontzidietatik lehorreratutako arrantzaren balioa, portuen

arabera (2014) ................................................................................................................................................. 255 184. taula Euskal Herriko alturakoontzidiak, 2014 ............................................................................................ 256 185. taula Euskal Herriko alturakofreskoko ontzidiaren egitura, 2014* ............................................... 256 186. taula Euskal Herriko bakailao-ontzidia, * .................................................................................................... 257 187. taula Euskal Herriko atunontzi izoztaileak, 2014 .................................................................................... 257 188. taula Zerbitzuen sektorearen bilakaera ....................................................................................................... 259 189. taula Ikasleen bilakaera ikastetxe motaren arabera. Haur Hezkuntza ...................................... 260 190. taula Euskalduntze-maila. Haur Hezkuntza ............................................................................................... 261 191. taula Ikasleen bilakaera ikastetxe motaren arabera. Lehen Hezkuntza ................................... 263 192. taula Euskalduntze-maila. Lehen Hezkuntza ............................................................................................ 264 193. taula Ikasleen bilakaera ikastetxe motaren arabera. DBH ................................................................ 265 194. taula Euskalduntze-maila. DBH ......................................................................................................................... 266 195. taula Ikasleen bilakaera ikastetxe motaren arabera. Erdi eta Goi Mailako Lanbide

Heziketa. ............................................................................................................................................................ 268 196. taula Euskalduntze-maila. Erdi eta Goi Mailako Lanbide Heziketa. .............................................. 269 197. taula Ikasleen bilakaera ikastetxe motaren arabera. LOGSE Batxilergoa ................................ 270 198. taula Euskalduntze-maila. LOGSE Batxilergoa ........................................................................................ 270 199. taula Euskal Herriko unibertsitateetako ikasle eta irakasleen bilakaera .................................. 272 200. taula UPV/EHUko ikasleen banaketa............................................................................................................. 275 201. taula Nafarroako Unibertsitateko ikasleen banaketa .......................................................................... 276 202. taula Nafarroako Unibertsitate Publikoko ikasleen banaketa ........................................................ 277 203. taula Deustuko Unibertsitateko ikasleen banaketa ............................................................................. 278 204. taula Mondragon Unibertsitateko ikasleen banaketa.......................................................................... 279 205. taula Bidaiarien mugimendua* .......................................................................................................................... 281 206. taula Bidaiarien mugimendua konpainien arabera ................................................................................. 282 207. taula Bidaiariak garraiatzeagatiko diru-bilketa ....................................................................................... 282 208. taula Euskal Herrian jatorria eta/edo helmuga duten salgaien bolumena* ............................. 283 209. taula Trenbide-garraioko langile kopurua ................................................................................................... 283 210. taula Bidaiarien mugimendua Bilboko Metroan ....................................................................................... 284 211. taula Bilboko Metroko bidaiarien banaketa geltokien arabera (2014) ........................................ 285 212. taula Ibilgailu parkea ................................................................................................................................................ 288 213. taula Kamioi, traktore industrial eta autobusen matrikulazio garbia* ........................................ 288 214. taula Motorizazio-indizeak .................................................................................................................................. 289 215. taula Autonomia-erkidegoen arabera garraiatutako salgaiak. Eskualde barneko

garraioa eta eskualde arteko garraioa, jatorriko eta/edo helmugako autonomia-erkidegoaren arabera ....................................................................................................... 290

216. taula Hiri-garraioa. Sektorearen oinarrizko datuak................................................................................ 290


10 |

217. taula Hiri-garraioaren bilakaera ........................................................................................................................ 291 218. taula Munduko merkataritza itsasotik .......................................................................................................... 292 219. taula Espainiako itsas merkataritza ............................................................................................................... 293 220. taula Euskal portu nagusien trafikoa ............................................................................................................. 294 221. taula Salgaien guztizko trafikoaren osaera ............................................................................................... 295 222. taula Kanpo-trafikoa eta kabotajea ............................................................................................................... 295 223. taula Bilboko Portuaren kanpo-trafikoaren osaera. 2014 .................................................................. 296 224. taula Pasaiako Portuaren kanpo-trafikoaren osaera 2014 ............................................................... 297 225. taula Bilboko Portua. Trafikoa herrialdeen arabera, 2014 .................................................................. 297 226. taula Pasaiako Portua. Trafikoa herrialdeen arabera, 2014 .............................................................. 300 227. taula Bilboko Portua. Magnitude ekonomikoak ....................................................................................... 301 228. taula Euskal Herriko aireko trafikoa ............................................................................................................... 302 229. taula Aireontzien trafikoa aireportu bakoitzeko ..................................................................................... 303 230. taula Salgaien trafikoa aireportu bakoitzeko ............................................................................................ 303 231. taula Bidaiarien trafikoa aireportu bakoitzeko ......................................................................................... 304 232. taula Gorakada aireportu-trafikoan (2014/2013) .................................................................................... 304 233. taula Kreditu-erakundeen aktiboaren osaera ........................................................................................... 310 234. taula Kreditu-erakundeak. Kreditua, agenteen arabera ...................................................................... 311 235. taula Kreditu-erakundeak. Kreditua, motaren arabera. Beste sektore egoiliar

batzuk .................................................................................................................................................................. 312 236. taula Gordailu-erakundeak. Kreditua, helburuaren arabera. Beste sektore egoiliar

batzuk .................................................................................................................................................................. 313 237. taula Gordailu-erakundeak. Kreditua, agenteen eta eremuaren arabera .................................. 315 238. taula Etxebizitzen gaineko hipoteka berrien eraketa ........................................................................... 316 239. taula Ibilgailuen matrikulazioaren bilakaera ............................................................................................... 317 240. taula Gordailu-erakundeak. Zalantzazkoen edo berankortasunaren guztizko

tasaren bilakaera. Beste sektore egoiliar batzuk....................................................................... 317 241. taula Gordailu-erakundeak. Zalantzazkoen edo berankortasunaren tasaren

bilakaera, kredituaren helburuaren arabera. Beste sektore egoiliar batzuk ............... 318 242. taula Gordailu-erakundeak. Zalantzazko kredituaren bilakaera, helburuen

arabera. Beste sektore egoiliar batzuk ............................................................................................ 319 243. taula Kreditu-erakundeak. Kreditu-erakundeetako gordailuak, agenteen arabera............. 320 244. taula Gordailu-erakundeak. Gordailuak, motaren arabera. Beste sektore egoiliar

batzuk .................................................................................................................................................................. 320 245. taula Errenta gordin erabilgarria, BEG eta aurrezki gordina .............................................................. 321 246. taula Gordailu-erakundeak. Beste sektore egoiliar batzuen eta administrazio

publikoen gordailuak ................................................................................................................................... 323 247. taula Kreditu-erakundeak. Familiei(2) eta sozietate ez-finantzarioei eragiketa

berrietan aplikatutako interes-tasak (TEDM) ............................................................................... 324 248. taula Finantza-izaerako Inbertsio Kolektiboko Erakundeen ondarea eta kopurua ............. 326 249. taula Balore higigarrietako inbertsio-funtsen eta inbertsio-sozietateen

ondarearen banaketa, balio efektiboan ........................................................................................... 327 250. taula Balore Higigarrietako Inbertsio Funtsen (BHIF), partaideen eta ondarearen

banaketa, zorroaren osaeraren arabera (abenduaren 31n) .................................................. 328 251. taula Akzioak ez diren baloreak, finantza-tresna deribatuak izan ezik. Inbertsio-

funtsetako partizipazioak eta akzioak. Jaulkipen garbiak eta salmenta-eskaintza publikoak ..................................................................................................................................... 333

252. taula Burtsa-merkatua. Negoziatutako bolumenen balio efektiboa ........................................... 335 253. taula Kontratazioa errenta finkoko merkatu antolatuetan(1) ........................................................... 336 254. taula Eperako merkatu ofizialak eta aukerak* ......................................................................................... 337 255. taula Bilboko Burtsaren indize orokorra, (2000 indizea). Balioak: azkena,

gehienekoa eta gutxienekoa .................................................................................................................. 338 256. taula Bilboko Burtsako kontratazio-bolumena. Balio efektiboak* ............................................... 339 257. taula Burtsa-indize nagusien bilakaera ........................................................................................................ 339

Aurkibidea |

11 |

Grafiko aurkibidea 1. grafikoa Interes-tasen aldakuntzak ......................................................................................................................... 19 2. grafikoa Interes-tasa ofizialen bilakaera: Europako Banku Zentrala eta Erreserba

Federala ................................................................................................................................................................. 32 3. grafikoa BPGaren bilakaera ........................................................................................................................................... 35 4. grafikoa Industria-errentagarritasuna ..................................................................................................................... 61 5. grafikoa Azken kontsumoa EAEn, energia moten arabera (m ptb) ......................................................... 68 6. grafikoa Munduko altzairu-ekoizpena ..................................................................................................................... 75 7. grafikoa Espainiako siderurgia-sektorearen magnitude nagusiak ......................................................... 77 8. grafikoa EAEko siderurgia-enpresa nagusiak ..................................................................................................... 80 9. grafikoa TUBACEX taldearen salmenten banaketa geografikoa, 2014an .......................................... 86 10. grafikoa Eskaera-zorroaren eta produkzio haztatuaren bilakaera ontzigintzan

(mCGT) .................................................................................................................................................................... 94 11. grafikoa Sektorearen fakturazioaren bilakaera .............................................................................................. 108 12. grafikoa Sektoreko produkzioaren jomugako merkatuak* ...................................................................... 109 13. grafikoa Makina-erremintaren sektoreko merkataritza-balantza ....................................................... 114 14. grafikoa Paperaren sektoreko aldagai nagusien bilakaera Espainian ............................................... 127 15. grafikoa Lizitazio ofiziala ............................................................................................................................................. 151 16. grafikoa Amaitutako etxebizitza kopurua (*) ................................................................................................... 153 17. grafikoa Eraikuntzako landunak .............................................................................................................................. 156 18. grafikoa Ondare garbiaren ohiko errentagarritasuna eta osagaiak (aktibo garbiaren

errentagarritasuna eta leverage finantzarioa) Euskal Herriko industria-sektoreetan, 2013 ........................................................................................................................................ 173

19. grafikoa Euskal Herriko industria-sektoreetako ondare garbiaren ohiko errentagarritasunaren eta Estatu osokoaren arteko konparazioa, 2013 .................... 174

20. grafikoa Funtsen iturri eta erabileren egoera-orria Euskal Herriko industria-sektoreetan, 2013 ........................................................................................................................................ 177

21. grafikoa Euskal Herriko industria-sektoreetako inbertsio-diruzaintzaren fluxuaren eta Estatu osokoaren arteko konparazioa, 2013 ....................................................................... 178

22. grafikoa Enpresa kopuruaren bilakaera............................................................................................................... 210 23. grafikoa Enpresa kopuruaren urte arteko aldakuntza ................................................................................ 211 24. grafikoa Garrantziaren bilakaera estatuko guztizkoaren gain (Estatua=100) .............................. 211 25. grafikoa Enpresen bilakaera sektore ekonomikoaren arabera (2008ko indize-

kopuruak=100) ................................................................................................................................................ 213 26. grafikoa Enpresen bilakaera soldatapekoen tartearen arabera (2008ko indize-

kopuruak=100) ................................................................................................................................................ 216 27. grafikoa Erantsitako Balio Gordinaren bilakaera, nekazaritzako sektorearen

faktore-kostuak kontuan hartuz.......................................................................................................... 223 28. grafikoa Enpleguaren bilakaera lehen sektorean*...................................................................................... 227 29. grafikoa Euskal Herriko abeltzaintza-ekoizpenaren bilakaera, espezieka (1990 =

100) ....................................................................................................................................................................... 242 30. grafikoa Antxoaren eta hegaluzearen arrantza-aldiak ............................................................................... 252 31. grafikoa Ikasleen matrikulazioen bilakaera Euskal Herrian ...................................................................... 267 32. grafikoa Salgai eta itsasontzien trafikoa Bilboko Portuan ....................................................................... 298 33. grafikoa Salgai eta itsasontzien trafikoa Pasaiako Portuan ................................................................... 299 34. grafikoa Aldaketa mota: Euroa versus Dolarra* ............................................................................................. 307 35. grafikoa Ibex-35en bilakaera Urtearteko aldakuntza-tasa hileko itxiera-balioaren

gain ....................................................................................................................................................................... 308 36. grafikoa Kreditu-erakundeak. Kreditua, motaren arabera. Beste sektore egoiliar

batzuk (BSE) ..................................................................................................................................................... 312 37. grafikoa Kreditu-erakundeak. Kreditua, helburuaren arabera. Beste sektore egoiliar

batzuk .................................................................................................................................................................. 314 38. grafikoa Gordailu-erakundeak. Beste sektore egoiliar batzuei emandako

kredituaren bilakaera .................................................................................................................................. 314


12 |

39. grafikoa Gordailu-erakundeak. Beste sektore egoiliar batzuen gordailuen bilakaera .............. 322 40. grafikoa Berfinantzaketaren interes-tasaren bilakaera. Europako Banku Zentrala .................. 324 41. grafikoa Kotizazioko indize orokorra. Bilboko Burtsa (2014) ................................................................... 338

ESPARRU OROKORRA 1.


14 |

1. EKONOMIA INGURUNEA (NAZIOARTEAN ETA ESTATUAN)

1.1 NAZIOARTEKO EKONOMIA

Ezaugarri orokorrak: produkzio-jarduera

2014an, munduko ekonomiak aurreko bi ekitaldietako hedapenari eutsi dio, ekonomia

aurreratuetan izandako hazkundearen areagotze txikiaren eta garapen bidean dauden

merkatuetan izandako moteltzearen aurrean; dena den, haien ekonomia moteldu den

arren, garapen bidean dauden merkatuak izan dira mundu mailan erregistratutako dina-

mismoaren hiru laurdenen erantzule. Horiek horrela, ELGAren ekaineko aurreikuspenei

jarraituz, 2014an herrialde industrializatuek haien hazkunde-erritmoa sendotu dute,

% 1,8ra iritsi arte (aurreko ekitaldian hazkundea % 1,4 izan zen).

1. taula Barne Produktu Gordinaren bilakaera

(% ∆) Herrialdea 2012 2013 2014

Estatu Batuak 2,3 2,2 2,4 Japonia 1,7 1,6 -0,1 Alemania 0,6 0,2 1,6 Frantzia 0,2 0,7 0,2 Italia -2,8 -1,7 -0,4 Erresuma Batua 0,7 1,7 2,8 Kanada 1,9 2,0 2,4 Eurogunea -0,8 -0,3 0,9 ELGA, guztira 1,3 1,4 1,8 Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).

Azter dezagun lehenik Estatu Batuetako ekonomia: 2014an, % 2,4 hazi da, aurreko eki-

taldian baino ehuneko bi hamarren gehiago (% 2,2 2013an). Hazkundearen motor nagusia

kontsumoa izan da.

Indarra hartzen ari diren eta garapen bidean dauden merkatuei dagokienez, haien eko-

nomia aurreko ekitaldian baino motelago aritu da, eta, oro har, bilakaera heterogeneoa

izan dute. Hala, Txinako ekonomia lau hamarren moteldu da (% 7,4 aurten, % 7,8 2013an)

eta Indiakoa, berriz, suspertu egin da (% 7,2 aurten, % 6,9 2013an). Latinoamerikan, Brasi-

leko ekonomia ia ez da hazi (% 0,1 baino ez).

Esparru Orokorra |

15 |

2. taula Barne-eskari osoaren bilakaera

(% ∆) Herrialdea 2012 2013 2014

Estatu Batuak 2,2 1,9 2,5 Japonia 2,6 1,9 -0,1 Alemania -0,8 0,8 1,3 Frantzia -0,3 0,8 0,7 Italia -5,7 -2,5 -0,6 Erresuma Batua 1,5 1,8 3,4 Kanada 2,2 1,9 1,4 Eurogunea -2,3 -0,7 0,9 ELGA, guztira 0,8 1,2 1,8 Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).

Europari begira, Euroguneak berriro ere hazkundearen bidea hartu du 2014an (% 0,9); hala, azken urteotan bizitako beheranzko joera eten du (-% 0,8 2012an; -% 0,3 2013an). Susperraldi horren arduradun nagusiak oztopo fiskalak gutxitzea eta kontsumoa hobe-tzea izan dira, baita esportazio garbiak hobetzea ere.

Kanpo-merkataritza

Munduko ekonomia suspertzen ari da. Testuinguru horretan, herrialde garatuen kanpo-merkataritza indartzen ari da; hala, ELGA osoan, esportazioak 2013an % 2,7 hazi ziren, eta 2014an, berriz, % 3,7 hazi dira. Inportazioak, berriz, 2013an % 1,9 hazi ziren, eta 2014an, berriz, % 3,5. Hala inportazioen nola esportazioen bizkortze hori herrialde garatu gehienen ekonomian antzeman daiteke.

3. taula Ondasunen eta zerbitzuen trukeen bolumenaren gorabeherak

(% ∆)

Herrialdea Inportazioak Esportazioak

2012 2013 2014 2012 2013 2014

Estatu Batuak 2,3 1,1 4,0 3,3 3,0 3,2 Japonia 5,3 3,1 7,4 -0,2 1,2 8,4 Alemania 0,4 3,2 3,4 3,5 1,7 3,7 Frantzia 0,8 1,8 3,9 2,6 1,8 2,4 Italia -8,3 -2,2 1,6 2,0 0,7 2,4 Erresuma Batua 3,1 1,4 2,2 0,7 1,5 0,6 Kanada 3,7 1,3 1,7 2,6 2,0 5,4 ELGA, guztira 1,3 1,9 3,5 2,8 2,7 3,7 Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).

Eragiketa korronteen balantza ondasunen eta zerbitzuen merkataritza-jardueraren bila-

kaerak zein transferentzia korronteek zehazten dute. 2014an, balantzaren saldo defizi-

tarioak orekatzen jarraitu du (2013an – 54,8 mila milioi dolarrekoa zen; 2014an, berriz, -

17,7 mila miloi dolarrekoa), besteak beste Eurogunearen saldo positiboaren hobekuntzari


16 |

esker (2013an 361,8 mila milioi dolarrekoa izan zen, eta 2014an, berriz, 445 mila milioi

dolarrekoa).

4. taula Eragiketa korronteen saldoa (ondasunak, zerbitzuak eta transferentziak)

(mM $) Herrialdea 2012 2013 2014

Estatu Batuak -460,8 -400,3 -410,6 Japonia 61,9 39,6 22,9 Alemania 243,1 248,1 300,9 Frantzia -41,5 -40,3 -28,7 Italia -9,0 20,6 38,9 Erresuma Batua -98,2 -120,2 -161,5 Kanada -60,0 -54,6 -39,2 Eurogunea 274,0 361,8 445,0 ELGA, guztira -213,2 -54,8 -17,7 Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).

Prezioak eta soldatak

Petrolioaren prezioa merkatu egin da, batez ere ekitaldiaren azken zatian (Brent barrilak

109,6 dolar balio zuen 2013an; 2014an, berriz, 99,4 dolar) eta prezioek ere gorako joera

moteldu edo gelditu egin dute aurreko ekitaldiaren aldean.

Ildo horretatik, ELGAren esanetan, Euroguneko inflazioa aurreko ekitaldikoa baino txi-

kiagoa izan da (2014an, % 0,5 ; 2013an, berriz, % 1,1); Estatu Batuetan, berriz, inflazioa

ia berdin mantendu da, hamarren bat baino ez baita igo (% 1,3 2014an; % 1,2 2013an).

Ondorioz, inflazioa oso gutxi igo da, oro har, herrialde industrializatuetan (% 1,5

2014an; % 1,3 2013an).

5. taula Kontsumo pribatuaren deflatorearen bilakera

(% ∆) Herrialdea 2012 2013 2014

Estatu Batuak 1,8 1,2 1,3 Japonia -0,9 -0,3 2,0 Alemania 1,5 1,2 0,9 Frantzia 1,4 0,8 0,0 Italia 2,7 1,1 0,2 Erresuma Batua 2,1 1,9 1,6 Kanada 1,3 1,3 1,9 Eurogunea 1,9 1,1 0,5 ELGA, guztira 1,9 1,3 1,5 Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).

Esparru Orokorra |

17 |

Testuinguru horretan, banku zentral nagusien ohiko eta ezohiko politika monetarioak

espantsiboak izan dira, eta interes-tasak oso baxu mantentzeko balio izan dute. Hala,

Estatu Batuetako Erreserba Federalak beste urte batez mantendu du haren erreferen-

tzia-tasa mailarik baxuenean, 2008an finkatu zen mailan, hain zuzen ere (% 0,25). Bitar-

tean, Europako Banku Zentralak asko murriztu du erreferentzia-tasa: % 0,25 izatetik

% 0,15 izatera igaro da, eta % 0,15 izatetik % 0,05 izatera.

Lan-kostu unitario nominalei dagokienez, 2014an, sendotu egin dute haien hazkundea,

oro har (Estatu Batuen kasuan, 2013an % 0,5 izatetik, 2014an % 1,8 izatera igaro ziren;

Eurogunean, aldiz, % 1 izatetik % 1,2 izatera). Alderantziz, beherakadarik handiena Erre-

suma Batuan izan dute (% 0,4 2014an; 2013an, aldiz, % 1,4).

6. taula Lan-kostu unitario nominalen bilakaera

(% ∆) Herrialdea 2012 2013 2014

Estatu Batuak 1,7 0,5 1,8 Japonia -1,4 -0,8 1,6 Alemania 3,2 2,6 2,1 Frantzia 2,0 0,6 1,5 Italia 1,6 0,6 1,3 Erresuma Batua 1,9 1,4 0,4 Kanada 2,7 1,6 1,1 Eurogunea 1,3 1,0 1,2 Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).

Lan-merkatua

Suspertze ekonomikoaren bide beretik, lan-merkatuen egoera ere zertxobait hobetu da

2014an; izan ere, langabezia-tasa, oro har, jaitsi egin da.

Estatu Batuen kasuan, okupazioaren hazkunde-erritmoa sendotu egin da (% 1,8 2014an;

% 1,4, berriz, 2013an). Eurogunean, berriz, hainbat urtez beheranzko joera izan ondoren,

berriro hasi da suspertzen (% 0,6 2014an; -% 0,6, aldiz, 2012an eta 2013an). Hala, azter-

tutako kasu guztietan hobera egin du okupazioak.


18 |

7. taula Enpleguaren bilakaera

(% ∆) Herrialdea 2012 2013 2014

Estatu Batuak 1,6 1,4 1,8 Japonia -0,3 0,7 0,6 Alemania 1,0 0,9 0,9 Frantzia 0,0 0,0 0,1 Italia -0,3 -1,8 0,1 Erresuma Batua 1,1 1,2 2,3 Kanada 1,3 1,4 0,6 Eurogunea -0,6 -0,6 0,6 Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).

Langabezia-tasari dagokionez, aztertutako herrialdeen artean, Italian bakarrik egin du

gora, nahiz eta gorakada txikia izan den (2013an % 12,2 izan zen, eta 2014an, % 12,7).

Estatu Batuetan, langabezia-tasa % 6,2raino jaitsi da (2013an % 7,4 zen), Japonian,

% 3,6raino (2013an: % 4); Eurogunean % 11,5raino (2013an: % 11,9); bukatzeko, ELGAko

kide diren herrialdeetan, % 7,3raino jaitsi zen (2013an: % 7,9).

8. taula Langabezia-tasa

(biztanleria aktiboaren % zenbat) Herrialdea 2012 2013 2014

Estatu Batuak 8,1 7,4 6,2 Japonia 4,3 4,0 3,6 Alemania 5,4 5,2 5,0 Frantzia 9,4 9,9 9,8 Italia 10,6 12,2 12,7 Erresuma Batua 8,0 7,6 6,2 Kanada 7,3 7,1 6,9 Eurogunea 11,3 11,9 11,5 ELGA, guztira 7,9 7,9 7,3 Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).

Politika monetarioa eta aurrekontuen politika

Gehiegizko defizit mailak murrizteko hartutako neurri gogorrei esker, 2014an ekonomia

nagusien kontu publikoak gai izan dira desoreka nabarmenak kontrolpean izateko. Bi

salbuespen baino ez dira egon (aztertutako herrialdeen artean): Alemania eta Italia. Es-

tatu Batuen kasuan, defizita BPGaren -% 5ekoa izan da (2013an -% 5,7 izan zen); Euro-

gunean, berriz, -% 2,4koa (2013an, -% 2,9koa); bukatzeko, ELGAko herrialdeen multzoan,

-% 3,7 izan da (2013an, % 4,2).

Esparru Orokorra |

19 |

9. taula Administrazio Publikoen finantzaketa-beharrak (finantzaketa-gaitasuna (+) edo -beharra (-), BPG nominalaren ehunekotan)

(BPGaren % zenbat) Herrialdea 2012 2013 2014

Estatu Batuak -9,0 -5,7 -5,0 Japonia -8,7 -8,5 -7,7 Alemania 0,1 0,1 0,6 Frantzia -4,8 -4,1 -4,0 Italia -3,0 -2,9 -3,0 Erresuma Batua -8,3 -5,5 -5,3 Kanada -3,1 -2,7 -1,6 Eurogunea -3,6 -2,9 -2,4 ELGA, guztira -5,8 -4,2 -3,7 Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).

Aurrerago ere esan dugunez, banku zentral nagusiek politika monetario moldakorrak

aplikatu dituzte: Erreserba Federalak tasa % 0 -% 0,25 artean mantendu du; Europako

Banku Zentralak, berriz, ekainean eta irailean murrizketa sendoak egin ondoren,

% 0,05era jaitsi du.

1. grafikoa Interes-tasen aldakuntzak

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 140

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

Estatu Batuak Japonia Eurogunea

Epe motzerako interes tasa Epe luzerako interes tasa

Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).


20 |

Europar Batasuna

Europako Batzordearen udaberriko aurreikuspenen arabera, EB-28 herrialdeak, guztira

% 1,4 hazi dira 2014an (Eurogunea % 0,9 hazi da ELGAren esanetan). Horrek esan nahi du

2012ko atzerakadaren ondoren (-% 0,5) eta 2013ko hazkunderik ezaren ondoren (% 0)

berriro ere hazteari ekin diola. Ildo horretatik, aipagarria da azken atzeralditik ateratzea

ahalbidetu duen faktore nagusia barne-eskaria suspertzea izan dela (2014an % 1,5 hazi

zen; 2013an, aldiz, -% 0,3 erori) honako hauei esker: kontsumo pribatuaren gorakada

(2014an % 1,4 hazi zen, 2013an -% 0,1 murriztu ondoren), kontsumo publikoaren suspe-

rraldia (2014an, % 0,2; 2013an, aldiz, % 0,2) eta inbertsioen hazkundea (% 2,5 2014an;

% 1,5 2013an). Era berean, Batasun barruko esportazioek zein inportazioek haien haz-

kunde-erritmoa bizkortu dute (2014an % 3,7 eta % 4,2 izan ziren, hurrenez hurren).

10. taula Adierazle nagusiak (EB-28)

(Urtearteko aldakuntza-tasa) Kontzeptua 2012 2013 2014

Jarduera − Kontsumo pribatua -0,7 -0,1 1,4 − Kontsumo publikoa 0,3 0,2 1,0 − Kapital finkoaren eraketa gordina (KFEG) -2,8 -1,5 2,5 − Barne-eskaria -1,6 -0,3 1,5 − Esportazioak 2,2 2,2 3,7 − Inportazioak -0,4 1,4 4,2 − BPGa -0,5 0,0 1,4 Prezioak eta soldatak − BPGaren deflatorea 1,4 1,4 1,1 − Kontsumo pribatuaren deflatorea 2,0 1,2 0,7 − LKU errealak 0,4 -0,1 -0,3

Iturria: European Economy. Europako Batzordea (2015eko udaberria).

Herrialdekako azterketa xehatuak adierazten duenez, Europar Batasuneko lau herrialde-

tan baino ez du BPGak behera egin: Zipre (-% 2,3), Italia (-% 0,4), Kroazia (-% 0,4) eta Fin-

landia (-% 0,1), Gainerako 24 herrialdeetan, BPGak gora egin du, neurri handiagoan edo

txikiagoan. Hazkunderik handiena Irlandak, Hungariak eta Maltak izan dute (% 4,8;

% 3,6; eta % 3,5, hurrenez hurren). Alemania, motor ekonomiko nagusia, berriz, % 1,6 hazi

da (2013an gutxi hazi zen, % 0,1 baino ez; 2014ko ekitaldian, berriz, hazkunde-erritmoa

ehuneko 1,5 puntuan bizkortu du). Gainerako ekonomia europar handiak ere hazi egin

dira 2014an, nahiz eta bilakaera bera izan ez den kasu guztietan: Erresuma Batuaren

susperraldia sendotu egin da (2014an % 2,8 hazi zen; 2013an, berriz, % 1,7); Espainiak

gorako joera hartu du (% 1,4, aurreko ekitaldiko -% 1,2ren aldean) eta Frantziak ia-ia bere

horretan jarraitu du (2014an % 0,4 hazi da; 2013an, berriz, % 0,3).

Esparru Orokorra |

21 |

11. taula Barne Produktu Gordinaren (BPGa) hazkundea (Europar Batasuna)

(Urtearteko aldakuntza-tasaren % zenbat) Herrialdea 2012 2013 2014

Irlanda -0,3 0,2 4,8 Hungaria -1,5 1,5 3,6 Malta 2,5 2,7 3,5 Polonia 1,8 1,7 3,4 Luxenburgo -0,2 2,0 3,1 Lituania 3,8 3,3 2,9 Errumania 0,6 3,4 2,8 Erresuma Batua 0,7 1,7 2,8 Eslovenia -2,6 -1,0 2,6 Letonia 4,8 4,2 2,4 Eslovakia 1,6 1,4 2,4 Suedia -0,3 1,3 2,1 Estonia 4,7 1,6 2,1 Txekiar Errepublika -0,8 -0,7 2,0 Bulgaria 0,5 1,1 1,7 Alemania 0,4 0,1 1,6 EB-28 -0,5 0,0 1,4 Espainia -2,1 -1,2 1,4 Danimarka -0,7 -0,5 1,1 Belgika 0,1 0,3 1,0 Herbehereak -1,6 -0,7 0,9 Portugal -4,0 -1,6 0,9 Grezia -6,6 -3,9 0,8 Frantzia 0,3 0,3 0,4 Austria 0,9 0,2 0,3 Finlandia -1,4 -1,3 -0,1 Kroazia -2,2 -0,9 -0,4 Italia -2,8 -1,7 -0,4 Zipre -2,4 -5,4 -2,3 Iturria: European Economy. Europako Batzordea (2015eko udaberria).

Per capita BPGa aztertzen badugu, erosteko ahalmenaren parekotasunari dagokionez,

oraindik ere alde handiak daude Europar Batasuneko kide diren herrialdeen artean. Hala,

kide zaharrenen artean, Greziak (% 67), Portugalek (% 77), Espainiak (% 86,9), Italiak

(% 89,4) eta Frantziak (% 96,9) dute mailararik baxuena, EB-15eko herrialdeen batez bes-

tekoaren azpitik (% 100). Mailarik altuena duena, berriz, Luxenburgo da (% 236,1). EB-

28ko herrialdeei dagokienez, berriz, kide berriak sartu ahala Europako batez besteko per

capita BPGak nabarmenki egin du behera.


22 |

12. taula Europar Batasuneko per capita BPGa, 2014an

Herrialdea EB-15=100 EB-28=100

Luxenburgo 236,1 256,6 Irlanda 123,2 133,9 Herbehereak 119,8 130,2 Suedia 116,6 126,7 Austria 116,0 126,1 Danimarka 113,8 123,7 Alemania 112,7 122,5 Belgika 108,7 118,2 Finlandia 102,4 111,3 Erresuma Batua 100,9 109,7 EB-15 guztira 100,0 108,7 Frantzia 96,9 105,3 EB-28 guztira 92,0 100,0 Italia 89,4 97,2 Espainia 86,9 94,5 Malta 80,5 87,5 Zipre 79,3 86,2 Eslovenia 76,4 83,0 Txekiar Errepublika 76,4 83,0 Portugal 72,1 78,4 Eslovakia 70,0 76,1 Lituania 69,0 75,0 Estonia 68,2 74,1 Grezia 67,0 72,8 Polonia 63,4 68,9 Hungaria 62,6 68,0 Letonia 60,0 65,2 Kroazia 55,2 60,0 Errumania 51,0 55,4 Bulgaria 41,5 45,1 Iturria: European Economy. Europako Batzordea (2015eko udaberria).

Aurreikuspenak

Nazioarteko erakunde nagusienen esanetan, munduko jarduera ekonomikoak susper-

tzen jarraituko du epe labur eta ertainera. Bestalde, ekonomia garatuak ez dira garapen

bidean dauden herrialdeen ekonomiak bezain dinamikoak izango. Garapenari dagokio-

nez, Nazioarteko Diru Funtsak (NDF) aurreikusi du munduko ekonomiaren batez besteko

hazkundea % 3,5 izango dela 2015ean eta % 3,8 2016an.

Ekonomia garatuak % 2,4 haziko dira 2015ean zein 2016an. Estatu Batuen ekonomia

Eurogunekoa edo Japoniakoa baino osasuntsuago egongo da. Zehazki, NDFren esane-

tan, ekonomia estatubatuarra % 3,1 haziko da 2015ean eta 2016an; Eurogunearen haz-

kunde aurreikuspenak, baina, horren erdia dira, gutxi gorabehera (% 1,5 2015ean eta

% 1,6 2016an), eta Japoniaren ekonomiaren aurreikuspena, berriz, are baxuagoa (% 1 eta

% 1,2 2015. eta 2016. urteetan, hurrenez hurren).

Esparru Orokorra |

23 |

Garapen bidean dauden merkatuen ekonomiei dagokienez, aurreikuspenek diote haz-

kundeak jarraituko duela, nahiz eta ez den 2013ko % 5eko hazkundera iritsiko (% 4,3

2015ean eta % 47 2016an).

13. taula Aurreikuspen ekonomikoak (herrialde industrializatuak)

(%) Kontzeptua 2015 2016

− BPG erreala (% ∆) • Estatu Batuak 2,0 2,8 • Japonia 0,7 1,4 • Eurogunea 1,4 2,1 • ELGA, guztira 1,9 2,5

− Inflazioa (kontsumo pribatuaren deflatorea) (% ∆) • Estatu Batuak 0,3 1,6 • Japonia 0,2 1,1 • Eurogunea 0,2 1,1 • ELGA, guztira 0,7 1,7

− Langabezia-tasa (biztanleria aktiboaren % zenbat) • Estatu Batuak 5,5 5,2 • Japonia 3,5 3,3 • Eurogunea 11,1 10,5 • ELGA, guztira 6,9 6,6

− Defizit publikoa (BPGaren % zenbat) • Estatu Batuak -4,0 -3,6 • Japonia -6,8 -5,8 • Eurogunea -2,1 -1,4 • ELGA, guztira -3,1 -2,5

− Munduko merkataritza (% ∆) 3,9 5,3

Iturria: ELGA. Perspektiba ekonomikoak (2015eko ekaina).


24 |

1.2 ESPAINIAKO EKONOMIA

Ezaugarri orokorrak

2010ean, jarduera gelditu egin zen (BPGa ez zen hazi) eta 2011n, 2012an eta 2013an

berriro ere behera egin zuen (-% 0,6, -% 2,1 eta -% 1,2, hurrenez hurren). Alabaina, Espai-

niaren BPGa suspertu egin da 2014an (% 1,4), eta jardueraren susperraldi horrek eragin

positiboa izan du lan-arloan.

Horiek horrela, hainbat urtetan Espainiako ekonomia Europar Batasunekoa baino ahula-

goa izan denez, atzerakada egon da Batasuneko ekonomia nagusien mailara iristeko

hazkunde-prozesuan.

Eskariari dagokionez, kanpoko sektoreak ehuneko 0,8 puntu kendu dizkio barneko eska-

riaren ekarpen positiboari (ehuneko 2,2 puntu 2014an, 2013ko ehuneko - 2,7 punturen

aldean). Eskaintzari dagokionez, aldiz, 2014an eraikuntzaren sektoreak baino ez du be-

hera egin (-% 1,2); dena den, atzerakada hori ez da aurreko ekitaldietakoa bezain nabar-

mena izan (-% 14,3 2012an; -% 8,1 2013an). Bestalde, hala lehen sektoreak nola zerbi-

tzuak zein industriak gora egin dute (% 3,3, % 1,6 eta % 1,5, hurrenez hurren).

Lan-merkatuari begira, biztanle landun kopurua % 1,2 hazi da (2013an -% 2,8 jaitsi zen),

hau da, 17.344.200 pertsona ari ziren lanean. Okupazio-bolumena zerbitzuetan (% 1,7)

eta industrian (% 1) hazi da, baina eraikuntzan (-%3,5) eta lehen sektorean (-% 0,1) mu-

rriztu egin da. Biztanle langabeen kopurua, bestalde, -% 7, 3 jaitsi da (2013an % 4,1 igo

zen), hau da, 5.610.400 langabe daude. Langabezia-tasa biztanleria aktiboaren % 24,4 da

Espainian; ehuneko hori Greziak baino ez du gainditzen EB-28ko herrialdeetan (Europako

Batzordearen esanetan, % 26,5ekoa da).

Inflazioari dagokionez (abendutik abendura), beheranzko bilakaera izan du; izan ere, 2013an

% 0,3 izan zen, eta 2014an, berriz, -% 1. Prezioen urteko batez bestekoari begira, 2014an

-% 0,2 jaitsi dira (2013an % 1,4 igo ziren) eta EB-28ko kontsumo pribatuaren deflatorea,

berriz, % 0,7 da.

Bukatzeko, aipatu beharra dago 2014an aurrekontuaren exekuzioa BPGaren -% 5,8ren

baliokidea den defizitarekin itxi dela (kreditu-erakundeei emandako laguntzak barne);

beraz, ehuneko 0,99 puntuan hobetu da aurreko ekitaldian lortutako erregistroa (2013an,

BPGaren -% 6,79 izan zen defizita).

Esparru Orokorra |

25 |

Agregatu makroekonomiko nagusiak

Lehenago ere esan dugunez, Espainiako BPGak % 1,4ko gorakada izan du 2014an

(2013an -% 1,2 jaitsi zen). Hiruhilekoko profilari dagokionez, ezaugarri nagusia urtez ur-

teko hazkunde-erritmoa bizkortzea izan da ekitaldiko hiruhilekoek aurrera egin ahala

(urte arteko gorabeherak % 0,6koak, % 1,2koa, % 1,6koak eta % 2koak izan dira, hurrenez

hurren).

Puntu horretara iritsita, jarraian era xehatuan aztertuko dugu jardueraren bilakaera,

hainbat ikuspuntutatik: eskaria (helmuga), eskaintza (jarduera) eta errenta (banaketa).

• 2014an, Espainiako BPGa 1.058.469 milioi eurokoa izan zen1. Zenbateko horreta-

tik 827.251 milioi azken kontsumoari dagozkio (613.788 milioi etxeetako azken

kontsumoari, 10.765 milioi etxeen zerbitzura dauden irabazi-asmorik gabeko gi-

zarte-erakundeen azken kontsumoari eta 202.698 milioi herri-administrazioen

azken kontsumoari); beste 199.828 milioi, berriz, inbertsioei (101.084 eraikuntzan,

69.045 ekipamendu-ondasunetan eta 29.699 jabetza intelektualaren produktue-

tan), eta 6.218 milioi izakinen gorabeherei. Era horretan, barne-eskaria, guztira,

1.033.297 milioi eurokoa izan da. Esportazioen (339.004 milioi euro) eta inportazi-

oen (313.832 milioi euro) arteko aldea kanpo-eskaria da, eta biak kontuan hartuz

eskaria guztira zenbatekoa izan den jakin dezakegu.

• Kanpo-eskariak ekarpen negatiboa egin dio BPGari (ehuneko -0,8 puntu), eta ho-

rrek zortzi hamarren kendu dizkio barne-eskariaren ekarpen positiboari (ehuneko

2,2 puntu); horri esker, BPGa % 1,4 igo da. Barne-eskariari dagokionez, hala kon-

tsumo pribatua nola publikoa, baita inbertsioak ere, hazi egin dira 2014an (% 2,4,

% 0,1 eta % 3,4, hurrenez hurren; 2013an -% 2,3, -% 2,9 eta -%3,8, hurrenez hurren).

Arreta inbertsioan jartzen badugu, eraikuntzaren arloko inbertsioek behera egin

dutela ikusiko dugu (-% 1,5), nahiz eta beherakada aurreko ekitaldikoa baino mote-

lagoa izan den (-%9,2 2013an). Bitartean, ekipamendu-ondasunei loturiko inbertsi-

oen hazkundea bizkortu egin da (% 12,2 2014an; % 5,6 2013an).

• Sektorekako banaketari dagokionez, 24.050 milioi euro lehen sektoreari dagozkio;

169.077 industriari (eta horietatik 127.377 manufakturen industriari), 53.672 erai-

kuntzari eta 718.311 milioi euro zerbitzuei. Partida horiei zergak gehitzen badizki-

egu (93.359 milioi euro) ekoizpen osoa lortuko dugu.

• Eraikuntzan baino ez da atzerakadarik egon 2014an (-% 1,2), eta atzerakada hori

aurreko ekitaldikoa baino nabarmen leunagoa izan da (-% 8,1 2013an); gainerako

1 Uneko prezioak


26 |

sektore guztiak hazi egin dira. Hala zerbitzuak nola industria suspertu egin dira

(% 1,6 2014an eta -% 1 2013an; % 1,5 2014an eta -% 1,8 2013an, hurrenez hu-

rren); lehen sektoreak, berriz, murriztu egin du goranzko joera (% 3,3 2014an eta

% 15,6 2013an).

14. taula Barne-produktu gordina eta haren osagaiak (eskaera eta eskaintza)

(urtez urteko tasaren % zenbat, bolumen kateatua) Eragiketak 2013 2014

ES

KA

RIA

Azken kontsumoko gastuak -2,4 1,8 − Etxeetan -2,3 2,4 − EZIAGGEetan -0,1 1,0 − APetan -2,9 0,1 Kapital finkoaren eraketa gordina -3,8 3,4 − Eraikuntza -9,2 -1,5 − Ekipamendu-ondasunak eta aktibo kultibatuak 5,6 12,2 Izakinen gorabeherak* 0,0 0,2 Barne-eskaria* -2,7 2,2 Ondasunen eta zerbitzuen esportazioa 4,3 4,2 Ondasunen eta zerbitzuen inportazioa -0,5 7,6

BPGa, merkatuaren prezioei dagokienez -1,2 1,4

ES

KA

INT

ZA

Nekazaritza, abeltzailtza, basogintza eta arrantza 15,6 3,3 Industria -1,8 1,5 Eraikuntza -8,1 -1,2 Zerbitzuak -1,0 1,6 Produktuen gaineko zerga garbiak -1,5 0,6

(*): mp BPGaren hazkundeari egindako ekarpena. Iturria: EIN.

• Azterketa errentaren ikuspuntutik egiten badugu, ikusiko dugu langileen soldatek

BPG osoaren % 46,9 hartzen dutela; ustiapenaren soberakin gordinak, berriz,

% 43,3, eta ekoizpenaren eta inportazioaren gaineko zerga garbiek, aldiz, gaine-

rako % 9,8.

15. taula Barne Produktu Gordinaren banaketa (errenta)

(% ∆ nominala)

Eragiketak 2012 2013 2014 2014 (M euro)

Langileen soldatak(1) -5,6 -2,3 1,3 496.870 Ustiapenaren soberakin gordina(2) 1,1 0,1 -0,1 458.068 Ekoizpenaren eta inportazioen gaineko zerga garbiak(3) 5,6 5,7 3,2 103.531 BPGa, merkatuaren prezioei dagokienez(4) -1,9 -0,6 0,9 1.058.469 (4) = (1)+(2)+(3). Iturria: EIN.

Esparru Orokorra |

27 |

Kanpo-merkataritza

Espainiako ekonomiaren susperraldiarekin bat eginez, inportazioek ere gora egin dute

2014an (% 7,6), aurreko ekitaldian -% 0,5 behera egin ondoren. Bestalde, esportazioek

gutxi gorabehera aurreko ekitaldian lortutako hazkunde-erritmoari eutsi diote, nahiz eta

hazkundea hamarren bat jaitsi den (% 4,2 2014an; 2013an, berriz, % 4,3), Estatuko bezero

nagusiek dinamismo apala erakutsi baitute.

Horiek horrela, kanpo-eskariak hazkunde orokorrari egin dion ekarpena negatiboa izan

da ekitaldi honetan (ehuneko – 0,8 puntu 2014an; ehuneko 1,5 puntu positibo, berriz,

2013an). Ekarpen negatibo hori bereziki nabarmena izan da urteko lehen bi hiruhilekoetan

(ehuneko - 0,6 eta – 1,1 puntu, hurrenez hurren), eta urteko azken bi hiruhilekoetan mo-

teldu egin da (ehuneko – 1 eta - 0,7 puntu, hurrenez hurren).

Prezioak eta lan-kostuak

Oro har, 2014ko prezioen bilakaeraren ezaugarri nagusia da ekitaldiko lehen seihilekoan

prezioen igoera moteldu egin dela (urtez urteko aldakortasun-tasak: % 0,2, % 0, -% 0,1, %

0,4, % 0,2 eta % 0,1, hurrenez hurren, urteko lehen sei hilabeteetan). Beste ezaugarri be-

reizgarri bat prezioek bigarren seihilekoan izan duten beherakada da (urtez urteko alda-

kortasuna: -% 3, -% 0,5, -% 0,2, -% 0,1, -% 0,4 eta -% 1 hurrenez hurren, urteko azken sei

hilabeteetan). Era horretan, 2014ko abenduko urtez urteko tasa negatiboa izan da (-% 1),

2013an izandako gorakada txikiaren (% 0,3) aldean. Urteko batez bestekoei begira, infla-

zioa ere negatiboa izan da (-% 0,2) 2014 osoa kontuan hartzen badugu; beraz, azpiko

inflazioa % 0 izan da (aurreko ekitaldian % 1,4 izan zen).

Hala, gogoan izanda ELGAren esanetan, 2014an, Eurogunearen inflazio-tasa (tasa hori

kontsumo pribatuaren deflatorearen bidez neurtzen da) % 0,5 izan dela (2013an, berriz,

% 1,1ekoa), Espainiako ekonomiaren eta Eurogunekoaren artean dagoen aldea ehuneko

zazpi hamarren negatibokoa da (2013an, alde hori ehuneko hiru hamarrenekoa izan zen).

Ondasunen taldeei begira, irakaskuntza, edari alkoholdunak, tabakoa eta etxebizitza

izan dira inflaziorik handiena izan dutenak, % 1eko tasaren gainetik (% 1,8, % 1,4 eta

% 1,3, hurrenez hurren). Jarraian honako hauek datoz: “besteak” izeneko taldea (% 1);

hotelak, kafetegiak eta jatetxeak (% 0,5); medikuntza, jantziak eta zapatak (0,1 % azken

hiru horietan). Gainerako taldeetan, berriz, prezioek behera egin dute: elikagaiak eta

alkoholik gabeko edariak (-% 0,3), etxeko tresneria (-% 0,5), garraioak (-% 0,9), aisia eta

kultura (-%1,4) eta komunikabideak (-% 6,1).


28 |

16. taula Kontsumo Prezioen Indizea (KPI) eta Industriako Prezioen Indizea (IPI)


KPIa − Indize orokorra(1) 2,9 0,3 -1,0 − Indize orokorra(2) 2,4 1,4 -0,2 Elikagaiak 2,8 3,2 -0,1 Elikagaiak ez direnak 2,3 0,9 -0,2

• Elikagaiak eta alkoholik gabeko edariak 2,3 2,8 -0,3 • Edari alkoholdunak, tabakoa 5,9 6,1 1,4 • Jantziak eta oinetakoak 0,3 0,0 0,1 • Etxebizitza 5,1 0,9 1,3 • Etxeko tresneria 0,9 0,9 -0,5 • Medikuntza 3,5 6,9 0,1 • Garraioak 4,8 0,4 -0,9 • Komunikazioak -3,4 -4,2 -6,1 • Aisia eta Kultura 0,7 0,7 -1,4 • Irakaskuntza 4,8 8,1 1,8 • Hotelak, kafetegiak eta jatetxeak 0,9 0,5 0,5 • Beste batzuk 2,3 2,0 1,0

Azpikoak 1,6 1,4 0,0 IPI − Indize orokorra 3,8 0,6 -1,3

• Kontsumo-ondasunak 2,5 2,2 -0,5 • Ekipamendu-ondasunak 0,5 -0,1 0,2 • Bitarteko ondasunak 1,4 -0,5 -1,5 • Energia 9,7 0,5 -3,1

(1): Abendutik abendura. (2): Urteko batez besteko aldakuntza. Iturria: EIN.

Industriako prezioei dagokienez, indize orokorra ere balio negatiboetara iritsi da (2014an

-% 1,3; 2013an, berriz, % 0,6). Industriako prezioak kasu bakar batean igo dira, ekipa-

mendu-ondasunetan, hain zuzen ere (% 0,2), eta gainerako ondasun guztietan prezioek

behera jo dute: -% 3,1 energiaren kasuan, -% 1,5 bitarteko ondasunen kasuan, eta

-% 0,5 kontsumo-ondasunen kasuan.

Bestalde, 2014an produktibitatea % 0,2 hazi da (jarduera % 1,4 hazi baita eta enplegua,

berriz, % 1,2, lanaldi osoko lanpostuak oinarri hartuta) eta langileen soldatak -% 0,3 jaitsi

dira; ondorioz, lan-kostu unitarioak -% 0,5 egin du behera (2013an gertatu zen bezalaxe).

Esparru Orokorra |

29 |

17. taula Errenta-adierazleak eta soldata-kostuak

(% ∆) Kontzeptua 2012 2013 2014

BPG erreala -2,1 -1,2 1,4 Enplegua guztira* -4,4 -3,3 1,2 Produktibitatea 2,3 2,1 0,2 Langileen soldatak -5,6 -2,3 1,3 Soldatadun enplegua* -5,1 -3,9 1,6 Langile bakoitzaren soldata -0,5 1,6 -0,3 Lan-kostu unitarioa -2,8 -0,5 -0,5 (*): Kontabilitate Nazionaleko enplegua erabili da: Lanaldi osoaren baliokideak

diren lanpostuak. Iturria: Geure balioespena, EINen datuak oinarri hartuta.

Lan-merkatua

Oraingo testuinguruan, jarduera suspertu egin da (BPGa % 1,4 hazi zen 2014an; 2013an,

berriz, -% 1,2 murriztu zen) eta, horren eraginez, Espainiako lan-merkatuak eten egin du

azken urteotan izan duen beheranzko joera. Ildo horretatik, Estatistika Institutu Naziona-

laren (EIN) Biztanleria Aktiboaren Inkestan (BAI) ageri denez, 2014an biztanle landun ko-

puruak % 1,2 egin du gora (2012an -%4,3 jaitsi zen eta, 2013an, berriz -% 2,8). Aldi be-

rean, biztanle langabeen kopuruak -% 7,3 egin du behera (2012an eta 2013an kopuru

horrek gora egin zuen, % 15,9 eta % 4,1, hurrenez hurren), eta biztanle aktiboen kopuru

osoa -% 1 jaitsi da, 22.954.600 izatera iritsi arte.

Jarduera-tasak zertxobait egin du behera (2014an % 59,6koa izan zen; 2013an, berriz,

% 60koa). Egoera hau hala gizonezkoen tasan (2014an, % 65,8; 2013an, % 66,4) nola

emakumezkoen tasan (2014an, % 53,7; 2013an, % 53,9) ikusten da.

Lehenago ere esan denez, enplegua % 1,2 hazi da eta, gaur egun, 17.344.200 pertsona

landun dago. Okupazioa hazi egin da zerbitzuen sektorean (% 1,7 2014an, aurreko

ekitaldiko -% 1,7ren aldean), baita industriaren sektorean ere (% 1 2014an, aurreko

ekitaldiko -% 5,2ren aldean). Eraikuntzaren sektorean, berriz, beheranzko joera mo-

teldu egin da (-% 3,3 2014an, aurreko ekitaldiko -% 11,3ren aldean), baita lehen sekto-

rean ere (-% 0,1 2014an, aurreko ekitaldiko -% 0,9ren aldean).


30 |

18. taula Lan-magnitude nagusien bilakaera Urteko batez bestekoak

(m pertsona eta % zenbat)

Kontzeptua 2014 % ∆

2012 2013 2014

Biztanleria aktiboa 22.954,6 0,0 -1,1 -1,0 Biztanleria landuna 17.344,2 -4,3 -2,8 1,2 − Nekazaritza, abeltzaintza, arrantza 735,8 -1,6 -0,9 -0,1 − Industria 2.379,9 -4,6 -5,2 1,0 − Eraikuntza 993,5 -17,3 -11,3 -3,5 − Zerbitzuak 13.234,9 -3,0 -1,7 1,7 Biztanleria langabea 5.610,4 15,9 4,1 -7,3 Langabezia-tasa* 24,4 15,9 5,2 -6,3 (*): % biztanleria aktiboa oinarri hartuta. Iturria: EIN (BAI biztanleei buruzko oinarria. 2011. 2015eko maiatzeko datuak). Geuk egina.

Era berean, soldatapeko enplegua ere suspertu egin da (% 1,5 2014an; -% 3,5, berriz,

2013an). Bitartean, soldatarik gabeko lana zertxobait murriztu da (-% 0,4), 2013ko

% 0,3ren aldean. Kontratu motei dagokienez, hala aldi baterako kontratuen nola kontratu

mugagabeen kopuruak gora egin du, nahiz eta gehien igo direnak aldi baterako kontra-

tuak izan diren (% 5,3 eta % 0,4, hurrenez hurren).

Langabeziari dagokionez, 2014an jaitsi egin da, eta, guztira 5.610.400 pertsona zeuden

lanik gabe. Horrek esan nahi du urtez urte -% 7,3ko jaitsi dela (aurreko ekitaldian % 4,1

hazi zen). Hala, langabezia-tasak eten egin du goranzko joera, eta, ondorioz, 2014an biz-

tanleria aktiboaren % 24,4 zegoen lanik gabe, EB-28ko bigarren ehuneko handiena, Gre-

ziaren atzetik (Europako Batzordearen arabera, Greziako langabezia-tasa % 26,5 zen).

19. taula Enplegua, egoera profesionalaren eta kontratu motaren arabera. Urteko batez bestekoak

(m pertsona eta % zenbat)

Kontzeptua 2014 % ∆

2012 2013 2014

Biztanleria landuna 17.344,2 -4,3 -2,8 1,2 Soldatapekoak 14.285,8 -5,3 -3,5 1,5 − Sektore pribatua 11.360,0 -5,4 -2,9 2,0 − Sektore publikoa 2.925,8 -5,0 -5,6 -0,4 Soldatarik gabeak* 3.058,4 1,1 0,3 -0,4 − Enplegu emaileak 877,3 -3,6 -4,7 0,6 − Autonomoak 2.046,5 4,5 3,3 -0,2 − Kooperatibetako kideak 24,5 -13,8 -16,8 5,2 − Familiako laguntza 102,8 -10,8 -6,8 -10,3 Soldatapekoa: kontratu mugagabea 10.857,1 -3,1 -3,1 0,4 Soldatapekoa: aldi baterako kontratua 3.428,7 -11,8 -4,6 5,3 Lanaldi osoa 14.585,4 -5,3 -4,3 1,1 Lanaldi erdia 2.758,7 2,3 6,0 1,9 (*): Gehiketa ez dator bat zenbateko osoarekin, bertan klasifika ezinak ere sartuta daudelako. Iturria: EIN (BAI biztanleei buruzko oinarria. 2011. 2015eko maiatzeko datuak). Geuk egina.

Esparru Orokorra |

31 |

Sektore publikoa eta interes-tasak

Administrazio publikoek BPGaren -% 5,8ren baliokidea den defizitarekin itxi dute 2014ko

ekitaldia. Kontuan hartu behar da, dena den, zenbateko horrek barne hartzen dituela kre-

ditu-erakundeei emandako laguntzak.

Autonomia erkidegoka egindako azterketa xehatuan ikus daiteke erkidego guztiek izan

dutela saldo defizitarioa 2014an. Eskualdeko BPGaren araberako defizitik txikiena izan

duena Nafarroa da (-% 0,74); defizit handiena izan duena, berriz, Murtzia (-% 2,82).

EAEren defizita -% 1 izan da, helburu zuen mailan, hain zuzen ere.

20. taula Defizit publikoa

(BPGaren % zenbat) Kontzeptua 2013 2014

Administrazio zentrala* -4,22 -3,50 Autonomia-erkidegoak -1,52 -1,66 Tokiko erakundeak 0,52 0,53 Gizarte Segurantza -1,11 -1,06 ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK, GUZTIRA* -6,33 -5,69

• Kreditu-erakundeei emandako laguntzak 0,47 0,11 ADMINISTRAZIO PUBLIKOAK, GUZTIRA -6,79 -5,80 (*): Diru-laguntzarik gabe. Iturria: Ogasun eta Administrazio Publikoetako Ministerioa (2015eko

apirilaren 15a).

Bukatzeko, gogorarazi behar da 2014ko ekitaldi amaieran Erreserba Federalaren errefe-

rentzia-tasa % 0 eta % 0,25 artean mantendu dela; Europako Banku Zentralarena, berriz,

% 0,05era jaitsi da, ekainean eta irailean murrizketa gogorrak egin ondoren.


32 |

2. grafikoa Interes-tasa ofizialen bilakaera: Europako Banku Zentrala eta Erreserba Federala

Iturria: EBZ, Erreserba Federala.

Aurreikuspenak

Ekonomia eta Lehiakortasun Ministerioak 2015eko uztaila hasieran argitaratu zituen

aurreikuspenen arabera, 2015ean Espainiako BPGa % 3,3 haziko da (% 3, berriz, 2016an),

eta enplegua ere nabarmen haziko da, lanaldi osoaren baliokideak diren lanpostuak kon-

tuan hartuz (% 3). Edonola ere, herrialdeko langabezia-tasak altuegia izaten jarraituko

du; aurreikuspen ofizialen arabera, % 22 izango da.

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

20

11

-I III V VII IX XI

20

12

-I III V VII IX XI

20

13

-I III V VII IX XI

20

14

-I III V VII IX XI

Erreserba Federala EBZ

Esparru Orokorra |

33 |

21. taula Espainiako ekonomiaren aurreikuspenak (2015)

Kontzeptua Urtearteko aldakuntza-tasa

BPGa eta ESKAERA AGREGATUAK • Azken kontsumo nazional pribatuaren gastua 3,4 • Administrazio publikoen azken kontsumoaren gastua 0,1 • Kapital finkoaren eraketa gordina 6,4

− Barne-eskaria (BPGaren hazkundeari egindako ekarpena) 3,3 − Ondasunen eta zerbitzuen esportazioa 5,5 − Ondasunen eta zerbitzuen inportazioa 6,0 − Kanpoko saldoa eskaria (BPGaren hazkundeari egindako ekarpena) 0,0 − BPGa 3,3 LAN MERKATUA − Enpleguaren aldakortasuna ehunekotan* 3,0 − Langabezia-tasa 22,0

(*): Lanaldi osoaren baliokideak diren lanpostuak. Iturria: Ekonomia eta Lehiakortasun Ministerioa (2015eko uztaila)


34 |

2. IKUSPEGI OROKORRA

Nazioarteko testuinguruan mundu osoko ekonomiak hedatze-erritmoari eusten dion

bitartean, euskal ekonomiak berriro ere hazkundearen bidea hartu du 2014an.

22. taula Bilakaera orokorra

(Urtearteko aldakuntza-tasa) Kontzeptua 2010 2011 2012 2013 2014

EAE − BPGa 0,6 0,2 -2,0 -1,7 1,2 − Enplegua 1,1 -0,6 -5,6 -3,2 -1,0 − Langabezia-tasa(1) 10,7 12,4 15,6 16,6 16,3 − KPIa(2) 2,8 2,4 2,7 0,6 -0,7 NAFARROA − BPGa 1,2 1,5 -1,5 -1,3 1,5 − Enplegua -1,1 -0,4 -4,1 -3,5 1,7 − Langabezia-tasa(1) 11,9 13,0 16,2 17,9 15,7 − KPIa(2) 2,8 2,6 2,7 0,0 -1,2 ESPAINIA − BPGa 0,0 -0,6 -2,1 -1,2 1,4 − Enplegua -2,0 -1,6 -4,3 -2,8 1,2 − Langabezia-tasa(1) 19,9 21,4 24,8 26,1 24,4 − KPIa(2) 3,0 2,4 2,9 0,3 -1,0 (1): % biztanleria aktiboa oinarri hartuta. (2): aldakuntza-tasa abendutik abendura. Iturria: Eustat, Nafarroako Estatistika Institutua, EIN (BAI, Biztanleei buruzko oinarria

2011).

Ildo horretan, Eustaten arabera, EAEko BPGa % 1,2 hazi da 2014an, emaitza positiboa

2012ko eta 2013ko datuekin alderatuz (-% 2 eta -% 1,7 murriztu zen, hurrenez hurren).

Era horretan, EAEk garapen hobea izan du Euroguneak baino (% 0,9 2014an, OCDEren

arabera); horri esker, nolabaiteko aurrerapausoak egon dira Europako ekonomia nagusi-

ekin benetako parekatzea lortzeko prozesuan.

Kontuan hartzen badugu EINren eskualdekako kontabilitatea, Espainiako autonomia-

erkidego guztiak hazkundearen bidera itzuli dira 2014an (eskualde guztien BPGa murritzu

egin zen 2013an). Gehien hazi den autonomia-erkidegoa Errioxa (% 2,5) izan da; gutxien

hazi dena, berriz, Galizia (% 0,5). EINren datuen arabera, EAE % 1,2 hazi da.

Lan merkatuari dagokionez, EINren Biztanleria Aktiboaren Inkestako datuen arabera,

euskal biztanle landunen kopurua % 0,3 jaitsi da (-% 1eko atzerakada egon da EAEn eta

% 1,7ko aurrerakada Nafarroan). Dinamika hori estatuan bizitako gorakadaren (% 1,2)

kontrakoa da. Dena dela, orokorrean, bukatu egin da langabeziaren gorako joera: EAEn,

langabezia-tasa 2013an % 16,6 izatetik % 16,3ra igaro da 2014an; Nafarroan, berriz, %

Esparru Orokorra |

35 |

17,9tik % 15,7ra. Beraz, Euskal Herrian % 16,9tik %16,2ra jaitsi da. Estatuan berriz, gehie-

gizko % 26,1etik % 24,4ra igaro da.

3. grafikoa BPGaren bilakaera

Iturria: Eustat, Nafarroako Estatistika Institutua eta EIN.

Prezioei dagokienez, portaera bereizgarriak izan dituzte 2014an hilez hil hala EAEn nola

Nafarroan, baita estatuan ere; dena den, hazkunde motela, baita atzerakada ere, izan da

joera nagusia. EAEren kasuan, KPIaren urtez urteko tasak ere % 0,5 ingurukoak izan dira

ekitaldiaren lehen sei hileetan, martxoan salbu (% 0,2). Alabaina, uztailetik aurrera, KPIa-

ren tasa negatiboa izan da, irailean eta urrian izan ezik, azken bi hiletan hazi egin baita.

Nafarroari dagokionez, prezioak 2014ko hil guztietan jaitsi dira; estatuan, berriz, mar-

txoan jaitsi ziren eta, uztailetik aurrera, hilero. Hala, metatutako inflazio-tasa (abendutik

abendura) 2013an % 0,6 izatetik 2014an -% 0,7 izatera igaro da EAE; % 0tik -% 1,2ra Na-

farroan, eta % 0,3tik -% 1era estatuan.

Bukatzeko, aipagarria da 2015eko lehen hiruhilekoan euskal ekonomiaren urtez urteko

hazkundea % 2,2 igo dela. Erritmo hori 2014ko laugarren hiruhilekoan lortutakoa (% 1,9)

baino ehuneko lau hamarren hobea da. Hori kontuan hartuta, Eusko Jaurlaritzako Ogasun

eta Finantzen Sailaren Ekonomia eta Plangintza Zuzendaritzak aurreikusi du (2015. ur-

teko ekaineko aurreikuspenetan) BPGa % 2,5 haziko dela hala oraingo ekitaldian nola

2016an.

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Urt

e a

rte

ko

ald

ak

eta

ta

sa

EAE NAFARROA ESPAINIA


36 |

23. taula Zenbait jarduera-adierazleren bilakaera

(aldakuntza tasa) Kontzeptua 2012 2013 2014

EAE Espainia EAE Espainia EAE Espainia A. EKOIZPENA ETA JARDUERA

A.1 Industria (ekoizpenak) Ontzigintza (T. konpentsatuak) -5,3 -38,9 -7,4 50,5 22,0 -4,3 Makina-tresna (Ekoizpenaren euro korronteak) 10,4 10,4 10,0 10,0 -6,3 -6,3 Eskuzko tresnak (Ekoizpenaren euro korronteak) -11,5 -11,5 43,0 43,0 4,7 4,7 Papera eta kartoia (tona) 3,5 -0,4 -7,9 0,1 1,0 -2,4 Elektronika (euro korronte)* -5,8 -- -1,5 -- 2,4 -- Industria Produkzioaren Indizea* -5,9 -6,7 -3,1 -1,5 1,4 1,3 • Kontsumo-ondasunak -4,1 -5,0 -5,1 -2,2 -2,2 1,7 • Bitarteko ondasunak -7,4 -9,2 -2,5 -2,5 2,4 2,9 • Ekipamendu-ondasunak -6,2 -11,3 -3,2 1,4 1,6 1,0 • Energia -2,8 0,5 -2,5 -2,3 0,1 -1,6

A.2 Eraikuntza Amaitutako etxebizitzak (kopurua) -24,5 -25,6 -28,8 -55,0 -19,7 -16,3 Hasitako etxebizitzak (kopurua) -49,7 -39,6 -33,2 -31,4 -- -- Barneko zementu salmentak (mila tona)*** -27,0 -33,8 -23,0 -20,9 11,8 0,2 Lizitazio ofizialak (euro korronte) -17,8 -45,5 -45,2 23,3 75,0 42,6

A.3 Lehen sektorea (ekoizpenak) Nekazaritza (euro korronte)* 6,6 -0,5 -4,3 9,6 2,1 -7,4 Abeltzaintza (euro korronte)* 9,3 7,2 -1,3 -1,3 3,9 0,5 Basogintza (euro korronte)* -3,5 -- 10,6 -- 38,2 -- Guztira (euro korronte)* 6,6 2,4 -1,8 5,3 5,6 -4,1

A.4 Zerbitzuak Tren bidezko garraioa (salgaiak)* -23,2 -- 3,4 -- 0,4 -- Tren bidezko garraioa (bidaiariak)* -3,6 -- -6,3 -- -2,1 -- Errepide bidezko garraioa (salgaiak) -13,2 -14,0 -3,9 -7,5 3,7 3,0 Itsaso bidezko garraioa (salgaiak)* -7,5 4,2 1,3 -1,9 4,5 5,2 Aire bidezko garraioa (salgaiak)* -1,2 -3,1 8,3 -1,9 18,8 7,2 Aire bidezko garraioa (bidaiariak) 2,0 -5,0 -9,5 -3,5 4,1 4,6

A.5 Finantza-sektorea Gordailu pribatuak (euro korronte)* -5,0 -0,9 3,1 3,2 -2,8 0,4 Sektore pribatuko kreditua (euro korronte) -9,3 -10,4 -8,7 -9,4 -8,2 -4,6

B. BARNE ESKAERA Ibilgailuen matrikulazioa (kopurua) -14,0 -13,1 9,2 4,5 18,0 18,4 Ibilgailu industrialen matrikulazioa (kopurua) -22,1 -25,0 2,9 0,1 12,3 25,7 Ekipo-ondasunen inportazioa (euro korronte)** -6,1 -10,3 -5,7 4,6 2,2 15,8 Energia elektrikoaren kontsukoa (Kw/h) -10,5 -1,3 -- -2,3 -- -1,6

C. KANPO MERKATARITZA Esportazioak (euro korronte) -2,0 5,1 -0,5 5,2 8,1 2,5 Inportazioak (euro korronte) -11,1 -2,0 -1,3 -1,3 7,8 5,7

D. PREZIOAK ETA SOLDATAK* Kontsumo prezioen indizea (urteko batezbestekoa)* 2,3 2,4 1,6 1,4 0,2 -0,2 Kontsumo prezioen indizea (abe/abe)* 2,7 2,9 0,6 0,3 -0,7 -1,0 • Azpikoak 1,5 1,6 1,6 1,4 0,3 0,0

Industria Prezioen Indizea* 2,4 3,8 -0,6 0,6 -1,1 -1,3 • Kontsumo-ondasunak 1,8 2,5 0,0 2,2 -0,2 -0,5 • Bitarteko ondasunak 0,1 1,4 -1,3 -0,5 -0,7 -1,5 • Ekipamendu-ondasunak 1,2 0,5 1,3 -0,1 -0,4 0,2

Soldata-kostua langile eta hilabete bakoitzeko* 0,7 -0,6 1,4 0,2 -1,0 -0,3 E. LAN MERKATUA****

Biztanleria aktiboa -1,6 0,0 -2,0 -1,1 -1,2 -1,0 Landun biztanleria -5,3 -4,3 -3,3 -2,8 -0,3 1,2 • Lehen sektorea 18,5 -1,6 39,3 -0,9 -15,3 -0,1 • Industria -9,1 -4,6 -3,2 -5,2 -1,9 1,0 • Eraikuntza -16,4 -17,3 -3,9 -11,3 -9,8 -3,5 • Zerbitzuak -3,3 -3,0 -4,4 -1,7 1,6 1,7

Biztanleria langabea 23,9 15,9 5,3 4,1 -5,3 -7,3 Langabezia tasa (% biztanleria aktiboa oinarri hartuta) 15,7 24,8 16,9 26,1 16,2 24,4 Erregistratutako kontratuak -2,7 -1,3 1,7 3,9 12,6 13,1

(*): EAEko datuak (**): EAEn, garraiorako makinen eta ekipoen inportazioa. Nafarroan, material elektrikoa, makinen eta gailuen inportazioa. (***): Ipar Eremua: Aragoi, Nafarroa, EAE eta Errioxa. (****): BAI, Biztanleei buruzko oinarria 2011. Iturria: Geuk egina, hainbat iturri estatistiko oinarri hartuta.

Esparru Orokorra |

37 |

2.1 PRODUKZIOA

2014ko ekitaldian, euskal BPGa hazkunde-tasa positibora itzuli da, baita Nafarroakoa

eta Estatukoa ere. Zehazki, EAEn ekonomia % 1,2 hazi da 2014an (–% 1,7 uzkurtu zen

aurreko ekitaldian), Nafarroan % 1,5 igo da (–% 1,3ko atzerakada aurreko ekitaldian), eta

Estatuan % 1,4 egin du aurrera (–% 1,2ko beherakada 2013an). Hortaz, 2014. urtean,

aintzat hartutako hiru eremu geografikoek (EAE, Nafarroa eta Estatua) atzean utzi dute

azkenean atzeraldi ekonomikoa.

24. taula Barne Produktu Gordinaren bilakaera

(Urtearteko aldakuntza tasa erreala) Kontzeptua 2012 2013 2014

EAE (1) − Nekazaritza 10,9 -5,5 5,5 − Industria -5,2 -2,6 1,0 − Eraikuntza -7,6 -4,7 -3,0 − Zerbitzuak -0,4 -0,9 1,5 − Guztira -2,0 -1,7 1,2 NAFARROA(1) − Nekazaritza 3,3 0,6 1,3 − Industria -3,8 -1,2 3,1 − Eraikuntza -6,0 -5,9 -3,6 − Zerbitzuak 0,1 -0,7 1,5 − Guztira -1,5 -1,3 1,5 ESPAINIA(1) − Nekazaritza -12,8 15,6 3,3 − Industria(2) -3,8 -1,8 1,5 − Eraikuntza -14,3 -8,1 -1,2 − Zerbitzuak 0,2 -1,0 1,6 − Guztira -2,1 -1,2 1,4 (1): Oinarrizko prezioetarako Balio Erantsi Gordina sektoreen kasuan, merkatu-

prezioetarako BPGa guztizkoaren kasuan. (2): Energia aparte utzita. Iturria: Eustat, Nafarroako Estatistika Institutua eta EIN.

Hiruhilekoen araberako bilakaerari jarraiki, urtearteko hazkunde-erritmoa areagotu da

pixkana-pixkana, ekitaldiak aurrera egin ahala. Hala, EAEn urtearteko hazkundeak % 0,5,

% 0,9, % 1,4 eta % 1,9 izan dira ondoz ondoko hiruhilekoetan, eta Nafarroan % 0,6, % 1,6,

% 1,8 eta % 2,1, hurrenez hurren.

Eskaintzaren ikuspegitik begiratuta, EAEn eta Nafarroan, eraikuntza izan da 2014an atzera

egin duen sektore bakarra. Zentzu horretan, EAEn lehen sektorea % 5,5 hazi da (–% 5,5

2013an), zerbitzuak hazi dira % 1,5 (–% 0,9 2013an), eta industria % 1 hazi da (–% 2,6

2013an); eraikuntzan, aldiz, –% 3ko uzkurdura erregistratu da (ehuneko 1,7 puntu gutxiago

aurreko ekitaldian baino). Nafarroan, industriak % 3,1 egin du gora (–% 1,2 2013an),

zerbitzuek % 1,5 (–% 0,7 2013an), eta lehen sektoreak % 1,3 (% 0,6ko gorakada txikia


38 |

2013an); eraikuntzak, aldiz, –% 3,6 egin du atzera (ehuneko 2,3 puntu gutxiago aurreko

ekitaldian baino).

Industriari dagozkion adierazleek 2014an izan duten bilakaeraren arabera, adierazle

gehienek industria-sektorearen gorakada islatzen dute, lehenago adierazi dugun bezala.

Hala, Industria Produkzioaren Indizea hazkundearen bidera itzuli da bai EAEn (% 1,4

2014an eta –% 3,1 2013an) bai Nafarroan (% 3,9 2014an eta –% 1,6 2013an), produkzio-

ahalmenaren erabileraren ehunekoak gora egin du EAEn (% 76,1 2014an eta % 71,7

aurreko ekitaldian), eta aurreikusitako eskaerek gora egin dute Nafarroan (erantzunen

saldoa 4 izan da, eta aurreko ekitaldian 1 izan zen). Nolanahi ere, industria-enpleguak

uzkurtzen jarraitu du, bai EAEn (–% 2,5 BAI inkestaren –% 3,6 BJA inkestaren arabera)

bai Nafarroan (–% 0,6), 2013an baino intentsitate txikiagoarekin izan bada ere (–% 3,7,

–% 3,9 eta –% 1,9, hurrenez hurren). Era berean, industria-giroak eta egungo eskaerek

ere kopuru negatiboak ematen jarraitu dute Nafarroan, aurreko ekitaldian baino neurri

txikiagoan bada ere.

25. taula Industria-sektorearen adierazleak


EAE − Industria Produkzioaren Indizea (IPI)(1) -5,9 -3,1 1,4 − Produkzio ahalmenaren erabilera (%) 74,2 71,7 76,1 − Industria-enplegua(2) -11,2 -3,7 -2,5 − Industria-enplegua(3) -3,9 -3,9 -3,6 NAFARROA − Industria Produkzioaren Indizea (IPI)(1) -8,0 -1,6 3,9 − Industria-giroa(4) -21 -16 -6 − Egungo eskaerak(4) -33 -34 -12 − Aurreikusitako eskaerak(4) -3 1 4 − Industria-enplegua(2) -3,0 -1,9 -0,6 (1): Egutegiaren eragina zuzendutako datuak. (2): EIN. (3): BJA (Eustat). (4): Erantzunen saldoak. Iturria: Eusko Jaurlaritza, Eustat, EIN eta Nafarroako Estatistika Institutua.

Eraikuntzari dagokionez, eraikuntzaren beherakada gutxiago nabari den testuinguru

batean, EAEn produkzio-indize osoak eta eraikuntza-indizeak moteldu egin dute

beherakadaren intentsitatea (–% 4,7 2014an eta –% 23,6 2013an; eta –% 6,6 2014an

eta –% 24,6 2013an, hurrenez hurren); obra zibilaren indizea, berriz, hazkundera itzuli da

(% 6,5 2014an eta –% 17,1 aurreko ekitaldian, hurrenez hurren). Zementuaren barne-

salmentek eta lizitazio ofizialak ere gora egin dute (% 11,8 eta % 85 2014an eta –% 23

eta –% 54,9 2013an, hurrenez hurren). Amaitutako etxebizitzen atzerakada, berriz,

moteldu egin da (–% 17,8 2014an eta –% 32,1 aurreko ekitaldian). Enplegu sektoriala

Esparru Orokorra |

39 |

jaitsi egin da BAI (Biztanleria Aktiboaren Inkesta) inkestaren arabera (–% 11,8 2014an

eta % 1,6 2013an), eta beherakada hori moteldu da BJA (Biztanleria Jardueraren

Arabera) inkestaren arabera (–% 0,2 2014an eta –% 17,9 2013an). Nafarroan,

zementuaren barne-salmentak, lizitazio ofiziala eta hasitako etxebizitzak

hazkundearen bidera itzuli dira (% 11,8, % 8,8 eta % 68,3 2014an, eta –% 23, –% 8,1 eta

–% 65,4 aurreko ekitaldian, hurrenez hurren); amaitutako etxebizitzen beherakada,

berriz, areagotu egin da (–% 24,4 2014an eta –% 18,9 2013an), eta enplegu

sektorialaren jaitsiera-erritmoa arindu egin da (–% 2,1 2014an eta –% 21 aurreko

ekitaldian, hurrenez hurren).

26. taula Eraikuntza-sektorearen adierazleak


EAE − Produkzio-indizea (1) -16,5 -23,6 -4,7 − Etxegintza -15,8 -24,6 -6,6 − Obra zibila -20,7 -17,1 6,5 − Zementuaren barne-salmentak* -27,0 -23,0 11,8 − Lizitazio ofiziala(2) -5,6 -54,9 85,0 − Hasitako etxebizitzak(3) -43,7 -21,8 d.e. − Amaitutako etxebizitzak(3) -24,1 -32,1 -17,8 − Enplegua(4) -15,7 1,6 -11,8 − Enplegua(5) -13,4 -17,9 -0,2 NAFARROA − Zementuaren barne-salmentak* -27,0 -23,0 11,8 − Lizitazio ofiziala(2) -70,0 -8,1 8,8 − Hasitako etxebizitzak(3) -61,4 -65,4 68,3 − Amaitutako etxebizitzak(3) -25,5 -18,9 -24,4 − Enplegua(4) -18,5 -21,0 -2,1 (*): Oficemen-eko (Ipar Eremua: Aragoi, Nafarroa, EAE eta Errioxa) bazkideen zementu grisaren

barne-salmentei dagokie. (1): Eraikuntzaren koiunturazko indizea (EUSTAT). Oinarria 2010=100 (2): SEOPAN. (3): Eustat eta Etxebizitza Ministerioa. (4): EIN. (5): BJA (Eustat). Iturria: Eustat, EIN, Eusko Jaurlaritzaren Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Saila eta Nafarroako

Gobernua.

Zerbitzuei dagokienez, sektorea heterogeneoa da, eta horregatik portaera desberdinak

ikusten ditugu aztertutako adierazleetan, bilakaera, oro har, positiboa izan bada ere

Hala, EAEn hoteleko gaualdiek, aire-trafikoko bidaiariek eta txikizkako merkataritzaren

salmentek tasa positiboak izan dituzte (% 4, % 4,8, eta % 0,3 2014an eta –% 3,1, –% 9,2

eta–% 4,1 2013an, hurrenez hurren). Portuetako salgaiek, berriz, goranzko erritmoa

indartu dute (% 4,5 2014an eta % 1,3 aurreko ekitaldian), eta enplegu sektorialak, berriz,

gora egin du, BAI inkestaren (% 0,8) eta BJA (% 1,4) inkestaren arabera. Nafarroan

aztertutako adierazleei dagokienez, aipatzekoa da aire trafikoko bidaiariek soilik egin


40 |

dutela behera 2014an (–% 12,7), aurreko ekitaldian baino intentsitate txikiagoarekin izan

bada ere (–% 16,2 2013an). Aldiz, hoteleko gaualdien eta ibilgailu astunen autobide-

trafikoaren hazkundea areagotu da (% 8,7 eta % 2,9 2014an eta % 2,1 eta % 0,1 2013an,

hurrenez hurren), eta ibilgailu arinen autobide-trafikoak eta enplegu sektorialak oro har

gora egin dute (% 0,8 eta % 4,8 2014an eta –% 3,7 eta –% 5,9 aurreko ekitaldian,

hurrenez hurren).

27. taula Zerbitzu-sektorearen adierazleak


EAE − Hoteletako gaualdiak 1,0 -3,1 4,0 − Aire trafikoko bidaiariak 3,2 -9,2 4,8 − Txikizkako merkataritzaren salmenten indizea -5,2 -4,1 0,3 − Portuetako salgaiak -7,5 1,3 4,5 − Enplegua(1) -3,2 -4,0 0,8 − Enplegua(2) -1,5 1,7 1,4 NAFARROA − Hoteletako gaualdiak -3,3 2,1 8,7 − Aire trafikoko bidaiariak -20,3 -16,2 -12,7 − Ibilgailu arinen trafikoa autobideetatik -8,0 -3,7 0,8 − Ibilgailu astunen trafikoa autobideetatik -9,8 0,1 2,9 − Enplegua(1) -3,8 -5,9 4,8 (1): EIN. (2): BJA (Eustat). Iturria: AENA, EUSTAT, EIN, Eusko Jaurlaritza eta Nafarroako Estatistika Institutua.

2.2 ESKARIA

Barne-eskaria

Eskariaren ikuspegia kontuan izanik, EAEko barne-eskaria % 1,1 handitu da 2014. urtean,

azken bost ekitaldietan atzerakadak izan ondoren (-% 5,3, -% 0,1, -% 1, -% 2,8 eta -% 1,9

2009an, 2010ean, 2011n, 2012an eta 2013an, hurrenez hurren). Gauzak horrela, EAEko

BPG % 1,2 igo da 2014. urtean, aurreko ekitaldian erregistratu zen -% 1,7ko atzerapena-

ren ondoren, era horretan ekonomia-atzerapeneko aldi luze bat atzean utziz.

Barne-eskariaren osagaiak kontuan izanik, kontsumo pribatua nahiz kontsumo publikoa

handitu egin dira 2014. urtean (% 1,6 2013ko -% 1aren aurrean eta % 0,9 aurreko ekital-

diko -% 1,4aren aurrean, hurrenez hurren), eta aldi berean inbertsioak aldakuntza nulua

izan du (-% 4,6 erori zen 2013an).

Esparru Orokorra |

41 |

28. taula Barne-eskariaren adierazleak

(Urte arteko aldakuntza tasa) Kontzeptua 2012 2013 2014

EAE − Kontsumo pribatua -1,6 -1,0 1,6 − Kontsumo publikoa -0,9 -1,4 0,9 − Kapital Eraketa Gordina -7,0 -4,6 0,0 − Barne-eskaria -2,8 -1,9 1,1 Iturria: Eustat.

Aldi berean, Nafarroako ekonomiaren kasuan barne-eskaria ere handitu egin da 2014an

(% 0,4 aurreko ekitaldiko -% 2,3aren aurrean), eta Nafarroako BPG % 1,5 igo da (-% 1,3

2013an). Era berean, EAEren kasuan bezala, Nafarroako eremuan kontsumo pribatua eta

kontsumo publikoa handitu egin dira (% 1,2 2014an eta -% 1,3 2013an, eta % 0,5 2014an

eta -% 3,7 2013an, hurrenez hurren), baina kasu honetan inbertsioak beherantz jarraitu

du (-% 1,4), baina aurreko ekitaldian baino intentsitate askoz txikiagoarekin (-% 3,7

2013an).

29. taula Kontsumo- eta inbertsio-adierazleak

(Urte arteko aldakuntza tasa) Kontzeptua 2012 2013 2014

EAE − Kontsumo-ondasunen IPIa(1) -4,1 -5,1 -2,2 − Ibilgailuen matrikulazioa -14,4 8,4 18,0(4) − Ibilgailu industrialen matrikulazioa -18,7 0,2 12,8(4) − KPI(2) 2,7 0,6 -0,7 − Soldata-igoera(3) 1,80 1,09 0,68 − Ekipo-ondasunen IPIa(1) -6,2 -3,2 1,6 NAFARROA − Ibilgailuen matrikulazioa -12,6 12,0 17,9(4) − KPI(2) 2,7 0,0 -1,2 − Soldata-igoera(3) 1,43 0,78 0,48 − Ibilgailu industrialen matrikulazioa -30,3 10,4 11,1(4)

(1): Egutegiaren eragina zuzendutako datuak. (2): Aldakuntza tasa abendutik abendura. (3): Hitzarmenetan itundua. (4): 2014. urtea. Behin-behineko datuak. Iturria: Eustat, Eusko Jaurlaritza, Nafarroako Estatistika Institutua, EIN eta Enplegu eta Gizarte

Segurantza Ministerioa.

Kanpo-merkataritza

EAEko bazkide komertzial nagusien dinamismo ekonomiko handiagoaren aurrean, euskal

kanpo-sektoreak aurreko ekitaldian baino indar handiagoa izan du. Horrela, esportazioak

(atzerrira) 22.243,9 milioi eurora iritsi dira, 2013an lortutako bolumena baino % 7,8 han-


42 |

diagoa, horietatik 2.841,6 milioi euro energia-esportazioak eta 19.402,3 milioi euro espor-

tazio ez-energetikoak izanik.

Bestalde, inportazioak (atzerritik) 17.348,2 milioi eurora iritsi dira, urte arteko % 8,7ko

igoerarekin, horietatik 6.646,5 milioi euro energia-inportazioak eta 10.701,7 milioi euro

inportazio ez-energetikoak izanik.

Gauzak horrela, balantza komertzialak 4.895,6 milioi euroko saldo positiboa izan du

(4.670,3 milioi euro aurreko ekitaldian), eta esportazioek inportazioen gainean izandako

estaldura-tasa % 128,2 izan da (% 129,3 2013an).

30. taula Kanpo-merkataritzaren bilakaera Euskal Herrian

(M eurotan) Kontzeptua 2012 2013 2014* % ∆ 14/13

EAE − ESPORTAZIOAK guztira 20.971,2 20.631,9 22.243,9 7,8 − Energia-esportazioak guztira 2.139,1 1.952,9 2.841,6 45,5 − Esportazio ez-energetikoak guztira 18.832,1 18.679,0 19.402,3 3,9 − INPORTAZIOAK guztira 15.824,6 15.961,6 17.348,2 8,7 − Energia-inportazioak guztira 5.177,6 5.517,2 6.646,5 20,5 − Inportazio ez-energetikoak guztira 10.647,0 10.444,4 10.701,7 2,5 − SALDOA GUZTIRA 5.146,6 4.670,3 4.895,6 4,8 NAFARROA − ESPORTAZIOAK guztira 7.237,0 7.448,2 8.099,5 8,7 − INPORTAZIOAK guztira 4.325,2 3.918,6 4.081,3 4,2 − SALDOA GUZTIRA 2.911,8 3.529,5 4.018,3 13,8 (*): Behin-behineko datuak. Iturria: Eustat (Aduana eta zerga berezien sailaren datuen arabera), eta Nafarroako Estatistika Institutua.

Azterketa geografikoak agerian uzten du euskal kanpo-sektorearen helmuga eta jatorri

nagusia Euroguneak izaten jarraitzen duela, esportazioen % 50,1 eta inportazioen % 42,8

barnean hartuz. Horri lotuta, azpimarratu behar da Frantzia eta Alemania elkarrekin har-

tuta kanpo-salmenten % 29,6 eta kanpo-erosketen % 20,6 barnean hartzen dituztela.

Kanpoan erosi eta saldutako produktuei dagokienez, esportazioen kasuan makineria eta

garraio-ekipamendua eta artikulu manufakturatuak nabarmentzen dira (2014an esporta-

tutako guztizkoaren % 42,3 eta % 32,7, hurrenez hurren), eta inportazioen kasuan erre-

gaiak eta lubrifikatzaile mineralak eta haiei lotutako produktuak nabarmentzen dira

(2014an inportatutako guztizkoaren % 38,3).

Esparru Orokorra |

43 |

31. taula EAEko esportazioak eta inportazioak, herrien eta sektoreen arabera

(M eurotan) Kontzeptua ESPORTAZIOAK INPORTAZIOAK

2012 2013 2014* % % ∆ 14/13

2012 2013 2014* % % ∆ 14/13

GUZTIRA (Guztizkoak) 20.971,2 20.631,9 22.243,9 100,0 7,8 15.824,6 15.961,6 17.348,2 100,0 8,7 HERRIEN ARABERA (Guztizkoak) − Frantzia 3.741,9 3.471,6 3.444,6 15,5 -0,8 1.667,3 1.643,3 1.589,1 9,2 -3,3 − Alemania 2.979,2 2.965,8 3.142,2 14,1 5,9 2.025,1 1.899,0 1.973,7 11,4 3,9 − Italia 967,7 932,3 1.012,6 4,6 8,6 953,2 799,7 805,8 4,6 0,8 − Erresuma Batua 1.407,6 1.214,0 1.339,4 6,0 10,3 556,8 527,6 1.463,6 8,4 177,4 − Eurogunea 10.537,3 10.242,6 11.133,1 50,1 8,7 6.630,6 6.393,8 7.430,6 42,8 16,2 − ELGA 16.175,9 15.018,7 17.160,1 77,1 14,3 10.223,1 10.176,6 11.510,2 66,3 13,1 − Beste helmuga batzuk 4.795,3 5.613,2 5.083,8 22,9 -9,4 5.601,5 5.785,0 5.838,0 33,7 0,9 SEKZIOEN ARABERA (Guztizkoak) − Elikagaiak eta animalia biziak 685,2 666,5 669,5 3,0 0,5 807,5 745,2 755,6 4,4 1,4 − Edariak eta tabakoak 168,3 197,8 207,7 0,9 5,0 30,8 24,9 19,0 0,1 -23,7 − Jateko ez diren material gordin, erre-

gaiak salbu 376,0 251,7 256,3 1,2 1,8 1.416,1 1.406,8 1.340,5 7,7 -4,7 − Erregaiak eta lubrifikatzaile mineralak

eta horiei lotutako produktuak 2.139,1 1.952,9 2.841,6 12,8 45,5 5.177,6 5.517,2 6.646,5 38,3 20,5 − Olioak, koipeak eta argizariak (anima-

lienak edo landareenak) 182,6 215,0 125,2 0,6 -41,8 94,4 78,6 137,7 0,8 75,2 − Produktu kimikoek eta haiei lotutako

produktuak, n.e.p. 658,8 772,8 792,9 3,6 2,6 944,6 1.204,0 1.293,1 7,5 7,4 − Artikulu manufakturatuak, batez ere

materialaren arabera sailkatuak 7.199,4 7.071,2 7.280,3 32,7 3,0 3.426,7 3.332,7 3.411,7 19,7 2,4 − Makineria eta garraio-ekipamendua 8.830,7 8.875,7 9.405,5 42,3 6,0 3.044,6 2.869,2 2.926,0 16,9 2,0 − Hainbat artikulu manufakturatu 563,6 567,3 583,7 2,6 2,9 819,4 774,8 811,3 4,7 4,7 − NMSUren beste kontzeptu batean

sailkatu gabeko salgaiak eta eragiketak 167,5 61,1 81,1 0,4 32,7 63,0 8,2 6,7 0,0 -18,3 (*): Behin-behineko datuak. Iturria: Eustat (Aduana eta zerga berezien sailaren datuen arabera).

Nafarroako ekonomiari dagokionez, esportazioak 8.099,5 milioi eurora iritsi dira, aurreko

ekitaldian lortutako bolumena baino % 8,7 handiagoa, eta inportazioak 4.081,3 milioi eu-

rora iritsi dira, 2013an lortutako maila baino % 4,2 handiagoa. Horrela, Nafarroako balan-

tza komertzialaren saldo positiboa handitu egin da 4.018,3 milioi euroraino (3.529,5 milioi

euro aurreko ekitaldian), esportazioek inportazioen gainean duten estaldura-tasa

% 198,5era handituz (% 190,1 2013an).

EAErako adierazitakoaren antzera, Nafarroako kanpo-merkataritzaren helmuga eta jato-

rri nagusia Europar Batasuna (EB-28) da, esportazioen % 70,1 eta inportazioen % 80,1

barnean hartuz. Herrien arabera, Frantzia (eta ondoren Alemania) da bezero nagusia,

Nafarroako kanpo-salmenten % 17,3 barnean hartuz, eta bestalde, Alemania da (eta on-

doren Frantzia) hornitzaile nagusia, kanpo-erosketen % 29,8 barnean hartuz. Muga-

zergen partidei dagokienez, garraio-materialari buruzkoa nabarmentzen da argi eta


44 |

garbi, esportazioen % 44,6 eta inportazioen % 28,7 biltzen baitu, era horretan Nafarroako

kanpo-merkataritzaren bilakaera globala neurri handi batean baldintzatuz.

32. taula Nafarroako esportazioak eta inportazioak, herrien eta sektoreen arabera

(M eurotan)

Kontzeptua ESPORTAZIOAK INPORTAZIOAK

2012 2013 2014* % % ∆ 14/13

2012 2013 2014* % % ∆ 14/13

GUZTIRA (Guztizkoak) 7.237,0 7.448,2 8.099,5 100,0 8,7 4.325,2 3.918,6 4.081,3 100,0 4,2 HERRIEN ARABERA (Guztiz-koak) − Frantzia 1.296,9 1.325,9 1.402,7 17,3 5,8 581,9 547,2 525,9 12,9 -3,9 − Alemania 1.207,3 1.259,8 1.293,2 16,0 2,7 1.272,0 1.064,7 1.215,2 29,8 14,1 − Italia 584,4 467,9 487,2 6,0 4,1 279,9 264,2 244,5 6,0 -7,5 − Erresuma Batua 475,5 653,6 605,1 7,5 -7,4 230,8 225,6 158,9 3,9 -29,6 − Portugal 278,7 283,6 359,3 4,4 26,7 223,1 226,0 193,0 4,7 -14,6 − EB-28 guztira 5.325,7 5.323,9 5.677,1 70,1 6,6 3.543,8 3.163,9 3.270,5 80,1 3,4 − Gainerako Europa 482,5 539,5 546,6 6,7 1,3 119,1 121,7 123,3 3,0 1,3 − Ameriketako Estatu

Batuak 231,9 185,5 329,0 4,1 77,4 64,4 59,8 34,1 0,8 -43,0 − Beste helmuga batzuk 1.196,9 1.399,3 1.546,8 19,1 10,5 597,9 573,2 653,4 16,0 14,0

SEKTOREEN ARABERA (Guztizkoak) − Lehen sektorea 376,5 405,6 442,7 5,5 9,1 288,3 314,8 321,5 7,9 2,1 − Nekazaritzako elikagaien

industria 402,6 493,1 510,4 6,3 3,5 163,1 211,6 202,7 5,0 -4,2 − Industria kimikoa 89,3 101,9 89,8 1,1 -11,9 235,7 223,7 186,6 4,6 -16,6 − Mat. plastikoak, kautxua 280,1 258,4 260,1 3,2 0,7 316,4 323,7 277,7 6,8 -14,2 − Metal komunen manuf. 686,2 643,5 683,3 8,4 6,2 467,4 460,1 477,7 11,7 3,8 − Makinak, mat. elektrikoa 1.605,9 1.649,3 1.983,7 24,5 20,3 970,3 918,4 946,6 23,2 3,1 − Garraio-materiala 3.283,1 3.381,9 3.612,2 44,6 6,8 1.159,9 900,1 1.170,4 28,7 30,0 − Gainerakoak 513,3 514,5 517,3 6,4 0,5 724,1 566,2 498,1 12,2 -12,0 (*): Behin-behineko datuak. Iturria: Nafarroako Estatistika Institutua.

2.3 PREZIOAK ETA SOLDATAK

Petrolioaren prezioak izan duen beheranzko joeraren ildotik (batez ere ekitaldiko bigarren

seihilekoan), kontsumo-prezioen bilakaera beheranzkoa izan da 2014. urtean hala EAEn

nola Nafarroan, baina bertan izan diren portaerak erabat desberdinak izan dira. Izan ere,

EAEren kasuan, KPIaren urte arteko gehikuntza % 0,5 inguruan kokatu da 2014ko lehen

sei hilabeteetan (martxoan beherakada puntuala izan zuen, % 0,2), negatiboa izan da

uztailan eta abuztuan (–% 0,1 eta –% 0,3, hurrenez hurren), pixka bat gorantz egin du

irailean eta urrian (% 0,1 eta % 0,2, hurrenez hurren) eta berriro tasa negatibotara itzuli

da azaroan eta abenduan (–% 0,1 eta –% 0,7, hurrenez hurren). Nafarroaren kasuan, or-

Esparru Orokorra |

45 |

dea, KPIaren urte arteko aldakuntza negatiboa izan da 2014ko hilabete guztietan, eta

oro har urte arteko beherakada handiagotarako joera argia izan du.

Gauzak horrela, 2014an inflazio-tasa metatua (abendutik abendura) negatiboa izan da

hala EAEn (–% 0,7, eta aurreko ekitaldian % 0,6 zen) nola Nafarroan (–% 1,2, eta aurreko

ekitaldian aldakuntza nulua izan zen).

33. taula Prezioen bilakaera EAEn eta Nafarroan

(Urte arteko aldakuntza tasa) EAE 2012 2013 2014 NAFARROA 2012 2013 2014

KPI KPI Orokorra(1) 2,3 1,6 0,2 Orokorra(1) 2,6 1,2 -0,5 Orokorra(2) 2,7 0,6 -0,7 Orokorra(2) 2,7 0,0 -1,2 Elik. eta alkoho. gab. edariak. 3,4 0,8 -0,1 Elik. eta alkoho. gab. edariak. 3,2 -0,4 0,4 Edari alkoholdunak, tabakoa 5,8 5,1 -0,2 Edari alkoholdunak, tabakoa 6,2 4,8 0,2 Jantziak eta oinetakoak 0,4 0,2 0,4 Jantziak eta oinetakoak 0,3 0,2 0,3 Etxebizitza 6,1 0,0 0,6 Etxebizitza 5,7 -1,2 -1,9 Etxeko tresneria 2,6 -0,2 -0,1 Etxeko tresneria 2,9 -0,7 -0,8 Medikuntza 3,9 9,2 -0,2 Medikuntza 8,7 1,9 0,7 Garraioak 2,4 1,2 -5,0 Garraioak 2,1 1,3 -5,7 Komunikazioak -2,8 -6,5 -5,6 Komunikazioak -2,7 -6,6 -5,7 Aisia eta Kultura 1,9 -0,8 -0,9 Aisia eta Kultura 0,9 0,1 -1,5 Irakaskuntza 3,4 2,5 2,9 Irakaskuntza 11,4 1,4 1,8 Hotelak eta jatetxeak 1,1 0,7 0,4 Hotelak eta jatetxeak 0,0 0,7 0,6 Beste batzuk 3,6 0,5 1,4 Beste batzuk 4,3 -0,2 0,5

Industria Prezioen Indizea (IPRI) Nekazariek Jasotako Prezioen Indizea Orokorra 2,4 -0,6 -1,1 Orokorra 9,7 7,9 -2,6 Kontsumoa 1,8 0,0 -0,2 Nekazaritza-produktuak 7,6 13,9 -2,8 Ekipamendua 1,2 1,3 -0,4 Baso-produktuak 20,4 -0,6 0,7 Bitartekoak 0,1 -1,3 -0,7 Animalia-produktuak 11,7 2,0 -2,5 (1): Urteko batez besteko aldakuntza. (2): Abendutik abendura. Iturria: Eustat, Nafarroako Estatistika Institutua eta EIN.

Ondasun-talde desberdinak kontuan hartuz, hala EAEko eremuan nola Nafarroako ere-

muan irakaskuntza izan da inflaziorik handiena izan duen taldea (% 2,9 eta % 1,8, hurre-

nez hurren). EAEren kasuan, honako hauek daude ondoren: beste batzuk izenarekin kata-

logatuta dagoen taldea (% 1,4), etxebizitza (% 0,6), jantziak eta oinetakoak, eta hotelak

eta jatetxeak (% 0,4 bi kasuetan), eta gainerako taldeek aldakuntza negatiboak dituzte.

Nafarroaren kasuan, irakaskuntzaren ondoren honako hauek daude: medikuntza (% 0,7),

hotelak eta jatetxeak (% 0,6), beste batzuk izenarekin katalogatuta dagoen taldea

(% 0,5), elikadura eta alkoholik gabeko edariak (% 0,4), jantziak eta oinetakoak (% 0,3),

edari alkoholdunak eta tabakoa (% 0,2), eta gainerako taldeek tasa negatiboak dituzte.

EAEko industria-prezioei erreparatuz, indize orokorrak handitu egin du bere erorketa-

erritmoa (–% 1,1 2014an eta –% 0,6 2013an), eta tasa negatiboak erregistratu dituzte be-


46 |

ren prezioetan hala kontsumo-ondasunek (–% 0,2 2014an eta aldakuntza nulua 2013an)

nola ekipo-ondasunek (–% 0,4 2014an eta % 1,3 2013an) eta beherakada-erritmoa txikia-

gotu egin dute bitarteko ondasunek (–% 0,7 2014an eta –% 1,3 2013an).

Nafarroako nekazariek jasotako prezioei dagokienez, indize orokorrak izan duen eror-

keta (–% 2,6 eta aurreko ekitaldian % 7,9) gertatu da beren prezioetan tasa negatiboe-

tara igaro direlako nekazaritza-produktuak (–% 2,8, eta aurreko ekitaldian % 13,9) eta

animalia-produktuak (–% 2,5, eta aurreko ekitaldian % 2), eta baso-produktuen prezioak

tasa positiboak izatera igaro dira (% 0,7, eta aurreko ekitaldian -% 0,6).

34. taula Soldata-adierazleak

Kontzeptua 2012 2013 2014

EAE Soldata-kostuak (Urte arteko aldak. tasa) − Soldata-kostua ordu efektibo bakoitzeko 2,5 1,6 -1,9 − Soldata-kostua langile eta hilabete bakoitzeko 0,7 1,4 -1,0 − Hitzarmenak − Hitzarmen kopurua 356 441 262 − Eraginpeko langileak 178.457 110.301 98.967 − Adostutako soldata-igoera 1,80 1,09 0,68

NAFARROA Soldata-kostuak (Urte arteko aldak. tasa) − Soldata-kostua ordu efektibo bakoitzeko -1,9 -0,5 0,5 − Soldata-kostua langile eta hilabete bakoitzeko -2,7 -0,3 1,9 Hitzarmenak − Hitzarmen kopurua 125 139 81 − Eraginpeko langileak 97.165 66.909 33.124 − Adostutako soldata-igoera 1,43 0,78 0,48 Iturria: Lan Kostuaren Hiruhilekoko Inkesta (EIN) eta Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioa.

Azkenik, lan-kostuei dagokienez, horiek kontrako moduan bilakatu dira EAEn eta Nafa-

rroan. Izan ere, EAEn lan-kostuek tasa negatiboak erregistratu dituzte (–% 1,9 soldata-

kostua ordu efektibo bakoitzeko, eta –% 1 soldata-kostua langile eta hilabete bakoi-

tzeko), eta Nafarroan, ordea, gorantz egin dute (% 0,5 eta % 1,9, hurrenez hurren).

Esparru Orokorra |

47 |

2.4 LAN-MERKATUA ETA DEMOGRAFIA

Eduki soziolaboraleko garrantzizko araudia Estatuan1

Beheko taulan labur-labur azaldu dira 2014an Estatuan alor sozialaboralean onartutako arau

nagusiak, mailaren eta oinarrizko edukiaren arabera sailkatuta eta labur-labur aurkeztuta.

35. taula 2014an Estatuan onartutako arau soziolaboral garrantzitsuenak

Maila Oinarrizko edukia Oharrak

1/2014 Legea, otsailaren 28koa, lanaldi partzialean kontratatutako langileak babestekoa eta premiazko beste neurri ekonomiko eta sozial batzuei buruzkoa.

Lanaldi partzialean kontratatutako pertsonen babes sozialeko erregimena aldatzen du. Langileen Estatutuaren 40., 41., 47., 51. eta 82.3 artikuluak aldatzen ditu negoziazio-batzordearen osaerari dagokionez. Kaleratze kolektiboagatiko prozedura arautzen duen erregelamenduaren zati bat aldatzen du (1483/2012 ED).

Eduki korapilatsuko legea, hainbat xedapen heterogeneo biltzen baititu, eta, lan-eremuan, 11/2013 Errege Lege Dekretuaren edukia jasotzen du, Diputatuen Kongresuan lege-proiektu gisa baliozkotu eta ondoren izapidetu zena. Lege horrek eta haren aurrekari hurrenak (aipatutako Errege Lege Dekretua), lanaldi partzialean kontratatuek babes soziala eskuratzeko baldintzak hobetzeko 2013ko uztailaren 31ko akordioa garatzen dute, Estatuko solaskide sozialek eta Gobernuak sinatutakoa.

18/2014 Legea, urriaren 15ekoa, hazkunderako, lehiakortasunerako eta efizientziarako premiazko neurriei buruzkoa.

Gazte Bermearen Sistema Nazionala ezartzen du. Enplegua eta kontratazio mugagabea sustatzeko premiazko neurriei buruzko 3/2014 Errege Lege Dekretuaren edukia aldatzen du, Gizarte Segurantzarekiko kotizazioetan tarifa finkoa ezarri zuena gutxienez hiru urteko iraupena duten kontratazio mugagabeetarako.

Eduki korapilatsuko legea, enpresen sustapen eta lehiakortasunaren eta enpresen finantziazioa eskuratzeko aukerak hobetzearen helburu globalaren testuinguruan, enplegagarritasuna eta soldatakoen okupazioa sustatzeko neurri espezifiko batzuk biltzen dituena, Estatuan Gazte Bermearen Sistema Nazionala garatzearekin batera.

3/2014 Errege Lege Dekretua, enplegua eta kontratazio mugagabea sustatzeko premiazko neurriei buruzkoa.

Tarifa finko bat ezartzen du gizarte-segurantzarekiko kotizazioei dagokienez, gutxienez hiru urte irauten duten kontratu mugagabeetarako.

Errege Lege Dekretu hori Diputatuen Kongresuan baliozkotu zen, 2014ko martxoaren 18an. Ondoren, aldez aurretik aipatutako 18/2014 Legearen 120. artikuluak haren zati bat aldatu zuen.

16/2014 Errege Lege Dekretua, abenduaren 19koa, Enplegua Aktibatzeko Programa arautzen duena.

Aldi baterako prestazio ekonomiko bat ezartzen du erantzukizun familiarrak dauzkaten iraupen luzeko langabeentzat.

Errege Lege Dekretu hori Diputatuen Kongresuan baliozkotu zen, 2015eko urtarrilaren 13an. Errege Lege Dekretu horren zuzeneko aurrekaria beste Akordio bat da, estatuko solaskide sozialek eta Gobernuak 2014ko abenduaren 15ean sinatu zutena.

Irailaren 5eko 751/2014 Errege Dekretua.

2014-2016 aldirako enplegua aktibatzeko Espainiako Estrategia onartzen du .

Aldez aurretik aipatutako 18/2014 Legearen alderdi jakin batzuk garatzen ditu. Enpleguari buruzko 56/2003 legearen zati bat aldatu zuen azken lege horrek. 8/2014 Errege Dekretua da haren aurrekari hurrena gai horretan.

Iturria: Geuk egina, EAEko Lan Harremanen Kontseiluaren “EAEko 2014ko egoera ekonomikoa eta lan-harremanak” txostenean oinarrituta.

1 Azpiepigrafe hau egiteko, EAEko Lan Harremanen Kontseiluaren “EAEko 2014ko egoera ekonomikoa eta lan-harremanak” txostena erabili dugu informazio-iturri gisa.


48 |

Euskal Herriko lan-merkatua

EAE eta Nafarroan BPGa hazkunde-tasa positiboetara itzuli da. Alabaina, euskal lan-

arloak beste bilakaera bat izan du 2014an, enpleguak pixka bat atzera egin duelako eta

langabeen kopurua neurri handiagoan murriztu delako. Aitzitik, Estatuan okupazioak

gora egin du, eta langabeziak behera.

Zehazki, Euskal Herriko biztanleria aktiboa 1.345,7 mila pertsona izan da beraz (-% 1,2

uzkurtu da urtetik urtera), eta haietatik 1.127,8 mila pertsona okupatuta zeuden eta

217,8 mila pertsona langabe, biztanleria okupatuak -% 0,3 eta biztanleria langabeak

-% 5,3 atzera egin dutelarik, hurrenez hurren. Estatuan, biztanleria aktiboak antzeko

intentsitatearekin egin du behera (-% 1); okupazioa % 1,2 hazi da, eta langabeziak neurri

handiagoan egin du behera (-% 7,3).

Sexua aintzat hartuta, Euskal Herrian okupazioak behera egin du, eta hori hala izan da

gizonezkoen enpleguak atzera egin duelako (-% 1,3), emakumezkoen artean gora egin

baitu (% 0,8); Estatuan, berriz, batean eta bestean hazi da (% 1,4 eta % 1, hurrenez

hurren). Langabeziari dagokionez, Euskal Herrian oro har behera egin du bi sexuetan

(-% 4,9 gizonen artean eta -% 5,8 emakumeen artean), Estatu osoan bezala (-% 9ko eta

-% 5,3ko uzkurdurak, hurrenez hurren). Testuinguru horretan, Euskal Herrian eta Estatuan

gizon eta emakume aktiboen kopuruak behera egin du.

Euskal jarduera-tasa % 57,6 jaitsi da (% 58,1 2013an), eta beheranzko bilakaera izan du

bai EAEn (% 57 2014an eta % 57,5 2013an) bai Nafarroan (% 59,8 2014an eta % 60,2

2013an). Era berean, Estatuan ere jarduera-tasak behera egin du (% 59,6 2014an eta

% 60 2013an), eta Euskal Herriaren eta Estatuaren artean 2 puntuko aldea izan da,

ehunekotan.

Generoari dagokionez, Euskal Herriko jarduera-tasak behera egin du, bai gizonen bai

emakumeen artean (2013ko % 64,3tik 2014ko % 63,5era, eta % 52,2tik % 52,1era jaitsi

da, hurrenez hurren), eta bi tasen arteko aldea pixka bat jaitsi da. EAE eta Nafarroa

konparatzean agerian geratzen da Nafarroan jarduera-tasa handiagoa izan dela EAEn

baino, bai gizonen bai emakumeen artean. Estatu osoa aintzat hartzen badugu, jarduera-

tasa handiagoak eman ditu gizonen (% 65,8) eta emakumeen (% 53,7) artean Euskal

Herrian (% 63,5 eta % 52,1, hurrenez hurren) baino.

Langabeziari soilik begiratzen badiogu, 2014an euskal biztanleria langabea 217,8 mila

pertsonakoa izan da, eta kopuru horren arabera, urtetik urtera -% 5,3 jaitsi da,

langabeziaren jaitsiera hori EAEn (-% 2,7) eta Nafarroan (-% 13,3) nabari delarik. Bestetik,

Esparru Orokorra |

49 |

aldez aurretik adierazi dugunez, Estatuan biztanleria langabea -% 7,3 jaitsi da, eta

guztira 5.610,4 mila langabe zenbatu dira.

Gauzak horrela, langabezia-tasa ehuneko zazpi hamarrenetan murriztu da Euskal Herrian

(2014an % 16,2 izan da, eta 2013an % 16,9), eta beheranzko bilakaera hori EAEn (% 16,3

2014an eta % 16,6 2013an) eta Nafarroan (% 15,7 2014an eta % 17,9 2013an) nabari da.

Estatuan ere langabezia-tasak behera egin du (% 24,4 2014an eta % 26,1 2013an), baina

esan beharra dago Estatuak (Greziaren ondotik), bigarren langabezia-tasa handiena

duela EB-28ren esparruan.

36. taula Biztanleria aktiboa, enplegua eta langabezia

(urteko batez bestekoak, milakotan)

Eremua 2013 2014

Gizonak Emakumeak Guztira Gizonak Emakumeak Guztira

EAE

Aktiboak izan daitez. 879,1 943,7 1.822,8 872,9 941,1 1.814,0 Aktiboak 558,8 488,4 1.047,2 548,6 485,5 1.034,2 Okupatuak 465,6 407,9 873,6 458,0 407,3 865,3 Langabeak 93,1 80,4 173,6 90,6 78,2 168,9 Jarduera-tasa 63,6 51,8 57,5 62,8 51,6 57,0 Langabezia tasa 16,7 16,5 16,6 16,5 16,1 16,3 Erregis. langabezia* 82,5 84,8 167,4 80,4 85,3 165,8

Nafarroa

Aktiboak izan daitez. 258,7 263,9 522,7 257,6 263,6 521,2 Aktiboak 172,5 142,0 314,5 168,9 142,6 311,5 Okupatuak 142,9 115,2 258,1 142,7 119,8 262,5 Langabeak 29,6 26,8 56,4 26,1 22,8 48,9 Jarduera-tasa 66,7 53,8 60,2 65,6 54,1 59,8 Langabezia tasa 17,2 18,9 17,9 15,5 16,0 15,7 Erregis. langabezia* 25,7 25,8 51,5 23,0 24,8 47,8

Euskal Herria

Aktiboak izan daitez. 1.137,8 1.207,6 2.345,5 1.130,5 1.204,7 2.335,2 Aktiboak 731,3 630,4 1.361,7 717,5 628,1 1.345,7 Okupatuak 608,5 523,1 1.131,7 600,7 527,1 1.127,8 Langabeak 122,7 107,2 230,0 116,7 101,0 217,8 Jarduera-tasa 64,3 52,2 58,1 63,5 52,1 57,6 Langabezia tasa 16,8 17,0 16,9 16,3 16,1 16,2 Erregis. langabezia* 108,2 110,7 218,9 103,4 110,2 213,6

Espainia

Aktiboak izan daitez. 18.861,0 19.777,6 38.638,6 18.774,5 19.740,1 38.514,6 Aktiboak 12.521,4 10.668,8 23.190,1 12.359,1 10.595,4 22.954,6 Okupatuak 9.315,8 7.823,2 17.139,0 9.442,7 7.901,5 17.344,2 Langabeak 3.205,6 2.845,5 6.051,1 2.916,5 2.693,9 5.610,4 Jarduera-tasa 66,4 53,9 60,0 65,8 53,7 59,6 Langabezia tasa 25,6 26,7 26,1 23,6 25,4 24,4 Erregis. langabezia* 2.294,7 2.406,6 4.701,3 2.112,5 2.335,2 4.447,7

(*): Abendua. Iturria: EIN (BAI biztanleei buruzko oinarria 2011. 2015eko maiatzeko datuak) eta SPEE.

Sexua aintzat hartuta, Euskal Herrian langabezia-tasaren jaitsiera orokorra izan da, tasa

hori gizonen artean (% 16,3 2014an eta % 16,8 2013an) eta emakumeen artean (% 16,1

2014an eta % 17 2013an) murriztu delako. Uzkurtzeko joera orokorra izan da beraz, eta

bi sexuetan nabari da, bai EAEn, bai Nafarroan, bai Estatu osoan (azken eremu horretan,


50 |

langabezia tasa 2013ko % 25,6tik % 23,6ra jaitsi da gizonen artean, eta % 26,7tik

% 25,4ra emakumeen artean, hurrenez hurren). EAEn eta Euskal Herrian, langabezia-tasa

txikiagoa da emakumeen artean gizonen artean baino, Nafarroan eta Estatu osoan ez

bezala.

Behin honaino iritsita, aurten ere gogora ekartzekoa da langabezia SPEEn

erregistratutako langabeziaren ikuspegitik ere azter daitekeela, eta kontuan hartzekoa

da kasu jakin honetan aurkeztutako informazioa abenduari dagokiola, eta ez ekitaldi

osoari. Hala, iturri horren arabera, 2014ko abenduan, SPEEren Euskal Herriko

bulegoetan erregistratutako langabezia 213,6 milako pertsona izan da, eta maila

horrek esan nahi du urtetik urtera -% 2,4ko atzerakada izan dela. EAEn 165,8 milako

pertsona zenbatu dira, eta Nafarroan 47,8 milako pertsona, eta horren arabera, urtetik

urterako jaitsiera -% 1 eta -% 7,2 izan da, hurrenez hurren. Estatuan, 2014ko abenduan

erregistratutako langabezia -% 5,4 jaitsi da urtetik urtera, eta 4.447,7 milako pertsona

zenbatu dira guztira.

37. taula Langabezia-tasa adin-estratuen arabera. Urteko batez bestekoak

(%)

Eremua Urtea 16-19 20-24 25-54 55 eta gehiago

Guztira

EAE 2012 65,2 40,0 14,7 10,0 15,6 2013 64,5 43,5 15,9 9,9 16,6 2014 52,9 44,2 16,1 9,2 16,3

Nafarroa 2012 66,7 35,8 15,5 8,9 16,2 2013 68,2 45,5 17,3 8,7 17,9 2014 75,0 39,1 14,5 9,6 15,7

Euskal Herria 2012 65,6 39,0 14,9 9,8 15,7 2013 65,3 44,0 16,2 9,6 16,9 2014 61,4 42,8 15,8 9,3 16,2

Espainia 2012 72,5 48,9 23,3 17,3 24,8 2013 74,0 51,8 24,5 19,4 26,1 2014 68,6 50,3 22,8 19,3 24,4

Iturria: EIN (BAI biztanleei buruzko oinarria. 2011. 2015eko maiatzeko datuak).

Arreta berriz ere Biztanleria Aktiboari buruzko Inkestan jartzen badugu (urteko batez

besteko datuak), adin-estratuen araberako langabezia-tasa aztertzean agerian

geratzen dira taldeen artean dauden alde handiak, eta gazteenei dagokie tasarik

handiena. Ildo horretan, 2014an langabezia-tasa % 61,4 izan da Euskal Herrian 16 urtetik

19 urterako pertsonen artean, % 42,8 20 urtetik 24 urterako pertsonen artean, % 15,8 25

urtetik 54 urterako pertsonen artean, eta azkenik % 9,3 55 urteko edo urte gehiagoko

pertsonen artean.

Esparru Orokorra |

51 |

Urtetik urtera, euskal langabezia-tasak uzkurtzeko bilakaera izan du adin-talde

guztietan: gazteenen artean 2013ko % 65,3tik 2014ko % 61,4ra igaro da, 20 urtetik 24

urtera bitarteko pertsonen artean % 44tik % 42,8ra, 25 urtetik 54 urtera bitarteko

pertsonen artean % 16,2tik % 15,8ra, eta pertsona zaharrenen artean % 9,6tik % 9,3ra,

hurrenez hurren.

Estatu osoan ere gazteenak izan dira langabezia-tasa handiena izan dutenak (% 68,6),

eta adin-talde guztiek uzkurtzeko bilakaera izan dute aurreko ekitaldiari dagokionez.

38. taula Enpleguaren bilakaera sektore ekonomikoen arabera. Urteko batez bestekoak

(m pertsonak) Eremua Urtea Lehen sektorea Industria Eraikuntza Zerbitzuak

EAE 2012 11,6 186,0 55,9 649,3 2013 14,3 179,1 56,8 623,4 2014 12,3 174,7 50,1 628,3

Nafarroa 2012 9,5 68,6 18,1 171,4 2013 15,1 67,3 14,3 161,3 2014 12,6 66,9 14,0 169,0

Euskal Herria 2012 21,1 254,6 74,0 820,7 2013 29,4 246,4 71,1 784,7 2014 24,9 241,6 64,1 797,3

Espainia 2012 743,4 2.483,7 1.161,3 13.244,2 2013 736,6 2.355,5 1.029,5 13.017,5 2014 735,8 2.379,9 993,5 13.234,9

Iturria: EIN (BAI biztanleei buruzko oinarria. 2011. 2015eko maiatzeko datuak). (EJSN-09).

Enpleguak Euskal Herrian duen bilakaera sektorialari dagokionez, zerbitzuek bakarrik

handitu dute okupazio-maila 2014an (% 1,6), eta lehen sektorean (-% 15,3), eraikuntzan

(-% 9,8), eta industria-sektorean (-% 1,9) behera egin du okupazio-mailak, EAEn zein

Nafarroan. Hala, hirugarren sektoreak 797,3 milako enplegatu ditu, hau da, Euskal Herriko

enplegu osoaren % 70,7 bereganatzen du, gehiena EAEn. Jarraian, industria-sektorea,

241,6 milako okupaturekin eta % 21,4ko kuotarekin, eraikuntza, 64,1 milako

pertsonarekin eta % 5,7ko parte-hartzearekin, eta lehen sektorea, 24,9 milako

pertsonarekin eta % 2,2ko kuotarekin, hurrenez hurren.

Estatuan, zerbitzuetan eta industrian enplegu-bolumenak gora egin du 2014an (% 1,7 eta

% 1, hurrenez hurren), eta eraikuntzan eta lehen sektorean, aldiz, uzkurtzeko joera nabari

da (-% 3,5 eta -% 0,1, hurrenez hurren).

SPEEn erregistratutako kontratuei dagokienez, aipatzekoa da 2014an gora egin dutela

orokorrean. Hala, Euskal Herrian erregistratutako 1.053.128 kontratuek % 12,6ko


52 |

gorakada ekarri dute urtetik urtera (% 11,8 EAEn, % 14,9 Nafarroan); Estatuan

inskribatutako 16.727.089 kontratuek, berriz, % 13,1eko aurrerapena dakarte berekin.

Nabarmentzekoa da kontratazioak gora egin duela aintzat hartutako eremu geografiko

guztietan, bai mugagabeak bai aldi baterakoak. Zehazki, kontratu mugagabeak % 19,4

hazi dira Euskal Herrian (% 19 Estatuan), eta aldi baterakoak, berriz, % 12,2 (% 12,6

Estatuan).

39. taula SPEEren bulegoetan erregistratutako kontratuak

Eremua Urtea Mugagabeak Aldi baterakoak

KONTRATUAK, GUZTIRA Mugagabea Konbertsioak Guztira Obra eta

zerbitzua Behin-

behinekoak. Gainerakoak Guztira

EAE 2012 50.565 16.123 66.688 219.980 246.016 171.150 637.146 703.834 2013 30.172 14.422 44.594 212.600 256.771 164.980 634.351 678.945 2014 38.377 14.066 52.443 230.324 297.338 179.044 706.706 759.149

Nafarroa 2012 12.826 5.078 17.904 58.885 90.398 48.236 197.519 215.423 2013 7.697 4.759 12.456 61.870 101.556 80.063 243.489 255.945 2014 10.581 5.078 15.659 68.085 124.113 86.122 278.320 293.979

Euskal Herria

2012 63.391 21.201 84.592 278.865 336.414 219.386 834.665 919.257 2013 37.869 19.181 57.050 274.470 358.327 245.043 877.840 934.890 2014 48.958 19.144 68.102 298.409 421.451 265.166 985.026 1.053.128

Espainia 2012 1.037.094 395.882 1.432.976 5.510.176 5.656.174 1.641.665 12.808.015 14.240.991 2013 735.048 399.901 1.134.949 5.932.482 6.078.973 1.646.210 13.657.665 14.792.614 2014 935.822 414.509 1.350.331 6.680.679 6.883.223 1.812.856 15.376.758 16.727.089

Iturria: SPEE.

Giro soziolaboralari dagokionez, 2014an negoziazio kolektiboa nabarmen gutxiago

garatu da aurreko ekitaldian baino aintzat hartutako hiru eremuetan (EAE, Nafarroa eta

Estatua), hitzarmen gutxiago negoziatu direlako pertsona kopuru txikiago bat

eraginpean hartuta. Zehazki, EAEren eremuan % 40,6 hitzarmen gutxiago negoziatu dira,

Nafarroan % 41,7 gutxiago eta Estatuan % 34,5 gutxiago, baina nolanahi ere kontuan

hartzekoa da 2013tik aurrera negoziazio kolektiboa uztailaren 7ko efektuaren

eraginpean egon dela1.

1 Lan-erreformaren ondorioz, 2013ko uztailaren 7tik aurrera hitzarmen sektorial eta lurraldekoak indargabetu dira, baldin eta alderdiek aldez aurretik haien jarraipena adostu ez badute, eta horrela ultraktibitateari (mugaeguneratutako hitzarmenen luzapen automatikoa) amaiera eman zaio.

Esparru Orokorra |

53 |

40. taula Hitzarmen kolektiboak eta grebak

Eremua

Urtea

Hitzarmen kolektiboak Grebak

Kopurua Eraginpeko

langileak Adostutako

soldata-igoera Kopurua Parte hartu

duten langileak

Langileak greba

bakoitzeko

Jardun gabeko

lanaldiak

EAE 2012 356 178.457 1,80 247 21.649 88 132.885 2013 441 110.301 1,09 318 36.782 116 139.472 2014 262 98.967 0,68 192 15.375 80 54.655

Nafarroa 2012 125 97.165 1,43 66 27.947 423 45.141 2013 139 66.909 0,78 104 24.262 233 48.753 2014 81 33.124 0,48 52 2.977 57 12.269

Espainia 2012 4.376 10.099.019 1,16 878 323.871 369 1.290.114 2013 4.136 9.097.889 0,53 994 448.024 451 1.098.480 2014 2.709 6.033.332 0,59 777 217.047 279 620.568

Iturria: Enplegu eta Gizarte Segurantza Ministerioa. 2015eko ekainaren datuak.

Grebei dagokienez, 2014an behera egin dute oro har, greben kopuruan, eraginpeko

langileen kopuruan eta jardun gabeko lanaldien kopuruan, aintzat hartutako hiru eremu

geografikoetan. Zehazki, greba kopurua -% 39,6 jaitsi da EAEn, -% 50 Nafarroan eta

-% 21,8 Estatuan, hurrenez hurren. Eraginpeko langileen kopurua -% 58,2, -% 87,7 eta

-% 51,6, jaitsi da, eta jardun gabeko lanaldien kopurua -% 60,8, -% 74,8 eta -% 43,5,

hurrenez hurren.

Eduki soziolaboraleko garrantzizko araudia EAEn1

Lan-merkatuaren bilakaera aztertu ondoren, 2014an EAEn alor soziolaboralean

onartutako arau garrantzitsuenak labur-labur azalduko ditugu jarraian, mailaren eta

oinarrizko edukiaren arabera sailkatuta eta arau bakoitza labur-labur-aurkeztuta.

1 Azpiepigrafe hau egiteko, EAEko Lan Harremanen Kontseiluaren “EAEko 2014ko egoera ekonomikoa eta lan-harremanak” txostena erabili dugu informazio-iturri gisa.


54 |

41. taula 2014an autonomia-erkidegoan onartutako arau soziolaboral garrantzitsuenak

Maila Oinarrizko edukia Oharrak

471/2013 Dekretua, abenduaren 30ekoa.

Hiru alderdiko organoa da (ORPRICCE), estatutuetako hitzarmen kolektiboak aplikatzen ez direnean sortzen diren gatazkak ebazteko eskumena dauka eta prozedura aplikagarria arautzen du.

ORPRICCEk Lan Harremanen Kontseiluan du egoitza, eta 15 kide ditu guztira: Administrazioaren 5 ordezkari, EAEko sindikatu garrantzitsuenetako 5 ordezkari, ordezkagarritasunaren arabera banatuak, eta Confebask Euskal Entrepresarien Konfederakuntzako 5 ordezkari

62/2014 Dekretua, apirilaren 15ekoa.

Abenduaren 23ko 327/2003 Dekretua aldatzen du, eta lan-aukerak areagotzeko eta laneratzea sustatzeko neurriak ezartzen ditu.

Estatuko enplegurako prestakuntzari buruzko araudia egokitzeko arau bat da, 2011ko urtarrilaren 1ean lanaren, enpleguaren eta lanbide-heziketaren eremuan lan-betearazpenaren alorreko eginkizunak eta zerbitzua EAEri eskualdatu ondorengoa.

Iturria: Geuk egina, EAEko Lan Harremanen Kontseiluaren “EAEko 2014ko egoera ekonomikoa eta lan-harremanak” txostenean oinarrituta.

Biztanleria

2013an Euskal Herriak 2.836.159 biztanle zituen, urtetik urtera jaitsiera txiki bat izan

ondoren: -% 0,1. Ildo horretan nabarmentzekoa da EAEn biztanleriak pixka bat behera

egin duela (-% 0,1); Nafarroan, aldiz, egonkor eutsi dio (ez da ezer ere aldatu). EAEn

2.191.682 biztanle zenbatu dira guztira, eta Nafarroan 644.477 biztanle, hurrenez hurren.

Estatuan biztanle-jaitsiera handiagoa izan da termino erlatibotan (-% 0,3), eta 47.129.783

biztanle zenbatu dira guztira.

Jaiotze kopuruari begiratzen badiogu, 2013an 25.191 izan dira, eta horrek esan nahi du

urtetik urtera -% 7,6 jaitsi dela . Bestetik, 25.043 heriotza zenbatu dira, % 2,4 gutxiago

aurreko ekitaldian baino. Gauzak horrela, saldo begetatiboa positiboa izan da, 148

pertsona guztira, eta 2013an, hamahirugarren ekitaldiz jarraian, saldoa positiboa izan da.

Esparru Orokorra |

55 |

42. taula Biztanleriaren mugimendu naturala. Jaiotze- eta heriotza-tasak, 2013

Eremua Jaiotzak. Heriotzak Hazkunde begetatiboa

Jaiotze-tasa (‰)

Heriotza-tasa (‰)

Araba 3.099 2.583 516 9,6 8,0 Bizkaia 9.730 10.743 -1.013 8,4 9,3 Gipuzkoa 6.287 6.394 -107 8,8 9,0 EAE 19.116 19.720 -604 8,7 9,0 Nafarroa 6.075 5.323 752 9,4 8,3 Euskal Herria 25.191 25.043 148 8,9 8,8 Espainia 425.715 390.419 35.296 9,0 8,3

Iturria: Biztanleriaren mugimendu naturala (EIN). 2014ko abenduaren datuak.

Eszenatoki horretan, jaiotze-tasak eta heriotza-tasak behera egin dute (lehena ‰ 8,9

izan zen 2013an, eta ‰ 9,6 2012an; eta bigarrena ‰ 8,8 2013an eta ‰ 9 2012an,

hurrenez hurren): Estatuan, berriz, jaiotze-tasa pixka bat handiagoa da (‰ 9), eta

heriotza-tasa txikiagoa (‰ 8,3).

Senar-emazteei dagokienez, guztira 9.286 erregistratu dira, hau da, % 8,7 gutxiago

2012an baino, 2004an hasitako beheranzko joeraren ildo beretik. Era berean, ezkontza

kopuruak ere behera egin du Estatu osoan (-% 7,1), eta 2013an 153.375 zenbatu ziren.

43. taula Biztanle=mugimenduaren kopurua Euskal Herrian

Urtea Biztanleria Ezkontzak. Jaiotzak Jaiotze-tasa (‰)

Heriotzak Heriotza-tasa (‰)

Hazkunde begetatiboa

Migrazio-saldoa

2004 2.700.013 12.963 25.867 9,6 23.682 8,8 2.185 -3.464 2005 2.718.318 12.227 25.847 9,5 24.613 9,1 1.234 -3.384 2006 2.735.558 11.921 26.577 9,7 23.459 8,6 3.118 -4.147 2007 2.747.736 11.767 27.189 9,9 24.414 8,9 2.775 -1.715 2008 2.777.489 11.720 28.339 10,2 24.725 8,9 3.614 2.481 2009 2.802.753 10.985 27.749 9,9 24.761 8,8 2.988 3.543 2010 2.815.263 10.665 27.948 9,9 24.344 8,6 3.064 3.882 2011 2.826.657 10.304 27.902 9,9 24.990 8,8 2.912 5.702 2012 2.837.659 10.171 27.264 9,6 25.657 9,0 1.607 4.764 2013 2.836.159 9.286 25.191 8,9 25.043 8,8 148 3.469

Iturria: Biztanleriaren mugimendu naturala (EIN). Migrazio-mugimenduak (EIN). 2014ko abenduaren datuak.

Azkenik aipatu 2013an Euskal Herriak migrazio-saldo positiboa izan duela, 3.469

pertsona guztira, eta immigrazioak migrazioak baino gehiago izan direla. Zehazki, EAEk

migrazio-saldo positiboa izan du, 3.692 pertsona, eta Nafarroak migrazio-saldo

negatiboa, 223 pertsona, hurrenez hurren.

INDUSTRIA 2.

Industria |

57 |


Testuingurua argi eta garbi positiboagoa izanik, 2014an Euskal Herriko industria-

sektorearen jarduera pixka bat suspertu da, aurreko ekitaldietan erregistratutako joera

negatiboari aurre eginez.

Eremu geografikoen arabera, gorakada hori handiagoa izan da Nafarroan EAEn baino.

Zehazki, 2014an balio erantsi gordin sektoriala % 1,0 igo zen EAEn (2013an -% 2,6 jaitsi

zen); Nafarroan, aldiz, % 3,1 hazi zen (-% 1,2 2013an). EAEn eta Nafarroan industriaren

hazkunde-erritmoa suspertu egin da urtean zehar: % 0,8, % 0,9, % 1,4 eta % 1,0, lehen

hiruhilekotik laugarrenera EAEn; eta % 2,7, % 3,5, % 3,5 eta % 2,4 Nafarroan, hurrenez

hurren. Zentzu horretan nabarmentzekoa da Nafarroan 2014 osoan industria-jardueran

antzemandako hobekuntza nabarmen handiagoa izan dela Estatuan oro har

erregistratutakoa (% 1,5) baino; EAEn, aldiz, Estatuan baino pixka bat apalagoa izan da.

Industria-enpleguaren portaerari dagokionez, eta BAI inkestaren arabera, 2014an % 2,5

atzera egin du EAEn (-% 3,6 BJA inkestaren arabera), eta Nafarroan beherakada hori

-% 0,6 izan da soilik, Estatuan % 1,0ko hobekuntza izan delarik.

2014an jarduerak hobera egin zuen, eta horrekin batera euskal industria-enpresen

emaitza-kontuak ere hobekuntza nabaria izan du, baita industria-enpresen

errentagarritasunek ere.

Produkzio-adierazleak

Industria-jardueraren beste adierazle batzuei dagokienez, 2014an Industria

Produkzioaren Indizea (IPI) % 1,4 igo da (2013an % 3,1 jaitsi zen; Nafarroan, berriz, % 3,9

egin du gora (2013an -% 1,6 erregistratu zen). Bestetik, Estatuan ere Industria

Produkzioaren Indizeak hobera egin du, kasu honetan % 1,3 (2013an -% 1,5 izan zen).

Hortaz, 2014an industria-produkzioaren indizeek hobera egin dute nabarmen, aurreko

ekitaldiaren aldean.


58 |

44. taula Industria Produkzioaren Indizearen bilakaera

(%)

Urtea EAE Nafarroa Estatua

IPI(*) IPI(*) IPI(*)

2007 4,0 0,3 2,0 2008 -3,1 0,4 -7,3 2009 -21,4 -20,3 -15,8 2010 1,8 6,4 0,8 2011 4,1 -2,1 -1,4 2012 -5,9 -8,0 -6,7 2013 -3,1 -1,6 -1,5 2014 1,4 3,9 1,3

(*): Egutegiaren eragina zuzendutako datuak. Iturria: Geuk egina, Eustaten, Nafarroako Estatistika

Institutuaren, EINen eta Iberdrolaren datuetan oinarrituta.

45. taula Euskal Herriko Industria Produkzioaren Indizearen (IPI) bilakaera, ondasunen jomuga ekonomikoaren arabera

(%)

Urtea Bitarteko ondasunak Ekipamendu-

ondasunak Kontsumo-ondasunak Energia

EAE Nafarroa EAE Nafarroa EAE Nafarroa EAE Nafarroa

2007 3,7 7,2 8,1 -0,7 1,2 -4,3 -0,9 -9,7 2008 -4,2 2,0 -1,2 -1,4 -8,3 -4,2 3,0 20,3 2009 -25,9 -30,1 -22,6 -25,2 -16,1 -6,4 -6,4 -6,5 2010 7,1 2,4 -3,2 21,6 0,6 -6,5 -5,4 18,8 2011 5,8 -2,4 11,2 -1,2 -0,1 5,9 -7,6 -30,8 2012 -7,4 -6,7 -6,2 -10,3 -4,1 -4,9 -2,8 -7,1 2013 -2,5 -4,6 -3,2 3,3 -5,1 -0,2 -2,5 -6,8 2014 2,4 10,0 1,6 3,4 -2,2 3,2 0,1 -6,0

(*): Egutegiaren eragina zuzendutako datuak. Iturria: Geuk egina, Eustaten eta Nafarroako Estatistika Institutuaren datuetan oinarrituta.

Ondasun mota desberdinei dagokienez, 2014an hobekuntza orokorrak nabarmendu dira

EAEn eta Nafarroan, eta gehienetan susperraldia antzeman da 2013. urtearen aldean.

EAEn zehazki, kopuru positiboak erregistratu dira bitarteko ondasunen (% 2,4),

ekipamendu-ondasunen (% 1,6) eta energiaren ondasunen (% 0,1) IPIan, baina ez

kontsumo-ondasunen IPIan (-% 2,2), horretan ere suspertzeko joera horri eusten bazaio

ere (-% 5,1 2013an). Nafarroan, berriz, antzeko zerbait gertatu da, eta datu positiboak

erregistratu dira, halaber, bitarteko ondasunen (% 10,0), ekipamendu-ondasunen (% 3,4)

eta kontsumo-ondasunen (% 3,2) IPIan. 2014an, beste behin ere, energiaren IPIa murriztu

egin da (-% 6,0), baina hor ere suspertzeko joerari eutsi zaio (-% 6,8 2013an).

Industria Produkzioaren Indizearen bilakaerari dagokionez, jarduera-adarren arabera,

EAEn ikusten dugu guztiak ere nabarmen suspertu direla 2014an joan den ekitaldiaren

Industria |

59 |

aldean. Hala, guztietan ere datu positiboak izan dira, honako hauetan izan ezik: Material

eta ekipamendu elektrikoa, Kautxu eta plastikoak, eta Altzariak eta bestelako

manufakturak, 2014an -% 7,9ko, -% 0,3ko eta -% 0,1eko indize-beherakada izan dutenak,

hurrenez hurren. Bestetik nabarmentzekoa da Koke-fabriken eta petrolio-finketaren

kasuan (% 16,4) eta erauzteko industrietan (% 10,0) erregistratutako hazkundea.

46. taula Industria Produkzioaren Indizearen bilakaera EAEn, jarduera-adarraren arabera*

(%) Kontzeptua 2012 2013 2014

Erauzteko industriak -10,6 -17,6 10,0 Elikagaien, edarien, tabakoen industriak 0,6 0,5 3,9 Ehungintza, jantzigintza, larrugintza eta oinetakogintza.

-23,5 -14,3 5,1

Zura, papera eta arte grafikoak -4,7 -2,5 5,8 Koke-fabrikak eta petrolio-finketa -8,4 16,9 16,4 Industria kimikoa -12,6 -1,8 4,9 Farmazia-produktuak -16,0 2,8 7,1 Kautxu eta plastikoak -14,2 -6,0 -0,3 Metalurgia -5,1 -3,0 2,2 Produktu informatiko eta elektronikoak 0,5 -5,7 7,0 Material eta ekipo elektrikoa -5,6 -7,6 -7,9 Makinak eta ekipamenduak -1,1 -0,1 1,3 Garraio-materiala -10,3 -2,9 0,3 Altzariak eta beste hainbat manufaktura-industria -10,1 -5,6 -0,1 (*): Egutegiaren eragina zuzendutako datuak. Iturria: Eustat.

47. taula Industria Produkzioaren Indizearen bilakaera Nafarroan, jarduera-adarraren arabera

(%) Kontzeptua 2012 2013 2014

Nekazaritzako elikagaien industria -5,8 -2,2 0,4 Metalurgia eta produktu metalikoak -6,2 0,6 11,1 Papera, zura eta altzariak -5,9 -4,4 -12,5 Garraio-materiala -14,2 2,0 6,1 Hainbat manufaktura-industria -3,9 -3,4 6,1 Iturria: Nafarroako Estatistika Institutua.

Nafarroan, berriz, bilakaera antzekoa izan da, jarduera-adar guztiek hobera egin dutelako

2014an joan den urtearen aldean, paperaren, zuraren eta altzarien adarrean izan ezik.

Zehazki, Metalurgiaren eta produktu metalikoen adarrak % 11,1 egin du gora (% 0,6

2013an), eta Nekazaritza-elikagaien industrian ere gorakada izan da (% 0,4 2014an eta

-% 2,2 2013an, hurrenez hurren). Garraio-materialean eta Hainbat manufaktura-

industriatan, berriz, % 6,1eko hobekuntza nabari da (% 2,0 eta -% 3,4 2013an, hurrenez

hurren). Nabarmentzekoa da, halaber, paperaren, zuraren eta altzarien adarraren


60 |

beheranzko bilakaera, balio negatiboei eusten baitie (-% 12,5 2014an eta -% 4,4 2013an,

hurrenez hurren).

Enpresen emaitzak

Aldez aurretik adierazi dugunez, 2014an industria-jarduerak hobera egin du oro har, eta

horren adierazgarri dugu euskal industria-enpresen emaitza-kontuak hobera egin duela

nabarmen, baita enpresen errentagarritasunak ere, dagoeneko krisiaren aurreko

mailetara hurbiltzen ari diren neurrian.

Ildo horretan, mozkinak/salmentak ratioa eta mozkinak/funtsa propioak ratioa (zergak

ezarri aurretik kalkulatuak), azken urteetan jarraipena egin zaien euskal industria-

enpresa nagusien lagin bati dagozkionak, % 6,8 eta % 12,0, izan dira 2014an, hurrenez

hurren, eta bi tasa horiek nabarmen handiagoak dira aurreko ekitaldian

erregistratutakoak baino (% 3,8 eta % 7,4 2013an).

48. taula Ratio batzuen bilakaera euskal industria-enpresen lagin baterako

(%) Ratioak 2010 2011 2012 2013 2014

Bitarteko kontsumoak/salmentak 58,9 58,7 57,6 55,8 56,4 Langileen kostuak/salmentak 20,6 18,9 20,4 21,2 21,5 Finantza-karga garbia/salmentak 1,8 1,5 2,4 2,8 1,3 Mozkinak/salmentak 4,8 3,5 -0,6 3,8 6,8 Mozkinak/funts propioak 5,0 6,3 -1,2 7,4 12,0 Cash flow/salmentak 10,4 7,2 2,8 7,9 8,2 Salmentak/plantilla (m eurotan) -- 196,4 187,0 174,6 186,6 Iturria: Balore Merkatuaren Batzorde Nazionala eta geuk egina.

Ildo horretan, 2014an gorakada erregistratu da bitarteko kontsumoek guztizko

salmentetan duten parte-hartzeari dagokionez (% 56,4 2014an eta % 55,8 2013an), eta

gorakada txiki bat atzeman da langileen kostuen garrantzian (% 21,5 2014an eta % 21,2

2013an, hurrenez hurren). Finantza-karga garbiak, berriz, beherakada txikia izan du (% 1,3

2014an eta % 2,8 2013an, hurrenez hurren). Bestetik, ibilgetu garbiaren aldakuntza

erabiltzen badugu inbertsioaren bilakaeraren adierazgarri gisa, 2014an % 12,5eko

jaitsiera egiaztatu da 2013an erregistratutako % 4,1aren aldean.

Industria |

61 |

4. grafikoa Industria-errentagarritasuna

Iturria: Geuk egina.

Oro har, euskal industria-enpresa nagusien laginaren jardueraren emaitzen bilakaerari

buruz aldez aurretik adierazi ditugunak berretsi egiten dira Espainiako Bankuaren

Hiruhilekoko Balantzeen Zentralaren emaitzak aztertzean1, eta informazio horiek,

Estatuari soilik badagozkio ere, 2014ko ekitaldi honetan euskal enpresak izandako

joeretara neurri handi batean hurbiltzeko aukera ere eskaintzen digu.

1 Espainiako 800 enpresa ez-finantzarioko 2014ko lau hiruhilekokoei buruzko datuak bidali dituzte eta lagin horren emaitzak dira (lagina aldatu egiten da urtero, eta manufaktura-industriak du ordezkaritza handiena); enpresa ez-finantzarioen sektorearen balio erantsi gordinaren % 12,6 osatzen dute enpresa horiek.

-5

0

5

10

15

20

25

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

% Mozkinak / Salmentak % Mozkinak/Funts propioak


62 |

49. taula Emaitzen kontua. Urte arteko bilakaera (Enpresa berei dagozkien hazkunde-tasak, aurreko urteko aldi berarekiko)

OINARRIAK Hiruhilekoko Balantzeen Zentrala(*)

I-IV 12/ I-IV 11

I-IV 13/ I-IV 12

I-IV 14/ I-IV 13

Enpresa kopurua/Nazioko guztizko estaldura 833/% 12,2 835/% 11,8 800/% 12,6

1. Produkzioaren balioa (diru-laguntzak sartuta) 0,2 2,9 -0,7

Negozio-zifraren zenbateko garbia eta ustiapenaren bestelako diru-sarrerak 2,5 -3,4 1,4

2. Bitarteko kontsumoak (tributuak sartuta) 2,0 -2,3 -1,1 Erosketa garbiak 2,1 -5,0 0,3 Beste ustiapen-gastu batzuk 0,6 1,4 -0,9

S.1. BALIO ERANTSI GORDINA FAKTOREEN KOSTUAREKIKO (1-2) -3,8 -4,2 0,2 3. Langile-gastuak -2,1 -1,7 0,5

S.2. USTIAPENAREN EMAITZA EKONOMIKO GORDINA (S.1.-3) -5,3 -6,5 -0,1 4. Diru-sarrera finantzarioak -10,4 13,9 -21,5 5. Finantza-gastuak -1,6 -0,9 -5,4 6. Amortizazioak eta ustiapen-hornidurak 1,0 -0,9 -2,2

S.3. OHIKO EMAITZA GARBIA (S.2 + 4 –5 –6) -15,3 -0,2 -11,3 7. Besterentzeen eta narriaduraren ondoriozko emaitzak - 34,1 - 8. Arrazoizko balioaren aldakuntzak eta gainerako emaitzak 16,6 -4,8 70,9 9. Mozkinen gaineko zergak - - 27,2

S.4. EKITALDIAREN EMAITZA (S.3 + 7 + 8 -9) -88,7 159,0 170,2 EKITALDIAREN EMAITZA / BEG (S.4 / S.1) 2,4 11,1 28,3

ERRENTAGARRITASUNAK E.1 Aktibo garbiaren ohiko errentagarritasuna (zergak ezarri aurretik) 5,5 5,9 5,4

E.2 Jasotako finantz. interesak, kostua duten besteren baliabideei dagokienez 3,5 3,5 3,4

E.3 Baliabide propioen ohiko errentagarritasuna (zergak ezarri aurretik) 7,3 8,0 6,9 E.4 Errentagarritasuna – finantza-kostua aldea (E.1 – E.2) 1,9 2,4 2,0

(*): Zutabe horietako datu guztiak hiruhilekoko datuen batez besteko haztatu moduan kalkulatu dira. Iturria: Espainiako Bankua.

Zehazki, Hiruhilekoko Balantzeen Zentralarekin lankidetzan jarduten duten enpresek

helarazitako informazioaren arabera, 2014. urtean jarduerak hobera egin zuen aurreko

urtearekin alderatuta. Balio erantsi gordinak (BEG) apur bat gora egin du (% 0,2), eta

aurreko ekitaldian % 4,2ko beherakada izan zuen. Ez dugu ahaztu behar aldagai horren

bilakaera baldintzatuta egon zela petrolioa fintzeko sozietateetan izandako uzkurtze

handiarekin. Azpisektore hori alde batera utzita, laginaren gainerakoaren kasuan BEGak

% 0,9 egin du gora 2014an.

Langile-gastuak ere handitu egin dira 2014an (% 0,5, 2013an % 1,7 murriztu ostean).

Partida horren dinamismo handiagoak enpleguaren bilakaera positiboagoa izan dela

adierazten du, baina oraindik ere batez besteko plantilletan ez da gorakadarik izan; izan

ere, plantilletan berriki murrizketa garrantzitsuak egin dituzten enpresa handiek garrantzi

handia baitute laginaren osaeran.

Industria |

63 |

Produkzio-jardueraren eta langile-gastuen bilakaeraren ondorioz, emaitza ekonomiko

gordina (EEG) ia ez da aldatu 2014an (2013an % 6,5eko jaitsiera izan zuen). Bestalde,

diru-sarrera finantzarioetan % 21,5eko murrizketa izan da, baina bilakaera horretan

eragin handia izan du jasotako dibidenduen portaerak. Eta horrekin batera, finantza-

gastuak % 5,4 gutxitu dira, alde batetik, zor-mailak eta, bestetik, finantza-kostuak jaitsi

direlako.

Diru-sarrera finantzarioen beherakada handiaren eraginez, ohiko emaitza garbia % 11,3

murriztu da 2014an (2013an –% 0,2 ). Ohiko etekinak murriztu direnez, errentagarritasun-

ratioetan % 0,5eko jaitsierak izan dira aktiboen kasuan, eta baliabide propioen kasuan,

% 1etik gorako jaitsierak. Finantzaketaren batez besteko kostua % 3,4ra murriztu da,

baina aktibo garbiaren errentagarritasunean izandako jaitsiera handiagoaren ondorioz bi

ratioen arteko diferentziala lau hamarren murriztu da (% 2).

Hala eta guztiz ere, ekitaldiaren emaitzak gora egin du nabarmen 2014an, diru-sarrera

eta gastu atipikoen portaeraren ondorioz. 2013ko ekitaldiaren aldean, galerak txikiagoak

izan dira, eta finantza-aktiboen salmenta-eragiketetan gainbalio garrantzitsuak ere

sortu direnez, azken emaitzak nabarmen egin du gora 2014. urtean (% 170), baina

kontuan izan behar dugu abiapuntuko maila inoiz izan den txikienetakoa zela. BEGaren

gaineko portzentajezko terminotan, etekina % 28,3 izan zen, 2013an lortutako % 11,1

baino nabarmen handiagoa.


64 |

2. ENERGIA

2014. urtean nazioarteko zenbait topaketa antolatu dira klima-aldaketaren aurkako

neurriak sustatzeko. Irailean, mundu osoko 120 buru New Yorken bildu ziren NBEk

antolatutako 2014ko Klimaren Goi-bileraren esparruan, gure planetaren egoera larriaz

ohartarazteko eta nazio guztiei klima-aldaketaren aurkako benetako konpromisoak har

ditzatela eskatzeko. Zenbait akordio lortu zituzten goi-bilera horretan, akordio horietako

bat 32 herrialdek eta hainbat enpresak adostua, 2012rako deforestazioa arintzeko eta

2030erako guztiz geldiarazteko helburuarekin. Azpimarratzekoa da, halaber, klima-

aldaketaren aurka borrokatzeko inbertsio eta laguntzak nabarmen indartu direla, eta,

ildo horretan, EBk 14 mila milioi euro jarri behar ditu, gutxi gorabehera, EBtik kanpoko

herrialde bazkideetan klima-aldaketaren aurkako ekintzak bultzatzeko. Baina etorkizun

hurbilean ezbairik gabe arrakastarik handiena izango da baterako ibilbide-orri bat

adosteko gai izatea, nazioarteko komunitatea oraindik ere zatitzen duten aldeak

gaindituz.

Ildo beretik, hilabete batzuk geroago hogeigarren Alderdien Konferentzia (COP-20) egin

zen, Liman. Alabaina, bi goi-bilera horiek munduko akordio handi baten aurrekaria baino

ez dira; izan ere, itxura guztien arabera, 2015ean nazioarteko asmo handiko akordio bat

itxiko da, Parisen. Hortaz, COP-20 konferentzian negoziazio-testuaren zirriborro bat

onartu da, COP-21 konferentzian klima-aldaketari dagokionez onartuko den akordio

berriaren oinarri gisa. Azpimarratu da, halaber, baterako baina bereizitako

erantzukizunen printzipioa eta bakoitzari dagozkion gaitasunak zehaztu beharra

dagoela, herrialde bakoitzaren errealitatea kontuan hartuta. Horregatik, COP-21

konferentziaren arrakasta ziurtatzeko, Konferentzian parte hartu duten 195 herrialdeek,

herrialde bakoitzean aurreikusitako eta zehaztutako ekarpenak aurkeztu beharko

dituzte, hau da, arintzeko eta egokitzeko prestatu dituzten planak. Gainera, New Yorken

bezala, klima-aldaketaren finantziazioa mahaigaineratu dute, garatutako herrialdeek

garapen-bidean daudenei finantzatzeko babesa eskaini diezaieten sustatzeko.

EBren energia-politikak, berriz, hiru helburu nagusi ditu: hornidura-segurtasuna,

lehiakortasuna eta iraunkortasuna. Gogora ekarri behar da EBk kanpotik laguntza behar

duela energiaz hornitzeko, eta beraz behar-beharrezkoa dela, batetik, energia-iturrietara

iristeko aukera bermatzea, eta, bestetik, prezio lehiakorrak bermatzea. 2014an krisi-

egoera sortu da energiaren alorrean, Errusiaren eta Ukrainaren arteko nazioarteko

gatazka larriaren eraginez. Azkenean, urrian 4.600 milioi dolarreko akordio bat lortu zen,

eta horri esker ukrainar eta europarrek berokuntza bermatua dute 2014/2015erako

Industria |

65 |

Europako Batzordeak moderatutako akordio hori funtsezkoa izan da Europarentzat,

Errusia EBren petrolio- eta gas-hornitzaile nagusietako bat delako.

Bestetik, aurreko urteetan bezala, 2008an EBk klima-aldaketaren eta energiaren

alorrean erabakitako politika integratuak indarrean jarraitzen du, 2020rako asmo handiko

helburu batzuk eta 2030erako eta 2050erako helburu berriak barne.

2020rako helburuak:

− berotegi-efektuko gasen emisioak gutxienez % 20 murriztea 1990eko mailen

aldean.

− energiaren % 20 iturri berriztagarrietatik lortzea.

− energia-eraginkortasuna % 20 hobetzea.

2030erako helburuak:

− Berotegi-efektuko gasen emisioak % 40 murriztea.

− gutxienez % 27 energia berriztagarriak izatea.

− energia-eraginkortasuna % 27-30 igotzea.

− % 15eko interkonexio elektrikoa, hau da, EBn sortutako elektrizitatearen % 15

beste Estatu kide batzuetara garraiatzeko moduan egotea.

2050erako helburua:

− berotegi-efektuko gasen emisioak % 80-95 murriztea 1990eko mailen aldean.

Energiaren 2050erako Ibilbide Orriak helburu hori lortzeko bidea erakusten du.

− Berotegi-efektuko gasen emisioak % 20 murriztea (% 30 baldin eta

nazioarteko akordio bat lortzen bada).

− Energia-kontsumoa % 20 murriztea, energia-errendimendua hobetuz.

− Gure energia-premien % 20 energia berriztagarriekin betetzea.

Estatuan, 2013. urtean aldaketa esanguratsuak izan ziren sektore elektriko nazionalean,

Gobernuak “energiaren erreforma” jarri zuelako abian, sistema elektrikoaren defizitari

aurre egiteko hainbat neurriren bitartez. Dirudienez irrika handiz itxarondako aldaketa

2014an gauzatu da, urtetan lehen aldiz tarifa-defizita desagertu delako, hau da,

araupeko tarifaren bitartez lortutako diru-sarrera eta kostuen arteko aldea ezabatu

delako —oraindik ere, gutxi gorabehera, 22.000 milioi euroko zorra dagoen arren—, eta,

beraz, ekitaldia superabit txiki batekin itxi delako. Tarifa-defizitari eutsi zaionez gero,

Gobernuak argiaren faktura murriztea lortu du, ordainagiriaren araupeko zatia, hau da,


66 |

gutxi gorabehera ordainagiriaren bi heren, izoztuz. Hasiera batean, erregulazio berriari

esker kontsumitzaileak aukera izango du bere energia-faktura hobeto kudeatzeko, baina

nolanahi ere beste erreforma batzuk aurreikusita daude prezioak finkatzeko sistema

aldatzeko, eta espero dugu aldaketa horiek ere familientzat onuragarri izatea.

2.1 EAE-KO ENERGIA-BALANTZEA

Txosten hau egiteko ezin izan dugu baliatu EAEren 2014ko ekitaldiko energia-

balantzeari buruzko informazioa, eta beraz hurrengo ataleko datuak 2013ko ekitaldiari

dagozkio.

EAEren energia-balantzea Eurostat metodologiari jarraiki kalkulatzen da, eta energia

mota guztien jarraipen zehatza erakusten du, jatorrizko erauzketa edo inportazioarekin

hasi eta eraldaketa eta kontsumoarekin bukatu. Hala, balantzea bi ataletan zatitzen da.

Lehen atalean (1.-5. puntuak) iturri primarioen energia-hornidura jaso da, bai erauzketa

bidez lortutakoa (1. Energia primarioaren produkzioa) bai inportatutakoa (2. Guztizko

sarrerak). Kopuru horien guztizkoa, stocken mugimenduarekin (3), esportazioekin (4) eta

itsas garraioarekin doitua (5), barne-kontsumorako erabilgarria da (6. puntua = 1+2+3-4-

5). Balantzearen bigarren zatian, berriz, energia eraldatzeko prozesuak eta azken

kontsumorako erabilgarri dagoen energia jaso dira (12 = 6-7+8+9-10-11), bihurtze-

prozesuak (7 eta 8), trukeak (9), energia-sektorearen kontsumoa (10) eta galerak (11)

kontuan hartuta. Kontsumorako erabilgarri dagoenetik (12) azken kontsumo ez-

energetikoa (13) kentzen badugu, azken energia-kontsumoa (14) lortuko dugu.

Industria |

67 |

50. taula EAEko energia balantzea 2014an

(m ptb)

Sektorea Ikatza eta deribatuak

Petrolioa eta

deribatuak

Gas naturala

Energia deribatuak

Energia berriztagarriak

Energia elektrikoa Guztizkoa

1. Energia primarioaren produkzioa 0,0 0,0 0,0 25,1 390,1 0,0 415,2

2. Guztizko sarrerak 22,8 8.110,6 1.426,1 0,0 86,0 852,0 10.497,5

3. Stocken mugimendua 0,0 137,7 -123,8 0,0 0,0 0,0 14,0

4. Guztizko irteerak -22,0 5.641,1 -899,2 0,0 0,0 0,0 4.719,9

5. Bunkerrak (itsas garraioa) 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

*6. Barne-kontsumo gordinerako erabilgarria 44,8 2.607,2 2.201,6 25,1 476,052 852,0 6.206,8

7. Eraldatzen ari diren sarrerak 0,0 8.913,4 805,6 9,8 104,7 0,0 9.833,4

7.1 Zentral termoelektrikoak 0,0 0,0 563,0 0,0 26,0 0,0 589,0

7.2 Kogenerazioa 0,0 5,2 242,7 9,8 78,6 0,0 336,3

7.3 Koke-fabrikak 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

7.4 Findegiak 0,0 8.908,1 0,0 0,0 0,0 0,0 8.908,1

8. Eraldatze-irteerak 0,0 8.727,1 0,0 0,5 0,0 483,3 9.210,9

8,1.Zentral termoelektrikoak 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 297,1 297,1

8.2 Kogenerazioa 0,0 0,0 0,0 0,5 0,0 186,1 186,6

8.3 Koke-fabrikak 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

8.4 Findegiak 0,0 8.727,1 0,0 0,0 0,0 0,0 8.727,1

9. Trukeak 0,0 0,0 0,0 0,0 -69,5 69,5 0,0

10. Energia-sektorearen kontsumoa 0,0 265,4 71,0 0,0 0,0 79,7 416,1

11. Garraio- eta banaketa-galerak 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 46,1 46,1

**12. Azken kontsumorako erabilgarria 44,8 2.155,6 1.324,9 15,8 301,9 1.279,0 5.122,1

13. Azken kontsumo ez-energetikoa 0,0 138,9 0,0 0,0 0,0 0,0 138,9

***14. Azken energia-kontsumoa 44,8 2.016,8 1.324,9 15,8 301,9 1.279,0 4.983,2

* 6=1+2+3-4-5 ** 12=6-7+8+9-10-11 ***14=12-13 Iturria: Energiaren Euskal Erakundea (EEE)

EEEk (Energiaren Euskal Erakundea) eskainitako EAEko energia-balantzearen arabera,

2014ko ekitaldian ez dugu aldaketa handirik ikusten azken energia-kontsumoan 2013

urtearekin alderatuta. Zehazki, % 1,3ko desbideratze negatiboarekin (-% 1,3 2013an),

azken energia-kontsumoa 4.983,2 mila ptb-koa izan da (5.048,3 mila ptb 2013an). Barne-

kontsumo gordinak ere beheranzko bilakaera erakutsi du (–% 2,5), 2013an 6.366,5 mila

ptb izatetik 2014an 6.206,8 mila ptb izatera jaitsi baita.

Informazioan sakonduz, eta energia motari dagokionez, energia-kontsumoaren maparen

konfigurazioak aldaketa gutxi izan ditu azken ekitaldian. Kontsumoan nagusi izaten

jarraitzen dute, alde batetik, petrolioa eta deribatuak, % 40,5ko pisu espezifikoarekin eta

% 0,6ko hazkunde txikiarekin, eta bestetik, gas naturala, 2013an guztizkoaren % 28,1

izatetik 2014an % 26,6 izatera pasa delarik % 6,6ko hazkundea erregistratu ondoren.

Energia elektrikoa % 25,7ko parte-hartzea izanik, 2013 urteko balio antzekoetan

mantentzen da. Energia berriztagarriek, aldiz, taldeko bilakaera positiboena erregistratu


68 |

dute % 10,6ko hazkundearekin eta 2013an % 5,4 suposatzetik 2014an % 6,1

suposatzera pasa dira. Ikatzak eta deribatuek eta energia deribatuek pasa den

ekitaldiko pisu espezifikoak mantentzen dituzte, hau da, % 0,9 eta % 0,3, hurenez hurren,

baina kontrako portaerak izan dituzte: ikatzak eta deribatuek % 4,9ko beherakada izan

dute eta energia deribatuen kontsukoak, berriz, % 7,5eko hazkundea erregistratu du..

Azkenik, garrantzitsua da nabarmentzea azken energia-kontsumoa 5.000 mila ptb-en

azpitik kokatzen dela urte asko eta gero lehen aldiz.

51. taula Azken kontsumoa EAEn, energia moten arabera

(m ptb) Energia motak 2011 2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Ikatza eta deribatuak 59,2 51,4 47,1 44,8 -4,9 Petrolioa eta deribatuak 1.900,5 2.016,9 2.003,8 2.016,8 0,6 Gas naturala 1.302,3 1.444,6 1.418,0 1.324,9 -6,6 Energia deribatuak 142,7 0,5 14,7 15,8 7,5 Energia berriztagarriak 315,2 302,5 272,8 301,9 10,6 Energia elektrikoa 1.419,6 1.316,5 1.291,9 1.279,0 -1,0 Guztizkoa 5.139,6 5.132,4 5.048,3 4.983,2 -1,3 Iturria: EEE. Geuk egina.

5. grafikoa Azken kontsumoa EAEn, energia moten arabera (m ptb)

Iturria: Energiaren Euskal Erakundea (EEE)

-100

200

500

800

1.100

1.400

1.700

2.000

2.300

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Ikatza eta deribatuak Petrolioaren deribatuakGas naturala ElektrizitateaEnergia deribatuak Energia berriztagarriak

Industria |

69 |

52. taula Azken kontsumoa EAEn, sektoreen arabera

(m ptb) Sektorea 2011 2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Lehen sektorea 82,2 82,5 78,0 69,4 -11,0 Industria 2.308,3 2.169,2 2.102,2 2.074,1 -1,3 Garraioa 1.738,7 1.822,4 1.846,9 1.862,1 0,8 Zerbitzuak 444,0 457,1 438,7 427,8 -2,5 Bizitegitarako 566,4 601,3 582,4 549,9 -5,6 Guztizkoa 5.139,6 5.132,5 5.048,3 4.983,2 -1,3 Iturria: EEE. Geuk egina.

Azterketan sakonduz sektore-ikuspegitik begiratuta, beste urte batez industriak eta

garraio-sektoreak kontsumoaren zati handiena berenganatu dute (% 79). 2014an,

industriak, % 41,6ko parte-hartzearekin, kontsumoan -% 1,3 behera egin duen bitartean,

garraioak, % 0,8ko igoera txikia izan du, aurreko ekitaldiko bilakaera errepikatuz. Gauzak

horrela, pisu espezifiko baxuagoak izanik, zerbitzu-sektoreak (% 8,6) eta bizitegitarakoak

(% 11) beheranzko bilakaera izan dute (-% 2,5 eta -% 5,6, hurrenez hurren). Azkenik, lehen

sektoreak taldearen bilakaerarik txarrena izan du berriz ere, kontsumoan % 11

beherakadarekin eta 2013ko beherakada bikoiztuz (–% 5,5), gainerako sektoreek baino

askoz ere pisu espezifiko txikiagoa izanik (% 1,5).

Aurreko txostenetan adierazi dugunez, 2020rako Euskadiko Energia Estrategiak

(3E2020) datozen urteetako euskal energia-politika zehaztuko du. EEEk argitaratutako

informazioaren arabera, estrategiak hiru ardatz nagusi ditu: energia aurreztearen aldeko

apustua, energia berriztagarriak bultzatzea eta energiari lotutako euskal industria-

sektorea indartzea.

2020rako energia-politikaren estrategian planteatutako helburuak honako alderdi

hauetan biltzen dira:

− 2020an, energia primarioaren kontsumo-mailek 2008. urteko maximo historikoa

ez gainditzea, energia-eraginkortasunaren aldeko jardunak areagotuz sektore

kontsumitzaile guztietan. Horretarako, 2020. urtean 1.050.000 ptb aurreztu

beharko dira, eta, 10 urtetan, azken energia-intentsitatea % 22 hobetu beharko

da.

− 2010. urtetik 2020. urtera petrolioaren azken kontsumoa % 9 murriztea, garraio-

sektoretik bereizteko aukera bultzatuz (37.100 ibilgailu elektriko), eta errepide

bidezko garraio-energia alternatiboak % 15era iristea ahalbidetuz.

− Energia berriztagarrien aprobetxamendua % 87 handitzea, 2020. urtean 905.000

ptb lortzeko, horrek berekin ekarriko lukeelako berriztagarriek azken kontsumoan

% 14ko kuota izatea.


70 |

− Kogenerazioak eta berriztagarriek elektrizitatea sortzean duten parte-hartzea

handitzea, 2010ean % 18 izatetik 2020an % 38 izatera igarotzeko.

− Energia-esparruan lehentasunezko 8 eremu bultzatzea ikerketari eta garapen

teknologiko eta industrialari loturik, eta energia-sektoreko enpresen fakturazioa

% 25 igotzea.

− Klima-aldaketa arintzen laguntzea, 2,5 Mt CO2 murriztuz energia-politikaren

neurrien ondorioz.

− 10 urtetan 10.710 milioi euroko inbertsioak mobilizatzea, sustapenerako,

laguntzetarako eta inbertsio publikoetarako % 16.5eko ekarpena egingo duen

politika instituzional konprometitu eta eredugarri baten bitartez.

2.2 ENERGIA ELEKTRIKOA

Estatuko jarduera elektrikoa aztertuko dugu jarraian, eta aipatzekoa da beste behin ere

jaitsiera nabari dela energia-kontsumoan (–% 1,6), kontsumoa 232.480 milioi kWh izan

baita, 2003ko balioetara itzuliz. Produkzioa 279.768 milioi kWh izan da, eta beraz % 2,6ko

murrizketa izan da 2013aren aldean. Euskal Herriko bilakaera aztertzean, berriz, jaitsiera

nabariagoa izan da, kontuan hartzen badugu produkzio-mailak nabarmen uzkurtu direla

(2.008,7 milioi kWh 2013an eta 1.012,5 milioi kWh 2014an), eta kontsumoa ere % 9,8 jaitsi

dela, 7.583,7 milioi kWh izanik. Gauzak horrela, Euskal Herriak % 3,3ko parte-hartzea du

Estatuko guztizkoan, eta % 0,4ko parte-hartzea kontsumoan eta produkzioan, hurrenez

hurren.

Sektore-informazioari dagokionez, eta UNESA Industria Elektrikoaren Espainiako

Elkarteak argitaratutako datuen arabera,1 erabilgarri dagoen energia garbia 232.480

milioi kWh da (–% 1,6 2013aren aldean). Produkzio gordinetik (279.768 milioi kWh)

kontsumo propioak (11.468 milioi kWh), ponpaketa-kontsumoak (5.330 milioi kWh),

nazioarteko saldoa (–3.406 milioi kWh) eta garraio- eta banaketa-galerak (27.084 milioi

kWh) kentzearen emaitza da balio hori.

Erregimen Arrunteko produkzio-egituran sakonduz, zentral motaren arabera, potentzia

termoelektrikoak jarraitzen du produkzioaren zati handiena biltzen (% 45,9). Bigarren,

% 1eko aldakuntza batekin, gutxi gorabehera, termoelektriko nuklearra dago, % 33,3ko

parte-hartzearekin, eta hidroelektrikoak osatzen du Erregimen Arruntaren produkzioa,

urte arteko aldakuntzarik onena erregistratu duelako (% 5,5), % 20,8ko ordezkaritza

1 Behin-behineko datuak.

Industria |

71 |

izanik. Hortaz, 2014an Erregimen Arrunteko produkzioak pixka bat gora egin du (% 1,9),

2013an erregistratutako joera apurtuz, urte horretan produkzioa % 10,5 uzkurtu baitzen.

Ordainsari Erregimen Espezifikoari dagokionez, 2014ko ekitaldian iturri berriztagarrien

parte-hartzeak atzera egin du guztizkoaren gainean, 2013an % 41,3 izatetik 2014an

% 38,5 izatera igaro baita. Kogenerazioak eta hondakinen tratamenduak parte-hartze

txikiagoa izan du (% 27,2), eta neurri handi batean guztizko produkzioan nabari den

parte-hartze galera hori eragin du, aurreko ekitaldiko adierazleak % 19,1 murriztu

direlako. Ordainsari Erregimen Espezifikoaren partida nagusiak, hau da, energia

berriztagarri eta hondakinek osatutakoak, joera hori bera erakutsi dute, neurri txikiagoan

bada ere. Izan ere, % 72,8 izanik, produkzioa % 4,6 murriztu dute. Hala ere, 2014ko

ekitaldia ixterakoan, produkzioa % 9 jaitsi da Ordainsari Erregimen Espezifikoan.

Gauzak horrela, 2014. urtean produkzioak honako egitura hau erakutsi du: % 20,5

nuklearra da, % 18,6 eolikoa, % 16,6 ikatza, % 12,8 hidroelektrikoa, % 10,5 kogenerazioa

eta hondakinen tratamendua, eta % 9,2 ziklo konbinatua. Produkzio-mapa osatzen

amaitzeko, askoz ere balio txikiagoekin bada ere, eguzki-energia, % 5 gutxi gorabehera;

gainerako berriztagarriak (biomasa, minihidraulikoa eta hondakinak), % 4,5; eta, azkenik

fuel-gasa, % 2,4 txiki batekin.

Euskal sektore elektrikoari dagokion informazioa aztertuko dugu jarraian, eta, Iberdrolak

eskainitako datuen arabera, aurreko hirurtekoetan produkzio-mailetan nolabaiteko

egonkortasuna nabari bada ere, 2014an bolumen horiek ia erdira murriztu dira. Izan ere,

energia mota guztiek beheranzko bilakaera izan dute, eta gainera energia termikoaren

produkzioa desagertu da. Zehazkiago, energia hidraulikoa (% 31,7) izan da taldean

bilakaera txarrena izan duena, 2013ko adierazleen ondoan jarduerak % 32,8ko

beherakada izan duelako. Produkzio eolikoak eta kogenerazioak antzeko pisu

espezifikoak dituzte, % 32,4 eta % 34,6, hurrenez hurren, eta bataren eta bestearen

produkzioak behera egin du, intentsitate-maila desberdinekin bada ere (–% 2,4 eta

–% 19,5). Minihidraulikoak parte-hartze txikiagoa izan du (% 1,2), eta kasu horretan ere

% 5,3ko uzkurdura nabari da produkzioan.


72 |

53. taula Energia elektrikoaren produkzioa eta eskaria Euskal Herrian

(M kWh)

Urtea

Guztizko produkzioa

Guztizko kontsumoa

7

Autogenerazioa %tan

(6/7) x 100 Hidraulikoa 1

Termikoa 2

Eolikoa 3

Minihidraulikoa 4

Kogenerazioa 5

Guztira: (1+2+3+4+5)

6

2008 347,8 3.786,1 335,5 8,7 387,5 4.865,9 23.250,5 20,93 2009 279,9 4.560,6 324,1 11,2 276,0 5.451,9 20.313,2 26,83 2010 331,8 2.578,0 342,7 15,2 408,3 3.675,9 21.428,4 17,15 2011 235,6 1.310,6 334,6 11,5 451,7 2.344,0 21.064,5 11,13 2012 264,6 1.922,9 323,2 11,8 443,5 2.966,1 19.698,9 15,06 2013 477,5 745,6 336,6 13,1 435,9 2.008,7 8.409,8 23,88 2014 320,9 0 328,5 12,4 350,7 1.012,5 7.583,7 13,35 Iturria: Iberdrola. Geuk egina.

Energia elektrikoaren kontsumo garbiari dagokionez, 2014an kopuruek berriz ere behera

egin dute (–% 9,8), baina nabarmen gutxiago 2013an kontsumoak izan zuen

gainbeheraren aldean (–% 57,3). Hortaz, 2014an energia elektrikoaren kontsumoa 7.583,7

milioi kWh izan da. Autogenerazioan produkzioa 1.012,5 milioi kWh izan da, eta tasa,

berriz, % 13,35, askoz ere txikiagoa 2013an erregistratutakoa (% 23,88) baino.

54. taula Energia elektrikoaren kontsumo garbia lurraldeen arabera

(M kWh) Lurraldea 2011 2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Araba 2.636,7 2.547,6 1.126,5 972,1 -13,7 Bizkaia 7.728,3 6.943,6 1.997,0 3.016,7 51,1 Gipuzkoa 6.134,7 5.847,7 3.161,1 1.905,0 -39,7 EAE 16.499,7 15.338,9 6.284,6 5.893,9 -6,2 Nafarroa 4.564,7 4.360,0 2.125,2 1.689,8 -20,5 Euskal Herria (1) 21.064,5 19.698,9 8.409,8 7.583,7 -9,8 Espainia (2) 252.185,0 245.876,0 236.225,0 232.480,0(*) -1,6 (*): Behin-behineko datuak. (1): Fakturatutako energia elektrikoa. Iberdrolaz aparteko banatzaileak ez dira aintzat hartu, ezta

Iberdrolaren kontsumo propioa ere. (2): Energia elektrikoaren kontsumo garbia. Iturria: Iberdrola eta Unesa.

Lurraldez lurraldeko azterketara etorriz, 2014ko ekitaldian izandako mugimenduak ez

dira batere homogeneoak izan. Bizkaiarekin hasiko gara, kontsumoan gora egin duen

lurralde bakarra baita (% 51,1), eta, horrenbestez, beste behin ere atal horretan

aktiboena izan baita, kontsumoa, gutxi gorabehera, 3.016,7 milioi kWh izanik. Jarraian,

dezente atzerago, Gipuzkoako lurraldea dator, 1.905 milioi kWh-ko kontsumoarekin, eta

horixe izan da bilakaerarik txarrena lurralde guztietan (–% 39,7). Nafarroak 1.689,8 milioi

kWh-ko kontsumoa izan du, eta urte arteko aldakuntza negatiboarekin (–% 20,5), baina

hala ere Arabari dagokion kontsumoa gainditu du. Azken lurralde horretan kontsumoa

972,1 milioi kWh izan da, eta beherakada nabari da, kasu horretan % 13,7.

Industria |

73 |

Energiaren atalarekin amaitzeko, IBERDROLA Taldeari dagozkion kopuru handiak

aurkeztuko ditugu jarraian. Ikuspegi ekonomiko-finantzario batetik begiratuta, ekitaldia

ona izan da Taldearentzat, kontuan hartuta 2014ko emaitzak, aldi horretarako enpresak

zeuzkan aurreikuspenen gainetik ibili direla. Horrenbestez, eta konpainiak argitaratutako

informazioaren arabera, 2014ko mozkin garbia 2.327 milioi euro izan da, eta mozkin

operatibo gordina (EBITDA) 6.965 milioi euro, hurrenez hurren.

Kudeatutako oinarrizko magnitudeei dagokienez, 2014an IBERDROLA Taldeak 45.089

MW-ko gaitasuna ezarri du. Energia motaren arabera honako banaketa hau egin

dezakegu: % 32,5 berriztagarriak dira, % 28,3 ziklo konbinatuak, % 21,9 hidraulikoa, eta,

beste maila batean, energia nuklearra (% 7,6), ikatza-fuela termikoa (% 7) eta

kogenerazioa (% 2,7). Produkzio-eremuan, produkzio garbia guztira 138.892 GWh izanik,

ziklo konbinatuak ageri dira lehen tokian (% 30,3), eta jarraian berriztagarriak (% 24,4),

nuklearrak (% 17,6), hidraulikoak (% 14,9), eta, azkenik, ikatza-fuela termikoa (% 8,7) eta

kogenerazioa (% 4,1).

IBERDROLA Taldearentzat urtea ingurune operatibo konplexu batean kokatu da, eta,

gauzak horrela, nazioarteko egoera makroekonomikoak hobera egin duen arren, ez da

nahikoa izan Euroguneko elektrizitatearen eta gasaren eskari-mailak igotzeko. Estatuan

aldaketak izan dira erregulazioan eta zerga-arloan, eta, horren eraginez, zenbait

negozioren diru-sarrerak murriztu dira, eta bereziki berriztagarrietan. Hala ere,

konpainiaren negozio-ereduari esker, zenbait herrialdetako neurri erregulatzaileen

inpaktu negatiboa konpentsatzeko aukera izan da. Negozio mixean, dibertsifikazio

geografikoan, finantza-kudeaketa bikainean eta eraginkortasun operatiboan oinarritzen

da eredu hori.


74 |

3. SIDERURGIA

3.1 IKUSPEGI OROKORRA

2014. urtearen ezaugarri nagusietako bat ziurgabetasuna izan da munduko ekonomia

guztientzat; hala ere, esan daiteke urte ona izan dela munduko siderurgiaren sektorea-

rentzat. Aipatu beharra dago altzairua ezinbesteko materiala dela gizarteek bizirik irau-

teko eta aurrera egiteko. Material hori gai da gaur egungo erronkei, baita etorkizunekoei

ere, aurre egiteko; izan ere, etengabe eraldatu da aurkeztu zaizkion erronkei erantzu-

teko, hala nola abiadura handiko trenbideak, eraikin altuak, automobilen diseinuak jasan

duen iraultza, energia berriztagarriak, ur sakonetarako tresneria… Etorkizunari begira,

sektore honek duen desafiorik garrantzitsuena ingurumenari loturik dago; izan ere, gero

eta garrantzi handiagoa ematen zaio “zero hondakin” helburuari, baita materialak berre-

rabiltzeari eta birziklatzeari ere.

Horiek horrela, altzairuaren ekoizpen gordina guztira 1.665 milioi tonakoa izan zen

2014an. Kontsumoari dagokionez, World Steel Associationen azken datuen arabera,

1.537 milioi tona altzairu kontsumitu ziren. Beraz, hala ekoizpenak nola kontsumoak gora

egin dute azken urtean:% 1 eta % 0,6, hurrenez hurren.

Herrialde bakoitzeko altzairu-ekoizpena aztertuz gero, hau antzemango dugu: datuak

2013an izandakoen antzekoak diren arren, bilakaera ez da berdina izan herrialde guztie-

tan. Zehazki, aztertutako ekoizle nagusien artetik, Italiaren (-% 1,3) eta Espainiaren

(-% 0,6) altzairu-ekoizpenak behera egin du, eta, 2014an, 23,7 milioi tona eta 14,2 milioi

tona ekoitzi zituzten, hurrenez hurren. Bere aldetik, Txinaren, munduko altzairu-ekoizle

handienaren datuak ez dira ia aldatu 2013ko datuekin alderatuz (% 0,1); 2014an 823 mi-

lioi tona altzairu ekoitzi ditu. Beste merkatu batzuek berriz, handitu egin dute beren

ekoizpena. Hori da Frantziaren kasua (16 milioi tona), baita Indiarena (83 milioi tona),

Erresuma Batuarena (12 milioi tona), AEBrena eta Kanadarena (101 milioi tona) eta EB-

28ko herrialdeena (169 miloi tona) ere; batez beste, % 1,5 eta % 3 handitu dute ekoiz-

pena herrialde horiek azken urtean. Bestalde, Alemaniaren ekoizpena (43 miloi tona) eta

Japoniarena (111 milioi tona) oso gutxi handitu dira.

Industria |

75 |

55. taula Altzairu-ekoizpen gordina

Herrialdea 2013 2014

MTm ∆ % % MTm ∆ % %

AEB eta Kanada 99,2 -3,0 6,0 100,9 1,7 6,1 Japonia 110,6 3,1 6,7 110,7 0,1 6,6 Txina 822,0 16,0 49,8 822,7 0,1 49,4 India 81,3 6,0 4,9 83,3 2,5 5,0 Alemania 42,6 -0,1 2,6 42,9 0,7 2,6 Italia 24,1 -11,6 1,5 23,7 -1,3 1,4 Frantzia 15,7 0,5 1,0 16,1 2,9 1,0 Erresuma Batua 11,9 20,7 0,7 12,1 1,8 0,7 Espainia 14,3 4,6 0,9 14,2 -0,6 0,9 EB-28 166,3 -1,8 10,1 169,2 1,7 10,2 Mundua, guztira 1.649,0 5,7 100,0 1.665,0 1,0 100,0 Iturria: World Steel Association (lehen, IISI).

Bilakaera horren eraginez, merkatuaren banaketa 2013koaren oso antzekoa da. Hala,

ekonomia garatuek, EB-28 herrialdeek, Ipar Amerikak eta Japoniak munduko altzairuaren

% 23 ekoitzi dute 2014an; goraka ari diren herrialdeek, berriz, munduko altzairu guztiaren

% 54 ekoitzi dute. Era berean, gainerako herrialde ekoizleek antzeko parte-hartzeak izan

dituzte merkatuan, aldaketa handiegirik gabe.

6. grafikoa Munduko altzairu-ekoizpena

0,00

200,00

400,00

600,00

800,00

1.000,00

1.200,00

1.400,00

1.600,00

1.800,00

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

MT

m

Mundua, guztira M. Europa + I. Amerika + Japonia

Ekialdeko Europa Garapen bidean dauden herriak (gainerakoak)

Iturria: World Steel Association.


76 |

Munduko siderurgia-produktuen kontsumoan ere nabari daiteke hobekuntza (% 0,6), na-

hiz eta hobekuntza hori ekoizpenean ikusitakoa baino txikiagoa den; gainera, kontsu-

moaren bilakaera ez da berdina izan herrialde guztietan: Txinako merkatua (-% 3,3) eta

Frantziakoa (-% 0,8) murriztu egin dira; gainerako herrialdeetan, berriz, gora egin du side-

rurgia-produktuen kontsumoak.

Kontsumoa Erresuma Batuan (% 12,9) eta AEBn eta Kanadan (% 11,2) handitu da gehien

azken urtean; baita EB-28 herrialdeetan (% 4,6), Espainian (% 3,8), Japonian (% 3,5) eta

Alemanian (% 3,2) ere. Ekoizpenarekin gertatzen den bezala, altzairu-kontsumoaren kuo-

tak konstante mantendu dira 2014an; ez da aldaketa handirik egon aurreko urteetako

kuotei dagokienez.

56. taula Siderurgia-produktuen kontsumoa

Herrialdea 2013 2014

MTm ∆ % % MTm ∆ % %

AEB eta Kanada 109,8 -1,8 7,2 122,1 11,2 7,9 Japonia 65,2 2,0 4,3 67,5 3,5 4,4 Txina 735,1 11,4 48,1 710,8 -3,3 46,2 India 73,7 1,8 4,8 75,3 2,2 4,9 Alemania 38,0 1,3 2,5 39,2 3,2 2,5 Italia 22,0 2,3 1,4 22,1 0,5 1,4 Frantzia 12,6 0,0 0,8 12,5 -0,8 0,8 Erresuma Batua 8,5 1,2 0,6 9,6 12,9 0,6 Espainia 10,4 -1,0 0,7 10,8 3,8 0,7 EB-28 140,4 0,9 9,2 146,8 4,6 9,5 Mundua, guztira 1.528,4 6,2 100,0 1.537,3 0,6 100,0 Iturria: World Steel Association.

3.2 SIDERURGIA ESPAINIAN

Herrialdeak jasan duen krisialdi ekonomiko larriak eragina izan du sektore guztietan,

baita siderurgiaren sektorearen ere; ondorioz, sektore honek urte gogorrak bizi izan ditu

orain arte. Alabaina, badirudi 2014an hobekuntza txiki bat egon dela. Hobekuntza hori ez

da sektoreko adierazle makroekonomiko guztietan islatzen, eta emaitzak oso urrun

daude 2008ko emaitza baikorretatik; hala ere, aldaketa nabaritu egin daiteke magnitude

batzuetan. Altzairuaren ekoizpenak eta esportazioek 2013ko maila berean jarraitzen

dute; siderurgia-produktuen inportazioek, berriz, % 10 egin dute gora eta, altzairuaren

ageriko kontsumoak, % 7.

Industria |

77 |

57. taula Espainiako siderurgia-sektorearen magnitude nagusiak*

(mila Tm)

Urtea Ekoizpena Esportazioak Inportazioak Kontsumo atzemangarria

2007 18.999 7.804 15.038 23.401 2008 18.640 9.249 11.649 18.095 2009 14.362 8.115 6.921 11.945 2010 16.342 9.696 8.689 13.344 2011 15.556 9.875 8.870 12.975 2012 13.639 9.803 7.802 10.625 2013 14.252 9.875 7.605 10.702 2014 14.249 9.876 8.335 11.478

(*): Ekoizpenak eta kontsumo atzemangarriak erreferentzia egiten diote altzairu gordinari; kanpoko komertzioaren datuek berriz, siderurgia-produktu guztiei egiten diete erreferentzia.

Iturria: Unesid.

Termino absolutuetan, Espainian 2014an 14.249 mila tona altzairu ekoitzi ziren, 2006an

baino nabarmen gutxiago (urte hartan 18.401 mila tona ekoitzi ziren), baita 2007an

(18.999 mila tona) eta 2008an (18.640 mila tona) baino askoz gutxiago ere. Hiru urte hori-

etan ekoitzi zen inoizko altzairurik gehien. Era berean, siderurgia-produktuen inportazi-

oak eta altzairuaren kontsumo atzemangarria (8.335 eta 11.478 mila tona, hurrenez hu-

rren) oso urrun daude urte haietan erregistratutako datuetatik.14.232 mila tona inportatu

ziren 2006an, eta, 15.038 mila tona, berriz 2007an. Kontsumo atzemangarriari dagokio-

nez, 2006an 23.641 mila tonakoa izan zen; 2007an, berriz, 23.401 mila tonakoa.

7. grafikoa Espainiako siderurgia-sektorearen magnitude nagusiak

Iturria: Unesid.

0

5

10

15

20

25

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

MT

m p

rod

uk

tu

Altz. prod. ijeztuak Esportazioak Inportazioak Kontsumo atzemangarria


78 |

Enpleguari dagokionez, 2011. urtetik aurrera, siderurgiaren sektoreko enpresek hainbat

neurri hartu behar izan dituzte lanpostuak egokitzeko; izan ere, beharrezkoa zen haien

kostuak eskaeran egon den beherakadara egokitzea. Hartutako neurri gehienak aldi ba-

terakoak izan dira; dena den, beste neurri batzuk behin betikoak dira. Horiek horrela,

2014 ez da urte erraza izan siderurgiaren sektoreko lanpostuei dagokienez eta, lauga-

rren urtez segidan, lanpostuak galdu dira, nahiz eta enpleguaren beherakada motelduz

joan den azken urtean.Zehazki, 2014an, 22.859 langile aritu dira sektore honetan lanean,

hau da, aurreko urtean baino % 1,6 gutxiago (termino absolutuetan, 375 pertsona gu-

txiago).

Bukatzeko, inportatutako lehengai garrantzitsuenen bilakaerari buruzko datu erlatiboek

erakusten digute harrikatz kokegarrian egon den beheraka (-%35) handiagoa izan dela

material horren prezioak islatzen duena baino (-% 19). Alderantziz gertatzen da burdina-

ren eta pelleten kasuan: prezioa kontsumoa baino gehiago jaitsi da (-% 9 eta

-% 27).Bestalde, txatarraren kontsumoaren eta prezioaren portaera antzekoak dira

(% 0,1 eta % 3,8).

58. taula Inportatutako lehengaiak

Urtea Harrikatz kokegarria Burdina eta pelletak Txatarra

Kontsumoa (m Tm)

Prezioa (euro/Tm)

Kontsumoa (m Tm)

Prezioa (euro/Tm)

Kontsumoa (m Tm)

Prezioa (euro/Tm)

2005 3.571 94 6.248 39 6.975 237 2006 3.623 107 5.511 45 7.437 274 2007 3.682 91 5.719 48 6.317 344 2008 3.371 147 6.328 69 7.408 342 2009 2.058 133 3.951 62 4.654 211 2010 2.984 161 6.707 87 6.186 311 2011 2.610 215 5.373 129 5.271 390 2012 2.492 176 5.220 100 4.747 375 2013 2.528 129 6.259 103 4.925 318 2014 1.632 105 5.699 75 4.928 330

% Hazk. 13-14 -35,4 -18,6 -8,9 -27,2 0,1 3,8 Iturria: Unesid.

Une honetan bizi duen egoera zaila gainditzeko, siderurgiaren sektoreak honako erronka

hauei egin beharko die aurre datozen urteetan: kalitatezko lanpostu iraunkorrak sortzea

eta, aldi berean, lehiakortasun maila altua lortzea, sektoreko enpresek esportatzen, era-

berritzen, merkatuak irabazten, aberastasuna sortzen eta lana ematen jarraitu ahal izan

dezaten.Horretarako, Siderurgiaren Sektoreko Enpresen Batasunak (UNESID) sektorea-

ren jarduera oinarri hauen gainean eraikitzea proposatu du:

Industria |

79 |

Lehenik eta behin, giza kapitala; izan ere, sektorean lanean ari diren pertsonak dira lehia-

kortasunaren gakoa, gaitasun teknologikoan, kudeaketan eta eraberritzeko gaitasunean

oinarritzen den lehiakortasuna, hain zuzen ere. Bestalde, eraberritzeko gaitasuna lehia-

kortasunaren ardatzetako bat izan behar da, industria-proiektuek denboran iraun ahal

izan dezaten.

Era berean, garrantzitsua da hornikuntza eta prezio lehiakorrak bermatuko dituen ener-

gia-politika baten alde lan egitea, baita ahaleginak egitea ere finantzaketa eskuragarri

egon dadin eta merkatu nazionalaren murrizketari aurre egin ahal izateko kanpoko mer-

katuetan sar gaitezkeela bermatuko duen merkataritza-politika bat izan deza-

gun.Bestalde, ezinbestekoa da azpiegituretan egin beharreko inbertsioak ondo planifika-

tzea, baita hainbat neurri martxan jartzea ere, ekonomia sustatzeko eta aberastasuna

lortzeko.

3.3 EUSKAL SIDERURGIA

Badirudi 2014. urtean krisialdi ekonomikoak hondoa jo duela eta, pixkanaka bada ere,

euskal siderurgiaren sektorea ere suspertzen hasi dela. Honako baldintza hauek ahalbi-

detu dute joera-aldaketa hori: lehengaien prezioak jaistea edota ekonomiaren barneko

doikuntza.

Horren harira, eta kontuan hartuz egoera oraindik ere zaila dela, oso garrantzitsua da

euskal enpresek kanpoko merkatuetan duten tokia hobetzeko ahaleginei eustea. Horre-

tarako, nazioarteko erakundeetako kide direla aprobetxatu beharko lukete.


80 |

8. grafikoa EAEko siderurgia-enpresa nagusiak

GIPUZKOA Arcelor Mittal Olaberria Arcelor Mittal Bergara Arcelor Mittal Zumarraga Ampo Hijos de Juan de Garay Corrugados Lasao Victoriano Luzuriaga-Usurbil

BIZKAIA Arcelor Mittal Sestao Nervacero (Celsa) Befesa Aluminio Bilbao Productos Tubulares Corus Laminación y derivados Elmet Aceros Inoxidables Olarra

ARABA Sidenor Industrial Tubos Reunidos Aceralia de Álava Tubacex Tubos Inoxidables Celsa Atlantic Condesa Fabril Inoxidables de Euskadi Siderúrgica de Tubo Soldado Tubular Group Aratubo

NAFARROA Arcelor Mittal SSC España Schmidt-Clemens Spain Hydro Aluminium Inasa Fagor Ederlan Tafalla Arcelor Mittal Construcción España Sapa Profiles Navarra

Iturria: Geuk egina.

Siderurgiaren kanpoko merkataritzari dagokionez, azken datuek erakusten dute 2014an

2.792 mila tona esportatu zirela eta, beraz, urtez urteko esportazioek % 19 egin dutela

gora. Emaitza hori oso ona da Estatuko emaitzekin alderatzen baditugu (% 0). Diruari

dagokionez, esportazioen hazkundea ez da hain handia izan; hala ere, urtez urteko zen-

batekoa % 10 igo da ia.

Ildo beretik, azken urtean inportazioak ere handitu egin dira, hala bolumenari (% 6) nola

balioari (% 5) dagokionez; hau da, 4.331 mila tona eta 1.951 miloi euro inportatu dira.

Industria |

81 |

59. taula EAEko siderurgia-industriaren kanpo-merkataritza

Urtea Inportazioak Esportazioak

mTm M euro mTm M euro

2005 5.765,5 1.969,7 1.836,6 1.356,5 2006 6.927,3 2.403,4 1.848,0 1.558,2 2007 7.091,1 2.928,6 2.101,7 2.060,6 2008 6.287,6 3.052,3 2.734,6 2.468,0 2009 3.556,5 1.189,7 2.509,6 1.290,2 2010 5.123,2 2.074,0 3.003,9 1.998,4 2011 4.209,1 2.314,6 2.668,4 2.237,7 2012 3.371,7 1.829,6 2.348,5 1.843,5 2013 4.085,3 1.856,8 2.340,8 1.690,9 2014 4.330,5 1.951,4 2.791,9 1.852,9

Iturria: Eusko Jaurlaritzaren Ogasun eta Finantza Saila, eta Eustat.

Siderurgiaren garrantzia ekonomikoaz jabetzeko, Euskal Estatistika Erakundeak (Eustat)

Industria Kontuen inguruan argitaratutako informazioa aztertu dugu. Aurreko txostene-

kin gertatu den bezala, garrantzitsua da kontuan hartzea sailkapen estatistikoa ezin

dela zuzenean zuzendu kapitulu honetako datuekin; izan ere, Eustatek egiten duen A-86

sailkapenaren araberakoa da, eta ez merkatuan edo produktuetan oinarritutako sailka-

pen bat, siderurgia integralari, ez integralari, altzairu bereziei eta soldadurarik gabeko

tutuei dagokiena bezalakoa.

Hala, eskura ditugun datuek diotenez, 2013ko ekitaldia aurrekoak baino zertxobait txa-

rragoa izan zen emaitzei dagokienez. Egoera horretan, siderurgiak, galdaketak, forjak eta

estanpazioek sortutako balio erantsi gordina (BEG) 1.448 milioi eurokoa izan da, 2012an

baino zertxobait baxuagoa (1.600 milioi euro). Eraikuntza metalikoak, ingeniaritza meka-

nikoak eta artikulu metalikoek, berriz, 2.204 milioi euroko ekarpena egin dute, kasu hone-

tan ere, aurreko urtean baino gutxiago (2.252 milioi euro). Era horretan, siderurgiaren eta

metalen sektoreko jarduerek euskal industriak sortzen duen BEG osoaren % 28,2 sortu

du, eta 65.976 pertsonek egiten dute lan sektore horretan.


82 |

60. taula Jarduera siderurgikoaren ekarpena EAEko industriari

(M eurotan)

Kontzeptua BEG Enplegua

2011 2012 2013 2011 2012 2013

Siderurgia eta metalurgia ez burdinazkoa 924 785 646 12.283 11.420 10.787 Galdaketak 431 429 423 7.999 7.848 7.206 Metalezko eraikuntza 487 466 432 11.498 10.681 10.038 Forja eta estanpazioa 386 387 379 6.104 5.982 5.689 Ingeniaritza mekanikoa 960 933 896 18.340 17.655 17.202 Metalezko produktuak 883 852 877 16.155 15.203 15.054 Guztira, jarduera siderurgiko-metalurgikoak 4.072 3.852 3.652 72.379 68.789 65.976 Industria 14.789 13.984 12.950 213.405 203.174 195.633 Partaidetza (%) − Siderurgia/Industria 6,2 5,6 5,0 5,8 5,6 5,5 − Siderurgia-metalurgia/Industria 27,5 27,5 28,2 33,9 33,9 33,7 Iturria: Kontu Industrialak (Eustat)

Altzairu arrunta eta altzairu bereziak

2014ko altzairuaren kontsumo atzemangarria 11.484 mila tonakoa izan zen eta, hiru ur-

tez jarraian behera egin ondoren, azken urtean, % 7,3 igo da. Horrek adierazten du jardu-

eraren joera aldatu egin dela aztertutako produktuetan; dena den, badaude bilakaera

positiborik ez duten produktuak ere. Aipagarria da produktu hauek izan duten hazkun-

dea: lingoteak eta produktu amaitugabeak (% 63), produktu luze amaituak ( % 11) eta

produktu lau hotzak eta estaliak (% 8). Alderantziz, produktu lau beroen kontsumoa mu-

rriztu egin da (-% 6).

61. taula Altzairuaren kontsumo atzemangarria, produktuka

(mTm)

Produktua Kontsumo atzemangarria

2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Produktu amaituaren motaren arabera* − Lingoteak eta produktu amaitugabeak 633 387 631 62,9 − Produktu luze amaituak 3.139 3.390 3.776 11,4 − Produktu lau beroak 2.681 2.702 2.530 -6,3 − P. lau hotzak eta estaliak 4.172 4.223 4.547 7,7 Altzairua, guztira 10.625 10.702 11.484 7,3 (*): Altzairu arruntak eta altzairu bereziak. Iturria: Unesid.

Bestalde, beroan egindako produktu ijeztuen ekoizpenari dagokionez, aipatzekoa da pro-

duktu guztien ekoizpenak gora egin duela, egitura-profilen kasuan izan ezik. Zehazki, be-

roan egindako produktu lau ijeztuen ekoizpena % 6 igo da (4.605 mila tona); beroan egin-

dako produktu lau ijeztuen kasuan, berriz, ekoizpena % 0.9 igo da (8.979 mila tona).

Industria |

83 |

Azken horren bilakaera positiboa honako produktu hauen hazkundeak baldintzatu du:

bideetarako materiala (% 27,8), hormigoirako biribilak (% 4,5), alanbre-burdin biribilkiak

(% 3,2) eta beste merkataritza-profil batzuen ekoizpenak (% 3,3); izan ere, egitura-

profilen ekoizpenak behera egin du (-% 8,3) aurreko urteko datuei dagokienez.

62. taula Beroan egindako produktu ijeztuen ekoizpena*

(mTm)

Produktua Ekoizpena

2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Beroan egindako produktu ijeztuen ekoizpena 9.365 8.898 8.979 0,9 − Bideetarako materiala 178 216 276 27,8 − Egitura-profilak 2.605 2.477 2.272 -8,3 − Alanbre-burdin biribilkia 2.814 2.650 2.735 3,2 − Hormigoirako biribilak 2.220 1.955 2.042 4,5 − Beste merkataritza-profil batzuk 1.548 1.600 1.653 3,3

Beroan egindako produktu lau ijeztuen ekoizpena 3.801 4.349 4.605 5,9 (*): Bi altzairu-kalitateak hartzen ditu kontuan:altzairu arrunta eta altzairu berezia. Iturria: Unesid.

CIE Automotive

Hala, ezinbestekoa da CIE Automotive aipatzea, EAEko enpresarik adierazgarriena baita.

CIE Automotivek produktu lauak ekoizten ditu, batez ere. CIE Automotive 2002an sortu

zen, Afora (Acerías y Forjas de Azkoitia) eta Egaña fusionatu zirenean. CIE Automotive-

ren helburua automobilgintzaren industriako osagaien eta azpimultzoen fabrikazioan

jarduten duten enpresen erreferente bilakatzea da. Enpresaren beraren hitzetan, hainbat

teknologia oinarri dituen eskaintza bat aurkeztu nahi dute gaur egungo mundu globaliza-

tuan eta bost kontinentetan jarduten dute: Amerikan (Brasil, AEB, Mexiko, Guatemala,

Honduras, Argentina, Txile, Peru eta Kolonbia), Europan (Espainia, Portugal, Alemania,

Frantzia, Erresuma Batua, Italia, Danimarka, Txekia, Lituania, Errumania, Errusia eta Polo-

nia), Asian (Txina eta India), Afrikan (Maroko eta Hego Afrika) eta Ozeanian (Australia).

Enpresak 2014an inoizko emaitzarik onenak izan ditu: etekin gordinak 2013an baino

% 35 altuagoak izan dira; fakturazioa, berriz, aurreko ekitaldikoa baino % 28 handiagoa.

Datu horiek argi uzten dute haren negozio-ereduaren eraginkortasuna. Eredu hori, hain

zuzen ere, lokalizazio anitzetan, merkataritzaren dibertsifikazioan, zeharkakotasunean,

inbertsio-diziplinan eta kudeaketa deszentralizatuan oinarritzen da. Kontuek, gainera,

automobilgintzako merkatu eta planta guztien bilakaera ona agerian uzten dute. Bes-

talde, nabarmendu egiten dute “Smart Innovation, Dominion, negozioaren ekarpen gero

eta handiagoa; izan ere, 2014an enpresei bideraturiko soluzioen eta teknologia-

zerbitzuen eskaintza globala sendotu zuen, fakturazioak gora egin zuen, baita EBITDAk

ere (% 87 eta % 69, hurrenez hurren).


84 |

Hauek izan dira CIE Automotivek 2014an gauzatu dituen ekimen nabarmenenak: dibertsi-

fikazio geografikoa, Mahindra CIE (Indian sortu berri den automobilgintzako osagarriak

ekoizten dituen talde berria) txertatzea, SãoPauloko Burtsan esklusio EEP bat arrakas-

taz abiatzea (horri esker, Autometal izeneko filial brasildarreko akziodun bakarra bilakatu

da) eta Mexikon gau greenfield garatzea.

Soldadurarik gabeko tutuak

Unesidek 2014ko ekitaldiari buruz emandako datuek argi erakusten dute soldadurarik

gabeko tutuen esportazioek eta inportazioek gora egin dutela. Zehazki, esportazioek

% 11,6 egin dute gora, aurreko urtekoekin alderatuta. Inportazioek, berriz, % 146,3 egin

dute gora denboraldi berean.

63. taula Soldadurarik gabeko tutuen ekoizpena, kontsumoa eta kanpoko merkataritza

(mTm)

Urtea Barruko kontsu-moa

Esportazioak Inportazioak Ekoizpena 3/1 (%)

2/4 (%)

2005 230 239 188 281 81,7 85,1 2006 232 251 178 304 76,7 82,6 2007 296 253 245 305 82,6 83,1 2008 294 176 153 316 52,2 55,6 2009 149 79 68 160 45,7 49,3 2010 -- 130 91 248 -- 52,4 2011 -- 158 82 279 -- 56,6 2012 -- 140 113 254 -- 55,1 2013 -- 95 67 d.e. -- d.e. 2014 -- 106 165 d.e. -- d.e.

d.e.:daturik ez. Iturria: Unesid.

Soldadurarik gabeko tutuen azpisektorearen esportazioen bilakaerak agerian uzten du

2014an esportazio gehienak Estatu Batuetara egin zirela (% 36,3). Ordura arte,

esportazio gehienak Europar Batasunera bideratzen ziren, baina ekitaldi horretan

bigarren postura jaitsi da (% 33). Azpimarratu beharra dago Europar Batasunera

egindako esportazioen kopuruak gora egin duen arren (% 1,4), Estatu Batuetara

bideratutako esportazioak are gehiago hazi direla (% 54). Europar Batasuneko

merkatuak aztertzen baditugu, jabetuko gara merkatu italiarra murriztu egin dela

(-%20,5) eta merkatu alemana, berriz, hazi egin dela (% 36). Asiari dagokionez, Singapur

eta India hazi ziren gehien 2013ko ekitaldiarekin alderatuta (% 203 eta % 163, hurrenez

hurren).

Industria |

85 |

64. taula Soldadurarik gabeko tutuen esportazioa, helmuga-herrialdearen arabera

(mTm) Eremua 2012 2013 2014 % % ∆ 14/13

Estatu Batuak 72,6 57,5 88,6 36,3 54,1 Italia 24,9 26,3 20,9 8,6 -20,5 Alemania 18,2 15,2 20,7 8,5 36,2 Frantzia 15,9 13,2 14,7 6,0 11,4 Hego Korea 6,5 16,4 12,6 5,2 -23,2 Singapur 4,2 2,9 8,8 3,6 203,4 India 10,5 2,4 6,3 2,6 162,5 Saudi Arabia 4,9 3,8 6,2 2,5 63,2 Herbehereak 7,5 6,7 5,6 2,3 -16,4 Erresuma Batua 8,8 6,8 5,4 2,2 -20,6 Txina 1,4 3,5 4,8 2,0 37,1 Arabiar Emirerri Batuak 9,1 4,2 4,5 1,8 7,1 Qatar 3,8 0,1 3,9 1,6 >500 Kanada 0,6 0,1 3,8 1,6 >500 Portugal 4,3 4,7 3,4 1,4 -27,7 EB-28 guztira* 85,6 79,2 80,3 32,9 1,4 Mundua, guztira 229,0 196,1 244,1 100,0 24,5 *2013ra arte, UB-27 Iturria: Ekonomia eta Lehiakortasun Ministerioaren kanpoko merkataritza-estatistikak.

Tubacex

2014an, egoera ezegonkorra izan da makroekonomiari dagokionez, batez ere urte erdial-

dean petrolioaren prezioa izugarri jaitsi zelako. Hori horrela izanik ere, Tubacex enpresa

gai izan da emaitzak eta operazio marjinak hobetzeko, bi ardatz nagusi hauei esker:

premium produktuak eskaintzea eta operazioetan bikaintasunez jokatzea.TUBACEX

taldearen memorian azaltzen denez, erosketak 546,6 milioi eurora iritsi ziren, hau da,

aurreko urtean baino % 1 gutxiago (554,2 milioi euro). Bestalde, etekin garbiak 23,7 milioi

eurokoak izan dira (2013an 15,1 milioi euroko etekinak izan zituzten) eta lanpostu-

kopurua, berriz, 1.927 (aurreko urtean baino %1 gutxiago, hau da, 20 lanpostu gutxiago,

termino absolutuetan).

Dena den, petrolioaren prezioa erortzearen ondorioz, 2014ko azken hilabeteetan inber-

tsioak moteldu egin dira petrolioaren, gasaren eta produktu petrokimikoen sektorean;

ondorioz, aurreikuspenek diote 2015eko ekitaldia zaila eta ziurgabetasunez betea

izango dela. Hala ere, enpresak lanean jarraitu nahi du helburu estrategikoak erdiesteko,

gama altuko produktuen ekoizpena ezaugarri bereizgarritzat izaten jarraituz, berrikun-

tzaren alde apustu eginez eta hobetzen jarraituz.

TUBACEX taldearen kanpoko salmenten banaketa geografikoa aurreko urteetako bana-

ketaren antzekoa da: Europako herrialdeek garrantzi handia izaten jarraitzen dute (es-

kualde horretako salmentak 304,9 milioi eurokoak izan dira), dena den, garrantzi erlatiboa


86 |

galdu dute aurreko ekitaldiarekin alderatuz gero (-% 8). Salmenten bolumenari dagokio-

nez garrantzirik handiena duen bigarren merkatua Asiakoa da. Merkatu hori % 39 hazi da

2013rekin alderatuta, eta salmentak 136,5 milioi eurokoak izan dira. Hirugarrenik, AEB-

Kanada blokea dugu (78,8 milioi euro, % 6 gutxiago) eta, azkenik, munduko gainerako

herrialdeetan egindako salmentak 26,4 milioi eurokoak izan dira (-%35).

9. grafikoa TUBACEX taldearen salmenten banaketa geografikoa, 2014an

Iturria: TUBACEX taldea

TUBACEX taldearen kanpoko salmenten banaketa geografikoa, orokorrean, aurreko eki-

taldietan izan duenaren antzekoa da. Europa da eskualderik garrantzitsuena salmentei

dagokienez (eskualde horretako salmentak 331,83 milioi eurokoak izan dira) eta urtez

urteko salmentak % 2 gutxitu dira. Salmenten bolumenari dagokionez garrantzirik handi-

ena duen bigarren merkatua Asiakoa da, 98,2 milioi eurorekin, salmenten % 25 bertakoak

baitira. Hirugarrenik, AEB-Kanada blokea dugu, 83,9 milioi eurorekin eta salmenten

% 14,4ekin. Merkatu hau asko hazi da, % 17, hain zuzen ere. Azkenik, munduko gainerako

herrialdeetan egindako salmentak 40,3 milioi eurokoak izan dira (salmenta guztien % 4,8).

Horrek esan nahi du eskualde horretako salmentek % 39 egin dutela gora aurreko ekital-

diarekin alderatuta.

Tubos Reunidos

2014an gako diren datuen arabera, Tubos Reunidos taldearen salmentak % 16,4 igo dira,

eta 407.952 mila eurora iritsi dira. Horrez gain, emaitza garbiak ere gora egin du (% 6,6),

Europa 55,8%

Gainerakoak 4,8%

AEB eta Kanada 14,4%

Asia 25,0%

Industria |

87 |

eta 7.079 mila eurora iritsi da.Salmenten banaketa ez da aldatu 2013ri dagokionez; hala,

taldearen kanpoko salmentak salmenta osoen % 83 dira; barruko salmentak, berriz, % 17.

65. taula Tubos Reunidos taldearen negozio-arloak eta enpresa-unitateak 2014

Negozio-arloak Unitateak/establezimenduak

Soldadurarik gabeko altzairuzko tutuak

Tubos Reunidos Industrial (Amurrio, Araba) Productos Tubulares (Trapagaran, Bizkaia) Acecsa (Iruñea, Nafarroa)

Banaketa

Grupo Almesa (Almesa-Procalsa).Estatu mailako presentzia TR Amerika (Houston, Estatu Batuak) TR Beijing Office (Beijing, Txina) TR Frantzia (Metz Cedex, Frantzia) TR Italia (Milan, Italia) TR Jakarta (Cilandak-Jakarta, Indonesia) TR Dubai Office (Dubai) Atuca (Charallave, Venezuela) Madril (Madril, Espainia)

Automobilgintza

Inauxa (Amurrio, Araba) Acecsa (Iruñea, Nafarroa) Inautek (Kunshan, Jiangsu. Txina) Inaumex (Guanajuato, Mexiko) Edai (Amorebieta-Etxano, Bizkaia)

Beste industria-negozio batzuk Tr-Lentz (Komunioi, Araba) ProductosTubulares (Trapagaran, Bizkaia) Trandsa (Chiclana de la Frontera, Cádiz)

Iturria: Urteko txostena-Jardueren memoria.TubosReunidos taldea

66. taula Ekoitzitako produktuak, merkatuaren eta industria-sektorearen araberaTubos Reunidos taldea 2014

Merkatua Produktua

Petrolioa eta gasa Presio-tutuak eta eroanbideak Petrolio eta gas-zulaketetarako tutuak

Kimika eta petrokimika Eroanbideak Galdara eta labeetarako tutuak

Automobilgintza Hotzean tenkatutako arbastuak Hotzean tenkatua Tutu mekanikoak

Mekanika, eraikuntza eta ingeniaritza

Mikropilote eta pilote tutuak Eroanbideak Zehaztasun-tutu mekanikoak Presio eta neke tutuak

Energia ekoiztea eta beroa transmititzea

Beroan egindako tutu ijeztuak Hotzean tenkatutako tutuak Errifle-tutuak “U”urkilak, hegastun tutuak, tutu adarkatuak…

Arbastuak Hotzean tenkatuak Hotzean eraldatuak

Iturria: Urteko txostena-Jardueren memoria.Tubos Reunidos taldea


88 |

4. ONTZIGINTZA

4.1 NAZIOARTEKO EGOERA

Krisi ekonomikoa hasi zenetik lehen aldiz, itsas garraioaren munduko eskariak

eskaintzak baino neurri handixeagoan egin du gora 2014an, eta hori guztia, itsas

merkataritza orokorrak % 3,5eko igoera izan duen testuinguru batean. Horri dagokionez,

adierazi beharra dago ekonomia handien dinamismo ekonomikoak ez ezik, petrolioaren

—eta, beraz, itsas erregaien— prezioaren jaitsierak ere eragina izan duela sektoreak izan

duen jardun hobean. Hala ere, Europaren kasuan, euroak dolarraren aldean balioa galdu

izanak neutralizatu egin du, neurri handian, jaitsiera hori. Nolanahi ere, itsasontzi berrien

munduko kontratazioak –% 16ko beherakada izan du 2014an (pisu hila 113 milioi tonara

iritsi da), eta entregek, berriz, –% 15eko beherakada (eta pisu hila 86,2 milioi tonara iritsi

da).

67. taula Munduko merkataritza-flota

(MGT)* Urtea Tonak % ∆

1985 399,2 - 1990 398,6 - 1995 451,1 - 2000 515,4 14,3 2005 601,7 16,7 2010 840,6 39,7 2011 910,0 8,3 2012 991,2 8,9 2013 1.027,0 3,6 2014 1.067,1 3,9

(*): EGT (Erregistro Gordineko Tonak) 1994. urtera arte, eta GT (Erregistroko Tonaje Gordina) 1995. urteaz geroztik. Iturria: ANAVE.

Munduko merkataritza-flotari dagokionez, 2014an 1.067,1 milioi tona gordinera iritsi da,

eta, beraz, urtetik urterako % 3,9ko igoera izan da, aurreko ekitaldiko igoeraren ildotik

(% 3,6 2013. urtean), baina 2011ko eta 2012ko igoerak baino askoz txikiagoa izan da

(% 8,3 eta % 8,9, hurrenez hurren).

Aurreko ekitaldietan bezala, merkataritza-flotaren bandera-herrialde nagusia Panama

izan da 2014an. Zehazki, munduko merkataritza-flotaren % 20,1 bildu du. Horren atzetik,

alde handiarekin, Liberia eta Marshall Uharteak kokatu dira (% 11,5 eta % 8,6, hurrenez

hurren), eta atzerago, berriz, Hong Kong eta Singapur (% 8 eta % 6,4, hurrenez hurren).

Horiek guztiek aurreko ekitaldian lortutakoen antzeko kuotak izan dituzte. Analisia

Europar Batasunera mugatuta, bandera-herrialde nagusia Malta izan da (munduko

Industria |

89 |

merkataritza-flotaren % 4,6 biltzen du), eta horren atzetik, Grezia (% 3,9), Erresuma Batua

(% 3), Zipre (% 1,9) eta Italia (% 1,6) kokatu dira, besteak beste.

68. taula Munduko merkataritza-flota, bandera-herrialdearen arabera

Herrialdea 2012 2013 2014

% ∆ 14/13 MGT % MGT % MGT %

Panama 210,6 21,2 214,4 20,9 214,2 20,1 -0,1 Liberia 118,2 11,9 122,8 12,0 123,1 11,5 0,3 Marshall Uharteak 72,8 7,3 81,8 8,0 91,4 8,6 11,6 Hong Kong 70,1 7,1 78,2 7,6 85,5 8,0 9,3 Singapur 43,5 4,4 58,9 5,7 67,8 6,4 15,0 Malta 44,8 4,5 43,9 4,3 49,4 4,6 12,5 Bahamak 46,8 4,7 48,0 4,7 48,0 4,5 0,0 Grezia 41,2 4,2 41,1 4,0 41,7 3,9 1,4 Txina 36,1 3,6 38,7 3,8 41,0 3,8 6,1 Erresuma Batua 31,4 3,2 32,6 3,2 32,0 3,0 -1,6 Zipre 20,5 2,1 19,5 1,9 20,3 1,9 4,4 Japonia 16,5 1,7 17,7 1,7 18,9 1,8 7,2 Italia 18,1 1,8 17,9 1,7 17,5 1,6 -2,1 Norvegia 14,3 1,4 14,3 1,4 14,1 1,3 -1,1 Alemania 15,0 1,5 13,0 1,3 12,1 1,1 -6,8 Danimarka 11,4 1,2 11,3 1,1 12,1 1,1 7,2 Hego Korea 11,4 1,2 11,1 1,1 11,3 1,1 1,9 Indonesia -- -- 10,1 1,0 10,9 1,0 8,0 Antigua eta Barbuda 11,1 1,1 -- -- 10,6 1,0 -- Bermuda -- -- -- -- 10,5 1,0 -- Estatu Batuak -- -- -- -- 8,5 0,8 -- India -- -- -- -- 8,3 0,8 -- Holanda 7,8 0,8 7,6 0,7 7,7 0,7 1,2 Frantzia 6,6 0,7 5,4 0,5 5,3 0,5 -2,8 Portugal 1,1 0,1 1,3 0,1 4,5 0,4 238,8 Belgika 4,2 0,4 3,6 0,4 3,8 0,4 4,9 Luxenburgo 0,6 0,1 0,7 0,1 2,8 0,3 328,2 Suedia 3,3 0,3 2,8 0,3 2,6 0,2 -4,5 Espainia 2,6 0,3 2,5 0,2 2,3 0,2 -7,8 Finlandia 1,5 0,2 1,7 0,2 1,6 0,2 -7,0 Kroazia -- -- 1,4 0,1 1,3 0,1 -2,6 Beste batzuk 129,7 13,1 124,8 12,1 85,8 8,0 -31,2 EB-15, guztira 144,9 14,6 141,7 13,8 143,4 13,4 1,3 EB-28, guztira 211,4(*) 21,3 207,4 20,2 215,5 20,2 3,9 Mundua, guztira 991,1 100,0 1.027,0 100 1.067,1 100,0 3,9 (*): Datu hau EB-27koa da. Iturria: ANAVE.

Munduko merkataritza-flota itsasontzi motaren arabera aztertuta ikus daitekeenez, eta

aurreko urteetan ikusitakoaren ildotik, 2014. urtean solteko gaien ontziak izan dira

ugarienak (flota osoaren % 36,2), eta horien atzetik, alde handi samarrarekin, petrolio-

ontziak eta oboak (% 22,5), kontainer-ontziak (% 17,6), beste merkataritza-ontzi batzuk

(% 12,8), karga orokorreko ontziak (% 5,9) eta gas-ontziak (% 4,9) kokatu dira.


90 |

Bilakaerari dagokionez, hain zuzen ere solteko gaien ontziek izan dute gorakadarik

handiena, urtetik urtera (% 6) zein denbora-ikuspegi zabalago batean, hots, 2011-2014

aldian (% 32,6).

69. taula Munduko merkataritza-flota, itsasontzi motaren arabera

(MGT) Itsasontzi mota 2011 2012 2013 2014

Petrolio-ontziak eta oboak 216,2 230,0 235,7 239,8 Gas-ontziak 49,0 50,6 50,3 52,6 Solteko gaien ontziak 291,6 340,8 364,9 386,8 Karga orokorreko ontziak 66,3 64,3 62,0 62,7 Kontainer-ontziak 158,6 171,8 179,4 188,1 Beste merkataritza-ontzi batzuk 128,3 133,8 134,8 137,1 Merkataritza-ontziak, guztira 910,1 991,2 1.027,0 1.067,1 Iturria: ANAVE.

Azkenik, aipatu beharra dago munduko merkataritza-flotaren batez besteko adina ia ez

dela aldatu 2014. urtean. Zehazki, 17,4 urte izan dira 2014an, eta 17,3 urte izan ziren

2013an. Flotaren segmenturik gazteena solteko gaien ontziena izan da (8,2 urte), eta

zaharrena, berriz, bidaiari-ontziena (26,6 urte).

4.2 ONTZIGINTZA ESPAINIAN

Itsasontzi berrien munduko kontratazioak izan duen beherakadaren ildotik (–% 16),

itsasontzi hauen Estatuko produkzioak behera egin du 2014an. Zehazki, 154 mila tona

konpentsatu1 lortu dira ekitaldi horretan, eta, beraz, urtetik urterako –% 4,3ko

beherakada izan da 2013an lortutakoen aldean (% 50,5 urte horretan).

Produkzio-faseak kontuan hartuta ikus daitekeenez, hasitako tonajea salbuetsita,

gainerako faseek behera egin dute oro har. Zehazki, uretaratutako tonajeak –% 14,9ko

beherakada izan du, entregatutako tonajeak –% 5,9ko beherakada, eta hasitako

tonajeak, berriz, % 18,3ko gorakada.

1 Atal honetan, tona konpentsatutan ematen da informazioa, kontrakoa esanbidez adierazten denean izan ezik.

Industria |

91 |

70. taula Espainiako itsasontzi-produkzioa

(mCGT)(1)

Urtea Tonaje haztatua(2)

Hasitako tonajea

Uretaratutako tonajea

Entregatutako tonajea

Konpentsazio-koefizientea(3)

2005 247 321 245 178 0,61 2006 295 339 306 228 0,68 2007 366 460 327 348 0,70 2008 404 469 401 343 0,79 2009 351 291 413 287 0,69 2010 237 74 258 358 0,71 2011 175 121 132 318 0,63 2012 107 86 124 93 0,55 2013 161 153 161 169 0,48 2014 154 181 137 159 0,43

(1): CGT: Tona Gordin Konpentsatuak. Erregistroko tonaje gordin konpentsatuaren neurria, tona gordinekin itsasontzi mota eta tamaina bakoitzerako konpentsazio-koefiziente baten bidez lotuta dagoena eta eraikuntza-konplexutasuna fabrikazioan emandako orduen kopuruan oinarrituta kontuan hartzen duena.

(2): Tonaje haztatua = (Hasitako tonajea + 2 Uretaratutako tonajea + Entregatutako tonajea/4). (3): Ratioa (Tona Gordin Konpentsatuak/Tona Gordinak). Iturria: Industria eta ETE Idazkaritza Nagusia. Industria, Energia eta Turismo Ministerioa. Geuk egina.

Espainiako ontziolen eskaera-zorroari dagokionez, 290 mila tonara iritsi da 2014.

urtearen amaieran, eta, beraz, urtetik urterako % 12ko gorakada izan da (–% 17,3

2013an). Zorro nazionalak behera egin du (–% 9,5) eta esportazioek, berriz, gora

(% 13,9%; –% 20,1 aurreko ekitaldian). Horrela, beraz, barneko merkatuan izan den

beherakadaren eta kanpoko merkatuak izan duen hedapenaren ondorioz, kanpoko

merkatuak sendotu egin du zertxobait bere pisu erlatiboa (guztizkoaren % 93 2014an,

eta % 92 2013an).

71. taula Eskaera-zorroa urtearen amaieran

Urtea Barneko merkatua Esportazioak Guztira

mCGT % mCGT % mCGT

2005 148 22 537 78 685 2006 312 33 620 67 932 2007 306 29 748 71 1.054 2008 268 25 785 75 1.053 2009 200 25 615 75 815 2010 109 20 441 80 550 2011 13 6 222 94 235 2012 15 5 298 95 313 2013 21 8 238 92 259 2014 19 7 271 93 290

Iturria: Geuk egina Industria, Energia eta Turismo Ministerioaren Industria eta ETE Idazkaritza Nagusiaren datuetan oinarrituta.

Eskaera-zorroaren tonajea aurreko ekitaldikoa baino txikiagoa izatearen arrazoia

zorroko itsasontzi kopuru txikiagoa izan da (48 2014. urtean eta 53 2013. urtean).


92 |

Beherakada barneko merkatuan zein kanpokoan gertatu da (bost itsasontzi 2014an eta

sei 2013an, eta 43 2014an eta 47 2013an, hurrenez hurren).

72. taula Eskaera-zorroa, itsasontzi motaren arabera, urtearen amaieran (2014)

Itsasontzi mota

Barneko merkatua Esportazioak Guztira

Itsasontzi kopurua

CGT Itsasontzi kopurua

CGT Itsasont

zi kopurua

CGT

Petrolio-ontziak 0 0 0 0 0 0 Petrolio-produktu eta produktu kimikoetarakoak

0 0 2 11.844 2 11.844

Karga orokorrekoak 0 0 0 0 0 0 Hozkailu-ontziak 0 0 0 0 0 0 Ferryak 0 0 2 38.948 2 38.948 Bidaiari-ontziak 0 0 2 5.262 2 5.262 Arrantza-ontziak 2 8.711 16 91.350 18 100.061 Beste itsasontzi batzuk 3 10.077 21 123.811 24 133.888 Guztira 5 18.788 43 271.215 48 290.003 Iturria: Industria eta ETE Idazkaritza Nagusia. Industria, Energia eta Turismo Ministerioa.

Itsasontzi mota kontuan hartuta, barneko eskaera-zorroa beste itsasontzi batzuen

barruan katalogatutakoek (hiru) eta arrantza-ontziek (bi) osatzen dute, eta kanpoko

eskaera-zorroa, berriz, beste itsasontzi batzuen barruan katalogatutakoek (21),

arrantza-ontziek (16) eta petrolio-produktuak eta produktu kimikoak garraiatzeko

ontziek, ferryek eta bidaiari-ontziek (hiru kasuetan bi).

Azkenik, adierazi beharra dago Navantiak 2014an PEMEX Exploración y Producción

enpresarentzat flotel bat eraikitzea (hau da, bizileku-unitate flotatzaile bat) agindu

izanari esker ontziolen talde publikoak 30 hilabeterako duela lana ziurtatuta. Zehazki,

petrolio-plataformetan lan egiten duten langileei ostatu emateko ontzi bat da, eta milioi

bat lanorduko eta 130.000 ingeniaritza-orduko ekarpena izan da Navantiarentzat.

4.3 ONTZIGINTZA EUSKAL HERRIAN

Estatuan gertatu denaren antzera, euskal ontzigintza-sektoreko produkzio-bolumenak

behera egin du 2014an. Zehazki, 27 mila tona gordin egin dira, hau da, aurreko ekitaldian

baino % 3,6 gutxiago. Nolanahi ere, kontuan hartu behar da 2014ko produkzioan

izandako beherakada 2013koa baino nabarmen txikiagoa izan dela (–% 20 urte horretan).

Produkzio-faseak kontuan hartuta, hasitako tonajeak eta uretaratutako tonajeak gora

egin dute (% 111,8 eta % 26,3, hurrenez hurren), eta entregatutako tonajeak, berriz,

behera (–% 58,2).

Industria |

93 |

73. taula Ontzi-produkzioa Euskal Herrian

(mGT)

Urtea Tonaje haztatua

Hasitako tonajea

Uretaratutako tonajea

Entregatutako tonajea

2005 33 101 11 7 2006 66 27 110 17 2007 64 80 29 116 2008 69 104 71 31 2009 81 73 95 60 2010 59 5 64 103 2011 37 51 21 57 2012 35 16 49 23 2013 28 17 19 55 2014 27 36 24 23

Iturria: Industria eta ETE Idazkaritza Nagusia. Industria, Energia eta Turismo Ministerioa. Geuk egina.

Aitzitik, tonaje konpentsatua kontuan hartuta, euskal ontzi-produkzioak urtetik urterako

igoera izan du 2014an (% 22), eta handitu egin du Estatuko guztizkoan duen proportzioa

(% 40 2014an eta % 31 2013an).

74. taula Ontzi-produkzioa Euskal Herrian. Estatuan duen proportzioa. Tonaje konpentsatua

Kontzeptua 2013 2014

mCGT Espainiarekiko %

mCGT Espainiarekiko %

Tonaje haztatua 50 31 61 40 Hasitako tonajea 40 26 71 39 Uretaratutako tonajea 42 26 58 42 Entregatutako tonajea 77 45 56 35 Iturria: Industria eta ETE Idazkaritza Nagusia. Industria, Energia eta Turismo Ministerioa.

Analisia tonaje konpentsatuarekin jarraituz, entregatutako tonajeak baino ez du

behera egin 2014an (–% 27,3). Hasitako tonajeak eta uretaratutako tonajeak

% 77,5eko eta % 38,1eko igoerak izan dituzte, hurrenez hurren. Horrela, beraz,

entregatutako tonajeak baino ez du proportzio txikiagoa izan Estatuko guztizkoan

(% 35 2014an eta % 45 2013an). Uretaratutako tonajeak eta hasitako tonajeak, berriz,

gora egin dute (% 42 2014an eta % 26 2013an, eta % 39 2014an eta % 26 2013an,

hurrenez hurren).

Euskal ontziolen eskaera-zorroari dagokionez, 2014an % 19ko igoera izan du (–% 12,3

2013an), eta 119 mila tona konpentsatuko guztizko bolumenarekin amaitu du ekitaldia.


94 |

10. grafikoa Eskaera-zorroaren eta produkzio haztatuaren bilakaera ontzigintzan (mCGT)

Eskaera-zorroa

0

200

400

600

800

1000

1200

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Euskal Herria Espainia

Produkzio haztatua (tonaje konpentsatua)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Euskal Herria Espainia


Industria |

95 |

75. taula Eskaera-zorroa Euskal Herrian

Urtea mCGT

2005 186 2006 218 2007 240 2008 271 2009 201 2010 173 2011 89 2012 114 2013 100 2014 119


Euskal ontzigintza-enpresen egoerari dagokionez, azpimarratu beharra dago, lehenik eta

behin, Sestaoko La Naval enpresak enplegua erregulatzeko neurririk hartu gabe hasi

duela 2015. urtea, eta lehen aldia izan da azken bost urtetan. Gaur egun, ferry bat egiten

ari da Teso armadorearentzat, eta, aurreikusitakoaren arabera, 2016ko lehen seihilekoan

entregatuko da. Lan horretan, ontziolako 185 langilek eta enpresa laguntzaileetako

beste 250 langilek dihardute gaur egun.

76. taula Eskaera-zorroa, amaitutako itsasontziak eta hasitako itsasontziak, enpresaren arabera

(CGTko unitateak)

Enpresa Eskaera-zorroa Amaitutako itsasontziak Hasitako itsasontziak

2013 2014 2013 2014 2013 2014

Astilleros Murueta 26.795 28.469 19.662 13.279 19.833 16.471 Astilleros Balenciaga 31.874 17.492 13.266 14.382 6.380 16.004 Astilleros Zamacona 33.171 53.678 7.181 20.063 13.509 18.705 CNN Sestao 7.799 19.659 36.922 7.799 0 19.659 Iturria: Industria eta ETE Idazkaritza Nagusia. Industria, Energia eta Turismo Ministerioa.

Tamaina txikiagoko euskal ontziolei dagokienez, adierazi beharra dago Murueta,

Balenciaga eta Zamacona ontziolek 2014. urtearen hasieran hiru itsasontzi berri

uretaratu izanak finkatu egin duela etapa berri bat euskal ontzigintzan, aurreko

finantzaketa-sistema (“tax lease”) kendu izanak sortutako ziurgabetasunaren ondoren.

Zehazki, Astilleros Murueta enpresak Egalabur izeneko atun-ontzi izoztailea uretaratu du

Erandioko kaian, Astilleros Balenciaga enpresak Playa de Ris izeneko atun-ontzia

Zumaian, eta Astilleros Zamacona enpresak Ocean Marlin izeneko itsasontzia Pasaian.

Testuinguru horretan, eta Euskal Herriko Itsas Foroaren XVIII. batzar nagusiaren

esparruan, itsas klusterrak adierazi du euskal ontzigintza-sektorea joera-aldaketa


96 |

positibo baten aurrean dagoela gaur egun. Aldaketa hori bultzatu duten faktoreak

honako hauek dira: Tax Lease egitura berriaren inguruko zalantzak desagertu izanaren

berrespena, banka eragiketa berriak finantzatzen eta egituratzen hasi izana, abal, berme

eta finantzaketaren kostuaren murrizketa, eta euroaren eta dolarraren arteko kanbioa,

sektorerako mesedegarria.

Industria |

97 |

5. AUTOMOZIOA

2013. urtearen erdialdean inflexio-puntu bat izan zen automozio-industriaren bilakaeran.

Bost urtez krisiaren oldarrei aurre egiten ibili ondoren, sektorearen jarduera suspertzen

ari omen zen nazioartean. 2014. urtean joera hori berretsi da, ekitaldia ixterako

89.747.430 ibilgailu produzitu direlako munduan, aurreko ekitaldian baino % 2,6 gehiago.

Hala ere, fabrikatzaile guztiek ez diote jokabide-eredu berari jarraitzen. Batzuek aurreko

urteetako aurreikuspenak gainditu dituzte nabarmen, baina beste batzuk behin betiko

suspertu ezinean dabiltza. Europan, nolanahi ere, joera orokorra hazkundea izan da, eta

Espainia dago berraktibazio horren buruan. Estatu Batuetako hiru fabrikatzaile handiek,

hau da, General Motorsek, Fordek eta Chryslerrek, orain urte batzuetako egoera

ekonomiko zaila atzean utzi dute, antza. Gogora ekartzekoa da orain bost urte Estatu

Batuetako Gobernuak GM eta Chrysler erreskatatu behar izan zituela, altxor publikoaren

9.300 milioi dolarren truke. Txinari dagokionez, goraka segitzen du etengabe bere ibilbide

geldiezinean, krisiari aurre eginez.


Hortaz, 2014ak sektoreari nolabaiteko itxaropena ekarri diola esan dezakegu.

Produkzioari dagokionez, 2013ko erregistroak hobetu dituzten herrialdeak gehiago dira

ekitaldia negatiboan itxi dutenak baino. Azterketari hasiera emateko binomio

garrantzitsuena hartuko dugu aintzat, hau da, Asiak eta Ozeaniak osatutakoa, 47,3 milioi

ibilgailu produzitzeaz gain jardueran % 3,4ko hazkundea izan duena, eta, horrenbestez,

mundu osoko ibilgailuen produkzioaren % 53 bereganatu duena. Txinak, eremuko

produkzioaren erreferentzia denak, munduko produkzioaren % 26 bereganatzen du, hau

da, 23,7 milioi ibilgailu, eta abiada bizian jarraitzen du aurrera begira. Asiako beste bi

herrialdek ere bultzada ematen diote eremuko industria-jarduerari; batetik, Japoniak,

2014an 9,7 milioi ibilgailu produzitu dituenak, eta, bestetik, Hego Koreak 4,5 milioiko

produkzioarekin, biak ere ezer gutxi aldatu direlarik 2013aren aldean.

Jarraian, NAFTAko herrialdeek eta Hego Amerikak osatutako blokeak guztizkoaren

% 24ko parte-hartzea du, gutxi gorabehera, eta horrenbestez Amerikak, 21,3 milioi

ibilgailurekin, aurreko ekitaldiko balioei eusten die ia-ia. Urte arteko aldakuntza txiki-txiki

hori (% 0,7) Hego Amerikako herrialdeen bilakaeraren (–% 16,5) ondorio da, Estatu Batuek

eta batez ere Mexikok askoz ere joera biziagoa erakutsi dutelako. Estatu Batuetako

fabriketan 11,7 milioi ibilgailu produzitu dira, % 5,4ko igoerarekin; Mexikon, berriz, 3,4

milioi ibilgailu produzitu dira, eta igoera % 10,2 izan da.


98 |

Afrikako kontinenteari dagokionez, askoz ere presentzia txikiagoa izan du nazioarteko

mapan (% 0,8), baina balioak % 11,3 igo ditu 2013. urteaz geroztik. Marokoren eta Hego

Afrikaren portaerak zeresana izan du bilakaera horretan: Marokon produkzioak % 38,5

egin du gora, eta Hego Afrikan, berriz, % 3,7, Afrikan fabrikatutako guztizkoaren % 80

azken herrialde horretan fabrikatzen delarik.

Guztira 20.382.459 ibilgailuko produkzioa izaki, Europako zenbakiek % 2,3 egin dute

hobera, Europako fabrikatzaile gehienen industria-jarduerak gora egin duelako, eta

aipatzekoa da bilakaerarik onena Espainian erregistratu dela. Herrialdez herrialdeko

datuetan sakonduz, Europako fabrikatzaile handi guztiek produkzio-jarduera mantendu

edo hobetu dute 2014. urtean. Jarduera handiena duenetik abiatuta, Alemaniak % 3,3ko

hazkundea izan du, eta 5,9 milioi unitate produzitu ditu guztira. Espainia izan da

produkzio-gaitasun handiena izan duen bigarren herrialdea, 2014ko ekitaldia ixterako

2.402.978 unitate fabrikatu dituelako, eta taldearen portaerarik onena izan duelako,

% 11,1eko igoerarekin. Frantzia % 4,4 hazi da, eta Erresuma Batua oso gutxi, % 0,1

bakarrik. Guztira 1,8 milioi eta 1,6 milioi unitate produzitu dituzte, hurrenez hurren.

Azkenik, Europako produktore handien panela osatzeko, Txekiar Errepublika (1,2 milioi

unitateko produkzioa), Italia (697.864) eta Belgika (516.832), hiruren artean nahiko

portaera heterogeneoak izan dituzten arren (% 10,4, % 6 eta % 2,6). Egia bada ere EB-

28k % 4,5eko igoera positiboa izan duela, oraindik ere urrun dago krisiaren aurreko

balioetatik.

Munduko produktoreen sailkapenari dagokionez, Txina dago buruan, pisuarengatik batik

bat, eta jarraian, dezente atzerago, Estatu Batuak eta Japonia. Munduko sailkapenean

ondoen kokatutako hirukoteak, Txinak (% 26,4ko parte-hartzea), Estatu Batuek (% 13)

eta Japoniak (% 10,9) osatutakoak, munduan fabrikatzen diren ibilgailuen erdia

fabrikatzen du. Laugarren tokian, Alemania, % 6,6ko barneratzea du, eta Europako lehen

herrialdea da zerrendan. Hego Koreak eta Indiak aurreko ekitaldiko produkzio-mailei

eusten diete ia-ia, nazioartekok produkzioaren % 5arekin eta % 4,3arekin, hurrenez

hurren, eta bosgarrena eta seigarrena dira zerrendan. Ondoren, Latinoamerikako bi

herrialde sartu dira munduko “Top-10” zerrendan, Mexiko eta Brasil. Produkzioari

dagokionez elkarren hurbil badabiltza ere (% 3,7ko eta % 3,5eko pisu espezifikoa,

hurrenez hurren), oso bilakaera desberdinak izan dituzte. Lehenak, aldez aurretik adierazi

dugunez, nabarmen hobetu ditu 2013ko erregistroak (% 10,2); Brasilek ez, ordea, bi

digituko beherakada (–% 15,3) izan duela kontuan hartzen badugu. Espainiak eta

Kanadak antzeko garrantzia dute (% 2,7 gutxi gorabehera), eta munduko lehen 10

ibilgailu-produktoreen nazioarteko sailkapena osatzen dute.

Industria |

99 |

Matrikulazioei dagokienez aipatzekoa da 2014an goranzko mugimenduak izan direla

nagusi, baina esan beharra dago gorakada arinak izan direla gehienetan, eta guztizko

kopurua 88,2 milioi unitate izan da. Beste behin ere Txina dago nazioarteko panoramaren

buruan, guztira 23,5 milioi ibilgailu matrikulatu dituelako (% 6,9ko igoera 2014an), eta

produkzio- eta matrikulazio-ataletan oso antzeko emaitzak eskaini dituelako. Estatu

Batuetan 16,8 milioi ibilgailu matrikulatu dira, eta Asiako erraldoiaren antzeko bilakaera

izan dute (% 6). Tamainaren araberako ordenaren arabera Japonia da bigarren herrialdea,

eta 2014an 5,6 milioi matrikulazio erregistratu dituzte guztira, 2013an baino % 3,5

gehiago.. Jarraian, Brasilek, Alemaniak eta Indiak osatutako blokea dator, hirurak ere 3

milioiko balioekin gutxi gorabehera. Brasilek eta Indiak % 7,1eko eta % 2,0 beherakada

izan dute hurrenez hurren, eta Alemaniak, aldiz, % 3ko gorakada izan du. Erresuma

Batuak, Errusiak eta Frantziak osatutako hirukoteari buruz antzeko zerbait esan daiteke.

Europako bi herrialdeek aurreko ekitaldiko adierazleak igo edo mantendu dituzte, hau da,

Erresuma Batuak 2,8 milioi ibilgailu matrikulatu ditu (% 9,5eko igoera), eta Frantziak,

berriz, 2,2 milioi ibilgailu (% 0,2). Errusian, aldiz, matrikulazioek % 15,1 egin dute behera,

eta 2,5 milioi ibilgailu matrikulatu dira guztira. Jarraian, beste hainbat herrialde, Italia

besteak beste, Kanadako bi milioitik Australiako milioira bitarteko balioetan daude, eta

bereziki nabarmentzekoa da Iranen matrikulazioek % 60ko gorakada izan dutela.

Espainia, 987.281 matrikulaziorekin, talde horren atzean kokatuko litzateke, eta % 20ko

igoera handia izan du 2014an, taldeko bilakaerarik onena izanik Iranekin batera.

Ezbairik gabe, eta produktore handiak gogoz ahalegindu badira ere, guztiak ere oso urrun

daude Asiako erraldoiak produkzioaren mapan lortu duen sekulako jardunetik, haren

jarduera Amerikako edo Europakok guztizko balioen gainetik kokatu baita. Etorkizunari

begira, sektoreko adituen arabera turismoen produkzioak 100 milioi unitateko muga

gaindituko du 2017. urtean, nagusiki Txinaren eta Estatu Batuen bultzadari esker.

Hurrengo ekitaldirako ere aurreikuspenak baikorrak dira, merkatu gehienetan salmentek

gora egingo dutela uste baita, eta adierazleak, pixkana-pixkana, krisiaren aurreko

balioetara hurbilduko direla.


100 |

77. taula Ibilgailuen produkzioa eta matrikulazioa

unitateak HERRIALDEA Kontzeptua 2013 2014 % ∆ 14/13

Alemania Produkzioa 5.718.222 5.907.548 3,3 Matrikulazioa 3.257.718 3.356.718 3,0

Frantzia Produkzioa 1.740.000 1.817.000 4,4 Matrikulazioa 2.207.373 2.210.927 0,2

Espainia Produkzioa 2.163.338 2.402.978 11,1 Matrikulazioa 822.950 987.281 20,0

Erresuma Batua Produkzioa 1.597.872 1.598.879 0,1 Matrikulazioa 2.595.713 2.843.025 9,5

Italia Produkzioa 658.206 697.864 6,0 Matrikulazioa 1.420.814 1.492.642 5,1

Belgika. Produkzioa 503.504 516.832 2,6 Matrikulazioa 547.139 544.113 –0,6

EB-15 Produkzioa 12.815.768 13.401.716 4,6 Matrikulazioa 12.659.230 13.339.458 5,4

Txekiar Errepublika Produkzioa 1.132.931 1.251.220 10,4 Matrikulazioa 185.939 215.594 15,9

EB-28 Produkzioa 16.240.989 16.976.883 4,5 Matrikulazioa 13.603.840 14.406.254 5,9

Errusia Produkzioa 2.184.266 1.886.646 –13,6 Matrikulazioa 2.998.650 2.545.666 –15,1

Ameriketako Estatu Batuak

Produkzioa 11.066.432 11.660.699 5,4 Matrikulazioa 15.883.443 16.841.973 6,0

Mexiko Produkzioa 3.054.849 3.365.306 10,2 Matrikulazioa 1.100.542 1.176.305 6,9

Brasil Produkzioa 3.712.380 3.146.118 –15,3 Matrikulazioa 3.767.370 3.498.012 –7,1

Kanada Produkzioa 2.379.834 2.393.890 0,6 Matrikulazioa 1.780.523 1.889.437 6,1

Japonia Produkzioa 9.630.181 9.774.558 1,5 Matrikulazioa 5.375.513 5.562.887 3,5

India Produkzioa 3.898.425 3.840.160 –1,5 Matrikulazioa 3.241.302 3.176.763 -2,0

Tailandia Produkzioa 2.457.057 1.880.007 –23,5 Matrikulazioa 1.330.672 881.832 –33,7

Hego Korea Produkzioa 4.521.429 4.524.932 0,1 Matrikulazioa 1.543.564 1.661.868 7,7

Txina Produkzioa 22.116.825 23.722.890 7,3 Matrikulazioa 21.984.079 23.491.893 6,9

Iturria: ANFAC eta OICA.

Industria |

101 |

5.2 SEKTOREA ESPAINIAN

Automozio-industria sektore estrategikoa da Estatuko ekonomiarentzat. Guztira 17

fabrika daude lurralde osoan, BPGan % 7,3ko parte-hartzea dauka (osagaiak barne), eta

biztanleria aktiboaren % 8,7 bereganatzen du (zuzeneko eta zeharkako enplegua).

Hortaz, sektorea garrantzizko zutabea da Estatuko ekonomia suspertzeko prozesuan.

Gainera, 2014an enplegua sortu du, eta inbertsioak indartu ditu. Horren adierazgarri dugu

Estatuko fabriketan 2 milioi eurotik gorako inbertsioa egin dela, produkzio-prozesuak

optimizatzeko eta fabrikak iritsi beharreko modelo berrietara egokitzeko. Estatuko

produkzio-jardueran 13 eredu berri sartu dira, eta horrek 8 urterako lana bermatzen du.

Nabarmentzekoak dira Renault Captur, Citroën Cactus eta Ford Mondeo Hybrid

modeloak, berritzaileak direlako eta Estatuko lurraldean soilik fabrikatzen direlako.

2014. urtean Estatuko fabriketan 2,4 milioi ibilgailu produzitu dira, aurreko ekitaldian

baino % 11,1 gehiago, eta azken bost urteetako daturik onena da hori. Horren arabera,

dirudienez krisia indarra galtzen ari da, eta beraz hurrengo urteetarako aurreikuspenak

hobeak dira, 2017an 3 milioi ibilgailu baino gehiago produzitzea espero delako. Ekitaldi

honetan zenbait faktorek bultzatu dute produkzioa. Lehenak, sektorea suspertzeko

ardatzak, esportazioen bilakaerarekin du zerikusia, eta aipatzekoa da 2014an

esportazioen hazkundea areagotu dela, urtetik urtera % 9,2 hazi baita, 2 milioi ibilgailuko

produkzioa gaindituz. Aldeko portaera horri erantsi behar zaio barne-merkatuaren

jardunak hobera egin duela, beste behin ere PIVE (Ibilgailu Eraginkorretarako Pizgarrien

Plana) baten eskutik, matrikulazioak nabarmen hobetzea ahalbidetu duena. Izan ere,

ANFACen aurreikuspenen arabera, 2015eko maiatzean onartutako PIVE Plan berriak (8.

edizioa) 3.400 milioi euroko inpaktua edukiko luke Estatuko ekonomian, batez ere beste

sektore batzuk bultzatzeko ahalmen handia duelako. Gobernuak, bultzada horrez gain,

beste neurri bat ere hartu du kontsumo pribatua dinamizatzeko: PIMA Airea Plana,

furgoneta eta ibilgailu komertzialak berritzekoa. Horri gaineratu behar zaio esportazioek

ongi jardun dutela, gure mugetatik kanpo 2 milioi ibilgailutik gora saldu direlako guztira,

eta gainera turismoek osatutako segmentu nagusiak izan du bilakaerarik onena.


102 |

78. taula Espainiako automobil-industriaren produkzioa, matrikulazioa eta kanpo-merkataritza

unitateak

Azpisektorea Produkzioa Esportazioak Matrikulazioak

2013 2014 %∆ 2013 2014 %∆ 2013 2014 %∆

Turismoak 1.719.700 1.871.985 8,9 1.493.731 1.631.744 9,2 722.689(*) 855.308(*) 18,4 Lur orotakoak 34.968 26.357 –24,6 34.430 25.509 –25,9 --(*) --(*) Komer. arinak eta furgoiak 354.983 446.847 25,9 304.950 331.672 8,8 85.384 113.782 33,3 Ibilgailu industrialak 53.687 57.789 7,6 46.863 50.968 8,8 13.158 16.214 23,2 Autobusak 0 0 0 0 0 1.719 1.977 15,0 Guztira 2.163.338 2.402.978 11,1 1.879.974 2.039.893 8,5 822.950 987.281 20,0 (*): Lur orotakoen matrikulazioak ere hartu dira turismoen matrikulazio kopuruaren barruan. Iturria: ANFAC.

Ibilgailu mota desberdinak aztertzean, eta produkzioarekin hasita, aipatzekoa da

turismoak produkzio-jardueraren % 78 direla, aurreko ekitaldian baino % 8,9 gehiago.

Komertzial arinak eta furgoiak datoz jarraian produzitutako unitateei dagokienez

(guztizkoaren % 19), baina kasu honetan askoz ere bilakaera biziagoa izan dute, 2014an

produkzioa nabarmen igo baitute (% 25,9). Ibilgailu industrialak % 2 barneratu dira, eta

% 7,6 hazi dira, guztira. Aurten ere, lur orotakoak dira produkzioan behera egin duten

bakarrak (–% 24,6).

Esportazioaren ikuspegitik azterketa hori antzekoa da nolabait produkzio-atalari

dagokionez, komertzial arin eta furgoiak alde batera utzita, azken segmentu horretan

hazkundea askoz ere txikiagoa izan delako kanporako salmentetan produkzio-eremuan

baino (% 8,8 eta % 25,9, hurrenez hurren). Turismoak % 9,2 hazi dira esportazio-jarduerari

dagokionez; komertzial arin eta furgoiek, berriz, ibilgailu industrialek bezala, % 8,8ko

gorakada izan dute. Nabarmentzekoa da esportazioek zeresan handia dutela industrian

oro har eta ibilgailu industrial eta lur orotakoetan bereziki, haien salmenten % 88 eta

% 97 gure mugetatik kanpo egiten direlako, hurrenez hurren.

Matrikulazioei dagokienez, 2014an gorakada nabaria izan dute. Zehazki, % 20 hazi dira,

eta horrela 2013ko mailak gainditu dira nabarmen. Une honetan, ia-ia milioi bat unitate

dira (987.281). Azpimarratzekoa da Gobernuak erosteko emandako laguntza

ekonomikoek zeresan handia izan dutela barne-merkatuaren bilakaera egoki horretan,

politika horiek, logikoa denez, ibilgailuen parkea berritzeko lagungarri direlako, azken

datuen arabera parke hori oso zaharkituta dagoela aintzat hartuta.

Matrikulazioen azterketarekin jarraituz, eta marken banaketari dagokionez, oro har,

merkatu nazionalean diharduten fabrikatzaile nagusien matrikulazioek gora egin dute

2014an. Volkswagen taldearekin hasiko gara. Seatek eta Volkswagenek osatzen dute,

eta lidertzari eutsi dio 144.883 unitate matrikulatu dituelako, salmentetan izandako

Industria |

103 |

% 15,6ko gorakadaren adierazgarri, eta beraz % 17ko merkatu-kuota lortu duelako.

Beste talde bat, Peugeotek eta Citroënek osatutako frantziar jatorrikoa kasu

honetan, % 13,7 barneratu da, eta 117.197 turismo matrikulatu ditu, aurreko ekitaldian

baino % 6,1 gehiago. Jarraian, Opel, Renault eta Ford sendotu egin dira, antzeko

merkatu-kuotak (% 7tik % 8ra bitarte) eta salmenta-hazkunde nabariak (% 20,6, % 15,8

eta % 20,7, hurrenez hurren) erregistratu dituztelako. Gainerako markek dagoeneko

presentzia txikiagoa dute merkatuan, % 5aren azpitik, eta testuinguru horretan

nabarmentzekoa da KIAk izandako bilakaera (% 41,4), sailkapen nazionalean gora egin

duena. Behin hori esan ondoren, eta aipatutako marketan tamaina desberdineko

goranzko mugimenduak erregistratu diren arren, argi geratu da merkatuaren banaketa

aurreko ekitaldikoaren oso antzekoa izan dela.

79. taula Turismoen matrikulazioa marken arabera

unitateak Markak 2013 2014 %∆

Volkswagen 65.906 76.958 16,8 Seat 59.395 67.894 14,3 Seat Volkswagen taldea 125.301 144.883 15,6 Peugeot 60.150 62.570 4,0 Citroën 50.319 54.614 8,5 PSA Taldea (*) 110.469 117.197 6,1 Opel 55.284 66.700 20,6 Renault 56.156 65.043 15,8 Ford 48.729 58.818 20,7 Toyota 36.827 41.242 12,0 Nissan 34.928 39.858 14,1 Audi 34.472 37.658 9,2 Dacia 29.724 36.485 22,7 Hyundai 30.267 35.054 15,8 KIA 22.241 31.452 41,4 Mercedes 28.010 30.157 7,7 B.M.W 28.089 29.357 4,5 Gainerako markak 82.192 121.404 47,7 Guztira 722.689 855.308 18,4

(*): Peugeot eta Citroën. Iturria: DGT eta ANFAC.

Kanpo-merkataritzari buruzko informazioa aztertuko dugu jarraian. 2014an ere, Estatuko

produkzioaren zati handiena esportaziora bideratu da. Jakina denez, automozio-

industriak ingurune global batean dihardu, eta esportazioak funtsezkoak izan dira krisi-

garaian eskariari eusteko. Espainian, ibilgailu-.fabrikatzaileek jokabide-eredu hori

partekatzen dute. Izan ere, ehun herrialde baino gehiagora esportatzen dituzte

produktuak, eta, ahal dela, eros-ahalmen handiena duten herrialdeetan saltzen dute.

Alabaina, kanpoarekiko fluxu komertzialak zehatz-mehatz aztertuz gero, eta sektorea

nahikoa irekia izan arren, oraindik ere EB da Estatuko produktuen hartzaile nagusia.

Industriak merkatu berriak bilatzeko egiten dituen ahaleginak gorabehera, geografikoki


104 |

hurbilen dauden herrialdeetan bizitasun komertzial handiagoa atzematen da. Behin hori

argitu ondoren, fabrikatzaile nazionalen bezero nagusiak honako hauek dira,

garrantzitsuenetik hasita: Frantzia (esportazioen % 26,8), Alemania (% 14,7), Erresuma

Batua (% 13,6) eta Italia (% 7,8). Laukote horri hurrengo bi herrialdeak eransten

badizkiogu, Turkia (% 3,8) eta Belgika (% 2,9), alegia, Europako sei herrialde horiek

esportatutako 10 ibilgailutik 7 erosten dutela ohartzen gara. Munduko mapa hori

osatzen dute Aljeriak (% 2,6ko pisu espezifikoa), Estatuko industriarekin harreman

komertzialetan orain gutxi hasi dena (% 2,6), AEB (% 2,6), Herbehereak (% 2,1) eta Austria

(% 1,8). 10 herrialde horiek 1.601.794 unitate jasotzen dituzte Estatuko faktorietatik,

guztizkoaren % 80 gutxi gorabehera.

80. taula Ibilgailuen esportazio nazionalen jomugako herrialde nagusiak

unitateak Herria 2013 2014 %∆

Frantzia 516.948 546.083 5,6 Alemania 281.708 299.855 6,4 Erresuma Batua 243.714 277.885 14,0 Italia 147.969 158.368 7,0 Turkia 98.819 77.872 –21,2 Belgika. 59.348 59.059 -0,5 Aljeria 83.206 52.644 –36,7 Amerikako Estatu Batuak 20.849 52.113 150,0 Herbehereak 35.763 41.840 17,0 Austria 38.966 36.075 –7,4

10 herrialde nagusiak guztira 1.527.290 1.601.794 4,9

Gainerakoak 352.684 438.339 24,3 Esportazioak guztira 1.879.974 2.040.133 8,5

Iturria: ANFAC.

Balantza komertzialari dagokionez, automobilaren sektoreak 16.063 milioi euroko

superabita izan du 2014an, 28.974 milioiko esportazioen eta 12.912 milioiko inportazioen

arteko emaitza. Ibilgailu moten arabera eta turismoekin hasita, 2014an esportazioak

23.249 milioi euro izan dira, % 10,4 gehiago 2013an baino. Inportazioek, berriz, % 32,6

hobetu dituzte aurreko ekitaldiko balioak, eta 11.185 milioi euro izan dira guztira. Hala

eta guztiz ere, 2014 12.064 milioi euroko saldo positiboarekin itxi da, 2013an baino % 4,4

gutxiago, ezbairik gabe, inportazioen bultzadaren ondorioz. Kamioiek ere goranzko

mugimenduak sorrarazi dituzte esportazioen (% 13,1) eta inportazioen (% 35,8) balioan,

eta 3.794 milioi euroko saldo komertzial positiboa lortu dute (% 5,7 handiagoa 2013an

baino). Garrantzi-maila nabarmen txikiago batean mugitzen dira ibilgailu bereziak eta

autobusak. Lehenek bi partidak murriztu dituzte, eta bigarrenek esportazioen balioa

murriztu dute eta inportazioena, berriz, handitu. Halaber, balantza komertzialetan

superabita izan dute, 87 milioi euro lehen kasuan eta 118 milioi euro bigarrenean,

hurrenez hurren.

Industria |

105 |

81. taula Automozio-sektorearen esportazioak eta inportazioak

(M eurotan)

Ibilgailuak

Esportazioak eta entregak Europar Batasunaren

barruan

Inportazioak eta erosketak Europar Batasunaren

barruan

Esportazioen eta inportazioen arteko

saldoa 2013 2014 %∆ 2013 2014 %∆ 2013 2014 %∆

Turismoak 21.055 23.249 10,4 8.437 11.185 32,6 12.618 12.064 –4,4 Kamioiak 4.762 5.387 13,1 1.173 1.593 35,8 3.588 3.794 5,7 Ibilgailu bereziak 143 127 –11,5 58 40 –31,4 85 87 2,3 Autobusak 280 212 –24,4 85 94 11,1 196 118 –39,8 Guztira 26.240 28.974 10,4 9.753 12.912 32,4 16.487 16.063 –2,6 Iturria: Aduanen Zuzendaritza Nagusia.

Behin automobilgintza-industriaren magnitude nagusiak aztertu ondoren, behar-

beharrezkoa da industria hornitzaileari erreparatzea, automozio-sektorea Estatuko

ekonomiarako sektore estrategikoa izatea bultzatzen duen neurrian. 2014an, osagai eta

osagarrien industriaren sektoreko kopuru handiek aditzera eman dutenez, industriaren

jardunak oso bilakaera positiboa izan du, atal guztietan hobera egin duelako, enpresen

lehiakortasun handiaren adierazgarri argia. Lehenik eta behin fakturazioa aztertuko

dugu, eta aipatzekoa da ekitaldia 29.732 milioi eurorekin itxi dela, 2013tik urte arteko

aldakuntza% 6,1 izanik. Enplegua ere era berean bilakatu da, eta, azken bi urteetako

goranzko joerarekin aurrera eginez, 196.582 pertsona izan da, % 3 gehiago aurreko

ekitaldian baino.

Gainerako adierazle guztietan ere goranzko joera hori nabari da nolabait, eta tamaina

desberdineko igoerak izan dira. Jauzi kuantitatiborik handiena inbertsioen atalean nabari

da. Inbertsioak 1.811 milioi euro izan dira, fakturazioaren % 6,1 izanik, 2013an baino % 19

gehiago. Halaber, I+G+Bko inbertsioak bultzada esanguratsua jaso du, 904 milioi euro

guztira, hau da, aurreko ekitaldian administratutako balioak baino % 15,3 gehiago.

Termino komertzialetan ere igoera nabari da, bai esportazioetan, bai, bereziki, etxeko

salmentetan. Esportazioetan gorakada % 3,6 izan da, merkatu nazionalean

erregistratutako % 9,9aren aldean. Haatik, azpimarratzekoa da kanpo-jarduera askoz ere

indartsuagoa izan dela, 17.602 milioi euroko balioa sortu duelako Espainiako

merkatuaren 12.121 milioien aldean. Etxeko eremuan ere automobilgintzarako salmentak

dira bilakaera onena izan dutenak (% 13,4), guztizkoaren % 65 izanik. Ordezko piezen

merkatuaren balioek hobera egin dute zertxobait (% 3,9ko igoera).


106 |

82. taula Espainiako automoziorako ekipo eta osagaien industriaren kopuru nagusiak

(M eurotan) KONTZEPTUA 2013 2014 %∆ 14/13

Fakturazioa 28.019 29.723 6,1 Salmentak merkatu nazionalean 11.030 12.121 9,9 - Jatorrizko ekipoa 6.906 7.833 13,4 - Ordezko piezak 4.124 4.287 3,9 Esportazioak 16.988 17.602 3,6 Inbertsioak 1.521 1.811 19,0 I+G+Bko inbertsioak: 785 904 15,3 Enplegua (langile kopurua) 190.949 196.582 3,0 Iturria: Sernauto.

Etorkizunari begira, industria osagarriaren bilakaera, logikoa denez, automobilgintzaren

mendean dago. Dirudienez, talde multinazional handiek fabrikatzaile nazionalen alde

egiten jarraitzen dute, eta horren arabera sektorea hazi egingo da etorkizunean,

produkzio-kate osoaren mesedetan, eta batez ere produkzio-prozesuetan presentzia

handiena duten osagai-fabrikatzaileen mesedetan. Ezagunak dira sektorearen

lehiakortasun handia, bizitasuna eta aldaketetara egokitzeko azkartasuna, eta horri

guztiari esker sektoreak gero eta protagonismo handiagoa hartu du produkzio-

prozesuetan, ibilgailuaren balioaren % 75 izanik.

Hori argi utzi ondoren, eta kapitulu hau nolabait ixteko, automozio-sektorearen

etorkizunari buruzko azken informazioek baikor izateko arrazoiak ematen dizkigute

nolabait. Batetik, fabrika nazionaletako inbertsioak sendotu dira eta 143 modelo berri

esleitu dira, eta bestetik merkatuak goraka hasi dira, etxeko merkatua barne,

Gobernuaren pizgarri-planek bultzatuta bada ere. Sektorea suspertzeko bidean dago,

hiru urtean 3 milioi unitate produzitzeko helburuarekin. ANFAC patronalak planteamendu

hori egin du bere 3 Milioiko Plana estrategiaren barruan, bezero digitalak bilatzeko eta

besteak beste logistika, energia eta kanpo-merkataritza garatzeko. ANFACek

sektorearen lehiakortasuna handitzeko argitaratutako informazioaren arabera

garrantzitsua da, batetik, produkzio- eta logistika-sistemak berregokitzea eta

lehengaiak eta energia arrazoizko kostuetan eskuratzeko aukerak ziurtatzea, eta,

bestetik, talentu handieneko profesionalak ekartzea eta prestatzea, eta negozio- eta

lankidetza-eredu berriak aurkitzea balio-kate osoan, erregulazio koherente eta kostu

eraginkor batekin.

Industria |

107 |

5.3 AUTOMOZIOAREN INDUSTRIA HORNITZAILEA EAE-N

2014an, automozio-osagaien euskal industriak lehiakortasun handia duela erakutsi du

beste behin, ekitaldia ixterako hobera egin baitu magnitude nagusietan. Kopuruen

bilakaera positibo horrek eragin esanguratsua izan du euskal ekonomian, kontuan

hartzen badugu sektorea gutxi gorabehera 300 enpresak osatzen dutela, eta Euskal

herrian 36.093 lanpostu sortu dituztela. Gainera, kontuan hartzen badugu Estatutik

kanpo 230 produkzio-instalaziotik gora daudela, hogeita hamar herrialdetan banatuak,

enplegatuen kopurua 75.000 pertsonatik gora litzateke. Enpresa-sare handi horri

Mercedes–Benzen ekarpena gehitu behar zaio, Gasteizko fabrikan 3.500 pertsonari

enplegua ematen diena eta Euskal Herriko BPGaren % 2,7 eta esportazioen % 4,7 dena.

Aurreko ekitaldian jakin zen Gasteizko faktoriak enplegu-erregulazioko espediente bat

aplikatzekotan zebilela, baina dirudienez egoera onbideratu da. Daimler talde

alemaniarraren matrizeak jakinarazi duenez, euskal plantarako 190 milioi euroko

inbertsioa egingo dute, gutxi gorabehera, behin egokitu ondoren furgoneten “belaunaldi

berri bat” produzitzeko aukera izan dezan, eta bidenabar esango dugu taldeko bigarren

kamioneta-fabrika dela eta urtean 75.000 ibilgailu produzitzen dituela. Horrenbestez

esango dugu euskal automozio-sektorea, gutxi gorabehera, Euskal Herriko BPGaren

% 21,4 eta Estatuko automozio-osagaien sektore guztiaren % 47 dela.

2014ko ekitaldiko informazioa zehazteko eta ACICAEk1,emandako datuen arabera,

automozioa hornitzen duen euskal sektoreak 13.747 milioi euro fakturatu ditu, aurreko

ekitaldian baino % 5,2 gehiago. Datu horien arabera esan dezakegu enpresek 2010ean

hasitako hazkundearen ildo beretik jarraitzen dutela, krisiaren ondoriozko 2009ko

geldialdia gainditu ostean. Enpleguari buruzko datua da, ezbairik gabe, hurrengo

adierazlerik garrantzitsuena, eta 2014an atal horretan ere hazkundea nabari da, 2013an

34.851 enplegatu izatetik 2014an 36.093 izatera igaro baikara.

83. taula Automozio-hornitzaileen euskal sektorearen bilakaera

Kontzeptua 2010 2011 2012 2013 2014

Fakturazioa (M eurotan) 9.509 11.598 12.421 13.071 13.747 Automozio-salmentak (M eurotan) 9.223 11.250 11.780 12.286 13.472 Enplegua (pertsona kopurua) 34.750 36.764 35.376 34.851 36.093 Iturria: ACICAE.

2013an gertatu zen bezala, industria hornitzailearen gehiengo zabala (% 98) automozio-

sektoreari egon da lotuta, eta sektore horrek ere kalitate handiko produktuak behar ditu

eta goraka ari da. Salmenten segmentuz segmentuko banaketari dagokionez, % 60

1 Euskadiko Automozio Klusterra


108 |

ibilgailu-egileei lotzen zaie, % 38 lehen mailako hornitzaileei eta % 3 txiki bat ordezko

piezen merkatuari. I+G+Bko sektoreari dagokionez, 2014ko ekitaldian sektorearen

salmenten % 2,7 atal horretara bideratu da, eta ehunekoa % 7raino igo da konpainia

handien kasuan.

11. grafikoa Sektorearen fakturazioaren bilakaera

Iturria: ACICAE.

Esportazioei dagokienez esan beharra dago automozio-sektorea sektore guztiz

esportatzailea dela. Osagaien industriaren kasuan esportatzeko joera % 90 igo da, eta

beraz kanporako salmentak dira sektorearen bilakaera onaren benetako eragileak.

Gauzak horrela, EBk garrantzizko zeregina betetzen du produktu nazionalen hartzaile

nagusi gisa, salmenten % 40 dagokion neurrian. Alabaina, barneratze-maila handiena

Munduko gainerako herrialdeetan erregistratu da (% 47), baita bilakaerarik onena ere

Euskal Herriari % 2 txiki bat esleitu zaio, eta Estatuko merkatuaren gainerakoak

salmenten % 10 bereganatu du.

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

M eurotan

Industria |

109 |

12. grafikoa Sektoreko produkzioaren jomugako merkatuak*

(*): Grafikoan jasotako informazioa ACICAEko bazkide diren enpresei dagokie bakarrik.

Iturria: ACICAE.

Azkenik, eta kapituluaren ondorio gisa, 2014ko ekitaldiak erakutsi digu sektorea hazten

ari dela, eta beraz berriz ere berretsi da oso lehiakorra dela. Lehia horretan ahalegintzen

dira, batetik eta batez ere, enpresak, eta, bestetik, ACICAE eta AIC Automotive

Intelligence Center, sektorearentzako balioa sortzeko helburuarekin sortu dena, zaintza

lehiakorreko, prestakuntzako, ikerketako eta garapen industrialeko jarduerak uztartuz.

Horri guztiari esker, etorkizunari begira itxaropen handiak daude, eta enpresen artean

baikortasuna da nagusi, baina nolanahi ere lanean jarraitu nahi dute enpresek,

produktuetarako jomuga berriak bilatzeko eta soluzio berriak aurkitzeko, oso lehiakorra

den merkatu batean aurrera egiteko bidean.

3 2 2

11 11 10

41 42 40

45 45 47

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

20

12

20

13

20

14

20

12

20

13

20

14

20

12

20

13

20

14

20

12

30

13

20

14

%

Euskal Herria

Espainiako gainerakoa

EB-27

Munduko gainerakoak


110 |

6. MAKINA-ERREMINTA

6.1 MUNDUKO EGOERA

Makina-erremintaren magnitude sektorial handietarako lehen hurbilketa batean,

nazioarteko industriaren jardunak hobekuntza nabarmena izan duela ikus daiteke.

2014ko ekitaldiaren amaieran, produkzio-jarduera 62.962 milioi eurora iritsi da, eta, beraz,

erraz gainditu ditu 2013ko zifrak (urtetik urterako % 21,8ko igoera izan da). Hala ere,

produkzioaren hobekuntza esanguratsu horren atzean, faktore erabakigarri bat dago:

Txinaren bilakaera. Izan ere, Txinan ia hirukoiztu egin dira 2013ko balioak. Horregatik,

Asiako erraldoia makina-erremintako munduko lehen produktorea dela kontuan hartuta

(munduko produkzioaren % 30), herrialde horretako produkzio-jarduerak izan duen

bultzadak era esanguratsuan aldatu ditu emaitza sektorialak.

Ildo horretan, analisian sakonduz eta gainerako herrialde produktoreen portaerari

dagokionez, ez da aldaketa handirik ikusten nazioartean. Produkzioaren sailkapenaren

bigarren eta hirugarren tokietan, Alemania (10.664 milioi euro eta urtetik urterako

–% 3,6ko aldakuntza) eta Japonia (9.658,7 milioi euro eta urtetik urterako % 4,1eko

aldakuntza). Tarte handi samarrera, Hego Korea eta Italia daude; biek antzeko produkzio-

balioak izan dituzte, baina aurkako bilakaerarekin. Izan ere, 4.238,6 milioi euroko

produkzioa eta % 6,1eko hazkundea izan du Hego Koreak, eta 4.176,6 milioi euroko

produkzioa eta –% 2,9ko beherakada Italiak. Seigarrena eta zazpigarrena, 3.600 milioi

euro inguruko produkzioarekin, AEB eta Taiwan izan dira. 2013. urtearekin alderatuta,

AEBetan ez da aldaketa esanguratsurik izan; Taiwanen, berriz, % 3,6ko igoera izan da

urteko produkzioan. Makina-erremintako munduko produktorerik garrantzitsuenen

sailkapeneko azken bost herrialdeak Europakoak dira, eta haien artean, Suitza da lehena,

2.560,9 milioi euroko produkzioarekin. Beste maila txikiago batean, honako herrialde

hauek ditugu: Austria (906,4 milioi euroko produkzioa), Espainia (877,7 milioi euro),

Erresuma Batua (701,5 milioi euro) eta, azkenik, Frantzia (575,2 milioi euro). Austriak

produkzio-eremuan izan duen portaera onaren (% 10) eta produkzio nazionalaren

murrizketaren (–% 6,3) ondorioz, Espainiak postu bat egin du behera, eta hamargarrena

izan da makina-erremintaren herrialde fabrikatzaileen munduko sailkapenean.

Industria |

111 |

84. taula Makina-erremintaren munduko produkzioa, merkataritza eta kontsumoa

(M euro)

Herrialdea

2014(*)

Produkzioa

Kontsumoa Esportazioa Inportazioa

Txina 17.914,9 2.484,0 8.430,6 23.861,5 Alemania 10.664,0 7.392,8 2.290,9 5.562,1 Japonia 9.658,7 6.320,7 538,7 3.876,7 Hego Korea 4.238,6 1.683,1 1.126,1 3.681,6 Italia 4.176,6 3.151,2 840,3 1.865,7 AEB 3.688,7 1.569,9 3.945,4 6.064,2 Taiwan 3.537,8 2.825,0 557,0 1.269,8 Suitza 2.560,9 2.150,8 480,2 890,3 Austria 906,4 703,3 343,1 546,2 Espainia 877,7 777,2 330,6 431,1 Erresuma Batua 701,5 555,4 672,3 818,4 Frantzia 575,2 492,2 721,3 804,6 Gainerako herriald. 2.917,5 4.294,8 13.186,9 11.809,6 Guztira 62.962,1 33.081,7 33.081,7 62.962,1 (*): Estimazioak. Iturria: AFM.

Analisia merkataritza-fluxuetan eta, zehazkiago, nazioarteko merkataritza-adierazleetan

oinarrituta ikus dezakegunez, Alemania da 2014an esportazio-jarduerarik handiena izan

duen herrialde produktorea (7.392,8 milioi euro). Horren atzetik, Japonia kokatu da

(6.320,7 milioi euro), baina beherantz egin du 2013. urtearekin alderatuta (–% 6). Nolanahi

ere, Alemaniak antzeko bilakaera izan du (–% 6,4). Gainerako herrialdeek balio nabarmen

txikiagoak izan dituzte, haien artean, Italia izan da lehena. Italia 3.151,2 milioi eurora iritsi

da makineriaren esportazioan, eta urtetik urterako –% 8ko beherakada izan du, baina

hirugarren postuari eutsi dio esportazioen sailkapenean. Hurrengo herrialderik

aktiboenak honako hauek izan dira: Taiwan (2.825 milioi euro), Txina (2.484 milioi euro),

Suitza (2.150,8 milioi euro), Hego Korea (1.683,1 milioi euro) eta AEB (1.569,9 milioi euro).

Esportazioarekin 1.000 milioi euro baino gutxiago lortu dituzten herrialdeen artean,

Europako batzuk ditugu, hala nola Espainia, Austria, Erresuma Batua eta Frantzia.

Azpimarratu beharra dago esportazioek, kanporako irekiera-maila handia eskaintzen

dutenez gero, herrialde produktore nagusi askotako jardueraren hazkunde edo

iraunkortasunean betetzen duten zeregin garrantzitsua. Ildo horretan, Txina, AEB eta

Hego Koreako kasuak salbuetsita, gainerako herrialdeetan esportazioen balioak

proportzio handia du produzitutako balio osoan; adibidez, % 65era iristen da Japonian,

eta % 88,5era makina-erremintaren industria nazionalean.

Inportazioei dagokienez, azpimarratu beharra dago, berriz ere, Asiako erraldoiaren

protagonismo handia. Txina herrialde inportatzaile handia da, eta 8.430,6 milioi eurora


112 |

iritsi da (munduan inportatutako guztizkoaren % 25,5). Txinako balioetatik urrun, baina

nolabaiteko protagonismoarekin, honako herrialde hauek ditugu: AEB (3.945,4 milioi euro),

Alemania (2.290,9 milioi euro) eta, neurri txikiagoan, Hego Korea (1.126,1 milioi euro).

Garrantzi txikiagoarekin, baina bilakaera esanguratsuarekin, berriz, Espainia, Italia eta

Taiwan aipatu behar dira, igoerak izan baitituzte aurreko urtearekin alderatuta (% 23,1,

% 15,6 eta % 39,7, hurrenez hurren).

Nazioarteko merkataritzaren atalarekin amaitzeko, eta kontsumoari dagokionez, Asiako

erraldoia makina-erremintaren munduko kontsumitzailerik handiena izan da berriz ere.

Izan ere, munduan kontsumitutako 62.962,1 milioi euroetatik, 23.861,5 milioi euro (% 37,9)

Txinan kontsumitu dira. Hortaz, munduko sailkapenaren lehen tokian jarraitzeaz gain,

2013ko erregistroa bikoiztu du ia. Alde handiarekin, AEB eta Alemania ditugu (ez dira

kontsumitutako guztizkoaren % 10era iritsi).

Nazioarteko egoerarekin amaitzeko, Makina-erremintaren Industrien Europako Elkarteak

(CECIMO) antolatutako Fabrikazio Gehigarriari buruzko Europako I. Konferentzia

azpimarratu beharra dago Europako esparruan. Konferentzia horretan lantzen den gai

nagusia fabrikazio gehigarria edo 3D inpresioa da, eta teknologiaren, merkatuen,

garapen ekonomikoaren eta iraunkortasun sektorialaren ikuspegitik lantzen da.

Manufaktura gehigarria jauzi berritzaile handia izan da industriarako. Horren erakusgarri,

XXI. mendeko teknologiarik iraultzaileenetakotzat hartuta dago, eta hazkunde-aukera

handia da makina-erremintarako.

6.2 MAKINA-ERREMINTA EUSKAL HERRIAN

Aurreko ekitaldian Euskal Herriko makina-erremintaren sektoreak hazkunde jarraituaren

bidea hartu zuela bazirudien ere, 2014. urtean murrizketa txiki bat izan da produkzio

nazionalean (–% 6,3). Horri dagokionez, azpimarratu beharra dago industria nazionalaren

hazkundearen zutabe nagusi diren esportazioek gorabeherak izan dituztela fabrikatzaile

nazionalen esportazio-ahaleginen xede izan diren herrialde batzuetan nagusi izan den

ziurgabetasun-egoeraren ondorioz. Egoera horrek neurri handian baldintzatu du

industriaren bilakaera 2014ko ekitaldian.

Industria |

113 |

85. taula Estatu espainoleko makina-erremintaren sektoreko aldagai nagusien bilakaera

(m euro) Kontzeptua 2012 2013 2014 % ∆ 14/13

1. Produkzioa 851.650 937.010 877.710 -6,3 2. Barneko salmentak 69.260 72.980 100.530 37,8 3. Esportazioak 782.400 864.030 777.190 -10,1 4. Inportazioak 233.280 236.640 330.610 39,7 5. Barneko kontsumoa 302.530 309.620 431.140 39,2 6. Esportazioaren proportz. = 3/1 91,9 92,2 88,5 -4,0 7. Inportazioaren proportz. = 4/5 77,1 76,4 76,7 0,3 Iturria: AFM.

Goiko koadroko datuen arabera, 2014. urtean aldaketa esanguratsuak gertatu dira

makina-erremintaren sektore nazionaleko aldagai nagusien portaeran. Produkzioari

dagokionez, 877,7 milioi eurora iritsi da 2014an. Hortaz, jarduerak –% 6,3ko beherakada

izan du 2014an (aurreko ekitaldian % 10eko igoera izan zuen). Produkzio-jardueran izan

den joera-aldaketa horrekin batera, bilakaera negatibo bat izan da esportazioetan, eta

2013. urtean esportazioak gehieneko historikora iritsi baziren ere, 2014an beherakada

esanguratsua izan dute (–% 10,1). Logikoa denez, industria nazionala esportatzailea dela

kontuan hartuta (arestian adierazi dugunez, esportazioen proportzioa % 88,5era iritsi da),

esportazioen jardunak eragin berezia izan du ekitaldiko emaitzetan. Nolanahi ere, eta

indarra galdu arren, esportazioak 777,2 milioi eurora iritsi dira 2014an.

Barneko merkatua, berriz, txanponaren beste aldea izan da. Izan ere, eskaera nazionalek

nabarmen egin dute gora 2013. urtearekin alderatuta. Zehazki, inbertitutako 100,5 milioi

eurorekin amaitu da ekitaldia (2013an baino % 37,8 gehiago). Salmentek bertako

merkatuan izan duten igoera Eusko Jaurlaritzak bultzatutako makina-erremintako

“Renove Planaren” ondorioz gertatu da, neurri handiagoan edo txikiagoan. Plan hori

pizgarria izan da enpresentzat makineria berria eskuratzeko garaian, eta jarduera

sektorialaren gorakada ekarri du.

Inportazioei dagokienez, makina-erremintaren industria nazionalaren ezaugarri

bereizgarrietako bat esportaziora nabarmen bideratutako merkataritza-jarduera bada

ere, azpimarratu beharra dago inportazioek izan duten gorakada, 236,6 milioi eurotik

330,6 milioi eurora igo baitira 2013tik 2014ra bitarte. Gainera, kontuan hartu behar da

inportazioen balioa ez zela 250 milioi eurora iritsi 2008. urteaz geroztik.


114 |

13. grafikoa Makina-erremintaren sektoreko merkataritza-balantza

(M euro)

Iturria: AFM.

86. taula Espainiako makina-erremintaren produkzioaren banaketa, makineria motaren arabera

(m euro) Makina-erreminta mota 2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Fresatzeko makinak 141.000 168.930 146.910 -13,0 Tornuak 95.170 114.010 138.180 21,2 Makina bereziak eta transfer makinak 74.260 95.020 94.090 -1,0 Mekanizazio-zentroak 37.680 54.250 53.970 -0,5 Artezteko makinak 57.580 51.060 65.240 27,8 Mandrinatzeko makinak 19.090 13.810 10.260 -25,7 Zulatzeko makinak 18.490 17.800 15.450 -13,2 Prozesu fisiko-kimikoetarako makinak 13.360 15.010 19.250 28,2 Zerrak eta trontzatzeko makinak 6.050 1.730 5.080 193,6 Abioko beste batzuk 33.910 31.890 29.140 -8,7 Abioko M-H, guztira 496.610 563.510 577.570 2,5

Prentsa mekanikoak 129.670 127.350 153.400 20,5 Zizailatzeko makinak 103.490 94.090 52.950 -43,7 Kurbatu, tolestu eta lautzeko makinak 16.530 76.470 30.630 -59,9 Prentsa hidraulikoak 48.170 32.900 12.160 -63,0 Puntzonatu edo hozkatzeko makinak 14.470 12.610 15.670 24,3 Deformazioko beste batzuk 42.710 30.080 35.330 17,5 Deformazioko M-H, guztira 355.050 373.500 300.140 -19,6

Makina-erreminta, GUZTIRA 851.650 937.010 877.710 -6,3 Iturria: AFM.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Inportazioak Esportazioak

Industria |

115 |

Produkzioak makina motaren arabera izan duen bilakaerari dagokionez, lehen hurbilketa

batek aurreko ekitaldiarekin alderatuta funtsezko desberdintasunak daudela utzi du

agerian. Desberdintasunik esanguratsuena produkzioaren sailkapeneko lehen postuan

izandako mugimenduekin du zerikusia. Orain arte, fresatzeko makinak izan dira produktu

izarrak, baina makina horien jarduerak –% 13ko beherakada izan duenez gero, prentsa

mekanikoek hartu dute lehen postua. Azpisektoreak kontuan hartuta, oso bilakaera

bereiziak geratu dira agerian ekitaldi honetan. Lehen azpisektorean —abioko makina-

erremintaren azpisektorean, alegia—, produkzioak zertxobait egin du gora (% 2,5). Nolanahi

ere, testuinguru txarra izan da deformazioaren azpisektorerako, produkzioak behera egin

baitu nabarmen (–% 19,6).

Gauzak horrela, abioko azpisektorea osatzen duen makineriari dagokionez, 2014. urtean

produkzioak zertxobait egin du gora azpisektore horretan, eta guztizkoaren % 65,8ra

iritsi da. Neurri handiagoan edo txikiagoan igoerak izan dituzten makinak tornuak,

artezteko makinak, prozesu fisiko-kimikoetarako makinak eta zerrak eta trontzatzeko

makinak izan dira (% 21,2, % 27,8, % 28,2 eta % 193,6, hurrenez hurren), guztizkoan duten

proportzioa oso desberdina bada ere (% 15,7, % 7,4, % 2,2 eta % 0,6, hurrenez hurren).

Jardueran beherakada esanguratsua izan duten makinak, berriz, fresatzeko makinak,

mandrinatzeko makinak, zulatzeko makinak eta abioko beste makina batzuk izan dira.

Zehazki, –% 13 inguruko beherakada izan dute fresatzeko makinek eta zulatzeko

makinek, –% 25,7koa mandrinatzeko makinek, eta –% 8,7koa gainerako makineriak. Joera

hori bera agertu badute ere, makina bereziek eta transfer makinek zein mekanizazio-

zentroek ez dute alde handirik izan 2013. urtearekin alderatuta. Adierazi beharra dago

fresatzeko makinak, tornuak eta makina bereziak eta transfer makinak produkzio

nazionalaren % 40 baino gehiago direla.

Deformazioko makineriari dagokionez, azpisektoreko adierazleek agerian utzi dute

sektorearen portaeran desberdintasunak izan direla 2014an. Izan ere, deformazioko

makina-erremintaren produkzioaren balioa 300 milioi euro ingurura iritsi da, eta, beraz,

–% 20 inguruko beherakada izan du 2013. urtearekin alderatuta. Prentsa mekanikoek,

puntzonatu edo hozkatzeko makinek eta deformazioko beste batzuek portaera ona izan

badute ere (% 20,5, % 24,3 eta % 17,5, hurrenez hurren), ez da nahikoa izan zizailatzeko

makinek, kurbatu, tolestu eta lautzeko makinek eta prentsa hidraulikoek izan duten

beherakada handia konpentsatzeko (–% 43,7, –% 59,9, –% 63, hurrenez hurren).


116 |

87. taula Makina-erreminten esportazioak Espainian, herrialdearen arabera

(m euro) Herrialdea 2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Txina 155.770 114.730 154.490 34,7 Alemania 97.820 152.610 87.130 -42,9 AEB 38.340 38.890 54.460 40,0 Frantzia 54.940 66.210 42.470 -35,9 Portugal 31.720 34.380 41.210 19,9 Erresuma Batua 20.320 39.460 40.720 3,2 Mexiko 42.940 48.810 40.110 -17,8 Brasil 38.410 48.060 31.710 -34,0 Italia 21.460 25.320 30.990 22,4 India 45.710 34.510 28.830 -16,5 Errusia 24.860 39.840 26.750 -32,9 Turkia 31.050 19.960 14.390 -27,9 Polonia 19.450 10.730 13.310 24,0 Kanada 4.430 5.410 10.210 88,7 Txekiar Errepublika 5.800 7.670 10.020 30,6 Herbehereak 9.030 8.620 9.370 8,7 Beste batzuk 140.350 168.820 141.030 -16,5 Guztira 782.400 864.030 777.190 -10,1 Iturria: AFM.

Sektoreko esportazioei dagokienez, 2014. urtean aldaketa garrantzitsuak gertatu dira

aurreko ekitaldiarekin alderatuta. Aurreko ekitaldian, produktu nazionalaren xede-

herrialdeen zerrendako lehena izan zen Alemania, baina fabrikatzaile nazionalekiko

merkataritza-fluxuetan izandako beherakadaren ondorioz (–% 42,9), bigarren tokian

geratu da. Txinako hazkundea moteldu bada ere, inportatutako bolumenak % 34,7ko

igoera izan du. Guztira 154.490 milako euro izan dira (hurrengo herrialdearen bikoitza ia),

eta industria nazionalaren merkataritza-bazkide nagusi bihurtu da Txina. AEBetan ere,

urtetik urterako aldakuntza % 40 izan da, eta sailkapeneko hirugarren tokian geratu da

herrialdea. AEBen atzetik, 40.000 milako euro inguruko balioak eman dituzten, baina

bilakaera desberdina izan duten Europako hiru herrialde ditugu. Zehazki, Frantziak

behera egin du nabarmen (–% 35,9), Portugalen kasuan igoera handia izan da (% 19,9),

eta Erresuma Batuak oso aldakuntza txikia izan du (% 3,2). Azkenik, hona hemen

esportazio-eremuan nolabaiteko garrantzia duten beste herrialde batzuk, garrantziaren

ordenaren arabera: Mexiko, Brasil, Italia, India eta Errusia.

Datuek erakusten dutenez, Europan merkatuak motel ari dira suspertzen oraindik, eta

zifrak oso urrun daude ekonomiaren oparoaldian lortutakoetatik. Gainera, esportazio-

merkatu handietako bat —Alemania— egoera zailean dago gaur egun, Europak Errusiari

Ukrainan izan duen jokaeragatik ezarritako zigorrek eta baliabide nagusietako bat den

petrolioaren prezioak behera egin izanak Errusian eragin duten krisiaren ondorioz, neurri

batean. Amerika, AEB buru dela, egoera hobean dago, baina Mexikon eta Brasilen izan

ezik, fabrikatzaile nazionalen indarra askoz txikiagoa da bertan. Asian, berriz, Txinako

Industria |

117 |

merkatua oraindik ere salmenta nazionalen jomuga nagusia bada ere, behera egin du

zertxobait, eta fabrikatzaileek beste merkatu batzuetan egin behar izan dituzte

ahaleginak.

88. taula Esportazioa, makina-erreminta motaren arabera

(m euro) Makina-erreminta mota 2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Fresatzeko makinak 140.660 157.160 140.900 -10,3 Tornuak 94.050 101.660 115.120 13,2 Makina bereziak eta transfer makinak 72.910 88.110 90.650 2,9 Mekanizazio-zentroak 36.830 53.420 53.260 -0,3 Artezteko makinak 56.890 49.670 53.710 8,1 Mandrinatzeko makinak 14.950 14.050 8.000 -43,1 Zulatzeko makinak 12.450 14.250 18.810 32,0 Prozesu fisiko-kimikoetarako makinak 18.780 12.240 9.320 -23,9 Zerrak eta trontzatzeko makinak 5.610 1.520 4.930 224,3 Abioko beste batzuk 32.540 34.440 28.920 -16,0 Abioko M-H, guztira 485.670 526.520 523.590 -0,6

Prentsa mekanikoak 87.580 111.960 109.320 -2,4 Zizailatzeko makinak 102.740 90.390 52.230 -42,2 Kurbatu, tolestu eta lautzeko makinak 14.460 66.750 29.680 -55,5 Prentsa hidraulikoak 37.900 24.560 11.580 -52,9 Puntzonatu edo hozkatzeko makinak 14.120 14.470 15.640 8,1 Deformazioko beste batzuk 39.930 29.380 35.150 19,6 Deformazioko M-H, guztira 296.730 337.510 253.600 -24,9

Makina-erreminta, GUZTIRA 782.400 864.030 777.190 -10,1 Iturria: AFM.

Esportazioen analisia makina motan oinarrituta, jarduera sektorialaren beherakada

deformazioko makina-erremintan gertatu dela ikus daiteke. Abioko makineriaren

jardunak, berriz, egonkor jarraitu du; urtetik urterako aldakuntza oso txikia izan da

(–% 0,6), eta 523.590 milako euro sortu ditu guztira. Esportazioaren produktu izarra izan

diren fresatzeko makinek merkataritza-fluxuaren % 18,1 sortu dute, baina –% 10,3ko

beherakada izan du 2013. urtearekin alderatuta. Tornuek, berriz, produkzioaren atalean

bezalaxe, askoz profil dinamikoagoa agertu dute, eta kanpoarekiko % 13,2ko

merkataritza-gehikuntza izan dute. Hain nabarmena izan ez bada ere, joera bera agertu

dute makina bereziek eta transfer makinek (% 2,9ko igoera eta % 11,7ko proportzioa) eta

artezteko makinek (% 8,1 eta % 6,9, hurrenez hurren). Sailkapenaren lehen zatia

amaitzeko, mekanizazio-zentroak aipatu behar ditugu (% 6,9ko proportzioa eta % 0,3ko

beherakada). Adierazitako bost produktu horiek abioko segmentuko salmenten % 86,6

eta guztizkoaren % 58,4 biltzen dute.

Deformazioko makina-erremintaren azpiatalean, eta esportazioen bolumenari

dagokionez (253.600 milako euro guztira), 2014. urtean beherakadak izan dira nagusi, eta

bereziki nabarmenak izan dira zizailatzeko makinen, kurbatu, tolestu eta lautzeko


118 |

makinen eta prentsa hidraulikoen kasuan gertatutakoak (–% 42,2, –% 55,5 eta –% 52,9).

Testuinguru horretan, kanpoarekiko merkataritza-fluxuen zati handi bat (deformazioko

segmentuaren % 43,1) biltzen duten prentsa mekanikoek behera egin dute zertxobait

(–% 2,4). Deformazioko beste makina batzuek eta puntzonatu edo hozkatzeko makinek

goranzko bilakaera izan dute (% 19,6 eta % 8,1, hurrenez hurren), eta horrek txikiagotu

egin du, neurri batean, esportazio-jardueraren gainbehera.

89. taula Makina-erreminten inportazioak Espainian, herrialdearen arabera

(m euro) Herrialdea 2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Alemania 68.170 64.750 90.780 40,2 Italia 42.330 39.060 57.000 45,9 Japonia 19.100 20.000 27.700 38,5 Taiwan 13.630 17.770 23.380 31,6 Belgika 3.180 14.240 20.510 44,0 Suitza 10.450 10.690 17.740 65,9 Txina 13.820 15.490 17.640 13,9 Erresuma Batua 7.360 10.010 13.310 33,0 Frantzia 9.180 7.860 11.860 50,9 Hego Korea 4.880 10.520 7.590 -27,9 AEB 14.090 5.840 7.010 20,0 India 1.650 2.560 6.480 153,1 Austria 9.960 2.250 6.160 173,8 Turkia 4.060 2.190 5.480 150,2 Portugal 3.080 2.310 4.350 88,3 Beste batzuk 8.330 11.130 13.620 22,4 Guztira 233.280 236.640 330.610 39,7 Iturria: AFM.

Nazioarteko merkataritzaren atalarekin amaitzeko, eta analisia inportazioei buruzko

informazioan oinarrituta, 2013. urtean % 1,4ko gorakada txikia lortu zen, eta 2014. urtean

bultzada handia izan dute inportazioek (% 39,7). Urte askotan lehen aldia izan da 330

milioi euroko zenbatekoa gainditu dena. Ildo horretan, herrialde inportatzaile guztietako

balioek gora egin dute nabarmen, Hego Korean izan ezik (–% 30 inguruko beherakada

izan da herrialde horretan). Sailkapenaren lehen tokietan Alemania eta Italia ditugu.

Herrialde horietan, igoera handiak izan dira (% 40,2 eta % 45,9, hurrenez hurren), eta bien

artean inportazio guztien % 45 hartu dute. Haien atzetik, Japonia, Taiwan eta Belgika

kokatu dira. Txinak atzera egin du, eta zazpigarren geratu da. Azpimarratu beharra dago

India, Austria eta Turkiaren kasua. Izan ere, bolumen txikiagoak baina oso igoera

nabarmenak izan dituzte 2014. urtean (% 153,1, % 173,8 eta % 150,2, hurrenez hurren).

Produktu motari dagokionez, deformazioko makina-erremintaren segmentuan izan da

mugimendurik handiena (inportatutako guztizkoaren % 67ra iritsi da). Horren barruan,

sailkapenaren lehen tokia tornuek hartu dute (% 42,3ko urtetik urterako aldakuntza eta

% 21,1eko proportzioa), eta, haien atzetik, mekanizazio-zentroak (% 18,4 eta % 16,8,

Industria |

119 |

hurrenez hurren) eta abioko beste makina batzuk (% 21,4 eta % 10,6, hurrenez hurren)

kokatu dira. Halaber, abioko makina-erremintaren azpiatalaren barruan, toki onean

geratu dira puntzonatu edo hozkatzeko makinak (% 74,3ko igoera handia eta % 11,6ko

proportzioa), eta kurbatu, tolestu, lautu edo zuzentzeko makinak (% 45,9ko igoera eta

% 9,4 proportzioa).

Kapituluarekin amaitzeko, eta Europako esparruan aztertutakoaren antzera, Espainian

bultzada garrantzitsua eman zaio fabrikazio gehigarriari. Horren ondorioz, Fabrikazio

Gehigarriaren eta 3D Teknologien Espainiako Elkartea (ADDIMAT) sortu zen 2014ko

abenduan, AFM elkartearen ekimenez. Jada egin ditu bere lehen urratsak, eta arrakasta

handia izan du parte-hartzeari dagokionez. Fabrikazio gehigarria industriarako

hazkunde-bide gisa bultzatzeko helburuarekin ekin zaio proiektu horri, eta AFM elkarteak

protagonista izan nahi du iraultza horretan.

Merkatuen atalari dagokionez, etorkizunerako perspektibek honako bi alderdi hauek

dituzte oinarri: ahal baldin bada Gobernu Zentralak zein Eusko Jaurlaritzak Renove Plan

bat abian jarriz bertako merkatuaren susperraldia finkatzea, eta Alemaniak —hots,

produktu nazionalaren jomuga nagusiak— berriz ere indarra hartzea. Nolanahi ere, Asian,

oro har, geldialdi ekonomikoaren seinale garbiak agertu dira, Amerikan (eta, bereziki,

AEBetan) susperraldia nabarmena da, eta testuinguru horretan jardun beharko du

Alemaniak.


120 |

7. ESKU-ERREMINTA

Sektore askorentzat oraindik oso zaila den testuinguru ekonomiko batean, esku-

erremintaren sektoreak nolabait ere arnasa hartu duela dirudi. Hainbat urtetan krisiaren

ondorioak jasan ondoren, magnitude sektorial handiak 2013an suspertzen hasi ziren, eta

joera hori finkatu egin da 2014an. Azken ekitaldi horretan, beraz, jarduerak gora egin du,

eta salmenten zifran garbi ikus daiteke. Enpleguari dagokionez, berriz, nolabaiteko

ezegonkortasuna da nagusi oraindik. Zehazkiago, fabrikatzaile nazionalek 317 milioi

euroko zifra gainditu dute guztizko salmentetan, hau da, 2013an baino % 4,7 gehiago

lortu dute. Salmenten bultzada horretan, eragina izan dute, alde batetik, bertako

merkatuaren bilakaera onak, eta bestetik, esportazioen hazkundeak. Hortaz, merkatu

nazionala aurreko urteetan oso egoera larrian bazegoen ere, egoera aldatzen hasi da.

Adierazi beharra dago, esku-erreminten eta sarrailgintzako produktuen 31 fabrikatzaile

biltzen dituen Eskuin elkarteak argitaratutako informazioaren arabera, sektoreko

produkzio nazionalaren % 90 Euskal Herrian dagoela. Enpresa-sarea ETEek osatzen dute

nagusiki. Enpresen % 32k 20 langile baino gutxiago ditu, % 55 inguruk 20-100 langile ditu

plantillan, eta gainerako % 13k, berriz, 100 langile baino gehiago. Merkataritza-jarduerari

dagokionez, fabrikatzaile nazionalek muga barruan zein kanpoan egin dituzte salmentak,

benetan lehiakorrak diren sektore profesionalean.

Adierazle sektorial handien analisia barneko salmentekin hasita, 2014ko ekitaldian

salmenten bilakaeran goranzko joera bat dagoela ikus daiteke. Izan ere, hainbat urtetan

etengabe behera egin ondoren, urtearen amaieran % 3,4ko igoera izan da barneko

salmentetan, eta zehazki 159 milioi euro lortu dira merkatu horretan. Egoera horretan,

beraz, merkatuaren bi segmentuek antzeko proportzioa izan dute (% 50,2 bertako

merkatuak eta % 49,8 nazioarteko merkatuak).

Kanpoko merkataritzako zifretan sakonduta, 2014ko ekitaldian gora egin du esportazio-

jarduerak. Izan ere, esportazioek % 6,1eko igoera izan dute 2013. urtearekin alderatuta,

eta 158 milioi eurora iritsi dira. Hortaz, arestian adierazi dugunez, barneko salmentak

bezain garrantzitsuak izan dira magnitudeari dagokionez, eta askoz profil dinamikoagoa

azaldu dute. Beren produktuetarako jomuga berriak bilatu nahi dituzten enpresen

ahaleginak dinamismo horrekin kutsatu dira. Ildo horretan, industria, petrolioa, gasa eta

eraikuntza dira enpresa horien helburu nagusiak (hau da, produktuaren kalitateari balioa

ematen dioten eta prezioaren gainetik kalitatea lehenesten duten sektoreak).

Industria |

121 |

90. taula Sektoreko magnitude nagusien bilakaera

(m euro) Kontzeptua 2012 2013(*) 2014

Salmentak, guztira 212.556 303.350 317.670 Barneko salmentak 103.396 154.170 159.440 Esportazioak 109.160 149.180 158.240 Enplegua (pertsona kop.) 1.684 2.048 2.028 (*): 2013. urtean, bazkide gehiago izan zituen Eskuin elkarteak; horren ondorioz,

nabarmen egin dute gora magnitude sektorialek. Iturria: Eskuin —Burdindegi eta industria-hornikuntzaren klusterra—.

Halaber, fabrikatzaile nazionalen azken bilakaerak agerian utzi duenez, kanpoko

merkatuek lehentasuna dute beti, barneko merkatuan edozer gertatzen dela ere.

Nolanahi ere, ohiko merkatuetan finkatu eta merkataritza-harreman berriak ezarri nahi

dira. Horregatik guztiagatik, 2014an aldaketaren bat gertatu da esportazioen

konfigurazioan. Esanguratsuenak Europako merkatuetan sartutako produktu nazionalen

indarrarekin du zerikusia. Izan ere, merkatu horien proportzioa % 69ra iritsi da (hau da,

2013an baino portzentajezko 5 puntu gehiago). Horren barruan, Europar Batasuneko

merkatua da nagusi (% 65); Ekialdeko Europako merkatuaren indarra askoz txikiagoa

izanik (% 3,9). Bestalde Amerikako merkatuak nabarmen egin zuen behera aurreko

ekitaldian, baina nolabaiteko egonkortasuna azaldu du 2014an. Zehazki, salmenten % 13

egin dira eremu geografiko horretan, eta proportzioa antzekoa izan da Ipar Amerikan eta

Latinoamerikan (% 6,5 eta % 6,9, hurrenez hurren). Horren antzeko proportzioa duen

beste jomuga bat Afrika da (% 14, hau da, aurreko ekitaldian baino gutxixeago). Azkenik,

Asiak eta Ozeaniak beheranzko joera azaldu dute, eta ez dute garrantzi handirik

esportazio nazionaletan (% 2 eta % 1, hurrenez hurren).

91. taula Esportazioen banaketa, eremu geografikoaren arabera

(%) Eremua 2012 2013 2014

Europa 62 64 69 Amerika 22 14 13 Asia 8 3 2 Afrika 7 17 14 Ozeania 2 2 1

Guztira 100 100 100 Iturria: Eskuin.

Inportazioen atalean, eta eremu geografikoen araberako banaketari dagokionez,

aldaketa esanguratsuak izan dira 2014ko ekitaldian. Hauetao batek Europak izan duen

portaerarekin du zerikusia. Izan ere, Europa oraindik inportazioen eremu nagusia bada

ere (inportazioen % 56 biltzen du), portzentajezko 10 puntu galdu ditu 2013. urtearekin

alderatuta. Europaren proportzio txikiago hori Asiako herrialdeentzat izan da


122 |

mesedegarri, portzentajezko 5 puntuko igoera izan baitute (% 29tik % 34ra). Logikoa

denez, Asiak inportatutako bolumen ia osoa Txinak hartu du (guztizkoaren % 33).

Testuinguru horretan, Ipar Amerikak eta Latinoamerikak oso proportzio txikia izan dute

(% 2,7 eta % 0,3, hurrenez hurren). Inportazioen banaketarekin amaitzeko, gainerako

herrialdeen proportzioa % 7ra iritsi da 2014an (% 2ra 2013an).

92. taula Inportazioen banaketa, eremu geografikoaren arabera

(%) Eremua 2012 2013 2014

Europa 62 66 56 Asia 34 29 34 Amerika 4 3 3 Gainerakoa 0 2 7 GUZTIRA 100 100 100 Iturria: Eskuin.

Kapituluaren ondorio gisa, eta sektoreko enpresarik garrantzitsuenei dagokienez, berri

gutxi izan da 2014an. 2013. urtea mugarri historikoa izan zen Corporación Patricio

Echeverría enpresaren (hots, euskal enpresarik enblematikoenetako baten) ibilbidean,

Kanadako Ingersoll Tillage Group (ITG) konpainiak enpresaren kapitalaren gehiengoa

eskuratu baitzuen. 2014. urtean, beste aldaketa bat gertatu zen akziodunen osaeran,

ONEXen (hots, Kanadako inbertsio-funtsik antzinakoenetako baten) mid-marketeko

kapital pribatuko ONCAP plataforma sartu baitzen.

Ebaketa-erremintaren lehen fabrikatzaile nazionala den Zornotzako IZAR TOOLS

enpresari dagokionez, berriz ere oso emaitza onak izan dituela adierazi beharra dago.

Izan ere, enpresak aurkeztutako datuen arabera, IZAR enpresak finkatu egin du

hazkundea 2014an, eta 20 milioi euroko zenbatekoa gainditu du berriz ere. Azken

ekitaldian, enpresak gorakada handiak izan ditu merkatu nazionalean, eta jardun egokia

kanpoko merkatuetan. Enpresaren esportazio-merkatu nagusia Frantzia izan da.

Etorkizun hurbilari dagokionez, IZAR enpresak baikortasunez begiratzen dio 2015. urteari.

Baikortasun horren azpian, hainbat faktore daude, hala nola enpresaren produktu berrien

eskaintza, kredituaren eta, beraz, ekonomiaren suspertzea eta Euroaren ahultasuna

(nazioarteko merkatuetan produktu nazionalen lehiakortasuna bultzatzen duena).

Beste enpresa sektorial ospetsu bat (EGA Master, kalitate handiko esku-erreminten

fabrikatzailea) berriz ere nabarmendu da kudeaketa berritzaileagatik. Enpresak 200

patente baino gehiago ditu, 150 herrialdera iritsi da, eta berriz ere errekonozimendua

jaso du bere negozio-ereduagatik. Eredu hori sei zutabetan oinarrituta dago. Lehenak

fabrikazio-eredu horizontalarekin du zerikusia, bigarrenak I+Gko inbertsio handiarekin

eta hirugarrenak berrikuntza orokorraren aldeko jardunarekin. Gainerako hirurak

Industria |

123 |

oinarrituta daude, alde batetik, garapen-bidean dauden herrialdeetako nazioartekotze-

ahaleginean eta bestetik, giza taldearen konpromiso handian eta belaunaldi-ordezte

eredugarrian.

Kapituluarekin amaitzeko, eta Eskuin elkarteak bere urteko memorian argitaratutako

informazioaren arabera, adierazi beharra dago sektoreak atzean utzi dituela krisi

gogorreko urteak, eta egonkortasun- eta hazkunde-une batean dagoela. Hazten

jarraitzeko, Eskuinek maila teknologikoan zein prozesuetan berritzera animatzen ditu

enpresak, kudeaketan bikaintasuna lor dezaten. Gainera, enpresen arteko lankidetza

sustatzen da, sektorean lehiakortasun handiagoa izateko. Nolanahi ere, lehiakideak

mugatik kanpo daude, eta gero eta indartsuagoak dira.


124 |

8. PAPERA


Paper eta Ore Fabrikatzaileen Elkarte Nazionalak (ASPAPEL) Europako Papergintza In-

dustriako Konfederazioaren (CEPI) datuak oinarri hartuta emandako informazioaren ara-

bera, 2014an paper- eta kartoi-ekoizpena 90.949 mila tonakoa izan da. Horrek esan nahi

du urtetik urtera -% 0,2 gutxitu dela eta, beraz, 2011n hasi zen beheranzko joerak berdin

jarraitzen duela. Hala ere, aipatzekoa da ekoizpenaren beheranzko erritmoa moteldu egin

dela azken hiru ekitaldietan.

93. taula Paper- eta kartoi-ekoizpena (CEPIko kideak)

Urtea mTm % ∆

2009 88.588 -10,7 2010 96.614 9,1 2011 93.557 -3,2 2012 92.081 -1,6 2013 91.128 -1,0 2014 90.949 -0,2

Iturria: Paper eta Ore Fabrikatzaileen Elkarte Nazionala, CEPIren (Europako Papergintza Industriako Konfederazioaren) da-tuak kontuan hartuz.

Paper-ekoizpenaren eskualdeko banaketari begira eta kontuan izanik datu hauek 2013.

urteari dagozkiola, aipatzekoa da CEPIko kide diren herrialdeek mundu osoan ekoizten

den paperaren % 22,7 ekoizten dutela, Asiak, munduan paper gehien ekoizten duen kon-

tinenteak, baino nabarmen gutxiago (% 45,3), baina Ipar Amerikak baino zertxobait ge-

hiago (mundu osoko paperaren % 21,1 ekoizten du).

2014ko ekitaldiko datuetara mugatzen bagara, CEPIri dagokionez, hala inportazioek nola

paper-kontsumoak gora egin dute (% 7,9 eta % 0,9, hurrenez hurren); esportazioek, berriz,

behera egin dute (-%2,5). Zehazki, 5177 mila tona inportatu dira, eta gorakada hori oroko-

rra izan da; izan ere, salbuespen bakarra Latinoamerikatik iritsitako inportazioak izan

dira (-% 7,2 gutxitu dira). Munduko gainerako eskualdeetatik heldutako inportazioak

% 16,8 igo dira; Europako gainerako herrialdeetakoak, berriz, % 11,6; Asiakoak, % 7,5, eta

Ipar Amerikakoak % 4,6. Bestalde, 77.080 mila tona paper kontsumitu dira. Esportazioei

dagokienez, berriz, 19.164 mila tona esportatu dira, eta kasu guztietan egin dute behera:

Latinoamerika, -% 4,8; Europako gainerako herrialdeak, -%3,2; Ipar Amerika, -% 2,2;

Asia, -%1,4; munduko gainerako eskualdeak, -% 1,2.

Industria |

125 |

Hori guztia kontuan hartuz, CEPIko kide diren herrialdeetan, paperaren balantza komer-

tzialaren saldoa positiboa izan zen 2014an (13.987 mila tona), aurreko ekitaldian baino

% 5,8 txikiagoa (2013an, 14.849 mila tonako superabita lortu zen).

94. taula Paper eta kartoi ekoizpena, herrialdeka

(m tona) Herrialdea 2013* % s/guztira

Alemania 22.393 5,6 Austria 4.837 1,2 Belgika 1.982 0,5 Bulgaria 247 0,1 Danimarka 61 0,0 Espainia 6.182 1,5 Finlandia 10.592 2,6 Frantzia 8.043 2,0 Grezia 317 0,1 Hungaria 705 0,2 Italia 8.645 2,2 Holanda 2.792 0,7 Polonia 4.064 1,0 Portugal 2.210 0,5 Erresuma Batua 4.561 1,1 Txekiar Errepublika 610 0,2 Eslovakia 759 0,2 Suedia 10.782 2,7 Norvegia 1.079 0,3 Suitza 1.214 0,3 Brasil 10.444 2,6 Kanada 11.127 2,8 Txina 104.691 26,0 Estatu Batuak 73.752 18,3 India 10.595 2,6 Japonia 26.241 6,5 Errusia 7.727 1,9 Mundua, guztira** 402.062 100,0 (*): Herrialdeka egindako banaketaren kasuan, 2013ko datuak baino

ez daude eskuragarri. (**): Geure balioespena, CEPIren (Europako Papergintza Industriako

Konfederazioaren) datuak oinarri hartuta. Iturria:Paper eta Ore Fabrikatzaileen Elkarte Nazionala.

Ore-ekoizpenari dagokionez, 2014an, CEPIko kide diren herrialdeek 36.545 mila tona

ekoitzi zituzten; hau da, 2013an baino % 1,9 gutxiago. Ore-ekoizpenaren eskualdekako

banaketari begira, eta kontuan izanik datu hauek 2013. urteari dagozkiola, aipatzekoa da

CEPIko kide diren herrialdeek mundu osoan ekoizten den orearen % 20,4 hartzen dutela,

Ipar Amerikak baino nabarmen gutxiago (% 37,2) eta gutxi gorabehera Asiak bezainbeste

(munduko ekoizpen osoaren % 22,5).


126 |

95. taula Ore-ekoizpena, herrialdeka

(m tona) Herrialdea 2013* % s/guztira

Alemania 2.610 1,4 Austria 1.556 0,9 Belgika 501 0,3 Bulgaria 203 0,1 Danimarka 0 0,0 Espainia 1.977 1,1 Finlandia 10.375 5,7 Frantzia 1.699 0,9 Grezia 0 0,0 Hungaria 0 0,0 Italia 410 0,2 Holanda 94 0,1 Polonia 1.077 0,6 Portugal 2.479 1,4 Erresuma Batua 190 0,1 Txekiar Errepublika 454 0,2 Eslovakia 610 0,3 Suedia 11.721 6,4 Norvegia 926 0,5 Suitza 175 0,1 Brasil 14.985 8,2 Kanada 17.254 9,4 Txina 9.494 5,2 Estatu Batuak 49.412 27,1 India 1.735 0,9 Japonia 8.768 4,8 Errusia 6.935 3,8 Mundua, guztira** 182.662 100,0 (*): Herrialdeka egindako banaketaren kasuan, 2013ko datuak baino ez

daude eskuragarri. (**): Geure balioespena, CEPIren (Europako Papergintza Industriako Konfe-

derazioaren) datuak oinarri hartuta. Iturria:Paper eta Ore Fabrikatzaileen Elkarte Nazionala.

8.2 SEKTOREA ESPAINIAN

Paper eta Ore Fabrikatzaileen Elkarte Nazionalaren (ASPAPEL) arabera, 2014an 6.035,7

mila tona paper eta kartoi ekoitzi ziren estatuan; hau da, urtez urteko -% 2,4eko atzera-

kada egon da. Joera hori bat dator CEPIko kide diren gainerako herrialdeetan egon den

beherakada txikiarekin.

Sektoreko gainerako adierazleak kontuan hartzen baditugu, ikusiko dugu hala inportazi-

oak (3.136,7 mila tona) nola paperaren kontsumo atzemangarria (6.257,4 mila tona) igo

egin direla (% 6,3 eta % 2,8, hurrenez hurren); esportazioek (2.915 mila tona), berriz, be-

hera egin dute (-% 4,3). Hori guztia kontuan hartuz, paperaren balantza komertzialaren

saldoa negatiboa izan zen 2014an (- 221,6 mila tona), 2013an lortu zen 96,6 mila tonako

superabitarekin alderatuta.

Industria |

127 |

14. grafikoa Paperaren sektoreko aldagai nagusien bilakaera Espainian

(Indizea 1985=100)

Iturria: Paper eta Ore Fabrikatzaileen Elkarte Nazionala.

Kanpoko eragiketen jatorriari eta helburuari dagokionez, Europar Batasuna da, oraindik

ere, Espainiaren merkataritza-kide nagusia; izan ere, inportazioen % 86,7 berari dagokio,

baita esportazioen % 61 ere. Zehazki Frantzia eta Finlandia dira kanpoko erosketa ge-

hien egiten dituztenak (% 18,8 eta % 17,3 hurrenez hurren); kanpoko salmenta gehien,

berriz, Portugalen (% 20,2) eta Frantzian (% 19,4) egiten dira.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

900

1000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Ekoizpena Inportazioa Esportazioa Kontsumo atzemangarria

96. taula Paperaren eta kartoiaren ekoizpena eta kontsumoaEspainia, guztira

(mTm)

Urtea Ekoizpena Inportazioak Esportazioak Kontsumo atzeman-garria

2005 5.696,9 3.779,1 2.087,1 7.388,9 2006 6.353,3 4.312,2 2.797,5 7.868,0 2007 6.713,3 3.763,3 2.769,6 7.707,1 2008 6.414,3 3.815,9 2.964,6 7.265,6 2009 5.679,2 3.323,2 2.809,8 6.192,4 2010 6.193,4 3.316,9 3.062,4 6.447,9 2011 6.202,6 3.180,4 2.955,3 6.427,7 2012 6.176,7 2.938,2 2.957,0 6.157,9 2013 6.181,5 2.950,8 3.047,4 6.084,9 2014 6.035,7 3.136,7 2.915,1 6.257,4

Iturria:Paper eta Ore Fabrikatzaileen Elkarte Nazionala.


128 |

Bestelako paperek eta paper iztukatuak izan ezik, horien ekoizpena handitu egin baita

(% 6,9 eta % 2,8, hurrenez hurren), gainerako paper motek ekoizpenari eutsi diote. Era

horretan, ontzien eta bilgarrien ekoizpena -% 8,4 erori da; prentsarako, inprimitzeko eta

idazteko paperaren ekoizpena -% 5,9 erori da; paper higieniko-sanitarioarena, berriz -

%3,9; bukatzeko, uhin-kartoia egiteko erabiltzen zena, -% 0,7 jaitsi da.

Paper-orearen azpisektorea dela eta, joera errepikatu egiten da; papera eta kartoiaren

kasuan bezala, paper-orearen ekoizpena -%5,7 jaitsi zen 2014an (1.863,3 mila tona

ekoitzi ziren). Era berean, hala paper-orearen inportazioak nola esportazioak, baita

kontsumo atzemangarria ere (1.047,6; 1.097,8 eta 1813,1 mila tona, hurrenez hurren) jaitsi

egin da (-% 9,8 inportazioei eta esportazioei dagokienez, eta -% 5,6 kontsumoari da-

gokionez).

Hori guztia kontuan hartuz, paper-orearen balantza komertzialak superabita izan zuen

2014an; izan ere, 50,2 mila tonako saldo positiboa lortu zuen. Zenbateko hori aurreko

ekitaldian lortutakoa baino zertxobait txikiagoa da (2013an, 55,2 mila tonako superabita

izan zuen). Estaldura tasa, berriz, % 104,8koa da (aurreko ekitaldiko berbera).

Ore motaren arabera banakatutako datuak aztertuz gero, ikusten da ore mekanikoa eta

kimikoa direla sektore honen nukleoa, bai produkzioari dagokionez, bai esportazi-

oei/inportazioei dagokienez, baita kontsumo atzemangarriari dagokionez ere; izan ere

ore mota horrek bilakaera negatiboa izan du partida guztietan. Beraz, hala ore mekani-

koaren eta kimikoaren inportazioak (995,6 mila tona) nola esportazioak (1.079,4 mila

tona), baita ekoizpena (1.838,2 mila tona, 2014an ekoitzitako ore guztiaren % 98,7) eta

97. taula Ekoizpena eta kontsumoa, paper motaren arabera

(mTm)

Mota Ekoizpena Inportazioak Esportazioak Kontsumo

atzemangarria

2014 % ∆ 14/13

2014 % ∆ 14/13

2014 % ∆ 14/13

2014 % ∆ 14/13

Prentsarako, inprimatzeko eta idazteko 1.409,7 -5,9 1.302,9 5,4 1.232,5 -5,2 1.480,0 3,3 Higieniko ak eta sanitarioak 679,0 -3,9 148,4 9,2 175,3 1,4 652,1 -2,6 Uhin-kartoia egiteko 2.833,9 -0,7 884,9 7,8 966,0 -4,4 2.752,8 3,3 − Uhinak egiteko 1.214,5 -1,4 298,8 -1,2 403,6 -3,4 1.109,7 -0,6 − Test Liner eta KraftLiner 1.192,7 3,8 554,2 11,9 487,4 0,8 1.259,5 8,4 − Bikoak eta larrua 426,8 -9,5 31,9 37,1 75,1 -31,1 383,7 -0,6 Kartoi iztukatua 279,0 2,8 469,1 4,4 142,6 7,9 605,5 2,9 Beste ontzi eta bilgarri batzuk 462,3 -8,4 263,3 7,7 341,9 -11,5 383,6 5,7 Beste paper batzuk 371,9 6,9 68,2 6,2 56,7 24,5 383,4 4,6 Papera eta kartoia, guztira 6.035,7 -2,4 3.136,7 6,3 2.915,1 -4,3 6.257,4 2,8 Iturria:Paper eta Ore Fabrikatzaileen Elkarte Nazionala.

Industria |

129 |

kontsumo atzemangarria ere (1.754,4 mila tona), jaitsi egin dira (-%10,4, -%10,1, -% 6 eta

-% 6, hurrenez hurren).

Berreskuratutako paperari dagokionez, 2014an 5.052,9 mila tona kontsumitu dira; horrek

esan nahi du urtez urteko bolumena -% 1,8 jaitsi dela.

98. taula Ekoizpena eta kontsumoa, ore motaren arabera

(mTm)

Mota Ekoizpena Inportazioak Esportazioak Kontsu

mo atzemangarria

2014 % ∆ 14/13

2014 % ∆ 14/13

2014 % ∆ 14/13

2014 % ∆ 14/13

Ore mekanikoa eta kimikoa 1.838,2 -6,0 995,6 -10,4 1.079,4 -10,1 1.754,4 -6,0 Erdikimikoa eta beste batzuk 25,2 16,7 52,0 3,7 18,4 15,6 58,7 5,4 Ore berriak, guztira 1.863,3 -5,7 1.047,6 -9,8 1.097,8 -9,8 1.813,1 -5,6 Paper zaharra (bilketa atzemangarria) 4.439,3 4,1 1.505,2 -2,6 891,6 33,9 5.052,9 -1,8 Iturria:Paper eta Ore Fabrikatzaileen Elkarte Nazionala.

Aurreko txostenetan egindako lanari jarraipena emanez, jarraian berreskuratutako pape-

raren erabilera aztertuko dugu, honako adierazle hauek kontuan hartuz: bilketa-tasa

atzemangarria (paper zaharren ekoizpena/paper- eta kartoi-kontsumoa): % 70,9 2014an

eta % 70,1 2013an; erabilera-tasa (paper zahar kontsumoa/paper- eta kartoi-ekoizpena):

% 83,7 2014an eta % 83,2 2013an; birziklatze-tasa (paper zahar kontsumoa/paper- eta

kartoi-kontsumoa): % 80,8 2014an eta % 84,6 2013an.

Nazioarteari begira, aipatzekoa da Espainiako paperaren sektoreak CEPIko kide diren

gainerako herrialdeek baino bilakaera okerragoa izan duela, hala paperaren eta kartoia-

ren esportazioei dagokienez nola ekoizpenari dagokionez. Hala, 2014an, estatu mailako

paper- eta kartoi-ekoizpenak -% 2,4ko murrizketa izan du; bitartean, CEPIko gainerako

herrialdeetan, ekoizpena -% 0,2 baino ez da jaitsi. Esportazioetan, berriz, Espainiak

-% 4,3 gutxiago esportatu du (papera eta kartoia); CEPIko gainerako herrialdeen espor-

tazioak, ordea, -% 2,5 jaitsi dira.

Bukatzeko, esan beharra dago Espainian egin den elektrizitate-sistemaren erreformak

kalte handiak eragin dizkiola estatuko paperaren sektorearen lehiakortasunari; ondorioz,

neurri handi batean, merkatu nazionalean zuen kuota galdu du eta esportazioek atzera-

kada jasan dute.


130 |

8.3 SEKTOREA EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOAN

Estatu mailan eta CEPIko kide diren herrialdeetan paperaren eta kartoiaren ekoizpenak

behera egin badu ere (-% 2,4 eta % -0,2), Euskal Autonomia Erkidegoan joera bestelakoa

izan da: papergintzaren sektoreak % 1ean handitu du paperaren eta kartoiaren ekoiz-

pena 2014an, eta guztira 909,2 mila tona ekoitzi dira. Hortaz, euskal papergintza-

sektoreak ekoizpenari dagokionez estatuan duen garrantzi erlatiboa zertxobait handitu

da (% 15,1 2014ean eta % 14,6 2013an).

99. taula Paper- eta ore-ekoizpena EAEn

(mTm) Kontzeptua 2012* 2013 2014 % ∆ 14/13

Erabilera grafikoa 593,9 572,2 575,2 0,5 Paper higieniko-sanitarioa 79,5 37,2

334,0 1,7 Biltzeko papera eta beste batzuk 304,7 291,1 Papera eta kartoia, guztira 978,1 900,5 909,2 1,0 Orea, guztira 394,8 393,0 413,0 5,1 (*): 2012an, Celulosas Hernanik jarduna eten zuen. Iturria:Paper eta Ore Fabrikatzaileen Elkarte Nazionala.

Oreari dagokionez, Euskal Autonomia Erkidegoan izan den ekoizpenaren gorakadak

(% 5,1) argi eta garbi hobetzen du Estatuan eta CEPIko herrialdeetan bizi duten atze-

rakada (-% 5,7 eta -% 1,9, hurrenez hurren). Era horretan, EAEko orearen ekoizpena 413

mila tonara iritsi zen 2014an. Horrek esan nahi du urtez urteko bolumena % 5,1 igo dela

eta, ondorioz, EAEn ekoitzitako oreak 2013an estatuan ekoitzi zen ore guztiaren

% 19,9 izatetik 2014an % 22,2 izatera igaro zela.

Arreta kanpoko merkataritzan jarriz gero, eta kontuan hartuz kasu honetan azterketak

diruari buruzko datuak ematen dizkigula, ikus daiteke 2014an Euskal Autonomia Erkide-

goak esportatutako paper- eta ore-kopuruak % 1,2 egin duela gora; inportazioak, berriz,

% 15,9 jaitsi dira. Zehazki, sektore horren kanpoko salmentek 776.350 mila euro lortu di-

tuzte; kanpoko erosketak, berriz, 392.245 eurokoak izan dira guztira. Hori horrela, merkata-

ritza-superabita handitu egin da, 384.105 mila eurora iritsi arte (2013an 300.451 mila euro-

koa izan zen).

Industria |

131 |

100. taula Euskal Autonomia Erkidegoko papergintzaren sektoreko enpresa nagusiak

Enpresak Kokapena Ekoizpena

Sarriopapel y Celulosa, S.A. Leitza, Uranga Inprimatzeko eta idazteko papera, eta orea Indarkia S.L.- Ezten FCR. Aranguren, Artziniega Tisu papera Papresa Errenteria Prentsa papera Smurfit Kappa Nervión Iurreta Orea, kraft papera Smurfit Kappa Navarra Zangoza, Cordovilla Orea, kraft papera, uhin-kartoia eta zakuak Georgia Pacific Allo Tisu papera PapeleraGuipuzcoana de Zikuñaga (Iberpapel) Hernani Orea, eta inprimatzeko eta idazteko papera Munksjö Paper DECOR, S.A. Tolosa Ijeztuetarako papera Papeleradel Oria Zizurkil Inprimatzeko eta idazteko papera Papeleradel Ebro Viana Uhin-kartoia eta -papera Bertako Huarte Uhin-kartoia eta -papera Newark San Andrés, S.L. Villaba Uhin-kartoia Papelera de Amaroz Legorreta Inprimatzeko eta idazteko papera Iturria: Ekoizpen Sustapena.“Las 2.500 mayores empresas españolas”, eta enpresen memoriak.

Sektorearen beraren nondik norakoak aztertu ondoren, Euskal Autonomia Erkidegoko

enpresen egoera aztertzeko unea iritsi da. Horretarako, txosten hau egin zen unean sek-

tore horretan lanean ari ziren enpresei buruzko informazioa erabiliko da.

Lehenik, Papresa (Errenterian) enpresa aztertuko da: espainiar estatuko prentsa-paper

fabrikatzailerik handiena da. Aipatu beharra dago sozietatea Alfonso Gallardo industria-

taldeko kide dela eta talde horretako sozietate nagusia Alfonso Gallardo, SL taldea dela

(Badajozen du egoitza soziala). Esan beharra dago 2014ko uztailaren 30ean birfinantza-

zio akordio bat indarrean sartu zela Alfonso Gallardo taldearen, bere hartzekodun banke-

txearen eta Kohlberg Kravis Roberts (KKR) arrisku-kapital enpresaren artean eta, horrez

gain, taldearen finantza-zorraren berregituratze osoa egin zela. Berregituratze horren

ondorioz, Alfonso Gallardo taldearen zor ez finantzarioaren zati baten baldintzak ere

aldatu egin ziren. Horrez gain, sozietatea berrantolatu egin da; hori dela eta, zenbait ne-

gozio eta aktibitate-sail isolatu egin dira. Bukatzeko, KKRri hauek saldu zaizkio: Alfonso

Gallardo, SL taldea eta sozietate hauetako akzioak/partaidetzak: AG. Cementos Balboa,

SA., Gallardo Corrugados, SLU eta Papresa, SA (Zementua & Papera perimetroa). Tes-

tuinguru horretan, esan beharra dago 2014an Papresak 127,7 milioi euro fakturatu zitu-

ela (2013an baino % 3,6 gutxiago) eta 5,6 milioi euroko irabaziak izan zituela, zergen au-

rretik (2013an 5,8 milioi euroko galerak izan zituen enpresak).

Smurfit Kappa Nervión, berriz, Iurretan dago, eta “kraft” paperaren eta orearen azpi-

sektoreetan jarduten du. Smurfit Kappa taldeko kidea da (talde horrek Smurfit Kappa

Navarra eta Cartoespaña ere kontrolatzen ditu). 2014an, 121,1 milioi euroko salmentak

izan zituen; horrek esan nahi du urtez urteko salmentak -% 3,2 jaitsi zirela (2013an sal-

mentak 125,1 milioi eurokoak izan ziren). Hala, ekitaldi bukaeran, 13,2 milioi euroko iraba-


132 |

ziak lortu zituen, zergen aurretik eta beraz, urtez urteko irabazien murrizketa -% 41,6koa

izan zen (2013an 22,6 milioi euroko irabaziak izan zituen, zergen aurretik).

Smurfit Kappa Navarrari dagokionez, gogoratu behar da Nafarroko papergintzaren sek-

toreko enpresarik garrantzitsuenetarikoa dela (101-250 langiledun enpresen estratuan).

Hauek dira, besteak beste, enpresaren jarduera eremua: orea fabrikatzea eta horrekin

Kraft-liner, Test-liner, zakuetarako Kraft papera eta biltzeko Kraft (Zangozako fabrikan)

egitea, eta uhin-kartoia fabrikatzea eta horrekin paketatze-kaxak egitea (Cordovillako

fabrikan).

Inprimatzeko eta idazteko paperaren azpi-sektoreari dagokionez, aipatzekoa da Sarrio-

papel y Celulosa, SA enpresa (Leitzan). Enpresa hori, eta Gipuzkoako hainbat paper-

enpresak (Zikuñaga, Munksjö Paper DECOR, SA Papeleradel Oria, besteak beste) esta-

tuko ekoizpenaren zati handi baten erantzule dira. Sarriopapel y Celulosa, SA enpresak,

berriz, inprimatzeko eta idazteko paperaren azpi-sektorean jarduten du, eta Lecta tal-

deko kidea da. Zehatzago esateko, Torraspapel, SA eta Sarriopapel y Celulosa SA,

% 100eko partaidetzarekin, fusionatu egin ziren 2014ko abenduan, eta fusio hori urte

hasieran sartu zen indarrean. Sarriopapel y Celulosa, SAk fusiora Leitzako ekoizpen zen-

troa gehitu zuen; bertan paper berezi hauek fabrikatzen dira: autokopiatzailea, distira

handikoa, metalizatuak eta termikoak. Haren jarduera estuki loturik dago Torraspapel,

SA enpresarekin (Torraspapel, SAk ekoizten du beharrezkoak diren euskarrien % 75, eta

hirugarrenei eginiko salmenten % 100 Torraspapel, SA enpresaren merkataritza-

egituraren eta haren filialen bidez egiten dira).

Etxerako eta erabilera higienikodun paperei dagokienez, aipatzekoa da Georgia Pacific

(fabrika Allon duen enpresa estatubatuarra), baita Indarkia SL eta Ezten FCR partzuergoa

ere. Partzuergo horrek 2011n Kimberly-Clark, SA enpresari tisu papera eta higiene-

produktuak egiteko paper-fabrikak erosi zizkion (Arangurenen, Bizkaian, eta Artziniegan,

Araban, daude fabrikak). Era horretan, bi fabrikak, bertan egiten zen jarduera eta hango

langileak euskal partzuergora transferitu ziren; bitartean, Kimberly-Clark enpresak ordura

arte bi fabriketan ekoizten zituen ondasunen hornikuntza jasotzen jarraitu zuen. Gogoan

izatea komeni da Indarkia hainbat euskal enpresarik sortu zutela, eta haren helburua

industrian eta energiaren sektorean epe luzerako inbertsioak egitea zela; Ezten FCR,

berriz, arrisku-kapitalen funts bat da eta EAEko Industria, Berrikuntza, Merkatartiza eta

Turismo Sailaren ardurapean dago. Jabe berri horiek azaldu zuten enpresa horretan 20

milioi euro inbertitzeko asmoa zutela hurrengo hiru urteetan.Horrez gain, guztien inplika-

zioa eta ahalegina eskatu zuten, hala akziodun berriena eta zuzendaritza taldekoena

nola langileena eta administrazioarena berarena.

Industria |

133 |

9. KAUTXUA


Orokorki susperraldi ekonomikoaren sendotzea ezaugarritzat duen ingurunean,

kautxuaren munduko kontsumoa hazi egin da 2014an. Horrela, International Rubber

Study Group erakundeak argitaratutako informazioaren arabera, kautxuaren munduko

kontsumoak % 7,7 egin du gora 2014an, 28.916 milako tonatara iritsita. Produkzioak,

aldiz, dinamismo txikiagoa izan du, % 3,7 hazi baita, 28.753 milako tonatara iritsita.

Gauzak horrela, kautxuaren munduko stockak –163 milako tonako saldo negatiboa izan

du (871 milako tonako saldo positiboa aurreko ekitaldian).

Kautxu mota kontuan izanda, kautxu naturalaren zein sintetikoaren kasuan, kontsumoa

baino txikiagoa izan da produkzioa, eta saldo negatiboa duen stocka lortu da bi

kasuetan (–89 eta –74 milako tona, hurrenez hurren).

101. taula Kautxu natural eta sintetikoaren munduko kontsumoa

(m Tm)

Eremua Kautxu naturala Kautxu sintetikoa Guztizkoa

2013 2014 % ∆ 14/13 2013 2014 % ∆ 14/13 2013 2014 % ∆ 14/13

Asia/Pazifikoa 8.229 8.901 8,2 8.965 10.268 14,5 17.194 19.169 11,5 EMEA* 1.485 1.555 4,7 3.686 3.558 -3,5 5.171 5.113 -1,1 Amerika 1.674 1.704 1,8 2.815 2.931 4,1 4.489 4.635 3,3 Guztizkoa 11.388 12.159 6,8 15.466 16.757 8,3 26.854 28.916 7,7 (*): EMEA: Europa, Ekialde Ertaina eta Afrika. Iturria: International Rubber Study Group.

Eremu geografikoen araberako azterketak erakusten du kautxu-kontsumoa handitu egin

dela Asia/Pazifikoaren kasuan zein Amerikarenean (% 11,5 eta % 3,3, hurrenez hurren),

eta bloke horiek kontzentratzen dute kautxuaren munduko kontsumoaren % 66,3 eta

% 16, hurrenez hurren. Aitzitik, kautxuaren kontsumoa zertxobait jaitsi da Europan,

Ekialde Ertainean eta Afrikan (–% 1,1), eremu hau kautxuaren munduko kontsumoaren

% 17,7a delarik.


134 |

9.2 KAUTXUAREN ERALDAKETA-SEKTOREA ESPAINIAN1 ETA EAE-N

Nazioartean ikusitakoaren antzera, kautxuaren eraldatuen estatuko produkzioa gehitu

egin da 2014an, eta bereziki dinamikoa izan da haren ageriko kontsumoa. Ildo horretatik,

Kautxuaren Industrialen Partzuergo Nazionalaren datuen arabera, kautxuaren

Espainiako produkzioa 774.234 tonatan kalkulatu da 2014an, hau da, % 2,3ko urtearteko

gehikuntza duen bolumena, eta, ageriko kontsumoa, aldiz, 633.128 tonara iritsi da,

aurreko ekitaldian erregistratutakoa baino % 13,7 gehiago.

Dena den, sektorearen fakturazioa –% 2,5 jaitsi da, 4.779,5 milioi eurora iritsita. Horri

dagokionez, faktura globalaren jaitsiera hori pneumatikoen eta birkautxutatuen

azpisektorearen fakturazio txikiagoak eragin du (–% 4,4), pieza teknikoaren

azpisektorerari dagokiona gehitu egin baita (% 2,4).

Horrela, produkzioaren bilakaera kontuan izanda eta sektore-enplegua urtearteko -% 0,6

uzkurtu dela, ondoriozta daiteke sektorearen produktibitatea % 2,9 hazi dela 2014an,

enplegatu bakoitzeko 36,1 tonako produktibitatearekin kalkuluen arabera.

Kautxuaren estatuko produkzioaren helmuga-sektore nagusiak aztergai hartuta,

azpimarratzekoa da sektore horiek aldeko espektatibak izan dituztela 2014an hainbat

arrazoi tarteko: automozio-sektoreak PIVE Planarengatik (eta horri dagokion arraste-

efektua automozio-osagaien azpisektorearen gain), oinetakoen sektoreak atzerriarekin

duen loturarengatik, eta etxe-tresna elektrikoen sektoreak bere dibertsifikazioagatik

eraikuntzaren beherakadari erantzuteko.

Gauzak horrela, automozio-sektoreak kautxuaren eraldaketa-industrian duen garrantzia

kontuan izanda, kapituluaren amaieran egingo dugu (pneumatikoen eta birkautxutatuen

azpisektoreari eskainitako epigrafearen barruan) sektore horren azterketa labur bat.

1 Sektorearen jardueraren zati garrantzitsu bat, batez ere pneumatikoen azpisektorean, Euskal Herrian egiten da, eta, hori horrela, azterketa euskal egoeraren adierazgarritzat hartzen da (Euskal Herrian kokatuta dago eraldaketa ez-pneumatikoko enpresen % 15, eta pneumatikoen kasuan, Michelin eta Bridgestone-Firestone multinazionalen plantak, Gipuzkoan eta Araban, batetik, eta Bizkaian, bestetik, hurrenez hurren).

Industria |

135 |

102. taula Kautxuaren eraldaketa-sektorearen oinarrizko datuak(1) Estatu espainolean

(Tm) Kontzeptua 2013 2014 % ∆ 14/13

1. Produkzioa 756.965 774.234 2,3 2. Ageriko kontsumoa 556.834 633.128 13,7 3. Esportazioa 730.159 713.503 -2,3 4. Inportazioa 530.028 572.397 8,0 5. Merkataritza-saldoa 200.131 141.106 -29,5 6. Batez besteko prezioa esportazioa(2) 4,24 4,17 -1,7 7. Batez besteko prezioa inportazioa(2) 4,49 4,26 -5,1 8. Esportazioa/Produkzioa (%) 96 92 -4,5 9. Inportazioa/Ageriko kontsumoa (%) 95 90 -5,0 10. Enplegua 21.601 21.476 -0,6 11. Produktibitatea (1/10)(3) 35,0 36,1 2,9 (1): EJSN 22.11 (pneumatikoak eta birkautxutatuak) eta 22.19 (kautxuzko beste produktu batzuk: kautxuzko

eta latexko pieza teknikoa): (2): Euro/kg. (3): Tm/Enplegatu/urte. Iturria: Kautxuaren Industrialen Partzuergo Nazionala.

Kanpo-merkataritzara igaroz gero, bolumenari gagozkiola, esportazioek atzera egin

dute, eta inportazioak, aldiz, hazi egin dira. Horrela, atzerrira egindako salmentak 713.503

tonatan kalkulatu dira 2014an, hau da, urtearteko –% 2,3ko murrizketa dakarren mailan,

eta atzerritik egindako erosketak 572.397 tonara iritsi dira, % 8ko gorakada dakarren

bolumenera. Era berean, dirutan, esportazioak jaitsi egin dira eta inportazioak igo (–% 4

eta % 2,4, hurrenez hurren). Horrela, merkataritza-superabita jaitsi egin da 141.106

tonaraino 2014an, 2013an lortutakoa baino % 29,5 txikiagoa.

103. taula Kautxu-eraldatuen kanpo-merkataritza azpisektore handien arabera

(Tm)

Produktua Esportazioa Inportazioa Saldoa

2013 2014 % ∆ 14/13

2013 2014 % ∆ 14/13

2013 2014 % ∆ 14/13

Pneumatikoak eta birkautxutatuak 574.132 581.663 1,3 392.449 410.464 4,6 181.683 171.199 -5,8 Pieza teknikoa 156.027 131.840 -15,5 137.579 161.933 17,7 18.448 -30.093 -263,1 Guztizkoa 730.159 713.503 -2,3 530.028 572.397 8,0 200.131 141.106 -29,5 Iturria: Kautxuaren Industrialen Partzuergo Nazionala.

Kanpo-merkataritzaren azterketa sakonduz sektoreen arabera, bolumenari gagozkiola,

pneumatikoen eta birkautxutatuen esportazioak apur bat igo dira (% 1,3), eta pieza

teknikoenak, aldiz, jaitsi egin dira (–% 15,5), eta bilakaera hedakorrak ikusten dira

inportazioen kasuan bi sektoreetarako (% 4,6 eta % 17,7, hurrenez hurren). Dirutan,

atzerrira egindako salmentak jaitsi egin dira pneumatikoen eta birkautxutatuen kasuan

zein pieza teknikoaren kasuan (–% 4,3 eta –% 3,2), eta atzerrian egindako erosketei

dagokienez, aldiz, lehenengoak gutxitu egin dira (–% 0,2) eta bigarrenak igo (% 6,9).


136 |

104. taula Kautxu-eraldatuen kanpo-merkataritza azpisektore handien arabera

(M eurotan)

Produktua Esportazioa Inportazioa Saldoa

2013 2014 % ∆ 14/13

2013 2014 % ∆ 14/13

2013 2014 % ∆ 14/13

Pneumatikoak eta birkautxutatuak 2.174,7 2.081,2 -4,3 1.504,1 1.501,8 -0,2 670,6 579,4 -13,6 Pieza teknikoa 924,5 895,4 -3,2 876,7 937,3 6,9 47,8 -42,0 -187,8 Guztizkoa 3.099,2 2.976,5 -4,0 2.380,9 2.439,1 2,4 718,3 537,4 -25,2 Iturria: Kautxuaren Industrialen Partzuergo Nazionala.

Azterketa EAEko kautxuaren eraldaketa-sektorera mugatuz, kautxuari eta plastikoari

buruzko Eustaten Industria Produkzioko Indizeak –% 0,3ko jaitsiera apala erregistratu du

2014an, jarraitasuna emanez aurreko ekitaldian hasitako indizearen jaitsiera-erritmoaren

apaltasun-bideari (–% 14,2ko jaitsiera 2012an eta –% 6ko jaitsiera 2013an). Kanpo-

merkataritzari dagokionez, kautxu- eta plastiko-esportazioak –% 3,3 jaitsi dira 1.186.392

milako euroraino, eta inportazioak, aldiz, –% 17 jaitsi dira 404.450 milako euroraino, eta

hori horrela, merkataritza-balantzaren saldo positiboa % 5,6 gehitu da 781.942 milako

euroraino.

EAEri buruzko informazioa Estatu osoari dagokionarekin lotuta, ikusten da EAEko kanpo-

merkataritzak dirutan izan duen partaidetza Estatuko guztizkoaren gain zertxobait hazi

dela esportazioen kasuan (guztizkoaren % 39,9 2014an 2013ko % 39,6arekin alderatuta),

eta inportazioena, aldiz, jaitsi egin da (guztizkoaren % 16,6 2014an 2013ko % 20,5arekin

alderatuta).

9.3 PNEUMATIKOEN ETA BIRKAUTXUTATUEN AZPISEKTOREA

Kautxuaren Industrialen Partzuergo Nazionalak emandako informaziora itzuliz, eta

azterketa pneumatikoen eta birkautxutatuen azterketara mugatuz, 2014an 593.377

tonara iritsi da azpisektorearen produkzioa (% 1,5eko urtearteko gorakada), eta ageriko

kontsumoa 422.178 tonatan kalkulatzen da (% 4,8ko urtearteko hazkundea).

Kanpo-merkataritzari dagokionez, esportazioak 581.663 tonara iritsi dira (% 1,3ko

urtearteko hazkundea) eta inportazioak, aldiz, 410.464 tonara iritsi dira (% 4,6ko

urtearteko hazkundea), eta, hori horrela, joera esportatzailea % 98an kalkulatu da eta

esportatzailea % 97,2an

Industria |

137 |

105. taula Pneumatikoen eta birkautxutatuen produkzioa, kontsumoa eta kanpo-merkataritza

(Tm) Kontzeptua 2013 2014 % ∆ 14/13

1. Produkzioa 584.687 593.377 1,5 2. Esportazioa 574.132 581.663 1,3 3. Inportazioa 392.449 410.464 4,6 4. Ageriko kontsumoa 403.004 422.178 4,8 5. 2/1 x 100 98,2 98,0 -0,2 6. 3/4 x 100 97,4 97,2 -0,2 Iturria: Kautxuaren Industrialen Partzuergo Nazionala.

Kautxuaren sektorearen eta automozioaren sektorearen artean dagoen lotura estua

kontuan izanda, jarraian azken sektore honek 2014an izan duen bilakaerari buruz

komentario labur bat burutzen da. Ildo horretan, Automobilen eta Kamioien

Fabrikatzaileen Espainiako Elkartearen arabera (ANFAC), ibilgailuen estatuko

produkzioak (2.402.978 unitate) zein esportazioak (2.039.893 unitate), baita

matrikulazioak ere (987.281 unitate) hazi egin dira 2014an (% 11,1, % 8,5 eta % 20,

hurrenez hurren).

106. taula Ibilgailuen produkzioa eta salmenta estatu espainolean

(unitateak)

Kontzeptua Produkzioa Esportazioa Matrikulazioak(1)

2013 2014 % ∆ 14/13 2013 2014 % ∆ 14/13 2013 2014 % ∆ 14/13

Turismoak 1.719.700 1.871.985 8,9 1.493.731 1.631.744 9,2 722.689 855.308 18,4 Ibilgailu industrialak(2) 443.638 530.993 19,7 386.243 408.149 5,7 98.542 129.996 31,9 Autobusak eta autokarrak 0 0 -- 0 0 -- 1.719 1.977 15,0 Guztizkoa 2.163.338 2.402.978 11,1 1.879.974 2.039.893 8,5 822.950 987.281 20,0 (1): Matrikulazioen kontzeptua barne-salmentena baino zabalagoa da, saldu gabeko ibilgailuak edo stockean daudenak barne. (2): Pick-upak, traktokamioiak, ibilgailu industrial arin eta astunak, furgonetak eta ibilgailu komertzial arinak barnean hartzen ditu. Iturria: ANFAC.

Azkenik, aurreko urteetan egindako lanaren antzera, ondoren komentario labur bat

aurkeztuko dugu Euskal Herrian finkatutako pneumatikoen fabrikatzaile nagusiei buruz.

Kontuan izanda lehenik Michelin, Euskal Herrian Gasteizko, Araiako (Araba, zentro

logistiko bat da benetan) eta Lasarteko (Gipuzkoa) bere planten bidez lan egiten duen

enpresa-taldea, 1.031 milioi euroko mozkin garbia lortu du taldea osoak 2014an.

–% 8,5eko urtearteko beherakada honek (1.127 milioi euro 2013an), taldeak lan egiten

duen merkatuen ahulezia agerian uzten du, Ipar Amerika eta Txina kenduta. Euskal

Herrian dituen plantak aztergai hartuta, azpimarratzekoa da Michelinek handitu egingo

dituela Araian dituen biltegiak, bertan, Gasteizen produzitutako pneumatikoez gain,

Lasarteko faktoria gipuzkoarrean fabrikatutako motozikleta-pneumatikoak ere

biltegiratzeko, Estatuan duen sare logistikoa berrantolatzeko planaren barruan.


138 |

Bridgestone aztergai hartuz, Euskal Herrian Basauriko bere plantaren bidez lan egiten

duen enpresa, nabarmentzekoa da datozen bost urteetan planta horretan egingo duen

47 milioi euroko inbertsioa bere automatizazio-maila handitzeko, 2018an plantak

2013an baino % 50 gehiago produzitzea aurreikusten duen plan estrategikoaren arabera,

% 39tik beherako produkzio-kostu batzuekin.

Industria |

139 |

10. SEKTORE ELEKTRONIKO-INFORMATIKOA1


Informazioaren Teknologien Europako Behatokiaren (EITO) arabera, IKTen munduko

merkatuak % 4,5eko hedapena izan du 2014an (% 3,8ko gorakada 2013an) eta 3 bilioi

euroko fakturazioa. Horri dagokionez, nabarmendu behar da informazioaren teknologien

eta telekomunikazioen merkatuak igotzen jarraitzen duela ekonomia orokorrari dagokion

erritmoan baino azkarrago.

Lehenik eta behin, informazioaren teknologiak hartzen baditugu kontuan, ikusiko dugu

sektore horretan 2014an izandako salmentak % 3,8 igo direla, 1,2 bilioi euroraino;

softwarearen negozioa % 6,2 igo da (321 mila milioi euro 2014an), % 3,9 informazioaren

teknologien zerbitzuen negozioa (531 mila milioi euro 2014an), eta % 1,6 hardwarearena

(371 mila milioi euro 2014an).

Telekomunikazioak aintzat hartzen baditugu, ikusiko dugu mundu osoan izandako

fakturazioa % 5 igo dela 2014an, 1,74 bilioi euroraino, telekomunikazioen azpiegituren

salmentak % 7,9 igo dira (462 mila milioi euro 2014an) eta % 3,9 telekomunikazioen

zerbitzuenak (1,28 bilioi euro 2014an). Telekomunikazioen zerbitzu horien esparruan,

dinamismoa bereziki handia izan da datu mugikorren zerbitzuen kasuan, zerbitzu horiek

% 12,8 igo baitute negozioa 2014an, 347 mila milioi euroraino.

Geografikoki begiratuta, IKTen merkatua bereziki indartsua izan da BEIT herrialdeetan

(Brasil, Errusia, India eta Txina). Zehazki, merkatu hori % 12 igo da Indian, % 11,3 Txinan

eta % 9,2 Brasilen. Errusiaren kasu zehatzean, merkatu horren hedapen-erritmoa askoz

ere txikiagoa izan da: % 3,8, Estatu Batuei dagokiena baino txikiagoa: % 4. Aitzitik,

Europar Batasunaren eremuan, IKTen merkatuaren hazkundea txikia izan da: % 1,3.

Beraz, laburbiltzeko esan dezakegu IKTen merkatua eta digitalizazioa hazkunde

ekonomikoa eta enpleguaren sorkuntza dinamizatzen ari direla, garatzen ari diren eta

garapen-bidean dauden herrialdeetan bereziki.

1 Sektorea orokorrean aipatzen denean, sektore horretan sartzen diren elektronikaren eta informatikaren nahiz telekomunikazioen alorreko jarduera guztiak biltzen dira, baina ez dira sartzen telekomunikazioen zerbitzuen operadore/hornitzaile handiak.


140 |

10.2 SEKTOREA ESPAINIAN1

Lehenik eta behin adierazi behar dugu aurreko urteetan epigrafe hau Elektronikako,

Informazioaren Teknologietako, Telekomunikazioen eta Eduki Digitalen Enpresen

Elkarteak (AMETIC) sektore-arloko txostenetan argitaratzen zuen informazioaren

arabera egiten zela. Horri dagokionez, AMETIC Elkarteak txosten horiek argitaratu ez

dituenez, eta 2014ko ekitaldiari buruzko informazio xehaturik eman ez dutenez, oso

mugatuta gaude, 2014ko lehenengo seihilekoari buruzko datu partzialak bakarrik

ditugulako; nolanahi ere, datu horiek sektoreak ekitaldi osoan izan duen martxaren

adierazgarriak dira (neurri handi batean).

Informazioaren eta komunikazioen teknologien eta eduki digitalen estatuko

hipersektoreak 2014ko lehenengo sei hilabeteak negozio-bolumenaren jaitsiera –% 3,3

izanik itxi ditu, eta negozioak ekitaldiaren bigarren tartean izan duen martxak ez du

ahalbidetu ekitaldi horretako lehenengo tartean izandako jaitsiera indargabetzea.

Jardueren arabera, eta AMETIC Elkarteak dioena kontuan hartuta, eduki digitalak eta

industria elektronikoa soilik igo dira 2014ko lehenengo seihilekoan (% 0,2 eta % 0,8,

hurrenez hurren), telekomunikazioek eta ikus-entzunezko edukiek, aldiz, behera egin

dute (–% 6,7), baita informazioaren teknologiek (–% 3) eta kontsumo-elektronikak ere

(–% 6,4).

Nolanahi ere, 2015. urteari begira nabarmendu behar da hipersektorean sumatzen den

joera-aldaketa, fakturazioa zertxobait igoko delako; honen arrazoi “telekoak” finkatu

egin direla (alderdi horrek ere ondorioa izango du balio erantsiaren borrokan), ultrabanda

zabala hedatuko dela eta beste negozio batzuen eraldaketa digitala –teknologiaren eta

IKT zerbitzuen eskaria bultzatuko duena– izan dela dira.

1 Atal hori Elektronikako, Informazioaren Teknologietako, Telekomunikazioen eta Eduki Digitalen Enpre-sen Elkarteari (AMETIC) buruzko informazioan oinarrituta dago. AMETIC Elkarteak 2.000 kide inguru zi-tuen 2011n; kide horietatik 300 enpresa indibidualak ziren, eta gainerakoak enpresa-erakundeak eta -kolektiboak, eta gauzatzen zuten jarduera elektronikaren, informazioaren teknologiekin eta telekomuni-kazioen sektoreekin lotuta zegoen..

Industria |

141 |

10.3 SEKTOREA EAE-N 1

Aurreko ekitaldian ikusitakoa ez bezala, Euskadiko Teknologia Elektronikoen eta

Informazioaren Industrien Elkarteko (GAIA) kide diren enpresen kopuruak gora egin du

2014an. Zehazki, kide diren enpresa kopurua 254ra igo da, 2013an baino hamar gehiago;

enpresa horiek gehienak informatikaren azpisektorekoak dira: 126 enpresa kide, hau da,

guztizkoaren % 49,6. Haien ondoren, distantzia handi batera honako hauek daude:

elektronika profesionalaren azpisektorea (GAIA Elkartea osatzen duten enpresen

% 28,3), telekomunikazioen azpisektorea (atxikitako guztizkoen % 16,1) eta osagaien

azpisektorea (lotutako guztizkoen % 5,9).

107. taula EAEko sektore elektroniko-informatikoko eta telekomunikazioetako enpresak, kokapen geografikoaren eta azpisektoreen arabera, 2014

Lurraldea Guztira Elektronika profesionala

Osagaiak Informatika Telekomunikazioak

Araba 28 6 5 12 5 Gipuzkoa 110 34 6 55 15 Bizkaia 116 32 4 59 21 Guztira 254 72 15 126 41 Iturria: GAIA. Geuk egina.

Lurraldeen araberako azterketatik ondorioztatzen da Gipuzkoan eta Bizkaian dagoela

enpresa kopuru handiena (guztikoaren % 45,7 eta % 43,3, hurrenez hurren) eta Araban

presentzia txikiagoa dutela (guztizkoaren % 11). Azpisektoreak kontuan hartuta, pisu

erlatibo handiena duten hiru jarduerak (informatika, elektronika profesionala eta

telekomunikazioak) batez ere Bizkaian eta Gipuzkoan daude; aitzitik, osagaien kasuan,

lurralde-banaketa orekatuagoa da hiru lurraldeetan. Gipuzkoan, Donostia, Irun eta

Arrasate dira sektorea gehien pilatzen den gune nagusiak; Bizkaiari dagokionez,

sektorea Zamudion, Bilbon, Derion eta Getxon pilatzen da. Arabaren kasuan, Gasteiz da

jarduera-gune nagusia.

Sektorearen produkzioa aintzat hartzen badugu, ikusiko dugu 2014an % 2,4 igo dela eta

2.768 milioi euro lortu direla (aurreko ekitaldian –% 1,5eko jaitsiera izan zen); beraz,

2009tik 2013ra bitarte ikusitako uzkurtzeko joera zapuztu egin da.

1 Atal hori Euskadiko Teknologia Elektronikoen eta Informazioaren Industrien Elkarteak (GAIA) emandako informazioarekin egin da, hau da, elkartean sartuta dauden eta EAEko sektorearen orokortasuna ordezkatzen duten enpresei dagokien informazioarekin.


142 |

108. taula Sektore elektronikoaren-informatikoaren eta telekomunikazioetakoaren produkzioaren bilakaera EAEn

Urtea Produkzioa M eurotan ∆ %

Estatuko produkzioan izandako partaidetza*

2005 2.123,0 14,0 13,3 2006 2.484,0 17,0 14,0 2007 3.032,0 22,0 15,6 2008 3.315,0 9,3 16,4 2009 3.060,0 -7,7 16,6 2010 2.994,9 -2,1 16,0 2011 2.911,0 -2,8 15,8 2012 2.742,0 -5,8 -- 2013 2.702,1 -1,5 -- 2014 2.768,0 2,4 --

(*): Kalkulu honetan ez dira biltzen telekomunikazioetako zerbitzuen operadoreen/hornitzaileen fakturazio-bolumenak eta zerbitzuak.

Iturria: GAIA. Geuk egina.

Azpisektoreen arabera, osagaiek izan ezik, guztien produkzioak gora egin du orokorrean.

Informatikaren eta telekomunikazioen produkzioa % 2,8 igo da (1.671,9 milioi euro

2014an, guztizkoaren % 60,4) eta elektronika profesionalarena % 2,7 (963,3 milioi euro

2014an, guztizkoaren % 34,8); aitzitik, osagaien produkzioa –% 3,6 jaitsi da (132,9 milioi

euro 2014an, guztizkoaren % 4,8).

Sektoreko esportazioei dagokienez, arestian aipatutako produkzioaren igoeraren ildo

beretik, 2014an esportazioak % 0,7 igo dira 1.084,2 milioi euro lortzera iritsi arte; era

horretan, 1995ean hasitako goranzko joera etengabea luzatu egin da. Azpisektoreen

arabera, kanpoko salmenten % 46,2 informatikari eta telekomunikazioei dagokie, % 45,3

elektronika profesionalari eta gainerako % 8,5a osagaiei.

Hortaz, sektorearen esportaziorako joera-tasa (esportatutako produkzioaren ehunekoa)

% 39,2 jaitsi da 2014an, maila hori aurreko ekitaldian lortutakoa baino portzentajezko sei

hamarren txikiagoa da (% 39,8 2013an).

Industria |

143 |

109. taula Sektore elektronikoaren-informatikoaren eta telekomunikazioetakoaren esportazioen bilakaera EAEn

Urtea Esportazioak (M eurotan) ∆ %

Esportazioak/ Produkzioa

Estatuko esportazioan izandako partaidetza

2005 655,0 9,4 30,9 16,9 2006 682,0 4,1 27,5 16,3 2007 702,0 2,9 23,2 15,5 2008 749,0 6,7 22,6 16,6 2009 765,0 2,1 25,0 18,3 2010 850,0 11,1 28,4 19,3 2011 943,0 10,9 32,4 21,6 2012 1.053,0 11,7 38,4 -- 2013 1.076,8 2,3 39,8 -- 2014 1.084,2 0,7 39,2 --


Bestalde, sektore-arloko enplegua –% 2,2 jaitsi da, aurreko ekitaldian baino 233 enplegu

gutxiago daude (10.564 landun 2014an; 10.797, aldiz, 2013an). Plantilla gehiena

informatikan eta telekomunikazioetan biltzen da; jarduera horrek guztizko enpleguaren

% 69,4 hartzen baitu, ondoren elektronika profesionala dago, % 28,5eko partaidetzarekin,

eta azkenik, osagaiak, gainerako kuotaren % 2,1arekin.

Gauzak horrela, aurreko txostenetan bezala, hemen ere nabarmendu behar da sektoreko

langileek prestakuntza-maila handia lortu dutela: guztizko langileen % 65,3 erdi-mailako

edo goi-mailako tituludunak dira eta gainerako % 34,7ak lanbide-heziketa edo

administrazio-arloko heziketa du.

110. taula Sektore elektronikoaren-informatikoaren eta telekomunikazioetakoaren enpleguaren bilakaera EAEn

Urtea Enplegatuak ∆ % Enplegatuak (%)

2005 9.108 6,9 Erdi-mailako edo goi-

mailako tituluduna 65,3

2006 10.150 11,4 LH/Administrazioa 34,7 2007 11.058 8,9 2008 12.053 9,0 2009 12.000 -0,4 2010 11.400 -5,0 2011 11.410 0,1 2012 10.807 -5,3 2013 10.797 -0,1 2014 10.564 -2,2


Era berean, sektoreko enpresek I+Gan inbertitzearen alorrean egin duten ahalegin

garrantzitsua nabarmendu behar da; izan ere, 2014an 112,1 milioi euroko inbertsioa egin

da, zifra hori sektore-arloko fakturazioaren % 4,3 da.


144 |

Gauzak horrela, GAIAren presidenteak, duela gutxi, klusterraren batzar orokorrean

adierazi du enpresa elektronikoen, informatikoen eta telekomunikazioetako enpresaren

euskal sektoreak berretsi duela zikloa aldatzen ari dela zifra positiboetara, kalkulatzen

baita 2015. urteari begira fakturazioa % 6,1 igoko dela, eta garrantzitsuena da sektoreko

enplegua % 4 igoko dela, hainbat urte sektoreko plantilletan doikuntza gogorrak egiten

igaro ondoren.

Industria |

145 |

11. ERAIKUNTZA

Eraikuntzaren sektorea krisialdiak gehien eragin dion sektoreetako bat izan da azken

urte hauetan. Oraindik ere egoera larrian badago ere, badirudi 2014an argi pixka ikusten

ari dela, magnitude sektorial nagusietakoren bat zertxobait hobetu delako. Susperraldi

ekonomiko hasiberriak ahalbidetu du urtearteko goranzko aldakuntzaren bat sortzea

(lizitazio ofizialaren kasua, esaterako) edo, bestela, azken bost urte hauetan kalte

handiak pairatzen ari ziren sektore-adierazle batzuen jaitsiera geldiaraztea. Sektore-

narriadura hori argi eta garbi ikusten da egiaztatzen denean sektoreak BPGari 2008an

egin zion ekarpena % 10 inguru zela eta 2014an, aldiz, ia erdia dela (% 5,1). Era berean,

egia da hasierako balioak (2008) gehiegizko hazkundearen isla zirela ekonomiaren

oparoaldiko urteetan eraikuntzak izandako hazkunde esponentziala kontuan hartuta.

Dena dela, 2014. urtea jardueraren suspertze xume bat izanda itxi da. Susperraldia izan

da, alde batetik, sektore publikoak izandako jardunarengatik, aurrekontu-doikuntzak

jaisten hasi delako, eta, bestetik, finantza-sektorea onbideratuago dagoelako eta

hipoteka-kredituak emateko prestutasun handiagoa duelako.

111. taula Eraikuntzaren sektoreko adierazle batzuen bilakaera

(% ∆)

Kontzeptua Euskal Herria Espainia

2013 2014 2013 2014

Enplegua -3,9 -10,0 -11,4 -3,5 Zementuaren barne-salmentak (*) -23,0 11,8 -20,9 0,2 Amaitutako etxebizitzak -28,8 -19,7 -55,0 -16,3 Hasitako etxebizitzak -33,2 -- (**) -31,4 -- (**)

Lizitazio ofiziala -45,2 75,0 23,3 42,6 (*): Oficemeneko kide direnek Ipar Eremuan (Aragoi, Nafarroa, EAE eta Errioxa) egindako zementu

grisaren barne-salmentak (zakuak eta solteko salmenta) dira. (**): Txostena egin denean ez dago hasitako etxebizitza libreei buruzko daturik. Iturria: geuk egina, EINen, Seopanen eta Oficemenen datuetan oinarrituta.

Sektore-datu nagusiak arretaz aztertzen baditugu eta enplegutik hasten bagara, ikusiko

dugu eraikuntzaren sektoreak zertxobait gora egin duela, baina igoera hori ez da nahikoa

izan eremu horretan nagusitzen den joera negatiboa eteteko. Sektorean enplegatuta

dauden pertsonen kopuruak berriro ere behera egin du bi lurraldeetan; nolanahi ere, eta

aurreko ekitaldian ez bezala, Euskal Herriko jaitsiera Estatukoa baino nabarmenagoa da

(–% 10 eta –% 3,5, hurrenez hurren). Hurrengo adierazleak, zementuaren barne-

salmentek, bilakaera positiboagoa dute, salmenta horiek zertxobait gora egin dutelako

Estatuan (% 0,2), baina igoera hori nabarmenagoa da Euskal Herrian (% 11,8). Amaitutako

etxebizitzei dagokienez, etxebizitza horien balioak murriztu egin dira; dena den,

murrizketa hori aurreko urteetan izandakoa baino txikiagoa da, Euskal Herrian % 19,7


146 |

izan baita, eta Estatuan % 16,3. Ziurgabetasunaren testuinguru horretan, kontrapuntua

lizitazio ofizialak jartzen du; izan ere, ematen du alor horretan nolabaiteko optimismoa

dagoela eta Estatuak 2013an hasitako hazkundearen ildoari jarraitzen diola. 2014.

urtean, beraz, lizitazio ofizialari dagokionez, bultzada nabarmena izan da Estatuan

(% 42,6), eta bultzada hori askoz ere nabarmenagoa da Euskal Herrian (% 75). Nolanahi

ere, aipatu behar da 2014ko balioak krisialdiaren aurretik zeuden datuetatik urrun samar

daudela, garai hartan inbertsioa 40.000 milioi ingurukoa baitzen estatuan (13.077 milioi

2014an) eta 3.500 milioi ingurukoa Euskal Herrian (1.243 milioi euro 2014an).

112. taula Eraikuntzaren koiunturako indizea* (EAE)

(% ∆) Kontzeptua 2012 2013 2014**

Landunen indizea -12,9 -13,0 -5,6 Produkzio-indizea -16,5 -23,6 -4,7 Etxegintza -15,8 -24,6 -6,6 Obra zibila -20,7 -17,1 6,5 (*): Datu desestazionalizatuak. (**): Behin-behineko datuak. Iturria: Eustat. Eraikuntzaren Koiunturako Indizea (EKI).

EAEko eraikuntza-jardueraren datuetan sakontzen badugu eta Eraikuntzaren

Koiunturako Indizea aintzat hartzen badugu, esan dezakegu erreferentziazko lau

adierazleetako hiruk bilakaera negatiboak izaten jarraitzen dutela, nahiz eta aurreko

biurtekoan izandako bilakaerak baino magnitude txikiagokoak izan diren. Landunen

Indizea aztertzen badugu, ikusiko dugu Indize horrek % 5,6ko atzerakada izan duela eta

horrek erakusten du sektorearen egoera konplikatua dela oraindik ere. Portaera hori bera

du produkzio-indizeak (–% 4,7); Etxegintzaren azpisektorean izandako uzkurduraren

emaitza da hori (–% 6,6), Obra Zibilean % 6,5eko igoera izan baita. 2014an, beraz, eten

egin da Obra Zibila azken urte hauetan jasaten ari zen portaera negatiboa, eta ikusten da

berreskuratzeko sintoma batzuk daudela, hori bai, maila hasiberritan, baino nolabaiteko

garrantzia dute kontuan hartzen badugu azpisektore horrek jarduera lizitatzailearen zati

handiena biltzen duela (% 75).

Industria |

147 |

113. taula Lizitazio ofizialaren banaketa Administrazio Zentralaren, Autonomikoaren eta Tokikoaren artean

(M eurotan)

Eremua 2013 2014(2)

Zentrala Autonomikoa Tokikoa Guztira Zentrala Autonomikoa Tokikoa Guztira

Araba 2,6 14 78,8 95,4 2,7 7,5 64,4 74,6 Bizkaia 8,4 75,9 258,4 342,7 135,0 162,9 284,7 582,6 Gipuzkoa 3,2 36,1 140 179,2 298,0 42,3 143,5 483,8 EAE(1) 14,2 126,1 477,2 617,4 435,7 213,9 492,6 1.142,2 Nafarroa 7,5 51,7 33,9 93,1 12,6 30,3 58,5 101,3 Euskal Herria 21,7 177,8 511,1 710,6 448,3 244,2 551,0 1.243,5 Espainia 4.006,5 2.469,3 2.696,2 9.172,0 6.274,4 2.760,7 4.042,5 13.077,7 (1): EAEko guztizkoa zenbatzeko lurraldeko balioei “eskualdekatu ezin den” partida bat gehitzen zaie. (2): Behin-behineko datuak. Iturria: Seopan.

Azterketarekin jarraituz, eta arestian esan dugunez, 2013ko ekitaldia inflexio-urtea izan

zen jarduera lizitatzailean aipatutako estatu-eremuari dagokionez; izan ere, hainbat

urtetan segidan murrizketak izan ondoren igoera ezarri zen lizitatutako bolumenetan.

Inbertsioaren bultzada izan zen berriro ere 2014an, eta, gainera, aztertutako bi

lurraldeetan gertatu zen. Zehazkiago, estatuan % 42,6ko igoera izan zen eta 13.077,7

milioi eurora igo ziren lizitatutako euroak; era berean, ikusten da jardueraren egoera

nabarmen aldatu dela Euskal Herrian, % 75eko igoera izan baita, eta lizitatutako euroak

1.243,5 milioi eurora iritsi dira. Ekitaldi honetan, eta Seopanek argitaratutako datuen

arabera, garraioen azpiegiturak dira bultzada lizitatzailearen benetako protagonistak.

Azterketa Euskal Herrian oinarrituta egiten badugu, ikusiko dugu 2014. urtean lizitazioen

bultzada nabarmena izan dela; aurrekontu-partida hori aurreko urteari dagokionaren ia

bikoitza da, 710 milioi eurotik 1.243 milioi eurora igarotzen baita. Zalantzarik gabe,

2014an Administrazio Zentralak izan du profilik dinamikoena, urtea 448 milioi euroko

partida batekin itxi baita Euskal Herriaren kasuan (guztizkoaren % 36,1; 2013an, aldiz,

% 3), egoera hori 2013. urtearekin alderatuta hazkunde esponentziala izatearen ondorioz

gertatu da. EAEko eta tokiko eremuan ere joera bera dago, baina hazkunde hori askoz

ere txikiagoa da (urte arteko % 37,3ko eta % 7,8ko aldakuntza, hurrenez hurren) eta

erakunde kontratatzaile bakoitzak lizitatutako balioaren % 19,6ko eta % 44,3ko igoera

izan du. Nolanahi ere, Espainian lizitatutako guztizko kontratuen % 9,5 esleitzen zaio

Euskal Herriari, Arabaren eta Nafarroaren kasuan balioak Gipuzkoari eta Bizkaiari

dagozkienak (% 3,7 eta % 4,5, hurrenez hurren) baino askoz ere txikiagoak dira

(guztizkoaren % 0,6 eta % 0,8, hurrenez hurren).

Lizitazioak emateari dagokionez, eta emate hori Lurraldeen arabera banatzeari

dagokionez, ikus daiteke datuen lehenengo hurbilketak erakusten duela igoera

esanguratsuak daudela aintzat hartutako geografia-eremu ia guztietan, Araban izan


148 |

ezik; lurralde horretan lizitatutako bolumenak % 22 inguru uzkurtu baitira. Zifren

okerragotze horren atzean Administrazio Autonomikotik (–% 46,1) nahiz Tokiko

Administraziotik (–% 18,3) eratorritako aurrekontu-esleipenen gutxitzeak daude, bi

Administrazioen artean lizitatutako guztizkoaren % 96,4 osatzen baitute. Administrazio

Zentralak izandako igoera arina (% 2,2) ez da nahikoa izan gainerako erakunde

lizitatzaileen kontrako portaera indargabetzeko. Askoz ere egoera positiboagoan daude

Bizkaia, eta, bereziki, Gipuzkoa, 2013ko balioak baino askoz balio handiagoekin itxi

baitute 2014ko ekitaldia. Horren adierazgarri gisa, esan dezakegu Bizkaian % 70eko

igoera dagoela, zifra hori % 170eraino igotzen da Gipuzkoako lurraldean; horren ondorioz,

bi lurralde horiek dira EAEko jarduera lizitatzailearen hartzaile nagusiak (Bizkaia

guztizkoaren % 51 eta Gipuzkoa % 42,4). Inbertsio hori hedatzen Administrazio guztiek

lagundu dute, neurri handiagoan edo txikiagoan, Administrazio Zentralaren lana izanik

nabarmenena, eta, bereziki Gipuzkoako lurraldea aipatzen denean. Nabarmendu behar

den beste portaera bat Administrazio Autonomikoak Bizkaian lizitatutako bolumenari

buruzkoa da, % 114,6ko igoera handia izan baitu. Azkenik, Nafarroari dagokionez, 2014ko

ekitaldian egoera positiboa da (% 8,9); Administrazio Zentrala eta Tokiko Administrazioa

dira bultzada horren egile handiak (% 67,6 eta % 72,5, hurrenez hurren), egiazta

baitaiteke inbertsioak Administrazio Autonomikoan behera egin duela (–% 41,4).

114. taula Lizitazio ofizialaren urte arteko aldakuntza eta Administrazioen arteko banaketa (2014)

Eremua % ∆ % 14/13

Nagusia Autonomikoa Tokikoa Guztira Zentrala Autonomikoa Tokikoa Guztira

Araba 3,6 10,1 86,3 100,0 2,2 -46,1 -18,3 -21,8 Bizkaia 23,2 27,9 48,9 100,0 1.507,5 114,6 10,2 70,0 Gipuzkoa 61,6 8,7 29,7 100,0 9.213,1 17,2 2,5 170,0 EAE 38,2 18,7 43,1 100,0 2.968,0 69,6 3,2 85,0 Nafarroa 12,4 29,9 57,7 100,0 67,6 -41,4 72,5 8,9 Euskal Herria 36,1 19,6 44,3 100,0 1.965,9 37,3 7,8 75,0 Espainia 48,0 21,1 30,9 100,0 56,6 11,8 49,9 42,6 Iturria: Seopan.

Azterketarekin jarraituz, eta Administrazioen arteko lizitazio ofizialaren banaketari

dagokionez, 2014. urtean aldaketa nabarmenak daude lizitatzaileen alorrean. Estatuan,

Administrazio Zentrala da jarduera lizitatzailearen buru (% 48), % 30,9 tokiko eremuari

dagokio, eta % 21,1 eremu autonomikoari (% 43,7, % 29,4 eta % 26,9, hurrenez hurren

2013an). Euskal Herriari dagokionez, Administrazio Zentraletik eratorritako inbertsioan

izandako hazkunde esponentziala gorabehera, Tokiko Administrazioa da jarduera

lizitatzailearen buru, % 44,3ko garrantzi espezifikoa baitu, ondoren Administrazio

Zentrala dago (% 36,1), eta, azkenik, Administrazio Autonomikoa (% 19,6). Portaera-eredu

hori bera errepikatzen da EAEn, tokiko eremuan zeregin protagonista izanik

Industria |

149 |

(guztizkoaren % 43,1), ondoren, eremu zentrala dago (guztizkoaren % 38,2) eta, azkenik,

autonomikoa (% 38,2).

Informazioa lurraldeen eta agente kontratatzaileen arabera bereizten badugu, ikusiko

dugu Araban lizitazio gehienak tokiko eremukoak direla (% 86,3), partaidetza txiki bat

eremu autonomikoari dagokio (% 10,1) eta % 3,6 eskasa Administrazio Zentralari egotz

dakioke. Bizkaian ere Tokiko Administrazioak du dinamismo handiena, jarduera

lizitatzailearen erdia inguru hartzen baitu (% 48,9), inbertsioaren gainerakoa, aldiz,

antzera banatzen da beste bi erakunde lizitatzaileen artean. Gipuzkoa, ordea, bereizten

da mapa lizitatzaile ez oso ohikoa duelako, lurralde historiko horretan Administrazio

Zentrala baita lehen agente inbertitzailea (% 61,6) eta ondoren, nolabaiteko distantziara,

Tokiko Administrazioa eta Administrazio Autonomikoa daude (% 29,7 eta % 8,7, hurrenez

hurren). Nafarroari dagokionez, Tokiko Administrazioak du nagusitasuna (% 57,7) eta

lizitazio gehien sustatu dituen hurrengo erakundea autonomikoa da (% 29,9) eta, azkenik,

zentrala (% 12,4).

Lizitazio ofizialak izan duen bilakaerari dagokionez, 2014an nabarmentzen dira, alde

batetik, Bizkaian eta Gipuzkoan izandako igoera handiak, Administrazio Zentralaren

inbertsio-jardueraren gorakadak eragindakoak; eta, bestetik, Administrazio

Autonomikoak eta Tokiko Administrazioak Araban izandako uzkurdurak (–% 46,1 eta

–% 18,3, hurrenez hurren) eta Nafarroako Administrazio Autonomikoaren jardunari

lotutako uzkurdura (–% 41,4).

115. taula Lizitazio ofiziala obra motaren arabera (2014)

Obra mota Euskal Herria Espainia

M euro ∆ % 14/13 % M euro ∆ % 14/13 %

Etxebizitzak 52,7 -30,4 4,2 327,6 36,4 2,5 Gizarte-ekipamendua 135,1 1,6 10,9 1.754,3 19,6 13,4 Gainerako etxegintza 41,6 -2,5 3,3 1.210,2 159,2 9,3 Guztizko etxegintza 229,4 -8,7 18,4 3.292,1 51,5 25,2

Garraioak 701,4 393,0 56,4 6.370,1 76,7 48,7 Urbanizazioak 151,3 -3,6 12,2 1.546,7 19,0 11,8 Hidraulikoak 147,1 2,3 11,8 1.613,9 -15,6 12,3 Ingurumena 14,3 -11,8 1,2 254,9 41,1 2,0 Obra Zibila guztira 1.014,1 120,8 81,6 9.785,6 39,8 74,8 GUZTIRA 1.243,5 75,0 100,0 13.077,7 42,6 100,0 Iturria: Seopan.

Informazioa obra motaren arabera aztertzen badugu, erantsitako taulan azaldutako

datuak aintzat hartuta, esan dezakegu estatuko egoera Euskal Herrikoa baino askoz ere

uniformeagoa dela. Izan ere, Estatuari dagokionez, Obra Hidraulikoek soilik murriztu dute

beren aurrekontu-partida; gainerakoek, aldiz, goranzko bilakaera izan dute.


150 |

Azpisektoreen arabera aztertzen badugu, ikusiko dugu Etxegintzaren segmentuan eta

Obra Zibilaren segmentuan igoerak daudela lizitatutako bolumenean hau da, % 51,5 eta

% 39,8, hurrenez hurren; banaketa, ordea, askoz ere handiagoa da Obra Zibilean (% 74,8)

Etxegintzan baino (guztizkoaren % 25,2). Obra bakoitzaren garrantzi espezifikoari

dagokionez, garraioen azpiegiturek aurrekontuaren erdia inguru hartzen dute (% 48,7),

ondoren, antzeko partaidetzekin, Ekipamendu Sozialari lotutako obrak daude (% 13,4),

Obra Hidraulikoak (% 12,3), Urbanizazioak (% 11,8) eta gainerako etxegintza (% 9,3).

Beste magnitude batean daude Etxebizitzetara eta Ingurumenera bideratutako

aurrekontu-esleipenak (% 2,5 eta % 2, hurrenez hurren). Bilakaeraren ikuspegitik,

portaerarik hoberena gainerako etxegintzak du, aurreko ekitaldiko balioak % 159raino

igotzen baitira. Garraioak (% 76,7), Ingurumena (% 41,1) eta Etxebizitzak (% 26,4)

segmentuen esleipenek ere hobekuntza esanguratsuak dituzte, baita Ekipamendu

Soziala eta Urbanizazioak segmentuek ere, horiek ere bilakaera paraleloa baitute (% 19

inguruko igoera). Testuinguru horretan, eta arestian esan dugunez, Obra Hidraulikoak ez

datoz bat egoera horrekin, haien jarduera lizitatzailea % 15,6 jaitsi baita.

Euskal Herrian, inbertsioaren sektore-banaketa Estaturako aurkeztutako mapa

lizitatzailearen antzeko samarra da, baina ez, ordea, bilakaerari dagokionez, hor

heterogeneotasun handiagoa baitago. Hau da, Obra Hidraulikoetan, Ekipamendu

Sozialean eta Garraioetan izan ezik, kasu horietan goranzko joera baitago, gainerako

obretan murrizketak daude berriro ere. Zehatzago, euskal lizitatzaileen mapan

ordezkaritza handiena duen sektoreak hasi zuen joera hori, hau da, Garraioen sektoreak;

aurreko ekitaldian joera negatiboa zuen arren, 2014an nabarmen igo da haren inbertsio-

jarduera (% 393), seguru aski AHTari lotutako lizitazioek eragin dute hori. Horren

ondorioz, sektore hori inbertsioaren lehenengo jomuga da, lizitatutako guztizkoaren

gaineko % 56,4 baita. Nolabaiteko distantzian, % 11-% 12ko partaidetzekin, Obra

hidraulikoak, Ekipamendu Soziala eta Urbanizazioak sektoreak daude; lehenengo biek

urte arteko goranzko aldakuntza arinak dituzte (% 2,3 eta % 1,6, hurrenez hurren) eta

hirugarrenak, aldiz, beheranzkoa (–% 3,6). Sartze askoz ere txikiagoa dute Etxebizitzak,

Gainerako Etxegintza eta Ingurumena sektoreek (% 4,2, % 3,3 eta % 1,2, hurrenez hurren)

eta inbertsioan murrizketa orokorrak izan dituzte (–% 30,4, –% 2,5 eta –% 11,8, hurrenez

hurren).

Industria |

151 |

15. grafikoa Lizitazio ofiziala

5.000

15.000

25.000

35.000

45.000

55.000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

M euroEspainia

Iturria: Seopan.

250

750

1.250

1.750

2.250

2.750

3.250

3.750

4.250

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Euskal Herria EAE

0

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

1.600

1.800

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Araba Gipuzkoa Bizkaia Nafarroa


152 |

116. taula Hasitako eta amaitutako etxebizitzak*

(etxebizitza kopurua)

Eremua Kontzeptua Hasitako etxebizitzak Amaitutako etxebizitzak

2011 2012 2013 2014(*) 2011 2012 2013 2014

Araba Babestuak 1.079 189 0 20 2.432 1.700 515 588 Libreak 473 478 129 - 1.000 881 400 389

Bizkaia Babestuak 1.928 1.599 1.443 1.073 1.125 1.003 630 912 Libreak 2.025 1.258 1.086 - 1.498 1.699 1.893 1.159

Gipuzkoa Babestuak 1.183 537 490 388 1.916 1.132 697 739 Libreak 2.306 1.007 814 - 3.353 2.177 1.701 1.012

EAE Babestuak 4.190 2.325 1.933 1.481 5.473 3.835 1.842 2.239 Libreak 4.804 2.743 2.029 - 5.851 4.757 3.994 2.560

Nafarroa Babestuak 3.143 902 141 406 2.658 1.398 1.446 1.165 Libreak 1.501 889 478 636 1.189 1.467 878 591

Euskal Herria

Babestuak 7.333 3.227 2.074 1.887 8.131 5.233 3.288 3.404 Libreak 6.305 3.632 2.507 -- 7.040 6.224 4.872 3.151

Espainia Babestuak 34.296 17.480 6.489 5.463 58.308 53.332 16.831 15.046 Libreak 51.956 34.580 29.232 - 121.043 80.083 43.230 35.226

(*): Txosten hau egin denean ez dago hasitako etxebizitza libreei buruzko daturik. (-): Ez dugu daturik. Iturria: Enplegu eta Gizarte Politiketako Saila. Eusko Jaurlaritza. Sustapen eta Etxebizitza Saila. Nafarroako

Gobernua. EIN.

2014an hasitako eta amaitutako etxebizitzei dagokienez, aurreko urtean bezalaxe,

oraingo honetan ere hutsuneak daudenez hasitako etxebizitza libreei buruzko

informazioan, ezin da aurreko ekitaldiari buruzko konparazio-azterketa osaturik egin.

Beraz, eskuragarri daukagun informazioa kontuan hartuta eta hasitako etxebizitzei

dagokienez, 2014. urtean Euskal Herrian 1.887 etxebizitza babestu daude, 2013ko

baliotik behera, urte horretan marka historikoa ezarri baitzen gutxienekoei dagokienez.

Lurralde-ikuspegitik begiratuta egiaztatzen da Nafarroan eta Araban igo egin dela

hasitako etxebizitza kopurua (nahiz eta Arabako lurraldean igoera txikia den, 20 unitate);

aitzitik, Bizkaian eta Gipuzkoan berriz ere behera egin du: % 25,6 eta % 20,8. Estatuan,

joera errepikatu egiten da, jaitsiera hain handia ez bada ere (–% 16), baina bolumena

(5.463) ez da hurbiletik ere orain dela 5 urtekoa bezalakoa, garai hartan 80.000

etxebizitza inguru baitziren.

Azterketa amaitutako etxebizitzetara mugatzen badugu, ikus dezakegu termino

orokorretan jaitsierak daudela etxebizitza libreetan eta igoerak babestuetan,

Nafarroaren kasuan izan ezik, han bien kopurua jaitsi egin baita. Hortaz, goranzko joerak

Bizkaian (% 44,8), Araban (% 14,2) eta Gipuzkoan (% 6) daude etxebizitza babestuei

dagokienez, baina Nafarroan % 19,4ko jaitsiera dago atal horretan. Etxebizitza libreei

dagokienez, Bizkaian eta Gipuzkoan % 40 inguruko desbideratze negatiboak daude;

Nafarroan % 32 jaitsi dira unitateak, eta, azkenik, Araban % 2,8ko murrizketa dago.

Beheranzko joera nagusia dago Estatuan ere, jaitsierak izan baitira bi kategorietan:

Industria |

153 |

% 10,6ko jaitsiera etxebizitza babestuen kasuan, 15.046 unitate, eta % 18,5eko jaitsiera

etxebizitza libreen kasuan, 35.226 unitate, eta balio horiek 2009ko balioetatik oso urrun

daude (67.904 etxebizitza babestu eta 356.555 etxebizitza libre).

16. grafikoa Amaitutako etxebizitza kopurua

0

100200

300

400

500600

700

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

m etxebizitza Espainia

Iturria: Enplegu eta Gizarte Politiketako Saila. Eusko Jaurlaritza. Ingurumen, Lurralde Antolamendu eta Etxebizitza Saila. Nafarroako Gobernua. EIN.

0

5

10

15

20

25

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Euskal Herria EAE

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Araba Bizkaia Gipuzkoa Nafarroa


154 |

117. taula Birgaitze babestuaren alorrean egindakoak EAEn*

Urtea Birgaitutako etxebizitza

kopurua

Emandako diru-laguntzak (euro)

Batez besteko zenbatekoa

2013 13.409 14.532.145 1.083,8 2014 11.632 13.452.132 1.156,5

∆ % 14/13 – 13,3 – 7,4 6,7

(*): Diru-laguntza lortu duten birgaitutako eraikinen eta etxebizitzen kopurua. Iturria: Enplegu eta Gizarte Politiketako Saila. Eusko Jaurlaritza.

EAEko etxebizitza babestuak birgaitzeko jarduera aintzat hartzen badugu, esan

dezakegu 2014ko ekitaldian berriz ere jaitsi egin direla adierazleak. 2014. urtean birgaitu

diren etxebizitzen kopurua 11.632 da; horrek esan nahi du 2013arekin alderatuta

% 13,3ko uzkurdura dagoela. Diru-laguntzen zenbatekoak ere beheranzko bilakaera izan

du, hau da, aurreko ekitaldian baino % 7,4 gutxiago; horrek esan nahi du 13.452 milako

euroko diru-laguntzak eman direla. Nolanahi ere, etxebizitza bakoitzeko inbertitutako

batez besteko zenbatekoak % 6,7ko igoera izan du: 1.156,5 euro.

118. taula Eraikuntzako landunak

(m pertsona) Eremua 2012 2013 2014 ∆ % 14/13

Araba 7,0 6,7 7,1 6,0 Bizkaia 30,7 31,0 28,1 -9,4 Gipuzkoa 18,3 19,1 14,9 -22,0 EAE 56,0 56,8 50,1 -11,8 Nafarroa 18,1 14,4 14,0 -2,8 Euskal Herria 74,1 71,2 64,1 -10,0 Espainia 1.161,3 1.029,48 993,5 -3,5

Iturria: EIN. Biztanleria aktiboari buruzko inkesta (2011ko oinarria).

Eraikuntzaren sektorearen azterketa amaitzeko, eta EINek Biztanleria Aktiboari buruzko

Inkestan (BAI) bildutako datuak oinarritzat hartuta, lurraldeen arabera bereizitako

portaerak daudela ikusten diren arren, joera orokorra izan da landunen zifrek behera

egitea. Ekitaldi honetan biztanleria aktibo kopuruak ez du estatuan, urte askotan

lehenengo aldiz, milioi bat pertsonen muga gainditzen (993,5 milako pertsona). EAEn,

% 11,8ko jaitsiera dago, 2013an 56,8 milako landun izatetik 2014an 50,1 milako landun

izatera igaro dira. Nafarroako Foru Erkidegoan ere landunen uzkurdura dago (–% 2,8): 14

milako pertsona.

Informazioa lurraldeen arabera banakatzen bada, ikusiko dugu Araba aldentzen dela

gainerakoetatik, Arabako landun kopurua % 6 igo baita lurralde horretan eta 2012ko

balioetara itzuli da (7,1 milako pertsona). Bizkaiari dagokionez, bilakaera negatiboa da

Industria |

155 |

(–% 9,4), landun kopurua 28,1 milako pertsona baita. Gipuzkoa da 2014an portaera

okerrena duen herrialdea, % 22ko jaitsiera izan baitu, landunak 15 milako inguru dira.

Sektorea hazteko ikuspegiei dagokienez, ematen du, adituen arabera, 2016ko mugan

kokatuko liratekeela. Bitartean, espero da 2015ean bizitegi-produkzioa % 5 inguru

haztea –zifra hori % 10eraino igo liteke hurrengo bienioan–; azpiegituren azpisektore

handiak, ordea, nolabaiteko igoera izango du eta horrela arindu egingo da sektoreko

ekonomia jipoitua.


156 |

17. grafikoa Eraikuntzako landunak

800

1.300

1.800

2.300

2.800

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

m pertsona Espainia

Iturria: EIN. Biztanleria Aktiboari buruzko Inkesta (2011ko oinarria).

50

70

90

110

130

150

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Euskal Herria EAE

0

10

20

30

40

50

60

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Araba Bizkaia Gipuzkoa Nafarroa

Industria |

157 |

12. EKONOMIA ETA FINANTZA ANALISI SEKTORIALA

12.1 SARRERA

Kapitulu honetan, finantza-analisiaren tresna klasikoetako bi (ratio bidezko analisia, eta

funtsen iturrien eta erabileren egoera-orria) aplikatuko zaizkie Euskal Herriko industria-

sektoreei. Horretarako beharrezkoa den informazioa sektore bakoitzeko kontabilitateko

egoera-orriek –balantzeek eta emaitza-kontuek– osatzen dute.

Sarrera hau alde batera utzita, hiru atal handitan egituratuta dago kapitulua. Lehena

metodologikoa da, eta erabilitako oinarrizko informazioa dago zehaztuta bertan.

Bigarren atalean, berriz, ratioen piramidearen aplikazioan jarraitutako irizpideak

eskaintzen dira. Azkenik, hirugarren atalak funtsen iturrien eta erabileren egoera-orria

eskaintzen du. Horrela, beraz, Euskal Herriko industria-sektoreen ekonomia- eta

finantza-analisi bat egin da (Estatu osoarekiko sektore arteko konparazioan eta

konparazio sektorialean sakonduta), eta piramideko ratio nagusiak eta batez besteko

inbertsio-diruzaintzak (cash-flow libreak) hartu dira erreferentzia gisa. Halaber,

sektoreetako ratioen piramideak eta funtsen iturri eta erabileren egoera-orriak erantsi

dira (Euskal Herrikoak zein Estatu osokoak).

12.2 METODOLOGIA

Datu-bankua

Adierazi den moduan, kontabilitateko oinarrizko egoera-orriak behar dira piramidea

egiteko: aztertu beharreko sektore guztien balantzeak eta emaitza-kontuak.

Horretarako, Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentralak —enpresa laguntzaileek

betetako galde-sortetan oinarrituta— bildutako informazioa erabili da datu-base gisa,

Euskal Herriari (eskaera espezifikoa egin da egoitza EAEn edo Nafarroan duten enpresen

kasuan) zein Estatu osoari dagokionez (Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentralak

berak landutako urteko txostenetako informazioa erabili da). Horri esker, geroagoko

tratamendu baterako informazio homogeneoa lortu da.

Testuinguru horretan, kontuan hartu behar da, lehenik eta behin, Balantzeen Zentralean

eskuragarri dagoen azken informazioa t-2 urtekoa dela (halaber, datu-base bakoitzak

dagokion urteko eta aurreko urteko informazioa eskaintzen du). Hortaz, abiapuntuko

informazioa urtebeteko atzerapena dauka txosten honi dagokion ekitaldiarekin. Zehazki,


158 |

txosten hau egiteko azken base eskuragarria 2013koa da, eta 2012. eta 2013. urteei

buruzko informazioa ematen du.

Industria-jardueraren sektorizazioari dagokionez, Balantzeen Zentralaren CB-52

sailkapen berriari jarraitu zaio industria-sektoreen informazio-eskaera egiteko. Sailkapen

hori, bestalde, 2009ko Ekonomia Jardueren Sailkapen Nazionala (EJSN-2009) kontuan

hartuta eguneratu da. Zehazki, honako desagregazio sektorial hau da (19 sektore):

− Elikagaien, edarien eta tabakoaren industriak

− Ehungintza, jantzigintza eta larrugintza

− Zuraren eta kortxoaren industria, altzariak, saskigintza eta espartzugintza izan ezik

− Papergintza

− Arte grafikoak eta euskarri grabatuen aldakiak

− Koke-fabrikak eta petrolio-finketa

− Industria kimikoa

− Farmazia-produktuen fabrikazioa

− Kautxuzko produktuen eta plastikoen fabrikazioa

− Produktu mineral ez-metalikoen fabrikazioa

− Metalurgia; burdinazko eta altzairuzko produktuen eta ferroaleazioen fabrikazioa

− Produktu metalikoen fabrikazioa, makineriarena eta ekipoena izan ezik

− Produktu informatikoen, elektronikoen eta optikoen fabrikazioa

− Material eta ekipo elektrikoen fabrikazioa

− Beste ezein lekutan sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen fabrikazioa

− Ibilgailu motordunen, atoien eta erdi-atoien fabrikazioa

− Bestelako garraio-materialen fabrikazioa

− Altzarien fabrikazioa eta beste manufaktura-industria batzuk

− Makineriaren eta ekipoen konponketa eta instalazioa

2013ko datu-basean, adierazitako 19 sektore horietako 11ri buruzko informazioa dago

eskuragarri Euskal Herrian (honako sektore hauei buruzko informazioa falta da, estatis-

tika-sekretua dela-eta —sektore bateko 5 enpresa laguntzaile baino gutxiago daude-

nean—: ehungintza, jantzigintza eta larrugintza; zuraren eta kortxoaren industria, altza-

Industria |

159 |

riak, saskigintza eta espartzugintza izan ezik; arte grafikoak eta euskarri grabatuen alda-

kiak; koke-fabrikak eta petrolio-finketa; farmazia-produktuen fabrikazioa; produktu infor-

matikoen, elektronikoen eta optikoen fabrikazioa; bestelako garraio-materialen fabrikazioa;

eta makineriaren eta ekipoen konponketa eta instalazioa). 2012. urtean, berriz, 14 sektoreri

buruzko informazioa zegoen eskuragarri (2013an ez bezala, honako sektore hauei buruzko

informazioa zegoen: zuraren eta kortxoaren industria, altzariak, saskigintza eta espar-

tzugintza izan ezik; bestelako garraio-materialen fabrikazioa; eta makineriaren eta ekipoen

konponketa eta instalazioa). Horrela, beraz, dagokion urtean Euskal Herrian zein Estatu

osoan eskuragarri dauden sektoreen batura da industria osorako agregatua.

Azkenik, adierazi beharra dago sektore bakoitzerako agregatutako egoera-orriak

lortzeko oinarri izan den informazioa eskaini duten enpresek beren borondatez eman

dutela informazio hori. Beraz, ezerk ez du bermatzen baseak iraungo duenik eta

egindako analisiak balio estatistikoa izango duenik sektore osorako inferentziaren bat

egiteko.

Ratioen piramidea1

Abiapuntuko datuak: balantzea eta emaitza-kontua

Kontabilitateko oinarrizko egoera-orriek osatzen dute piramidea egiteko abiapuntuko

informazioa: emaitza-kontuak eta balantzeak. Informazio hori oso era sinplifikatuan

eman behar da egingo den aplikazioa kontuan hartuta. Izan ere, aztertutako sektore

guztien ikuspegi orokorra eskaintzea da helburua. Analisi sakonago bat egiteko eta

ondorio sakonagoak lortzeko, informazio bereiziagoa eta eduki-aberastasun

handiagokoa behar da.

Emaitza-kontuari dagokionez, honako koadro honetan agertzen den eskema erabiliko

da:

+ Ustiapenaren ohiko diru-sarrerak V - Kostu aldakor operatiboak, ordainketarekin CV - Kostu finko operatiboak, ordainketarekin CF - Amortizazioak (eta, oro har, ordainketarik gabeko kostu operatiboak) AM - Interesak I ± Ezohiko emaitzak RE - Sozietateen gaineko zerga IS = Mozkin garbia BN

1 Gómez-Bezares, F., J. A. Madariaga eta Javier Santibáñez (1999): “Algunas reflexiones y novedades acerca de la pirámide de ratios”, Boletín de Estudios Económicos, 167. zk., 1999ko abuztua, 329-359. or.


160 |

Balantzeari dagokionez, kostu esplizitua duten kanpoko funtsak eta ondare garbia

bereziko ditugu pasiboaren barruan (2007ko Kontabilitate Plan Orokorraren arabera).

Aktiboaren barruan, honako hauek aztertuko ditugu: aktibo finkoa (aktibo ez-

korrontea) eta aktibo zirkulatzaile garbia (aktibo korronte garbia), hau da, berezko

pasiboak (negozioaren operatibak berak sortutako pasiboak, hala nola

Administrazioarekin amortizatzeko geratzen diren saldoak) kendu zaizkion aktibo

zirkulatzailea eta kostu inplizitua duten pasiboak (hala nola hornitzaileekin

amortizatzeko geratzen diren saldoak; saldo horien kostua ordainketa bizkorragatiko

deskontu gisa kalkula liteke finantzaketari uko eginez gero). Honako taula honetan

ikus daiteke hori guztia.

AKTIBO ZIRKULATZAILE

GARBIA

AKTIBO FINKOA

EPE LABURRERAKO KANPOKO FUNTSAK, KOSTU

ESPLIZITUAREKIN

EPE LUZERAKO KANPOKO FUNTSAK

ONDARE GARBIA

Proposatutako ratioen piramidea aurkeztu aurretik, kontzeptu interesgarri batzuk

azalduko ditugu.

Leverage operatiboa

Mozkin operatiboaren (finantza-kostuak eta zergak kontuan hartu gabe) eta “saldutako

euroko marjina gordinaren” arteko erlazioa jasotzen du. Erabiliko den formulaziora

iristeko, nomenklatura gehigarria behar da:

MB = Marjina gordina. Ohiko diru-sarreren eta kostu aldakorren arteko diferentzia

(amortizazioa kostu finkotzat hartuko dugu):

MB = V – CV

MBP = Saldutako euroko marjina gordina. Marjina gordinaren eta salmenten zifraren

arteko zatidura. Salmentako euro bakoitzak kostu aldakorrak soilik estaliz

uzten duen marjina adierazten du:

VMBMBP =

Industria |

161 |

BAII = Interesen eta zergen aurreko mozkina. Ohiko diru-sarreren eta kostu

operatiboen (aldakorrak eta finkoak, ordainketarekin eta ordainketarik gabe)

diferentzia konparatzearen emaitza da:

BAII = V - CV - CF - AM = MB - (CF + AM)

VPM = Itopuntuko salmentak. Kostu operatiboak (aldakorrak eta finkoak,

ordainketarekin eta ordainketarik gabe) estaltzeko beharrezkoa den

salmenta-zifra da, eta bat dator BAII = 0 baten salmenta kantitatearekin.

Kostu aldakorrak salmentekiko linealak direla suposatzen badugu (MBP

salmenta-mailarekiko independentea izanik), honako hau dugu:

BAII = 0 = MB - (CF + AM) MB = (CF + AM)

)( AMCFVMBPVV

MB+=⋅=⋅

MBPAMCFVPMV +

==

Eta, era horretan, leverage operatiboaren formulaziora iritsiko gara:

VPMMBPVMBPVPMMBPVV

MBAMCFMBBAII ⋅−⋅=⋅−⋅=+−= )(

)( VPMVMBPBAII −⋅=

Hortaz, saldutako euroko marjina gordina handitzea lortzen bada (kostu finko konstante

batzuekin), interesen eta zergen aurreko mozkina handitzea lortzen da (apalankamendu-

efektua).

Leverage finantzarioa

Funts propioetan inbertitutako euro bakoitzeko errentagarritasunaren, aktiboaren

errendimenduaren, kanpoko funtsen kostuaren eta zorpetzearen arteko erlazioa

jasotzen du. Formulazio matematikoa egiteko, kontzeptu batzuk definitu behar dira:

t = Zerga-tasa

BAIdI = Interesen aurreko eta zergen ondorengo mozkina.

)1()()1( tAMCFCVVtBAIIBAIdI −⋅−−−=−⋅=


162 |

Bestalde, ekitaldian aparteko emaitzarik ez dagoela suposatuta1, BAIdI-ari zergen

interes garbiak kenduta lortzen da mozkin garbia:

)1( tIBAIdIBN −⋅−=

Ondoren, leverage finantzarioaren formulazioan agertuko diren hiru ratio definituko

ditugu:

r = Errendimendu operatiboa. Aktiboan inbertitutako euro bakoitzeko lortutako

errentagarritasun garbia da, nola finantzatzen den kontuan hartu gabe.

Kontuan hartu behar da aktiboa bat datorrela aktibo zirkulatzaile garbiaren

eta aktibo finkoaren baturarekin:

AFACNBAIdIr

+=

i = Kanpoko finantzaketaren kostu garbia, kostu esplizituarekin. Kanpoko

funtsen hornitzaileek eskatutako errendimendua da, bidezko interesen

ordainketak sozietateen gaineko zergan eragiten duen zerga-aurrezpena

kenduta:

FAtI

FALPFACPtIi )1()1( −

=+−

= 2

e = Ondare garbian inbertitutako euro bakoitzeko lortutako errendimendu

ekonomikoa.

PNBNe =

Aurrekoa abiapuntutzat hartuta, leverage finantzarioaren formulazioa osa daiteke. Hona

hemen adierazpena:

PNFAirr

PNFALPFACPirre )()( −+=

+−+=

e = Errendimendu operatiboa + Leverage finantzarioa

1 Geroago azalduko ditugu aparteko emaitzen inguruko problematika. 2 Kontuan hartu behar da FA deitu diogula FACPren eta FALPren baturari, sinplifikatzeko. Nolanahi ere, gogorarazi beharra dago FACPak ez duela biltzen epe laburrerako kanpoko funtsen guztizkoa, kostu esplizitua duten epe laburrerako kanpoko funtsak baizik.

Industria |

163 |

Ondorengo laukian, sektore bakoitzerako aplikazio praktikoan erabiliko dugun ratioen

oinarrizko piramidea ikus daiteke.

e

r + PNFAir )( −

V

BAIdI x

ACNAFV+

(r-i) x PNFA

BAIdI ÷ V ÷ AF+ACN r - i FA ÷ PN

(l-t) x BAII I(l-t) ÷ FA

V-VPM x MBP I x (1-t)

V - VPM

CF+AM ÷ MBP

MB ÷ V

V - CV

Goi-erpinean, ondare garbian inbertitutako euro bakoitzeko errentagarritasuna agertzen

da, eta aktiboaren errendimenduaren eta leverage finantzarioaren batura gisa

deskonposatuta dago. Ondoren, batugai horiek nola osatzen diren azaltzen du adar

bakoitzak. Ikus daitekeenez, aktiboa eta pasiboa, hots, inbertsioa eta finantzaketa

bereiztean datza piramidearen azpian dagoen filosofia. Azken batean, “r” ratioak

aktiboaren errendimendua neurtzen du, finantzatzeko modua, hau da, finantza-egitura

kontuan hartu gabe, eta eskuineko adarrak, berriz, finantzaketak ondare garbian

inbertitutako euro bakoitzeko errendimenduari leverage finantzarioaren bidez egiten

dion ekarpena kalkulatzen du.


164 |

Gai gehigarri bat aipatu beharra dago: piramidearen analisian ezohiko emaitzei emango

zaien tratamendua da. Normalean, emaitza horien errekurrentzia galdetzen da

enpresetan aplikatutako analisian. Emaitzak errekurrenteak eta, beraz, neurri batean

aurreikusgarriak badira, “r” mailan txerta daitezke piramidean, aktiboaren errendimendu

bakarra kalkulatuta, ala bi kalkulatuta: ohiko errendimendua eta ezohikoa.

Dena dela, analisi sektorialari begira eta emaitzen izaera errekurrentea finkatzeko

ezintasuna dela-eta, atal honen amaieran erantsitako laukian irudikatutako soluzioari

jarraituko diogu sektore bakoitzean. Lauki horretan, “e” mailan txertatzen dira, eta

ondare garbian inbertitutako euro bakoitzeko hiru errentagarritasun mota bereizten dira:

ohikoa -e1-, berezko ezohikoa -e2- eta zerga-eraginari lotutako ezohikoa -e3-. Garbi

dago azken adar hori kontuan hartzearen arrazoia: maila agregatutan, zerga sektorialen

(T) zifrek e1 ratioa distortsiona dezakete (hau da, sektorearen berezko negozioari

lotutako errentagarritasuna jasotzen duena). Horregatik, % 28,5eko batez besteko

zerga-tasa komun bat suposatu dugu sektore guztietarako, eta zerga horrekiko

diferentziak e3 adarrera eraman ditugu.

Kapituluaren amaieran, aztertutako industria-sektore guztietarako ratioen piramideak

erantsi ditugu, Euskal Herrirako zein Estatu osorako, eta 2012. eta 2013. urteetarako.

Dena dela, operatibitate-arazoak direla-eta, piramideko ratiorik garrantzitsuenak

hautatu dira berezko ekonomia- eta finantza-analisi sektorialari buruzko hurrengo

atalean.

Zehazki, ondare garbiaren errentagarritasun-ratioak (e) hautatu dira Euskal Herriko

industria-sektoreen analisirako, ohikoak (e1) zein ezohikoak (e2 eta e3). Ondoren, ondare

garbiaren ohiko errentagarritasunaren osagaien analisi xehatua egin da, hau da, aktibo

garbiaren errentagarritasunarena (r, eta osagaiak: BAIdI/V eta V/(AF+ACN)) eta leverage

finantzarioarena ((r-i) x (FA/PN) eta horren osagaiena: (r-i) eta FA/PN). Azkenik, Euskal

Herriko eta Estatuko industria-sektoreen arteko konparaziorako, ondare garbiaren ohiko

errentagarritasuna (e1) eta osagaiak hautatu dira: aktibo garbiaren errentagarritasuna (r)

eta leverage finantzarioa ((r-i) x (FA/PN)).

Industria |

165 |

e

e3 + e1 + e2

T(t=0,285)-T(t

efektiboa) ÷ PN REdI ÷ PN

RE x (1-t)

r + PNFAir )( −

V

BAIdI x

ACNAFV+

(r-i) x PNFA


(l-t) x BAII I(l-t) ÷ FA


V - VPM

CF+AM ÷ MBP

MB ÷ V

V - CV


166 |

Funtsen iturri eta erabileren egoera-orria1

Ratioen piramidearen kasuan mozkinean oinarrituta egiten den analisi ekonomikoaren

ordez, analisirako bigarren tresnak finantza-alderdia du ardatz, hau da, funtsen kutxaren

edo fluxuen ikuspegia. Ondorengo taulan, funtsen iturri eta erabileren egoera-orriaren

aurkezpen orokorra egiten da. Ikus daitekeenez, funtsen iturri eta erabileren egoera-orria

hiru kontzepturen kalkuluan oinarrituta dago:

− TINV: t urteko Inbertsio Diruzaintza, sektoreko aktiboak –haren premiei erantzun

ondoren eta nola finantzatzen den kontuan hartu gabe– liberatzen dituen euroekin

bat datorrena. “Free cash–flow” izen anglosaxoia ezagunagoa da. Erraz kalkulatzen

da; ohiko eragiketetan (GFO) sortutako euroei ezohiko eragiketetan (GFE)

sortutakoak gehitu behar zaizkio, eta, ondoren, aktibo zirkulatzaile garbian eta

ibilgetuan egindako inbertsioak kendu.

− TFA: t urteko Kanpoko Funtsen Diruzaintza, sektorearen eta kanpoko funtsen

hornitzaileen arteko erlazioaren ondoriozko funtsen sarrera eta irteeren arteko

diferentzia adierazten duena.

− TPN: t urteko Ondare Garbiaren Diruzaintza; aurrekoaren kontzeptu berdina da, baina

ondare garbiari aplikatua.

Hiru kontzeptuen baturak –urte jakin baterako– zero izan behar du. Azken batean,

aktiboak euroak liberatzen dituenean (TINV>0) kanpoko funtsen eta/edo ondare

garbiaren hornitzaileek eraman dutelako liberatzen dira. Aktiboak berez bere premiei

erantzuterik izan ez badu, kanpoko funtsen eta/edo ondare garbiaren hornitzaileek

dagokion dirua jarri beharko dute. Azken batean, zero balioa finantza-orekaren

sinonimoa da, eta inoiz ez da interpretatu behar sektorearen osasun-adierazgarri gisa.

Jarduera-sektoreetarako proposatutako eskema orokorra aplikatzeko, ratioen

piramidean zerga agregatuen zifrei emandako tratamendua hartu behar da kontuan.

Horrela, beraz, % 28,5eko tasa orokorra suposatuko dugu, eta jasandakoarekiko

diferentziak aldian izandako funtsen ezohiko sorkuntzara eramango ditugu. Adierazi

beharra dago, halaber, TPNa diferentziaren bidez kalkulatzen dela, abiapuntuko

informazioak ez baitu aukerarik ematen beste era batean egiteko.

1 Gómez-Bezares, F., J. A. Madariaga eta Javier Santibáñez (2002): “El estado de fuentes y empleos de fondos: una herramienta imprescindible en el análisis financiero”, Harvard – Deusto Finanzas & Contabilidad, 49. zk., 2002ko iraila-urria, 18-28. or.

Industria |

167 |

+ Vt Ohiko salmentak - Ct Kostu operatiboak, ordainketarekin - AMt Amortizazioa = BAIIt Interesen eta zergen aurreko mozkina * (1-t) Zerga-eragina (t = Zerga-tasa = 0,285) = BAIdIt Interesen aurreko eta zergen ondorengo mozkina + AMt Amortizazioa - IFt Itxurazko diru-sarrerak (ustiapenerako diru-laguntzak +

ibilgetu-lanak) + GFOt Funtsen sorkuntza operatiboa + REt Ezohiko emaitzak * (1-t) Zerga-eragina (t = 0,285) = REdIt Zergen ondorengo ezohiko emaitzak +EFt Zerga-eragina: (0,285 – t efektiboa) * zergen aurreko

mozkina + GFEt Funtsen ezohiko sorkuntza + ACNt-1 Hasierako aktibo zirkulatzaile garbia - ACNt Amaierako aktibo zirkulatzaile garbia - ∆ACNt Aktibo zirkulatzaile garbian izandako gehikuntza - INVt Aktibo finkoko inbertsioa (∆ AF garbia +AM –ibilgetu-lanak) + TINVt Diruzaintza-fluxua, inbertsio-erabakiak + EFAt - AFAt Kostua duten kanpoko funtsen jaulkipena, amortizazioa

kenduta + It Kanpoko funtsen interesak * (1-t) Zerga-eragina (t= 0,285) - (1-t) * It Funtsen detrakzioa interesen ondorioz + TFAt Diruzaintza-fluxua, kanpoko funtsekin finantzatzeko

erabakiak + TPNt Diruzaintza-fluxua, ondare garbiarekin finantzatzeko

erabakiak (∆ PN –BN + ustiapenerako diru-laguntzak) = 0 = 0

Bestalde, arestian adierazi dugunez, sektore bati buruzko informazioa osatzen duten

enpresen laginak ez du zertan denboran berdin iraun behar. Horregatik, eta urte

guztietarako serie homogeneo bat sortzeko helburuarekin, sektore bakoitzeko batez

besteko funtsen iturri eta erabileren egoera-orriak aurkeztuko ditugu ondoren. Batez

bestekoak kalkulatzeko, kontzeptu guztiak lagina osatzen duten enpresen kopuruarekin

zatitu dira.

Kasu honetan, aztertutako industria-sektore guztietarako funtsen iturri eta erabileren

egoera-orriak ere erantsi ditugu kapituluaren amaieran, Euskal Herrirako zein Estatu

osorako, eta 2012. eta 2013. urteetarako. Dena dela, operatibitate-arazoak direla-eta,

baliorik garrantzitsuenak (TINV, TFA eta TPN) hautatu dira funts sektorialen iturri eta

erabileren egoera-orrien analisiari buruzko azken atalean.


168 |

119. taula Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentralaren enpresa laguntzaileen kopurua

SEKTOREA Euskal Herria Estatua

2013 2013

Nekazaritzako elikagaiak 29 367 Papera 7 63 Kimika 6 131 Kautxua eta plastikoa 10 104 Mineral ez-metalikoak 10 114 Metalurgia 24 83 Produktu metalikoak 38 242 Material eta ekipo elektrikoa 8 56 Makineria eta ekipoa 28 164 Motordun ibilgailuak 14 89 Altzariak eta beste manufaktura batzuk 5 99 Industria, guztira 179 1.512 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

12.3 RATIOEN PIRAMIDEA

2013ko ekitaldiko azken datu eskuragarriak kontuan hartuta, eta lehenik eta behin

ondare garbiaren errentagarritasunari (e) dagokionez, desberdintasun esanguratsuak

daude Euskal Herrian aztertutako industria-sektoreen artean. Zehazki, honako alderdi

hauek azpimarratu behar dira:

- 2013an ondare garbiaren errentagarritasunik handiena izan duten sektoreak honako

hauek izan dira: Material eta ekipo elektrikoa (% 38,5), Kimika (% 15,6), Kautxua eta

plastikoa (% 11,6) eta Motordun ibilgailuak (% 10,9).

- Industria osoaren batez bestekoa (–% 7,5) baino ondare garbiaren errentagarritasun

handiagoa izan duten sektoreak honako hauek izan dira: Produktu metalikoak (% 5,6),

Altzariak eta beste manufaktura batzuk (% 4,6), Makineria eta ekipoa (% 3,4) eta

Nekazaritzako elikagaiak (% 2,2).

- Azkenik, ondare garbiaren errentagarritasun negatiboa izan dute gainerako

sektoreek: Papera (–% 3,2), Metalurgia (–% 14,1) eta Mineral ez-metalikoak (–% 86,4).

Ondare garbiaren errentagarritasun horren analisiak, ohikoa (e1), berezko ezohikoa (e2)

eta zerga-eraginari lotutako ezohikoa (e3) bereizita, 2013ko ekitaldiko honako alderdi

hauek azpimarratzeko aukera ematen du:

- Oro har, eta espero zenez, ondare garbiaren errentagarritasuna ohiko

errentagarritasunean oinarrituta dago nagusiki. Ezohikoa (e2 eta e3), berriz,

osagarria da batez ere.

Industria |

169 |

- Edonola ere, azpimarratu beharra dago, alde batetik, Mineral ez-metalikoen

sektorean ondare garbiaren errentagarritasun berez ezohikoak (e2) izan duen

maila negatibo handia (–% 61,9, hau da, –% 8,9 batezbestekoa baino askoz

txikiagoa). Bestetik, azpimarratu beharra dago Altzariak eta beste manufaktura

batzuk sektorean lortutako maila positiboa (% 3,1).

- Azpimarratu beharra dago, halaber, zerga-eraginari lotutako ondare garbiaren

ezohiko errentagarritasun (e3) handia (–% 3,1ko batez bestekoa baino handiagoa)

honako sektore hauetan: Kautxua eta plastikoa (% 3,0), Produktu metalikoak (% 1,3),

Kimika (% 1,0), Nekazaritzako elikagaiak (% 0,8), Makineria eta ekipoa (% 0,4) eta

Motordun ibilgailuak (% 0,1). Aitzitik, zerga-eraginari lotutako ondare garbiaren

ezohiko errentagarritasun negatiboa nabarmentzen da honako sektore hauetan:

Mineral ez-metalikoak (–% 23,9), Metalurgia (–% 3,4), Papera (–% 0,5), Material eta

ekipo elektrikoa (–% 0,4) eta Altzariak eta beste manufaktura batzuk (–% 0,2).

120. taula Ondare garbiaren errentagarritasuna Euskal Herriko industria-sektoreetan

SEKTOREA e (%) e1 (%) e2 (%) e3 (%)

2012 2013 2012 2013 2012 2013 2012 2013

Nekazaritzako elikagaiak 12,8 2,2 8,3 2,0 0,6 -0,6 3,8 0,8 Papera -8,4 -3,2 0,2 -1,0 -5,8 -1,8 -2,8 -0,5 Kimika -0,7 15,6 -2,2 14,7 1,3 0,0 0,2 1,0 Kautxua eta plastikoa 12,9 11,6 11,1 10,9 -1,8 -2,3 3,6 3,0 Mineral ez-metalikoak -2,0 -86,4 0,9 -0,6 -2,7 -61,9 -0,2 -23,9 Metalurgia -2,3 -14,1 0,2 -8,6 -0,7 -2,2 -1,8 -3,4 Produktu metalikoak 3,5 5,6 2,6 4,5 -0,2 -0,2 1,1 1,3 Material eta ekipo elektrikoa -9,1 38,5 -1,6 43,1 -9,2 -4,1 1,7 -0,4 Makineria eta ekipoa 5,0 3,4 4,8 5,4 -0,7 -2,4 0,9 0,4 Motordun ibilgailuak 11,1 10,9 10,6 10,0 0,5 0,7 0,0 0,1 Altzariak eta beste manufaktura batzuk -3,6 4,6 -3,9 1,6 0,0 3,1 0,3 -0,2 Industria, guztira 2,8 -7,5 4,0 4,5 -2,3 -8,9 1,1 -3,1 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Ondare garbiaren errentagarritasuna (e) aztertu ondoren (ohikoa –e1– zein ezohikoa –e2

eta e3–), ondare garbiaren ohiko errentagarritasuna (e1) finkatzen duten osagaien (hots,

aktibo garbiaren errentagarritasunaren (r) eta leverage finantzarioaren ((r-i) x (FA/PN))

analisi zehatzagoa egin dugu:


170 |

121. taula Aktibo garbiaren errentagarritasuna Euskal Herriko industria-sektoreetan

SEKTOREA r (%) BAIdI / V (%) V / (AF + ACN)

2012 2013 2012 2013 2012 2013

Nekazaritzako elikagaiak 5,2 1,6 5,7 1,6 0,916 0,957 Papera 1,1 -0,1 0,7 -0,1 1,553 1,621 Kimika -0,7 10,5 -0,4 3,9 1,727 2,684 Kautxua eta plastikoa 8,3 8,7 5,3 5,7 1,558 1,523 Mineral ez-metalikoak 1,7 1,5 8,6 6,3 0,192 0,238 Metalurgia 2,2 -2,0 1,6 -1,2 1,378 1,661 Produktu metalikoak 3,0 4,2 1,9 2,8 1,534 1,520 Material eta ekipo elektrikoa 1,1 34,2 1,1 5,7 1,026 5,969 Makineria eta ekipoa 4,2 4,2 3,1 3,3 1,345 1,273 Motordun ibilgailuak 8,3 8,7 1,8 1,9 4,626 4,605 Altzariak eta beste manufaktura batzuk -2,3 1,,8 -2,0 1,7 1,143 1,073 Industria, guztira 3,5 3,7 2,4 2,0 1,425 1,843 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Aktibo garbiaren errentagarritasunari (r) dagokionez, honako alderdi hauek aipa daitezke

2013. urtean aztertutako Euskal Herriko industria-sektoreetan:

- 2013. urtean, oro har, aktibo garbiaren errentagarritasuna funts propioen

errentagarritasunaren osagai nagusia izan da berriz, leverage finantzarioaren indar

txikiaren ondorioz. Izan ere, leverage finantzarioak maila negatiboa izan du sektore

batzuetan (alderdi hori geroago aztertuko dugu zehazki, osagai hori aztertzerakoan).

- Testuinguru horretan, 2013an aktibo garbiaren errentagarritasunik handiena izan

duten sektoreak honako hauek izan dira: Material eta ekipo elektrikoa (% 34,2),

Kimika (% 10,5), Kautxua eta plastikoa (% 8,7) eta Motordun ibilgailuak (% 8,7). Batez

bestekoa (% 3,7) baino aktibo garbiaren errentagarritasun txikiagoa izan duten

sektoreak honako hauek dira: Altzariak eta beste manufaktura batzuk (% 1,8),

Nekazaritzako elikagaiak (% 1,6) eta Mineral ez-metalikoak (% 1,5). Azkenik, maila

negatiboa izan dutenak honako hauek dira: Metalurgia (–% 2,0) eta Papera (–% 0,1).

- Aktibo garbiaren errentagarritasuna finkatzen duten osagaiak kontuan hartuta, eta

lehenik eta behin BAldl/V ratioa (ustiapenaren ohiko diru-sarreren interesen aurreko

eta zergen ondorengo mozkina) aztertuta, adierazi beharra dago honako sektore

hauetan lortutako maila handia: Mineral ez-metalikoak (% 6,3), Kautxua eta plastikoa

(% 5,7) eta Material eta ekipo elektrikoa (% 5,7). Industria osoaren batez bestekoaren

(% 2,0) azpitik, berriz, honako sektore hauek daude: Motordun ibilgailuak (% 1,9),

Altzariak eta beste manufaktura batzuk (% 1,7) eta Nekazaritzako elikagaiak (% 1,6).

Azkenik, honako hauek izan dira balio negatiboak izan dituztenak: Metalurgia (–% 1,2)

eta Papera (–% 0,1).

- Ustiapenaren ohiko diru-sarreren eta aktibo garbiaren arteko erlazioa neurtzen duen

V/(AF+ACN) ratioari dagokionez, honako sektore hauetan lortutako maila handia

Industria |

171 |

azpimarratu behar da: Material eta ekipo elektrikoa (5,969) eta Motordun ibilgailuak

(4,605); biak batez bestekoaren gainetik daude argi eta garbi (1,843). Batez

bestekoaren azpitik, berriz, honako sektore hauek kokatu dira: Makineria eta ekipoa

(1,273), Nekazaritzako elikagaiak (0,957) eta Mineral ez-metalikoak (0,238).

122. taula Leverage finantzarioa Euskal Herriko industria-sektoreetan

SEKTOREA (r - i) x (FA / PN) (%) (r - i) FA / PN (%)

2012 2013 2012 2013 2012 2013

Nekazaritzako elikagaiak 3,1 0,4 0,026 0,003 120,7 134,5 Papera -0,9 -0,8 -0,090 -0,049 10,0 17,4 Kimika -1,5 4,2 -0,018 0,081 83,5 51,6 Kautxua eta plastikoa 2,8 2,2 0,068 0,073 41,4 30,8 Mineral ez-metalikoak -0,7 -2,1 -0,012 -0,019 57,7 115,4 Metalurgia -2,0 -6,6 -0,011 -0,052 188,3 127,7 Produktu metalikoak -0,4 0,3 -0,006 0,006 64,4 54,3 Material eta ekipo elektrikoa -2,7 8,9 -0,015 0,291 177,9 30,7 Makineria eta ekipoa 0,6 1,2 0,011 0,017 54,0 71,1 Motordun ibilgailuak 2,3 1,4 0,057 0,062 40,2 22,1 Altzariak eta beste manufaktura batzuk -1,6 -0,2 -0,061 -0,045 26,3 3,7 Industria, guztira 0,5 0,8 0,006 0,011 91,5 75,3 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Leverage finantzarioaren analisiari dagokionez ((r - i) x (FA / PN)), 2013. urtean honako

alderdi hauek azpimarra daitezke Euskal Herriko industria-sektoreetan:

- Aurreratu d, leverage finantzarioak, oro har, aktibo garbiaren errentagarritasunak

baino proportzio txikiagoa du ondare garbiaren errentagarritasunean. Testuinguru

horretan, azpimarratu beharra dago honako sektore hauetan lortutako maila handia:

Material eta ekipo elektrikoa (% 8,9), Kimika (% 4,2), Kautxua eta plastikoa (% 2,2),

Motordun ibilgailuak (% 1,4) eta Makineria eta ekipoa (% 1,2); guztiek gainditu dute

industria osoaren batez bestekoa (% 0,8). Batez bestekoaren azpitik eta balio

negatiboarekin, berriz, honako sektore hauek kokatu dira: Altzariak eta beste

manufaktura batzuk (–% 0,2), Papera (–% 0,8), Mineral ez-metalikoak (–% 2,1) eta

Metalurgia (–% 6,6).

- Leverage finantzarioa finkatzen duten osagaiei dagokienez, eta aktibo garbiaren

errentagarritasunaren eta kostu esplizitua duen kanpoko finantzaketaren kostu

garbiaren (r-1) arteko diferentziarekin hasita, azpimarratu beharra dago honako

sektore hauetan lortutako maila handia: Material eta ekipo elektrikoa (0,291), Kimika

(0,081), Kautxua eta plastikoa (0,073) eta Motordun ibilgailuak (0,062); guztiak

industria osoaren 1,011ko batez bestekoaren oso gainetik daude. Balio negatiboekin

eta batez bestekoaren azpitik, berriz, honako sektore hauek kokatu dira: Mineral ez-

metalikoak (–0,019), Altzariak eta beste manufaktura batzuk (–0,045), Papera (–0,049)

eta Metalurgia (–0,052).


172 |

- Zorpetze-maila neurtzen duen FA/PN ratioari (hots, kanpoko funtsek ondare garbian

duten proportzioari) dagokionez, honako sektore hauetako maila azpimarratu

beharra dago: Nekazaritzako elikagaiak (% 134,5), Metalurgia (% 127,7) eta Mineral

ez-metalikoak (% 115,4). Zorpetze-mailarik txikieneko sektoreak, berriz, honako

hauek izan dira: Kautxua eta plastikoa (% 30,8), Material eta ekipo elektrikoa (% 30,7),

Motordun ibilgailuak (% 22,1), Papera (% 17,4) eta Altzariak eta beste manufaktura

batzuk (% 3,7). Nolanahi ere, adierazi beharra dago sektore gehienak (8, zehazki)

% 75,3ko batez bestekoaren azpitik daudela zorpetzeari dagokionez.

123. taula Euskal Herriko industria-sektoreen eta Estatukoen arteko konparazioa, 2013

SEKTOREA e1 (%) r (%) (r - i) x (FA / PN) (%)

E. Herria Estatua E. Herria Estatua E. Herria Estatua

Nekazaritzako elikagaiak 2,0 9,0 1,6 6,0 0,4 3,1 Papera -1,0 7,1 -0,1 5,8 -0,8 1,3 Kimika 14,7 6,2 10,5 4,5 4,2 1,6 Kautxua eta plastikoa 10,9 20,2 8,7 12,3 2,2 7,8 Mineral ez-metalikoak -0,6 3,2 1,5 3,1 -2,1 0,1 Metalurgia -8,6 -2,1 -2,0 0,1 -6,6 -2,1 Produktu metalikoak 4,5 4,6 4,2 4,1 0,3 0,5 Material eta ekipo elektrikoa 43,1 8,7 34,2 5,2 8,9 3,5 Makineria eta ekipoa 5,4 19,5 4,2 14,5 1,2 5,0 Motordun ibilgailuak 10,0 4,3 8,7 3,2 1,4 1,1 Altzariak eta beste manufaktura batzuk 1,6 4,2 1,8 4,2 -0,2 0,0 Industria, guztira 4,5 6,3 3,7 4,7 0,8 1,7 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Azkenik, Euskal Herriko industria-sektoreen ekonomia- eta finantza-egoeraren eta

Estatuko industria-sektoreenaren arteko konparazioari dagokionez, honako alderdi

hauek azpimarratu behar dira:

- 2013. urtean, Kimika, Material eta ekipo elektrikoa eta Motordun ibilgailuak izeneko

sektoreen kasuan, funts propioen ohiko errentagarritasuna (e1) handiagoa izan da

Euskal Herrian Estatuan baino. Gainerako sektoreetan, berriz, alderantziz gertatu da.

- Aktibo garbiaren errentagarritasunaren kasuan ere, adierazitako hiru sektoreen maila

Estatukoa baino handiagoa izan da Euskal Herrian (adierazi dugunez, funts propioen

ohiko errentagarritasuna Estatukoa baino handiagoa izan da sektore horietan). Eta

gauza bera gertatu da leverage finantzarioarekin, hau da, Euskal Herrian handiagoa

izan da hiru sektore horietan.

Industria |

173 |

18. grafikoa Ondare garbiaren ohiko errentagarritasuna eta osagaiak (aktibo garbiaren errentagarritasuna eta leverage finantzarioa) Euskal Herriko industria-sektoreetan, 2013

Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

-20 -10 0 10 20 30 40 50

Nekazaritzako elikagaiak

Papera

Kimika

Kautxua eta plastikoa

Mineral ez-metalikoak

Metalurgia

Produktu metalikoak

Material eta ekipo elektrikoa

Makineria eta ekipoa

Motordun ibilgailuak

Altzariak eta beste manufaktura batzuk

Industria, guztira

%

(r - i) x (FA / PN) r e1


174 |

19. grafikoa Euskal Herriko industria-sektoreetako ondare garbiaren ohiko errentagarritasunaren eta Estatu osokoaren arteko konparazioa, 2013


12.4 FUNTSEN ITURRI ETA ERABILEREN EGOERA ORRIA

2013ko ekitaldiko azken datu eskuragarrien arabera, eta lehenik eta behin inbertsio-

diruzaintza (TINV) (aktiboak –haren premiei erantzun ondoren eta nola finantzatzen den

kontuan hartu gabe– liberatzen dituen euroekin bat datorrena eta “free cash–flow”

izenarekin ezagutzen dena) kontuan hartuta, desberdintasun esanguratsuak daude

Euskal Herrian aztertutako industria-sektoreen artean. Zehazki, honako alderdi hauek

azpimarratu behar dira:

- 2013. urtean inbertsio-diruzaintzarik handiena izan duen sektorea Material eta ekipo

elektrikoa izan da (13,44 milioi euro enpresa bakoitzeko), eta, horren atzetik, honako

hauek: Kautxua eta plastikoa (11,70), Motordun ibilgailuak (11,59) eta Metalurgia

(7,64); lau kasuetan, industria osoaren batez bestekoa baino askoz handiagoa izan

da (3,06 milioi euro batez beste enpresa bakoitzeko.

-25 -15 -5 5 15 25 35 45


Papera

Kimika



Metalurgia

Produktu metalikoak





Industria, guztira

%

Estatua Euskal Herria

Industria |

175 |

- Industria osoaren batez bestekoaren azpitik, baina balio positiboekin, honako

sektore hauek kokatu dira: Kimika (1,41), Makineria eta ekipoa (0,53), Produktu

metalikoak (0,35) eta Altzariak eta beste manufaktura batzuk (0,07). Honako hauek,

berriz, balio negatiboekin eta industria osoaren batez bestekoaren oso azpitik

kokatu dira: Nekazaritzako elikagaiak (–0,01), Papera (–0,34) eta, bereziki, Mineral ez-

metalikoak (–5,71).

124. taula Euskal Herriko industria sektoreetako funtsen iturri eta erabileren egoera-orria

(M euro)*

SEKTOREA TINV TFA TPN

2012 2013 2012 2013 2012 2013

Nekazaritzako elikagaiak 2,66 -0,01 1,01 0,31 -3,67 -0,30 Papera -0,20 -0,34 -12,26 0,79 12,46 -0,45 Kimika 0,53 1,41 0,21 -1,03 -0,74 -0,38 Kautxua eta plastikoa 0,49 11,70 2,65 -5,78 -3,14 -5,92 Mineral ez-metalikoak 16,44 -5,71 -15,03 4,55 -1,41 1,16 Metalurgia 3,52 7,64 -0,35 -10,32 -3,16 2,68 Produktu metalikoak 0,44 0,35 -0,11 0,14 -0,32 -0,49 Material eta ekipo elektrikoa -21,71 13,44 28,14 -6,85 -6,44 -6,59 Makineria eta ekipoa 0,87 0,53 -0,88 -0,37 0,01 -0,17 Motordun ibilgailuak 21,08 11,59 -6,99 -3,29 -14,09 -8,30 Altzariak eta beste manufaktura batzuk 0,02 0,07 0,02 -0,07 -0,04 0,00 Industria, guztira 0,46 3,06 1,59 -2,00 -2,05 -1,06 (*): Batez besteko sektorialak. Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Sektorearen eta kanpoko funtsen hornitzaileen arteko erlazioaren ondoriozko funtsen

sarrera eta irteeren arteko diferentzia adierazten duen kanpoko funtsen diruzaintzari

(TFA) dagokionez, honako alderdi hauek azpimarratu behar dira 2013. urtean:

- Saldorik handiena izan duten sektoreak honako hauek dira: Mineral ez-metalikoak

(4,55 milioi euro enpresa bakoitzeko), Papera (0,79), Nekazaritzako elikagaiak (0,31)

eta Produktu metalikoak (0,14). Lau sektore horiek industria osoaren batez

bestekoaren gainetik kokatu dira argi eta garbi (–2,0 milioi euro enpresa bakoitzeko

batez beste).

- Saldo negatiboarekin, baina batez bestekoaren gainetik, honako sektore hauek

kokatu dira: Altzariak eta beste manufaktura batzuk (–0,07 milioi euro enpresa

bakoitzeko), Makineria eta ekipoa (–0,37) eta Kimika (–1,03). Batez bestekoaren oso

azpitik eta, beraz, balio negatiboekin, honako sektore hauek ditugu: Motordun

ibilgailuak, Kautxua eta plastikoa eta Metalurgia (–3,29, –5,78 eta –10,32 milioi euro

enpresa bakoitzeko, hurrenez hurren).


176 |

Azkenik, sektorearen eta ondare garbiaren hornitzaileen arteko erlazioaren ondoriozko

funtsen sarrera eta irteeren arteko diferentzia adierazten duen ondare garbiaren

diruzaintzari (TPN) dagokionez, honako alderdi hauek azpimarratu behar dira 2013.

urtean:

- Saldorik handiena izan duen sektorea Metalurgia da (2,68 milioi euro enpresa

bakoitzeko); alde handia atera die gainerako sektoreei, eta industria osoaren batez

bestekoaren oso gainetik kokatu da (–1,06 milioi euro enpresa bakoitzeko batez

beste).

- Azpimarratu beharra dago beste sektore bakar batek izan duela saldo positiboa,

Mineral ez-metalikoen sektoreak, alegia (1,16 milioi euro enpresa bakoitzeko).

Gainerakoek saldo negatiboak izan dituzte, eta bereziki azpimarratu behar dira

honako hauek: Kautxua eta plastikoa (–5,92 milioi euro enpresa bakoitzeko), Material

eta ekipo elektrikoa (–6,59) eta Motordun ibilgailuak (–8,30).

125. taula Euskal Herriko industria-sektoreen eta Estatukoen arteko konparazioa, 2013

(M euro)*

SEKTOREA TINV TFA TPN

E. Herria Estatua E. Herria Estatua E. Herria Estatua

Nekazaritzako elikagaiak -0,01 3,25 0,31 -3,66 -0,30 0,41 Papera -0,34 4,37 0,79 -2,76 -0,45 -1,61 Kimika 1,41 3,66 -1,03 -6,20 -0,38 2,54 Kautxua eta plastikoa 11,70 4,77 -5,78 -2,33 -5,92 -2,45 Mineral ez-metalikoak -5,71 3,00 4,55 -2,67 1,16 -0,32 Metalurgia 7,64 5,72 -10,32 -7,94 2,68 2,22 Produktu metalikoak 0,35 0,30 0,14 0,01 -0,49 -0,30 Material eta ekipo elektrikoa 13,44 2,95 -6,85 -1,15 -6,59 -1,80 Makineria eta ekipoa 0,53 1,95 -0,37 -0,73 -0,17 -1,22 Motordun ibilgailuak 11,59 -2,73 -3,29 2,97 -8,30 -0,24 Altzariak eta beste manufaktura batzuk 0,07 0,08 -0,07 -0,01 0,00 -0,07 Industria, guztira 3,06 2,37 -2,00 -2,28 -1,06 -0,09 (*): Batez besteko sektorialak. Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Euskal Herriko industria-sektoreetako funtsen iturri eta erabileren egoera-orriaren eta

Estatukoaren arteko konparazioari dagokionez, honako alderdi hauek azpimarratu behar

dira 2013. urtean:

- 2013. urtean, sektoreek (Nekazaritzako elikagaiak, Papera eta Mineral ez-metalikoak

salbuetsita) inbertsio-diruzaintza (TINV) positiboa izan dute. Kautxua eta plastikoa,

Metalurgia, Produktu metalikoak, Material eta ekipo elektrikoa eta Motordun

ibilgailuak izeneko sektoreek inbertsio-diruzaintza handiagoa izan dute Euskal

Herrian Estatu osoan baino. Aztertutako gainerako sektoreetan, berriz, alderantziz

gertatu da.

Industria |

177 |

- Kanpoko funtsen diruzaintzari (TFA) dagokionez, Euskal Herriko sektore gehienek

Estatukoa baino diruzaintza handiagoa dute, eta, ildo horretan, Mineral ez-

metalikoak eta Papera azpimarratu behar dira.

- Azkenik, ondare garbiaren diruzaintzari (TPN) dagokionez, Nekazaritzako elikagaiak,

Kimika, Kautxua eta plastikoa, Produktu metalikoak, Material eta ekipo elektrikoa eta

Motordun ibilgailuak izeneko sektoreek ondare garbiaren diruzaintza txikiagoa izan

dute Euskal Herrian Estatu osoan baino. Gainerako sektoreetan, berriz, alderantziz

gertatu da.

20. grafikoa Funtsen iturri eta erabileren egoera-orria Euskal Herriko industria-sektoreetan, 2013

(M euro)*

(*): Batez besteko sektorialak. Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

-15 -10 -5 0 5 10 15


Papera

Kimika



Metalurgia

Produktu metalikoak





Industria, guztira

TPN TFA TINV


178 |

21. grafikoa Euskal Herriko industria-sektoreetako inbertsio-diruzaintzaren fluxuaren eta Estatu osokoaren arteko konparazioa, 2013

(M euro)*

(*): Batez besteko sektorialak.


-10 -5 0 5 10 15


Papera

Kimika



Metalurgia

Produktu metalikoak





Industria, guztira

Estatua Euskal Herria

Industria |

179 |

126. taula Elikagaien, edarien eta tabakoaren industrien sektoreko ratioen piramidea

e e

E. Herria 2012 2013 0,128 0,022

Estatua 2012 2013 0,135 0,061

Datua M €-tan. Bakoitzeko hainbesteko ratioak

e3 + e1 + e2 0,038 0,008 0,083 0,020 0,006 -0,006

0,016 0,010 0,149 0,090 -0,030 -0,040

T(t=0,285)-T(t efektiboa)

÷ PN REdI ÷ PN

27 6 703 694 4 -4 703 694 210 148 13.232 14.263 -402 -573 13.232 14.263

RE x (1-t)

6 -6 0,715 0,715 -562 -801 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

0,052 0,016 0,031 0,004 0,083 0,060 0,066 0,031

BAIdI/V x V / (AF+ACN) (r-i) x FA/PN

0,057 0,016 0,916 0,957 0,026 0,003 1,207 1,345 0,076 0,053 1,100 1,122 0,061 0,033 1,090 0,945


81 25 1.421 1.557 1.551 1.627 0,052 0,016 0,027 0,013 848 933 703 694 2.303 1.657 30.407 31.131 27.650 27.734 0,083 0,060 0,023 0,027 14.417 13.471 13.232 14.263

(1-t) x BAII I(1-t) ÷ FA

0,715 0,715 113 35 23 12 848 933 0,715 0,715 3.221 2.318 328 366 14.417 13.471


465 214 0,244 0,166 32 16 0,715 0,715 13.559 11.386 0,238 0,204 459 513 0,715 0,715

V - VPM

1.421 1.557 955 1.343 30.407 31.131 16.848 19.745

CF+AM ÷ MBP

233 222 0,244 0,166 4.002 4.019 0,238 0,204

MB ÷ V

346 258 1.421 1.557 7.223 6.337 30.407 31.131

V - CV

1.421 1.557 1.075 1.299 30.407 31.131 23.184 24.794



180 |

127. taula Zuraren eta kortxoaren industriaren (altzariak, saskigintza eta espartzugintza izan ezik) sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 -0,316 -- Estatua 2012 2013 -0,181 -- Datua M €-tan.

Bakoitzeko hainbesteko ratioak

e3 + e1 + e2 -0,091 -- -0,186 -- -0,040 -- -0,048 -- 0,008 -- -0,141 --


÷ PN REdI ÷ PN

-2 -- 21 -- -1 -- 21 -- -31 -- 646 -- -91 -- 646 --

RE x (1-t)

-1 -- 0,715 -- -128 -- 0,715 --

r + (r-i) x (FA/PN)

-0,115 -- -0,070 -- 0,013 -- -0,005 --


-0,129 -- 0,891 -- -0,137 -- 0,512 -- 0,014 -- 0,948 -- -0,007 -- 0,76 --


-4 -- 29 -- 32 -- -0,115 -- 0,022 -- 11 -- 21 -- 15 -- 1.078 -- 1.138 -- 0,013 -- 0,020 -- 491 -- 646 --


0,715 -- -5 -- 0 -- 11 -- 0,715 -- 21 -- 10 -- 491 --


-20 -- 0,255 -- 0 -- 0,715 -- 92 -- 0,232 -- 14 -- 0,715 --

V - VPM

29 -- 49 -- 1.078 -- 986 --

CF+AM ÷ MBP

13 -- 0,255 -- 229 -- 0,232 --

MB ÷ V

7 -- 29 -- 250 -- 1.078 --

V - CV

29 -- 21 -- 1.078 -- 828 --


Industria |

181 |

128. taula Papergintzaren sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 -0,084 -0,032 Estatua 2012 2013 0,042 0,047 Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 -0,028 -0,005 0,002 -0,010 -0,058 -0,018 -0,005 -0,007 0,078 0,071 -0,031 -0,017


÷ PN REdI ÷ PN

-10 -1 368 200 -21 -4 368 200 -16 -24 3.567 3.566 -109 -61 3.567 3.566

RE x (1-t)

-30 -5 0,715 0,715 -153 -85 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

0,011 -0,001 -0,009 -0,008 0,064 0,058 0,014 0,013


0,007 -0,001 1,553 1,621 -0,090 -0,049 0,100 0,174 0,064 0,068 0,990 0,845 0,028 0,023 0,514 0,561


4 0 629 381 405 235 0,011 -0,001 0,101 0,047 37 35 368 200 343 321 5.349 4.703 5.401 5.565 0,064 0,058 0,036 0,035 1.834 1.999 3.567 3.566


0,715 0,715 6 0 4 2 37 35 0,715 0,715 480 450 66 70 1.834 1.999


31 -2 0,203 0,186 5 2 0,715 0,715 2.032 1.874 0,236 0,240 92 97 0,715 0,715

V - VPM

629 381 598 383 5.349 4.703 3.318 2.829

CF+AM ÷ MBP

121 71 0,203 0,186 783 679 0,236 0,240

MB ÷ V

128 71 629 381 1263 1128 5.349 4.703

V - CV

629 381 502 310 5.349 4.703 4.086 3.574



182 |

129. taula Industria kimikoaren sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 -0,007 0,156 Estatua 2012 2013 0,062 0,031 Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 0,002 0,010 -0,022 0,147 0,013 0,000 0,002 -0,002 0,077 0,062 -0,017 -0,029


÷ PN REdI ÷ PN

0 0 55 38 1 0 55 38 18 -14 7.500 7.829 -131 -226 7.500 7.829

RE x (1-t)

1 0 0,715 0,715 -183 -316 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

-0,007 0,105 -0,015 0,042 0,051 0,045 0,026 0,016


-0,004 0,039 1,727 2,684 -0,018 0,081 0,835 0,516 0,035 0,029 1,490 1,578 0,030 0,027 0,850 0,612


-1 6 173 156 100 58 -0,007 0,105 0,012 0,024 46 20 55 38 714 573 20.676 19.918 13.874 12.620 0,051 0,045 0,021 0,018 6.374 4.791 7.500 7.829


0,715 0,715 -1 9 1 0 46 20 0,715 0,715 999 801 137 88 6.374 4.791


-5 43 0,192 0,201 1 1 0,715 0,715 6.968 5.902 0,143 0,136 191 124 0,715 0,715

V - VPM

173 156 178 114 20.676 19.918 13.709 14.015

CF+AM ÷ MBP

34 23 0,192 0,201 1.966 1.902 0,143 0,136

MB ÷ V

33 31 173 156 2965 2702 20.676 19.918

V - CV

173 156 140 125 20.676 19.918 17.711 17.215


Industria |

183 |

130. taula Kautxuaren eta plastikoen fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 0,129 0,116 Estatua 2012 2013 0,215 0,205 Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 0,036 0,030 0,111 0,109 -0,018 -0,023 0,017 0,019 0,246 0,202 -0,049 -0,016


÷ PN REdI ÷ PN

25 19 706 648 -13 -15 706 648 30 31 1.749 1.636 -85 -26 1.749 1.636

RE x (1-t)

-18 -21 0,715 0,715 -119 -36 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

0,083 0,087 0,028 0,022 0,136 0,123 0,110 0,078


0,053 0,057 1,558 1,523 0,068 0,073 0,414 0,308 0,061 0,062 2,213 1,981 0,114 0,098 0,970 0,797


83 74 1.556 1.290 998 847 0,083 0,087 0,015 0,015 292 199 706 648 467 363 7.622 5.822 3.444 2.939 0,136 0,123 0,022 0,025 1.696 1.303 1.749 1.636


0,715 0,715 116 103 4 3 292 199 0,715 0,715 654 508 37 33 1.696 1.303


391 341 0,297 0,302 6 4 0,715 0,715 2.454 1.753 0,266 0,290 52 46 0,715 0,715

V - VPM

1.556 1.290 1.165 949 7.622 5.822 5.168 4.069

CF+AM ÷ MBP

346 287 0,297 0,302 1.376 1.178 0,266 0,290

MB ÷ V

462 390 1.556 1.290 2030 1685 7.622 5.822

V - CV

1.556 1.290 1.094 900 7.622 5.822 5.592 4.136



184 |

131. taula Produktu mineral ez-metalikoen fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 -0,020 -0,864 Estatua 2012 2013 -0,061 -0,070 Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 -0,002 -0,239 0,009 -0,006 -0,027 -0,619 -0,028 -0,017 -0,009 0,032 -0,023 -0,085


÷ PN REdI ÷ PN

-3 -169 1.279 706 -35 -437 1.279 706 -606 -123 21.253 7.348 -499 -627 21.253 7.348

RE x (1-t)

-49 -611 0,715 0,715 -697 -877 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

0,017 0,015 -0,007 -0,021 0,010 0,031 -0,019 0,001


0,086 0,063 0,192 0,238 -0,012 -0,019 0,577 1,154 0,071 0,081 0,140 0,387 -0,036 0,001 0,526 0,693


33 23 387 362 2.017 1.521 0,017 0,015 0,029 0,034 738 815 1.279 706 322 390 4.545 4.815 32.423 12.443 0,010 0,031 0,046 0,031 11.170 5.095 21.253 7.348


0,715 0,715 47 32 21 27 738 815 0,715 0,715 450 546 509 156 11.170 5.095


106 76 0,439 0,417 30 38 0,715 0,715 1.228 1.556 0,366 0,351 712 218 0,715 0,715

V - VPM

387 362 281 286 4.545 4.815 3.317 3.259

CF+AM ÷ MBP

123 119 0,439 0,417 1.215 1.142 0,366 0,351

MB ÷ V

170 151 387 362 1665 1688 4.545 4.815

V - CV

387 362 217 211 4.545 4.815 2.880 3.127


Industria |

185 |

132. taula Metalurgia: burdinazko eta altzairuzko produktuen eta ferroaleazioen fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 -0,023 -0,141 Estatua 2012 2013 0,000 -0,048 Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 -0,018 -0,034 0,002 -0,086 -0,007 -0,022 -0,006 -0,023 0,036 -0,021 -0,030 -0,003


÷ PN REdI ÷ PN

-16 -36 925 1.059 -6 -23 925 1.059 -38 -160 6.234 6.837 -186 -24 6.234 6.837

RE x (1-t)

-9 -32 0,715 0,715 -260 -33 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

0,022 -0,020 -0,020 -0,066 0,034 0,001 0,002 -0,021


0,016 -0,012 1,378 1,661 -0,011 -0,052 1,883 1,277 0,025 0,000 1,353 1,275 0,002 -0,022 0,971 0,969


58 -48 3.673 4.003 2.666 2.411 0,022 -0,020 0,032 0,032 1.741 1.352 925 1.059 416 7 16.634 17.174 12.290 13.465 0,034 0,001 0,032 0,023 6.056 6.628 6.234 6.837


0,715 0,715 81 -67 56 43 1.741 1.352 0,715 0,715 582 10 191 150 6.056 6.628


472 -444 0,172 0,151 79 60 0,715 0,715 3.991 85 0,146 0,122 267 210 0,715 0,715

V - VPM

3.673 4.003 3.202 4.446 16.634 17.174 12.643 17.089

CF+AM ÷ MBP

550 671 0,172 0,151 1.844 2.085 0,146 0,122

MB ÷ V

631 604 3.673 4.003 2426 2095 16.634 17.174

V - CV

3.673 4.003 3.042 3.399 16.634 17.174 14.208 15.079



186 |

133. taula Produktu metalikoen fabrikazioaren (makineriarena eta ekipoena izan ezik) sektoreko ratioen piramidea



e3 + e1 + e2 0,011 0,013 0,026 0,045 -0,002 -0,002 0,001 0,001 0,044 0,046 -0,006 -0,013


÷ PN REdI ÷ PN

3 4 275 326 0 -1 275 326 1 3 1.613 1.948 -9 -26 1.613 1.948

RE x (1-t)

-1 -1 0,715 0,715 -13 -36 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

0,030 0,042 -0,004 0,003 0,039 0,041 0,005 0,005


0,019 0,028 1,534 1,520 -0,006 0,006 0,644 0,543 0,028 0,030 1,388 1,363 0,009 0,009 0,556 0,582


13 21 695 765 453 503 0,030 0,042 0,036 0,036 177 177 275 326 97 126 3.484 4.199 2.510 3.081 0,039 0,041 0,029 0,032 897 1.133 1.613 1.948


0,715 0,715 19 30 6 6 177 177 0,715 0,715 136 176 26 36 897 1.133


68 92 0,273 0,323 9 9 0,715 0,715 506 648 0,268 0,271 37 51 0,715 0,715

V - VPM

695 765 626 673 3.484 4.199 2.978 3.551

CF+AM ÷ MBP

171 218 0,273 0,323 799 962 0,268 0,271

MB ÷ V

190 247 695 765 934 1137 3.484 4.199

V - CV

695 765 505 518 3.484 4.199 2.550 3.062


Industria |

187 |

134. taula Material eta ekipo elektrikoen fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 -0,091 0,385 Estatua 2012 2013 -0,045 0,050 Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 0,017 -0,004 -0,016 0,431 -0,092 -0,041 0,008 -0,006 0,022 0,087 -0,075 -0,031


÷ PN REdI ÷ PN

24 -1 1.437 238 -133 -10 1.437 238 26 -11 3.086 1.745 -233 -53 3.086 1.745

RE x (1-t)

-186 -14 0,715 0,715 -325 -75 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

0,011 0,342 -0,027 0,089 0,022 0,052 -0,001 0,035


0,011 0,057 1,026 5,969 -0,015 0,291 1,779 0,307 0,019 0,030 1,200 1,740 0,000 0,032 1,406 1,064


43 106 4.097 1.855 3.994 311 0,011 0,342 0,026 0,051 2.557 73 1.437 238 166 188 8.910 6.269 7.423 3.602 0,022 0,052 0,023 0,020 4.337 1.857 3.086 1.745


0,715 0,715 61 149 66 4 2.557 73 0,715 0,715 232 263 99 37 4.337 1.857


298 627 0,203 0,237 93 5 0,715 0,715 1.136 1.227 0,204 0,214 138 51 0,715 0,715

V - VPM

4.097 1.855 3.799 1.228 8.910 6.269 7.774 5.042

CF+AM ÷ MBP

772 291 0,203 0,237 1.585 1.081 0,204 0,214

MB ÷ V

833 440 4.097 1.855 1817 1344 8.910 6.269

V - CV

4.097 1.855 3.264 1.415 8.910 6.269 7.092 4.925



188 |

135. taula Beste ezein lekutan sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea



e3 + e1 + e2 0,009 0,004 0,048 0,054 -0,007 -0,024 0,043 0,023 0,259 0,195 -0,010 -0,022


÷ PN REdI ÷ PN

4 2 462 457 -3 -11 462 457 81 60 1.873 2.611 -19 -56 1.873 2.611

RE x (1-t)

-5 -16 0,715 0,715 -26 -79 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

0,042 0,042 0,006 0,012 0,184 0,145 0,075 0,050


0,031 0,033 1,345 1,273 0,011 0,017 0,540 0,711 0,111 0,103 1,653 1,403 0,153 0,116 0,492 0,435


30 33 957 995 712 782 0,042 0,042 0,031 0,025 249 325 462 457 514 542 4.620 5.259 2.796 3.748 0,184 0,145 0,031 0,029 922 1.136 1.873 2.611


0,715 0,715 42 46 8 8 249 325 0,715 0,715 719 758 29 33 922 1.136


148 159 0,285 0,288 11 11 0,715 0,715 1.722 1.878 0,417 0,404 40 46 0,715 0,715

V - VPM

957 995 810 836 4.620 5.259 2.899 3.380

CF+AM ÷ MBP

230 240 0,285 0,288 1.210 1.365 0,417 0,404

MB ÷ V

272 286 957 995 1929 2123 4.620 5.259

V - CV

957 995 685 709 4.620 5.259 2.692 3.135


Industria |

189 |

136. taula Ibilgailu motordunen, atoien eta erdi-atoien fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 0,111 0,109 Estatua 2012 2013 -0,124 0,059 Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 0,000 0,001 0,106 0,100 0,005 0,007 -0,042 0,007 -0,005 0,043 -0,078 0,009


÷ PN REdI ÷ PN

0 1 1.115 1.168 6 9 1.115 1.168 -260 54 6.273 7.578 -490 66 6.273 7.578

RE x (1-t)

8 12 0,715 0,715 -686 92 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

0,083 0,087 0,023 0,014 0,009 0,032 -0,013 0,011


0,018 0,019 4,626 4,605 0,057 0,062 0,402 0,221 0,003 0,009 3,311 3,360 -0,016 0,015 0,851 0,758


129 123 7.230 6.566 1.563 1.426 0,083 0,087 0,026 0,025 448 258 1.115 1.168 101 425 38.449 44.755 11.613 13.318 0,009 0,032 0,024 0,017 5.339 5.741 6.273 7.578


0,715 0,715 181 173 12 6 448 258 0,715 0,715 141 594 131 97 5.339 5.741


1.690 1.420 0,107 0,122 16 9 0,715 0,715 1.194 4.670 0,118 0,127 183 136 0,715 0,715

V - VPM

7.230 6.566 5.540 5.146 38.449 44.755 37.255 40.085

CF+AM ÷ MBP

593 625 0,107 0,122 4.403 5.099 0,118 0,127

MB ÷ V

773 798 7.230 6.566 4544 5693 38.449 44.755

V - CV

7.230 6.566 6.457 5.768 38.449 44.755 33.905 39.062



190 |

137. taula Bestelako garraio-materialen fabrikazioaren sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 0,112 -- Estatua 2012 2013 0,027 -- Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 0,043 -- 0,065 -- 0,004 -- 0,009 -- 0,039 -- -0,021 --


÷ PN REdI ÷ PN

43 -- 1.011 -- 4 -- 1.011 -- 19 -- 2.142 -- -44 -- 2.142 --

RE x (1-t)

6 -- 0,715 -- -62 -- 0,715 --

r + (r-i) x (FA/PN)

0,055 -- 0,010 -- 0,024 -- 0,015 --


0,042 -- 1,314 -- 0,019 -- 0,520 -- 0,039 -- 0,631 -- 0,004 -- 3,454 --


84 -- 2.019 -- 1.537 -- 0,055 -- 0,036 -- 525 -- 1.011 -- 232 -- 6.017 -- 9.541 -- 0,024 -- 0,020 -- 7.399 -- 2.142 --


0,715 -- 118 -- 19 -- 525 -- 0,715 -- 325 -- 149 -- 7.399 --


373 -- 0,316 -- 26 -- 0,715 -- 999 -- 0,325 -- 208 -- 0,715 --

V - VPM

2.019 -- 1.647 -- 6.017 -- 5.018 --

CF+AM ÷ MBP

521 -- 0,316 -- 1.631 -- 0,325 --

MB ÷ V

639 -- 2.019 -- 1.956 -- 6.017 --

V - CV

2.019 -- 1.381 -- 6.017 -- 4.061 --


Industria |

191 |

138. taula Altzarien fabrikazioaren eta beste manufaktura-industria batzuen sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 -0,036 0,046 Estatua 2012 2013 0,034 0,049 Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 0,003 -0,002 -0,039 0,016 0,000 0,031 -0,001 0,005 0,041 0,042 -0,005 0,001


÷ PN REdI ÷ PN

0 0 25 24 0 1 25 24 -1 4 927 814 -5 1 927 814

RE x (1-t)

0 1 0,715 0,715 -7 2 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

-0,023 0,018 -0,016 -0,002 0,039 0,042 0,001 0,000


-0,020 0,017 1,143 1,073 -0,061 -0,045 0,263 0,037 0,043 0,041 0,918 1,024 0,004 0,001 0,287 0,356


-1 0 36 27 31 25 -0,023 0,018 0,038 0,063 7 1 25 24 47 46 1.095 1.130 1.193 1.103 0,039 0,042 0,035 0,041 266 290 927 814


0,715 0,715 -1 1 0 0 7 1 0,715 0,715 66 65 9 12 266 290


-4 2 0,254 0,257 0 0 0,715 0,715 196 206 0,337 0,314 13 17 0,715 0,715

V - VPM

36 27 40 25 1.095 1.130 899 924

CF+AM ÷ MBP

10 6 0,254 0,257 303 290 0,337 0,314

MB ÷ V

9 7 36 27 368 355 1.095 1.130

V - CV

36 27 27 20 1.095 1.130 726 775



192 |

139. taula Makineriaren eta ekipoen konponketa eta instalazioaren sektoreko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 0,079 -- Estatua 2012 2013 0,029 -- Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 -0,004 -- 0,076 -- 0,007 -- 0,010 -- 0,023 -- -0,004 --


÷ PN REdI ÷ PN

0 -- 26 -- 0 -- 26 -- 2 -- 210 -- -1 -- 210 --

RE x (1-t)

0 -- 0,715 -- -1 -- 0,715 --

r + (r-i) x (FA/PN)

0,049 -- 0,027 -- 0,030 -- -0,007 --


0,023 -- 2,120 -- 0,046 -- 0,58 -- 0,012 -- 2,441 -- -0,019 -- 0,388 --


2 -- 88 -- 41 -- 0,049 -- 0,003 -- 15 -- 26 -- 9 -- 711 -- 291 -- 0,03 -- 0,049 -- 81 -- 210 --


0,715 -- 3 -- 0 -- 15 -- 0,715 -- 12 -- 4 -- 81 --


10 -- 0,285 -- 0 -- 0,715 -- 34 -- 0,367 -- 6 -- 0,715 --

V - VPM

88 -- 78 -- 711 -- 677 --

CF+AM ÷ MBP

22 -- 0,285 -- 249 -- 0,367 --

MB ÷ V

25 -- 88 -- 261 -- 711 --

V - CV

88 -- 63 -- 711 -- 450 --


Industria |

193 |

140. taula Industria osoko ratioen piramidea

e e E. Herria 2012 2013 0,028 -0,075 Estatua 2012 2013 0,016 0,034 Datua M €-tan.


e3 + e1 + e2 0,011 -0,031 0,040 0,045 -0,023 -0,089 -0,008 -0,001 0,057 0,063 -0,033 -0,029


÷ PN REdI ÷ PN

96 -173 8.408 5.558 -197 -495 8.408 5.558 -566 -32 70.306 56.174 -2.304 -1.605 70.306 56.174

RE x (1-t)

-276 -692 0,715 0,715 -3.222 -2.244 0,715 0,715

r + (r-i) x (FA/PN)

0,035 0,037 0,005 0,008 0,044 0,047 0,014 0,017


0,024 0,020 1,425 1,843 0,006 0,011 0,915 0,753 0,038 0,032 1,136 1,457 0,016 0,022 0,872 0,773


557 364 22.948 17.955 16.101 9.745 0,035 0,037 0,029 0,027 7.693 4.187 8.408 5.558 5.746 4.639 149.522 145.134 131.587 99.619 0,044 0,047 0,028 0,025 61.281 43.445 70.306 56.174


0,715 0,715 779 509 220 112 7.693 4.187 0,715 0,715 8.037 6.488 1.724 1.078 61.281 43.445


3.956 2.783 0,197 0,183 308 156 0,715 0,715 40.555 35.817 0,198 0,181 2.412 1.507 0,715 0,715

V - VPM

22.948 17.955 18.992 15.173 149.522 145.134 108.967 109.317

CF+AM ÷ MBP

3.739 2.774 0,197 0,183 21.594 19.801 0,198 0,181

MB ÷ V

4.518 3.283 22.948 17.955 29.631 26.288 149.522 145.134

V - CV

22.948 17.955 18.430 14.673 149.522 145.134 119.891 118.845



194 |

141. taula Elikagaien, edarien eta tabakoaren industrien sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria

(M euro – Batez besteko balioak)

Kontzeptua Euskal Herria Estatua

2012 2013 2012 2013

+ Vt 64,58 53,69 84,00 84,83 - Ct 56,75 50,27 72,54 75,93 - AMt 2,68 2,19 2,55 2,58 = BAIIt 5,15 1,22 8,90 6,32 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt 3,68 0,87 6,36 4,52 + AMt 2,68 2,19 2,55 2,58 - IFt 0,10 0,15 0,12 0,15 + GFOt 6,25 2,92 8,80 6,95 + REt 0,28 -0,20 -1,55 -2,18 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt 0,20 -0,14 -1,11 -1,56 +EFt 1,23 0,20 0,58 0,40 + GFEt 1,43 0,06 -0,53 -1,16 + ACNt-1 34,62 28,65 15,60 17,65 - ACNt 38,40 28,93 16,81 19,53 - ∆ACNt 3,77 0,28 1,21 1,88 - INVt 1,25 2,71 1,48 0,66 + TINVt 2,66 -0,01 5,58 3,25 + EFAt - AFAt 2,04 0,71 2,27 -2,67 + It 1,44 0,56 1,27 1,40 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 1,03 0,40 0,91 1,00 + TFAt 1,01 0,31 1,37 -3,66 + TPNt -3,67 -0,30 -6,95 0,41 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Industria |

195 |

142. taula Zuraren eta kortxoaren industriaren (altzariak, saskigintza eta espartzugintza izan ezik) sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 4,79 - 19,97 - - Ct 4,81 - 18,43 - - AMt 0,85 - 1,14 - = BAIIt -0,87 - 0,40 - * (1-t) 0,715 - 0,715 - = BAIdIt -0,62 - 0,28 - + AMt 0,85 - 1,14 - - IFt 0,01 - 0,03 - + GFOt 0,22 - 1,39 - + REt -0,20 - -2,36 - * (1-t) 0,715 - 0,715 - = REdIt -0,14 - -1,69 - +EFt -0,32 - -0,57 - + GFEt -0,46 - -2,26 - + ACNt-1 0,65 - 9,26 - - ACNt -1,14 - 8,18 - - ∆ACNt -1,79 - -1,08 - - INVt -0,09 - -3,07 - + TINVt 1,63 - 3,27 - + EFAt - AFAt -1,67 - -1,18 - + It 0,06 - 0,25 - * (1-t) 0,715 - 0,715 - - (1-t) * It 0,04 - 0,18 - + TFAt -1,71 - -1,36 - + TPNt 0,08 - -1,90 - = 0 0,00 - 0,00 - Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.


196 |

143. taula Papergintzaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 62,91 54,43 86,28 74,64 - Ct 59,90 52,77 75,42 64,43 - AMt 2,38 1,73 3,13 3,08 = BAIIt 0,62 -0,06 7,74 7,14 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt 0,45 -0,05 5,53 5,10 + AMt 2,38 1,73 3,13 3,08 - IFt 0,04 0,06 0,06 0,06 + GFOt 2,79 1,63 8,59 8,11 + REt -2,99 -0,71 -2,47 -1,35 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt -2,14 -0,51 -1,76 -0,96 +EFt -1,02 -0,14 -0,26 -0,38 + GFEt -3,16 -0,64 -2,03 -1,34 + ACNt-1 18,26 20,17 22,50 20,44 - ACNt 18,62 21,20 19,16 21,64 - ∆ACNt 0,36 1,03 -3,35 1,20 - INVt -0,53 0,29 8,11 1,21 + TINVt -0,20 -0,34 1,81 4,37 + EFAt - AFAt -11,89 1,02 -3,47 -1,65 + It 0,52 0,33 1,49 1,55 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 0,37 0,24 1,06 1,11 + TFAt -12,26 0,79 -4,53 -2,76 + TPNt 12,46 -0,45 2,73 -1,61 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Industria |

197 |

144. taula Industria kimikoaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 24,71 26,05 162,81 152,04 - Ct 23,64 24,17 151,12 142,34 - AMt 1,21 0,45 3,81 3,59 = BAIIt -0,13 1,43 7,87 6,11 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt -0,09 1,02 5,63 4,37 + AMt 1,21 0,45 3,81 3,59 - IFt 0,03 0,04 0,26 0,32 + GFOt 1,08 1,43 9,18 7,64 + REt 0,14 0,00 -1,44 -2,41 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt 0,10 0,00 -1,03 -1,72 +EFt 0,02 0,06 0,14 -0,11 + GFEt 0,12 0,06 -0,89 -1,83 + ACNt-1 6,69 5,27 25,30 30,41 - ACNt 6,99 5,08 35,05 24,31 - ∆ACNt 0,30 -0,19 9,75 -6,10 - INVt 0,37 0,26 1,71 8,25 + TINVt 0,53 1,41 -3,17 3,66 + EFAt - AFAt 0,29 -0,95 9,33 -5,52 + It 0,11 0,11 1,50 0,94 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 0,08 0,08 1,08 0,67 + TFAt 0,21 -1,03 8,26 -6,20 + TPNt -0,74 -0,38 -5,09 2,54 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.


198 |

145. taula Kautxuzko produktuen eta plastikoen fabrikazioaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 103,71 129,01 71,90 55,98 - Ct 91,21 112,66 62,69 48,76 - AMt 4,77 6,04 3,04 2,33 = BAIIt 7,73 10,31 6,17 4,88 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt 5,53 7,37 4,41 3,49 + AMt 4,77 6,04 3,04 2,33 - IFt 0,26 0,14 0,56 0,16 + GFOt 10,04 13,27 6,89 5,67 + REt -1,19 -2,08 -1,12 -0,35 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt -0,85 -1,49 -0,80 -0,25 +EFt 1,67 1,94 0,29 0,30 + GFEt 0,82 0,45 -0,52 0,05 + ACNt-1 11,66 19,27 11,59 11,52 - ACNt 17,07 14,39 12,55 9,82 - ∆ACNt 5,41 -4,87 0,96 -1,70 - INVt 4,97 6,89 1,77 2,64 + TINVt 0,49 11,70 3,65 4,77 + EFAt - AFAt 2,94 -5,49 0,87 -2,01 + It 0,40 0,41 0,49 0,44 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 0,29 0,29 0,35 0,32 + TFAt 2,65 -5,78 0,52 -2,33 + TPNt -3,14 -5,92 -4,17 -2,45 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Industria |

199 |

146. taula Produktu mineral ez-metalikoen fabrikazioaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 43,02 36,19 36,95 42,24 - Ct 34,64 30,09 30,23 34,62 - AMt 3,20 2,92 3,07 2,84 = BAIIt 5,18 3,18 3,66 4,79 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt 3,70 2,27 2,62 3,42 + AMt 3,20 2,92 3,07 2,84 - IFt 0,04 0,17 0,31 0,54 + GFOt 6,86 5,03 5,38 5,72 + REt -5,40 -61,10 -5,67 -7,70 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt -3,86 -43,69 -4,05 -5,50 +EFt -0,32 -16,86 -4,92 -1,08 + GFEt -4,18 -60,55 -8,98 -6,58 + ACNt-1 46,64 22,87 24,58 21,94 - ACNt 22,63 17,69 18,81 23,24 - ∆ACNt -24,01 -5,18 -5,77 1,30 - INVt 10,25 -44,63 -28,72 -5,16 + TINVt 16,44 -5,71 30,89 3,00 + EFAt - AFAt -12,66 7,28 -32,49 -1,31 + It 3,31 3,82 5,79 1,91 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 2,36 2,73 4,14 1,37 + TFAt -15,03 4,55 -36,63 -2,67 + TPNt -1,41 1,16 5,74 -0,32 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.


200 |

147. taula Metalurgia; burdinazko eta altzairuzko produktuen eta ferroaleazioen fabrikazioaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 153,06 166,78 264,04 206,92 - Ct 145,43 162,83 248,02 200,47 - AMt 4,26 6,74 6,77 6,32 = BAIIt 3,37 -2,79 9,24 0,13 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt 2,41 -1,99 6,61 0,09 + AMt 4,26 6,74 6,77 6,32 - IFt 0,30 0,64 0,37 0,82 + GFOt 6,38 4,11 13,01 5,59 + REt -0,37 -1,34 -4,13 -0,40 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt -0,26 -0,96 -2,95 -0,29 +EFt -0,68 -1,48 -0,61 -1,93 + GFEt -0,94 -2,44 -3,56 -2,22 + ACNt-1 40,87 35,22 68,83 69,07 - ACNt 37,81 26,72 61,60 64,45 - ∆ACNt -3,06 -8,50 -7,23 -4,62 - INVt 4,98 2,53 -0,90 2,27 + TINVt 3,52 7,64 17,58 5,72 + EFAt - AFAt 2,00 -8,53 -4,90 -6,14 + It 3,29 2,50 4,24 2,53 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 2,35 1,79 3,03 1,81 + TFAt -0,35 -10,32 -7,93 -7,94 + TPNt -3,16 2,68 -9,64 2,22 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Industria |

201 |

148. taula Produktu metalikoen fabrikazioaren (makineriarena eta ekipoena izan ezik) sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 16,15 20,13 17,51 17,35 - Ct 15,09 18,47 16,28 16,06 - AMt 0,63 0,88 0,55 0,56 = BAIIt 0,44 0,78 0,68 0,73 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt 0,31 0,56 0,49 0,52 + AMt 0,63 0,88 0,55 0,56 - IFt 0,09 0,14 0,07 0,08 + GFOt 0,85 1,29 0,96 1,00 + REt -0,02 -0,02 -0,06 -0,15 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt -0,01 -0,02 -0,05 -0,11 +EFt 0,07 0,11 0,00 0,01 + GFEt 0,06 0,09 -0,04 -0,09 + ACNt-1 3,91 5,63 5,71 6,16 - ACNt 3,94 6,15 5,69 6,63 - ∆ACNt 0,03 0,52 -0,02 0,48 - INVt 0,45 0,51 0,39 0,13 + TINVt 0,44 0,35 0,55 0,30 + EFAt - AFAt 0,04 0,30 -0,08 0,16 + It 0,21 0,23 0,19 0,21 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 0,15 0,17 0,13 0,15 + TFAt -0,11 0,14 -0,22 0,01 + TPNt -0,32 -0,49 -0,34 -0,30 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.


202 |

149. taula Material eta ekipo elektrikoen fabrikazioaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 227,61 231,84 134,99 111,95 - Ct 211,14 207,05 126,68 104,77 - AMt 13,10 6,22 4,81 2,48 = BAIIt 3,37 18,56 3,51 4,70 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt 2,41 13,27 2,51 3,36 + AMt 13,10 6,22 4,81 2,48 - IFt 5,68 1,47 1,66 0,36 + GFOt 9,84 18,02 5,65 5,48 + REt -10,32 -1,71 -4,93 -1,33 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt -7,38 -1,22 -3,52 -0,95 +EFt 1,35 -0,13 0,40 -0,19 + GFEt -6,03 -1,35 -3,13 -1,14 + ACNt-1 87,74 11,02 40,60 19,97 - ACNt 107,31 9,83 45,33 17,71 - ∆ACNt 19,57 -1,18 4,72 -2,26 - INVt 5,94 4,42 1,68 3,65 + TINVt -21,71 13,44 -3,88 2,95 + EFAt - AFAt 31,82 -6,38 8,14 -0,49 + It 5,15 0,65 2,10 0,92 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 3,68 0,47 1,50 0,66 + TFAt 28,14 -6,85 6,65 -1,15 + TPNt -6,44 -6,59 -2,77 -1,80 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Industria |

203 |

150. taula Beste ezein lekutan sailkatu gabeko makineriaren eta ekipoen fabrikazioaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 34,18 35,55 33,00 32,07 - Ct 31,59 33,04 27,06 26,77 - AMt 1,09 0,87 0,81 0,67 = BAIIt 1,50 1,64 5,13 4,62 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt 1,07 1,17 3,67 3,31 + AMt 1,09 0,87 0,81 0,67 - IFt 0,27 0,18 0,13 0,11 + GFOt 1,90 1,86 4,35 3,87 + REt -0,16 -0,56 -0,19 -0,48 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt -0,12 -0,40 -0,14 -0,34 +EFt 0,15 0,07 0,58 0,36 + GFEt 0,03 -0,33 0,44 0,02 + ACNt-1 13,56 13,64 6,80 8,29 - ACNt 13,36 14,10 7,75 8,19 - ∆ACNt -0,20 0,46 0,96 -0,10 - INVt 1,26 0,54 0,30 2,04 + TINVt 0,87 0,53 3,53 1,95 + EFAt - AFAt -0,60 -0,07 -0,78 -0,53 + It 0,39 0,41 0,29 0,28 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 0,28 0,29 0,20 0,20 + TFAt -0,88 -0,37 -0,99 -0,73 + TPNt 0,01 -0,17 -2,54 -1,22 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.


204 |

151. taula Ibilgailu motordunen, atoien eta erdi-atoien fabrikazioaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 657,27 469,02 499,34 502,86 - Ct 631,40 449,00 480,52 480,18 - AMt 9,44 7,69 16,98 16,01 = BAIIt 16,43 12,33 1,83 6,67 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt 11,75 8,81 1,31 4,77 + AMt 9,44 7,69 16,98 16,01 - IFt 0,47 0,54 4,93 4,04 + GFOt 20,71 15,96 13,37 16,75 + REt 0,77 0,87 -8,91 1,04 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt 0,55 0,63 -6,37 0,74 +EFt -0,02 0,07 -3,38 0,61 + GFEt 0,53 0,69 -9,75 1,35 + ACNt-1 58,81 42,32 31,18 26,28 - ACNt 51,96 38,82 26,25 25,60 - ∆ACNt -6,86 -3,50 -4,93 -0,67 - INVt 7,02 8,57 13,16 21,50 + TINVt 21,08 11,59 -4,62 -2,73 + EFAt - AFAt -5,93 -2,83 -7,63 4,06 + It 1,48 0,63 2,37 1,53 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 1,06 0,45 1,70 1,09 + TFAt -6,99 -3,29 -9,33 2,97 + TPNt -14,09 -8,30 13,95 -0,24 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Industria |

205 |

152. taula Bestelako garraio-materialen fabrikazioaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 403,90 - 214,88 - - Ct 344,99 - 190,34 - - AMt 35,32 - 12,94 - = BAIIt 23,59 - 11,60 - * (1-t) 0,715 - 0,715 - = BAIdIt 16,86 - 8,29 - + AMt 35,32 - 12,94 - - IFt 1,65 - 5,43 - + GFOt 50,53 - 15,81 - + REt 1,11 - -2,20 - * (1-t) 0,715 - 0,715 - = REdIt 0,80 - -1,57 - +EFt 8,67 - 0,67 - + GFEt 9,47 - -0,90 - + ACNt-1 49,14 - 225,77 - - ACNt 52,42 - 223,79 - - ∆ACNt 3,28 - -1,98 - - INVt 76,69 - 18,36 - + TINVt -19,97 - -1,46 - + EFAt - AFAt 33,51 - 7,76 - + It 5,28 - 7,42 - * (1-t) 0,715 - 0,715 - - (1-t) * It 3,78 - 5,31 - + TFAt 29,73 - 2,45 - + TPNt -9,76 - -0,99 - = 0 0,00 - 0,00 - Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.


206 |

153. taula Altzarien fabrikazioaren eta beste manufaktura-industria batzuen sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 5,97 5,41 12,73 11,41 - Ct 5,84 5,03 11,46 10,30 - AMt 0,30 0,25 0,50 0,46 = BAIIt -0,17 0,13 0,77 0,65 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt -0,12 0,09 0,55 0,47 + AMt 0,30 0,25 0,50 0,46 - IFt 0,05 0,01 0,03 0,09 + GFOt 0,12 0,33 1,02 0,83 + REt 0,00 0,21 -0,08 0,02 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt 0,00 0,15 -0,05 0,01 +EFt 0,01 -0,01 -0,02 0,04 + GFEt 0,01 0,14 -0,07 0,05 + ACNt-1 4,41 3,63 6,77 4,41 - ACNt 4,45 3,78 5,99 4,71 - ∆ACNt 0,04 0,16 -0,78 0,30 - INVt 0,08 0,25 1,51 0,50 + TINVt 0,02 0,07 0,21 0,08 + EFAt - AFAt 0,06 -0,05 0,01 0,11 + It 0,06 0,02 0,15 0,17 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 0,04 0,01 0,11 0,12 + TFAt 0,02 -0,07 -0,10 -0,01 + TPNt -0,04 0,00 -0,11 -0,07 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Industria |

207 |

154. taula Makineriaren eta ekipoen konponketa eta instalazioaren sektoreko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 14,62 - 13,41 - - Ct 13,89 - 12,64 - - AMt 0,26 - 0,54 - = BAIIt 0,48 - 0,23 - * (1-t) 0,715 - 0,715 - = BAIdIt 0,34 - 0,17 - + AMt 0,26 - 0,54 - - IFt 0,06 - 0,17 - + GFOt 0,54 - 0,54 - + REt 0,05 - -0,02 - * (1-t) 0,715 - 0,715 - = REdIt 0,03 - -0,01 - +EFt -0,02 - 0,04 - + GFEt 0,01 - 0,02 - + ACNt-1 5,90 - 3,36 - - ACNt 5,64 - 2,70 - - ∆ACNt -0,25 - -0,66 - - INVt 0,23 - 0,55 - + TINVt 0,58 - 0,67 - + EFAt - AFAt -0,38 - -0,15 - + It 0,01 - 0,11 - * (1-t) 0,715 - 0,715 - - (1-t) * It 0,01 - 0,08 - + TFAt -0,38 - -0,22 - + TPNt -0,20 - -0,45 - = 0 0,00 - 0,00 - Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.


208 |

155. taula Industria osoko iturri eta erabileren egoera-orria



2012 2013 2012 2013

+ Vt 109,28 100,31 96,72 95,99 - Ct 101,40 94,42 88,24 88,68 - AMt 4,17 3,05 3,28 3,01 = BAIIt 3,71 2,84 5,20 4,29 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = BAIdIt 2,65 2,03 3,72 3,07 + AMt 4,17 3,05 3,28 3,01 - IFt 0,68 0,30 0,57 0,44 + GFOt 6,15 4,79 6,42 5,64 + REt -1,32 -3,86 -2,08 -1,48 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 = REdIt -0,94 -2,76 -1,49 -1,06 +EFt 0,46 -0,97 -0,37 -0,02 + GFEt -0,48 -3,73 -1,86 -1,08 + ACNt-1 26,92 19,92 21,73 18,47 - ACNt 27,66 18,15 21,89 18,13 - ∆ACNt 0,75 -1,76 0,16 -0,33 - INVt 4,45 -0,24 -0,26 2,52 + TINVt 0,46 3,06 4,66 2,37 + EFAt - AFAt 2,64 -1,38 -1,58 -1,57 + It 1,47 0,87 1,56 1,00 * (1-t) 0,715 0,715 0,715 0,715 - (1-t) * It 1,05 0,62 1,12 0,71 + TFAt 1,59 -2,00 -2,70 -2,28 + TPNt -2,05 -1,06 -1,96 -0,09 = 0 0,00 0,00 0,00 0,00 Iturria: Espainiako Bankuaren Balantzeen Zentrala. Geuk egina.

Industria |

209 |

13. EUSKAL ENPRESA SAREAREN AZTERKETA

13.1 SARRERA

2013ko ekitaldiari dagokion txostenean egindako lanari jarraipena emateko, kapitulu

honen helburua da EAEko, Nafarroako eta Estatu osoko enpresa-sarearen bilakaerari

eta egiturari buruzko konparazio-azterketa bat egitea denbora-ikuspegi zabal batetik

(2008-2014 aldia), ekonomia-sektoreak eta soldatakoen geruzak kontuan hartuta. Ildo

horretan, azterketaren homogeneotasuna handiagoa izateko, EINren Enpresen Direktorio

Nagusia (DIRCE1) erabiliko da informazio-iturri bakar gisa.

13.2 BILAKAERA OROKORRA

Krisialdi ekonomikoaren eraginaren ondorioz, enpresa aktiboen guztizko kopurua

etengabe jaisten ari da 2009az geroztik EAEn eta Nafarroan ez ezik Estatu osoan ere;

salbuespen bakarra Nafarroa izan da, 2014an zertxobait gora egin duelako.

Hortaz, EAEko enpresa aktiboen kopurua 2008an 175.303 izatetik 2014an 149.245

izatera igaro da; dinamika horrek erakusten du –% 14,9ko jaitsiera metatua izan dela.

Nafarroako eta Estatu osoko kasuetan, enpresa kopurua 2008an 43.847 izatetik 2014an

41.582 izatera igaro da, eta 2008an 3.422.239 izatetik 2014an 3.119.310 izatera, hurrenez

hurren; bilakaera horiek erakusten dute –% 5,2ko eta –% 8,9ko atzerakada metatuak

izan direla, hurrenez hurren. Beraz, jaitsiera metatua, termino erlatibotan, handiagoa izan

da EAEn.

Hala eta guztiz ere, adierazi behar dugu aintzat hartutako hiru geografia-eremuetan, urte

arteko jaitsieren intentsitatea desberdina izan dela aintzat hartutako aldian; era berean,

ikusi da alde nabarmenak daudela eremu bakoitzean izandako urte arteko jaitsiera-

erritmo desberdinen artean.

EAEren kasuan, enpresa kopuruari dagokionez, urte arteko jaitsiera handiena 2012an

izan zen (–% 3,9), txikiena, aldiz, 2010ean (–% 1,4); aitzitik, Nafarroaren kasuan, urte

arteko jaitsiera handiena 2010ean izan zen (–% 2,2) eta 2014an zertxobait igo zen

1 Enpresen Direktorio Nagusiak (DIRCE) Espainiako enpresa guztiak eta enpresa horien tokiko unitateak –lurralde nazionalean kokatuta daudenak– biltzen ditu informazio-sistema bakar batean, eta horri esker, ekonomiari buruzko inkestak laginketa bidez egin daitezke.


210 |

(% 1,8). Estatuan, urte arteko atzerakada handiena 2009. eta 2010. urteetan ikusi zen

(–% 1,9 bi kasuetan) eta txikiena 2014an (–% 0,9).

22. grafikoa Enpresa kopuruaren bilakaera

Iturria: Enpresen Direktorio Nagusia (EIN).

175.303 172.152

169.782 165.496

159.005

153.709 149.245

140.000

150.000

160.000

170.000

180.000

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

EAE

43.847 43.282

42.347

41.541 41.305 40.860

41.582

39.000

40.000

41.000

42.000

43.000

44.000

45.000

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Nafarroa

3.422.239

3.355.830

3.291.263 3.250.576

3.199.617 3.146.570

3.119.310

3.000.000

3.100.000

3.200.000

3.300.000

3.400.000

3.500.000

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Estatua

Industria |

211 |

23. grafikoa Enpresa kopuruaren urte arteko aldakuntza


24. grafikoa Garrantziaren bilakaera estatuko guztizkoaren gain (Estatua=100)


-4,5-4,0-3,5-3,0-2,5-2,0-1,5-1,0-0,50,00,51,01,52,0

2009 2010 2011 2012 2013 2014

EAE Nafarroa Estatua

5,1 5,1

5,2

5,1

5

4,9

4,8

4,6

4,8

5,0

5,2

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

EAE

1,28

1,29 1,29

1,28

1,29

1,30

1,33

1,25

1,26

1,27

1,28

1,29

1,30

1,31

1,32

1,33

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Nafarroa


212 |

Bilakaera horren arabera, enpresa kopuruak estatuko guztizkoaren gain duen garrantzia

zertxobait jaitsi da EAEn (2014an guztizkoaren % 4,8 izan da, 2008an, aldiz, % 5,1);

Nafarroan, ordea, zertxobait igo da (2014an guztizkoaren % 1,33; 2008an, aldiz, % 1,28).

13.3 SEKTORE EKONOMIKOAK

Sektore ekonomikoei erreparatzen badiegu, eta kontuan hartzen badugu 2008-2014

aldirako lehendabizi erantsitako azterketa egin zaiela lau sektoreri (industria, eraikuntza,

merkataritza eta gainerako zerbitzuak), adierazi behar dugu, EAEn, Nafarroan eta Estatu

osoan enpresa kopuruak behera egin duela orokorrean.

Aintzat hartutako hiru geografia-eremuetan (EAE, Nafarroa, Estatua), oinarrizko

urtearekin alderatuta (2008) eraikuntzan daude jaitsiera handienak enpresa kopuruari

dagokionez; aitzitik, gainerako zerbitzuetan daude jaitsiera txikienak (kasu batzuetan

igoerak daude). Eraikuntzan jarduten duten enpresen kopurua –% 29,6 jaitsi da EAEn

(22.168 2014an; 2018an, aldiz, 31.504), –% 25,9 Nafarroan (6.146 2014an; 2008an, aldiz,

8.297) eta –% 34,4 Estatu osoan (408.089 2014an; 2008an, aldiz, 622.096).

EAEren kasu zehatzean, eraikuntzaren ondoren merkataritza eta industria daude,

enpresa kopuruan izandako intentsitate handiagoari dagokionez, eta Nafarroaren eta

Estatuaren kasuan, aldiz, industria eta merkataritza.

Industria |

213 |

25. grafikoa Enpresen bilakaera sektore ekonomikoaren arabera (2008ko indize-kopuruak=100)


Azterketa soilik 2008ko eta 2014ko ekitaldietan ardazten badugu, eta Ekonomia

Jardueren Sailkapen Nazionala (EJSN-2009) aintzat hartzen badugu, ikusiko dugu

kontuan hartutako hiru geografia-eremuetan honako arlo hauetan jarduten duten

60

70

80

90

100

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

EAE

Industria Eraikuntza Merkataritza Gainerako zerbitzuak

60

70

80

90

100

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Nafarroa

60

70

80

90

100

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Estatua


214 |

enpresak direla ugarienak 2008an zein 2014an: handizkako merkataritzan eta txikizkako

merkataritzan jarduten dutenak eta ibilgailu motordunen eta motoen konponketan

jarduten dutenak. Ildo horretan, EAEn 2014an jarduera horretan jarduten duten 34.230

enpresak autonomia-erkidegoko guztizko enpresen % 22,9 dira (guztizko horren % 23

2008an), partaidetza hori zertxobait txikiagoa da Nafarroako enpresetan (Nafarroako

guztizkoaren % 23,3 2014an, % 22,6 2008an) eta Estatu osokoetan (Estatuko

guztizkoaren % 24,3 2014an; % 24 2008an).

156. taula Enpresak ekonomia-sekzioaren arabera. 2008-2014 konparazioa.


2008 2014 2008 2014 2008 2014 Guztira 175.303 149.245 43.847 41.582 3.422.239 3.119.310 Erauzketa Industriak 60 51 31 36 2.974 2.481 Manufaktura Industria 14.020 11.650 3.733 3.128 229.222 176.726 Energia elektrikoaren, gasaren, lurrunaren eta aire girotuaren hornikuntza 187 410 259 549 8.688 14.826 Ur-hornidura, saneamendu-jarduerak, hondakinen eta deskontaminazioaren kudeaketa 241 290 67 145 5.567 6.802 Eraikuntza 31.504 22.168 8.297 6.146 622.096 408.089 Handizkako eta txikizkako merkataritza; Ibilgailu motordunen eta motoen konponketa 40.406 34.230 9.912 9.692 821.075 758.483 Garraioa eta biltegiratzea 13.600 10.822 3.837 3.303 239.326 196.828 Ostalaritza 14.262 13.062 3.271 3.456 289.218 276.674 Informazioa eta Komunikazioak 2.463 2.679 430 525 48.818 56.100 Finantza- eta aseguru-jarduerak 2.802 2.818 759 760 67.113 69.674 Higiezin-jarduerak 4.671 2.875 1.111 1.206 117.627 137.245 Jarduera profesionalak, zientifikoak eta teknikoak 18.667 19.597 5.218 4.800 413.092 367.153 Administrazio-jarduerak eta zerbitzu osagarriak 7.599 5.513 1.847 2.114 137.067 173.439 Hezkuntza 3.586 3.629 871 922 68.570 84.917 Osasun-jarduerak eta gizarte-zerbitzuetakoak 7.104 7.918 1.132 1.425 124.442 142.136 Arte-, jolas- eta entretenimendu-jarduerak 3.142 2.934 861 988 70.551 78.187 Bestelako zerbitzuak 10.989 8.599 2.211 2.387 156.793 169.550 Iturria: Enpresen Direktorio Nagusia (EIN).

Handizkako eta txikizkako merkataritzaren eta ibilgailu motordunen eta motoen

konponketaren ondoren, honako hauek azaltzen dira, ordena honetan, EAEn nahiz

Nafarroan eta Estatu osoan: eraikuntza eta jarduera profesionalak, zientifikoak eta

teknikoak. EAEren eremuan, eraikuntzak 22.168 enpresa biltzen ditu 2014an, autonomia-

erkidegoko guztizkoaren % 14,9 (% 18 2008an), jarduera horrek Nafarroan ere antzeko

partaidetza du (% 14,8; % 18,9 2008an) eta Estatu osoari dagokiona, berriz, zertxobait

handiagoa da (% 13,1; % 18,2 2008an). Bestalde, jarduera profesionalak, zientifikoak eta

teknikoak 19.597 enpresa biltzen dituzte EAEn 2014an, autonomia-erkidegoko

guztizkoaren % 13,1 (% 10,6 2008an), kuota hori adar horrek Nafarroan lortutakoa baino

handiagoa da (% 11,5 2014an; % 11,9 2008an), baita Estatu osoan lortutakoa baino

handiagoa ere (% 11,8 2014an; % 12,1 2008an).

Industria |

215 |

13.4 SOLDATAPEKOEN GERUZAK

Ekonomia-sektoreei eskainitako azpiepigrafean egin dugun bezalaxe, jarraian 2008-2014

aldia aztertuko dugu lehendabizi, soldatapekoen geruzen agregazioa handiagoa izan

dela aintzat hartuta, eta, ondoren, 2008ko eta 2014ko aldietan soilik jarriko dugu arreta,

kontuan hartuta geruza horien desagregazioa handiagoa izan dela.

2008-2014ko aldiari dagokionez, soldatapeko bat edo bi dituzten Nafarroako enpresak

kenduta, enpresa kopurua soldatapekoen geruza guztietara jaisten da, orokorrean,

aztertutako hiru geografia-eremuetan.

EAEn eta Nafarroan ez ezik, Estatu osoan ere, 10-19 soldatapeko dituzten enpresetan

daude jaitsiera handienak oinarrizko urtearekin (2008) alderatzen badugu. 10-19

soldatapeko dituzten enpresen kopurua –% 27 jaitsi da EAEn (4.221 2014an; 2018an,

aldiz, 5.785), –% 29,4 Nafarroan (1.133 2014an; 2008an, aldiz, 1.605 ) eta –% 36,4 Estatu

osoan (70.226 2014an; 2008an, aldiz, 110.369).

Aztertutako hiru geografia-eremuetan, bigarren atzerakada handiena hogei soldatapeko

edo gehiago dituzten enpresei dagokie.


216 |

26. grafikoa Enpresen bilakaera soldatapekoen tartearen arabera (2008ko indize-kopuruak=100)


Azterketa soilik 2008ko eta 2014ko ekitaldietara mugatzen badugu, eta soldatapekoen

geruzen desagregazio handiagoa egiten badugu, ikusiko dugu soldatapekorik ez duten

enpresak direla ugarienak aztertutako hiru eremuetan 2008an eta 2014an. Ildo horretan,

60

70

80

90

100

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

EAE

Soldatapekorik gabe 1-2 soldatapeko 3-5 soldatapeko

6-9 soldatapeko 10-19 soldatapeko 20 soldatapeko edo gehiago

60

70

80

90

100

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Nafarroa

60

70

80

90

100

2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Estatua

Industria |

217 |

EAEn 2014an jarduera horretan jarduten duten 74.425 enpresak autonomia-erkidegoko

guztizko enpresen % 49,9 dira (guztizko horren % 51,8 2008an), kuota hori zertxobait

txikiagoa da Nafarroako enpresetan (Nafarroako guztizkoaren % 53,5 2014an, % 52,7

2008an) eta Estatu osokoetan (Estatuko guztizkoaren % 53,6 2014an; % 51,3 2008an).

157. taula Enpresak soldatakoen geruzen arabera. 2008-2014 konparazioa.


2008 2014 2008 2014 2008 2014

Guztira 175.303 149.245 43.847 41.582 3.422.239 3.119.310 Soldatapekorik gabe 90.853 74.425 23.086 22.235 1.754.374 1.672.483 1-2 soldatapeko 50.700 47.401 11.260 11.565 958.711 921.000 3-5 soldatapeko 15.319 13.442 4.184 3.851 345.848 284.612 6-9 soldatapeko 7.453 5.800 2.110 1.666 160.460 110.819 10-19 soldatapeko 5.785 4.221 1.605 1.133 110.369 70.226 20-49 soldatapeko 3.440 2.524 1.000 703 61.709 38.157 50-99 soldatapeko 968 766 311 210 16.242 11.223 100-199 soldatapeko 423 368 166 117 8.061 5.753 200-499 soldatapeko 257 198 88 76 4.511 3.346 500-999 soldatapeko 62 61 22 14 1.117 942 1000-4999 soldatapeko 40 36 15 12 725 646 5000 soldatapeko edo gehiago 3 3 0 0 112 103 Iturria: Enpresen Direktorio Nagusia (EIN).

Soldatapekorik gabeko enpresen ondoren, honako hauek azaltzen dira ordena honetan

EAEn eta Nafarroan ez ezik, Estatu osoan ere: soldatapeko bat edo bi dituzten enpresak

eta hirutik bostera bitarteko soldatapeko dituztenak. EAEren kasuan, bat edo bi

soldatapeko dituzten 47.401 enpresak autonomia-erkidegoko guztizkoen % 31,8 dira

(% 28,9 2008an), soldatapekoen geruza horri dagokion garrantzi erlatiboa baino

handiagoa da Nafarroan (% 27,8; % 25,7 2008an) eta Estatu osoan (% 29,5; % 28 2008an).

Bestalde, EAEn 2014an hirutik bostera bitarteko soldatapekoak dituzten 13.442

enpresak autonomia-erkidegoko guztizkoaren % 9 dira (% 8,7 2008an); partaidetza hori

soldatapekoen geruza horrek Nafarroan lortutakoa baino zertxobait txikiagoa da (% 9,3

2014an; % 9,5 2008an), baita Estatu osoan lortutakoa baino zertxobait txikiagoa ere

(% 9,1 2014an; % 10,1 2008an).

LEHEN SEKTOREA 3.

Lehen Sektorea |

219 |


1.1 BILAKAERA ESTATUAN

Datuen arabera, 2014an, Estatuko lehen sektorearen errenta maila eta oinarrizko pre-

zioen ekoizpenaren maila krisiaren aurretik zuenaren oso antzekoa da. 2008 eta 2010

bitartean, nekazaritzaren arloko ekoizpenak % 10,7 egin zuen behera; hala ere, 2010-

2012 urteetako gorakadak orekatu egin zituen galerak. 2013an % 5,2 hazi zen, eta 2000.

urtetik ikusi gabeko maila erdietsi zuen. 2014an, ordea, hainbat atzerapauso eman ditu;

izan ere, 2009tik lehen aldiz, nekazaritzako ekoizpen osoa murriztu egin da (-% 4,1), pro-

duktuen bolumen osoa % 2,8 hazi den arren, prezioak % 6,8 jaitsi direlako.

Hori ez da eragozpena nekazaritzaren sektorean (azpisektore gisa, arrantzaren sektorea

edo erauzketa-jarduerak kanpo utzita) enpleguak ere behera egiteko; izan ere, nekaza-

ritzako lanak gero eta teknifikatuago daude. Nekazaritzako Lan Unitateei dagokienez,

2014an % 2,1eko beherakada gertatu da; horrek esan nahi du 1990 urtetik % 36 jaitsi

dela enplegua sektorean. Bitartean, prezio konstanteko Nekazaritzako Lan Unitateko

errentak % 22 egin du gora, nahiz eta gorakada batez ere 1993. eta 1996. urteen artean

gertatu izan den, eta ordudanik, gutxi gorabehera, maila berean mantendu den.

Nekazaritzaren ekoizpenak izandako beherakadaren erantzule nagusia adar nagusiak

(barazkienak) izandako % 10,3ko beherakada da, adar hori lehen sektoreko ekoizpen

osoaren % 58,2 baita (animalien ekoizpena % 37,8 da eta gainerako jarduerak eta zer-

bitzuak, berriz, % 4). Animalien ekoizpenaren kasuan, prezioen beherakada ez da hain

nabarmena izan (-%1,9). Barazkien prezioen beherakada horri 2013an galdutako % 2,4

gehitu behar zaio, nahiz eta 2012an % 9 egin zuten gora.

2013an bezalaxe, bi adar nagusien balio ekonomikoek aurreko ekitaldian gertatutakoa ore-

katzen duten gorabeherak izan dituzte. Hala, gorabehera horiek kontrako zeinua izan dute

bi adarren kasuan, 2012-2014 tartean: barazkien adarrean, gorabeherak -% 7,4, % 10,6 eta

-% 4,1 izan dira azken hiru ekitaldietan; animalietan, berriz, % 0,8, -% 1,9 eta % 0,5. Adar

bakoitzaren ekoizpen-metodoak berak azaltzen du zergatik diren urtez urteko gorabeherak

nabarmenagoak barazkien kasuan; izan ere, adar horretako ekoizpen-ziklo gehienak urtebe-

tekoak dira; abeltzaintzaren kasuan, berriz, zikloak eta plangintzak luzeagoak dira.

Epe luzeko bilakaera aztertuz gero, ikusiko dugu, datu arruntak oinarri hartuta eta gora-

beherak gorabehera, Espainiako urteko barazki-ekoizpena 2012ko mailan dagoela;

abeltzaintzaren arloko ekoizpenean, berriz, jauzi kualitatiboa egon zen 2010 eta 2012


220 |

artean; izan ere, mendearen lehen hamarkadan 14.000 milioi izatetik gaur egun 16.000

milioi izatera igaro da.

Makromagnitudeen arteko beste adierazle garrantzitsu bat nekazaritza-errenta da, hau

da, sektoreak bertako enpleguari eusteko duen marjina, gehi balizko irabaziak. 2014an,

aurreko ekitaldian izandako ia gorakada osoa galdu du sektoreak (-% 7,5, 2013ko

% 7,7ren aldean). Nekazaritza-errenta, prezio arruntetan neurtuta, 1997ko maila baino

zertxobait altuago dago, baina sektorean lan egiten duten pertsonen kopuruak nabar-

men egin du behera. 2003ko mailarik gorena 26.300 milioikoa izan zen; 2014an, berriz,

22.000 milioikoa da.

Nekazaritza-errentaren beherakadaren erantzulea, ekoizpen osoarekin gertatzen den

bezala, nekazaritzako kategoria nagusietan prezioek behera egin izana da: lehenik, ze-

realen kasuan, baina baita fruten eta barazkien kasuan ere. Aurreko ekitaldian, frutek

izugarrizko garrantzia izan zuten sektorearen susperraldian; aurten, aldiz, olioaren sal-

mentak gorakada handia izan du (% 127,5), baina hori ez da nahikoa izan aipatutako bes-

te hiru kategoria nagusietan izandako beherakadei aurre egiteko.

158. taula Espainiako nekazaritzako sektoreko makromagnitudeak

(M eurotan)

Kontzeptua 2013 2014* % ∆ 2014/2013

Ekoizleen prezioa

Ekoizleen prezioa

Dirutan Erreala Prezioak

A.- Lehen sektoreko ekoizpena 44.271,40 42.456,27 -4,1 2,8 -6,8 • Barazkien ekoizpena 26.702,60 24.726,61 -7,4 3,2 -10,3 • Animalien ekoizpena 15.958,00 16.037,79 0,5 2,5 -1,9 • Zerbitzuen ekoizpena 423,2 426,16 0,7 0,2 0,5 • Bigarren mailako jarduerak, nekazaritzako sek-

torekoak ez diren jarduera banaezinak 1.187,60 1.206,60 1,6 0,7 0,9

B.- Bitarteko kontsumoak 20.959,60 20.750,00 -1,0 2,9 -3,8 C.- (A-B) Balio erantsi gordina 23.311,80 21.679,97 -7,0 2,8 -9,4 D.- Amortizazioak 4.829,10 4.998,12 3,5 -0,1 3,6 E.- Beste diru-laguntza batzuk 6.135,90 6.178,85 0,7 - - F.- Beste zerga batzuk 297,9 320,54 7,6 - - G.- (C-D+E-F) Nekazaritza-errenta 24.320,70 22.496,65 -7,5 - - (*): 2015eko urtarrileko bigarren balioespena. Iturria: Nekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioa.

Barazkien ekoizpenari dagokionez, barazkiek lehenengo lekua berreskuratu dute sal-

mentei dagokienez (nekazaritzako salmenten % 29,3), frutaren gainetik (% 28,3). Zerealak

salmenten % 14,3 izan dira, eta atzetik dute olioa (% 11,1). Nabarmentzekoa da ekitaldi

honetan olioak duen pisua 2013an zuenaren bikoitza baino handiagoa dela, nahiz eta

prezioa gehien jaitsi den hirugarren kategoria izan (-%16,1), patataren (-% 51,5) eta ar-

doaren (-% 26,1) atzetik. 2014an barazkien kategoria guztiak prezioan beherakada jasan

Lehen Sektorea |

221 |

dute, eta guztiek galdu dute balioa, olioak berak izan ezik, produktu horren bolumena

% 171,4 hazi baita. Bolumenean beherakadarik handiena ardoak (-% 22,3) eta zerealek

(-% 18,4) izan dute; gainerako produktuen zifrak egonkorragoak izan dira, eta igo den

produktu bakarra patata izan da (% 12,3).

Abeltzaintzari dagokionez, gorabeherak ez dira hain nabarmenak izan; ondorioz, sekto-

reak nolabaiteko hazkunde globala izan du (% 0,5). Azpisektore honetako produktuen

artean txerri-haragiak du balio handiena, sektorearen % 38,4 baitu (nahiz eta lehen aldiz

behera egin duen 2009tik). Atzetik du esnea (% 19,7), txerri-haragiaren pisuaren erdiare-

kin. Azken produktu hau izan da balioan gorakadarik handiena jasan duena (% 12). Esnea

eta hegazti-haragia (% 5,4) dira hazi diren produktu bakarrak, eta, hala, hegazti-haragia

izan da balio handiena duen bigarren haragi mota, berriro ere behi-haragiari postua ken-

duz. Arrautzen irabazietan berriro ere galerak egon dira (-% 10,1), eta hori da bi digitudun

portzentajezko gorabehera izan duen beste datu bakarra. Aipatzekoa da abeltzaintzaren

sektoreak, nekazaritzarenak baino irabazi gutxiago dituen arren, bitarteko kostu handia-

goak dituela; izan ere, pentsuak nekazaritzako produktuen kontsumoen ia erdia dira

soilik (% 48,5).

Prezioei dagokienez, ez da gorabehera nabarmenik egon; dena den, aipatu behar da bi

produktu nagusienak izan direla gorabeherarik handienak izan dituztenak: txerri-haragiak

% 5,8 egin du behera; bitartean, esneak suspertzen jarraitu du (% 6,6).

1.2 BILAKAERA, EAEn

Sektorearen makromagnitudeak(1)

Krisialdian zehar, EAEko lehen sektorearen susperraldia ez zen Estatukoa bezain dinami-

koa izan, 2012an salbu. Hala ere, 2014an, EAEko nekazaritzaren sektorearen joera Esta-

tukoa ez bezalakoa, hobea, izan da, eta mende honetako irabazirik handienak izan ditu;

hala, 2007ko irabaziak (orain arteko altuenak) gainditu ditu. Gorakada % 5,6koa izan da,

eta gorakada horren erdia baino gehiago basogintzari esker izan da. Basogintzaren azpi-

sektoreak lehen sektorean duen pisua % 10,9 da; nekazaritzarena, berriz, % 52,3,

abeltzaintzarena % 34,7 eta beste ekoizpen batzuena % 2. 2014an, azpisektore horiek

honako gorabehera hauek izan dituzte, hurrenez hurren: % 38,2, % 3,9, % 2,1 eta -% 6,3.

(1) EAEko nekazaritzako makromagnitudeen bilakaera. Ez dago Nafarroari buruzko informazio baliokiderik (SEC-95 metodologia erabilita; metodo hori erkidego guztiek sistematikoki erabili zuten 2000. urtera arte).


222 |

Sektorearen negozio-bolumenak 2013an galdu zuen 2012an irabazitakoaren zati bat

(2012an, sektoreak krisialdi aurreko maila berreskuratu zuen), eta azken bolumena 449,2

milioi eurokoa izan zen, aurreko urtekoa baino % 3,5 txikiagoa. Beherakadaren % 60, gu-

txi gorabehera, honako sektore hauetan izandako murrizketei egotz dakieke: nekaza-

ritzari, basogintzari (% 30) eta abeltzaintzari (% 10). Hiru jarduera horiek % 3,9, % 11,4 eta

% 1,5 egin zuten behera, hurrenez hurren, diru-balioari dagokionez.

2013an, EAEko nekazaritza-ekoizpenak 16,4 milioi euro galdu zituen, eta kontsumoak 4

milioi irabazi. 2014an, berriz, ekoizpenak 26 milioi irabazi ditu, eta kontsumoak, berriz, 10

milioi euro galdu. Egoera hori oso positiboa da, baina gorakada zertxobait ahuldu da,

diru-laguntzak % 6,9 jaitsi direlako eta amortizazioak % 3,4 igo direlako; hala, nekaza-

ritza-errenta % 10,5 igo da, eta 2007tik mailarik gorena lortu du.

Lehen sektoreko produktuen artetik, lekaleak izan dira balio osoan gorakadarik handiena

izan dutenak (% 98,2, % 104,1 unitate fisikoei dagokienez); atzetik izan dituzte insignis

pinuaren zura (% 41, % 37,4 bolumenari dagokionez), erremolatxa (% 32,8, % 25,1 tonei

dagokienez), beste zur mota batzuk (% 29,4, % 30,5 bolumenari dagokionez), fruta

(% 19,4, % 16,7 pisuari dagokionez) eta behi-haragia (% 8,5, % 3,7 pisuari dagokionez).

Balioaren beherakadei dagokienez, gehien jaitsi direnak industria-laboreak (-% 13,2,

-% 10,8 pisuari dagokionez), txerri-haragia (-% 9,2, -% 5,2 pisuari dagokionez) eta ze-

realak (-% 7,2, tona kopurua % 9,8 hazi bada ere) izan dira. Hain nabarmenak ez diren

beherakadak izan dituzten beste produktu batzuk patata (nahiz eta pisua % 9,3 igo den),

ortuariak, arrautzak, ardi-haragia eta ahuntz-haragia izan dira.

Basogintzako ekoizpenak 15 milioi euroan baino gehiagoan egin du gora; abeltzaintzari

dagokionez, behi-produktuek (haragia eta esnea) 8,4 milioi euro gehiago lortu dituzte

salmentetan; bestalde, mahastien ekoizpenak 4,9 milioi euroan egin du gora (nahiz eta

bolumena % 7,9 txikitu den). Beherakadarik esanguratsuenak zerealetan (2,7 milioi euro)

eta ortuarietan (2,2 milioi euro) izan dira.

Saldutako ekoizpen osoaren kuotei dagokienez, mahastien ekoizpena da kategoriarik

garrantzitsuena (% 18,4); atzetik ditu ortuariak (% 13,9), behi-esnea (% 12,8), behi-haragia

(% 12,7), zura (% 10,9), zerealak (% 6,9) eta arrautzak (% 4,5).

Prezioei dagokienez, sektorea % 0,1 garestitu da: nekazaritzaren azpisektorea % 1,1

merketu da, abeltzaintza % 1,7 garestitu eta basogintza % 1,8 garestitu. Gorakaden ar-

tean aipagarriak dira mahastiak (% 14,7), erremolatxa (% 6,2) eta behi-haragia (% 4,6).

Gora egin dute, halaber, baina neurri txikiagoan, frutak, behi-esneak eta pinuaren zurak.

Hala ere, prezio gehienek behera egin dute: zerealak (-% 15,5), patata (-% 11,4), ortuariak

Lehen Sektorea |

223 |

(-% 8,8) eta beste batzuk, baina maila apalagoan, industria- laboreen, zuraren, haragien

eta arrautzen kasuan.

Bolumenari begira, sektoreak % 5,5 egin du gora: % 3,2 nekazaritzak, % 2,1 abeltzaintzak

eta % 35,7 basogintzak. Aurrerago ere aipatu dugunez, gorakadarik nabarmenena leka-

leek, zurak, erremolatxak, frutak, zerealek eta patatek izan dute; beherakadak, berriz, ez

dira oso esanguratsuak ardien, ahuntzen, txerrien eta arrautzen kasuan, baina bai zen-

bait industria-laboretan eta mahastietan.

159. taula EAEko nekazaritzako sektoreko makromagnitudeak*

(M eurotan) Kontzeptua 2012 2013 2014

Nekazaritzako sektorearen ekoizpena, guztira 479,6 449,2 497,0 Nekazaritza 266,1 249,6 260,1 Abeltzaintza 168,5 149,2 172,7 Basogintza 35,5 39,7 54,3 Beste ekoizpen eta hobekuntza batzuk 9,5 10,7 10,0 - Sektoretik kanpoko gastuak 192,3 196,9 186,6 = Erantsitako balio gordina, mp 287,3 273,9 310.4 + Saldoa Diru-laguntzak - zergak 68,3 66,5 61,9 = Erantsitako balio gordina, fk 355,6 340,4 372,3 - Amortizazioak 55,6 55,7 57,6 = Erantsitako balio gordina, fk = Nekazaritza-errenta 300,0 284,7 314,7 (*): bilakaerari buruzko datuak 2013. eta 2014. urteetarako. Iturria: Eusko Jaurlaritza. Ingurumen, Lurralde Antolakuntza, Nekazaritza eta Arrantza Saileko Estatistika

eta Sektore Analisietarako Zerbitzua.

27. grafikoa Erantsitako Balio Gordinaren bilakaera, nekazaritzako sektorearen faktore-kostuak kontuan hartuz

(M euro)

Iturria: Eusko Jaurlaritza. Ingurumen, Lurralde Antolakuntza, Nekazaritza eta Arrantza Saileko Esta-tistika eta Sektore Analisietarako Zerbitzua.Nafarroako Estatistika Institutua.

0

100

200

300

400

500

600

700

800

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Lehen sektoreko EBG EAEn Lehen sektoreko EBG Nafarroan


224 |

Nafarroan, lehen sektorearen Erantsitako Balio Gordinak % 1,6 egin du gora 2014an, hau

da, 2013an baino zerbait gutxiago (% 2), eta 2011n eta 2012an baino gutxiago; dena den,

nahikoa izan da sektorearen susperraldia indartzeko. Nekazaritzaren EBGak 550 milioi

euroak gainditu zituen eta Nafarroako ekonomiaren % 3 izan zen. EAEko makromagnitu-

deak eta, bereziki, balio ekonomikoak eta produktuka sailkatutako azken salmenten pre-

zioen datuak ez daude eskuragarri Nafarroan. Dena den, Nafarroaren kasuan beste datu

batzuk daude eskuragarri, esaterako hainbat abere-espezie biziren salmentaren prezioa

edo nekazariek jasotako prezioak eta hori kontuan hartuz kalkula daitekeen sorburuko

ekoizpenaren balioa hainbat produkturentzat.

Guztira, nekazaritzan, abeltzaintzan eta basogintzan jarduten duten pertsonek jasotako

prezioek % 6,8 egin zuten behera 2014an: % 10,9 nekazaritzan, % 2,4 abeltzaintzan eta

% 2,4 basogintzan. Prezioen indizeak % 23,6ko gorakada izan zuen 2010 eta 2012 ar-

tean; aurten, berriz, beherakada gertatu da, eta, ondorioz, nolabait orekatu da gorakada

hori.

Produktuak kategoriaka aztertzen baditugu, ikusiko dugu Nafarroako nekazaritzaren

adar osoan beherakadak egon direla eta urtez urteko aldakuntza % 10,9koa izan dela;

horren buru fruta dugu (% 28,2), eta honako hauek ditu atzetik: bazka-laboreak (% 21,5),

patata (% 19,3), fruitu lehorrak (% 18,5), industria-laboreak (%17,2), lekaleak (% 14,6),

mahastiak eta ardoa (% 12), zerealak (% 8,5) eta ortuariak (% 6,4). Abeltzaintzan behera-

kada egon da: txerri-haragia (-% 8,1), untxi-haragia (-% 6,6), ahuntz-haragia (-% 6,2), he-

gazti-haragia (-%4,8) eta behi-haragia (-% 1,2). Prezioak garestitu egin dira, berriz ardi-

haragiaren (% 6), esnearen (% 3,3) eta arrautzen (% 1,5) kasuan.

Zenbatekoei dagokienez, nabarmentzekoak dira industria-laboreak, haien hazkundea are

gehiago azkartu baitute (% 69,2 2014an). Lekaleek eten egin dute beherako joera eta

% 30,4 hazi dira. Atzetik dituzte fruta-arbolak, % 24,3 hazi baitira eta haien gorako errit-

moa azkartu baitute. Berriro ere gorako joera berreskuratu dute ortuariek (% 15,3) eta

tuberkuluek (patatak) (% 5,7). Hazkundea, berriz, moteldu egin da zerealen kasuan (% 3,7)

eta berdin mantendu da mahastietan (% 10,6). Olioak beherakada izan du (-% 13,8) eta

horrekin orekatu egin da aurretik izandako gorakadaren ia erdia; olioarena izan da behera

egin duen kategoria bakarra. Bazka-laboreak % 5,4 hazi dira. Tona kopuruari dagokionez,

zerealak zenbateko osoaren % 39,4 izan dira, bazka-laboreak % 32, ortuariak % 16,8,

fruta-arbolak % 4,9, industria-laboreak % 2,4 eta aipatu gabeko gainerako kategoriak ez

dira % 1era iristen.

Lehen Sektorea |

225 |

Nekazaritzako elikagaien kanpo-merkataritza

160. taula Nekazaritzako elikagaien kanpo-merkataritza. Euskal Herria

(M euros)

Muga-zergak, atalka Eremua Esportazioak Inportazioak

2013 2014 2013 2014

Animalia biziak eta animalia-jatorriko produktuak

EAE 304,2 293,2 356,6 358,4 Nafarroa 137,1 136,3 139,4 148,2 Euskal Herria 441,3 429,4 496,0 506,6

Landare-jatorriko produktuak, gantzak eta olioak


Elikagaien industrietako produktuak EAE 502,3 561,9 300,7 302,5 Nafarroa 493,1 510,4 211,6 202,7 Euskal Herria 995,5 1.072,3 512,3 505,2

Nekazaritzako elikagaien sektorea EAE 1.054,2 1,013,7 853,0 932,5 Nafarroa 898,6 953,2 526,4 524,2 Euskal Herria 1.952,9 1.966,9 1.379,5 1.456,6

Esportazio eta inportazio guztiak kontuan hartuz nekazaritzako elikagaien sekto-rean duen parte-hartzea (ehunekotan)


Iturria: Euskal Herriko Ekonomiaren Abagune eta Estatistika Aldizkaria. Eusko Ganberak. Nafarroako Estatistika Institutua, Aduanen Zuzendaritza Orokorra oinarri hartuta.

Euskal Herriko nekazaritzako elikagaien sektorearen merkataritza-balantzaren egoerak

okerrera egin du 2014an, 2012an asko hobetu ondoren eta 2013an nolabaiteko hobekun-

tza izan ondoren. Esportazioen gaineko nekazaritzako elikagaien inportazioen estaldura-

tasak 15 puntu egin ditu behera EAEn (% 108,7); Nafarroan, berriz, 3 puntu galdu ditu

(% 181,8); hala, Euskal Herri osorako 10,5 puntu galdu ditu (% 135).

Merkataritza-balantzetan indar handiagoa dute esportazioek, argi eta garbi, nekaza-

ritzako elikagaien industria baino ez bada kontuan hartzen. Horri dagokionez, beraz,

aurrerago emandako datuen baliokideak % 185,8, % 251,8 eta % 212,3 dira. Horrek esan

nahi du tasa horri dagokionez 18 puntu irabazi direla 2014an. Industria hori Nafarroako

eta EAEko nekazaritzako elikagaien industriako esportazioen % 54,5 da, eta inportazio-

en % 34,6. Datu horiek koherenteak dira industrializazio maila altua duen ekonomia ba-

tean, non lehengaien prozesatzeak (inportatu direnak zein inportatu ez direnak) pisu

handia duen.

Inportazioei begira, egun zertxobait garrantzitsuagoa da animalien sektorea (% 34,8). Are

gehiago, sektore horretan bakarrik da merkataritza-balantza negatiboa; izan ere, inpor-

tazioen gaineko esportazioen estaldura-tasa % 84,8koa da.

Landare-jatorriko esportazioetan, Nafarroak jarduera handiagoa du EAEk baino. Gainera,

2014an, merkatuko kuotan gorakada izan du, % 52 izatetik % 65,9 izatera igaro da. Gai-


226 |

nerako arloetan, EAEk du indar handiagoa. Orokorrean, Nafarroari dagozkio nekazaritza-

ko elikagaien euskal esportazioen % 48,5 eta inportazioen % 36.

2013an, Nafarroako zenbait esportazio ziren urtez urteko aldakuntza-tasarik handiena

zutenak. 2014an, berriz, aldaketa sakonak egon dira EAEko landare-jatorriko produktue-

tan; izan ere, esportazioek % 35,9 egin dute behera, eta inportazioak % 38,7 igo dira; ha-

la, inportazioen gaineko esportazioen estaldura-tasa % 126,5 izatetik % 58,4 izatera

igaro da. Beraz, EAEko barazkien adarrak 164,7 milioi euro galdu ditu; hala izan ez balitz,

sektore osoak, Euskal Herrian, gorakada izango zukeen eta ez zituzkeen 63 milioi euro

galduko, gertatu den bezala.

Lana duten biztanleak

161. taula Enplegua lehen sektorean*

(m pertsona)

Urtea Araba Bizkaia Gipuzkoa EAE Nafarroa Euskal Herria

Espainia

2005 4,0 6,5 4,8 15,3 13,6 28,9 1.000,7 2006 3,2 5,8 5,9 15,0 13,5 28,5 944,3 2007 3,1 6,9 4,9 14,9 12,9 27,8 925,5 2008 2,4 7,5 5,4 15,3 14,3 29,6 951,3 2009 3,1 6,3 3,2 12,6 14,0 26,6 986,6 2010 3,3 5,3 4,7 13,3 13,4 26,7 1.004,0 2011 2,4 3,9 3,4 9,7 9,3 19,0 978,1 2012 2,2 7,7 2,6 12,5 9,3 21,8 1,001,4 2013 4,6 7,6 3,5 15,7 18,4 34,1 1,022,2 2014 3,0 6,8 4,7 14,5 14,7 29,2 1,000,6

(*): urte bakoitzeko ekaineko datuak adierazi dira, uste dugulako hilabete horretako datuak direla adieraz-garrienak sektore horretako lanaren urtarokako izaera kontuan hartuta.

Iturria: Biztanleria Aktiboari buruzko Inkesta. EIN.

EAEn eta Nafarroan, azken hamarkadan eta, batez ere, 2011n, lehen sektoreko enple-

guaren beherakada Espainiako gainerako erkidegoetan baino nabarmenagoa izan da;

beherako joera hori eten egin zen 2013an, baina berriro ere hazi da 2014an. Espainian,

sektore honetako enplegua pixkanaka eta etengabe gutxitzen joan da; bitartean, euskal

lurraldeetan, aldakortasuna askoz handiagoa izan da, batez ere krisialdiko azken ekital-

dietan. Joera horren erantzulea sektorearen marjinaltasuna izan liteke, baita erregistro

kontuak eta jardueraren urtarokako izaera ere.

2013an, batez ere deigarria izan zen Nafarroan enpleguan egon zen gorakada (9.300

langiletik 18.400 langilera); 2014an, berriz, langile kopurua 14.700ra jaitsi zen. Arabaren

bilakaera ere antzekoa izan da, eta Espainian ere % 2,1eko beherako errebotea gertatu

da. Bizkaian, aldiz, 2012an egon zen halako gorakada, baina enpleguak berriz ere behera

egin du, neurri txikiagoan bada ere. 2014an arreta ematen duen lurraldea Gipuzkoa da;

Lehen Sektorea |

227 |

izan ere, probintzia horretan baino ez da mantendu aurreko ekitaldian atzeman zen go-

rakada orokortua.

Datu horietatik honako hau ondoriozta daiteke: euskal lurraldeetan, ustiategi askotan,

titularrak ez daude langile gisa erregistratuta, jabe gisa baizik; jabeek beste jarduera

batzuk izaten dituzte, eta, edonola ere, ez dituzte nekazaritzako lanak urteko sasoi

batzuetan baino egiten. Kasu askotan, langileak sasoika kontratatzen dituzte, batez ere

nekazaritzako kanpainetan lan egiteko. Kanpaina horiek, hainbat faktore direla eta,

aurreratu edo atzeratu egin daitezke, eta aldaketa horiek adierazle horretan islatzen

dira, urte bakoitzeko ekaineko Biztanleria Aktiboari buruzko Inkesta baino lehen edo on-

doren.

28. grafikoa Enpleguaren bilakaera lehen sektorean*

(m pertsona)

(*): urte bakoitzeko ekaineko datuak adierazi dira, uste dugulako hilabete horretako datuak direla adie-razgarrienak sektore horretako lanaren urtarokako izaera kontuan hartuta.

Iturria: EIN. Biztanleria Aktiboari buruzko Inkesta.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Araba Gipuzkoa Bizkaia EAE Nafarroa Euskal Herria


228 |

2. NEKAZARITZAKO AZPISEKTOREA

2.1 EKOIZPENAK, AZALERAK ETA ETEKINAK

Euskadiko nekazaritzako laborantzen bilakaeran, 2014an, nabarmenak dira ekoiztutako

bolumenen hazkuntza eta prezioen beherakada. Beraz, 2012an erregistratutako egoera-

ren kontrakoa gertatzen da; tarteko urtea, 2013a, produktuen bilakaera desberdinen eta

gorabehera handien urtea izan zen. Lehorreko laborantzen kasuan, 2014rako aipatutako

aldaketak leunagoak dira beste produktu batzuetan baino, laborantza mota honen joera

orokorra ez bezala, normalean aldakorragoak direla kontuan hartuta. Barazkien kasuan,

aipatutako bi efektuak, berriro, urterik urterako joeren inbertsio argia dira, 2013an ger-

tatu zen bezala, baina alderantziz. Fruten atalean, bolumenetan egon den gorakadak

jarraitu egiten du; ez, baina, prezioetan, beherakada egon baita. Ardoaren kasuan ere,

bolumenak pixkanaka berreskuratu dira eta prezioak nabarmen murriztu.

2014an, Euskadiko eta Nafarroako nekazaritzaren oinarrizko kategorietako produkturik

nabarmenenen bolumena handitu egin da, eta prezioak jaitsi, ereduari jarraituz gariaren

kasua da zerealen artean, tomatearena barazkien artean eta ardoarena, bai eta mada-

riarena ere, fruten artean. Gariaren kasuan, % 13,8 hazi da ekoizpena, eta horrek kon-

pentsatu egiten du 2013an egon zen % 13ko beherakada; garagarraren ekoizpenak,

aldiz, behera egin du (-% 4,6); ohikoa da bi laborantza horiek elkarrekin trukatzea, neurri

batean. 2010ean, Gariak % 53,8 egin zuen gora bolumenari dagokionez eta harrezkero,

ekoizpena aurtengo mailan mantendu da, gutxi gorabehera. Zereal nagusien multzoak

egonkortasuna erakusten du bolumenetan, 2010etik. 2014an, artoaren goranzko joerak

berdin jarraitu du, % 5,4ko hazkuntzarekin, eta moteldu egin da oloaren beheranzko jo-

era, % 2 hazi baita.

Halaber, 2013tik hona, egonkortu egin da ardoaren sektorea, zenbait urtetako beheraka-

daren ondoren; ekoizpenak gora egin du pixka bat, berriro, (% 5,2) 2014an.

Tomatearen kasuan, % 13,3 hazi da ekoizpena; beraz, hiru urtetan izan diren beherakada

txikiak amaitu eta 2010era arte izandako hazkuntzara bueltatu da. Barazki nagusi guz-

tiek egin dute gora ekoizpenean, piperrak eta azaloreak izan ezik, atzerapen txikiak izan

baitituzte, baita espinakek ere, neurri handiagoan (% 12,3). Gorakadarik nabarmenena

orburuak (% 72,2), tipulak (%64,1) eta zainzuriak (% 30) izan dute, Nafarroako ekoizpena-

gatik, eta hiru kasuetan izan dituzte aurretik beherakadak, % 25 ingurukoak, 2013an, eta

% 11 ingurukoak, 2012an. Bolumenari dagokionez, gehien hazi den bigarren barazkia bro-

kolia izan da, Nafarroan bakarrik hazten dena, eta % 10,2ko gorakada izan duena.

Lehen Sektorea |

229 |

Gorabehera handiak izan dituzten beste labore batzuk patata eta erremolatxa dira.

2014an, tuberkuluaren ekoizpenak behera egin zuen zertxobait (-% 5,5), eta prezioek

behea jo zuten; bestalde, azukrearen industria-laborantzak nabarmen egin du gora eta,

neurri txikian, garestitu egin da. Edonola ere, bi produktu horiek joera orokorra berresku-

ratu dute bolumenari dagokionez, 2013an okertu zirenak.

162. taula Euskadiko nekazaritza-ekoizpen adierazgarrienak*

(m Tm)

Produktua 2013 2014 % ∆ 14/13 % Euskadi/

Espainia 2014

Zerealak − Garia 427,3 486,1 13,8 7,5 − Garagarra 439,2 418,9 -4,6 6,0 − Oloa 69,4 70,8 2,0 10,6 − Artoa 221,3 198,9 -10,1 4,2 Bazka-Laboreak − Artoa 202,5 213,5 5,4 4,7 − Alpapa 359,0 316,3 -11,9 3,1 Barazkiak − Zainzuria 3,2 4,1 30,0 7,9 − Uraza 25,1 25,1 0,1 2,7 − Espinaka 17,6 15,4 -12,3 25,3 − Tomatea 127,3 144,2 13,3 3,0 − Piperra 23,0 22,9 -0,4 2,1 − Orburua 8,2 14,2 72,2 7,1 − Azalorea 18,5 17,6 -4,4 12,5 − Brokolia 48,6 53,6 10,2 13,4 − Tipula 12,1 19,9 64,1 1,5 − Leka 11,3 12,7 12,4 6,9 − Ilar berdea 10,9 11,0 0,9 11,7 Fruta-Arbolak − Sagardotarako sagarra 6,5 7,3 13,1 5,0 − Mahaiko sagarra 19,4 20,0 3,3 4,2 − Madaria 20,2 25,0 24,1 6,1 − Mertxika 15,1 17,0 13,0 1,6 − Almendra 2,1 3,4 59,5 1,7 Ardoa eta Muztioa 1.211,9 1.275,4 5,2 7,3 Patata 61,7 58,3 -5,5 0,1 Azukre-Erremolatxa 176,3 216,0 22,5 7,3 (*): Estimazioak. Iturria: Nekazaritzako, Elikadurako eta Ingurumeneko Ministerioaren hileko aldizkaria.Nafarroako Ne-

kazaritza Koiunturaren Aldizkaria.

Fruta-arbolen artean aipatu behar da madariondoak bi urteko gorakada izan duela (% 36,

2013an, eta % 24,1, 2014an). Gainerakoek ere gora egin dute ekoizpenari dagokionez,

batez ere almendrondoak (% 59,5).

Euskadiko eta Nafarroako ekoizpenak estatuan duen pisuari dagokionez, aurreko urteko

produktu berak nabarmentzen dira: espinaka (% 25,3, 7 kuota-puntu gutxiagorekin), bro-


230 |

kolia (% 13,4), azalorea (% 12,5), ilar berdea (% 11,7, lau puntu gutxiago), oloa (% 10,6),

zainzuria (% 7,9), garia (% 7,5, ia bi puntu gehiagorekin, estatuko beherakada dela eta)

eta erremolatxa (% 7,3). Sagardotarako sagarrak pisua galdu du: % 5,8tik % 5era igaro

da, estatuko ekoizpena asko hazi delako (% 77,8). Estatuan, nabarmentzekoak dira,

ekoizpenaren erdi inguruko, goranzko joerak ardoaren eta erremolatxaren kasuan, bai

eta herenaren ingurukoak ere, tomatearen, mertxikaren eta almendraren kasuan (go-

rantz), eta garagarraren eta oloaren kasuan (beherantz).

Euskal ekoizpenari dagokionez, Nafarroako baratzea da produktu askoren ekoizpen-

gune nagusia; izan ere, aztertutako produktuen erdietan, % 90eko pisua gainditzen du.

Egoera kontrakoa da erremolatxaren, patataren eta sagardotarako sagarraren kasuan;

askoz ere gehiago lantzen dira EAEn, % 85,7ko, 5 79,7ko eta % 96,4ko pisuekin, hurrenez

hurren, Euskadiko eta Nafarroako ekoizpenean duten pisuari dagokionez. Ardoa (% 46,4)

eta uraza (% 40,8) dira EAEn eta Nafarroan antzeko proportzioak dituzten produktu ba-

karrak .

163. taula Euskadiko produkturik esanguratsuenen azalera landua*

(ha)

Produktua 2013 2014 % ∆ 14/13 % Euskadi/ Es-

painia 2014

Zerealak − Garia 95.174 96.150 1,0 4,5 − Garagarra 110.657 108.564 -1,9 4,0 − Oloa 15.346 15.889 3,5 3,5 − Artoa 21.765 19.375 -11,0 4,9 Bazka-Laboreak − Bazka-artoa 4.683 4.659 -0,5 4,3 − Alpapa 7.207 6.649 -7,7 2,9 Barazkiak − Zainzuria 1.185 1.084 -8,5 11,7 − Uraza 966 1.000 3,5 2,9 − Espinaka 819 772 -5,7 27,3 − Tomatea 1.872 2.100 12,2 4,1 − Piperra 1.026 941 -8,3 5,7 − Orburua 884 958 8,4 5,6 − Azalorea 1.225 1.076 -12,2 18,6 − Brokolia 4.187 4.451 6,3 18,3 − Tipula 354 387 9,3 1,6 − Leka 1.017 1.075 5,7 10,0 − Ilar berdea 1.602 1.690 5,5 16,5 Patata 2.194 1.980 -9,8 3,0 Azukre-Erremolatxa 2.358 2.332 -1,1 7,3 (*): Estimazioak. Oharra: Ez dira adierazi mahastien eta fruta-arbolen azalerari buruzko datuak; izan ere, argitalpenak

derrigorrezko maiztasun mugatua du (hamabostekoa). Iturria: Nekazaritzako, Elikadurako eta Ingurumeneko Ministerioaren hileko aldizkaria.

Lehen Sektorea |

231 |

Landutako azalerari dagokionez, naturala den bezala, laborantza estentsiboak nabar-

mendu behar dira; besteak beste, garia eta garagarra. Zerealerako ia 2.400 kilometro

karratuek, esaterako, Bizkaiaren azalera osoa gainditzen dute. Halaber, zabala da Eus-

kadin mahatsondoak betetzen duen azalera; ez da taula honetan jaso, argitaratzeko

maiztasun kontuak direla eta, fruta-arbolekin gertatzen den bezala.

Barazkien laboreek eta beste labore intentsiboago batzuek Euskadin betetzen duten

azalera, ordea, tamaina txikiko udalerri bati dagokiona da (19,8 km2). Laborantza inten-

tsiboen artean, brokolia, tomatea, azukre-erremolatxa eta patata nabarmendu behar

dira, landutako azalera kontuan hartuta. Lehenengo biek azalera irabazi dute 2014an,

eta azken biek, berriz, galdu, zainzuriak, espinakak, piperrak eta azaloreak bezalaxe.

2013an, laborantza intentsibo guztiek galdu zuten hedadura.

Euskadiko eta Nafarroako espinakaren hedadura nabarmentzekoa da estatu osoa kon-

tuan hartuz(% 27,3), baita azalorea (% 18,6) eta brokolia (% 18,3) ere.

Euskadin eta Nafarroan, ekoizpenen kasuan bezala, taulako laborantza gehienen lurrak

Foru Erkidegoan daude. EAEk kuota handiagoak erremolatxaren (% 87,7) eta patataren

(% 74,7) kasuan baino ez ditu, eta Nafarroako bolumenera urazaren (% 41,6) eta oloaren

(% 41,9) kasuetan baino ez da hurbiltzen.


232 |

164. taula Nekazaritza-produkturik esanguratsuenek emandako etekinak*

(Tm/ha)

Produktua Euskadi Espainia

2013 2014 2013 2014

Zerealak − Garia 4,5 5,1 3,6 3,0 − Garagarra 4,0 3,9 3,6 2,5 − Oloa 4,5 4,5 2,2 1,6 − Artoa 10,2 10,3 11,2 10,9 Bazka-Laboreak − Bazka-artoa 43,2 45,8 41,0 41,2 − Alpapa 49,8 47,6 44,2 41,5 Barazkiak − Zainzuria 2,7 3,8 4,9 5,0 − Uraza 26,0 25,1 26,9 27,5 − Espinaka 21,5 20,0 18,6 18,8 − Tomatea 68,0 68,7 81,3 90,0 − Piperra 22,4 24,3 55,9 60,4 − Orburua 9,3 14,8 12,5 12,9 − Azalorea 15,1 16,4 22,1 22,6 − Brokolia 11,6 12,0 15,8 16,7 − Tipula 34,3 51,4 55,5 55,3 − Leka 11,1 11,8 17,6 18,7 − Ilar berdea 6,8 6,5 8,9 7,1 Patata 28,1 29,4 30,2 32,6 Azukre-Erremolatxa 74,8 92,6 78,6 96,3 (*): Estimazioak. Iturria: Nekazaritzako, Elikadurako eta Ingurumeneko Ministerioaren hileko aldizkaria.

Hektareako tona-kopuruari dagokionez eskuratutako etekinak direla eta, nabarmendu

beharra dago handiagoak direla Euskadin bazkan eta zerealetan (artoa salbu) eta esta-

tukoak baino txikiagoak gainerako laboreetan, espinaketan eta orburuetan izan ezik.

2014ko Euskadiko eta Nafarroako datuetan, gariaren, zainzuriaren, orburuaren, tipularen

eta erremolatxaren etekinen hobekuntzak nabarmendu behar dira, eta ez dago okerra-

gotze esanguratsurik; bestelakoa da 2013an ikusten den balantze negatiboa. Estatuaren

kasuan, okerrera egin dute zerealen etekinek eta hobetu ia labore intentsibo guztien

etekinek.

Lehen Sektorea |

233 |

2.2 NEKAZARITZAKO PREZIOAK

Nekazaritzako prezioen bilakaerak Espainian gorabehera garrantzitsuak izan ditu krisial-

dian: beherakadak 2009an, gorakada handiak 2010ean eta 2012an eta kontraste handia

2013an, zerealen (behera) eta gainerako produktuen (gora) artean. 2014an, panorama

orokorra beherakorra da.

Patata da atzerapenetan buru (-% 50,2), gero brokolia (-% 37,1), ardo zuria (-% 32,8),

tipula sagarra (-% 26,7), azalorea (-% 25,1), madaria (-% 22,1), uraza (-% 19,9) eta

ardo beltza (-% 17,9). Aztertutako produktuetan prezioek pixka bat egin dute gora

2014an espinakaren, orburuaren, lekaren eta erremolatxaren kasuan.

Zerealen kasuan, 2011n garestitze handiak izan ziren, 2012an, garestitze txikiak, eta,

2013an, berriz prezioak jaitsi egin ziren. Garia, produktu nagusia, 2011ra arte asko gares-

titu zen, baina, orain, % 1,7 egin du atzera. Oloak eta garagarrak ere beherakada txikia-

goak izan dituzte aurreko urtean baino (-% 9,8 eta -% 4,5) eta artoak ia aldaketa bera

izan du 2013an (-% 14,7).

Ardoaren kasuan, zuriak bizkortu egin du merkatzea (-% 32,8) eta beltza du atzetik, nahiz

eta urruti egon, 2013ko izandako prezioaren gorakada galdu baitu. Ardo zuriak, beraz,

beheranzko ziklo berria hasi du, zenbait ziklo gorabeheratsu nabarmenen ondoren – ba-

koitza bi urtekoa izan da gutxienez.

Are ohikoagoak izaten dira urte arteko prezioen gorabeherak barazkien kasuan; nor-

malean, urterik urtera joera berdina izaten da kategoria guztietan. Horrela, beheraka-

dak izan ziren nagusi 2011n eta 2012an, eta 2013an berreskuratu egin ziren, baina

2014an beheranzko joera itzuli da, heren bateko beherakadekin, lehen brokoliaren edo

tipularen kasuan aipatu bezalakoak. Bi produktu horietan beherakaden ehunekoak ia

bateragarriak dira aurreko urteko gorakadekin. Euskadiko eta Nafarroako ekoizpen

nagusia, tomatea, askoz ere gutxiago merkatu da (-% 3,2). Patataren kasuan, kilogra-

moka balioaren erdia baino gehiago galdu izanak zeharo konpentsatu du 2013an izan

zuen % 41,1eko gorakada. Zainzurien eta azaloreen kasuan, aurreko urteetan izan

zituzten gorakada handiak eten egin dira.

Azkenik, fruiten kasuan, beherakadek aztertutako lau produktuetan dute eragina. Eragin

gehien jasan duenak, sagarrak (-% 26,7), moteltzen zihoan goranzko joera zekarren. Ma-

dariak eta mertxikak, goranzko bi aldi izan ondoren, aurten lehenengoz balioa galdu dute

hainbeste (-% 22,1), eta mertxikak eta almendrak, gutxieneko beherakadekin, oraingoz

aurreko gorakada handiak finkatu dituzte.


234 |

165. taula Nekazaritza-produktu esanguratsuenen prezioak(1)

Produktua Nekazariek jasotako prezioak (euroak/100 kg.)

2013 2014 % ∆ 14/13

Zerealak − Garia 21,34 20,97 -1,7 − Garagarra 18,07 16,30 -9,8 − Oloa 16,73 15,98 -4,5 − Artoa 19,89 16,97 -14,7 Bazka-Laboreak − Alpapa 16,60 14,80 -10,8 Barazkiak − Buru-aza 29,48 27,03 -8,3 − Zainzuria 215,56 205,22 -4,8 − Uraza 41,73 33,41 -19,9 − Espinaka 50,72 54,54 7,5 − Tomatea 29,96 28,99 -3,2 − Piperra 69,17 65,12 -5,9 − Orburua 44,91 47,48 5,7 − Azalorea 51,25 38,41 -25,1 − Brokolia 69,35 43,59 -37,1 − Tipula 26,26 18,05 -31,3 − Leka 134,70 136,13 1,1 − Ilar berdea 65,37 61,24 -6,3 Fruta-Arbolak − Sagarra 41,71 30,58 -26,7 − Madaria 57,07 44,44 -22,1 − Murtxika 62,53 61,67 -1,4 − Almendra 149,42 147,59 -1,2 Ardoa (euro/Hgdo.)(2) − Ardo zuri berria 4,24 2,85 -32,8 − Ardo beltz berria 4,76 3,91 -17,9 Patata 34,79 17,34 -50,2 Azukre-Erremolatxa 3,40 3,44 1,2 (1): Estimazioak. (2): Hektogradua 1 graduko hektolitro 1 ardoren parekoa da..Ordaindu beharreko prezioa honela lortzen da:

€/ hgdo balioa, bider Hl kopurua, bider produktuaren graduen kopurua. Iturria: Nekazaritzako, Elikadurako eta Ingurumeneko Ministerioaren hileko aldizkaria.

Lehen Sektorea |

235 |

3. ABELTZAINTZAREN AZPISEKTOREA

3.1 AZIENDA ERROLDA

2014an nolabaiteko hobekuntza gertatu da azienda-erroldan bai Nafarroan, bai EAEn,

baita Espainian ere. Bilakaera positiboa bereziki aipagarria da txerri-aziendan; izan ere,

talde horrek arlo guztietan handitu du abelburu kopurua eta, hala, datu negatiboetatik

(-% 4,7 Nafarroan, 2013an) 2014an % 22 izatera iritsi da. EAEn, berriz, hazkundea

% 21,6koa izan da (EAEko txerri-hazienda % 4,5 baino ez da Nafarroaren aldean).

Ekitaldi honetako jaitsierarik nabarmenenak, berriro ere, ardi-aziendak izan ditu: -% 3,9

Nafarroan; -% 2,7 EAEn; -% 3,1 Euskal Herrian eta -% 4,3 Espainian.

Dena den, badirudi beherako joera zertxobait alderantzikatu dela; beraz, kasu askotan

aurreko urteetan baino datu hobeak izan dira. Berreskurapena nabarmena da EAEn; izan

ere, gora egin dute behi-aziendak (% 2,7) eta txerri-aziendak (% 14). Ardi- eta ahuntz-

aziendetako abelburuak behera egiten jarraitzen duen arren, jaitsiera hori 2013koa baino

motelagoa da.

Nafarroan joera antzekoa da; izan ere, aurretik aipatu bezalaxe, txerri-aziendak nabar-

men egin du gora ekitaldi honetan (% 22), eta ardi-azienda izan da erkidego horretan

beherakadarik handiena izan duen taldea (-% 2,7). Ahuntz-hazienda zertxobait suspertu

da 2014an (% 2,2), eta ardi-aziendak ere gora egin du (% 3,3).

Ondorioz, Euskal Herri osorako datuek orain arte adierazitakoa islatzen dute: txerri-

aziendak azken urteotako emaitzarik onenak izan ditu (% 21,6 hazi da); hazkuntza hori

Nafarroako datu onei esker izan da posible, batez ere. Gauza bera gertatzen da gainera-

ko aziendekin; izan ere, Nafarroaren bilakaera EAErena baino dinamikoagoa izan da behi-

eta ahuntz-aziendei dagokienez, eta ardi-aziendaren murrizketa txikiagoa izan da Foru

Erkidegoan.

Estatuan ez dira lortu EAEko eta Nafarroako datuak txerri-aziendari dagokionez (% 4,2

baino ez da hazi); behi- eta ahuntz-aziendei dagokienez, berriz, kontrakoa gertatu da

(% 6,7 eta % 3,6, hurrenez hurren). 2014an behera egin duen azienda bakarra ardi-

azienda izan da (-%4,3), eta jaitsiera hori Euskal Herrian baino handiagoa izan da.


236 |

166. taula Azienda-errolda (urte bakoitzeko azaroaren 30ean)

(unitateak) Eremua Urtea Behiak Ardiak Ahuntzak Txerriak

EAE

2009 151.801 333.255 27.270 31.166 2010 150.353 324.223 26.539 18.817 2011 145.874 308.129 30.283 17.445 2012 139.855 294.747 29.806 19.567 2013 138.245 274.490 28.096 21.761 2014 141.979 263.796 28.023 24.800

Nafarroa

2009 107.486 625.238 10.417 547.256 2010 111.468 646.799 11.100 658.390 2011 111.403 562.400 10.859 478.781 2012 110.361 551.753 12.442 469.758 2013 110.425 542.319 12.435 447.849 2014 114.030 527.890 12.708 546.356

Euskal Herria

2009 259.287 958.493 39.190 578.422 2010 261.821 971.022 37.639 677.207 2011 257.277 870.529 41.142 496.226 2012 250.216 846.500 42.248 489.325 2013 248.670 816.809 40.531 469.610 2014 256.009 791.686 40.731 571.156

Espainia

2009 6.082.442 19.718.195 2.933.782 25.342.606 2010 6.075.909 18.551.642 2.903.779 25.704.039 2011 5.923.112 17.002.721 2.692.898 25.634.869 2012 5.812.606 16.339.373 2.637.336 25.250.377 2013 5.696.907 16.118.586 2.609.989 25.494.715 2014 6.078.733 15.431.804 2.704.229 26.567.578

% EH/Espainia 2014 4,2 5,1 1,5 2,1 Iturria: Nekazaritza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioaren abeltzaintzari buruzko inkestak.

Euskal Herriko behi-aziendaren % 55,5 EAEri dagokio, baita ahuntz-aziendaren % 68,8 ere.

Bestalde, EAEri ardi-aziendaren % 33,3 eta txerri-aziendaren % 4,3 baino ez dagozkio; izan

ere, Nafarroa da, oraindik ere, espezie horietako ustiategi handienak dituena.

3.2 ABELTZAINTZA EKOIZPENA ETA EMAITZA EKONOMIKOAK

Esne-ekoizpena eta emaitza ekonomikoak

Euskal Herriko esne-ekoizpenik nagusiena behi-esnea da (bolumen osoaren % 94,4), eta

ekoizpen hori erdibana banatzen da, gutxi gorabehera, EAEren eta Nafarroaren artean;

hala ere, Foru Erkidegoak ekoizpen zertxobait handiagoa izan du azken lau urteotan,

behi-esneari dagokionez, EAEren aldean. Are gehiago, bi eskualdeen arteko aldea gero

eta handiagoa da, eta nahiz eta ekoizpen-bolumena azken ekitaldian bi eskualdeetan

hazi den, Nafarroan hazkunde hori nabarmenagoa izan da (% 7,2 Nafarroan eta % 3,1

EAEn).

Lehen Sektorea |

237 |

Orokorrean, datuak positiboak izan dira esne mota guztientzat lurralde guztietan. Bi

beherakada baino ez dira egon, biak ala biak ahuntz-esneari dagokionez, Araban (-% 53,5)

eta Nafarroan (-% 5). Azken urteetan egoera oso egonkorra izan da, gorabehera txikiak

ere izan diren arren. Egoera horren erantzulea sektore horretan indarrean dagoen kuota

bidezko europar araudia da. Aurtengo berritasun bat Bizkaian eta Gipuzkoan ahuntz-

esnearen ekoizpenak gora egin izana da (garrantzi txikiko arlo horiek bider 16,8 eta 11,1

handitu dira urtebetean, hurrenez hurren).

Ardi-esneak gora egiten jarraitzen du Nafarroan, eta gora egin du, halaber, gainerako

lurraldeetan. Bereziki aipagarria da Bizkaiaren kasua; izan ere, eskualde horretan, ekoiz-

pena % 27, 3 handitu da azken ekitaldian.

Aurten ere, Gipuzkoan ekoiztu da EAEko ardi-ekoizpenaren erdia baino gehiago, eta es-

kualde horixe bera da behi-ekoizpenari dagokionez garrantzitsuena, Bizkaiaren eta Ara-

baren aurretik.

167. taula Esne-ekoizpena

(m litro) Urtea Eremua Behia Ardia Ahuntza Guztira

2012

Araba 47.159 2.206 394 49.759 Bizkaia 54.817 1.328 24 56.169 Gipuzkoa 71.556 3.864 10 75.430 EAE 173.531 7.398 428 181.357 Nafarroa 191.507 10.365 399 202.271 Euskal Herria 365.038 17.763 827 383.628

2013

Araba 46.431 2.166 404 49.001 Bizkaia 51.229 1.152 24 52.405 Gipuzkoa 70.825 3.797 10 74.632 EAE 168.484 7.116 437 176.037 Nafarroa 194.382 11.281 361 206.024 Euskal Herria 362.866 18.397 798 382.061

2014

Araba 46.881 2.377 188 49.446 Bizkaia 54.974 1.466 429 56.869 Gipuzkoa 71.898 4.152 121 76.171 EAE 173.754 7.995 737 182.486 Nafarroa 208.408 11.570 343 220.321 Euskal Herria 382.162 19.565 1.080 402.807

Iturria: Eusko Jaurlaritza. Ingurumen, Lurralde Antolakuntza, Nekazaritza eta Arrantza Saileko Estatistika eta Sektore Analisietarako Zerbitzua. Nafarroako Gobernua. Nekazaritza, Abeltzaintza eta Elikadura Saila.

EAEn lortutako esnearen norakoari dagokionez, esne-zentralei % 91,7saldu zitzaien.

2013an behera egin ondoren, esne mota honen bolumen osoa suspertu egin da, eta

2012ko balioetara itzuli da. Bestalde, ardi-esnearen erdia baino zertxobait gehiago

(% 51,9) gazta egiteko erabili da; horrek esan nahi du 2012ko mailara itzuli garela berri-


238 |

ro, 2013an lortutako mailaren (% 58,9) azpitik. Kontsumitzaileei zuzenean egindako

salmentak esne-ekoizpen osoaren % 2,2 dira, % 2,3 gaztak egiteko erabiltzen da eta

% 2,9, berriz, zekorrak hazteko.

168. taula EAEn ekoitzitako esnearen norakoa

(m litro) Norakoa 2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Behiak 173.531 168.484 173.754 3,1 − Zekorrak hazteko 5.255 5.219 5.183 -0,7 − Pertsonek kontsumitzeko, ustiategian 1.830 1.853 1.626 -12,2 − Kontsumitzaileei zuzenean saltzeko 4.382 4.054 3.655 -9,8 − Esne-zentralei saltzeko 162.064 157.359 163.290 3,8

Ardiak 7.399 7.116 7.995 12,3 − Gazta 3.791 4.194 4.152 -1,0 − Pertsonek kontsumitzeko, ustiategian 33 32 31 -3,1 − Kontsumitzaileei zuzenean saltzeko 338 332 360 8,4 − Esne-zentralei saltzeko 3.237 2.558 3.423 33,8

Guztira 180.930 175.600 181.749 3,5 − Zekorrak hazteko 5.255 5.219 5.183 -0,7 − Gazta 3.791 4.194 4.152 -1,0 − Pertsonek kontsumitzeko, ustiategian 1.863 1.885 1.626 -13,7 − Kontsumitzaileei zuzenean saltzeko 4.720 4.386 4.015 -8,5 − Esne-zentralei saltzeko 165.301 159.917 166.713 4,2 Iturria: Eusko Jaurlaritza. Ingurumen, Lurralde Antolakuntza, Nekazaritza eta Arrantza Saileko Estatistika

eta Sektore Analisietarako Zerbitzua.

Hona hemen 2014an gure esne-ustiategiek lortutako emaitzen xehetasun laburtuak,

kudeaketa teknikoari eta ekonomikoari dagokionez. Datu hauek Gipuzkoan, Bizkaian,

Araban eta Nafarroan eskumena duten institutuek bildu dituzte.

2014an alde txikia dago lau lurraldeek lorturiko emaitzen artean, eta posible da alde hori

urtez urte hautatutako laginek eragindakoa izatea.

Emaitzak 2013koak baino hobeak dira; izan ere, lau lurraldeetan handitu da behi-

esnearen ekoizpena. 2014an, Araban eta Nafarroan handitu egin da ustiategiko hektarea

kopurua, baita Bizkaian ere. Gipuzkoan, ordea, adierazle horrek berriro ere behera egin

du. Hala ere, ez da berdin gertatu ustiategiko behi kopuruarekin; izan ere, aurten hartuta-

ko lagin guztietan datu horrek gora egin du aurreko ekitaldiaren aldean.

Lehen Sektorea |

239 |

169. taula Esne-ekoizpenera bideratutako eliteko zenbait behi-ustiategiren lagin baten emaitzak

Kontzeptua Lurgintza Lorra Sergal INTIA-ITG

2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014

Datu Teknikoak − Lagineko ustiategi kopurua 42 37 67 65 42 42 61 60 − Behi kopurua 2.108 1.813 4.256 4.181 4.561 4599 6.027 6120 − Ha. SAU/ustiategi 22,8 22,7 29,91 33,28 82,99 85,08 40,6 47,2 − Behi/ustiategi 48,0 51 63,51 64,33 108,59 109,49 98,8 102 − Behi/ha 2,1 2,2 2,1 1,9 1,3 1,3 2,4 2,2 − Ekoizpen- eta bazka-gastuak (euro/ha) 379,73 388,41 234,01 211,57 411,71 401,68 872,8 687,2

Prezioak eta Etekinak − Esnearen prezioa (euro/1.000 litro) 370,5 379,5 364,02 372,13 361 374,99 360,59 371.96 − Esne litro ekoizpena/behi 8.298 8.663 7.970 8.379 9.216 9629 8.812 9.272 Iturria: Memoria eta informazio hauek lurralde bakoitzeko nekazaritzaren eta abeltzaintzaren sektoreko elkarteen

zentro laguntzaileengandik eskuratu ditugu: Lurgintza (Gipuzkoa), Lorra (Bizkaia) eta Sergal (Araba), baita Na-farroako Nekazaritzako Elikagaien Industriako Teknologia eta Azpiegituren Institututik ere (INTIA, División ITG).

Gipuzkoako datuak aipagarriak dira hainbat alderdiri dagokienez: laginak ustiategi gu-

txiago hartzen ditu kontuan, aurten haien kopuruak behera egin baitu. Horrez gain,

Gipuzkoa da ustiategiko azaleran beherakada izan duen lurralde bakarra, baita hek-

tareako behi kopurua handitu duen eskualde bakarra ere. Gainera, Gipuzkoa da ustiate-

giko behi gutxien duen eskualdea eta esne garestiena ekoizten duen eskualdea. Bizkaiko

ustiategiek, berriz, hektareako kostu gutxien dute, baita behiko ekoizpen gutxien ere.

Arabako ustiategiak dira handienak, bertako ustiategietan abelburu gehien dago batez

beste eta bertan dago behiko ekoizpenik handiena ere. Azkenik, Nafarroako ustiategiak

dira hektareako kostu gehien dutenak, nahiz eta kostu hori asko jaitsi den 2014an.


240 |

170. taula SERGALek eta INTIA-ITGek kudeatutako ardi-esneko ustiategien batez besteko emaitza ekonomikoak

Kontzeptua SERGAL INTIA-ITG

2013 2014 2013 2014

Datu Tekniko-Ekonomikoak − Ustiategien lagina 22 29 29 28 − Langileak (GLU) 1,87 2,06 1,7 1.7 − Ustiategiko ardi kopurua 386 450 397 403 − Azalera (Ha) 109,17 96,48 24,6 25,8 − Esne-ekoizpena (litro/ardi) -- -- 128 129 − Esnearen prezioa (euro/1.000 litro) -- -- 1.456,97 1.482.76

Ekoizpena eta Emaitzak (euro) Produktu gordina 96.709 119.984 87.866 92.709 - Elikadura-gastuak 31.592 43.769 30.705 28.296 - Gastu aldakorra 13.444 12.918 8.257 9.271 = Marjina gordina 51.673 63.296 48.904 55.143 + Diru-laguntzak 24.696 23.502 842 1.483 + Bestelako diru-sarrerak(1) 8.507 9.367 -- -- - Langileen gastuak(2) 10.293 15.201 -- -- - Gastu finkoak 41.497 39.940 32.653 34.362 = Marjina garbia 33.087 41.597 16.251 20.780

Emaitza Unitarioak (euro) − Marjina garbia/ardi 85,72 92,44 40,96 51,60 − Marjina garbia/GLU 17.710 20.193 11.053 13.680 (1): INTIA-ITGren kasuan, diru-sarrera horiek (zerbitzuen edo beste batzuen bidezkoak) produktu gordinean

sartuta daude. (2): INTIA-ITGren kasuan, gastu horiek gastu finkoen atalean sartuta daude. Iturria: Sergal eta Nafarroako Nekazaritzako Elikagaien Industriako Teknologia eta Azpiegituren Institutua

(INTIA, División ITG).

Sergal (Araba) eta INTIA-ITG (Nafarroa) institutuek esne-ardien ustiategien bi laginen

garapen ekonomikoa ere neurtu dute; hala, “batez besteko ustiategi” baten emaitzak

lortu dituzte. Lortutako emaitzak hein handi batean hobetu dira, 2013ko ekitaldiari da-

gokionez, bi laginetan.

Alde batetik, Arabaren kasuan, hobetu izanaren arrazoia da produktu gordina elikagaien

eta langileen gastuak baino nabarmen gehiago handitu dela, eta aldi berean, gainerako

aldagaiak egonkor mantendu direla. Ondorioz, 2014an, ardiko eta langileko marjina gar-

bia nabarmen handitu da aurreko urtekoaren aldean.

Nafarroan ere bete dira marjinaren arloko helburu horiek, baina maila apalagoan: diru-

sarreren igoera ez da hain nabarmena izan, elikadura-gastuak murriztu dira eta diru-

laguntzak zertxobait igo dira.

Lehen Sektorea |

241 |

Haragi-ekoizpena eta emaitza ekonomikoak

2014an mantendu egin da Euskadiko eta Nafarroako haragi-ekoizpenaren joera gora-

korra. Joera hori 2006an hasi zen (2010. urtea izan zen salbuespen bakarra), eta batez

ere hegaztien sektorean gertatu da, sektore hori baita bolumen osoaren % 60,2.

7 haragi motak kontuan hartuta, metatutako haragiaren zenbatekoa guztira, gutxi gora-

behera, 2013koaren berdina da, eta aldaketa garbi nagusiek azken hamarkadako joerei

jarraitzen diete. Hegazti-haragiak gora egin du (% 1,2 aurten) eta behi-haragiak, berriz,

behera (-% 6,4 2014. urtean). Gainerako guztietan, joera aldatu egin da aurreko urtekoa-

ren aldean, kasu askotan 2013an ere gertatu zen eran (gorabehera horiek ohikoak dira

testuinguru egonkorretan). Zehazki, ardien sektoreak atzerakada izan du (-% 2,9) aurreko

urtean goraka izan ondoren (% 10,8). Txerrien, zaldien eta untxien sektoreek beherakada

izan zuten aurreko ekitaldian, baina oraingoan suspertu egin dira eta balio positiboak

lortu dituzte (% 0,3, % 2,3 eta % 2,3, hurrenez hurren). Garrantzi txikia duen ahuntzen sek-

toreak aurten hamarkadako gorakadarik handiena izan du: % 48,7.

171. taula Euskal Herrian hildako abereen pisua, kanalean

(Tm) Urtea Behiak Ardiak Ahuntzak Txerriak Zaldiak Hegaztiak Untxiak Guztira

2005 41.726 6.798 36 45.280 164 53.546 3.993 151.542 2006 35.378 6.855 37 45.178 169 49.871 4.069 141.557 2007 31.543 6.968 30 49.976 172 65.594 4.424 158.708 2008 28.768 6.213 33 52.327 1.098 73.986 5.556 167.981 2009 28.856 4.659 35 50.123 1.352 89.003 3.719 177.747 2010 26.219 4.372 41 41.577 1.787 77.571 3.978 155.545 2011 25.556 4.332 30 41.043 2.158 88.144 4.207 165.472 2012 21.545 3.806 28 40.856 2.725 97.062 4.418 170.440 2013 21.067 4.217 30 37.607 2.596 102.444 4.323 172.284 2014 19.715 4.093 44 37.706 2.655 103.667 4.423 172.303

% EH/Esp. 2014 3,4 3,6 0,5 1,0 23,0 7,2 6,9 3,0 Iturria: Eusko Jaurlaritza. Ingurumen, Lurralde Antolakuntza, Nekazaritza eta Arrantza Saileko Estatistika eta

Sektore Analisietarako Zerbitzua. Nafarroako Gobernua. Nekazaritza Koiunturaren Aldizkaria. Nekaza-ritza, Elikadura eta Ingurumen Ministerioa.

Espainiako merkatu osoari dagokionez, Euskal Herriaren kuota nagusiak zaldi-haragiari

(% 23,0) eta, neurri txikiagoan, hegazti-haragiari (% 7,2) eta untxi-haragiari (% 6,9) da-

gozkie. Era berean, aipatzekoa da Nafarroak EAE osoak baino 3,4 aldiz haragi gehiago

ekoizten duela. Salbuespena behi-haragia da; izan ere, Nafarroaren kuota EAEren kuota-

ren erdia da. Hona hemen EAEren ehunekoak bi erkidegoak kontuan hartuz: % 67,4 behi-

haragia, % 37,5 untxi-haragia, % 22,2 hegazti-haragia, % 15,8 ahuntz-haragia, % 10 ardi-

haragia, % 3,0 zaldi-haragia eta % 2,6 txerri-haragia.


242 |

Nabarmena izan da azken hamarkadan hiltegien jardueran gertatu den beherakada. Zal-

di-haragiaren sarrera bitxia alde batera utzita, beste berritasun bat hegazti-ustiategiek

izan duten garapena da; izan ere, sektore horrek industrializatzeko aukera gehiago ema-

ten ditu eta errotazioa azkarragoa da, esate baterako "broiler” oilaskoen kasuan.

29. grafikoa Euskal Herriko abeltzaintza-ekoizpenaren bilakaera, espezieka (1990 = 100)

(Indizea 1990=100)

Iturria: Eusko Jaurlaritza. Estatistika eta Sektore Analisietarako Zerbitzua. Ingurumen, Lurralde Antolakun-tza, Nekazaritza eta Arrantza Departamentua. Nafarroako Gobernua. Nekazaritza Koiunturaren Aldizkaria.

Sergal eta INTIA-ITG institutuek behi- eta ardi-haragia ekoizten duten eliteko ustiategien

datuak ere hartzen dituzte barne. 2014 ekitaldian, aipagarria da Sergalen Arabako lagina

(ardi-haragia bakarrik) % 25 handitu dela (70 ustiategi); beraz, datuak ezin dira % 100

alderatu 2013koekin, urte hartan laginak 56 ustiategi baitzituen. Dena den, 2014an

hobekuntza nabarmena antzematen da eta, beste urte batez, marjina netoa positiboa da

(% 102,8). Arabako kontu ekonomikoaren bilakaera bat dator ardi-esnearen kasuan ikusi-

takoarekin: ekitaldi honetan, behera egin dute elikadura-gastuek (-% 12,3). Gastu aldako-

rrek, eskulanaren gastuek eta gastu finkoek, aldiz, zertxobait egin dute gora (% 8,9,

% 3,3 eta % 2,8, hurrenez hurren); hala ere, igoera hau konpentsatu egiten dute jasotako

diru-laguntza handiagoek (% 14,2), baita oinarrian dagoen produktuaren batez besteko

kostu gordinak (37.186,10 euro) ere. Behi eta giza lan-unitateko marjina garbia 2013ko

ekitaldian izandakoaren ia bikoitza da (% 98,2 eta % 118,1 hurrenez hurren).

0

50

100

150

200

250

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Behi-haragia Ardi-haragia Txerri-haragia Hegazti-haragia Untxi-haragia

Lehen Sektorea |

243 |

172. taula Sergal eta ITGren kudeaketa tekniko-ekonomikoaren mende dauden behi- eta ardi-haragi ustiategien emaitzak

Kontzeptua

SERGAL INTIA-ITG

Haragi-behiak Haragi-behiak Haragi-ardiak

2013 2014 2013 2014 2013 2014

Datu Tekniko-Ekonomikoak − Ustiategien lagina 56 70 34 36 34 30 − Langileak (GLU) 1,0 0,9 1,2 1,3 1,1 1,1 − Ustiategiko behi/ardi kopurua 56,6 57,9 69,6 67,6 701,0 684,0 − Azalera (Ha) 123,0 107,5 35,6 35,1 42,6 41,7 − Ekoitzitako txahalkia/arkumea, behi/ardiko saldu

den kg kopurua (1) -- -- 202,0 189,0 19,3 18,9 − Txahalki/arkume kiloko salmenta prezioa -- -- 4,00 4,10 4,01 3,97 Ekoizpena eta Emaitzak (euro) − Produktu gordina 32.202 37.186 82.628 82.523 61.390 60.073

- Elikadura-gastuak 20.389 17.876 40.926 38.385 36.039 30.507 - Gastu aldakorra 5.740 6.253 12.865 12.101 7.488 7.891 = Marjina gordina 6.073 13.057 28.836 32.037 17.862 21.675 + Diru-laguntzak 22.782 26.011 15.725 18.304 4.295 4.314 + Bestelako diru-sarrerak(2) 2.199 1.621 -- -- -- -- - Langileen gastuak(3) 3.385 3.495 -- -- -- -- - Gastu finkoak 18.928 19.467 31.856 31261 21.795 20.183 = Marjina garbia 8.742 17728 -3.020 776 -3.933 1.493

Emaitza Unitarioak (euro) − Marjina garbia behi/ardiko 154,45 306,13 -43,40 11,50 -5,61 2,18 − Marjina garbia/GLU 8.741 19.062 -2.567 659 -3.819 1.433 (1): Kilo haragi: kanalean prestatutako behien kilo kopurua. Ardi bizien kilo kopurua. (2): INTIA-ITGren kasuan, diru-sarrera horiek (zerbitzuen edo beste batzuen bidezkoak) produktu gordinean sartuta dau-

de. (3): INTIA-ITGren kasuan, gastu horiek gastu finkoetan sartuta daude. Iturria: Sergal eta Nafarroako Nekazaritzako Elikagaien Industriako Teknologia eta Azpiegituren Institutua SA, (INTIA,

División ITG).

Produktu berean, Nafarroako laginak, 2013an bezalaxe, batez besteko produktu gordi-

nean beherakada txikia egon dela adierazten digu (-%0,1). Datu positibo gisa, elikadura-

gastuek behera egin dute (-% 6,2), baita gastu aldakorrek (-% 5,9) eta finkoek (-% 1,9)

ere. Gainera, jasotako diru-laguntzek gora egin dute (% 16,4). Ondorioz, marjina garbia

positiboa izan da (776 euro), 2013ko ekitaldikoa baino nabarmen hobea, gainera (-3.020

euro).

Nafarroako haragi-ardiaren negozioaren balantzea haragi-behiarenaren antzekoa da:

hasieran, batez besteko produktu gordinak beherakada txikia izan du 2013. ekitaldiare-

kin alderatuta (-% 2,1), baina galera hori konpentsatu egin da, elikagai-gastuek eta gastu

finkoek ere behera egin dutelako (-% 15,4 eta -% 7,4 hurrenez hurren). Beraz, bukaerako

marjina netoa aurreko urtekoa baino askoz hobea da (1.493 euro 2014an; 2013an, berriz,

- 3.933 euro); ondorioz, ardiko eta giza lan-unitateko marjina netoak ere positiboak izan

dira, eta 2011ko maila berreskuratu da.


244 |

173. taula INTIA ITGren kudeaketa tekniko-ekonomikoaren kontrolaren mende dauden txerri-ustiategien emaitzak

Kontzeptua Esne-txerrikumeen

ekoizpena(1) Ziklo itxia(2)

2013 2014 2013 2014

Ezaugarri Tekniko-Ekonomikoak − Aztertutako ustiategi kopurua 12 12 21 19 − Ustiategi bakoitzeko txerri emeen kopurua 169,9 169,59 361,3 377,4 − Txerri eme bakoitzeko saldutako esne-txerrikumeak 21,8 23,53 0,7 1,1 − Txerri eme bakoitzeko saldutako txerri gizendu kopurua 0,34 0,21 18,9 20,7 − Txerri eme bakoitzeko saldutako txerriak, guztira 22,2 23,7 19,7 21,9 − Saldutako esne-txerrikumeen batez besteko pisua (kg) 17,0 17,6 8,6 11,5 − Saldutako txerri lodituen batez besteko pisua (kg) 122,5 110,0 109,1 109,1 − Saldutako esne-txerrikumeak + txerri lodituak 3.763 4.027 7.106 8.247 − Esne-txerrien batez besteko prezioa (euro) 39,6 40,7 31,7 34,0 − Txerri-haragi kilo baten batez besteko prezioa (euro) 1,33 1,21 1,3 1,2 − GLU guztira 0,9 0,9 2,6 2,8

Emaitza Ekonomikoak (euro) − Produktu gordina 169.790 182.168 1.065.091 1.089.470

• Gastu aldakorra 121.771 112.536 757.339 761.161 − Marjina gordina 48.020 69.632 307.752 328.309

• Gastu finkoak 43.141 39.425 203.222 224.455 − Marjina garbia 4.879 30.206 104.530 103.855 (1): 2014an, 3 ustiategik ekoitzi zituzten 26,13 kg arteko esne-txerrikumeak; 9 ustiategik, berriz, esnea edateari utzi

ziotenak, 6,69 kiloko txerrikumeak. (2): Saltzen duten ekoizpen osoaren % 80 baino gehiago txerri loditua duten ustiategiak. Iturria: Nafarroako Nekazaritzako Elikagaien Industriako Teknologia eta Azpiegituren Institutua S.A., (INTIA, División

ITG).

Aztertutako txerri-ustiategi nagusiak Nafarroan daude; azken urteotan, ustiategi horien

emaitzak askotarikoak izan dira. 2014an, aurreko bi urteetan ez bezala, emaitzak na-

barmen hobeak izan dira esne-txerrikumeak ekoizten dituzten ustiategietan (marjina

gordinak % 45 egin du gora); nagusi diren ziklo itxiko ustiategietan, berriz, emaitzak ez

dira hain onak izan (% 6,7). Marjina garbia % 519,2 altuagoa izan da lehenengoetan,

2013ari dagokionez, gastu aldakorrek eta finkoek behera egin dutelako (-%7,6 eta

-% 8,6 hurrenez hurren). Ziklo itxiko ustiategietan, berriz, aipatzekoa da marjina gordinak

gora egin duela (% 6,7), baina igoera hori ez dela nahikoa gastu aldakorren eta finkoen

igoerari (% 0,5 eta % 10,4 hurrenez hurren) aurre egiteko; ondorioz, marjina netoa

2013koa baino zertxobait txikiagoa izan da (-%0,6).

Lehen Sektorea |

245 |

4. BASOGINTZAREN AZPISEKTOREA

Basogintzaren sektoreko ekoizpenak era jarraituan egin du gora azken bost urteotan,

eta krisialdiaren aurreko maila berreskuratu du moztutako egurraren bolumenari dagoki-

onez. 2009an, bolumenak inoizko mailarik baxuena izan zuen, alde batetik, eraikuntza eta

altzarien ekoizpena bat-batean gelditu zirelako eta, beste aldetik, Klaus zikloiaren eragi-

nez Akitanian zur-eskaintza handia egon zelako. Hala ere, ordudanik, sektorea suspertu

egin da, eta laukoiztu egin du 2009ko maila. Mozketari dagokionez, gorakadarik nabar-

menenak urte bikoitietan eman dira (2010, 2012 eta 2014). Nazioarteko prezioetan eta

eskarian beherakada egon den arren, sektorea gai izan da suspertuz joateko. Ikuspegi

ekonomikoari dagokionez, EAEn, egurra da lehen sektoreko bosgarren produkturik ga-

rrantzitsuena, eta 2014ko lehen sektoreko ekoizpenaren % 10,9 produktu horri dagokio.

Zuhaitz-espezieei dagokienez, insignis pinua da nagusi (% 8,5). Egurraren gainetik dau-

den produktu bakarrak mahastiak, barazkiak, esne-behiak eta haragi-behiak dira.

174. taula EAEn egurra mozteko lizentziak

(m3 azalarekin = metro kubiko azalarekin)

Urtea Eremua Koniferoak Hostozabalak Guztira

2012

Araba 165.175 13.218 178.393 Bizkaia 569.166 153.496 722.663 Gipuzkoa 369.611 5.034 374.645 EAE 1.103.952 171.748 1.275.748

2013

Araba 75.476 7.656 83.132 Bizkaia 631.264 165.587 796.852 Gipuzkoa 458.819 7.219 466.038 EAE 1.165.559 180.463 1.346.022

2014

Araba 123.135 15.527 138.662 Bizkaia 898.738 215.208 1.113.946 Gipuzkoa 570.547 8.009 578.556 EAE 1.592.419 238.744 1.831.163

Iturria: Nekazaritza eta Arrantza Saileko Estatistika eta Analisi Zerbitzua. Eusko Jaurlaritza.

Eusko Jaurlaritzak argitaratutako makromagnitudeen arabera, 2014an sektoreak

% 35,7ko gorakada izan zuen ekoiztutako tonetan, prezioek % 1,8 egin zuten gora eta

balio osoa % 38,2 igo zen. Azterketa horretan, egurra mozteko esleitutako lizentziei bu-

ruzko informazioa, egurraren metro kubiko kopurua (azalarekin) eta bolumenaren adie-

razlea ageri dira. Datu horietatik ondorioztatu daiteke urtez urteko gorakada % 36koa

izan dela, tona kopuruan egondakoaren oso antzekoa.

Lurralde Historiko bakoitza aztertuz, banaketa honelakoa da: % 66,8 Araban, % 39,8 Biz-

kaian eta % 24,1 Gipuzkoan. Hala, Araba gai izan da aurreko urteko atzerakada gaindi-


246 |

tzeko, eta, 2012an bezalaxe, berrio ere suspertu egin da. Bizkaiko gorakada 2013koa

baino lau aldiz handiagoa izan da eta bukatzeko, Gipuzkoan, datuak aurreko urtekoen

oso antzekoak dira.

175. taula EAEn egurra mozteko lizentziak

(m3 azalarekin = metro kubiko azalarekin) Mota 2013 2014 % ∆ 14/13

− Pinu basatia 4.880 3.327 -31,8 − Larizio pinua 32.244 35.385 9,7 − Pinaster pinua 18.897 29.526 56,2 − Halepensis pinua 1.863 8 -99,6 − Radiata (insignis) pinua 1.058.186 1.447.586 36,8 − Beste konifero batzuk 49.490 76.586 54,8 Koniferoak, guztira 1.165.559 1.592.419 36,6

− Makala 1.430 2.462 72,1 − Eukaliptoa 157.195 211.957 34,8 − Querqusak 5.072 10.861 114,2 − Beste hostozabal batzuk 16.765 13.464 -19,7 Hostozabalak, guztira 180.463 238.744 32,3

GUZTIRA 1.346.022 1.831.163 36,0 Iturria: Nekazaritza eta Arrantza Saileko Estatistika eta Analisi Zerbitzua. Eusko

Jaurlaritza.

Zuhaitz motako azterketan, ohikoa denez, radiata edo insignis pinua da sektorearen

joera orokorra ezartzen duena, pinu mota hori baita moztutako egur guztiaren % 79 eta

moztutako koniferoen % 90,9. Gainerako espezieei dagokienez, 2014an, tarteko bolumen

kuotak dituztenak hazi dira gehien, bi kategorietan (guztiz kontrakoa gertatu zen

2013an). Koniferoei dagokienez, espezierik txikienak atzean gelditu dira, 2012an beza-

laxe. Hostozabalei begira, mota horrek % 15 hartzen du, batez ere eukaliptoari esker

(kategoria osoaren% 88,8). Eukalipto hori, batez ere, Bizkaitik dator.

Lehen Sektorea |

247 |

5. ARRANTZA SEKTOREA


Arrantza-sektorearen jarduerak garrantzi handia izan du Euskal Herrian tradizioz. Azken

hogeita hamar urteotan, baina, eraldatu egin da guztiz, adierazle guztiek beheranzko

joera etengabea izan baitute. Hiru hamarkada baino gutxiagoan, sektoreak lanpostuen

hiru heren inguru galdu ditu (-% 75); 1985ean 7.950 enplegu zituen eta, 2014an, 1.985,

egokitzapen eta modernizazio testuinguru batean, jarduerari errentagarritasun gehiago

bilatzeko beharrezkoak. 2008 eta 2011 artean, enplegua % 5,4 baino ez zen jaitsi, baina

2011 eta 2014 artean, krisialdiak gogor eragin du sektoreko enpleguan, eta sektore-

enpleguaren % 19,1 galdu da. 2014ko datua % 5,4ko atzerapena izan da.

176. taula Euskal Herriko ontzidiaren egitura

Sektorea Urtea Unitate kopurua CV potentzia EGT* Tripulatzaile kopurua

Altura

2011 58 132.761 48.100 1.131 2012 48 125.446 45.439 1.000 2013 46 120.441 44.061 891 2014 42 113.526 41.493 817

Baxura

2011 187 57.374 11.621 1.324 2012 179 55.514 11.246 1.264 2013 175 54.569 11.076 1.208 2014 159 50.388 10.382 1.168

Euskal Herria, guztira

2011 245 190.135 59.721 2.455 2012 227 180.960 56.685 2.264 2013 221 175.010 55.137 2.099 2014 201 163.914 51.875 1.985

(*): Erregistro Gordineko Tonak. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Estatistikoa.

20 ontzi gutxiago egon dira aurten; 2013an, berriz, 6 gutxiago. Kausa nagusia baxurako

ontzien beherakada izan da: 16 unitatetan egin dute behera, eta alturakoek geldoago

egin dute behera, 4 unitatetan. 2014an, alturan ontzien % 8,7 galdu da, eta baxuran aldiz,

% 9,1.Azken 4 urteotako zifrarik altuenak dira, baxuraren kasuan izan ezik, ontzien

% 17,2 amortizatu baitziren 2012an eta, hori dela eta, potentziaren eta tona kopuruaren

murrizketak ere aztertutako laurtekoaren handienak dira.Azken urteotan, adierazleen

aldakuntzak beti dira beheranzkoak, urtean % 10etik beherakoak gainera, aipatutako

azken zifraren kasuan izan ezik, gehi 2012ko eta 2013ko alturako tripulazioaren behera-

kadak (-% 11,6 eta -% 10,9); horiek direla eta, 2014ko zifra pixka bat baxuagoa da

(-% 8,3), baxuran langileen murrizketa geldoagoa da, eta 2014an, aurreko 3 urteetakoa

baino pixka bat baxuagoa (-% 3,3).


248 |

5.2 BAXURAKO ARRANTZA

Baxurako sektorean, jardueraren aldaketa kuantitatiboak ontzien zentsuaren murrizke-

tak zehazten ditu. 2013an, Bizkaiak 4 ontzi galdu zituen eta Gipuzkoak eutsi egin zien

zituenei; 2014an, berriz, galerak 10 eta 6koak izan dira, hurrenez hurren. Bizkaian erretira-

tutako ontziak oso banatuta daude portuen arabera, eta Gipuzkoan, beherakada batez

ere Donostiari esleitzen zaio, aurten murrizketarik handiena izan baitu, 11 ontzietatik 5

kendu baititu. Jakina da Gipuzkoako hiriburuko portuak eta kontingenteak egokitzapen-

marjina txikiagoa dutela, batez besteko tona kopuruaren gorakadaren joeraren aurrean

edo arrantzarako ez den beste erabilera batzuen bilakaeraren aurrean. Bermeok jarrai-

tzen du izaten baxurako flota ugariena (euskal ontzidiaren % 20,8), baina hirugarren pos-

tura jaitsi da potentzia eta tona kopuruari dagokienez (bazeukan enpleguari dagokio-

nez), Hondarribiak ez ezik, Getariak ere gainditu baitu. Azken hiru urteotan, Gipuzkoako bi

portu handienen hazkundeak eten egin dira, baina bertan azaltzen da jarduera sendoen

eta indartsuen.Horietan dago baxurako euskal enpleguaren % 52,5 eta Gipuzkoan azpi-

sektoreko euskal tripulatzaileen bi herenek baino gehiagok (% 67,2) lan egiten dute.

Gipuzkoako eta, batez ere, Hondarribiko, Getariako eta Orioko arrantza-ontziak Bizkaiko

eta gainerako portuetako batez besteko ontzia baino handiagoak dira.2014an, 23 en-

plegu amortizatu dira guztira Gipuzkoan, batez ere Mutrikun –itsasontzirik galdu ez bada

ere–, Donostian (gehienak arrantzatzen jarraituko duten itsasontzietan) eta Getarian,

eta Hondarribian 5 enplegu gehiago daude, nahiz eta itsasontzi bat gutxiago egon. Biz-

kaian, suntsitutako 17 enpleguak ontzien bazterketen arabera daude banatuta.

Lehen Sektorea |

249 |

177. taula EAEko baxurako ontzidia, portuaren arabera (2014)

Portua Unitate kopurua

CV potentzia EGT Tripulatzaile kopurua

− Hondarribia 28 14.297 3.201 353 − Getaria 24 11.061 2.462 261 − Mutriku 3 302 27 7 − Orio 6 4.660 860 94 − Pasaia 17 1.663 249 51 − Donostia 6 663 87 19 GIPUZKOA, GUZTIRA 84 32.646 6.886 785 − Bermeo 33 10.672 2.298 199 − Zierbena 5 871 172 25 − Armintza (Lemoiz) 5 301 44 11 − Lekeitio 8 1.962 362 45 − Mundaka 3 219 28 5 − Ondarroa eta kanpoko portuak (*) 7 2.304 378 51 − Plentzia 4 140 21 7 − Santurtzi, Bilbo, Portugalete (*) 10 1.274 190 40 BIZKAIA, GUZTIRA 75 17.743 3.493 383 Euskal Herria, Guztira 159 50.389 10.379 1.168 (*): EAEtik kanpoko portuetatik euskal titulartasuneko 1 ontzik dihardu, eta, sekretu estatistikoa babes-

teko, Ondarroako datuekin batera zenbatu da.Motibo beragatik, Bilboko (1 itsasontzi) eta Portugale-teko (1) datuak Santurtzikoekin batu dira.Getxok arrantza-ontziak izateariutzi dio.

Iturria:Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Estatistikoa.

Baxurako flotaren bilakaera dela eta, modalitatearen arabera, eta Gipuzkoarekin hasita,

beita bizien eta inguraketaren jarduerak dira pisurik gehien eta etorkizuneko bideragarri-

tasun gehien dutenak, eta Gipuzkoan arrantza mota horrek duen protagonismoa da lu-

rralde horren desberdintasuna azpimarratzen duena Bizkaiaren aurrean. 2012an eta

2013an, hurrenez hurren, inguraketakoek eta beita bizikoek aurrera egin zuten, adierazle

batzuetan. 2014an, gauza bera gertatu zen, inguraketako tripulazioaren aurrerapenare-

kin (17 pertsona gehiago, 528 guztira, Gipuzkoako arrantza-arloko enpleguaren bi here-

nek baino gehiagok sistema horren bidez arrantzatzen zuten). Ez da hala gertatzen beita

biziaren kasuan; bi ontzi galdu ditu, tretzak bezala, eta gainerako biak desagertu egin

dira arte txikien eta artefaktuen agregatuan.

Bizkaian, arrantza-eredua beste modalitate batzuetan oinarritzen da, eta beita biziak

eta inguraketak presentzia txikiagoa dute: ez da baxurako sektorearen erdira ere iristen.

Hala ere, 2014an, 2 enplegu gehiago lortu ditu, nahiz eta ontzi bat galdu; bi gertaera ho-

riek tretzan ere gertatu dira. Kendu diren gainerako 8 ontziak beste modalitateetakoak

dira; aurten kontaketa bakarrean batzen dira; izan ere, guztiek izan dute atzerapena eta

batzuek azkarra gainera, besteak beste, xaxiango/kazako arrantzak edo lerro bertikale-

koak, duela 2 urte 13 ontzi zituenak eta 2014an lurralde horretatik desagertu denak.


250 |

178. taula EAEko baxurako ontzidia, modalitatearen arabera (2014)

Modalitatea Unitate kopurua

CV potentzia

EGT Tripulatzaile kopurua

− Lerro bertikalak 3 169 15,7 6 − Arte txikiak eta artefaktuak(*) 24 2.711,3 353,6 66 − Xaxiango/kazako arrantza 3 735 133,7 17 − Inguraketa 34 21.806,0 4.945,1 528 − Beita bizia 9 6.181,0 1.265,6 139 − Tretza 11 1.043,7 173,1 29 GIPUZKOA, GUZTIRA 84 32.646,0 6.886,8 785 − Arte txikiak, artefaktuak eta xaxian-

goa/kazakoa(*) 42 5.634,4 1062,4 137 − Beita bizia eta inguraketa(*) 18 8.224,0 1709,2 167 − Tretza 15 3.884,0 723,2 79

BIZKAIA, GUZTIRA 75 17.742,5 3.494,8 383

Euskal Herria, Guztira 159 50.388,5 10.381,6 1.168 (*): Sekretu estatistikoa babesteko, Gipuzkoan artefaktuen 2 ontzi sartu dira arte txikienekin ba-

tera.Bizkaian, 2 artefaktuena eta 2 xaxiango/kazako, arte txikienekin, eta 1 beita biziarena ingurake-takoarekin.

Iturria:Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Estatistikoa.

Emaitza ekonomikoei buruzko informazioa dela eta, aurreko ekitaldian ez bezala, tona

kopurua eta diru-sarrerak berriro hazi dira, % 7,3 eta % 0,3, hurrenez hurren. Nabarmen-

tzekoa da Gipuzkoan erregistratutako emaitza; bertan, tona kopuruak bilakaera dinami-

koagoa badu ere (% 12,1), diru-sarrerei dagokien zifrak behera egin du (-% 0,2). Horrela,

Gipuzkoako tona kopuruko euroen adierazlea 1,42 €/kg-tan dago, 2013an baino askoz

ere baxuago (1,60 €/kg).

Bestalde, Bizkaiak gorakadak izan ditu bi adierazleetan (%1,7 tona kopuruan eta % 1,2

bilketan) eta ondorioz, batez besteko prezioa 1,23 €/kg da, aurreko urtean baino zentimo

bat gutxiago. Bigarren ekitaldiz jarraian egin dute salmentek behera (eta etekinak €/kg-

tan) Gipuzkoan eta bi datu horiek pixka bat gora egiten dute Bizkaian. EAE osoan, tona

kopuruko prezioak behera egin du 1,34 €/kg-ra, eta bederatzi zentimo jaitsi da 2013ren

aldean.

179. taula Baxurako ontzidiaren bidez lehorreratutako arrantza, guztira

Lurraldea 2013 2014 %∆ 14/13

Tm m euro Tm m euro Tm m euro

Gipuzkoa 24.454 39.062 27.411 38.970 12,1 -0,2 Bizkaia 21.345 26.426 21.700 26.732 1,7 1,2 Euskal Herria 45.779 65.488 49.111 65.702 7,3 0,3 Oharra:Kofradietan eginiko salmentak. Iturria:Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Estatistikoa.

2014an, arrainen helmugari dagokionez aldakuntza nagusia helmuga nagusiaren alda-

keta izan da, freskoko salmentatik kontserba-industriara; aldaketa hori Gipuzkoan ger-

Lehen Sektorea |

251 |

tatu da. Lurralde horretan, freskoko salmenta bideratutako arrainaren pisua % 80,9koa

izatetik % 67,6koa izatera igaro da eta kontserbarena berriz, % 3,7tik % 15era.

2014an, generoaren prezioa kontserben banaketa-kanalean 2 €/kg-tik 1,3€/kg-ra igaro

da; freskokoak 9 zentimo egin du behera ,eta 1,5 €/kg-tan dago. Izoztuenak bestalde, 67

zentimo egin du gora kilogramoko, duela bi urteko baliora hurbilduz (70 zentimo). Diru-

sarreren pisuan, izoztuenak jarraitzen du izaten garrantzi txikiena duena, baina % 5,7tik

% 8,5era egin du gora. Prezioen beherakada bereziki nabarmena da Gipuzkoan. Freskoak

2,16 €/kg-tik 1,70 €/kg-ra egin du behera 3 urtean, eta kontserbarako salmentak (kasu

honetan Bizkaiak ere antzeko bilakaera izan du) bide beretik jarraitu du, 2,16 €/kg-tik

1,70 €/kg-ra. Ordea, izoztuetan, Gipuzkoako salmentek erakusten dute kiloko prezioa 3

urtean 9 zentimo egin duela gora, eta Bizkaikoek 14 zentimo egin dute behera epe horre-

tan.

180. taula Baxurako ontzidiaren bidez lehorreratutako arrantzaren helmuga, 2014

Lurraldea Freskoa Kontserbak Izoztuak

Tm m euro Tm m euro Tm m euro

Gipuzkoa 17.982 30.567 3.998 4.560 4.626 3.374 Bizkaia 16.902 22.551 1.153 2.016 3.644 2.165 Euskal Herria 34.884 53.117 5.151 6.576 8.270 5.539 Oharra: Kofradietan eginiko salmentak. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Estatistikoa.

Baxurako arrantzaren mozkin gehienak hegaluzearen eta antxoaren bidez lortzen dira.

Antxoaren debekualdia kendu ondoren (2010), urtez urte tona kopuruari, balioari eta bien

etekinei dagokienez gorabehera handiak egon direla ikusi da. Etengabe urteko kuoten

eta ozeanoko eremuetan arrainen kala batzuen berreskurapenaren zain dauden sektore

batzuen berezko fenomenoa da hori. 2014an, jarraitutasuna egon da antxoaren tona

kopuruaren hazkuntzan (% 89,2 hazi da 2 urtetan), baina aurreko bi urteetako prezioaren

hazkuntzak jarraitutasunik ez izateaz gain, % 29,3 egin du behera eta ondorioz, balioa

guztira, % 3,6 jaitsi da.

Hegaluzearen tona kopuruak beheranzko joerari eutsi dio, 2013ko beherakada handiaren

ondoren (hemen bi urtetako beherakada % 55,3koa izan da), eta prezioak oraingoan ere

gorabeherak izan ditu, kasu honetan beherantz (-% 3,4); beraz, balioak, guztira, %19,9

egin du behera 2014an, eta %54,8, 2 urtean. Arrain honen diru-sarrerek beheranzko mar-

kak hausten jarraitzen dute, behintzat azken 25 urteotako testuinguruan.


252 |

181. taula Antxoaren eta hegaluzearen arrantza-aldien bilakaera

Kontzeptua 2010 2011 2012 2013 2014

Antxoa − Lehorreratzeak (Tm) 4.741 8.751 6.700 9.283 12.679 − Batez besteko prezioa (euro/kg) 2,72 2,06 2,24 2,49 1,76 − Balioa (mila euro) 12.898 18.019 15.009 23.116 22.276 Hegaluzea − Lehorreratzeak (Tm) 5.248 4.533 6.632 3.578 2.966 − Batez besteko prezioa (euro/kg) 3,56 3,69 3,49 3,50 3,38 − Balioa (mila euro) 18.670 16.748 22.206 12.521 10.033

Oharra: Kofradietan eginiko salmentak. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Estatistikoa.

30. grafikoa Antxoaren eta hegaluzearen arrantza-aldiak

Oharra: Kofradietan eginiko salmentak. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Estatistikoa.

0

2.000

4.000

6.000

8.000

10.000

12.000

14.000

16.000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

To

na

k

Antxoa Hegaluzea

0

5.000

10.000

15.000

20.000

25.000

30.000

35.000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Mila

eu

ro

Antxoa Hegaluzea

Lehen Sektorea |

253 |

182. taula Baxurako ontzidietatik lehorreratutako arrantza, guztira, portuen arabera (2014)

(Tm)

Kontzeptua Guztira(1) % Espezie nagusiak

Antxoa Hegaluzea Txitxarroa Legatza(2) Sardina Berdela(4)

− Hondarribia 11.138,70 22,7 3.139,62 545,04 410,46 10,30 4.330,96 2.408,96 − Pasaia 4.183,84 8,5 380,26 149,83 203,65 211,27 847,99 1.190,44 − Getaria 12.088,55 24,6 3.486,03 1.425,92 467,82 4.233,05 2.386,32 − Mutriku - - - - - - - - GIPUZKOA, GUZTIRA 27.411,09 55,8 7.005,90 2.120,79 1.081,94 221,58 9.412,00 5.985,72 % espezieak / guztia 14,3 4,3 2,2 0,5 19,2 12,2

− Ondarroa 16.634,08 33,9 5.525,28 151,42 1.632,16 202,46 5.532,06 2.471,88 − Lekeitio 639,16 1,3 17,44 0,48 49,57 8,65 92,77 434,23 − Bermeo 4.414,18 9,0 130,70 692,91 135,77 63,08 44,72 3.164,17 − Bizkaia, gainerakoak (3) 12,05 0,0 - 0,11 1,86 1,61 - 0,36 BIZKAIA, GUZTIRA 21.699,47 44,2 5.673,51 844,92 1.819,36 275,80 5.669,55 6.070,64 % espezieak / guztia 11,6 1,7 3,7 0,6 11,5 12,4

Euskal Herria, guztira 49.110,56 100,0 12.679,41 2.965,71 2.901,30 497,38 15.081,56 12.056,36 % espezieak / guztia 25,8 6,0 5,9 1,0 30,7 24,5

(1): Guztizko balioak garrantzi txikiagoko beste espezie batzuk ere jasotzen ditu. (2): Legatzari buruzko datuek merlenka eta tarteko legatza ere jasotzen dituzte. (3): Armintza, Santurtzi eta Mundaka. (4): Berdela eta betaundia ere jasotzen ditu. 2014ko datuek zehazten dute, gainera, “scomber sp.” zenbatzen dela, kaiaputa

ere jasoko lukeen espeziea, berdelaren edo betaundiaren oso antzekoa. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Estatistikoa.

Baxurako arrantza-bolumen handiena duen euskal portua – eta bolumena galdu duen

izaten jarraitzen du: Euskadin baxurako tona kopuruaren % 33,9 lehorreratzen du. Biz-

kaiko guztizkoaren gainean, % 76,6a ordezkatzen du, eta bertan lehorreratzen da kopu-

rurik handiena antxoari, txitxarroari eta sardinari dagokienez. Legatzari dagokionez, bi-

garren portu garrantzitsuena da, Pasaiaren ondoren, eta bigarren sailkatzen da ere ber-

delari dagokionez, Bermeoren ondoren; azkenik hegaluzeari dagokionez, laugarren pos-

tua betetzen du, Getariaren, Bermeoren eta Hondarribiaren ondoren. Ondarroa, nolanahi

ere, arrainen tona kopurua gehien murriztu duen portua izan da (-% 8,2).

Espeziearen araberako tona kopurua dela eta, sardina jarraitzen du Euskadin lehenengo

postuan egoten, % 30,7ko pisu erlatiboarekin (2013an, % 26,4); ondoren, antxoa eta

berdela ditugu, % 25,8rekin eta % 24,5ekin, hurrenez hurren eta, azkenik, nahiko urruti,

hegaluzea, txitxarroa eta legatza, guztizkoaren % 13rekin.

Baxurako euskal flotako arrainen tona kopuruaren % 6,2ko gorakadak 2.885,78 tona

gehiago dakar, nolabait, Hondarribiari dagozkionak; izan ere, portu horretan gora egin du

arrantzak 3.225,17 tonatan, alegia, % 40,8ko gorakada izan dute eta beraz, kuota

% 17,1etik % 22,7ra igo da, Euskadiren guztizkoaren gainean, adierazle horretan. Hon-

darribiko arrantzaren gorakada antxoari, sardinari eta berdelari dagokie. Hiru espezie

horiek irabazi dute tona kopuruan, 2014. urtean, Euskadin; % 30,8ko, % 23,4ko eta


254 |

% 17,7ko gorakadekin, hurrenez hurren (hegaluzeak, txitxarroak eta legatzak % 17,1,

% 55 eta % 65,2 egin dute behera). Legatzaren arrantzaren etengabeko murrizketak,

2014an, 2011ko tona kopurua baino ia 7 aldiz txikiagoa izatea ekarri du.

Bermeoko portuak ere, nahiz eta alturako arrantza den nagusi, aurten 1.763,99 tonako

gorakada izan du, % 66,6ko gorakada suposatzen duena, Ondarroak galdu dituen

1.476,67 tonen ordez.

Portuen eguneko gainerako aldakuntzak, bai ehunekoei zein zenbateko garbiei dagokie-

nez, garrantzia gutxikoak dira, baina badaude produktuen araberako berbideratze deiga-

rriak. Horrela, Pasaiako portuak, 2014an gehien jaitsi den arrainean (legatza) espezializa-

tuta dagoena, gutxitu egin ditu harrapaketak % 83,9an eta, ordea, 6,6 bider areagotu

ditu sardinaren harrapaketak. Bestalde, Ondarroak 5,8 bider areagotu ditu legatzaren

harrapaketak, eta % 50 gutxitu zuen txitxarroaren (espezialitate nabarmenena), hegalu-

zearen eta berdelaren arrantza. Aldi berean, Ondarroak berdelean utzi duen espazioa

Hondarribiak, Getariak, Bermeok eta Lekeitiok bete dute, izan ere, % 100,7ko, % 60,6ko,

% 209,1eko eta % 223,5eko gorakadak izan dituzte espezie horren arrantzan, eta or-

dezkotzat har daitezke. Sardinan, azken biek Hondarribiari, Pasaiari eta Ondarroari utzi

diete lekua. Aurreko kanpainetan ikusitako mugimenduak baino nabarmenagoak dira,

baina, azken batean, euskal arrantzak egin beharreko aldaketak edo berregokitzapenak

dira, batez ere hegaluzea eta antxoak bezalako arrain preziatuak ahuldu egiten direnean,

prezioari edo eskuragarritasunari dagokionez.

Hala baxurako gorakadetan nagusi direla erakutsi duten portuek (Hondarribia eta Geta-

ria) nola kontrako joera dutenek (alturako arrantzan bereziten den Bermeo edo sarritan

hain errentagarriak ez diren espezieak biltzen dituen Ondarroa) espezieen arteko mugi-

mendu eta egokitzapen horiek egin behar dituzte, dela irabazi gehiago lortzeko dela edo

jarduerak irauteko politika gisa dela.2014an, baxurako hegalaburrak geldirik jarraitzeaz

gain –2013an euskal arrantzalekuek beren kuota saldu zuten eta hegalaburra alturako

habitat nagusietan baino ez zen arrantzatu–, deigarria da Donostiari Mutriku gehitu

izana datuak eskuragarri ez dauden portu gisa.

Balioari dagokionez, tona kopuruaren adierazleentzako azaldutako banaketa modu oro-

korrean islatzen da portu bakoitzaren diru-sarreretan eta espezieetan, baina kontuan

hartu behar da portu bakoitzetik espezie bakoitzean eskuratutako prezioa nabarmen

alda daitekeela, eta jakina, espezieen artean alde nabarmenak daudela, esaterako, hega-

luzea eta legatza 3 eta 4 kilogramoren artean, antxoa aurten 1,50 euro ingurura murriz-

tuta eta “ordezko” espezieak edo bigarren mailakoak 1 €-ren azpitik (txitxarroa, sardina

eta berdela).

Lehen Sektorea |

255 |

183. taula Baxurako ontzidietatik lehorreratutako arrantzaren balioa, portuen arabera (2014)

(m euro)

Kontzeptua Guztira(1) % Espezie nagusiak

Antxoa Hegaluzea Txitxarroa Legatza(2) Sardina Berdela(4)

− Hondarribia 12.758,90 19,4 5.291,65 1.845,47 180,99 48,42 3.358,49 1.687,85 − Pasaia 9.158,50 13,9 617,59 409,49 215,37 646,47 625,23 1.132,66 − Getaria 17.052,73 26,0 6.697,41 4.857,55 220,04 3.187,51 1.794,62 − Mutriku - - - - - - - - Gipuzkoa, guztira 38.970,13 59,3 12.606,65 7.112,51 616,40 694,89 7.171,22 4.615,13 % espezieak / guztia 19,2 10,8 0,9 1,1 10,9 7,0

− Ondarroa 20.500,31 31,2 9.476,06 495,67 1.562,13 875,53 4.049,08 2.084,15 − Lekeitio 603,40 0,9 15,94 1,92 23,22 34,71 66,73 296,72 − Bermeo 5.564,74 8,5 176,98 2.422,12 39,48 250,13 21,7 2.076,03 − Gainerakoak(3) 63,69 0,1 - 0,59 4,95 7,72 - 0,44 Bizkaia, guztira 26.732,15 40,7 9.668,99 2.920,30 1.629,77 1.168,09 4.137,50 4.457,34 % espezieak / guztia 14,7 4,4 2,5 1,8 6,3 6,8

Euskal Herria, guztira 65.702,28 100,0 22.275,64 10.032,81 2.246,17 1.862,98 11.308,72 9.072,47 % espezieak / guztia 33,9 15,3 3,4 2,8 17,2 13,8

(1): Guztizko balioak garrantzi txikiagoko beste espezie batzuk ere jasotzen ditu. (2): Legatzari buruzko datuek merlenka eta tarteko legatza ere jasotzen dituzte. (3): Armintza, Santurtzi eta Mundaka. (4): Berdela eta betaundia ere jasotzen ditu.2014ko datuek zehazten dute, gainera, “scomber sp.” zenbatzen dela,

kaiaputa ere jasoko lukeen espeziea, berdelaren edo betaundiaren oso antzekoa. Oharra: Kofradietan eginiko salmentak.Urteko batez besteko espezieen prezioak desberdinak dira kofradia bakoi-

tzean. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Estatistikoa.

Horrela, Ondarroak baxurako arrantzaren diru-sarreren % 31,2 du, gero Getariak % 26,

Hondarribiak % 19,4, Pasaiak % 13,9 eta Bermeok % 8,5; besteak urruti daudelarik.

Tona kopuruari dagokionez, ehunekoak honako hauek dira: % 39,2, % 27,4, % 17,1,

% 9,2 eta % 5,7, hurrenez hurren. 2014an, beste ekitaldi batzuetan baino korrelazio

handiagoa dago; izan ere, espezieen araberako banaketa konbentzionaletik desbideratu

da, aurretik aipatu den bezala; gainera, kostu handiko arrain nagusien prezioa jaitsi da,

eta espezierik merkeenen preziotik askoz ere hurbilago geratu da. Bizkaiko portuek sal-

mentei nahiko egonkor eusten diete, aurreko urtearen aldean: gorakada % 1,2koa izan

da lurralderako. Ordea, Gipuzkoako portuetako aldakuntzak nabarmenagoak dira; izan

ere, % 23ko gorakada erregistratzen da Hondarribiaren kasuan eta % 12,2ko beheraka-

dak eta % 10,9ko beherakadak Pasaiako eta Getariako portuetan, hurrenez hurren.

Espezieen arabera, antxoak –harrapaketen gorakada eta prezioaren beherakada kon-

tuan hartuta– % 33,9 betetzen du sailkapenaren buru jarraituz nahiz eta 2013koa baino

pisu erlatibo txikiagoa izan (% 36,2). Antxoaren ondoren, sardina (% 17,2) –laugarren

postutik bigarrenera–, hegaluzea (% 15,3) eta berdela (% 13,8) jarraitzen dute. Txitxa-

rroak eta legatzak ia galdu dute beren pisuaren erdia (% 3,4 eta % 2,8), nahiz eta, batez

beste, gehien garestitu direnak izan (% 17 eta % 48), sardinaren (% 53,3) atzetik.


256 |

5.3 ALTURAKO ARRANTZA

Alturako arrantzan 817 pertsona ari ziren lanean Euskadin 2014an, % 8,3ko beherakada-

rekin, aurreko urteko zifra baino zertxobait baxuagoa (-% 10,9). Beherakadaren ia erdia

alturako freskoko sektorearen beherakadaren ondoriozkoa da –bertan, % 13,7ko behe-

rakada erregistratu da– eta gainerakoak atunontzi izoztaileen bilakaerari dagozkio, izan

ere, ontziratutako 592 langiletik 552ra igaro dira. Bestalde, bakailao-ontziak direla eta,

iazko beherakada sendoaren ondoren –enplegua erdira murriztu zen–, aurten langile ko-

puruari (52) eusten zaio.

184. taula Euskal Herriko alturakoontzidiak, 2014

Kontzeptua Unitate kopurua


Alturako freskoko arrantza 18 9.382 3.871 213 Bakailao-ontziak 2 3.805 1.650 52 Atunontzi izoztaileak 22 100.338 35.973 552 Alturakoa, guztira 42 113.525 41.494 817 Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Esta-

tistikoa.

Alturako arrantzaren pisuak, baxuraren aldean, beheranzko joera txikia du.Sektorearen

guztizkoari dagokionez, arrantza mota honek ontzien % 20,9 du, potentziaren % 69,3,

tona kopuruaren % 80 eta enpleguaren % 41,2. Ontzi kopuruari eta enpleguari dagokio-

nez, beheranzko joera nabarmenagoa da baxurako arrantzaren aldean.

Alturako freskoko arrantza

2013an ontzi kopuruan aldaketarik egon ez bazen ere, 2014an aurreko urteotako joera

berreskuratu da, eta euskal ontzietan 2 ontzi gutxiago egon dira. Sekretu estatistikoa

babesteko, ez da datuen berri eman ez elkarteen arabera, ez modalitateen arabera. Altu-

rako freskoko jarduera, batez ere, Ondarroako portuarekin lotu da.

185. taula Euskal Herriko alturakofreskoko ontzidiaren egitura, 2014*

Unitate kopurua


Alturakofreskoko arrantza, guztira 18 9.382 3.871 213

(*):Sekretu estatistikoa babesteko, ez da datuen berri eman ez elkarteen arabera, ez modalita-teen arabera. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren Organo Esta-

tistikoa.

Lehen Sektorea |

257 |

Bakailao-ontziak

Euskal elkarteei dagokien bakailao-ontzidiak Pasaian du oinarria. Ez dago aldaketarik

aurreko ekitaldiari dagokionez, izan ere, bakailao-ontzidiak unitate kopuruari eusten

dio:2 bakailao-ontzi. Bestalde, iazko enpleguan % 50eko beherakada egon ondoren,

2014an langile kopuruari eutsi zaio (52).

186. taula Euskal Herriko bakailao-ontzidia, *

Unitate kopurua

CV potentzia


Bakailao-ontzidia, guztira 2 3.805 1.650 52 (*): Sekretu estatistikoa babesteko, datuak taldekatu egin dira. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Sailaren

Organo Estatistikoa.

Atunontzi izoztaileak

Nahiz eta azken bi urteotan atunontzi izoztaileen kopuruari eutsi zaion, Anabac konpai-

niak bi unitate gutxiago ditu. Beraz, aldaketa horiek direla eta, gainerako adierazleak

aldatuta daude, eta iazko balioak murriztu dituzte. Horrela, potentzian 5.285 unitate gu-

txiago zenbatu dira, tona kopuruan 2.212 gutxiago eta 40 tripulatzaile gutxiago, 2013an

baino % 6,7 gutxiago.

Atunontzi izoztaileen partidak jarraitzen du alturako ontzien erdia baino gehiago izaten,

potentziaren % 88,4 betetzen, tonen % 86,7 eta alturako enpleguaren % 67,6 betetzen.

187. taula Euskal Herriko atunontzi izoztaileak, 2014

Elkartea Portu-basea

Unitate kopurua

CV potentzia


Anabac • Bermeo 18 87.782 30.228 452

Opagac • Bermeo/ Bilbo 4 12.556 5.745 100

Guztira 22 100.338 35.973 552 Iturria: Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen eta Lehiakortasuneko Saila-

ren Organo Estatistikoa.

ZERBITZUAK 4.

Zerbitzuak |

259 |


Txosten honen aurreko kapitulu batzuetan esan bezala, 2014an munduko ekonomiak

aurreko bi ekitaldietan izandako hedatze-erritmoari eutsi dio, ekonomia aurreratuetan

izandako hazkuntzaren areagotze txikiaren eta garapen bidean dauden merkatuetan

izandako moteltzearen aurrean.

Testuinguru horretan, Espainiako ekonomiak % 1,4 egin du gora 2014an, 2012an eta

2013an izan zituen -% 2,1eko eta -% 1,2ko uzkurtzeen ondoren (hurrenez hurren); kan-

poko sektoreak ehuneko zortzi hamarren kendu dizkio barneko eskariak hazkuntza glo-

balari eginitako 2,2 puntuko ekarpen positiboari.

188. taula Zerbitzuen sektorearen bilakaera

(aldakuntza-tasa)


EAE Espainia EAE Espainia EAE Espainia

Tren bidezko garraioa (salgaiak)* -23,2 -- 3,4 -- 0,4 -- Tren bidezko garraioa (bidaiariak)* -3,6 -- -6,3 -- -2,1 -- Errepide bidezko garraioa (salgaiak) -13,2 -14,0 -3,9 -7,5 3,7 3,0 Itsaso bidezko garraioa (salgaiak)* -7,5 4,2 1,3 -1,9 4,5 5,2 Aire bidezko garraioa (salgaiak) -1,2 -3,1 8,3 -1,9 18,8 7,2 Aire bidezko garraioa (bidaiariak) 2,0 -5,0 -9,5 -3,5 4,1 4,6 (*):EAEko datuak Iturria: Geuk egina, hainbat iturri estatistiko oinarri hartuta.

Era berean, bai EAE, bai Nafarroa hazkundearen bidera itzuli dira 2014an, baina dinamis-

moa zertxobait handiagoa da Foru Erkidegoaren kasuan (% 1,5; EAEn, % 1,4).

Hirugarren sektorea aztertuta, oro har, % 1,5 hedatu da bai EAEn, bai Nafarroan, eta

% 1,6 Estatuan; bi kasu horietan igo egin da, aurreko ekitaldiaren aldean (-% 0,9 , -% 0,7

eta -% 1, 2013an, hurrenez hurren).

Nahiz eta sektorearen heterogeneotasunak haren analisi agregatua zailtzen duen, en-

plegua adierazlerik egonkorrenetako bat da. Horren harira, nabarmentzekoa da okupa-

zioa hirugarren sektorean % 0,8 hazi dela EAEn eta % 4,8 Nafarroan (guztira % 1,6, lau

probintziak kontuan hartuta).


260 |

2. HEZKUNTZA

2.1 UNIBERTSITATEAZ KANPOKO IKASLE KOPURUAREN BILAKAERA

2014/2015 ikasturtean unibertsitateaz kanpoko matrikulazioek gora egin dute pixka bat,

hau da, urtetik urtera aldakuntza ñimiño bat nabari da aurreko ikasturtearen aldean

(% 0,6), hezkuntza-maila desberdinen aldakuntzen artean alde handiak izanik. Batetik,

Lehen Hezkuntzako eta Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako matrikulazioek gora egin

dute, % 2 gutxi gorabehera (% 2,0 eta % 2,1), eta bestetik Haur Hezkuntzan eta Lanbide

Heziketan beheranzko joera nabari da, % 1,6 eta % 2,0, hurrenez hurren. Testuinguru

horretan, LOGSE Batxilergoa ia-ia ez da aldatu aurreko ikasturtearen aldean (% 0,1).

Horren guztiaren ondorioz, unibertsitateaz kanpoko 469.190 ikasle zenbatu dira, 2.677

gehiago 2013/2014 ikasturtean baino.

Haur Hezkuntza

Euskal Herrian, Haur Hezkuntzako matrikulazio kopuruak % 1,6 egin du behera,

2013/2014 ikasturtearen aldean. Guztira 118.439 matrikulazio izaki, irakaskuntza-

maila horrek 1.877 ikasle galdu ditu azken ikasturtean. Ikasleak ikastetxe motaren

arabera nola banatzen diren aztertzean zera ikusten dugu, sare publikoan ikasten

duten ikasleak gehiago direla sare pribatuan dihardutenak baino (guztizkoaren

% 55,5 eta % 44,5, hurrenez hurren), eta batzuek eta besteek antzeko bilakaera izan

dutela (–% 1,8 eta –% 1,3, hurrenez hurren). Alabaina, termino absolututan, sare

publikoa osatzen duten ikastetxeek 1.171 ikasle galdu dituzte, eta titulartasun

pribatukoek 706, hurrenez hurren.

189. taula Ikasleen bilakaera ikastetxe motaren arabera. Haur Hezkuntza

Eremua 2013/2014 ikasturtea 2014/2015 ikasturtea

Publikoa Pribatua Guztira Publikoa Pribatua Guztira

Araba 9.365 5.759 15.124 9.337 5.790 15.127 Bizkaia 23.383 23.852 47.235 22.921 23.477 46.398 Gipuzkoa 17.177 15.672 32.849 16.879 15.401 32.280 EAE 49.925 45.283 95.208 49.137 44.668 93.805 Nafarroa 16.958 8.150 25.108 16.575 8.059 24.634 Euskal Herria 66.883 53.433 120.316 65.712 52.727 118.439 Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila: Nafarroako Gobernuaren

Hezkuntza Departamentua.

Lurraldez lurraldeko datuetan sakonduz, datuak aztertzeko lehen hurbilketa batek

agerian uzten du joera orokorra ikasleak galtzea izan dela, Araban izan ezik, bertan sare

pribatuak pixka bat gora egin duelako. % 0,5eko hazkunde txiki hori baliagarri izan da,

Zerbitzuak |

261 |

nolanahi ere, sare publikoaren desbideratze negatiboa (–% 0,3) konpentsatzeko, eta

horrela ikasle kopurua ia-ia ez da aldatu aurreko urtekoaren (15.127) aldean.

Nabarmentzekoa da Araban eta Nafarroan ikasleak bereziki sare publikoan biltzen direla

(% 61,7 eta % 67,3, hurrenez hurren); gainerako lurraldeetan, aldiz, banaketa askoz ere

orekatuagoa da. Horregatik, Nafarroan sare publikoari atxikitako ikasle kopuruan

izandako beherakada (–% 2,3) are garrantzitsuagoa da, matrikulazio-datu globalak

aldatu baititu, kasu honetan beherantz. Horri erantsi behar zaio ikastetxe pribatuetako

ikasleek ere % 1,1 egin dutela behera. Horrekin guztiarekin, Foru Erkidegoan 24.634 ikasle

matrikulatu dira Haur Hezkuntzan. Gipuzkoako ikasgeletan 32.280 ikasle bildu dira

guztira, eta bi sareetan bilakaera bera erregistratu da, hau da, % 1,7ko beherakada izan

da. Azkenik, Bizkaian 46.398 ikasle matrikulatu dira guztira, hau da, % 1,8ko beherakada

izan da, eta sare publikoan (% 49,4 barneratu da) beherakada handiagoa sortu da (–% 2)

sare pribatuan (–% 1,6) baino.

190. taula Euskalduntze-maila. Haur Hezkuntza

(%)


A B D X Guztira A B D X Guztira

Araba 3,5 38,7 57,8 0,0 100 3.4 37,1 59,5 0,0 100 Bizkaia 4,5 24,4 70,1 1,0 100 4,0 23,8 71,2 1,0 100 Gipuzkoa 2,2 5,0 92,8 0,0 100 2,2 4,1 93,7 0,0 100 EAE 3,5 20,0 76,0 0,5 100 3,3 19,1 77,1 0,5 100 Nafarroa* 31,6 1,5 26,9 40,0 100 31,6 1,5 26,4 40,5 100 Euskal Herria 9,4 16,1 65,8 8,8 100 9,2 15,5 66,5 8,8 100 Pribatua 7,9 29,6 52,3 10,2 100 7,7 28,9 53,0 10,4 100 Publikoa 10,6 5,4 76,5 7,6 100 10,3 4,7 77,4 7,6 100 Oharra: Ikasleak hezkuntza-ereduen arabera eta ikastetxe motaren arabera banatu dira, eta banaketa horrek

Euskal Herri osoa hartu du aintzat. A: Hezkuntza gaztelaniaz, eta euskara irakasgai gisa. B: Irakaskuntza elebiduna. D: Hezkuntza euskaraz, eta gaztelania irakasgai gisa. X: Euskararik gabeko hezkuntza. (*): Nafarroan, euskararik gabeko hezkuntzari G eredua esaten zaio ofizialki. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila: Nafarroako Gobernuaren Hezkuntza

Departamentua.

Haur Hezkuntzaren eremuko euskalduntze-mailari dagokionez, EAEn orain urte

batzuetako jokabidea errepikatu da, hau da, hainbat ikaslek D eredurako bidea hartu

dute, hau da, euskarazko hezkuntza hautatu dute gaztelania irakasgai gisa hartuta, eta

eredu hori da goranzko mugimendurik izan duen bakarra. Araban bilakaera hori

nabariagoa izan da beste inon baino gehiago, eta eredu horrek ehuneko 1,7 puntu irabazi

ditu azken ikasturtean (% 59,5eko pisu espezifikoa), B ereduarekin (irakaskuntza

elebiduna) batera (% 37,1) ia ikasle guztiak bereganatu dituelarik . Bizkaian Arabarako

aipatu duguna errepikatu da, baina neurri txikiagoan, D ereduak ehuneko 1,1 puntu


262 |

irabazi baitu. Kasu horretan, D eredua askoz ere gehiago barneratu da (% 71,2), eta

horrenbestez B ereduaren (% 23,8) eta A ereduaren (gaztelaniazko hezkuntza, euskara

irakasgai gisa hartuta) parte-hartzea murriztu da, azken horren parte-hartzea oso txikia

izanik: % 4. Gipuzkoan, berriz, Haur Hezkuntzako eskaintza ia-ia D eredura murriztu da,

eta aipatzekoa da eredu hori, aurreko ikasturteko balioak gutxi gora behera ehuneko

puntu batean handitzeaz gain, poliki-poliki gehieneko balioetara hurbiltzen ari dela

(% 93,7). Nafarroan, aldiz, ereduak oreka handiagorekin ezarri dira. X ereduan

matrikulatu dira ikasle gehien (% 40,5), jarraian A ereduan (% 31,6), eta azkenik D

ereduan (% 26,4). Bilakaerari dagokionez azpimarratzekoa da D ereduak garrantzia

galdu duela (–0,5 pp), eta X ereduan (euskararik gabeko hizkuntza) inskribatutako ikasle

kopurua neurri berean hazi dela. Horren guztiaren ondorioz, euskalduntze-maila (D

eredua gehi B eredua) % 96,2 izan da EAEn, eta % 82 Euskal Herri osoko eremu

geografikoa aintzat hartzen badugu.

Lehen Hezkuntza

Lehen Hezkuntzari dagokion informazioa aztertuko dugu jarraian, eta esan beharra

dago 2014/2015 ikasturtean 167.341 matrikulazio erregistratu direla guztira, hau da,

aurreko urtean baino 3.230 ikasle gehiago. % 2ko hazkunde horretan zerikusia izan

dute, neurri handiagoan edo txikiagoan, azterketarako aintzat hartu diren lurralde

guztiek. Araban guztira 19.144 matrikulazio erregistratu dira irakaskuntza-maila

horretan, eta aipatzekoa da, Euskal Herrian pisu erlatibo txikiena (% 11,4) duen

lurralde historikoa bada ere, taldeko urte arteko bilakaerarik onena erakutsi duela

(% 3,8). Jarraian Gipuzkoa dator, % 2,1eko hazkundearekin, eta 43.506 ikasle

erregistratu dira guztira, euskal ikasle guztien % 26. Ondoren aipatzekoa da Bizkaiak

eta Nafarroak antzeko bilakaera izan dutela (% 1,6 aurreko urtearekiko bientzat),

guztizkoan izan duten parte-hartzeetan alde nabariak izan badira ere: 64.223 ikasle

eta % 38,4ko kuota Bizkaian, eta 40.468 ikasle eta guztizkoaren % 24,2ko parte-

hartzea Nafarroarentzat.

Zerbitzuak |

263 |

191. taula Ikasleen bilakaera ikastetxe motaren arabera. Lehen Hezkuntza



Araba 10.811 7.636 18.447 11.397 7.747 19.144 Bizkaia 30.876 32.340 63.216 31.598 32.625 64.223 Gipuzkoa 21.398 21.219 42.617 21.988 21.518 43.506 EAE 63.085 61.195 124.280 64.983 61.890 126.873 Nafarroa 25.069 14.762 39.831 25.505 14.963 40.468 Euskal Herria 88.154 75.957 164.111 90.488 76.853 167.341

Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila: Nafarroako Gobernuaren Hezkuntza Departamentua.

Ikastetxe motaren araberako bilakaerari dagokionez, kontuan hartzen badugu Euskal

Herriko Lehen Hezkuntzako ikasleek ikastetxe publikoak hautatzeko joera dutela oro

har, 2014/2015 ikasturtean joera hori berretsi da, eremu publikoan matrikulazioak % 2,6

igo baitira, pribatuan igoera hori % 1,2 izanik. Sare publikoan bilakaera egokiagoa izan da

beraz, eta hori lurralde guztietan nabarmendu da. Izan ere, euskal ikasle guztien % 54k

irakaskuntza publikoa hautatu du eta % 46k pribatua, hurrenez hurren.

Eremu geografikoen arabera, Araban 19.144 ikasle matrikulatu dira Lehen Hezkuntzan,

eta beste behin ere sare publikoan bildu dira ikasle gehien. Horri erantsi behar zaio

matrikulazio kopuruan bilakaera hobea erregistratu dela (% 5,4ko igoera eta % 1,5eko

igoera, hurrenez hurren), eta horren arabera, Lehen Hezkuntzako 10 ikasletik 6k eredu

publikoan ikasten dutela. Nafarroan antzeko zerbait ikusi dugu, sare publikoaren parte-

hartzea nabarmen handiagoa izan delako pribatuarena baino (% 63 eta % 37, hurrenez

hurren), eta bilakaera hobea izan duelako, kasu honetan aldea txikiagoa izan bada ere

(% 1,7 eta % 1,4, hurrenez hurren). Gipuzkoan eta Bizkaian, ikasleak oreka

handiagoarekin banatu dira sareen artean, eta urte arteko aldakuntzak arinagoak izan

dira gainerako lurraldeetan baino. Beste behin ere, sare publikoak bildu du ikasle gehien

(% 2,8 eta % 2,3, hurrenez hurren). Sare pribatuan, berriz, % 1,4 eta % 0,9, hurrenez hurren.


264 |

192. taula Euskalduntze-maila. Lehen Hezkuntza

(%)



Araba 8,5 41,6 49,9 0,0 100 7,6 41,1 51,3 0,0 100 Bizkaia 6,6 26,8 65,3 1,4 100 6,1 26,1 66,4 1,4 100 Gipuzkoa 2,5 14,2 83,3 0,0 100 2,5 12,2 85,3 0,0 100 EAE 5,5 24,7 69,1 0,7 100 5,1 23,6 70,6 0,7 100 Nafarroa 21,4 0,3 27,1 51,3 100 20,5 0,4 27,1 52,0 100 Euskal Herria 9,3 18,8 58,9 13,0 100 8,8 18,0 60,1 13,1 100 Pribatua 10,1 32,4 44,0 13,5 100 9,5 31,7 45,0 13,8 100 Publikoa 8,7 7,0 71,9 12,5 100 8,2 6,4 72,9 12,5 100 Oharra: Ikasleak hezkuntza-ereduen arabera eta ikastetxe motaren arabera banatu dira, eta banaketa horrek

Euskal Herri osoa hartu du aintzat. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila: Nafarroako Gobernuaren Hezkuntza

Departamentua.

EAEko hizkuntza-ereduetan erregistratutako aldakuntzak aztertuko ditugu jarraian, eta

aipatzekoa da EAEn mugimendu gutxi erregistratu direla aurreko ikasturtearen aldean,

beste behin ere D ereduak jardun onena izan duelarik. Zehazkiago, eredu horren

garrantziak gora egin du lurralde historiko guztietan, gainerako ereduetarako ezer gutxi

utzita. Hori horrela dela frogatzeko esango dugu 2014/2015 ikasturtean Lehen

Hezkuntzako ikasleen % 70,6k D eredua hautatu duela, % 23,6k B eredua, % 5,1ek A

eredua, eta azkenik, % 0,7k bakarrik X eredua (Bizkaian bakarrik dago indarrean).

Informazioa lurraldez lurralde aztertzen badugu, eta Haur Hezkuntzarako ikusitako

joeraren ildo beretik, D ereduak jarraitzen du Gipuzkoako hizkuntza-maparen buruan

(% 85,3ko pisu espezifikoa), baita Bizkaikoan (% 66,4) eta, neurri txikiagoan, Arabakoan

(% 51,3) ere. Zehazkiago, Gipuzkoan D ereduaren parte-hartzea % 85,3ra igo da, hau da,

ehuneko 2 puntu gehiago aurreko ikasturtean baino. B ereduak, aldiz, indarra galdu du,

ikasleen % 12,2 izanik, aurreko ikasturteko % 14,2aren aldean. Bizkaian D ereduak nagusi

izaten jarraitzen du, ehuneko 1,1 puntu irabazi dituelako B ereduaren eta A ereduaren

kaletan. Azken horiek parte-hartzea galdu dute, eta % 26,1 eta % 6,1 dira, hurrenez

hurren. Araban, ikasleen banaketa aldatu da, ehunekotan, beste bi lurralde historikoen

aldean. B eta D ereduen artean nolabaiteko oreka antzeman da, lehenaren parte-hartzea

% 41,1 eta bigarrenarena % 51,3 izan delarik, hurrenez hurren. Bilakaerari erreparatzen

badiogu, ordea, aldameneko lurraldeetan izandakoaren antzekoa dela ikusten dugu, A

ereduak presentzia urria duelako eta gainbeheran dagoelako, B eredua, poliki bada ere,

etengabe behera ari delako, eta D ereduak, ordea, askoz ere joera biziagoa erakusten

duelako. Bestetik, Nafarroan oso bestelako hizkuntza-mapa ikusten dugu berriz ere. X

ereduari ikasleen erdia baino zertxobait gehiago esleitzen zaio (% 52). Gainerako

ikasleak, berriz, D ereduan —inolako aldaketarik ez aurreko urtearen aldean (% 27,1)—

eta A ereduan (% 20,5 ) bildu dira, eta B ereduaren presentzia txiki-txikia izan da (% 0,4).

Zerbitzuak |

265 |

Hala eta guztiz ere, EAErentzat euskalduntze-tasa % 94,2 da, eta Euskal Herriarentzat

% 78,1, hurrenez hurren.

Derrigorrezko Bigarren Hizkuntza (DBH)

DBH Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzan 102.729 ikasle erregistratu dira guztira

2014/2015 ikasturtean, eta aipatzekoa da ikasle kopuruak % 2,1 egin duela gora.

Aurreko ikasturtean bezala, eremu geografiko guztiek zeresana izan dute aldeko

bilakaera horretan, lehenik eta behin Arabako Lurralde Historikoak (% 3,2), ondoren

Gipuzkoak (% 2,5) eta Bizkaiak (% 2,1) eta azkenik Nafarroak, taldeko bilakaerarik

motelena izan duena (% 1,1).

193. taula Ikasleen bilakaera ikastetxe motaren arabera. DBH





Datuak ikastetxearen titulartasunaren ikuspegitik aztertzen baditugu, aldaketa batzuk

atzeman dira aztertutako gainerako irakaskuntza-mailei dagokienez. EAEn, eta DBHri

dagokionez, ikasleen % 54k sare pribatua aukeratu du matrikulatzeko. Nafarroan, aldiz,

10 ikasletik 6k ikastetxe publikoetan ikastea nahiago dute. Nolanahi ere, Euskal Herriko

DBHko ikasleak ia-ia neurri berean banatu dira bi sareen artean.

Zehazkiago, EAEren eremu geografikoan, eta sare bakoitzaren jardunari dagokionez,

ikastetxe publikoen bilakaera eta ikastetxe pribatuetan izandakoa oso antzekoak dira

(% 2,5 eta % 2,3, hurrenez hurren). Behin aldagai geografikoa ezarrita, joera berriak

atzeman ditugu egoera horretan. Bizkaian ez da funtsezko alderik ikusi sareen arteko

bilakaeran, baina Araban eta Gipuzkoan ez da horrela gertatu. Araban matrikulazio

kopuruaren igoera biziagoa izan da eremu publikoan (% 5,3) eremu pribatuan (% 1,4)

baino, eta Gipuzkoan ikasle kopurua eremu pribatuan hazi da gehien (% 3 eta % 2,1).

Nafarroan joera hori areagotu da, 2014/2015 ikasturtean % 2,1 ikasle gehiago bildu

direlako ikasgela pribatuetan, ikastetxe publikoen alde egin dutenen artean gorakada

txiki-txikia izanik: % 0,5.


266 |

194. taula Euskalduntze-maila. DBH

(%)




Euskal Herri osoa hartu du aintzat. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila: Nafarroako Gobernuaren Hezkuntza

Departamentua.

Hizkuntza-ereduei dagokienez, hiru lurralde historikoetan banaketa zertxobait

orekatuagoa izan da beheragoko irakaskuntza-mailetarako aldez aurretik ikusi duguna

baino, baina, joera nagusiarekin bat etorriz, A eta B ereduetako hainbat ikaslek D

ereduranzko bide hartu dute. Hortaz, EAEn D ereduak (guztizkoaren % 63) alde handia

ateratzen dio bigarren eredu garrantzitsuenari, B ereduari alegia (% 26,1), eta are

handiagoa A (% 10,3) eta X (% 0,6) ereduei. Azterketari Nafarroa erantsi diogunean

gauzak nabarmen aldatu dira, X eredua argi eta garbi nagusi izanik irakaskuntza-maila

horretan (% 65), D eredua bigarren toki batean utzita (% 25). Gauzak horrela, Euskal

Herrian ikasleak askoz ere oreka handiagoarekin banatu dira: D eredua goraka ari da

(% 53,6ko parte-hartzea), B ereduak (% 19,6) eta X ereduak (% 16,6), antzeko kuotak

dituzte, eta, azkenik, A eredua (% 10,2) gainerakoak baino nabarmen atzerago geratu da.

Behin hori argitu ondoren, informazioa lurraldez lurralde aztertzean ikus dezakegu

Araban D eredua goraka ari dela, eta poliki-poliki % 50aren mugara iristen ari dela. B

eredua dezente barneratzen ari da (% 33,1), eta A eredua da azken ikasturte honetan

indarra galdu duena (% 21,3). Bizkaian D ereduak onarpen-maila handiagoa dauka

(% 58,1) gainerako ereduek baino. Jarraian, B eredua dator, % 28,6ko barneratze-

tasarekin, eta azkenik A eredua (% 12,1). Gipuzkoan D eredua jaun eta jabe da (% 77,7)

hizkuntza-mapan, baina B ereduaren presentzia ere kontuan hartzekoa da (% 19,4).

Horrekin guztiarekin, EAErentzat euskalduntze-tasa % 89,1 da, eta Euskal Herriarentzat

% 73,2, hurrenez hurren.

Zerbitzuak |

267 |

31. grafikoa Ikasleen matrikulazioen bilakaera Euskal Herrian

Haur Hezkuntza + Lehen Hezkuntza + DBH (Indizea 81-82 = 100)

BBB-UBI + LOGSE Batxilergoa+ IEE + LH + Modulu profesionalak + LOGSE LH

Oharra: Ezinezkoa gertatu da 2006/2007 ikasturteko Nafarroako datuak jasotzea.


50

55

60

65

70

75

80

85

90

95

100

04-05 05-06 06-07 07-08 08-09 09-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15


30

35

40

45

50

55

60

65

70

04-05 05-06 06-07 07-08 08-09 09-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15



268 |

Irakaskuntza ertainak

Erdi Mailako eta Goi Mailako Lanbide Heziketa (LOGSE LH)

Irakaskuntza Ertainen eremuan, eta Erdi Mailako eta Goi Mailako Lanbide Heziketari

dagokionez, 2014/2015 ikasturteak aurreko urteetako aldeko joera apurtu du, 842 ikasle

galdu direlako (aurreko urtean baino % 2 gutxiago), irakaskuntza-maila horretan guztira

42.122 ikasle izan direlarik. Lurraldez lurraldeko azterketaren arabera, urte arteko

aldaketak, bai positiboak bai negatiboak, arin samarrak izan dira Euskal Herrian,

Nafarroan izan ezik, non ikasle kopuruak nabarmen behera egin duen (–% 13,1), batez ere

sare publikoan matrikulazioek beherakada handia izan dutelako (–% 16,3). 2014-2015

ikasturtean Araban % 1,3 ikasle gutxiago matrikulatu dira (–% 1,8 eremu publikoan eta

–% 0,5 pribatuan), eta Bizkaian eta Gipuzkoan, aldiz, matrikulazioek pixka bat gora egin

dute (% 1,2 eta % 0,9, hurrenez hurren). Bizkaian igoera txikiak nabari dira bi sareetan,

eta Gipuzkoan sare publikoan bakarrik.

195. taula Ikasleen bilakaera ikastetxe motaren arabera. Erdi eta Goi Mailako Lanbide Heziketa.





Ikastetxe motari dagokionez irakaskuntza-maila horretako ikasleek titulartasun

publikoko ikastetxeak nahiago dituzte, argi eta garbi. Izan ere, EAEn, Araban eta

Gipuzkoan, 10 ikasletik 6k eskaintza publikoaren alde egin dute. Bizkaian banaketa

zertxobait orekatuagoa da, eta sare publikoak eta pribatuak % 55eko eta % 45eko

parte-hartzea dute, hurrenez hurren. Nafarroan nabarmenagoa da eskaintza publikoaren

aldeko apustua, 10 ikasletik ia 8k hautu hori egin baitute (% 77). Aldez aurretik adierazi

dugunez, 2013/2014 ikasturteko argazkiak ia-ia indarrean segitzen du 2014/2015

ikasturtean aldaketa txiki batzuk gorabehera, Nafarroako sare publikoan izan ezik, 1.040

ikasle galdu baititu.

Zerbitzuak |

269 |

196. taula Euskalduntze-maila. Erdi eta Goi Mailako Lanbide Heziketa.

(%)


A B D X Guztira A B(*) D X Guztira


Euskal Herri osoa hartu du aintzat. (*): Legeriari jarraiki, Batxilergoan eta Lanbide Heziketan A eta D ereduak bakarrik daude indarrean, baina A

ereduko talde batzuek zenbait irakasgai euskaraz ematen dituzte, eta beraz modalitate hori, A eredu indartua esaten zaiona, B ereduaren parean jar daiteke


Euskalduntze-mailari dagokionez, oro har ikusten dugu B eta D ereduak gutxiago

barneratu direla aurreko irakaskuntza-mailetan baino. Nabarmentzekoa da Nafarroan X

eredua, % 97,6ko parte-hartzearekin, jaun eta jabe dela hizkuntza-mapan. EAEn egoera

justu kontrakoa gertatu da, X eredua ez dagoelako eskuragarri hezkuntza-eskaintzan,

eta A eredua da, alde handiarekin, matrikulazio kopuruan nagusitu dena (% 73,6). Arabak

eta Bizkaiak zeresan handia dute horretan, A eredua alde handiarekin nagusitzen delako

(% 88 eta % 84,7), baita Gipuzkoak ere, neurri txikiagoan bada ere, bertan A eta D eredua

lehian dabiltzalako pisu espezifiko handienaren aldeko borrokan (% 50,3 eta % 46,2,

hurrenez hurren). Kasu horretan EAEn euskalduntze-tasa % 26,4ra igoko litzateke, eta

Euskal Herrian, berriz, % 22,4raino jaitsiko litzateke.

LOGSE Batxilergoa

LOGSE Batxilergoari buruzko datuak aztertzean zera ikusten dugu, 2014/2015

ikasturtean Euskal Herrian guztira 38.559 ikasle matrikulatu direla, eta hortaz ia-ia ezer

ez dela aldatu aurreko ikasturtetik. EAEk aurreko urteko balioei eutsi die ia-ia, eta

Nafarroan urte arteko aldakuntza txiki-txikia izan da (% 0,7). Hala eta guztiz ere,

ikasturte batetik bestera kopuruak ezer gutxi aldatu dira, eta LOGSE Batxilergoan 59

ikasle gehiago matrikulatu dira. Informazioa lurraldez lurralde sailkatuz, Arabak izan du

emaitzarik txarrena taldekideen artean, ikasle kopurua % 2,7 uzkurtu delako, bi sareetan

izandako ikasle-galeraren eraginez, sare publikoan gehiago nabarmendu bada ere

(–% 3,6 eta –% 1,7, hurrenez hurren). Gainerako eremu geografikoetan ez da mugimendu

handirik sumatu, kontuan hartuta urte arteko aldakuntza-tasak % 1aren azpitik ibili

direla.


270 |

197. taula Ikasleen bilakaera ikastetxe motaren arabera. LOGSE Batxilergoa





Matrikulazioak ikastetxe motaren arabera nola bilakatu diren aztertzean zera ikusten

dugu, ikasleen banaketa oso homogeneoa izan dela EAEn (% 50,8 sare publikoan eta

% 49,2 pribatuan); sare pribatuan % 1,1eko igoera erregistratu da, eta publikoan, berriz,

% 1,0eko jaitsiera. Foru Erkidegoan, non irakaskuntza publikoak onarpen handiagoa duen

(% 63,7), urte arteko aldakuntzak txiki-txikiak izan dira (% 0,8 eta % 0,5, hurrenez hurren).

Hiru lurralde historikoan matrikulazioa nola bilakatu den aztertzean, ordea, portaera

desberdinak atzeman ditugu. Araban beherakadak izan dira bi sareetan (–% 3,6

publikoan eta –% 1,7 pribatuan), Bizkaian ikasle kopuruak behera egin du sare publikoan

(–% 1) baina ez pribatuan (% 2,4); eta azkenik Gipuzkoan, sare publikoak aurreko urteko

balioei eutsi die, eta sare pribatuan, berriz, matrikulazioek % 0,5 txiki bat egin dute gora.

198. taula Euskalduntze-maila. LOGSE Batxilergoa

(%)



Araba 52,7 0,0 47,3 0,0 100 51,9 0,0 48,1 0,0 100 Bizkaia 45,1 1,0 52,6 1,2 100 44,4 0,6 53,6 1,4 100 Gipuzkoa 23,1 3,3 73,6 0,0 100 22,3 3,1 74,6 0,0 100 EAE 38,7 1,6 59,0 0,6 100 37,9 1,4 60,0 0,7 100 Nafarroa 4,5 0,0 24,7 70,8 100 4,3 0,0 25,0 70,7 100 Euskal Herria 31,4 1,3 51,6 15,7 100 30,7 1,1 52,4 15,8 100 Pribatua 40,9 2,8 40,2 16,0 100 40,7 2,3 40,9 16,1 100 Publikoa 23,3 0,0 61,4 15,4 100 21,9 0,0 62,5 15,6 100 Oharra: Ikasleak hezkuntza-ereduen arabera eta ikastetxe motaren arabera banatu dira, eta banaketa

horrek Euskal Herri osoa hartu du aintzat. Iturria: Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila: Nafarroako Gobernuaren


Hizkuntza-eredu bakoitza zenbateraino barneratu den aztertzean aldaketa gutxi aurkitu

ditugu aurreko ikasturteko argazkiaren aldean. Gipuzkoan D ereduak jarraitzen du nagusi

izaten (% 74,6); jarraian, A eredua dator (% 22,3), eta, nabarmen atzerago, B eredua

(% 3,1). Bizkaian eta Araban, A ereduak (% 44,4 eta % 51,9, hurrenez hurren) eta D

ereduak (% 53,6 eta % 48,1, hurrenez hurren) antzeko ezarpena izan dute, eta B

Zerbitzuak |

271 |

ereduaren presentzia hutsala izan da: Araban ez du parte-hartzerik izan, eta Bizkaian,

berriz, % 0,6ko parte-hartzea soilik. Nafarroan berriz ere nabarmendu da X ereduaren

egundoko presentzia (% 70,7), eta D ereduak izandako ordezkaritza ere kontuan

hartzekoa izan da (% 25). Amaitzeko nabarmentzekoa da irakaskuntza publikoan alde

handiak nabari direla ikasketak egiteko A ereduan (% 21,9) edo D ereduan (% 62,5)

matrikulatu diren ikasleen artean, baina nolanahi ere alde hori murriztu da eremu

pribatuan, non banaketa ia-ia uniformea izan den (% 40,7 eta % 40,9, hurrenez hurren). B

eredurik apenas ageri den testuinguru batean, euskalduntze-tasa % 61,4 izan da EAEn

eta % 53,5 Euskal Herrian, hurrenez hurren .

2.2 UNIBERTSITATEKO IKASLE KOPURUAREN BILAKAERA

2014/2015 ikasturte akademikoari dagokionez eskura dauzkagun azken datuen arabera,

Euskal Herriko unibertsitarioak 64.120 dira guztira. Hortaz orain urte batzuetako

beheranzko joera berretsi egin da, eta kasu honetan beherakada % 2,8 izan da, pixka bat

handiagoa aurreko urtean erregistratutakoa (–% 1,7) baino. Hortaz, 1.855 ikasle galdu

dira Euskal Herriko hezkuntza-eskaintza osatzen duten 5 unibertsitateetatik 3tan (3

titulartasun pribatukoak dira, eta 2 titulartasun publikokoak, hurrenez hurren).


272 |

199. taula Euskal Herriko unibertsitateetako ikasle eta irakasleen bilakaera

Unibertsitatea eta lurraldeak Ikasleak Irakasleak

13/14 ikasturtea

14/15 ikasturtea(*)

13/14 ikasturtea

14/15 ikasturtea(*)

Euskal Herriko Unibertsitatea 40.483 38.895 5.609 5.685 Araba 7.378 7.428 946 985 Bizkaia 22.818 21.637 3.230 3.264 Gipuzkoa 10.287 9.830 1.433 1.436

Nafarroako Unibertsitatea 7.952 7.694 762 776 Nafarroa 6.674 6622 648 680 Gipuzkoa 1.278 1.072 114 96

Nafarroako Unibertsitate Publikoa 7.195 7.000 859 856

Nafarroa 7.195 7.000 859 856 Deustuko Unibertsitatea 6.889 7.018 1.728 1.713

Bizkaia 5.522 5.556 1.609 1.598 Gipuzkoa 1.367 1.462 119 115

Mondragon Unibertsitatea 3.456 3.513 319 320 Gipuzkoa 3.456 3.513 319 320

Guztira 65.975 64.120 9.277 9.350 Araba 7.378 7.428 946 985 Bizkaia 28.340 27.193 4.839 4.862 Gipuzkoa 16.388 15.877 1.985 1.967 EAE 52.106 50.498 7.770 7.814 Nafarroa 13.869 13.622 1.507 1.536

(*): Behin-behineko datuak. Iturria: EHU, Nafarroako Unibertsitatea, Nafarroako Unibertsitate Publikoa, Deustuko Unibertsitatea,

Mondragon Unibertsitatea eta irakaskuntzaren estatistika.

Informazioa unibertsitatez unibertsitate banatzean zera ikusten dugu, joera orokorra

negatiboa izan den arren, Deustuko Unibertsitatearen eta Mondragon Unibertsitatearen

ikasle-erroldak handitu egin direla (% 1,9 eta % 1,6, hurrenez hurren), 129 eta 57 ikasle

gehiagorekin, hurrenez hurren. Alabaina, gainerako unibertsitateetan ikasleen

mugimenduak beheranzko joera erakutsi du. Euskal Herriko Unibertsitatearekin hasiko

gara, ikasle gehien biltzen dituena dela kontuan hartuta. Ikasturte honetan % 3,9ko

beherakada izan da, hau da, 1.588 ikasle gutxiago erregistratu dira aurreko ikasturtean

baino. Nafarroako Unibertsitateak antzeko portaera izan du, ikasle kopurua % 3,2 jaitsi

delako (258 ikasle gutxiago), eta hori hala izan da, batik bat, Gipuzkoako campuseko

ikasleen bilakaeraren eraginez, % 16,1eko beherakada izan dutenak (206 ikasle

gutxiago). Azkenik, Nafarroako Unibertsitate Publikoan joera hori bera nagusitu da, 195

ikasle gutxiagok ikasi dutelako bertan, hau da, ehunekotan, % 2,7 aurreko ikasturteko

mailen azpitik.

Ikastetxeen araberako banaketari dagokionez, aurreko ikasturtean aurkeztutakoaren

oso antzekoa izaten jarraitzen du, eta Euskal Herriko Unibertsitatea dago unibertsitate-

maparen buruan, euskal 10 unibertsitariotik 6 biltzen baititu. Gainerako ikasleak nahiko

orekatuta banatu dira Nafarroako Unibertsitatearen, Nafarroako Unibertsitate

Zerbitzuak |

273 |

Publikoaren eta Deustuko Unibertsitatearen artean (% 12, % 10,9 eta % 10,9, hurrenez

hurren),eta Mondragon Unibertsitateak parte-hartze txikiagoa izan du (% 5,5).

Irakasleei dagokienez, eta aurreko ikasturtekoaren ildo beretik, kopuruetan izandako

aldakuntza txikia izan da. 2014/2015 ikasturtean 73 irakasle gehiago gaineratu dira

(% 0,8ko igoera), eta beraz 9.350 irakasle daude erroldatuta une honetan. Eremu horren

bilakaerari dagokionez, aipatzekoa da Nafarroako Unibertsitatean erregistratu dela urte

arteko aldakuntza nabariena (% 1,8ko igoera), 2013/2014 ikasturtean 762 irakasle

izatetik ikasturte honetan 776 izatera igaro baita. Termino absolututan, ordea, Euskal

Herriko Unibertsitatea hazi da gehien, 76 irakasle gehiagorekin, % 1,4ko igoeraren

ondorioz, eta horrenbestez 5.685 irakasle ditu guztira une honetan. Deustuko

Unibertsitateak, aldiz, % 0,9 irakasle gutxiago izan ditu, hau da, 15 irakasle gutxiago, eta

Mondragon Unibertsitatea eta Nafarroako Unibertsitate Publikoa ezer gutxi aldatu dira,

lehenak irakasle 1 gehiago izan duelako eta bigarrenak 3 gutxiago, hurrenez hurren.

2014/2015 ikasturtean ikasleen bilakaeran erregistratutako daturik esanguratsuenak

aurkeztuko dizkizuegu jarraian, Unibertsitate bakoitzari buruzko informazioarekin batera.

Hasteko, Euskal Herriko Unibertsitatea aztertuko dugu, euskal unibertsitarioen erdia

baino gehiago biltzen duela kontuan hartuta, eta esan beharra dago 2014/2015

ikasturtean matrikulazioek behera egin dutela, 1.588 matrikulazio gutxiago guztira,

ikasturtearen amaieran guztira 38.895 ikasle zeudelarik. Bizkaiko campusak EHUko

unibertsitarioen % 55,6 bereganatzen du (21.637), eta bertan erregistratu dira emaitzarik

okerrenak, ikasle kopuruak % 5,2 egin duelako behera (1.181 ikasle gutxiago). Gipuzkoan

beherakada arinxeagoa izan da (% 25,3ko parte-hartzea du), eta ikasle kopurua % 4,4

jaitsi da, hau da, 457 ikasle gutxiago erregistratu dira. Aitzitik, Arabako campusak,

txikiena izaki (ikasleen % 19,1), gorakada txiki bat izan du (% 0,7) 2014/2015 ikasturtean,

50 ikasle gehiago guztira, ikastetxe bat gaineratu izanaren ondorioz izan bada ere.

Bizkaiko campusari buruzko datuetara lehen hurbilketa bat egitean ohartzen gara

portaera desberdinak izan direla fakultateen arabera. Kontuan hartzeko moduko hiru

fakultatek —Zientziak eta Teknologia (% 11,4), Gizarte Zientziak eta Komunikazioa

(% 10,9), eta Medikuntza eta Odontologia (% 10,9)— 2013/2014 ikasturteko erregistroak

hobetu dituzte, % 3,5ean, % 0,5ean eta % 2,4an, hurrenez hurren. Ekonomia eta Enpresa

Zientzien Fakultateak (% 12,8) eta Industria Ingeniaritzaren eta Telekomunikazioen

Fakultateak (% 11,8), aldiz, % 7ko eta % 15,2ko beherakada izan dute, hurrenez hurren.

Gainerako fakultate guztiek % 10etik beherako parte-hartzea dute, eta batzuk aipatuko

ditugu jarraian, beherakada handi samarrak izan dituzten heinean: Enpresa Ikasketen

Unibertsitate Eskola (–% 10,7), Meatzeen eta Herri Lanen Ingeniaritza Teknikoko


274 |

Unibertsitate Eskola (–% 12,5), Nautika eta Itsasontzi Makineria Goi Eskola Teknikoa

(–% 14,4), Zuzenbide Fakultatea (–% 10,2) eta campus Birtuala (–% 66,8). Horren

guztiaren ondorioz, guztira 1.181 unibertsitario galdu dira Bizkaiko campusean.

Gipuzkoa guztizkoaren % 25,3 da, eta aipatzekoa da beherakada txikiagoa izan dela

Bizkaian baino (–% 4,4 eta –% 5,2); nolanahi ere, bilakaera ez da ona izan Gipuzkoako

prestakuntza-eskaintza osatzen duten 13 fakultateetatik 11tan. Kimika Zientzien

Fakultateak (% 3,4) eta Erizaintza Eskolak (% 5,5) soilik lortu dute gora egitea (% 1,5 eta

% 1,9, hurrenez hurren). Garrantzi handiena duten fakultateek —Psikologia (% 10,6),

Arkitektura (% 12,0), Enpresa Ikasketak (% 12,2), Irakasleen Unibertsitate Eskola (% 11,5)

eta Politeknikoa (% 16,8)— behera egin dute (% 1,0, % 5,9, % 1,2, % 3,8 eta % 8,6), eta

gainerako guztiak ildo beretik ibili dira.

Azkenik, Arabako campusa izan da bilakaera ona izan duen bakarra, baina esan beharra

dago hori hala izan dela ikastetxeen esleipenean berritasunak izan direlako. Ikasturte

honetan Arabako eskaintzari erizaintza-eskola gaineratu zaio UPV/EHUri atxikitako

zentro gisa, haren titularra Osakidetza izanik. Izan ere, horrek funtsezko eragina izan du

emaitza orokorrean, ikasle horiek (329 unibertsitario) kontuan hartu gabe Arabako ikasle

kopuruak behera egingo zukeelako, aztertutako beste bi campusetan gertatutakoaren

antzera. Hori argitu ondoren, eta azterketari soilik dagokionez, fakultateen arabera

portaera heterogeneoak nabari dira. Lehen bloke batean Farmazia Fakultatea (% 18,6ko

pisu erlatiboa), Filologia, Geografia eta Historia Fakultatea (% 29) eta Gizarte

Langintzako Unibertsitate Eskola (% 6,8) dauzkagu, ikasle-errolda % 0,4, % 2,1 eta % 2,6

handitu delako, hurrenez hurren. Bigarren bloke batean, beheranzko joerarekin, Industria

Ingeniaritza Teknikoko Unibertsitate Eskola (% 13,6ko parte-hartzea eta % 15,2ko

beherakada), Irakasleen Unibertsitate Eskola (% 13,1 eta –% 1,5), Enpresa Ikasketen

Unibertsitate Eskola (% 7,4 eta –% 3,5), eta Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientzien

Fakultatea (% 7 eta –% 15,9). Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultateak 36 ikasle

baino ez zituen izan 2013/2014 ikasturtean, eta are gutxiago, 7 bakarrik, matrikulatu ditu

2014/2015 ikasturtean.

Zerbitzuak |

275 |

200. taula UPV/EHUko ikasleen banaketa

Lurralde historikoa 13/14 ikasturtea

14/15 ikasturtea(1)

% ∆ Aurr. urteko %-a

Araba 7.378 7.428 100,0 0,7 Farmazia Fakultatea 1.375 1.381 18,6 0,4 Filologia, Geografia eta Historia Fakultatea 2.107 2.152 29,0 2,1 Erizaintzako Unibertsitate Eskola(2) -- 329 4,4 -- Irakasleen Unibertsitate Eskola 990 975 13,1 –1,5 Industria Ingeniaritza Teknikoko Unibertsitate Eskola 1.190 1.009 13,6 –15,2 Gizarte Langintzako Unibertsitate Eskola 491 504 6,8 2,6 Enpresa Ikasketen Unibertsitate Eskola 572 552 7,4 –3,5 Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultatea 36 7 0,1 –80,6 Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientzien Fakultatea 617 519 7,0 –15,9

Bizkaia 22.818 21.637 100,0 –5,2 Zientzien eta Teknologiaren Fakultatea 2.380 2.464 11,4 3,5 Arte Ederren Fakultatea 1.252 1.263 5,8 0,9 Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultatea 2.966 2.759 12,8 –7,0 Gizarte eta Komunikazio Zientzien Fakultatea 2.337 2.349 10,9 0,5 Medikuntza eta Odontologia Fakultatea 2.300 2.356 10,9 2,4 Industria Ingeniaritzako eta Telekomunikazioetako Goi Eskola Teknikoa 3.021 2.561 11,8 –15,2 Enpresa Ikasketen Unibertsitate Eskola 1.409 1.258 5,8 –10,7 Erizaintzako Unibertsitate Eskola 650 665 3,1 2,3 Irakasleen Unibertsitate Eskola 1.923 1.863 8,6 –3,1 Lan Harremanen Unibertsitate Eskola 538 555 2,6 3,2 Industria Ingeniaritza Teknikoko Unibertsitate Eskola 2.041 1.901 8,8 –6,9 Meatzeen eta Herri Lanen Ingeniaritza Teknikoko Unibertsitate Eskola 745 652 3,0 –12,5 Nautika eta Itsasontzi Makineria Goi Eskola Teknikoa 334 286 1,3 –14,4 Zuzenbide Fakultatea. Bizkaiko Ordezkaritza 705 633 2,9 –10,2 Campus birtuala 217 72 0,3 –66,8

Gipuzkoa 10.287 9.830 100,0 –4,4 Kimika Zientzien Fakultatea 331 336 3,4 1,5 Zuzenbide Fakultatea 904 887 9,0 –1,9 Informatika Fakultatea 553 507 5,2 –8,3 Filosofiaren eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea 953 938 9,6 –1,6 Psikologia Fakultatea 1.056 1.045 10,6 –1,0 Arkitektura Goi Eskola Teknikoa 1.256 1.182 12,0 –5,9 Enpresa Ikasketen Unibertsitate Eskola 1.209 1.195 12,2 –1,2 Irakasleen Unibertsitate Eskola 1.179 1.134 11,5 –3,8 Eibarko Industria Ingeniaritza Teknikoko Unibertsitate Eskola 373 337 3,4 –9,7 Txandakako IMH Ingeniaritza Eskola(2) -- 49 0,5 -- Donostiako Unibertsitate Eskola Politeknikoa 1.803 1.648 16,8 –8,6 Erizaintzako Unibertsitate Eskola 531 541 5,5 1,9 Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultatea 139 31 0,3 –77,7

Guztizkoa 40.483 38.895 100,0 –3,9 (1): Behin-behineko datuak. (2): UPV/EHUri atxikitako zentroak. Iturria: UPV/EHU.


276 |

201. taula Nafarroako Unibertsitateko ikasleen banaketa


14/15 ikasturtea(*)

% ∆Aurr. urteko %-a

Nafarroa 6.674 6.622 100,0 –0,8 Zuzenbidea. 450 416 6,3 –7,6 Medikuntza 1.228 1.243 18,8 1,2 Filos.- Letrak 694 335 5,1 –51,7 Informazio Zientziak 798 770 11,6 –3,5 Hezkuntza eta Psikologia (2) -- 433 6,5 -- Zientziak 533 541 8,2 1,5 Farmazia 667 664 10,0 –0,4 Arkitektura 675 568 8,6 –15,9 Teologia 147 138 2,1 –6,1 Ekonomia eta Enpresa Zientziak 919 942 14,2 2,5 Idazkaritza eta Administrazioa 52 95 1,4 82,7 Erizaintza 511 477 7,2 –6,7

Gipuzkoa 1.278 1.072 100,0 –16,1 Industria Ingeniaritza 1.139 989 92,3 –13,2 Idazkaritza eta Administrazioa 139 83 7,7 –40,3

Guztizkoa 7.952 7.694 100,0 –3,2

(1): Gainera, doktoregoko 881 ikasle eta masterreko 714 ikasle daude Nafarroan eta Gipuzkoan. (2): Titulazio hori 14/15 ikasturtean hasi da eskaintzen. Iturria: Nafarroako Unibertsitatea.

Nafarroako Unibertsitateko matrikulazioei dagokienez, % 3,2ko gutxiago izan dira

ikasturte honetan (258 ikasle gutxiago). Nolanahi ere, ikasturtea 7.694 ikaslerekin amaitu

da. Beherakada bi campusetan gertatu da, baina askoz handiagoa izan da Gipuzkoan,

206 ikasle gutxiago izan baitira bertan. Gipuzkoako campusean eskaintzen den

Idazkaritza eta Administrazioko graduan % 40,3ko beherakada izan da, 2013/2014

ikasturtean Nafarroako campusean unibertsitate-gradu hori sartu izanagatik beharbada.

Izan ere, Nafarroako campusean % 82,7ko gorakada izan da aurreko ikasturtearekin

alderatuta. Gipuzkoako campuseko gainerako hezkuntza-eskaintza Industria

Ingeniaritzara mugatu da. Gradu horretan hainbat ikasle daude (989), baina ikasle

kopuruak behera egin du nabarmen (% 13,2).

Nafarroako campusean, Idazkaritza eta Administrazio Fakultateaz gain, hiru fakultatek

baino ez dute gora egin ikasleen kopuruan: Medikuntza Fakultateak (% 1,2ko igoera),

Zientzia Fakultateak (% 1,5eko igoera) eta Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultateak

(% 2,5eko igoera). Fakultate horiek, gainera, proportzio esanguratsuak dituzte guztizko

ikasle kopuruan (% 18,8, % 8,2 eta % 14,2, hurrenez hurren). Azpimarratu beharra dago

ere eskaintzari Hezkuntza eta Psikologiako gradua gaineratu zaiola. Azken ikasturtean,

433 ikasle matrikulatu dira karrera horretan. Azpimarratu beharra dago, halaber, Filosofia

eta Letren Fakultateak izan duen portaera. Izan ere, aurreko ikasturtean baino 359 ikasle

gutxiago matrikulatu dira fakultate horretan, eta ikasle kopurua erdira jaitsi da (–% 51,7).

Eta joera bera agertu dute Arkitektura Fakultateak (–% 15,9), Zuzenbide Fakultateak

Zerbitzuak |

277 |

(–% 7,6), Teologia Fakultateak (–% 6,1) eta Erizaintza Fakultateak (–% 6,7). Nolanahi

ere, azken hiru fakultate horiek batuta ere, ez dira ikasleen guztizko kopuruaren

% 15,6ra iristen.

202. taula Nafarroako Unibertsitate Publikoko ikasleen banaketa

Fakultateak eta Unibertsitate Eskolak 13/14 ikasturtea

14/15 ikasturtea(*)


Nekazaritzako Ingeniarien Goi Eskola Teknikoa 457 465 6,6 1,8 Industria eta Komunikazio Ingeniarien Goi Eskola Teknikoa 2.351 2.137 30,5 –9,1 Osasun Zientzien Unibertsitate Eskola 581 613 8,8 5,5 Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultatea 1.427 1.314 18,8 –7,9 Giza eta Gizarte Zientzien Fakultatea 1.696 1.743 24,9 2,8 Zientzia Juridikoen Fakultatea 551 557 8,0 1,1 Ekonomia eta Enpresa Zientzien/ Zientzia Juridikoen Fakultatea(2) 132 171 2,4 29,5

GUZTIZKOA 7.195 7.000 100,0 –2,7 (1): 14/15 ikasturtea – Behin-behineko datuak. (2): Enpresen Administrazio eta Zuzendaritzako eta Zuzenbideko gradu bikoitzean matrikulatutako ikasleak biltzen ditu. (3): Gainera, doktoregoko 445 ikasle eta masterreko 737 ikasle daude. Iturria: Nafarroako Unibertsitate Publikoa.

2014/2015 ikasturtean, Nafarroako Unibertsitate Publikoak (NUP) 7.000 ikasle izan ditu,

hau da, % 2,7 gutxiago. Nolanahi ere, fakultate bakoitzaren ikuspegitik, bilakaerak ez dira

oso uniformeak izan. Balio negatiboak agertu dituztenak Telekomunikazio eta Industria

Ingeniarien Goi Mailako Eskola Teknikoa (–% 9,1) eta Ekonomia eta Enpresa Zientzien

Fakultatea (–% 7,9) izan dira. Dena dela, bi horiek ikasleen % 49,3 bildu dute, eta ehuneko

hori nahikoa da Unibertsitateko emaitza orokorra baldintzatzeko. Gainera, kontuan hartu

behar da gainerako fakultateetan aldaketa txikiak izan direla. Zehazki, % 1,8ko igoera

izan da Nekazaritza Ingeniarien Goi Mailako Eskola Teknikoan, % 5,5eko igoera Osasun

Ikasketen Unibertsitate Eskolan, % 2,8ko igoera Giza eta Gizarte Zientzien Fakultatean,

eta % 1,1eko igoera Zientzia Juridikoen Fakultatean. Ekonomia eta Enpresa

Zientzien/Zientzia Juridikoen Fakultateak igoera esanguratsua izan badu ere (% 29,5),

proportzio txikia du ikasleen guztizko kopuruan eta, beraz, ez du aldaketa

esanguratsurik eragin emaitzetan.


278 |

203. taula Deustuko Unibertsitateko ikasleen banaketa


14/15 ikasturtea(*)


Bizkaia 5.522 5.556 100,0 0,6 Zuzenbide Fakultatea 918 840 15,1 –8,5 Teologia Fakultatea 103 120 2,2 16,5 Ingeniaritza Fakultatea 663 557 10,0 –16,0 Gizarte eta Giza Zientzien Fakultatea 1.060 1.086 19,5 2,5 Psikologia eta Hezkuntza Fakultatea 1.080 1.251 22,5 15,8 Erlijio Zientzien Goi Institutua 9 6 0,1 –33,3 BAM Irakasleen Unibertsitate Eskola (Deustuko Unibertsitateari atxikitako zentroa) 807 765 13,8 –5,2 Ekonomia eta Enpresa Zientziak 882 931 16,8 5,6

Gipuzkoa 1.367 1.462 100,0 6,9 Gizarte eta Giza Zientzien Fakultatea 578 568 38,9 –1,7 Ekonomia eta Enpresa Zientziak 703 736 50,3 4,7 Zuzenbide Fakultatea -- 29 2,0 -- Ingeniaritza Fakultatea 25 5 0,3 –80,0 Psikologia eta Hezkuntza Fakultatea 61 124 8,5 103,3

Guztizkoa 6.889 7.018 100,0 1,9 (1): Behin-behineko datuak. (2): Aurten Zuzenbide Fakultatea gaineratu zaio Gipuzkoako campusaren eskaintzari. (3): Gainera, doktoregoko 587 ikasle eta masterreko 1.431 ikasle daude. Iturria: Deustuko Unibertsitatea.

Deustuko Unibertsitatea aztertzean zera ikusten dugu, aurreko ikasturtean ez bezala,

matrikulazioak % 1,9 hazi direla, nagusiki Gipuzkoako campuseko ikasle kopuruaren

gorakadaren ondorioz (% 6,9), Bizkaian gorakada nabarmen txikiagoa izan baita (% 0,6).

Bizkaiko campusarekin hasita, azken ikasturtean bi jokabide bereizi dira: 4 fakultatek

ikasleak irabazi dituzte, eta beste 4k galdu. Daturik onenak eman dituzte Ekonomia eta

Enpresa Zientzien Fakultateak, unibertsitarioen % 16,8arekin eta % 5,6ko

hazkundearekin, Psikologia eta Hezkuntza Fakultateak, % 22,5eko parte-hartzearekin

eta % 15,8ko igoerarekin, eta Gizarte eta Giza Zientzien Fakultateak, % 19,5eko pisu

espezifikoarekin eta % 2,5eko gorakadarekin. Aldiz, bilakaerarik txarrena honako

hauetan erregistratu da: Ingeniaritza Fakultatea, % 16ko beherakadarekin (% 10eko

parte-hartzea du); Zuzenbide Fakultatea, % 8,5arekin (% 15,1eko parte-hartzea du);

EUMBAN, % 5,2arekin (% 13,8); eta, azkenik, Erlijio Zientzien Goi Institutua, azken

ikasturtean 6 ikasle eta aurrekoan 9 izan zituena.

Gipuzkoako campusari dagokionez, Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultatean biltzen

da campuseko ikasleen gehiengoa (% 50,3), eta ikasle kopuruak % 4,7 egin du gora. Aldi

berean, Psikologia eta Hezkuntza Fakultateak, 2013/2014 ikasturtean campusera lehen

aldiz bildu zenak, ikasle kopurua bikoiztu du. Gizarte eta Giza Zientzien Fakultateak,

aldiz, hezkuntza-mailan presentzia nabaria izaki (% 38,9), % 1,7ko uzkurdura izan du .

Ingeniaritza Fakultateak parte-hartze txikiagoa du, eta gainera % 80 jaitsi da, une

Zerbitzuak |

279 |

honetan guztira 5 ikasle baino ez dauzkalarik. Aurten lehen aldiz Zuzenbide Fakultatea

gaineratu zaio eskaintzari, 29 ikaslerekin eta % 2ko pisu erlatiboarekin campusaren

guztizkoaren gainean.

204. taula Mondragon Unibertsitateko ikasleen banaketa

Fakultateak eta Unibertsitate Eskolak 13/14 ikasturtea

14/15 ikasturtea

(*) %

∆Aurr. urteko %-

a

Goi-mailako Eskola Politeknikoa 1.379 1.300 100,0 –5,7 Industria Antolakuntzako Ingeniaritzako gradua 191 146 11,2 –23,6 Industria Elektronikako Ingeniaritzako gradua 169 153 11,8 –9,5 Informatikako Ingeniaritzako gradua 99 82 6,3 –17,2 Industria Ingeniaritza(***) 11 -- -- -- Telekomunikazio Sistemen Ingeniaritzako gradua 48 43 3,3 –10,4 Mekanikako Ingeniaritzako gradua 436 396 30,5 –9,2 Industria Diseinuko eta Produktu Garapeneko Ingeniaritzako gradua 296 260 20,0 –12,2 Energiaren Ingeniaritza(**) 64 102 7,8 59,4 Prozesu Industrialetako Ekoteknologien Ingeniaritza(**) 22 40 3,1 81,8 Ingeniaritza Biomedikoa(**) 43 78 6,0 81,4

Humanitate eta Hezkuntza Zientzien Fakultatea 1.136 1.094 100,0 –3,7 Haur Hezkuntzako gradua 377 334 30,5 –11,4 Lehen Hezkuntzako gradua 572 576 52,7 0,7 Ikus-entzunezko Komunikazioko gradua 165 174 15,9 5,5 Psikopedagogiako lizentziatura (2. zikloa) 22 10 0,9 –54,5

Enpresagintza Fakultatea 687 766 100,0 11,5 Enpresen Administrazioa eta Zuzendaritza 379 399 52,1 5,3 Lidergo ekintzaileko eta berrikuntzako gradua 308 367 47,9 19,2

Gastronomia Zientzien Fakultatea 254 353 100,0 39,0 Gastronomia eta Sukaldaritza Arteak 254 353 100,0 39,0

Guztizkoa 3.456 3.513 100,0 1,6 (*): Behin-behineko datuak. (**): 13/14 ikasturtetik aurrera eskaintzen diren titulazioak . (***): 14/15 ikasturterako desagertu diren titulazioak . Iturria: Mondragon Unibertsitatea

2014/2015 ikasturte akademikoan, Mondragon Unibertsitateak, aurreko urteetako go-

ranzko joeraren ildo beretik, % 1,6 ikasle gehiago izan ditu, hau da, 3.513 unibertsitario

guztira. Azpimarratzekoa da aurreko ikasturtea trantsiziokoa izan zela, eta hortaz alda-

ketak sor litezke datuak aurkeztean, eskaintza akademikoaren konfigurazioan izandako

aldaketen ondorioz.

Datuei buruzko lehen azterketak aditzera ematen duenez, Goi Eskola Politeknikoan

galdu dira ikasle gehien (–% 5,7), eta ikasleen % 37 eskola horretako kideak dira. Ala-

baina, 13/14 ikasturtetik aurrera indarrean egongo diren titulazio berrietan askoz ere

mugimendu handiagoa nabari da, Energiaren Ingeniaritzak % 59,4 egin duelako gora,

Prozesu Industrialetako Ekoteknologien Ingeniaritzak % 81,8 eta Ingeniaritza Biomedi-

koak % 81,4, hurrenez hurren.


280 |

Humanitateen eta Hezkuntzaren Zientzien Fakultatea % 31,1 barneratu da, baina haren

ikasle kopurua % 31,1 uzkurtu da. Nabarmentzekoa da Haur Hezkuntzako graduak

beherakada handia izan duela, % 30,5eko parte-hartzearekin % 11,4ko beherakada izan

duelako. Lehen Hezkuntzako gradua, berriz, non Fakultateko ikasleen erdia inskribatu

den, ia-ia ez da aldatu (% 0,7).

Enpresagintza Fakultateari dagokionez, ikasturte honetan 79 ikasle gehiago izan ditu

aurrekoan baino, eta horren ondorioz 766 unibertsitario erroldatu dira, eta % 21,8ko

parte-hartzea izan du guztizkoaren gainean. Eskainitako bi graduak aintzat hartzen

baditugu, Lidergo Ekintzaileko eta Berrikuntzako gradua % 19,2 aldatu da urtetik urtera,

eta Enpresen Administrazio eta Zuzendaritzako graduak, berriz, % 5,3ko hazkundea izan

du. Horren guztiaren ondorioz, fakultateko ikasleak ia-ia neurri berean banatu da bi

graduen artean.

Azkenik, ikasturte honetan Gastronomia Zientzien Fakultateak lehen promozioa

aurkeztuko du Gastronomiako eta Sukaldaritza Arteetako graduan. Aurreko urteetako

goranzko joeraren ildo beretik, ikasle kopurua % 39 hazi da, hau da, 99 unibertsitario

gehiago erregistratu dira aurreko urtean baino, 353 ikasle guztira.

Zerbitzuak |

281 |

3. GARRAIOA

3.1 TRENBIDE-GARRAIOA

Garraio atalari hasiera emateko tren bidezko garraioa aztertuko dugu, eta aipatzekoa da

2014an azken urteetako beheranzko joerak aurrera jarraitu duela, jarduera % 2,1 uzkurtu

delako, uzkurdura hori azken bost urteetako leunena izan bada ere. Hala ekitaldia

ixterako 27.010 milako bidaiari zenbatu dira guztira, 591 gutxiago 2013an baino. Euskal

Herrian diharduten bi konpainietako —Renfe eta Euskotren— bidaiarien batura da

kopuru hori. Gogora ekartzekoa da 2012ko abenduaren 31tik aurrera FEVE enpresa

desagertu egin zela, Renfen eta Adifen integratuta.

205. taula Bidaiarien mugimendua*

Urtea Bidaiariak (m) %∆

2010 32.272 –6,8 2011 30.553 –5,3 2012 29.445 –3,6 2013 27.601 –6,3 2014 27.010 –2,1

(*): RENFEren datuek Bilboko aldirietako bidaiari kopuruaren berri ematen dute bakarrik.

Iturria: RENFE eta EuskoTren.

Konpainiaz konpainia, EuskoTrenek jarraitzen du Euskal Herrian gehien jarduten duena

izaten, eta guztizkoan duen parte-hartzeak pixka bat gora egin du, 2013an % 57 izatetik

2014an % 58,4 izatera. Hori hala izan da euskal enpresak izandako bilakaeraren ondorioz,

izan ere, hiru konpainietan euskal enpresak bakarrik lortu du 2013ko bidaiari kopurua

igotzea, igoera hori txiki-txikia izan bada ere. Bidaiari kopuruan % 0,3ko igoera txikia

izaki, EuskoTrenek 15,8 milioi bidaiari izan ditu 2014an, gutxi gorabehera. RENFEri

dagokionez, orain urte batzuetako jokabide-eredua errepikatu du, beste behin ere

behera egin duelako, aurreko ekitaldian baino neurri txikiagoan izan bada ere (–% 5,5 eta

–% 16,7). Tren bidezko garraio-eskaintzarekin amaitzeko, RENFEk (lehen FEVE zena) 1,1

milioi bidaiari izan ditu Bilbo-Balmaseda linean, eta, guztizko bidaiarien gainean % 4,1eko

pisu erlatiboa izaki, % 3,7ko uzkurdura izan du. Gauzak horrela, 27 milioi bidaiari mugitu

dira guztira, hau da, 591 mila bidaiari gutxiago 2013an baino.


282 |

206. taula Bidaiarien mugimendua konpainien arabera

(m) Kontzeptua 2012 2013 2014 %∆ 14/13

RENFE (1) 12.861 10.719 10.127 –5,5 • Bilbo-Balmaseda(2) 1.249 1.150 1.107 –3,7 EuskoTren 15.335 15.732 15.776 0,3 Guztizkoa 29.445 27.601 27.010 –2,1 (1): RENFEren datuek Bilboko aldirietako bidaiari kopuruaren berri ematen dute bakarrik. (2): Garai batean FEVE. Iturria: Sustapen Ministerioa, EuskoTren, FEVE eta Eusko Jaurlaritza.

Diru-bilketari buruzko datuen azterketara etorriz, lehen hurbilketak agerian uzten du

hobera egin dutela, konpainia batak eta besteak emaitza hobeak lortu dituztelako

aurreko ekitaldian baino. 2014 amaitzerako RENFEk 9,2 milioi euro zeuzkan bilduta, % 5,3

gehiago 2013an baino; Euskotrenek, berriz, antzeko bilakaera izan du (urte arteko

% 4,8ko igoera), eta ia-ia 26 milioi bildu ditu.

207. taula Bidaiariak garraiatzeagatiko diru-bilketa

(m eurotan) Kontzeptua 2012 2013 2014 %∆ 14/13

RENFE* –- 8.743,4 9.208,2 5,3 EuskoTren** 24.045,6 24.762,7 25.958,3 4,8 Guztizkoa –- 33.506,1 35.166,5 4,9 (*): RENFEren datuek Bilboko aldirietako bidaiari kopuruaren berri ematen dute bakarrik. (**): Trenbidearen diru-bilketa ez ezik, tranbia eta autobusena ere biltzen du. (--): Txosten hau egitean ez genuen daturik eskura. Iturria: Sustapen Ministerioa, EuskoTren, FEVE eta Eusko Jaurlaritza.

Azterketarekin aurrera eginez eta Euskal Herrian jatorria eta/edo helmuga duten

salgaien bolumenari dagokionez, konpainien arabera alde esanguratsuak ageri dira

jardueran. RENFErekin hasiko gara, guztizkoaren % 78,4ko pisu espezifikoa duela

kontuan hartuta. Estatuko operadore logistikoa % 6,4 hazi da salgaien mugimenduari

dagokionez, 2.500 milako tonatik gora garraiatu dituelarik. FEVE, berriz, % 21,6ko

barneratze-maila izaki, % 16,7 jaitsi da bolumenean, eta, ekitaldiaren amaieran, 696

milako tona garraiatu ditu, gutxi gorabehera. Azkenik, EuskoTrenek askoz ere balio

txikiagoak erakutsi ditu (300 tona), eta haren jarduera, beste behin ere, nabarmen

uzkurtu da (–% 40). Baterako emaitzak % 0,4ko hazkunde txiki bat erakusten digu, eta,

3.224,6 milako tonako guztizkoarekin, RENFEk argi eta garbi nagusitasuna lortu du

jarduera horren esparruan.

Zerbitzuak |

283 |

208. taula Euskal Herrian jatorria eta/edo helmuga duten salgaien bolumena*

(m Tm) Kontzeptua 2012 2013 2014 %∆ 14/13

RENFE 2.159,6 2.375,5 2.528,4 6,4 EuskoTren 84,1 0,5 0,3 –40,0 FEVE 861,9 835,8 695,9 –16,7 Guztizkoa 3.105,6 3.211,8 3.224,6 0,4 (*): Edukiontziak aparte. Iturria: RENFE, EuskoTren eta FEVE.

Enpleguari dagokionez aipatzekoa da FEVEko langileak behin betiko RENFEn integratu

direla. Hala, RENFEk eta FEVEk 676 langile bildu dituzte guztira, eta horrek esan nahi

du langile kopurua % 3,3 jaitsi dela. EuskoTreni dagokionez, langile kopurua ia-ia ez

da aldatu (% 0,2 hazi da), eta 921 langile zenbatu dira, aurreko ekitaldian baino bi ge-

hiago.

209. taula Trenbide-garraioko langile kopurua

Kontzeptua 2012 2013 2014 %∆ 14/13

RENFE 554 699(*) 676 –3,3

FEVE 258 EuskoTren 923 919 921 0,2 Guztizkoa 1.735 1.618 1.597 –1,3 (*): Aurreneko aldiz, RENFEko eta FEVEko enpleguak batu egin dira . Iturria: RENFE, EuskoTren, FEVE eta Eusko Jaurlaritza.

Atal honi amaiera emateko, trenbide-sektorean izan diren gertaera nagusiak azalduko

ditugu jarraian. Euskal “Y”ari dagokionez zenbait berri izan ditugu aurten, eta, azken

informazioen arabera, euskal “Y”a 2019an jar liteke abian, aurreikusitakoa baino urtebete

lehenago beraz. Sustapen Ministerioak 600 milioi emango ditu urtean 2016tik aurrera,

helburu hori lortzeko. 2015erako 221,8 milioi inbertitzea aurreikusi du, eta Bizkaian haziko

da bereziki, 2014an 20,3 milioi inbertitzetik 2015ean 97,7 milioiko inbertsioa egitera

igaroko delako. Gipuzkoan aurten 65,2 milioiko inbertsioa egitea aurreikusi dute, eta

2015erako 84,5 milioiko aurrekontua dute; Araban, berriz, 2014an 65,2 milioiko ekarpena

egin dute, eta 2015erako 39,5 milioi aurreikusi dute. Gainera, Eusko Jaurlaritzak 350,5

milioi euro aurreratuko ditu 2015ean trenbideko “Y” egiturako lanak bultzatzeko. Azken

hamarkadan 3.500 milioi euro inbertitu dira jada euskal “Y”an, eta Sustapen Ministerioak

2.500 milioi inbertituko ditu, gutxi gorabehera, 2016tik 2019ra bitarte.

Gainera, Bergarako lotuneak lizitatu gabe jarraitzen zuenez, Eusko Jaurlaritzak salatu

zuen Espainiako Gobernuak hartutako konpromisoa ez zuela bete nahi, eta azkenean,


284 |

2014ko urrian, Bergarako lotuneko lehen tartea esleitu zen, 68 milioi euroren truke.

Halaber, Gasteiz-Bilbo adarrean lizitatzeke dauden gainerako tarteak, hau da, Angiozar

sektorea eta Atxondo-Abadiño, 2015ean lizitatuko dira.

Bestetik aipatzekoa da Sustapen Ministerioak adierazi duenez, hiriburuen arteko

ibilbideak aurreikusitakoa baino motelagoak izan litezkeela. Hala, Bilbo-Gasteiz ibilbidea

egiteko 43 minutu beharko dira, hasiera batean 28 minutu aurreikusi baziren ere; Bilbo-

Donostia egiteko, berriz, 55 minutu beharko dira, eta ez 38, hasiera batean aurreikusi zen

bezala; eta, azkenik, Gasteiztik Donostiara joateko ordubete inguru beharko da, hasiera

batean 34 minutu aurreikusi baziren ere. Denbora horiek betetzen badira, abiadura

handiko trena ez da, inondik inora, uste bezain lehiakorra izango.

Bilboko Metroa

2014 urtea amaitzerako Bilboko Metroak 87.397.177 bidaiari zenbatu zituen guztira, eta

horrela apurtu egin zuen aurreko bi urteetan erakutsitako beheranzko joera. Hortaz, 2014

ixtean balantzea positiboa izan da, eta balidatutako txartelen kopurua % 0,3 hazi da

2013aren aldean, hau da, 264.360 bidaiari gehiago zenbatu dira. Hala, hain erabilia den

garraiobide horrek goranzko bilakaera berreskuratu du. Izan ere, 2012an eta 2013an

bakarrik egin du behera bidaiari kopuruak metroaren 19 urteko bizitzan.

210. taula Bidaiarien mugimendua Bilboko Metroan

Urtea Bidaiariak (m) %∆

2005 77.802 6,5 2006 79.780 2,5 2007 85.864 7,6 2008 86.333 0,6 2009 87.043 0,8 2010 88.556 1,7 2011 89.616 1,2 2012 87.615 –2,2 2013 87.133 –0,6 2014 87.397 0,3

Iturria: Bilboko Metroa.

Datuetan sakonduz, eta bidaiarien mugimenduari dagokionez, urria izan da urteko

hilabeterik mugituena, eta 8.216.513 bidaia erregistratu dira guztira. Gainera, 2013ko

salbuespenarekin ohikoa den bezala, Santo Tomas egunean izan zen jarduerarik

handiena. Gainera, 2014ko abenduaren 22an erregistratu zen metroaren maximo

historikoa, egunean zehar zerbitzua indartu zelako eta zenbait tren berezi eskaini

zirelako, Horren ondorioz, guztizko bidaia kopurua 386.123 izan zen, eta beraz, 2012an

ezarritako marka hautsi zen.

Zerbitzuak |

285 |

Azterketarekin jarraituz, bidaiariak geltokien arabera nola banatu diren ikusiko dugu, eta

lehenik eta behin aipatzekoa da 2014an Indautxuko geltokia izan dela bidaiari gehien

izan dituena, 6.160.455 bidaiarirekin eta % 7,1eko pisu espezifikoarekin. Moyuako

geltokiak ia-ia balio berdinak eman ditu, 6.153.620 bidaiari guztira. Horien atzetik

Abando, San Mames eta Zazpikaleak daude, guztizkoaren gainean % 6,9ko, % 6,7ko eta

% 6,6ko parte-hartzeak izaki. Bost geltoki horiek urte osoan egindako bidaien % 34

berenganatu dute, hau da, 30 milioi txartel balidatu dituzte guztira, gutxi gorabehera.

Bidaiarien mugimendu txikiena, berriz, Urbinagako, Lutxanako eta Lamiakoko geltokietan

izan da, eta bakoitzaren ordezkaritza-maila ez da % 0,3ra iritsi.

211. taula Bilboko Metroko bidaiarien banaketa geltokien arabera (2014)

Geltokia % Geltokia %

Indautxu 7,1 Peñota 1,6 Moyua 7,1 Astrabudua 1,6 Abando 6,8 Etxebarri 1,6 San Mames 6,7 Basauri 1,5 Zazpikaleak 6,6 Ansio 1,5 Santutxu 5,3 Bolueta 1,3 Deusto 4,8 Leioa 1,2 Barakaldo 4,1 Gobela 0,9 Gurutzeta 4,0 Abatxolo 0,9 Areeta 3,8 Neguri 0,8 Santurtzi 3,0 Plentzia 0,8 Sarriko 2,7 Sopelana 0,7 Algorta 2,7 Kabiezes 0,5 Sestao 2,6 Larrabasterra 0,5 San Inazio 2,6 Aiboa 0,5 Basarrate 2,5 Berango 0,4 Ariz 2,3 Urduliz 0,4 Portugalete 2,3 Lamiako 0,3 Bagatza 2,2 Lutxana 0,2 Erandio 1,9 Urbinaga 0,1 Bidezabal 1,6 Iturria: Bilboko Metroa.

Geltoki bakoitzaren bilakaerari buruzko azterketara etorriz, nabarmentzekoa da Ansioko

geltokiak jauzi kuantitatibo handia izan duela (% 7,2ko hazkundea urtetik urtera, hau da,

86.704 erabiltzaile gehiago), gainerako guztiek baino nabarmen handiagoa. Boluetako

(36.158 bidaiari gehiago) eta Etxebarriko (29.934) geltokiek ere goranzko bilakaera izan

dute, neurri txikiagoan izan bada ere, % 3,2ko eta % 2,2ko aldakuntzekin, hurrenez hurren,

gainerako geltoki guztiak % 2aren azpitik hazi direlarik. Santurtzik (–% 3,2), Urbinagak

(–% 3,2), Aiboak (–% 2,4) eta Zazpikaleak (–% 3,5), ordea, aldakuntza negatiboak izan

dituzte, eta azken horrek beste behin ere behera egin du urtetik urtera, kontuan

hartzekoa noski jende gehien mugitzen den geltokietako bat izanik.


286 |

Bidaiariak eremuz eremu nola banatzen diren aztertzerakoan zera ikusten dugu, 2.

Linean dabilela jende gehien, 35.624.028 bidaiari guztira, eta Bilboko Metroko erabiltzaile

guztien % 40,8 izanik. Bidaiarien mugimenduan bigarrena berriz, ardatz komuna da,

aurreko urtetik % 9ko jaitsiera izan duena, eta, guztira 25.920.004 erabiltzaile izaki,

trafikoaren % 29,7 izan dena. Azkenik, 1. Lineak % 25,4ko pisu erlatiboa metatu du,

22.186.262 bidaiari guztira. Ibilbideei dagokienez, Santutxu-Abando izan da erabiliena

713.462 bidaiarekin, eta jarraian Santutxu-Zazpikaleak, 646.724 txartel balidaturekin.

Bilboko Metroko bidaiariek txartelak nola erabiltzen dituzten aztertzean zera ikusten

dugu, Creditrans txartelak garraio-titulurik erabiliena izaten jarraitzen duela, 46.506.742

bidaia balidatu dituelako, hau da, guztizkoaren % 53,3, aurreko urteko ehunekotik

(% 53,5) oso gertu. Creditrans txartelaren ondoren hileko bonua dator, gutxi gorabehera

% 14 izanik, eta horren atzetik Gizatrans txartela, % 12,8 barneratu delarik. Garraio-titulu

horrek tarifa murriztua eskaintzen du, 65 urtetik gorakoentzat eta minusbaliatu edo

desgaituentzat. Jarraian, Super 50 txartela, erabiltzaileen % 8,1ek erabilia, Urteko

txartela (% 5,5) eta Joanaldikoa (% 2,8). Aurten beste nobedade bat izan dugu, uztailaren

21etik aurrera Gaztetrans txartel berria indarrean hasi delako. Partzuergoak

bultzatutako titulua da, Metroko eta Bizkaibuseko deskontuak bateratzen ditu 26 urtetik

beherakoentzat, eta 217.827 txartel balidatu ditu guztira.

Bilboko Metroaren atalarekin amaitzeko, 2014an Bilboko Metroaren jarduerari

dagokionez izan diren gertaera nagusien berri emango dizuegu jarraian. Lehenik eta

behin aipatzekoa da joan den ekainaren 28an Kabiezeseko geltoki berria ireki zutela 2.

Linea osatzeko, eta linea horretan dagoeneko 450.174 bidaiari ibili direla. Metro Bilbaok

egindako aurreikuspenen arabera, gutxi gorabehera 685.700 bidaiarik erabiliko dute

urtero zerbitzu hori, Santurtziko auzokoen erreklamazioei amaiera emanez. Gainera,

urte-amaieran doako wifi zerbitzua jarri zen abian. San Mameseko geltokia hautatu

zuten ekimen horretarako pilotu izateko, eta aurreikuspenen arabera, 2015eko udarako

zerbitzu hori hamar geltoki gehiagora zabalduko da. Iragarri dute, halaber, ez dutela

aurreikusi 2015erako metroaren prezioak igotzea, eta ekitaldi horretarako aurrekontua

71,5 milioi euro dela, % 4,15 txikiagoa 2014.ari dagokiona baino. Azkenik, metroko 3.

Linea 2016. urterako egongo da indarrean, eta batez ere Bilboko iparraldeko auzoei

eskainiko die zerbitzua.

Zerbitzuak |

287 |

3.2 ERREPIDE BIDEZKO GARRAIOA

Garraio atalarekin aurrera eginez, errepide bidezko garraioari helduko diogu jarraian, eta,

Trafiko Zuzendaritza Nagusiak eskainitako datuen arabera, sektoreak aurrera segitzen

du jardueraren intentsitatea murrizten, aurreko ekitaldian baino neurri txikiagoan bada

ere. Horren erakusgarri dugu Estatuko ibilgailu-parkea ezer gutxi igo dela, % 0,2 gutxi

gorabehera. 2014an 59.211 unitate gehiago izaki une honetan parkeak 30.976.047

ibilgailu ditu guztira. Euskal Herrian joera oso antzekoa izan da, eta balioak ia-ia ez dira

aldatu aurreko urtetik (% 0,1), 1.589 unitate gehiago gehitu direlarik, une honetan guztira

1.729.923 ibilgailu izanik. Lurraldez lurraldeko azterketaren arabera, bilakaera ezer gutxi

aldatu da Euskal Herria osoan, Arabako (% 0,3), Gipuzkoako (% 0,3) eta Nafarroako

(% 0,1) parkeek pixka bat gora egin dutelako, eta Bizkaian uzkurdura txiki-txiki bat nabari

delako (–% 0,1).

Probintzia bakoitzaren pisu espezifikoari dagokionez, 2013an izan genuen banaketa

errepikatu egin dela esan dezakegu. Bizkaiko probintziak izan du parte-hartze maila

handiena (% 37,8), eta jarraian Gipuzkoak eta Nafarroak, ia-ia ordezkaritza berdinekin

(% 25,5 eta % 25, hurrenez hurren), eta azkenik Arabak, askoz ere parte-hartze txikiago

batekin (% 11,7). Horrekin guztiarekin, Euskal Herria Estatuko ibilgailu-parkearen % 5,6

da.

Informazioa ibilgailu motaren arabera aztertzen badugu, eta azkenaldiko bilakaera

kontuan hartuta, Estatuan egoera ezer gutxi aldatu da 2013koaren aldean. Turismoek

% 71,1eko parte-hartzea izan dute guztizkoaren gainean, eta ia-ia ez da bilakaerarik

antzeman, ekitaldi batean eta bestean 22 milioi unitate zenbatu direlako, gutxi

gorabehera. Kamioiek askoz ere pisu espezifiko txikiagoa dute (% 15,6), eta balioetan

beherakada txiki bat izan dute (–% 1); motozikletak atzetik datoz parte-hartzeari

dagokionez (% 9,6), eta % 3ko gorakada izan dute, gutxi gorabehera. Azkenik, garrantzi

txiki-txikia izaki bilakaera desberdina duten bi atal aztertuko ditugu, traktore industrialak

eta autobusak (% 0,6ko eta % 0,2ko parte-hartzea, hurrenez hurren). Traktore

industrialen unitateek pixka bat gora egin dute (% 2,8), eta autobusek pixka bat behera

(–% 0,2).

Informazioa ibilgailu motaren eta lurralde-banaketaren arabera sailkatzen badugu,

Euskal Herriko argazkian ez da aldaketarik nabari aurreko urteen aldean. Beste behin ere,

Bizkaian bildu dira kamioi (% 33,5), autobus (% 43,8) eta turismo (% 39,6) gehien, eta

Gipuzkoan, berriz, motozikleta gehien (% 36); azkenik, traktore industrialek Nafarroako

Foru Erkidegoan lortu dute adierazle onena (% 34,6).


288 |

212. taula Ibilgailu parkea

unitateak

Eremua Kamioiak Autobusak Turismoak Motozikletak: Traktore Ind. Beste batzuk Guztizkoa

2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014

Araba 30.912 30.265 537 523 147.782 148.436 13.422 14.074 1.150 1.116 7.691 7.765 201.494 202.179 Bizkaia 88.720 87.426 1.713 1.751 494.132 493.456 46.759 48.239 3.524 3.450 18.700 18.734 653.548 653.056 Gipuzkoa 67.168 65.270 870 904 303.919 304.802 50.995 52.588 2.890 3.065 15.546 15.879 441.388 442.508 EAE 186.800 182.961 3.120 3.178 945.833 946.694 111.176 114.901 7.564 7.631 41.937 42.378 1.296.430 1.297.743 Nafarroa 79.249 77.899 842 817 299.058 299.536 30.406 31.224 4.198 4.043 18.151 18.661 431.904 432.180 Euskal Herria 266.049 260.860 3.962 3.995 1.244.891 1.246.230 141.852 146.125 11.762 11.674 60.088 61.039 1.728.334 1.729.923 Espainia 4.887.352 4.839.484 59.892 59.799 22.024.538 22.029.512 2.891.204 2.972.165 182.822 186.060 871.028 889.027 30.916.836 30.976.047 EH/Espainia % % 5,4 % 5,4 % 6,6 % 6,7 % 5,7 % 5,7 % 4,9 % 4,9 % 6,4 % 6,3 % 6,9 % 6,9 % 5,6 % 5,6 Iturria: Trafiko Zuzendaritza Nagusia.

Kamioi, traktore industrial eta autobusen matrikulazio garbia aztertuko dugu jarraian, eta

aipatzekoa da aurreko urteetako beheranzko joerak bere horretan jarraitu duela, antza

denez neurri txikiagoan bada ere. Ekitaldi honetan 5.244 matrikulazio gutxiago

erregistratu dira Euskal Herrian eta 44.723 gutxiago Estatuan, eta kopuruetan izan den

beherakada hori askoz ere txikiagoa izan da aurreko urtean erregistratutakoa baino

(-5.810 eta -102.747, hurrenez hurren, 2013. urtean). Lurraldez lurraldeko datuetan

sakonduz, aztergai ditugun lau probintzietan matrikulazio garbiak behera egin du oro har,

beherakada hori aurreko ekitaldian erregistratutakoa baino txikiagoa izan bada ere. Hala,

Gipuzkoa izan da gehien uzkurtu den zerrenda (-1.689 unitate), eta jarraian Nafarroa

(-1.530) eta Bizkaia (-1.330); aldiz, Araban jaitsi da gutxien (-695).

213. taula Kamioi, traktore industrial eta autobusen matrikulazio garbia*

unitateak

Eremua Kamioi eta traktore industrialak

Autobusak Guztizkoa

2013 2014 2013 2014 2013 2014

Araba –854 –681 –17 –14 –871 –695 Bizkaia –1.641 –1.368 –19 38 –1.660 –1.330 Gipuzkoa –1.721 –1.723 –1 34 –1.722 –1.689 EAE –4.216 –3.772 –37 58 –4.253 –3.714 Nafarroa –1.496 –1.505 –61 –25 –1.557 –1.530 Euskal Herria –5.712 –5.277 –98 33 –5.810 –5.244 Espainia –101.512 –44.630 –1.235 –93 –102.747 –44.723 (*): Parkearen urtearteko aldakuntza. Iturria: Trafiko Zuzendaritza Nagusia.

Motorizazio-indizeei dagokienez (ibilgailu kopurua milako biztanle bakoitzeko), aurreko

ekitaldikoen ildo beretik, 2014ko datuak egonkorrak izan dira, goranzko mugimendu

txikiak nabari badira ere. Euskal Herrian, 1000 biztanleko 617 ibilgailuko tasa erregistratu

da, Estatuko batez bestekoaren (666) azpitik. Nafarroa da lurralderik dinamikoena arlo

horretan, 1000 biztanleko 679 ibilgailuko tasa izan duelako. Arabak izan du bigarren

baliorik handiena (632), eta jarraian, pixka bat atzerago, Gipuzkoak (626), eta, nabarmen

Zerbitzuak |

289 |

atzerago, Bizkaiak (573), taldearen bilakaerarik onena izan duen arren (4 puntu irabazi

dituzte 2013aren aldean).

Turismo bakoitzeko biztanle kopuruari dagokionez, 2013an erakutsitako datuek

indarrean jarraitu dute 2014an, Euskal Herrian izan ezik, non aurreko zenbakia hamarren

batean murriztu den. Hala, Bizkaia eta Gipuzkoa 2,3ko tasa batean mantendu dira,

Euskal Herriak eta Arabak 2,2ko tasa izan dute, eta Nafarroak eta Estatuak 2,1eko tasa.

214. taula Motorizazio-indizeak

Eremua Ibilgailuak 1.000 biztanle

bakoitzeko Biztanleak/Turismo bakoitzeko

2013 2014 2013 2014

Araba 630 632 2,2 2,2 Bizkaia 569 573 2,3 2,3 Gipuzkoa 623 626 2,3 2,3 EAE 596 599 2,3 2,3 Nafarroa 676 679 2,1 2,1 Euskal Herria 614 617 2,3 2,2 Espainia 662 666 2,1 2,1 Iturria: Trafiko Zuzendaritza Nagusia, eta geuk egina.

Azterketarekin aurrera eginez, eta errepide bidezko salgai-garraioari dagokionez,

errepide bidezko salgai-garraioaren inkesta iraunkorrak aditzera eman digunez1, aurreko

ekitaldian ez bezala, non jarduera % 7,5 jaitsi zen Estatuan, 2014an igoera orokorra

erregistratu da, bai Estatuan bai Euskal Herrian. Nafarroa izan da joera horren kontra

bilakatu den bakarra. Hala, salgaiak % 3 igo dira Estatuan, eta ia-ia 900.000 milako tona

izan dira. EAEk, berriz, % 12,8ko gorakada handia izan du, bereziki eskualde barneko

garraioa % 26,6 hazi izanaren ondorioz. Nafarroako Foru Erkidegoak, berriz, % 14,8 egin

du behera, eta hori eskualde barneko garraioan nabarmendu da batik bat (–% 26).

Gauzak horrela, ekitaldia amaitzerako urte arteko aldakuntza positiboa erregistratu da

Euskal Herrian, % 4 gutxi gorabehera, eskualde barneko garraioa % 11,9 igo izanaren eta

eskualde artekoa % 2,5 behera egin izanaren ondorioz.

1 Ikuspegi metodologiko batetik, inkesta egin zaie Trenbideen eta Errepide bidezko Garraioaren Zuzendaritza Nagusiaren eskutik errepide bidezko garraioa egiteko baimena jaso duten ibilgailu astunei, eta, zehazkiago, horien artean 3,5 Tm-tik gorako karga erabilgarriko gaitasuna eta 6 Tm-tik gorako baimendutako gehieneko pisua dutenei .


290 |

215. taula Autonomia-erkidegoen arabera garraiatutako salgaiak. Eskualde barneko garraioa eta eskualde arteko garraioa, jatorriko eta/edo helmugako autonomia-erkidegoaren arabera

(m Tm)

Eremua EAE Nafarroa Euskal Herria Estatua

2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014

Eskualde barneko garraioa 32.527 41.170 12.625 9.338 45.152 50.508 606.811 632.384 Eskualde arteko garraioa 38.799 39.321 20.812 19.166 59.997 58.487 265.049 265.780 Guztizkoa 71.326 80.491 33.437 28.504 105.149 108.995 871.860 898.164 Iturria: Sustapen Ministerioaren Estatistika Aldizkaria.

EAEko datuetan sakonduz, guztira 80.491 milako tona garraiatu dira, eta hazkunde

handiena eskualde barneko garraioan gertatu da (% 51,1eko pisu erlatiboarekin);

eskualde arteko garraioa, berriz, % 1,3 hazi da. Bestetik, Nafarroak 28.504 milako tona

garraiatu ditu guztira, eta % 14,8ko aldakuntza negatiboa izan du, bi partiden ondorioz.

Estatuan salgaien trafikoak % 3 egin du gora, eta 898.164 milako tona garraiatu dira

guztira, hazkunde hori eskualde barneko garraioaren jardunak bultzatu duelarik (% 4,2ko

igoera), jardueraren zati handiena izanik (% 70).

Errepide bidezko garraioaren atala osatzeko eta atal horrekin amaitzeko, jarraian hiri-

garraioari buruzko daturik esanguratsuenak aurkeztuko ditugu, hain zuzen ere euskal

hiriburuetan diharduten autobus-konpainien (Bilbobus, Donostiako Tranbia Konpainia eta

TUVISA Gasteizko Hiri Garraioak) eskutik jaso ditugunak, eta kontuan hartuta azken horri

dagokionez informazioa 2013ko ekitaldikoa dela.

216. taula Hiri-garraioa. Sektorearen oinarrizko datuak

Kontzeptua Bilbo Donostia Gasteiz

2013 2014 2013 2014 2013 2014

Sareko lineak (*) 43 43 36 36 15 –- Luzera (km) 575,1 581,1 247 253 209,2 –- Autobus kopurua 147 147 120 122 86 –- Langile kopurua 616 622 508 499 297 –- (*): Eguneko eta gaueko lineak barne. Iturria: Transportes Colectivos SA, Donostiako Tranbia Konpainia SA, Gasteizko Hiri Garraioak SA..

Bilbobus enpresarekin hasiko dugu azterketa, eta lehenengo eta behin esango dugu

2014ko ekitaldian oso nobedade gutxi izan dituela. Konpainiak 43 linea ditu sarean (35

zerbitzu arrunt eta gaueko 8 zerbitzu), eta 147 autobus guztira. Sarearen luzera luzatu

da, 2013an 575,1 kilometro izatetik 2014an 581,1 kilometro izatera, hain zuzen, eta

bereziki nabarmentzekoa da langile kopurua hazi egon dela, une honetan, 622 langile

daudelako, aurreko ekitaldian baino 6 gehiago.

Zerbitzuak |

291 |

Donostiako Tranbia Konpainiari dagokionez aipatzekoa da 2014an zenbait bilakaera

desberdin atzeman direla. Horren erakusgarri dugu autobus kopuruak eta sarearen

luzerak gora egin dutela, berriz ere langile kopurua murriztu egin dela, eta, hala ere, linea

kopurua aldatu gabe geratu dela. Hortaz, sareko 26 lineei eutsiz (eguneko 27 zerbitzu

eta gaueko 9 zerbitzu), sarearen luzera 6 km luzatu da, eta gainera, ibilgailu parkeari bi

unitate gaineratu zaizkio (122 autobus 2014an); langile kopurua, berriz, jaitsi egin da, eta

499 enplegu daude une honetan, aurreko ekitaldian baino 9 gutxiago.

Gasteizko Hiri Garraioen Konpainiari dagokionez, informazioa, aldez aurretik adierazi

dugunez 2013ko ekitaldiari buruzkoa da, eta ekitaldi horretan mugimendu positiboak

eduki zituen. Hala, sareko lineek (eguneko 9 zerbitzu eta gaueko 6 zerbitzu) eta autobus-

parkeak (86) 2012ko mailei eutsi bazieten ere, egindako luzera 7,6 kilometro hazi zen

(209,2 km), eta azpimarratzekoa da langile bat gehitu zuela (297).

217. taula Hiri-garraioaren bilakaera

Kontzeptua Bilbo Donostia Gasteiz

2013 2014 2013 2014 2013 2014

Egindako km erabilgarriak (m) 6.323 6.306 6.210 6.213 4.280 -- Garraiatutako bidaiariak (m) 25.821 26.074 27.652 28.078 12.762 -- Diru-bilketa (milako eurotan) 11.415 11.820 18.469 18.490 5.384 -- Ustiapen-emaitza (milako eurotan) –28.170 –26.046 –13.738 –12.500 –14.511 -- Tarifak (eurotan) 1,25/0,62 1,25/0,64 1,60/0,88 1.65/0,91 1,15/0,56 -- Iturria: Transportes Colectivos SA, Donostiako Tranbia Konpainia SA, Gasteizko Hiri Garraioak SA..

Bilbobusi buruzko datuak sakonagotik aztertuz, lehen hurbilketa batek aditzera ematen

digu aurkeztutako adierazle gehienek hobera egin dutela. Zehazkiago, eta egindako

kilometro erabilgarrietan izan ezik, pixka bat behera egin dutenak (26 mila kilometro

gutxiago), gainerako adierazleetan goranzko mugimendu txikiak izan dira. Bildutako

diruak gora egin du (% 3,5), baita bidaiari kopuruak (% 1); ustiapen-emaitza uzkurtu egin

da, ordea (–28.170 milako euro 2013an, –26.046 milako euro 2014an). Eta hori guztia

tarifek ia-ia aurreko ekitaldiko balioei eutsi dietelarik.

Donostiako garraio-konpainiari dagokionez, oro har, 2014. urtea balantze positibo

batekin itxi da. Garraiatutako bidaia kopuruak aurreko urteetako joera apurtu du, eta 426

mila erabiltzaile gehiago erregistratu dira. Gainera, bildutako diruaren bolumenak gora

egin du pixka bat, eta 2013an, aldiz, behera egin zuen, Gainera, ustiapen-emaitza –13,7

milioi euro izatetik –12,5 milioi izatera igaro da. Egindako kilometro erabilgarriei

dagokienez, ia-ia bere horretan geratu dira (6.213 milako km). Tarifei dagokienez, beste

behin ere garestitu egin dira, joanaldiko txartelaren prezioa 1,65 izanik (1,60 2013an) eta

bono-busarena 0,91 euro (0,88 2013an).


292 |

Hiri-garraioarekin amaitzeko, eta TUVISAren jarduera aintzat hartuta (2013ko

informazioa), dirudienez ekitaldi hori ez zen oso txarra izan enpresarentzat. Zehazkiago,

aldakuntza negatibo bakarra erregistratu zen, ustiapen-emaitzari loturik, eta –14.511

milioi euro izan zen (–14.171 milako euro 2012an). Gainerakoan, ekitaldia ixtean TUVISAk

guztira 4.280 milako kilometro eginak zituen (116 mila gehiago aurreko urtean baino),

12.762 milako bidaiari erregistratu zituen (597 mila gehiago 2012an baino), eta ia 5.384

milako euro (352 milako euro gehiago) erregistratu zituen. Gainera, 2013an tarifak igo

zituzten: joanaldiko txartelaren prezioa 1,15 euro izan zen (1,10 euro 2012an), eta bono-

busarekin egindako bidaia bakoitzaren prezioa, berriz, 0,56 euro (0,54 euro 2012an).

3.3 ITSAS GARRAIOA

Kapituluan aurrera eginez, eta itsas garraioari dagokionez, 2014ko ekitaldia ixterako

munduko jarduerak % 3,5eko gorakada izan du, aurreko ekitaldian erregistratutako

hazkundearen (% 3,7) ildo beretik. ANAVE Espainiako Ontzi-jabeen Elkarteak

argitaratutako informazioaren arabera, 2014an itsaso bidezko trafikoa 10.260 milioi tona

izan da, 2013an baino 354 milako tona gehiago. Eta beraz 10.000 milioi tonatik gora ibili

da berriz ere.

218. taula Munduko merkataritza itsasotik

(M Tm) Salgaiak 2012 2013 2014(*) % ∆ 14/13

Solteko solido nagusiak 2.607 2.755 2.952 7,2 Petrolio gordina eta petrolioaren produktuak 2.824 2.792 2.785 –0,3 Edukiontzietako kargak 1.454 1.532 1.629 6,3 Bestelako solteko solidoak 1.492 1.575 1.564 –0,7 Karga orokor konbentzionala 909 953 1.013 6,3 Gas likidotuak 303 308 317 2,9 Guztizkoa 9.839 9.915 10.260 3,5 (*): Behin-behineko datuak. Iturria: Anave, Clarkson.

Salgai motaren araberako informaziora etorriz, 2014an aldaketa bat izan da

sailkapenaren lehen tokietan % 7,2ko hazkundearekin, Solteko solido nagusiak, azken

urteetan bigarren partida nagusia izan direnak, lehen tokira igaro dira. % 28,8ko

ordezkaritzarekin aurrea hartu diote, beraz, Petrolio gordinaren eta petrolioaren

produktuen atalari, jaitsiera txiki bat izan duena (–% 0,3), munduko merkataritzaren

mapan zuen tokian % 27,1eraino jaitsi delarik. Gauzak horrela, eta Bestelako solteko

solidoetarako izan ezik, trafikoan pixka bat behera egin dutenak (–% 0,7), goranzko

mugimenduak ezarri dira, neurrizkoak izan badira ere. Edukiontzietako kargek eta Karga

Zerbitzuak |

293 |

orokor konbentzionalak % 6,3ko igoera izan dute, eta % 15,9ko eta % 9,9ko pisu

erlatiboa izan dute, hurrenez hurren. Gas likidotuek gainerako guztiek baino parte-hartze

nabarmen txikiagoa izan dute (% 3,1), eta haiek ere jardueran gora egin dute, kasu

honetan % 3, gutxi gorabehera.

219. taula Espainiako itsas merkataritza

(m Tm) Kontzeptua 2013 2014 % ∆ 14/13

Esportazioak 92.032 96.164 4,5 Inportazioak 178.746 188.384 5,4 Kabotajea 38.506 40.831 6,0 Guztizkoa 309.284 325.379 5,2 Iturria: Anave, Estatuko portuak

Nazioarteko eremuan gertatu denaren antzera, Estatuan ere jarduerak % 5,2 egin du

gora, munduan erregistratutako erritmoaren gainetik, 2013an 309.284 milako tona

izatetik 2014an 325.379 milako tona izatera Gainera, Estatuan aztertutako hiru

magnitudeek goranzko mugimenduak sorrarazi dituzte. Zehazkiago, inportazioak, itsas

merkataritza nazionalaren % 57,9 direnak, % 5,4 hazi dira. Esportazioak ildo beretik ibili

dira, % 29,6ko pisu erlatiboarekin eta % 4,5eko hazkundearekin. Azkenean, kabotajea

izan da taldean bilakaera onena izan duena (% 6) nahiz eta gainerakoek baino pisu

erlatibo askoz txikiagoa eduki (% 12,5).

Euskal Herriko itsas trafikoari dagokionez, eta erreferentziazko bi portuei buruzko

informazioaren arabera, hau da, Pasaiako portuari eta Bilboko portuari buruzko

informazioaren arabera, aztertutako adierazle guztietan hobekuntza nabari da, Bilboko

Portuko toki-trafikoan izan ezik, 2014an beherakada handia izan duelako (–% 82,6). Hala,

sektorea hazi da bigarren urtez jarraian, jardueraren dezelerazioa nagusitu zen

biurtekoaren ondoren.

Azterketari hasiera emateko Bilboko Portua aztertuko dugu, 31 milioi tonako

trafikoarekin sektore-jardueraren zati handiena biltzen baitu (% 90, gutxi gorabehera),

eta aipatzekoa da 2014an trafikoak % 3,1eko gorakada izan duela. Deskargak

jardueraren % 60tik gora dira, eta bakar-bakarrik % 0,9 egin dute gora; beraz, oro har

nabari den emaitza positiboa kargetako % 10,1eko gorakadaren ondorioz etorri da,

haien ordezkaritza % 36 izanik. Azkenik, toki-trafikoaren jaitsiera, nabarmena izan den

arren (–% 82,6), ia-ia ez du eraginik izan ekitaldiko emaitzetan, parte-hartze urria duelako

(% 0,2).


294 |

Pasaiako Portuari buruzko informazioari helduz, ekitaldia ixterakoan jarduerak bultzada

handia izan duela ohartzen gara. Izan ere, aztertutako adierazle guztiek hazkundeak

islatu dituzte, eta baterako hazkundea % 18,5 izan da. Intentsitate hori bera kargen eta

deskargen bilakaeran atzeman da, eta bi partiden batura portuko trafikoaren batura izan

da, ia-ia. Hortaz, kargek eta deskargek, % 41,7ko eta % 56,8ko pisu erlatiboekin, hurrenez

hurren, bizitasun handiagoa erakutsi dute aurreko ekitaldian baino, eta gainera erritmo

berean bilakatu dira (% 18,4 eta % 19,1, hurrenez hurren). Askoz ere maila txikiagoetan

Hornidura (% 0,8) eta Arrantza (% 0,6) daude, balioak igo dituzten arren askoz ere neurri

apalagoan egin dutelako (% 2,2 eta % 3,6, hurrenez hurren).

220. taula Euskal portu nagusien trafikoa

(m Tm) Kontzeptua Bilbo Pasaia

2012 2013 2014 2012 2013 2014

Deskargak 18.735,6 19.247,4 19.421,2 1.935,4 1.671,6 1.990,3 Kargak 10.217,1 10.353,4 11.399,2 1.114,2 1.234,4 1.461,9 Toki-trafikoa 431,3 348,3 60,6 -- -- -- Hornidura 121,9 122,2 126,4 27,6 27,7 28,3 Arrantza 0 0 0 24,3 21,9 22,7 Guztizkoa 29.505,8 30.071,3 31.007,4 3.101,6 2.955,6 3.503,2 Iturria: Bilboko Portu Agintaritza. Pasaiako Portu Agintaritza.

Goazen orain salgaien trafikoaren osaerari buruzko kopuruekin, eta, Bilboko Portuarekin

hasita, Petrolio-produktuek, Solteko solidoek eta Salgai orokorrek goranzko bilakaera

izan dute (% 8,5, % 3,9 eta % 4,9, hurrenez hurren). Bestelako solteko likidoek, aldiz,

% 18,1eko jaitsiera handia izan dute. Petrolio-produktuen bilakaerak aipamen berezia

merezi du, jarduerari ekarpen handia eginez (% 45,2) taldeko bilakaera onena lortu

duelako.

Pasaiari dagokionez, portuko jarduerak gora egin du eta 3.500 milako tonako muga

gainditu du, azken urteetako maila nabarmen gaindituz. Solteko solidoek zeresan handia

izan dute jardueraren gorakada horretan, % 25 egin dutelako gora, eta. horri esker,

guztizko trafikoaren % 43,1 direlako. Salgai orokorrek parte-hartze handiagoa izan dute

(% 55,5), eta oso emaitza ona eman dute, pixka bat apalagoak izan badira ere (% 14,7).

Pasaiako trafikoaren osaera amaitzeko, “Gainerakoen” atala dugu, ordezkaritza txiki

batekin eta gorakada apal batekin (% 2,8).

Zerbitzuak |

295 |

221. taula Salgaien guztizko trafikoaren osaera

(m Tm)

Kontzeptua Bilbo Pasaia

2012 2013 2014 2012 2013 2014

Petrolio-produktuak 11.306,6 12.930,6 14.026,6 -- -- -- Bestelako solteko likidoak* 3.754,4 2.830,8 2.318,3 -- -- -- Solteko solidoak 4.261,7 4.421,6 4.594,0 1.419,9 1.212,2 1.509,0 Salgai orokorrak 9.630,1 9.417,7 9.881,5 1.629,6 1.693,8 1.943,2 Gainerakoak 553,1 470,6 187,0 51,9 49,6 51,0 Guztizkoa 29.505,9 30.071,3 31.007,4 3.101,6 2.955,6 3.503,2 (*): Gas naturalaren eta bestelako solteko likidoen batura da datu hori. Iturria: Bilboko Portu Agintaritza. Pasaiako Portu Agintaritza.

EAEko kanpo-trafikoa eta kabotajea aztertuko dugu jarraian, eta, datuetarako lehen

hurbilketa batek aditzera ematen digunez, aztertutako magnitude guztiek gora egin

dute, eta baterako hazkundea % 5,4 izan da. Batik bat esportazioen jardunak eragin du

emaitza hori, % 34,8ko ordezkaritza batekin % 11,6 egin dutelako gora. Bestetik,

inportazioek, jardueraren zati handiena berenganatu duten arren (% 61,2), askoz ere

bilakaera apalagoa izan dute, % 2,3 hain zuzen. Azkenik, kabotajea, % 4 baino ez dena,

% 4,9 igo da. Guztira, Euskal Herriko kanpo-trafikoa eta kabotajea 34,3 milioi tona izan

da, eta horietatik 30,8 milioi Bilboko portuari esleitu zaizkio.

222. taula Kanpo-trafikoa eta kabotajea

(m Tm)

Kontzeptua Bilbo Pasaia

2012 2013 2014 2012 2013 2014

Inportazioa 18.318,9 18.884,7 19.038,4 1.070,5 1.617,2 1.928,4 Esportazioa 9.205,0 9.473,5 10.478,1 1.536,2 1.229,2 1.461,9 Kabotajea 1.428,6 1.242,6 1.303,8 442,8 59,6 61,9 Guztizkoa 28.952,7 29.600,8 30.820,3 3.049,6 2.906,0 3.452,2 Iturria: Bilboko Portu Agintaritza. Pasaiako Portu Agintaritza.

Kanpo-trafikoaren osaerari dagokionez, eta Bilboko Portuarekin hasita, inportazioek eta

esportazioek gorakadak izan dituzte, neurri desberdinetakoak nolanahi ere. Lehenak,

% 0,8ko gorakada txiki batekin, 19.000 milako tonatik gora ibili dira, eta bigarrenak,

% 10,6ko hazkunde nabari batekin, 10.000 milako tonatik gora.

Datuetan sakonduz, eta esportazioei dagokienez, bi beherakada erregistratu dira, bata

Produktu kimikoei loturik (–% 5,8), % 9ko pisu espezifikoarekin, eta bestea fuelarekin

zerikusia duena, parte-hartze txikiagoa izaki (% 5,8), esportatutako bolumenean % 26,7

behera egin duena. Gainerako partidek bilakaera positiboa izan dute, batez ere Gasolinak

(% 11,1eko pisu erlatiboa), % 17,6ko igoera izan duena, eta, jarraian, Produktu

siderurgikoek, antzeko parte-hartze batekin (% 10,9), nahiz eta bilakaera apalagoa eduki


296 |

(% 7,3). Edukiontzien tarari eta Makina eta ordezko piezei dagozkien partidek profil

egonkorragoa erakutsi dute, % 3,6ko eta % 2,8ko aldakuntzak erakutsi dituztelako,

hurrenez hurren, eta Beste batzuen atalean, berriz, % 22ko hazkundea izan da.

Horrenbestez, azken urteetako goranzko joerari jarraipena emanez, 2014ko ekitaldiaren

amaieran Bilboko Portuaren esportazioek % 10,6ko hazkundea izan dute.

Inportazioei dagokienez, % 0,8ko aldakuntza txikia izaki, bilakaera desberdinak izan dira,

produktuen arabera. Petrolio gordina egon da inportazioen buruan, bai bolumenean

(guztizkoaren % 43,4) bai bilakaeran, urte arteko aldakuntza % 27,8 izan baita. Produktu

siderurgikoek eta Txatarrek (% 8ko eta % 7,2ko igoera, hurrenez hurren) ere joera hori

erakutsi dute, neurri askoz ere apalagoan nolanahi ere. Aitzitik, Gas naturalak, Gasolioak

eta Fuelak kontrako bilakaera izan dute. Hiruen artean guztizkoaren % 15,8 dira, eta

2014an murrizketa handiak izan dituzte trafikoan (–% 36, –% 49,4 eta –% 35,8, hurrenez

hurren).

Pasaiako Portua soilik aztertuz, bi kategorietan goranzko mugimenduak atzeman dira.

Esportazioen trafikoak % 18,9 egin du gora, eta inportazioenak % 19,2, hurrenez hurren.

Esportazioei buruzko informazioa xehatuta, produktu siderurgikoak esportatutako

produktuen buruan kokatu dira berriz ere (guztizkoaren % 61,7), eta gainera hazkunde-

erritmoari eutsi diote (% 16,1). Makina eta ordezko piezek eta Bestelako salgaiek

hazkunde nabariak izan dituzte, % 77,1 eta % 111,6, hurrenez hurren, baina nolanahi ere

ordezkaritza txikia izan dute guztizkoaren gainean, % 1,2 eta % 4,7, hurrenez hurren.

Automobilek ere, trafikoaren % 21 izaki, hobera egin dute (% 9,3), baina hobekuntza

nabariagoa izan da Bestelako mineralen kasuan, % 38,3 hain zuzen, guztizkoaren

gainean % 10,8ko parte-hartzea izanik. Azkenik, Zerealen eta haien irinen atalak izan du

bilakaerarik okerrena, kopuruetan % 42,6 egin dutelako behera, nahiz eta guztizkoaren

emaitzetan eragin txikia izan, pisu erlatiboa % 1 delako bakarrik.

223. taula Bilboko Portuaren kanpo-trafikoaren osaera. 2014

(m Tm) Esportazioak Inportazioak

Produktu siderurgikoak 1.146,0 Petrolio gordina 8.271,9 Produktu kimikoak 946,7 Fuela 1.349,9 Gasolina 1.158,3 Gas naturala 1.206,3 Fuela 611,3 Produktu siderurgikoak 1.775,7 Edukiontzien tara 603,5 Gasolioa 453,5 Makinak eta ordezko piezak 452,5 Txatarrak 750,3 Beste batzuk 5.559,8 Beste batzuk 5.231,8 Guztizkoa 10.478,1 Guztizkoa 19.039,4 Iturria: Bilboko Portu Agintaritza. Geuk egina.

Zerbitzuak |

297 |

Inportazioei dagokienez, txatarrak (% 31,6ko barneratzea) eta produktu siderurgikoek

(% 24) eutsi diete goreneko postuei. Batak eta besteak oso bilakaera ona izan dute,

bolumenean % 42,4 eta % 19,2 egin dutelako gora, hurrenez hurren. Bestelako salgaiak

(% 26,6) eta Zerealak eta haien irinak (% 7,5) ere joera positibo horren ildotik ibili dira.

Paperak eta oreak eta Bestelako mineralek askoz ere ordezkaritza txikiagoak izan

dituzte, bien artean jardueraren % 10 izanik. Lehenak % 8,1eko beherakada izan du, eta

bigarrenak % 9,2ko beherakada.

224. taula Pasaiako Portuaren kanpo-trafikoaren osaera 2014

(m Tm) Esportazioak Inportazioak

Produktu siderurgikoak 902,3 Produktu siderurgikoak 462,9 Automobilak eta haien piezak 306,4 Burdinazko txatarrak 608,9 Bestelako mineralak 158,5 Papera eta orea 117,4 Makinak eta ordezko piezak 17 Zerealak eta haien irinak 145,0 Zerealak eta haien irinak 8,5 Bestelako mineralak 81,3 Bestelako salgaiak 69,2 Bestelako salgaiak 512,9 Guztizkoa 1.461,9 Guztizkoa 1.928,4 Iturria: Pasaiako Portu Agintaritza. Geuk egina.

225. taula Bilboko Portua. Trafikoa herrialdeen arabera, 2014

(m Tm) Herrialdea Deskargatuak Kargatuak Guztizkoa

Erresuma Batua 1.802,0 1.978,4 3.780,4 Errusia 112,6 3.023,1 3.135,7 Ameriketako Estatu Batuak

1.531,1 920,3 2.451,4

Mexiko 193,1 1.708,2 1.901,3 Holanda 940,4 785,1 1.725,5 Belgika 645,0 719,8 1.364,8 Kolonbia 58,4 1.293,7 1.352,1 Espainia 921,1 382,8 1.303,9 Brasil 337,8 771,0 1.108,8 Txina 122,9 858,1 981,0 Singapur 639,7 16,0 655,7 Norvegia 59,0 588,3 647,3 Trinidad eta Tobago 19,1 627,7 646,8 Beste batzuk 4.017,0 5.748,7 9.765,7 Guztizkoa 11.399,2 19.421,2 30.820,4 Iturria: Bilboko Portu Agintaritza. Geuk egina.

Goazen orain trafikoa herrialdez herrialde nola banatu den aztertzera. Bilboko Portuan,

beste behin ere, rolak irauli egin dira sailkapenaren lehen postuetan. Erresuma Batuak

% 12,3ko parte-hartzea izan du guztizkoaren gainean, eta beste behin ere Errusiari

nagusitu zaio, azken horren presentzia % 10,2raino jaitsi baita (% 15,6 2013an). Gauzak

horrela, Estatu Batuek (% 8ko pisu erlatiboa), Mexikok (% 6,2), Holandak (% 5,6) eta

Belgikak (% 4,4) aurreko ekitaldiko posizioei eutsi diete. Espainiak, ordea, guztizkoaren


298 |

gainean duen parte-hartzeari eutsi badio ere (% 4,2), postu bat galdu du Kolonbiaren

mesedetan (% 4,4ko parte-hartzea). Bestetik nabarmentzekoa da Singapur eta Norvegia

estreinakoz ageri direla herrialdeen mapan, parte-hartze txikiagoak izan dituzten arren,

% 2 gutxi gorabehera.

32. grafikoa Salgai eta itsasontzien trafikoa Bilboko Portuan

Iturria: Bilboko Portu Agintaritza.

0

5

10

15

20

25

30

35

40

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

M Tm

Sarrerak Irteerak Toki-traf., hornid., arrantz. eta ontzi-aldak.

0

1

2

3

4

5

0

10

20

30

40

50

60

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Itsasontziak m. M Tm

Erregistro gordineko tonak Itsasontzi kop.

Zerbitzuak |

299 |

33. grafikoa Salgai eta itsasontzien trafikoa Pasaiako Portuan

Iturria: Pasaiako Portu Agintaritza.

0

1

2

3

4

5

6

7

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

M Tm

Sarrerak Irteerak Toki-traf., hornid., arrantz., eta ontzi-ald.

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1,8

2

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Itsasontziak m. M Tm

Erregistro gordineko tonak Itsasontzi kop.


300 |

226. taula Pasaiako Portua. Trafikoa herrialdeen arabera, 2014

(m Tm) Herrialdea Deskargatuak Kargatuak Guztizkoa

Erresuma Batua 140,6 585,3 725,9 Alemania 239,4 78,0 317,4 Herbehereak 250,8 37,3 288,1 Errusia 272,6 4,2 276,8 Belgika 131,9 143,1 275,0 Aljeria 63,8 126,3 190,1 Frantzia 138,2 41,5 179,7 Suedia 148,6 5,8 154,4 Finlandia 129,7 12,7 142,4 Irlanda 23,1 67,2 90,3 Turkia 0 74,3 74,3 Espainia 67,7 0,2 67,9 Polonia 57,7 7,5 65,2 Beste batzuk 326,3 278,7 605,0 Guztizkoa 1.990,3 1.461,9 3.452,2 Iturria: Pasaiako Portu Agintaritza. Geuk egina.

Pasaiako Portuari dagokionez, datuetarako lehen hurbilketa batek agerian uzten du

Erresuma Batuak jaun eta jabe izaten jarraitzen duela Gipuzkoako portuaren trafikoan

(guztizkoaren gainean % 21eko ordezkaritza dauka), batez ere kargen atalean

presentzia handia duelako, deskargatuen atalean askoz ere parte-hartze apalagoa

izanik, sailkapenaren bosgarren postuan dagoelarik. Dezente atzerago, Alemania,

% 9,2ko ordezkaritzarekin, Herbehereak (% 8,3) eta Errusia (% 8), azken horrek posizio

bat gora egin duelarik. Belgika, aldiz, % 8ko pisu espezifikoa izanik, bosgarren postura

egin du atzera, 2013an bigarren izan ondoren. Aljeria, Frantzia, Suedia eta Finlandia

antzeko bolumenetan ibili dira, Afrikako herrialdearen 190 mila tonatik

eskandinaviarraren 142 mila tonara bitarte. 100 mila tonatik behera, Irlanda, Turkia,

Espainia eta Polonia, eta azken horrek hiru posizio galdu ditu aurreko ekitaldiaren aldean.

Bilboko Portuaren magnitude ekonomiko handiei dagokienez, erregistratutako emaitzak

aurreko ekitaldikoen antzekoak dira. 2013an gertatu bezala, Ustiapen-mozkinak eta

Ekitaldiko emaitzak behera egin dute beste behin, eta ekitaldiaren amaieran partida

batak eta besteak 3,1 milioi euroko balioa izan dute gutxi gorabehera, % 17,5 eta % 31,3

behera egin izanaren ondorioz. Gainerakoan, nabarmentzekoa da Cash Flowak % 7ko

aldakuntza izan duela urtetik urtera, gainerako adierazleek egonkortasunari eutsi

diotelako.

Zerbitzuak |

301 |

227. taula Bilboko Portua. Magnitude ekonomikoak

(m. eurotan) Kontzeptua 2012 2013 2014 % ∆ 14/13

Zerbitzu eta kanonengatiko sarrerak 62.910 63.061 62.506 –0,9 Gastu arruntak 33.326 33.533 33.358 –0,5 Amortizazioak 28.882 29.407 30.085 2,3 Ustiapen-mozkina 5.264 3.768 3.110 –17,5 Ekitaldiko emaitza 5.066 4.446 3.056 –31,3 Cash flowa 33.985 33.870 36.251 7,0 Ibilgetu materiala 495.388 495.051 516.511 4,3 Iturria: Bilboko Portu Agintaritza.

Itsas garraioaren atalarekin amaitzeko, bi portuetako gertaera nagusiak aurkeztuko

ditugu jarraian. Bilboko Portuarekin hasita, 2014an bere historiako denboraldi onena izan

zuen itsas bidaiei dagokienez, 58 atrakatze eta 80.000 bisitari erregistratu zirelako, hau

da, aurreko urtean baino 14 itsasontzi eta 24.000 bidaiari gehiago, 8 itsasontzi Bilbon

lehen aldiz lehorreratu zirelarik. Bestetik, jakitera eman zuten Portuak barneko bi sarbide

berri eraikiko dituela trenbiderako, tren bidezko edukiontzi-garraioan erregistratutako

gorakadari erantzuteko. Jakitera eman zuten, halaber, CLH enpresak 17 milioi euro

inbertituko dituela Bilboko Portuan erregaiak biltegiratzeko instalazio bat eraikitzeko,

237.000 metro kubikoko edukiera izango duena.

Pasaiako Portuari dagokionez aipatzekoa da 2014an errendimendu bikaina izan duela,

Estatuko portuen guztizko trafikoen artean gorakada handiena izan duelako

ehunekotan, salgaien trafikoak % 18,5 gora egin duelarik, batez bestekoaren (% 5)

gainetik nabarmen. Produktu siderurgikoek zeresan handia izan dute jardueraren

bultzada horretan, eta bereziki Arcelor-Mittalek, kanpora merkaturatu aurretik,

Gipuzkoako kaian ontziratu dituen 800.000 tona profilek. Portuak kanpo-merkatua

bultzatu du beraz, eta hori bereziki nabarmentzekoa da, portua merkatu berri batzuetara

zabaldu delako eta itsasontzi handiak erakarri dituelako, Europaren eta Amerikaren

artean salgaiak garraiatzen dituztenak linea transatlantikoen bitartez.

3.4 AIREKO GARRAIOA

Aireko garraioa aztertuko dugu jarraian, eta hasteko aipatzekoa da antza denez 2014.

urtean apurtu egin dela aurreko urteetako joera negatiboa, sektore adierazle nagusiek

hobera egin dutelako. Zenbait urtez jardueraren beherakada orokorrak erregistratu

ondoren, 2014ko ekitaldian gorakadak nabari dira, bai bidaiarien mugimenduan bai

aireontzien mugimenduan, eta salgaien garraioak ere emaitza ona lortu du.


302 |

Erreferentziazko lehen adierazleari dagokionez, hau da, aireontzi kopuruari dagokionez,

Euskal Herrian gorakada txiki bat nabari da (% 1,5) 2014an aireratze eta lurreratzeen

kopuruan. Hala ere, aurreko urtean izandako beherakadaren ondoren (–% 15,8), urtean

erregistratutako 52.779 operazioek nolabaiteko baikortasuna ematen dute aditzera.

Horri gaineratu behar zaio bidaiari kopuruan izandako gorakada, % 4,1eko

hazkundearekin urrundu egin dena 2013an izan zen emaitzatik, hau da, krisia hasi zenez

geroztik erregistratu den emaitza okerrenetako batetik (–% 9,5). Azkenik, salgaien

trafikoak goranzko joerari eutsi dio, eta % 18,8ko gorakada izan du, hau da, 7.508 tona

gehiago erregistratu dira aurreko urtean baino.

Estatuaren ikuspegitik esan dezakegu sektorea suspertze-bidean dagoela. Gauzak

horrela, sektore-aldagaiak ere goraka ari dira, oro har. Bidaiari eta aireontzien

mugimendua Euskal Herriko jokabide-ereduaren ildo beretik ibili da (Estatuaren gaineko

pisu erlatiboa mantendu da proportzio berean), baina salgaiekin ez da gauza bera

gertatu, kasu horretan Euskal Herrian baino erritmo motelagoan hazi direlako.

Zehazkiago, salgaien garraioak nabarmen gora egin duen arren aurreko urteko mailen

aldean (% 7,2), oraindik ere urrun dago Euskal Herriari esleitutako balioetatik, azken

horiek jardueraren gorakada nabarmen handiagoa islatzen baitute (% 18,8). Horren

ondorioz, salgaien aireko trafikoaren esparruan, Euskal Herriak Estatuko guztizkoaren

gainean duen pisu espezifikoak gora egin du, % 6,3tik % 6,9ra.

228. taula Euskal Herriko aireko trafikoa

Urtea Aireontziak Bidaiariak (m) Salgaiak (Tm)

Guztizkoa % ∆ EH/Espainia

% Guztizkoa % ∆

EH/Espainia %

Guztizkoa % ∆ EH/Espainia

%

2008 81.032 –4,0 3,9 5.039,2 –6,5 2,5 38.285,2 9,8 6,1 2009 67.388 –6,8 3,7 4.312,0 –14,4 2,3 30.155,2 –21,2 5,3 2010 66.270 –1,7 3,6 4.479,5 3,9 2,3 30.570,0 1,4 4,7 2011 66.434 0,2 3,5 4.532,4 1,2 2,2 37.391,7 22,3 5,6 2012 61.775 –7,0 3,7 4.624,6 2,0 2,4 36.958,5 –1,2 5,7 2013 52.014 –15,8 3,3 4.186,4 –9,5 2,2 40.044,1 8,3 6,3 2014* 52.779 1,5 3,3 4.359,2 4,1 2.2 47.552,6 18,8 6,9

(*): Behin-behineko datuak. Iturria: AENA.

Zerbitzuak |

303 |

229. taula Aireontzien trafikoa aireportu bakoitzeko

(unitateak)

Kontzeptua Bilbo Iruñea Donostia Gasteiz Euskal Herria EH/Espainia %

2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014

Guztizko trafikoa 38.914 39.584 3.540 3.131 4.302 4.311 5.258 5.753 52.014 52.779 3,3 3,3 Barnekoa 22.723 22.458 3.267 2.853 4.162 4.161 2.162 2.343 32.314 31.815 6,6 6,4 Nazioartekoa 16.191 17.126 273 278 140 150 3.096 3.410 19.700 20.964 1,8 1,9 Iturria: AENA.

Informazioa lurraldez lurralde banatuta, eta aireontzien trafikoari dagokionez, zera

ikusten dugu, Euskal Herrian ageri den gorakada ez dela orekaz banatu aerodromoen

artean. Noaingo aireportuarekin hasita, operazioen trafikoan beherakada izan duen

bakarra izan da. Balioetan % 11,6 egin du behera, eta Euskal Herriko aireontzien

guztizkoaren gainean duen pisua % 5,9raino jaitsi da. Aitzitik, gorakadarik handiena

Loiuko aireportuan izan dugu (% 75eko ordezkaritza guztizkoaren gainean), eta joan den

urtean baino % 1,7 gehiago hazi da. Hondarribiak, berriz, aurreko ekitaldiko balioei eutsi

die ia-ia, eta Forondak erritmo biziagoan hazi da (% 9,4); horri esker, % 10,9ko

barneratze-maila lortu du guztizkoaren gainean. Gauza horrela, Euskal Herriak Estatuko

guztizkoaren gainean duen ordezkaritzak aurreko ekitaldiko proportzioari eutsi dio

(% 3,3).

230. taula Salgaien trafikoa aireportu bakoitzeko

(Tm)


2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014

Guztizko trafikoa 2.538 2.856 2,8 8,3 20 31 37.483 44.658 40.044 47.552,6 6,3 6,9 Barnekoa 1.772 1.905 0,9 0,1 20 31 10.178 11.842 11.972 13.777 10,3 11,4 Nazioartekoa 766 951 1,9 8,2 0 0 27.305 32.816 28.072 33.775 5,4 6,0 Iturria: AENA.

Salgaien trafikoa aireportuz aireportu nola banatzen den aztertuko dugu jarraian, eta

lehenik eta behin esango dugu Euskal Herrian % 18,8 gora egin duela joan den urtearen

aldean, eta kasu horretan ia aireportu guztiek jarduerari nolabaiteko bultzada eman

diotela. Forondak bereganatzen du Euskal Herriko salgaien trafikoaren zati handiena

(% 90), eta % 19,1 hazi da, hau da, 7.176 tona gehiago aurreko urtean baino. Gainera,

Noaingo eta Hondarribiko aireportuetako zenbakietan ere hobekuntza nabaria izan da,

nahiz eta garraiatutako salgaien bolumenak txiki-txikiak izan (% 1eko ordezkaritza

guztira). Azkenik, Loiuko aireportuak, goranzko joera horren ildo beretik, % 12,5 trafiko

gehiago sortu du atal horretan, Euskal Herrian garraiatutako salgaien % 6, zehazki

esateko.


304 |

231. taula Bidaiarien trafikoa aireportu bakoitzeko

(m)


2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014 2013 2014

Guztizko trafikoa 3.785 3.975 154 134 241 243 7 7 4.186 4.359 2,2 2,2 Barnekoa 2.302 2.377 149 130 240 243 2 5 2.693 2.755 4,7 4,7 Nazioartekoa 1.483 1.598 5 4 1 0 5 2 1.494 1.604 1,2 1,2 (*): 2014rako behin-behineko datuak. Iturria: AENA.

Azkenik, bidaiarien trafikoari dagokionez aipatzekoa da, 2013an izandako gainbeheraren

ondoren, 2014. urtean jarduerari bultzada berri bat eman zaiola, % 4,1eko igoera

erregistratu baita. 4 euskal aireportuetatik 3k zeresana izan dute goranzko bilakaera

horretan, Nafarroako aerodromoa salbuespena izanik. Loiuko aireportuan izandako

igoerak eragin du emaitza orokor hori, 2014an lau milioi bidaiari inguru izan dituelako, hau

da, Euskal Herriko bidaiari guztien % 91,2, % 5eko igoera izanik. Alabaina, Noainek,

% 3,1eko ordezkaritzarekin, zazpigarren urtez jarraian bidaiariak galdu ditu, eta 2013an

baino ia 20.000 bidaiari gutxiago zenbatu ditu, % 12,7ko beherakada izanik. Gasteizek

eta Donostiak askoz ere pisu espezifiko txikiagoa dute (% 0,2 eta % 5,6, hurrenez

hurren), eta aurreko urtearen maila bertsuan ibili dira. Forondan hazkundea ia-ia ez da

nabari (% 0,8), eta Hondarribiko aireportuan bidaiari kopurua % 4,5 hazi da.

232. taula Gorakada aireportu-trafikoan (2014/2013)

Aireportua Bidaiariak Aireontziak Salgaiak

Milakoak % ∆ Unitateak % ∆ Tm % ∆

Bilbo (Loiu) 190 5,0 670 1,7 317 12,5 Iruñea (Noain) –19,6 –12,7 –409 –11,6 6 196,4 Donostia (Hondarribia) 1,9 0,8 9 0,2 10 50,5 Vitoria-Gasteiz (Foronda) 0,3 4,5 495 0,2 7.176 19,1 Euskal Herria 173 4,1 765 9,4 7.509 18,8 Iturria: AENA.

Atal honekin amaitzeko, Euskal Herriko aireportuetan 2014an izandako gertaera nagu-

siak azalduko dizkizuegu jarraian. Hondarribiarekin hasita, azaroan Sustapen Ministeri-

oak salbuespen-deklarazioa eman zion Gipuzkoako aireportuari, aireko jarduera berma-

tzeko pista zabaldu beharrik gabe, eta horri esker zabaltze horrek izango lukeen 22,7

milioi euroko inbertsioa aurrezteko aukera izan da. Gainera, mugako aerodromo bihur-

tzeko eskaera onartu dute, horrela Europako eta mundu osoko herrialdeetarako hegal-

diak antolatu ahal izateko, Schengen akordioan bildutako 26 nazionalitateak barne, eta

horrek ahalbidetu du aireporturako aukera sorta nabarmen igotzea.

Zerbitzuak |

305 |

Jadanik Noaingo aireportuak linea bat bakarrik du indarrean, Nafarroako hiriburua

Madrilekin lotzeko. Udan beste bide bat estreinatu zen Nafarroako hiriburua

Menorcarekin lotzeko, eta Air Nostrum konpainiak jarraitzen du udan Palmarako eta

Teneriferako hegaldiak eskaintzen.

Bilbon, berriz, 2014an 190.000 bidaiari gehiago zenbatu dira, gutxi gorabehera,

nazioarteko jarduerak bultzatutako hazkundeari (% 7,8) eta barne-trafikoa suspertu

izanari esker. Nabarmentzekoa da Bilboko aireportuak uda ona izan duela, batez ere

Munduko Saskibaloi Txapelketaren ondorioz, ekitaldi horrek 2013ko abuztuan baino

% 11 bidaia gehiago ekarri baitzituen berekin. Gainerakoan, hobekuntzetan bi milioi

gehiago inbertituko dira, doako aparkaleku espresa eta estalkiaren konponketa barne,

terminalaren itoginek eragindako arazoari amaiera emateko.

Forondari dagokionez, nabarmentzekoa da Arabako aireportuak New Yorkerako hegaldi

bat hartu zuela urrian, nahiz eta negozioak ez zuen arrakasta handirik izan, Arabako Foru

Aldundiari galera handiak ekarri dizkiola aintzat hartuta. Bestetik, mugako ikuskatze-

puntua berriz irekitzeak aukera emango luke animaliak eta produktu galkorrak

kontrolatzeko, baina proiektu hori airean dago oraindik ere, Sustapen Ministerioa

irekitzea atzeratzen ari delako, nahiz eta Arabako erakundeek behin eta berriz eskatu.

Gainera, Sustapen Ministerioak iragarri zuen Arabako aireporturako gaueko ordutegiari

eutsiko diola, eta oraingoz ez dela berriz ere 24 orduz indarrean egongo, 2012an pribilejio

hori galdu eta gero.

FINANTZA SEKTOREA 5.

Finantza Sektorea |

307 |


2014. urtea honela itxi da: finantza-merkatuetan nolabaiteko lasaitasuneko agertokia

dago, jardueraren susperraldia dago, hegakortasuna jaitsi da eta Zor subiranoaren

merkatuetan arrisku-primen erreferentziei dagokienez egonkortasun-ereduetara itzuli

dira. Funtsezko adierazleen (BPG, inflazioa…) martxak berretsi lezake ekonomia gehienak

(garatuak nahiz sortu berriak eta asimilatuak) krisialditik ateratzen ari direla eta

suspertzen ari direla pixkanaka. Arrisku-faktoreek Euroguneko ahulaldiarekin lotuta

jarraitzen dute 1, bi hazkunde-jarraibide desberdinekin; ahulaldi horretan, enplegu-arraila

eta defizitaren (publikoa) helburuak betetzea hasitako susperraldiaren bidearen indarra

zalantzan jartzen duten bi adierazle dira, beste adierazle batzuen artean.

34. grafikoa Aldaketa mota: Euroa versus Dolarra*

(*): Eguneroko batez besteko balioen batezbestekoa. Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina.

Nolanahi ere, Europako Banku Zentralak diru-politikan izandako aldaketak (LTRO,

zorraren erosketa, jaitsiera erreferentziako interes-tasetan, besteak beste) ekarri du

merkatuetako likidezia eta egonkortasuna nabarmen hobetzea, eta horrek, era berean,

euroaren eta dolarraren arteko harremanean eragina izan du, 2015eko lehenengo

seihilekoan parekotasunaren bidean baitoa harreman hori. Agertoki horretan, eta

1 Baita 2015eko lehenengo seihilekoan Grezian piztu zen krisialdiaren kudeaketa ere. Krisialdi horrek EB-28ren, euroaren herrialdeen, EBZren eta NDFren konpromisoa beharko du, baita Greziako gobernuak kudeaketarako duen gaitasuna ere Eurogunearen hazkunde-itxaropenetan ere inpaktu handiagoa izatea saihesteko.

1,0

1,1

1,1

1,2

1,2

1,3

1,3

1,4

1,4

1,5

1,5

urt

.-1

0

ma

r.-1

0

ma

i.-1

0

uzt

.-1

0

ira

.-1

0

aza

.-1

0

urt

.-1

1

ma

r.-1

1

ma

i.-1

1

uzt

.-1

1

ira

.-1

1

aza

.-1

1

urt

.-1

2

ma

r.-1

2

ma

i.-1

2

uzt

.-1

2

ira

.-1

2

aza

.-1

2

urt

.-1

3

ma

r.-1

3

ma

i.-1

3

uzt

.-1

3

ira

.-1

3

aza

.-1

3

urt

.-1

4

ma

r.-1

4

ma

i.-1

4

uzt

.-1

4

ira

.-1

4

aza

.-1

4

urt

.-1

5

ma

r.-1

5

ma

i.-1

5


308 |

kreditua lortzeko aukera oraindik hobetzeko dagoela –batez ere Espainian, Portugalen

eta Italian–, euroaren eta dolarraren arteko harremanean izandako doikuntza horrek

ahalbidetzen du Europako enpresa-jarduera nazioartean kokatzea eta, orokorrean,

errentagarritasuna hobetzea, bereziki energiari dagokionez mendekoak diren

herrialdeetan; hobekuntza hori lortu ahal izan da, gainera, gordinaren prezioa jaitsi

delako, gordinaren prezioa upel bakoitzeko 60 dolarretik behera baitago.

35. grafikoa Ibex-35en bilakaera Urtearteko aldakuntza-tasa hileko itxiera-balioaren gain

Iturria: Espainiako Bankua eta Balore Merkatuaren Batzorde Nazionala.

Azken batean, eta Espainia kontuan hartzen badugu, 2014a trantsizio-urtea izan daiteke

aktiboen desbalorizazioa, banku-erakundeen erreskatea eta banku-erakundeak

birsortzea, burtsaren hegazkortasuna eta Zor subiranoaren erreferentzia-prezioa,

besteak beste, ezaugarritzat izan dituzten bost urte igaro ondoren. Ildo horretan, 2014ko

hirugarren hilekoan, lehenengo aldiz, enpresek adierazi dute kreditua lortzeko

hobekuntza bat izan dutela 1; nolanahi ere, haren magnitudeak (kreditu-saldo bizia)

beheranzko joera du (urtearteko tasa –% 4,6), zor pribatuaren palanka-efektua

desagertzeko prozesuaren arabera. Finantzaketaren jomugaren arabera, produkzio-

jarduerei lotutako saldo bizia jaitsi da (–% 3,7), baita etxebizitza erosteko eta birgaitzeko

jarduerei lotutakoa ere (–% 4,1); segmentu horietan dagoen zorraren amortizazioa

nagusitu da emakida berrien gainetik. Hala eta guztiz ere, kontsumitzailearen portaera

hobetu denez, kontsumorako kredituari buruzko saldoa berreskuratu da2 (% 9,1) eta

hipoteka berriak emateak dinamismoa berreskuratu du. Nolanahi ere, sistemaren

1 Euroguneko enpresei egindako inkesta. Espainiako Bankua. Europako Banku Zentralak koordinatua. 2 Balioak oso txikiak badira ere.

-50

-40

-30

-20

-10

0

10

20

30

40

50

urt

.-0

5

ek

a.-

05

aza

.-0

5

ap

i.-0

6

ira

.-0

6

ots

.-0

7

uzt

.-0

7

ab

e.-

07

ma

i.-0

8

urr

.-0

8

ma

r.-0

9

ab

u.-

09

urt

.-1

0

ek

a.-

10

aza

.-1

0

ap

i.-1

1

ira

.-1

1

ots

.-1

2

uzt

.-1

2

ab

e.-

12

ma

i.-1

3

urr

.-1

3

ma

r.-1

4

ab

u.-

14

urt

.-1

5

ek

a.-

15

Finantza Sektorea |

309 |

berankortasun-ratioa handia da (% 12,6), baina hainbat segmentutan soilik, hala nola

eraikuntzaren segmentuan (% 33,7) edo higiezinen segmentuan (% 36,2); aitzitik, zordun

partikularrek edo familiek portaera hobea izan dute (% 5,7).

Azkenik, adierazi behar dugu ekitaldi osoan agenteen aurrezki-posizioak doitzen joan

direla, gordailuetako saldoa orokorrean murriztu egin baita (2 bilioi euro –% 3,3) eta,

zehazki, agente egoiliarrei dagokienez (1,27 bilioi euro, –% 1,9); inbertsio-funtsen

ondarean ere susperraldi garrantzitsua izan da (0,198 bilioi euro, % 26,5) eta burtsa-

merkatuen itxiera positiboa izan da (Ibex, % 5,3). Hau da, 2014. urtea finantza-agertoki

lasaiago batekin itxi da, neurri batean esku hartzeko politikek ahalbidetu dute hori,

politika horiek merkatuen funtzionamendura bideratuta daudela ematen duelako, eta

horrek likidezia, interes-tasa txikiak eta zorraren erosketa ukitzen ditu, bigarren mailako

merkatuen susperraldia ahalbidetzen da, bai errentagarritasunari dagokionez, bai

inbertsiogilearentzat erakargarria izateari dagokionez, eta zorroak berriz osatzen dira,

posizio seguruagoak deseginez beste alternatiba batzuen alde (arrisku handiagoa

dutenak).


310 |

2. KREDITU-ERAKUNDEAK

2.1 KREDITUAREN BILAKAERA

Kredituaren bilakaera Estatuan

2008tik 2012ra bitarte, Espainiako kreditu-erakundeen aktiboek % 16,1eko igoera izan

zuten. Urte horretatik aurrera, joera-aldaketa bat gertatu zen, eta % 11,6ko eta % 3,7ko

urtetik urterako beherakadak izan ziren 2013an eta 2014an, hurrenez hurren. Aktiboaren

osagai nagusiak kredituak dira (% 62), baina 2008an baino proportzio txikiagoan (16

puntu portzentaje gutxiago). 2008tik 2011ra bitarte, ekitaldi bakoitzaren amaierako

zenbatekoak egonkor jarraitu zuen, baina hurrengo hirurtekoan (2011-2014) % 23,4ko

jaitsiera izan zen. Zifra horiek, nolanahi ere, erakundeen balantzean partikularren eta

enpresen kasuan gertatutako desapalankamendua uzten dute agerian. Kreditu-

erakundeen gainerako aktiboak akzioak eta partaidetzak (% 9), beste balore batzuk

(% 16,9) eta sektorizatu gabeko aktiboak (% 12,1) dira. Hiru aktibo mota horiek gora egin

dute krisiaren hasieratik, baina 2014. urtean urtetik urterako aldakuntza-tasa

desberdinak izan dituzte (–% 6,7, –% 0,1 eta % 8,3, hurrenez hurren).

Arestian adierazi dugunez, 2014. urtean aurrera egin du sistemaren desapalankamendu-

prozesuak zor pribatua murriztearen bidez. Bilakaera hori finantza-sektorearen

saneamendurako ezinbesteko argudio gisa –kobraezinen xurgapena– eta kredituaren

fluxua berreskuratzeko abiapuntu gisa erabili da. Jakina, kredituen kapitulu zabalaren

barruan, kontuan hartu behar da funtsezko zati bat krisia hasi aurrekoa dela eta epe

luzerakoa dela. Hortaz, mailegu-hartzaileek ordainketa-konpromisoetan aurrera egin

ahala kitatuko da. Aitzitik, 2009az geroztik emandako zorroak (eskatzaileen

finantzaketa-premiak eta emakida-baldintzetako eskakizunak aldatu zirenean) kredituak

berriz dimentsionatu direla (zenbateko txikiagoak) eta irizpide murriztaileagoekin

kudeatu direla iradokitzen du.

233. taula Kreditu-erakundeen aktiboaren osaera

(M euro) Kontzeptua 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Guztira 3.238.236 3.251.535 3.400.435 3.422.612 3.025.756 2.912.796 Kredituak 2.385.126 2.386.643 2.357.167 2.229.670 1.926.174 1.805.239 Akzioak eta partaidetzak 184.051 180.477 250.831 257.501 280.357 261.536 Baloreak, ak. eta par. izan ezik 415.446 383.761 405.582 508.991 492.801 492.346 Sektorizatu gabeko aktiboak 253.613 300.652 386.854 426.449 326.424 353.676 Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina. Geuk egina.

Finantza Sektorea |

311 |

Kreditu-saldo bizia 1,8 bilioira iritsi da, eta azken zortzi urteko zifrarik txikiena da.

2010etik aurrera, urtetik urterako beherakadak izan dira, eta 2013an eta 2014an

gertatutakoak azpimarratu behar dira (–% 13,6 eta –% 6,3, hurrenez hurren). Emaitza horrek agerian uzten du ordaintzeko geratzen den zorraren amortizazio-erritmoak

kreditu berrien emakidarena gainditzen duela. Hori dela-eta, saldoak –itzultzeko

geratzen den kreditu-stock gisa– behera egiten du urtez urte. Desapalankamenduaren

ondorio erantsia da hori. Destinoen edo agenteen arabera, etxeen eta enpresen (eta, oro har, “beste sektore egoiliar batzuen”) kreditua guztizkoaren hiru laurden baino gehiago

izan da (% 76,5), eta atzerritarrei edo ez-egoiliarrei emandakoa kreditu-erakundeen

artean emandakoa eta Administrazioari emandakoa baino handiagoa izan da 2014an (% 9,4, % 8,6 eta % 5,6, hurrenez hurren).

Partikularrentzako kredituaren proportzioa oso handia denez gero, guztizko kreditu-saldoaren beheranzko joera baldintzatzen du (kreditu-saldoak % 26ko beherakada izan du

2008az geroztik). Edonola ere, kontuan hartu behar da profil horrek izan duen bilakaera,

bigarren hirurtekoan (2011-2014) bildu baita metatutako beherakadaren zati nagusia (–% 23,4). Urtetik urterako beherakadarik handienak 2012an eta 2013an gertatu ziren

(–% 10 eta –% 9,7, hurrenez hurren). 2014an, berriz, tasa erdira murriztu zen (–% 4,7). 2014.

urtean, beraz, bere horretan jarraitu du aurreko ekitaldietako desapalankamendurako joerak, baina baliteke azken ekitaldi honetan lurzoru-balio batera iristea kreditu-saldo

bizian, jarduera ekonomikoaren erreaktibazioaren, agenteen finantzaketa-premien eta

erakundeek beren balantzeetan saneamenduak egin ondoren fluxu hori berrezartzeko

duten ahalmenaren ondorioz emakidak berreskuratzeko joerari jarraiki.

234. taula Kreditu-erakundeak. Kreditua, agenteen arabera


Guztira 2.385.126 2.386.643 2.357.167 2.228.670 1.926.174 1.805.239 Kreditu-sistema 246.806 234.095 250.867 278.914 210.536 154.714 Administrazio publikoak 64.662 78.971 89.687 114.275 87.140 101.310 Beste sekt. egoiliar batzuk 1.837.037 1.843.950 1.782.554 1.604.934 1.448.244 1.380.108 Munduaren gainerakoa 236.621 229.627 234.059 231.546 180.254 169.107 Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina. Geuk egina.

Kanpoko sektoreari (ez-egoiliarrei) emandako kredituak antzeko profila utzi du agerian.

Nolanahi ere, beherakada handia izan zen 2013an (–% 22,2) eta askoz txikiagoa 2014an (–% 6,2). Aitzitik, administrazio publikoei emandako kredituak gora egin zuen 2008tik

2012ra bitarte (% 115,9), behera 2013an (–% 23,7), eta berriz ere gora 2014an (% 16,3).

Azken batean, administrazio publikoen 2014ko kreditu-zorpetzea seiurtekoko handienetako bat izan da (101.310 M €), urtetik urterako hegazkortasuna handia izan

bada ere. Azkenik, sistemaren barruko kredituak (bankuen artekoak) beherakada handia

izan du 2013an eta 2014an (–% 24,5 eta –% 26,5, hurrenez hurren). Hortaz, % 44,5eko beherakada metatua izan da azken bi urteetan.


312 |

Kredituaren xedea

Modalitateen araberako kreditu-saldoaren bilakaerak ere beheranzko joera izan du. Berme errealean oinarritutako figurak guztizko kreditu-saldoaren erdia baino gehiago dira (% 53,7). Nolanahi ere, figura horien 2014ko urtetik urterako beherakada aurreko bi urteetakoa baino txikiagoa izan da (–% 6,2). Guztizko saldoaren beherakada kredituaren amortizazioa edo itzultzea emakida berrien erritmoa eta zenbatekoa baino handiagoa izan delako gertatu da. Eperako beste kreditu batzuei esleitutako saldoa guztizkoaren % 27,3 da (kredituen talde horretan dago txertatuta kontsumorako kreditua), eta hiru urtean beherakadak izan ondoren, 2014an gora egin du saldoak (% 2). Merkataritza-kredituak ere portaera positiboa izan du (% 5,9), 2007tik 2013ra bitarte beherakada handia izan ondoren (–% 61,9). Bilakaera hori jarduera ekonomikoaren nolabaiteko hobekuntza baten adierazgarria da, kreditu horrek guztizkoari egindako ekarpena oraindik oso txikia bada ere (% 2,6). Azkenik, “beste mailegu batzuen” zenbatekoak % 11,1eko beherakada izan du 2014an, ekitaldietan gora egin badu ere (% 16,4).

235. taula Kreditu-erakundeak. Kreditua, motaren arabera. Beste sektore egoiliar batzuk

(M euro) Kontzeptu 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Guztira 1.837.037 1.843.950 1.782.554 1.604.934 1.448.244 1.380.108 Merkataritza-kreditua 55.263 54.219 49.937 40.523 34.570 36.606 Berme erreala duten zordunak 1.115.828 1.101.064 1.032.823 900.991 790.398 741.055 Eperako beste zordun batzuk 493.839 509.396 490.485 434.521 368.969 376.262 Beste mailegu batzuk 172.107 179.271 209.309 228.899 254.307 226.185

Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina. Geuk egina.

36. grafikoa Kreditu-erakundeak. Kreditua, motaren arabera. Beste sektore egoiliar batzuk (BSE)


0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Merkataritza kreditua Berme erreala duten zordunak

Eperako beste zordunak Bestelakoak (guztizkoarekin diferentzia)

Finantza Sektorea |

313 |

236. taula Gordailu-erakundeak. Kreditua, helburuaren arabera. Beste sektore egoiliar batzuk


Guztira 1.776.533 1.782.291 1.715.037 1.537.748 1.392.384 1.328.194 Ekoizpen-jarduerak 964.440 975.510 929.832 788.412 690.631 665.342 Etxebizitzen eskur. eta birgaitzea 646.142 654.253 643.556 620.580 592.278 568.242 Konts. iraunkorreko ondasunak 40.730 33.796 29.798 26.038 19.869 21.845 Beste kreditu batzuk 133.428 146.491 138.536 129.757 121.534 72.765 Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina. Geuk egina.

Gordailu-erakundeek ematen dute kreditu pribatuaren zatirik handiena Espainian

(% 96,3), eta kreditu-erakundeen zati nagusia dira. Erakunde horien emakida-bolumena

kredituan soilik espezializatuta dagoen sektore txiki batekin osatzen da.

Gordailu-erakundeek emandako kredituaren analisi sektorialak adierazitako beheranzko

joera utzi du agerian. 2014. urtean, ekoizpen-jardueretarako emandako kredituaren saldo

bizia 665.342 milioi euro izan da, hau da, erakunde horiek emandako kreditu guztiaren

% 50 inguru. Denbora-ikuspegi zabalago batetik, 2008tik 2011ra bitarte % 4,2ko

jaitsiera izan zuen zenbateko horrek, eta –% 25,7 2011tik 2013ra bitarte, baina 2014an

beherakada txikiagoa izan da (–% 3,7), eta inflexio-puntua izan daiteke ekoizpen-

jardueretarako finantzaketaren berreskuratzean1.

Emandako kredituaren zati handi bat etxebizitzen erosketak eta erreformak hartu du,

eta etxeen segmentura zuzendu da funtsean. Ekoizpen-helburuari lotutako kreditu-

stockaren aldean, beherakada txikiagoa izan du segmentu horrek. Beherakada hori

2010ean hasi zen, eta bere horretan jarraitu du 2014an (–% 4,1). Kontsumo iraunkorreko

ondasunei lotutako kredituaren zenbatekoa erdira baino gutxiagora murriztu da 2007.

urteaz geroztik, eta beherakadarik handiena 2013an gertatu zen (–% 23,7). Nolanahi ere,

2014an igoera esanguratsua izan du (% 9,9), eta familien kontsumoa nolabait ere sus-

pertu egin dela eta finantzatu egin behar dela adierazten du horrek. Azkenik, “beste kre-

ditu batzuetan” bildutako kredituaren bolumenak saldo egonkorra izan du, baina behera

egin du 2014an (–% 40,1), eta kreditu osoaren % 5 izan da.

1 Enpresek –eta, zehazkiago, ETEek– kanpoko finantzaketa lortzeko aukerari buruzko kontsulta bat

zuzentzen du Europako Banku Zentralak. Espainiako Bankuak Espainian sei hilean behin egiten duen inkesta bat da. 2015eko otsailean, 2014ko azken hiruhilekoko inkestaren emaitzak argitaratu ziren, eta, laburbilduz, Estatuko enpresek –eta ETEek ere bai– kreditua lortzeko aukera hobeak dituztela zioten, baina Euroguneko enpresek baino baldintza txarragoak izatearen pertzepzioarekin.


314 |

37. grafikoa Kreditu-erakundeak. Kreditua, helburuaren arabera. Beste sektore egoiliar batzuk


Kredituaren bilakaera EAEn eta Nafarroan

2014. urtean, gordailu-erakundeek administrazio publikoei eta agente pribatu egoiliarrei

(BSE) emandako kredituak beheranzko joerarekin jarraitu du EAEn, Nafarroan eta Esta-

tuan (–% 5,5, –% 10 eta –% 3,1, hurrenez hurren). Beste sektore egoiliar batzuen kre-

ditu-saldoari dagokionez, 2009. urteaz geroztik lurralde guztiek joera negatiboa izan du-

tela erakusten du grafikoak. 2014. urtean, beherakada antzekoa izan da Nafarroan

(–% 10,3), Araban (–% 9,1), Bizkaian (–% 6,8) eta Gipuzkoan (–% 8,5). Gainera, aurreko

urtekoaren antzekoa izan da.

38. grafikoa Gordailu-erakundeak. Beste sektore egoiliar batzuei emandako kredituaren bilakaera


0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

Ekoizpen jarduerak Etxebizitzen eskuratzea eta birgaitzeaKontsumo iraunkorreko ondasunak Bestelakoak (guztizkoarekin diferentzia)

-20

-10

0

10

20

30

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Araba Gipuzkoa Bizkaia Nafarroa Espainia

Finantza Sektorea |

315 |

Beste sektore egoiliar batzuei emandako kredituaren bilakaeraren kasuan ez bezala,

gorabeherak izan dira administrazio publikoei emandako kredituaren urtetik urterako

aldakuntza-tasetan. Izan ere, 2014. urtean, magnitude horrek % 33,1eko igoera izan du

Araban, % 24,3 Bizkaian, eta % 2,3 Gipuzkoan. Horrela, beraz, EAEko administrazio

publikoen saldo biziari lotutako urtetik urterako aldakuntza-tasak % 23,6ko igoera izan

du. Nafarroan, berriz, behera egin du tasa horrek (–% 4,3).

237. taula Gordailu-erakundeak. Kreditua, agenteen eta eremuaren arabera

(M euro) Eremua Urtea Adm. publikoak EBS GUZTIRA

Araba 2012 1.170 11.037 12.207 2013 1.420 9.854 11.274 2014 1.890 8.962 10.852

Bizkaia 2012 2.333 42.417 44.750 2013 2.714 37.891 40.605 2014 3.373 35.323 38.696

Gipuzkoa 2012 774 21.608 22.382 2013 728 20.631 21.359 2014 745 18.883 19.628

EAE 2012 4.277 75.062 79.339 2013 4.862 68.376 73.238 2014 6.008 63.168 69.176

Nafarroa 2012 846 20.207 21.053 2013 751 18.589 19.340 2014 719 16.678 17.397

Euskal Herria 2012 5.123 95.269 100.392 2013 5.613 86.965 92.578 2014 6.727 79.846 86.573

Espainia 2012 96.890 1.536.944 1.633.834 2013 76.627 1.392.384 1.469.010 2014 94.694 1.328.193 1.422.887


Beste adierazle batzuk: hipoteken eraketa eta ibilgailuen matrikulazioa

Arestian adierazi dugunez, etxeen finantzaketa-helburu nagusiak etxebizitza eta

kontsumo iraunkorreko ondasunak dira (eta, horien artean, automobila). 2014ko

kredituaren stockak izan duen bilakaeraren ikuspegia osatzeko, hipoteken eraketaren1

eta ibilgailuen matrikulazioaren inguruko emaitzak emango ditugu ondoren (Estatuan,

EAEn eta Nafarroan).

1 Iturria: EIN. Estatu osoko Jabetza Erregistroek emandako informazioa da, eta arrazoi guztiak hartzen ditu kontuan (etxebizitza finantzatzea eta bestelakoak). Fluxuaren estatistika bat da (urteko hipoteka-jarduerarena), Espainiako Bankuak jasotako kreditu-informazioaren kasuan ez bezala (zor-posizio horien stocka islatzen du informazio horrek).


316 |

2014. urtean eratutako hipotekei dagokienez, urtetik urterako igoerak izan dira kopuruan

(% 1,6), guztizko balioan (% 3,8) eta batez besteko zenbatekoan (% 2,1), eta adierazi

beharra dago horrelako portaera positiborik ez dela izan krisia hasi zenetik. Joera hori

eta, beraz, higiezin-jardueraren eta hipoteka-maileguen emakidak behar duen

dinamismoaren suspertzea finkatzeko, enpleguak hobetu egin beharko du (kopuruan eta

jarraitutasunean), horixe baita familien bitartekoen oinarria inbertsio-erabakiak hartzeko

garaian (etxebizitza erosteko erabakien kasuan bereziki).

Aztertutako bosturtekoan EAEn izandako beherakada Estatukoa baino txikiagoa izan

da, baina 2014an ere balio negatiboak izan dira, emandako hipoteken kopuruan (–% 5,6)

zein guztizko balioan eta batez bestekoan (–% 7 eta –% 1,4, hurrenez hurren). Estatuko

guztizkoaren barruan, EAEn 2014an izenpetutako hipotekak % 5,6 izan dira, baina

ehuneko hori handiagoa da zenbatekoari dagokionez (% 6,5). Hortaz, batez besteko

balioa (118.830 euro) Estatuan lortutako baino % 16,4 handiagoa izan da. Azkenik, 2013.

urtearekin alderatuta, Nafarroan gora egin dute emandako hipoteken kopuruak (% 17,3)

eta balioak (% 11,3). Horren emaitza gisa, hipoteka bakoitzeko batez besteko balioa

2013koa baino % 5,1 txikiagoa izan da.

238. taula Etxebizitzen gaineko hipoteka berrien eraketa

Kontzeptua 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Espainia Hipoteka kopurua 650.889 607.535 408.461 273.873 199.703 202.954 Guztizko zenbatekoa (milioi €) 76.677 71.041 45.716 28.329 19.973 20.728 Batez besteko zenbatekoa mila €) 117,80 116,93 111,92 103,44 100,01 102,13

EAE Hipoteka kopurua 27.447 30.230 23.065 16.920 12.146 11.462 Guztizko zenbatekoa (milioi €) 3.960 4.421 3.355 2.251 1.464 1.362 Batez besteko zenbatekoa (mila €) 144,27 146,26 145,45 133,01 120,53 118,83

Nafarroa Hipoteka kopurua 7.357 7.076 5.520 4.095 3.170 3.717 Guztizko zenbatekoa (milioi €) 932 845 666 459 345 384 Batez besteko zenbatekoa (mila €) 126,68 119,42 120,65 112,09 108,83 103,31

Iturria: Hipoteka Estatistika. EIN. Geuk egina.

Estatu osoan, ibilgailuen matrikulazioak % 18,4ko igoera izan zuen 2014an, eta aurreko

urtekoa baino % 10 handiagoa izan zen. Horrela, beraz, krisiaren aurreko mailetara

hurbildu dira zifrak: 2008tik 2012ra bitarte, urteko matrikulazioak –% 18,9ko erritmoan

jaitsi ziren batez beste; beherakadarik handiena 2009an izan zen (–% 41). Bestalde,

EAEko eta Nafarroako matrikulazioetan izandako beherakada Estatukoa baino txikiagoa

izan zen, baina 2014ko igoerak (% 18,2 eta % 18,5) Estatukoaren oso antzekoak izan dira

(% 18,4 Estatuan).

Finantza Sektorea |

317 |

239. taula Ibilgailuen matrikulazioaren bilakaera

(Ale kopurua) Kontzeptua 2010 2011 2012 2013 2014

Nafarroa 11.930 8.081 7.034 7.737 9.170 EAE 39.874 29.610 25.616 27.321 32.300 Espainia 982.015 808.059 699.589 722.689 855.308

Iturria: Anfac.

Berankortasunaren bilakaera1

2009tik 2013ra bitarte, emandako eta erakundeek zalantzazkotzat hartutako kredituen

tasa guztizkoaren % 5etik % 13,8ra igaro zen. Berankortasunaren adierazle horrek

behera egin du 2014an (lehen aldiz krisia hasi zenetik), eta % 12,6an geratu da.

Berankortasunaren tasan eragina duten faktoreen artean, honako hauek aipa daitezke:

kreditu edo mailegu bat kobraezintzat edo kobrantza zalantzagarrikotzat hartzen den

unea (baliteke areagotu izana krisiaren ondorioz), eta beheranzko joera agertu duen

izendatzailearen (kreditu biziaren guztizkoaren) zatia. Bi magnitude horiek aurkako

portaera izan dutenez gero, ratio horren balioak etengabe egin du gora. Dena dela, 2014.

urtean, berankortasunaren bilakaeran ere ziklo-aldaketa bat nabaritzen hasi da. Emaitza

horretan, eragina izan du erakundeen balantzetik zalantzazko kredituei lotutako zatia

kendu izanak (Bankuak Berregituratzetik datozen Aktiboak Kudeatzeko Sozietateak –

SAREB– bere gain hartu duelako kendu da).

240. taula Gordailu-erakundeak. Zalantzazkoen edo berankortasunaren guztizko tasaren bilakaera. Beste sektore egoiliar batzuk.

(M euro) Urtea Zalantzazko k. Kredituak* (Zalantzazkoak/Kredituak) x 100

2009 88.242 1.776.533 5,0 2010 102.520 1.782.291 5,7 2011 135.505 1.715.748 7,9 2012 162.601 1.537.748 10,6 2013 191.748 1.392.384 13,8 2014 167.743 1.328.194 12,6

(*): Beste sektore egoiliar batzuei lagatako funtsak. Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina.

Ekoizpen-eremuan, berankortasun-tasa % 6,2tik % 20,9ra igo zen aldi kritikoan (2009-

2013), eta % 18,9ra iritsi da 2014an. Berankortasun-tasarik handienak izan dituzten

enpresa-jarduerak higiezin-jarduera eta eraikuntza izan dira, krisialdi osoan gainera.

Lehena ia laukoiztu egin da 2009tik 2013ra bitarte, % 10etik % 38ra igo baita. 2014.

1 Ez dago autonomia-erkidegoen arabera bereizitako informaziorik.


318 |

urtean, berriz, % 36,2ra jaitsi da. Bestalde, hirugarren sektoreko jarduerei dagokienez,

ostalaritzak eta merkataritzak berankortasun-tasa txikiagoak izan dituzte (% 20,4 eta

% 15,5, hurrenez hurren), baina igoera handia izan dute 2009. urteaz geroztik.

Bestalde, industriak zerbitzu gehienek baino berankortasun-tasa txikiagoak izan ditu,

baina kasu horretan ere goranzkoa izan da joera (% 4,2tik % 13,9ra igo zen 2009tik

2014ra bitartean). Lehen sektorean, balioak antzekoak izan dira, baina tasa murriztu egin

da 2014an (% 12,2).

Azkenik, etxeei emandako segmentuan, berankortasun-tasa txikiagoa izan da, 2009tik

2013ra bitarte gora egin badu ere (% 3,4tik % 6,7ra). 2014an, berriz, % 5,7ra jaitsi da.

Etxebizitzen erosketak eta erreformak proportzio handia dute familien kredituen

guztizkoan, baina berankortasuna askoz handiagoa da partikularrei etxebizitzaz

bestelako helburu batzuetarako emandako kredituen kasuan.

241. taula Gordailu-erakundeak. Zalantzazkoen edo berankortasunaren tasaren bilakaera, kredituaren helburuaren arabera. Beste sektore egoiliar batzuk


Zalantzazkoak, guztira 5,0 5,8 7,9 10,6 13,8 12,6

Produkzio-jarduerak 6,2 8,0 11,6 16,0 20,9 18,9

Nekazaritza eta arrantza 3,2 4,3 6,5 9,1 13,6 12,2 Industria 4,2 4,4 5,7 9,4 13,8 13,9 Eraikuntza 8,6 12,3 18,7 26,6 35,3 33,7 Zerbitzuak 6,3 8,1 12,0 16,3 21,0 18,9

Higiezin-jarduera 10,0 14,0 21,5 29,1 38,0 36,2 Finantzak (banka ez) 0,6 0,8 1,4 2,2 3,3 2,4 Merkat. eta errep. 5,0 5,6 7,2 10,7 15,2 15,5 Garraioa eta bilt. 2,9 3,3 4,3 8,6 13,7 17,3 Ostalaritza 3,7 5,2 8,2 16,8 23,2 20,4 Beste zerbitzu batzuk 3,2 4,0 5,4 8,9 13,3 12,2

Beste helburu batzuk / familiak 3,4 2,9 3,4 4,7 6,7 6,6 Etxebizitzen eros. eta birg. 2,8 2,3 2,8 3,8 5,8 5,7 Beste batzuk 6,1 5,9 6,8 9,8 12,7 12,2

Gainerakoak 6,3 8,2 6,6 10,4 12,2 6,2 Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina. Geuk egina.

Zalantzazko kredituaren osaerari dagokionez, ekoizpen-helburuak % 68,2tik % 79,8ra igo

ziren 2009tik 2011ra bitarte, higiezin- eta eraikuntza-jarduerei lotutako kobraezinen

gorakadaren ondorioz. Familiei lotutako helburuak, berriz, % 30,1etik % 19,3ra jaitsi ziren.

2014. urtean, proportzioak % 73 eta % 26,4 izan ziren, hurrenez hurren.

2014. urtean, higiezin-jarduerari lotutako zalantzazko kredituak guztien herenak baino

gutxiago izan ziren (% 32,1), 2011. urtean % 46,7ra iritsi ondoren. Horien atzetik, honako

Finantza Sektorea |

319 |

hauek daude: partikularrek etxebizitza erosteko kredituak (% 19,3), eraikuntzari

lotutakoak (% 9,5), industriari lotutakoak (% 8,8), beste zerbitzu-jarduera batzuei

lotutakoak (% 7,7), etxebizitzarako ez diren kreditu partikularrak (% 7,1), merkataritzari

lotutakoak (% 6,2) eta garraioari lotutakoak (% 3).

242. taula Gordailu-erakundeak. Zalantzazko kredituaren bilakaera, helburuen arabera. Beste sektore egoiliar batzuk


Zalantzazkoak, guztira 88.242 102.520 135.505 162.601 191.748 167.473

Produkzio-jarduerak 60.202 77.831 108.096 126.032 143.511 122.314

Nekazaritza eta arrantza 740 980 1.395 1.830 2.477 2.145 Industria 6.010 6.364 7.659 11.628 14.846 14.802 Eraikuntza 10.869 13.683 17.814 19.521 20.315 15.960 Zerbitzuak 42.583 56.803 81.228 93.055 105.874 90.127

Higiezin-jarduera 31.876 43.450 63.223 64.202 66.265 53.795 Finantzak (banka ez) 482 850 1.576 2.005 2.871 2.385 Merkataritza eta errep. 3.898 4.329 5.461 7.840 10.438 10.432 Garraioa eta bilt. 1.063 1.349 1.730 3.431 4.761 4.968 Ostalaritza 1.240 1.875 2.843 5.608 7.094 5.686 Beste zerbitzu batzuk 4.023 4.950 6.394 9.969 14.534 12.861

Beste helburu batzuk / familiak 26.562 23.232 26.200 34.544 46.530 44.197 Etxebizitzen eros. eta birg. 17.939 15.255 17.799 23.807 34.080 32.313 Beste batzuk 8.623 7.977 8.401 10.737 12.450 11.884

Gainerakoak 1.478 1.457 1.209 2.025 1.707 962 Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina. Geuk egina.

2.2 GORDAILUEN BILAKAERA

Estatuko kreditu-erakundeetako gordailuak

Kreditu-erakundeetako gordailuen saldoaren bilakaerak agenteen erabilgarri-posizioaren

(likideziaren) eta aurrezki-posizioaren zati bat islatzen du. Lortutako emaitza hainbat

faktoreren ondorioa da. Horien artean, agenteen prestasuna (segurtasuna versus

arriskua), finantza-figuren ordainketa eta/edo une bakoitzean eskuragarri dauden

aurrezki- edo inbertsio-produktuen eskaintzen baldintzak aipa daitezke. Halaber,

krisiaren faktorea erabakigarria izan da, errenten narriadura-egoera batean (familietan

zein enpresetan) aurrezpen-marjina txikiagoa sortzen baita (eta metatutako aurrezkiak

ere murriztu egiten dira).

Egoera horretan, eta Estatu osoan, kreditu-erakundeetako gordailuen saldoa 2 bilioi euro

baino gutxixeago da. Zifra horrek behera egin du 2009. urteaz geroztik, baita 2014an ere

(–% 3,3), 2013an baino neurri txikiagoan bada ere (–% 10,1).


320 |

243. taula Kreditu-erakundeak. Kreditu-erakundeetako gordailuak, agenteen arabera


Guztira 2.320.190 2.300.219 2.307.138 2.297.865 2.065.401 1.997.368 • Kreditu-sistema 304.979 269.668 372.668 572.928 381.293 311.533 • Administrazio publikoak 81.805 79.080 69.717 69.183 63.485 76.150 • Beste sektore egoiliar batzuk 1.426.888 1.440.425 1.373.079 1.316.735 1.314.129 1.289.280 • Beste ez-egoiliar batzuk 506.518 511.046 491.675 339.019 306.493 320.404 Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina. Geuk egina.

Sektore pribatuko gordailuen (Beste sektore egoiliar batzuk) saldoa 1,29 bilioi izan da.

Hortaz, behera egin du aurreko ekitaldiarekin alderatuta (–% 1,9), eta 2008-2010 hirurte-

koko baliorik handienetatik urrun geratu da. Gordailu horiek kreditu-erakundeetako gor-

dailu guztien % 64,5 dira, eta ehuneko horrek gora egin du azken sei urteotan. Bestalde,

beste sektore ez-egoiliar batzuen gordailuek behera egin dute urtez urte 2014. urtera

arte. Urte horretan, % 4,5eko igoera izan dute, eta handitu egin dute gordailuen guztiz-

koan zuten ehunekoa (% 14,8tik % 16ra).

Gordailu-posizioen hirugarren osagaia kreditu-sistema da. Sistema horrek 2012an lortu

zuen baliorik handiena (572.928 milioi euro), eta egoera kritiko batean lortu zuen, hau da,

zor subiranoaren krisia eta aurrezki-kutxen erreskatea gertatu zirenean. 2014. urtean,

salbuespen-fase horren aurreko zenbatekoetara itzultzeko joera berretsi da. Izan ere,

jaitsiera txikiagoa izan da (–% 18,3ra iritsi da, eta –% 45,6ra iritsi zen 2013an), eta gor-

dailu guztien % 15,6ko proportzioan geratu da. Azkenik, administrazio publikoetako gor-

dailuen saldoak hegazkortasun handiagoa agertu du, eta 2014. urtean, aurreko bi ekital-

dietan murrizketak izan ondoren, % 19,9ra igo da; halaber, gora egin du guztizkoarekiko

proportzioak (% 3,1etik % 3,8ra).

244. taula Gordailu-erakundeak. Gordailuak, motaren arabera. Beste sektore egoiliar batzuk

(M eurotan) Kontzeptua 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Guztira 1.190.538 1.216.702 1.170.396 1.147.690 1.155.977 1.138.434 • Agerikoak 262.735 261.766 269.711 265.027 281.967 328.852 • Aurrezki-izaerakoak 207.791 211.287 202.949 199.073 206.485 221.934 • Eperakoak 720.012 743.649 697.736 683.589 667.525 587.648 Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina. Geuk egina.

Arestian adierazi bezala, kreditu-erakundeen ardatz nagusia dira gordailu-erakundeak.

Talde horrentzat, familiek eta erakunde pribatu ez-finantzarioek osatzen duten segmen-

tuaren gordailuen saldoa 1,14 bilioi eurora iritsi da 2014. urtean; beraz, behera egin du

2013. urtearekin alderatuta (–% 1,5). Gordailu-modalitateetan, epe finkoaren ordez era-

Finantza Sektorea |

321 |

bilgarritasunik berehalakoenaren eta ageriko gordailuen goranzko joera indartu da

2014an. Erabaki horretan, gainera, eragina izan dezakete interes-tasa baxuek, ordainke-

tan sortzen duten diferentziala oso txikia baita beste epe batzuen aldean. Horrela, beraz,

epe finkoko posizioak oraindik atal nagusia badira ere (% 51,6), proportzioa gero eta

txikiagoa da. Aitzitik, ageriko posizioei dagokien zenbatekoak gora egin du (% 48,4).

Horien barruan, aurrezki-kontuak edo ageriko kontu korronteak sartzen dira.

Aurrezpenaren beste adierazle batzuk

Familien eta negozioen errenta eta aurrezteko ahalmena funtsezkoak dira aurrezki-

posizioetan. Eremu horretan, kontabilitate nazionaleko datuek (EIN) erakusten dutenez,

familien eta enpresen diru-sarrerak murriztu egin dira; edonola ere, gastuen eta inbertsi-

oen neurrian murriztu dira, eta eutsi egin zaio aurrezki-tasari, aurreikuspen-

planteamendu bati jarraiki seguruenik.

245. taula Errenta gordin erabilgarria, BEG eta aurrezki gordina

(M eurotan) Kontzeptua 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Familiak • Errenta gordin erabilgarria 844.185 822.360 832.460 802.461 798.258 807.654 • Aurrezki gordina 109.727 75.769 83.799 64.813 71.114 67.489 • Aurrezki-tasa (%) 13,0 9,2 10,1 8,1 8,9 8,4 Sozietate ez-finantzarioak • BEG 580.212 581.372 568.927 557.074 549.661 552.360 • Aurrezki gordina 128.030 155.488 137.857 143.791 162.963 151.248 • Aurrezki-tasa (%) 22,1 26,7 24,2 25,8 29,6 27,4 Iturria: Espainiako Kontabilitate Nazionala. Kontu ez-finantzarioak. Geuk egina.

2009tik 2013ra bitarte, familien errenta gordin erabilgarriak urteko % 1,53ko beherakada

izan zuen. 2014. urtean, igoera bat izan da (% 1,1), baina azkenaldiko narriadurarena

baino erritmo motelagoan. Aurrezki-tasak beheranzko joera agertu du, eta % 13tik

% 8,4ra jaitsi da 2009tik gaur egun arte, azken hiru urteotakoen antzeko magnitude-

ordena batean. Bestalde, Balio Erantsi Gordina jarduera ekonomikoen aberastasun-

sorkuntzaren adierazlea da, eta beheranzko profil bat izan du 2009-2010 biurtekoaz ge-

roztik, baina emaitza positiboa eta hazkunde-bidearen hasiera izan daitekeena agertu

du 2014an (% 0,5). Aurrezki-tasak goranzko joerarekin jarraitu du, eta % 11,7tik

% 27,4ra igo da 2007tik gaur egun arte. Emaitza horretan, eragina izan dute izendatzai-

learen (BEG) murrizketak eta suspertzeko aurreikuspenik ezak. Baliteke faktore horiek

inbertsio-erabakiak atzeratu izana eta, beraz, enpresen aurrezki-tasaren hobekuntza

bultzatu izana.


322 |

Gordailuen bilakaera EAEn eta Nafarroan

Euskal Herrian, sektore pribatua eta publikoa batuta (eta kanpoko sektorea eta finantza-

sektorea kanpoan utzita), gordailuek % 2,5eko beherakada izan zuten 2014an, eta au-

rreko urtean etenda geratu zen beherakada-egoerara itzuli zen. Estatuan, gorakadak

bere horretan jarraitu du, eta % 1,4ra iritsi da. Horrela, beraz, EAEko eta Nafarroako gor-

dailuak Estatuko guztien % 7,3 izan dira. Ehuneko hori BPGan dutenaren antzekoa izan

da (% 7,8), eta biztanlerian dutena baino askoz handiagoa (% 6,05).

39. grafikoa Gordailu-erakundeak. Beste sektore egoiliar batzuen gordailuen bilakaera


Aurrezki pribatuaren portaera1 antzekoa izan da kontuan hartutako eremu

geografikoetan. 2014. urtean, azpimarragarria izan da Nafarroan, Araban, Gipuzkoan eta

Bizkaian izan den beherakada (–% 5,1, –% 1,7, –% 2,5 eta –% 2,3, hurrenez hurren), batez

ere Estatu osoan segmentu horrek egonkor jarraitu duela kontuan hartuta (% 0,4).

Bestalde, administrazio publikoek bi eremu horietan duten ehunekoa oso txikia da beste

sektore egoiliar batzuek dutenaren aldean. 2014. urtean, Espainiako gordailu publikoak

gordailu guztien % 6,1 izan dira. Ehuneko horren atzetik, Bizkaikoa (% 5,5), Araba eta

Nafarroakoa (% 3,4) eta Gipuzkoakoa (% 1,3) ditugu. 2014. urtean, saldoak gora egin du

lurralde guztietan. 2013an, berriz, Espainian, Bizkaian eta EAEko guztizkoan egin zuen

gora, ez, ordea, gainerakoetan.

1Alderdi honetan, zuhur jokatu beharra dago beti. Ez dago aurrezkiaren erabateko neurketarik, eta, beraz, baliteke gordailu-figurei lotutako pasibo-erabakiak inbertsio-funtsetara, balore-inbertsioetara edo beste inbertsio mota batzuetara (higiezin-inbertsiora, adibidez) aldatu izana.

-15

-10

-5

0

5

10

15

20

25

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Álava Gipuzkoa Bizkaia Navarra España

Finantza Sektorea |

323 |

246. taula Gordailu-erakundeak. Beste sektore egoiliar batzuen eta administrazio publikoen gordailuak

(M eurotan) Eremua Urtea Adm. pub. BSE GUZTIRA

Araba 2012 473 9.506 9.979 2013 307 9.542 9.849 2014 331 9.381 9.712

Bizkaia 2012 1.608 37.158 38.766 2013 2.088 38.682 40.770 2014 2.197 37.800 39.997

Gipuzkoa 2012 452 22.750 23.202 2013 265 22.844 23.109 2014 294 22.267 22.561

EAE 2012 2.533 69.414 71.947 2013 2.660 71.068 73.728 2014 2.822 69.448 72.270

Nafarroa 2012 472 15.077 15.549 2013 440 16.078 16.518 2014 530 15.257 15.787

Euskal Herria 2012 3.005 84.491 87.496 2013 3.100 87.146 90.246 2014 3.352 84.705 88.057

Espainia 2012 67.341 1.100.152 1.167.493 2013 61.796 1.134.914 1.196.710 2014 73.448 1.139.756 1.213.204


Interes-tasaren, kostuaren eta ordainketaren bilakaera

Europako Banku Zentralak finkatutako erreferentziazko interes-tasa % 0,05 da 2014.

urtearen amaieraz geroztik. Horren ondorioz, kontuan hartutako interes-tasa guztiak

murriztu egin dira, batez ere familien eta enpresen eperako gordailuenak (bakar bat ere

ez da % 1era iritsi). Eta neurri txikian bada ere, enpresen ageriko gordailuen ordainketa

familiena baino handiagoa da. Eperako gordailuen kasuan, berriz, alderantziz gertatzen

da. Enpresen gordailuei dagokienez, bi urtetik gorakoen ordainketa urte 1etik

beherakoena baino handiagoa da. Familien gordailuen kasuan, bi ekitalditan (2011n eta

2012an) handiagoa izan zen epe laburrekoena.

Maileguen finantza-kostuak ere behera egin du, baina neurri txikiagoan. Kontsumo

partikularrerako maileguak % 8 inguru izan dira, hau da, etxebizitzarako maileguak (% 2,5)

eta enpresei emandakoak (% 2tik % 4ra bitarte, zenbatekoaren arabera) baino askoz

gehiago. Enpresen zorpekoengatik kobratutakoak ere murriztu egin dira (% 3). Nolanahi

ere, aurrezkiaren ordainketa-balioetatik oso urrun geratzen dira kasu guztietan.


324 |

40. grafikoa Berfinantzaketaren interes-tasaren bilakaera. Europako Banku Zentrala

(%)

Iturria: Europako Banku Zentrala.

247. taula Kreditu-erakundeak. Familiei(2) eta sozietate ez-finantzarioei eragiketa berrietan aplikatutako interes-tasak (TEDM)

(%) 2011 2012 2013 2014

FAMILIEI(2) EMANDAKO MAILEGUAK ETA KREDITUAK

- Etxebizitza(1) 3,58 2,81 2,99 2,56

- Kontsumoa(1)(3) 8,57 7,76 8,90 7,96 - Beste helburu batzuk(1) 5,94 5,81 5,58 4,63

SOZIETATE EZ-FINANTZARIOEI EMANDAKO MAILEGUAK ETA KREDITUAK - Zorpekoak 4,15 3,52 3,38 3,02

- 1.000.000 €-ra bitarteko kredituak(1) 5,02 4,93 4,83 3,87 - 1.000.000 €-tik gorako kredituak(1) 3,36 2,72 2,73 1,98

FAMILIEN GORDAILUAK(2) - Agerikoak 0,28 0,21 0,22 0,17

- Eperakoak(1) 2,79 2,83 1,50 0,64

• urte 1era bitarte 2,73 2,97 1,23 0,59

• 2 urte baino gehiago 2,64 1,96 1,85 0,83

SOZIETATE EZ-FINANTZARIOEN GORDAILUAK - Agerikoak 0,61 0,37 0,35 0,31

- Eperakoak(1) 2,13 2,08 1,30 0,50

• urte 1era bitarte 2,10 2,05 1,27 0,50

• 2 urte baino gehiago 2,41 2,24 1,37 0,50 (1): Produktuei lotutako batez besteko tasa haztatua, epearen arabera. Abenduaren 31n. (2): Familiak eta irabazi-asmorik gabeko eta familien zerbitzurako erakundeak. (3): 2010eko maiatzetik aurrera, kreditu-txartelen bitartez emandako kreditua sartzen da zutabe honetan. TEDM: Tasa efektiboa, definizio mugatua; UTBaren baliokidea da, komisioak barnean hartu gabe. Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina.

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

1,2

1,4

1,6

1.t

.09

2.t

.09

3.t

.09

4.t

.09

1.t

.10

2.t

.11

3.t

.11

4.t

.11

1.t

.12

2.t

.12

3.t

.12

4.t

.12

1.t

.13

2.t

.13

3.t

.13

4.t

.13

1.t

.14

2.t

.14

3.t

.14

4.t

.14

1.t

.15

2.t

.15

Finantza Sektorea |

325 |

3. INBERTSIO KOLEKTIBOKO ERAKUNDEAK

Inbertitzaile ugariren aurrezpen-posizioak balore- eta kapital-merkatuetan eskuragarri

dauden produktuen paneletan txertatzeko tresnak dira Inbertsio Kolektiboko

Erakundeak (IKE), eta inbertitzaileen errentagarritasuna hobetzea dute helburu.

Inbertsio-funtsek eta gainerako IKEek jarduera mota askotan inbertitzen dute

(produkzio-jarduerak, higiezin-jarduerak, finantza-jarduerak, burtsa-jarduerak, dibisa-

jarduerak edo sektore publikoko zor-jaulkipenei lotutako jarduerak).

2014. urtean, Espainiako IKEen ondareak gora egin zuen berriz, aurreko urtean baino are

indar handiagoarekin (% 26,8 2014an, eta % 24,5 2013an), eta 198.719 milioi eurora iritsi

da. Atzean utzi du 2013. urtera arte iraun zuen eta seguruenik baliabideak kreditu-

erakundeen eperako gordailuetara irten izanaren ondorioz gertatu zen bilakaera

negatiboa (gaur egun errentagarritasun txikia edo oso txikia eskaintzen dute gordailu

horiek). 2012an eta 2013an finantza-merkatuak egonkortu izanak bultzatu egin du

gorakada hori; izan ere, produktuen segurtasun-irudia hobetu eta hegakortasuna

murriztu egin da.

2014. urtean, halaber, erakundeen kopuruak gora egin zuen (% 2) aurreko lau urteetan

behera egin ondoren, inbertsio-funtsen kopuruak bosgarren urtez segidan behera egin

badu ere (% -4,6). Nolanahi ere, Kapital Aldakorreko Inbertsio Sozietateen (SICAV)

kopuruan izandako urteko igoerak (% 6,4) eragin du gorakada (SICAV horiek tresna

ugariagoak dira, baina batez besteko ondare txikiagoa dute). IKE bakoitzeko batez

besteko ondareak % 55,8ko igoera izan du 2012. urteaz geroztik, Balore Higigarrietako

Inbertsio Funtsen (BHIF) hazkundearen ondorioz.

Balore Higigarrietako Inbertsio Funtsak (BHIF) jendearentzat irekien dauden tresnak edo

IKEak dira. Ondarearen kategoria nagusiak dira argi eta garbi, eta IKEen guztizko balioan

duten indarra portzentajezko puntu bat baino gehiago igo da bigarren urtez segidan

(% 85,7). 2014. urtean, bestelako funtsen kopurua murriztu egin da (2.000 baino gutxiago

dira orain), baina baterako balioak gora egiten jarraitzen du (% 26,8). Horrela, beraz, funts

bakoitzeko batez besteko ondareak % 81,2ko igoera izan du azken bi ekitaldietan (56,2

milioi eurotik 102 milioira). Bilakaera hori bat dator merkatuak egonkortu direla erakusten

duen egoerarekin: banku-gordailuek interesa galdu dute inbertitzaileentzat, eta IKEetako

posizioek normaltasuna berreskuratu dute; arrisku txikiagoko eta bolumen eta

dibertsifikazio handiagoko inbertsio-funtsak finkatu egin dira, eta espezializatuago

dauden eta arrisku handiagoa duten beste inbertsio-funtsa batzuk, berriz, desagertu.


326 |

Bestalde, Kapital Aldakorreko 3.228 Inbertsio Sozietateek 9,75 milioi euroko batez

besteko ondarea dute. Hortaz, IKEen ondarearen % 13,6 biltzen dute, eta 2014. urtean

gora egin dute kopuruari eta guztizko ondareari dagokienez (% 6,3 eta % 14, hurrenez

hurren).

248. taula Finantza-izaerako Inbertsio Kolektiboko Erakundeen ondarea eta kopurua

Kontzeptua Ondarea (M euro) Erakunde kopurua

2013 2014 2013 2014

Inbertsio-funtsak (BHIF) 156.680 198.719 2.043 1.949 Inbertsio-sozietateak (SICAV) 27.621 31.487 3.035 3.228 Inbertsio Libreko IKEak (ILIKE) 1.037 1.336 29 37 Inbertsio Libreko IKEen IKEak 350 345 22 18 Guztira 185.688 231.887 5.129 5.232 Iturria: CNMV. Urteko txostena.

Inbertsio libreko Inbertsio Kolektiboko Erakundeei (ILIKE) estaldura-funtsa edo hedge

fund ere deitzen zaie, eta arrisku handiko eta epe laburreko finantza-produktu

konplexuetan oinarrituta dauden finantza-kudeaketa aurreraturako tresnak dira.

Nagusiki, prezio eta indizeen epe laburrerako bilakaeraren inguruko posizio aurreratuak

dituzte ardatz.

BHIF eta SICAVekin alderatuta, ez daude txikizkarien inbertsiora irekita. Aitzitik,

inbertitzaile espezializatuetara bideratuta daude, ikuskatzaileen gero eta erregulazio

handiagoarekin bada ere. 2014. urtean, Espainiako inbertsio kolektiboaren guztizkoa

kontuan hartuta, guztizko ondarearen % 0,57 hartu dute, eta erakundeen kopuruari

dagokienez ere, indar txikia dute (% 1,3). Espainiako merkatuko ILIKEen kopurua 29tik

37ra igo da aurten, eta, beraz, 2011. eta 2012. urteetako kopurua gainditu da (36 urte

horietan). Halaber, horien ondareak % 28,9ko igoera izan du azken urtean (% 83,5ekoa

2011. urteaz geroztik), eta 1.336 milioi eurora iritsi da.

Inbertsio libreko IKEen IKEak (“ILIKEIKE” edo “estaldura-funtsen funts” deitutakoak)

hainbat ILIKE konbinatutan inbertitzen duten funtsak dira. Oso espezializatuta dagoen

kategoria bat da, eta uzkurdura-portaera bat izan du azken urteotan: behera egin dute

ondarean (% -35,2) eta kopuruan (22tik 18ra), eta indarra galdu dute IKEen guztizkoan.

Finantza Sektorea |

327 |

249. taula Balore higigarrietako inbertsio-funtsen eta inbertsio-sozietateen ondarearen banaketa, balio efektiboan

(M eurotan)

Kontzeptua Inbertsio-funtsak(*) Inbertsio-sozietateak

2013 2014 %∆ 14/13 2013 2014 %∆ 14/13

Ondarea 156.680 198.719 26,8 27.621 31.487 14,0 Finantza-inbertsioen zorroa 149.343 187.694 25,7 26.106 29.081 11,4 Barneko zorroa 108.313 114.645 5,8 12.119 11.064 -8,7

Zorra adierazten duten baloreak 79.480 79.694 0,3 6.304 5.116 -18,8 Ondare-tresnak 5.367 8.448 57,4 3.006 3.324 10,6 Inbertsio kolektiboko erakundeak 4.498 6.065 34,8 1.135 1.433 26,3 Kreditu-erakundeetako gordailuak 18.444 19.927 8,0 1.645 1.169 -28,9 Deribatuak 523 495 -5,4 1 -11 -1.200,0 Beste batzuk 0 14 - 27 32 18,5

Kanpoko zorroa 41.030 73.048 78,0 13.985 18.015 28,8 Zorra adierazten duten baloreak 20.313 38.582 89,9 2.614 3.897 49,1 Ondare-tresnak 11.034 13.043 18,2 5.086 6.228 22,5 Inbertsio kolektiboko erakundeak 9.286 20.864 124,7 6.120 7.784 27,2 Kreditu-erakundeetako gordailuak 46 243 428,3 5 2 -60,0 Deribatuak 351 311 -11,4 153 94 -38,6 Beste batzuk 0 5 - 8 10 25,0

Inbertsio berankor, zalantzazko edo auzipekoak 1 1 0,0 2 2 0,0 Diruzaintza 5.375 7.062 31,4 1.302 2.198 68,8 Zordunak/hartzekodunak, garbia 219 274 25,1 213 209 -1,9 (*): Inbertsio libreko IKEak (Inbertsio Libreko Funtsak eta Inbertsio Libreko Inbertsio Kolektiboko Erakundeen

Funtsak) salbuetsita. Iturria: CNMV. Urteko txostena.

2014. urtean, inbertsio-funtsen partaidetzek gora egin zuten beren zorroaren inbertsio-

epigrafe guztietan, baita aurreko urtean zertxobait behera egin zuen atzerriko zorrean

ere. Atzerriko deribatuen kategoria txikiak soilik egin zuen behera. Izan ere, aurtengo

igoera garbia (42.039 milioi) atzerriko zor-inbertsioan eta funtsetan izandako igoeren

ondorioz gertatu da (32.018 milioi eta 11.578 milioi, hurrenez hurren).

2014. urtearen itxieran, honako hauek biltzen ditu BHIFen egiturak: % 3,6 diruzaintzan,

% 57,7 zorro nazionalean eta % 36,8 nazioarteko inbertsioetan. Zor-baloreak

inbertsioaren ia % 60 dira (% 40,1 zor nazionalean eta % 19,4 atzerriko zorrean).

Atzerriko funtsak hirugarren osagaia dira (% 10,5, hau da, aurreko urtekoaren bikoitza ia).

Horien atzetik, gordailu nazionalak (% 10) –nazioartekoak oso urriak dira– eta

nazioarteko ondare-tresnak (% 6,6) –kasu honetan nazionalen ehunekoa txikiagoa da

(% 4,3)– daude. Halaber, Estatuko funtsen eta IKEen ehunekoa atzerrikoena baino

txikiagoa da (% 3,1 atzerrikoen kasuan). Tresna deribatuek oso indar txikia dute

guztizkoan (% 0,2), eta, gainera, balioa galdu dute.

SICAVek inbertsio-eredu desberdina dute 2014. urtean, BHIFenaren aurkakoa da ia,

eremu geografikoari dagokionez. Horietan, % 57,2 atzerrian inbertituta dago, eta % 35,1


328 |

Estatuan. Gainera, diruzaintzaren ehunekoa (% 7) funtsetan duenaren bikoitza da.

Kategoria horretan, halaber, inbertitutako bolumenaren % 60 ondare-tresnen (akzioak

eta abar) baturaren eta beste IKEetan egindako inbertsioaren ondoriozkoa da. Zorroan,

honako hauek nabarmentzen dira: atzerriko IKEak (% 24,7), atzerriko ondare-tresnak

(% 19,8), Estatuko zorra (% 16,2), atzerriko zorra (% 12,4) eta, atzetik, gainerako produktu

nazionalak, hala nola ondare-tresnak (% 10,6), IKEak (% 4,6) eta gordailuak (% 3,7).

Gainerako kategorien ehunekoa oso txikia da. Azkenik, adierazi beharra dago SICAVen

kanpoko zorroak gora egin zuela 2014. urtean (% 28,8). Kategoriaren arabera,

zenbatekorik handieneko inbertsioak honako hauek izan ziren: nazioartekoak, IKEetan

egindakoak (1.664 milioi), zor-inbertsioak (1.283 milioi) eta ondare-inbertsioak (1.142

milioi). Desinbertsiorik handienak, berriz, barneko zorrean gertatu dira (1.188 milioi).

250. taula Balore Higigarrietako Inbertsio Funtsen (BHIF), partaideen eta ondarearen banaketa, zorroaren osaeraren arabera

(abenduaren 31n)

Kontzeptua Funtsen

kopurua (%) Partaideen kopurua (%)

Ondarea (%)

2013 2014 2013 2014 2013 2014

Errenta finkoa 18,8 18,4 29,9 30.3 35,1 35,4 Errenta finko mistoa 6,0 6,3 4,8 9,4 5,2 12,2 Errenta aldakor mistoa 6,3 6,7 3,6 5,9 4,0 6,8 Euroaren eremuko errenta aldakorra 5,3 5,3 5,8 6,0 5,5 4,2 Nazioarteko errenta aldakorra 9,4 9,8 9,1 11,0 5,6 6,2 Errenta finkoaren bermea 18,3 14,4 19,8 10,4 20,1 10,3 Errenta aldakorraren bermea 15,1 14,0 12,0 8,7 8,0 6,1 Funts orokorrak 7,9 8,3 2,5 3,5 2,9 3,5 Kudeaketa pasiboko funtsak 8,3 11,6 8,7 10,7 10,5 12,0 Itzulkin absolutuko funtsak 4,7 5,2 3,7 4,1 3,0 3,3 BHIF, Guztira (funtsen eta partaideen kopurua, ondareko milioi euroak)

2.045 1.951 5.050.719 6.409.806 156.680 198.718

Iturria: CNMV. Urteko txostena.

Balore higigarrietako inbertsio-funtsa bakoitzak inbertsio-joera jakin bat izan ohi du.

Salbuespena –% 3,5eko ondare-proportzio txikiarekin– funtsa orokor izenekoak dira.

Funtsa horiek dibertsifikatuago daude, eta, hala ere, arrisku handiagoak izaten dituzte,

oro har.

BHIFen inbertsioek errenta finkoa dute ardatz (inbertsioen % 35,4). Horren atzetik,

errenta finko mistoa (% 12,2, hau da, 2012koaren hirukoitza ia) eta bermea duen aldaera

(% 10,3) daude. Nagusitasun hori bat dator BHIFetako zor-tresnetan edo pasiboan

ikusitakoarekin, errenta finkoa bonuei eta beste zor-produktu batzuei lotuta baitago

nagusiki. 2012. urtean, bermea zuena errenta finko guztiaren % 44,1 izan zen, eta 2014.

urtean, berriz, % 17,7ra jaitsi da, merkatuetan ikus daitekeen konfiantza handiagoko

egoeraren ildotik. Arestian adierazi dugunez, 2013an zein 2014an ikusi den mugimendu

Finantza Sektorea |

329 |

nagusia posizioen mugimendua izan da, bermatutako errenta finkotik bermerik gabeko

errenta finko erregularrerako eta, bereziki, proportzio txiki batean aldakor-izaera duen

errenta finko mistorako mugimendua.

BHIFen errenta aldagarriko inbertsioak % 23,4 dira. Kasu horretan ere, errenta finkoaren

kasuan aipatutakoaren antzeko bilakaera bat gertatu da. Zehazki, bermatutako

errentaren ehunekoa mistoarena baino lau aldiz handiagoa izan zen 2012an, eta errenta

mistoaren ehunekoa baino txikiagoa izan da 2014an. Dena dela, errenta aldakorraren

proportzioak oso beherakada txikia izan du urte horretatik aurrera.

2013ko berritasun nagusia kudeaketa pasiboko funtsek indar handiagoa hartu zutela

izan zen (BHIFen guztizko ondarearen % 1,9tik % 10,5era). 2014. urtean ere gora egiten

jarraitzen dute (% 12), kontratatutako bolumenean izandako % 52,1eko igoerari esker.

Funtsa horiek, gainerakoekin konparatuta, ez dute balore –bonu, ekintza– bakoitzeko

inbertsio-proportzioa erabakitzen duen kudeatzaile profesionalik. Aitzitik, balore

bakoitzak une bakoitzean funtsari lotutako indize jakin baten barruan duen proportzio

berean inbertitzen du automatikoki funtsak. Nolabaiteko errentagarritasuna ziurtatzen

dute, baina errentagarritasun hori ez dago aldez aurretik finkatuta eta bermatuta (ezta

tronkoaren berreskuratzea ere). Era berean, kostuak aurrezten dituzte kudeatzailerik eta

bermerik ez dutelako.

Itzulkin absolutuko funtsak modalitate txiki bat dira. Modalitate horrek Inbertsio

Funtsaren ezaugarriak betetzen ditu, baina estaldura-funtsen (IKE edo hedge fund

izenekoen) helburu eta filosofia berak dituzte. 2012an oso indar txikia zuten, baina

guztizkoaren % 3,3ra iritsi dira 2014an.


330 |

4. BURTSA-MERKATUA

2014. urtean, Espainiako balore-merkatuen kasuan, susperraldia finkatzeaz gain, alderdi

askotan Europako gainerako merkatuen eta Espainiako ekonomiaren gainerako

jardueren aurretik doaz. 2012. urtea Estatuaren zor subiranoaren finantzaketa-

kostuaren bilakaerak baldintzatu zuen; 2013. urtean, merkatuak egonkortu egin ziren

arrisku-prima horrekin batera, eurogunean hedapen monetarioaren testuingurua zegoela.

IBEX-35 indizearen gorakada konpentsatuta geratu zen bigarren hiruhilekoan izandako

beherakadarekin, baina oro har, burtsa-jarduera normalizatu egin da eta berriro ere maila

onean jarri da, nahiko azkar eta kementsu.

Nazioartean, badirudi finantza-merkatuek Banku Zentralen lidergoan eta haien diru-

politikan konfiantza osoa dutela, eta Banku horiek ematen duten likidezian oinarritzen

dira. Hazkundea mantsoa da oraindik ere eremu geografiko guztietan (2014. urtean % 3,3

mundu osoan), eta, bereziki, eurogunean, baina ohiko moduan lider izan diren

herrialdeetako (Estatu Batuak eta Bretainia Handia, esaterako) datuei erreparatuz gero,

krisialditik behin betiko ateratzeko bidean gaudela pentsa dezakegu.

Eurogunea, Europako Banku Zentralak geraldi edo deflaziorik ez gertatzeko eta

kanpoaldeko herrialdeetako tentsioak leuntzeko neurriak hartzen jarraitu du;

horretarako, erreferentziako interes-tasak zero aldera hurbildu ditu, epe luzeko

birfinantzaketa-eragiketa selektiboak ezarri ditu, garai batean egonkortasun

ekonomikoan eragina izan zuten balore mota jakin batzuen (titulizazio-bonuak edo

hipoteka-zedulak) bolumen garrantzitsuak erosi ditu eta eurogunearen zor publiko

gehiago erosteko aukera zabaldu du.

Espainiako ekonomiaren testuinguruan garrantzia izan duten alderdi positiboei

dagokienez, honako hauek nabarmenduko ditugu: arrisku-prima % 2tik % 1era murriztu

izana, hazkundeak 6 hiruhileko bete izana, eurogunean baino erritmo handiagoa izatea,

atzerriko inbertsioaren gorakada, zorpetze pribatua murriztea, barne-eskaria suspertzea,

edo bankak Europako kaudimen-probak gainditu izana. Alderdi negatiboak, aldiz,

langabezia, soldata-arraila, defizit eta zor publikoak, kanpo-balantza eta deflazioa dira.

Oraingoz, BPGa aurreko urteetan galdutakoa berreskuratzen ari da.

IBEX-35 indizeak % 5,3 egin du aurrera —2013ko % 21,4 baino nabarmen gutxiago—, eta

Burtsaren errebalorizazioari dagokionez, arrisku-primaren krisialdiko gutxieneko mailatik

abiatuta (% 6,3ra iritsi zen 2012ko uztailean) % 75 gainditu du. Ipar Amerikako indizeek —

indize teknologikoak dira aipagarrien— baino gutxiago egin du aurrera, baina Europako

Finantza Sektorea |

331 |

indize garrantzitsuenek baino gehiago. Aurten, Bilboko burtsaren hazkundea txikiagoa

izan da (% 2,5).

Susperraldia izan da, halaber, honako hauetan ere: salerosketa-aginduen kopuruaren

gorakadan (% 48); dibidendu banatuaren aurreko gehieneko urteko maila % 27

gainditzean; IBEX-35 indizearen akzioek Eurostoxx-50 indizearen barruan duten

garrantzian (% 19); ez-egoiliarren partaidetzan (negoziazioaren ia % 80 eta dituzten

akzioen balioaren % 40 baino gehiago); edo Espainiako familienarenean (guztizko

balioaren % 27 baino gehiago, 2003. urteaz geroztik izan den zenbatekorik handiena).

2014. urtean Burtsan balio gehien irabazi zuten sektoreak Finantza-Higiezin sektorea

(% 18,7), eta Kontsumo Zerbitzuak (% 12) izan ziren. Nazioartekotzearen gorakada ere

funtsezkoa da; izan ere, IBEX-35 indizeko enpresek atzerrian lortu dituzten salmenten

ratioa gehieneko mailara iritsi dira (% 64).

Errenta finko publikoa ere asko dinamizatu da arrisku-prima normalizatzearen ondorioz.

Horrekin eta nazioarteko errenta finko pribatuko bigarren mailako gainerako

merkatuekin kontraste eginez, Espainiako AIAF merkatuan bolumenak murrizten ari dira

oraindik. Espainian gero eta enpresa gehiagok jaulkitzen dituzten beren bonu eta

obligazioak, baina hala ere, Espainiako merkatuan negoziatzen den zenbatekoa

txikiagoa da.

Bestalde, lehen mailako jaulkipen-merkatuetako emaitza garbi negatiboen arrazoia izan

daiteke merkataritzako eta inbertsioko bankuek zor-baloreak merkatutik etengabe atera

izana; orain, banku horiek ez dute hainbeste jotzen finantzabide horretara. Finantzaketa

lortzeko aukerak ekonomia osora zabaltzeko prozesua hobetzen ari da, baina ezin da

esan alderdi hori punturik positiboenetako bat denik.


332 |


Lehen mailako edo jaulkipeneko merkatuak

2014. urtean, Espainiako baloreen lehen mailako merkatuen kasuan, saldo bizien balio

nominala 2,27 bilioi euro izan da; horietatik % 73,3 errenta finkokoak dira (akzioak ez

diren baloreak, finantza-tresna deribatuak izan ezik) eta % 26,7 errenta aldakorrekoak

(kotizatutako eta kotizatu gabeko akzioak). Lehenengoak zorren gaineko eskubideak

dira; jatorri publikoa dutenen kasuan, Idazpenen Zentralean (CADE) jaulkiko dira; lehen

mailako merkatuan jaulkitako zor pribatua bigarren mailako AIAF merkatuan negoziatuko

da gero, kasu gehienetan. Akzioak —enpresen kapitalaren gaineko eskubideak— errenta

aldakorreko bigarren mailako merkatuetan salerostera bideratzen dira, batik bat,

Burtsetan.

Errenta finkoaren frakzioaren (% 73,3) barruan, % 15,7 finantza-erakunde monetarioen —

hala nola, kreditu-erakundeak— jaulkipenei dagokie, eta % 18,4 beste finantza-

bitartekari batzuei —inbertsio-banka, kasu—. Estatuko Administrazioaren zorrak % 35,7

osatzen du, autonomia-erkidegokoak % 2,5, tokikoak % 0,05 eta finantza-arlokoak ez

diren enpresa edo sozietateenak % 0,9. Zor publikoa, bonuak eta Administrazioak

jaulkitako bestelako baloreak gehituta, beraz, zor pribatuaren balio nominala zertxobait

gainditzen dute; zor pribatu hori funtsean finantza-sektoreak jaulkitakoa da.

Errenta aldakorraren frakzioa (% 26,7) honela osatuta dago: % 9,5 finantza-erakundeek

jaulkitakoa da eta % 17,2 bestelako sozietateek.

Finantza Sektorea |

333 |

251. taula Akzioak ez diren baloreak, finantza-tresna deribatuak izan ezik. Inbertsio-funtsetako partizipazioak eta akzioak. Jaulkipen garbiak eta salmenta-eskaintza publikoak

(M euroak)


Urte arteko aldakuntza

Aldak. 13/12

Aldak. 14/13

Akzioak ez diren baloreak, finantza-tresna deribatuak izan ezik. Balio nominalak 16.648 -127.309 -100.182 -143.957 27.127 − Finantza-erakundeak -49.849 -216.596 -148.266 -166.747 68.330

• Finantza-erakunde monetarioak 59.491 -130.710 -96.473 -190.201 34.237 • Bestelako finantza-bitartekariak -109.340 -85.886 -51.793 23.454 34.093

− Administrazio publikoak 63.363 85.635 47.038 22.272 -38.597 • Administrazio zentrala 63.819 91.262 49.627 27.443 -41.635 • Autonomia Erkidegoak -82 -5.496 -2.348 -5.414 3.148 • Tokiko udalbatzak -374 -131 -240 243 -109

− Sozietate ez-finantzarioak 3.134 3.652 1.045 518 -2.607 Akzio kotizatuak eta ez-kotizatuak 30.399 26.139 11.395 -4.260 -14.744 − Kapital-zabalkuntza. Funtsen ekarpena 30.399 26.139 11.395 -4.260 -14.744

• Finantza-erakundeak 29.350 24.588 8.281 -4.762 -16.307 • Sozietate ez-finantzarioak 1.049 1.552 3.113 503 1.561

− Salmenta-eskaintza publikoak 0 0 0 0 0 Jaulkipen garbien eta salmenta-eskaintza publikoen guztizkoa

47.047 -100.412 -88.787 -147.459 11.625

Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina.

Koadroan, 2014. urtean atal bakoitzeko jaulkipen eta amortizazioen emaitza garbia

azaltzen da, eta jarraian, urte bakoitzeko eta aurreko urteko garbiaren arteko

aldakuntzak. 2014an, ekonomiaren palanka-efektua desagertzeko prozesuaren

koherente izanik, balore-merkatuetan zorraren jaulkipena gehiago uzkurtu da.

Zor-baloreen murrizketa horren garrantzia finantza-erakundeen gain dago oraindik ere.

Haien barruan, lehen aldi batean (2012. eta 2013. urteetan, batik bat) batik bat finantza-

bitartekari ez-monetarioek atera zituzten baloreak merkatutik, hau da, inbertsio-bankak

eta bestelakoek. 2013. eta 2014. urteetan, joera hori bera areagotu egin da finantza-

erakunde monetarioetan -kreditu-erakundeetan, kasu-.

Finantzaketa lortzeko gero eta gutxiago jotzen du bankak zorra jaulkitzera,

Eurosisteman banku arteko kredituaren fluxua ahalbidetu den heinean. Amortizatutako

jaulkitako zorraren beste zati bat sektoreak autozorroan zituen tituluetatik zetorren.

Finantza-sektorearen jaulkipenek 1,09 bilioiko balio nominala zuten 2011. urtean, eta

2014an, aldiz, 0,78 bilioi. Jaulkipen publikoen balioa handiagoa da orain (0,87 milioi), baina

2009an finantza-sektorearen jaulkipenen erdia baino gutxiago ziren.

Bestalde, Estatuaren zor publikoaren jaulkipenak gora egin du krisialdian, autonomia-

erkidegoetako eta tokiko administrazioen balore-saldoak izan ezik, hurrenez hurren


334 |

2012. eta 2009. urteez geroztik murrizten ari baitira. 2014an, Estatuak zor publikoko

pakete berriak ipini ahal izan ditu merkatuetan, arrisku-primaren beheranzko doikuntza

mesedegarri izan duen aldetik. 2014. urtean, Espainiak bere bonuen erosleei ordaindu

beharreko interesek jada ez dute diferentzial nabarmenik beste herrialde batzuetako

zorraren aldean, baina inbertsio-produktutzat oraindik ere zertxobait interesgarri dira.

Sozietate ez-finantzarioek jaulkitako errenta finkoa, bestalde, gutxiengoaren

finantzabidea da: 2012. eta 2013. urteetan, horien jaulkipen garbia 3.000 milioi eurotik

gora izan zen, baina 2014an 1.045 milioi baino ez dira.

Errenta aldakorrak bestelako jokabidea du, azken urteotan jaulkipen garbi positiboak

dituela. Guztizko balio nominala % 23,1 murriztu zen 2009tik 2011ra bitarte, baina 2011-

2014 aldian % 43,9 egin du gora. Orain, 0,6 bilioi inguru da. Azken bi urteotan, jaulkipen

garbiak -positiboak, betiere- baretu egin dira. Enpresa ez-finantzarioek jaulkitako errenta

aldakorrak murrizketa garrantzitsua izan zuen 2012an, baina 2014an gora egin du.

Bigarren mailako merkatuak: Burtsak

Burtsa-merkatuan, 2014. urtean 0,92 bilioi eurora iritsi zen salerosketetan eta horietatik

0,88 bilioi akzioei dagozkie, eta 0,04 bilioi errenta finkoari. Burtsetan negoziatutakoaren

guztizkoak % 24,2 egin du gora iazkoaren aldean (% 26,6 akzioetan, eta errenta finkoan

% 12 murriztu da). Horrela, bada, 2012. urteko bolumenera (bilioi 1 euro inguru) hurbiltzen

ari da berriro) aurreko bi urteetan 0,75 bilioi inguru ibili ostean.

Finantza Sektorea |

335 |

252. taula Burtsa-merkatua. Negoziatutako bolumenen balio efektiboa

(M euroak) Tituluak 2012 2013 2014 %∆ 14/13

Funts Publikoak 57.370 43.737 35.935 -17,8 Beste betebehar batzuk 2.877 2.360 2.323 -1,6 • Bankuak 1.268 1.365 206 -84,9 • Gainerakoak 1.609 995 2.117 112,8

Obligazioak, guztira 60.247 46.094 40.581 -12,0 Akzioak (SIBE Burtsa art. lot. Sist.) 695.752 698.261 883.869 26,6 • Bankuak 284.446 285.469 343.688 20,4 • Elektrikoak 78.071 82.762 110.054 33,0 • Eraikuntza 24.996 32.236 43.849 36,0 • Komunikazioa 111.282 106.512 114.198 7,2 • Gainerakoak 196.956 191.283 271.080 41,7

Gainerako akzioak (Korro Sist. Kont.) 510 482 480 -0,4 • Madrilgo Burtsa 416 361 360 -0,3 • Bartzelonako Burtsa 94 121 120 -0,8 • Bilboko Burtsa -- -- -- -- • Valentziako Burtsa 0 -- -- --

Akzioak, guztira 696.262 698.744 884.349 26,6 Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina.

Negoziatutako akzio-bolumenaren barruan, % 38,8 bankari dagokio, % 12,9

telekomunikazioei, % 12,4 elektrikoei, % 5 inguru eraikitzaileei (haien balio negoziatuak

% 75,4 egin du gora bi urtean) eta % 30,6 kotizatutako gainerako enpresei.

Telekomunikazioen sektorean aldaketa handiak gertatu dira eta beherakada nabarmena

izan du, 2010ekoaren aldean balio negoziatua % 55 txikiagoa duela.

Negoziazio-sistema tradizional ez-automatizatua (“korroak” in situ 4 burtsen egoitzetan)

ere diru-bolumenaren erdira inguru murriztu da laurteko berean, baina 2010. urtean jada

oso txikia zen: negoziatutako 10.000 euro bakoitzeko 1 baino ez.

Errenta finkoa Burtsetan negoziatutakoaren % 4,4 baino ez da, eta horien barruan, SCLV

Baloreak Konpentsatu eta Likidatzeko Zerbitzuaren bitartez egiten da. Atal honetan,

errenta finko publikoak % 88,5 osatzen du. Bankuek jaulkitako zorraren negoziazioak

garrantzi oso txikia du, baina 2011-2013 aldian 2010eko edo 2014ko ekitaldikoak baino 6

edo 7 aldiz handiagoko bolumenak izan ditu. Banku-erakundeak ez diren bestelako

erakundeek jaulki eta Burtsetan negoziatu den zorra % 100 baino gehiago handitu da

2014. urtean.

2012an zor subiranoaren krisi larriak eragindako gorabeherak gainditu ostean, Burtsaren

egoera normalizatuagoa da orain, berriro ere. 2014ko lehen hiruhilekoan goranzko joera

orokorra izan du eta bigarrenean zertxobait atzera egin du; halaber, hegakortasuna ere

nabarmen murriztu da. Ekainean IBEX-35 indizeak lortutako urteko gehienekoa urriko

gutxienekoa baino soilik % 15,7 handiagoa izan da.


336 |

Bigarren mailako merkatuak: Errenta Finkoa

253. taula Kontratazioa errenta finkoko merkatu antolatuetan(1)

(milako M euro) Kontzeptua 2012 2013 2014 %∆ 14/13

Idazpenen Zentrala(2) 4.723 5.058 6.227 23,1 − Bonuak eta obligazioak 3.908 4.166 5.548 33,2

• Kontuen titularren art. 658 1.042 1.100 5,6 − Altxorraren Letrak 815 892 719 -19,4

• Kontuen titularren art. 181 239 278 16,3 AIAF(3) 2.569 1.293 1.099 -15,0 − Enpresa-ordaindukoak 193 112 45 -59,8 − Matador bonuak 0,52 0,11 0,02 -81,8 − Hipoteka-zedulak 929 336 388 15,5 − Oblig. eta bonu sinpleak 1.446 845 666 -21,2 (1): Kontratazio nominala. (2): Soilik eragiketa sinpleak, eskura. Bonu eta obligazioen eta Altxorraren Letren eragiketen

guztizkotik negoziatutako zenbatekoak. (3): Merkatuan SA batek egiten ditu eragiketak, eta AIAF Aktibo Finantzarioen Bitartekarien

Elkartea izena hartu du oinordetzan. Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina.

Idazpenen Zentrala edo CADE sistema da errenta finko publikoa jaulkitzeko lehen

mailako merkatu ofiziala, baina balore mota horren kasuan bigarren mailako merkatuaren

eginkizunak ere betetzen ditu. Merkatu-balioaren terminotan, eta eskura egindako

eragiketa sinpleak adierazletzat hartuta, 2014. urtean negoziatutako bolumena 6,23 bilioi

euro izan zen. Zenbateko horretan sartzen dira bonuak eta obligazioak, epe ertain eta

luzeko produktuak, % 89,1eko garrantzia dutela eta 2014an % 33,2ko hazkundea izan

dutela; baita Altxorraren Letrak ere, epe laburragokoak, % 10,9ko garrantziarekin eta

% 19,4ko atzeraldia izan dutela. 2014. urtean, kontratazioaren bolumenaren hazkundea

areagotu egin zen % 23,1ekin, bonu eta obligazioetan % 33,2, eta % 19,4 egin du atzera,

Letren kasuan % 19,4ko murrizketa izan delako. Guztizko horietatik CADE kontuen titular

diren erakunde kudeatzaileen arteko transakzioak bereizi behar dira, kasu honetan

bezalaxe, bestelako joerak izan ditzaketelako.

AIAF zor pribatuan espezializatutako merkatuan, kontratazioaren zati handiena bonu eta

obligazioen hainbat motari dagokie, eta atal horretan murrizketa garrantzitsua gertatu

da berriro (–% 21,2), beherakada metatua % 85,6 izanik 2011. urteaz geroztik produktu

horietan, merkatu horretan izandako mugimenduaren % 60,6 osatzen dutela. Jaitsiera

% 79,8 izan da hemen aipatu ditugun produktuetan, oro har. 2011. urtean, CADE zor

publikoaren merkatuko negoziazioa soilik % 26,8 handiagoa zen AIAF zor pribatuaren

merkatukoarekin alderatuta, baina 2014an 5,6 aldiz handiagoa da. AIAF merkatuko

kudeatzaileek bi merkatu txiki ere zuzentzen dituzte: berriki sortutako MARF merkatua,

enpresa ertainei euren errenta finkoa negoziatzeko aukera ematen diela (Burtsetako

Finantza Sektorea |

337 |

MAB merkatuaren antzekoa da)—, eta zor publikoaren SENAF, Idazpenen Zentralaren

alternatiba, AIAF edo Burtsak baino gertuagokoa.

AIAFn beste produktu mota garrantzitsu bat zera da, erakunde bakoitzaren hipoteka-

masan oinarritzen diren zedulak -hipoteka motako produktu garrantzitsuena-, % 35,3ko

garrantzia dutela. 2014. urtean aurreko urtean baino % 15,5 bolumen gehiago negoziatu

da, baina 2012an baino % 58,2 gutxiago. Hirugarren produktu bat ere nabarmenduko

dugu, ordaindukoak (enpresakoak izaten dira, baina erakunde publiko jakin batzuek ere

jaulkitzen dituzte), epe motzeko bokazioa dutela. Ordaindukoen egungo salerosketa-

bolumena 2010ekoaren hamarren bat baino ez da (% 11,7); ordaindukoak, hein handi

batean, ekonomiaren dinamismoaren, enpresa-konfiantzaren eta eskura dauden

finantzaketa-aukeren baldintzapeko finantzaketa-tresna dira. Azkenik, “matador

bonuak” ere aipatuko ditugu; hasieran, erakunde ez-egoiliarrek Espainian jaulkitako

errenta finkoaz osatzen ziren. 2014. urtean negoziazio oso txikia izan du modalitate

horrek, beste herrialde batzuetan jaulkitako errenta finkoa Espainian negoziatzeko

aukera orokortzen ari den testuinguruan.

254. taula Eperako merkatu ofizialak eta aukerak*

(kontratu kopurua, milakotan) Kontzeptua 2013 2014 %∆ 14/13

Ibex-35 − Eperako finantzarioak 5.778 7.236 25,2 − Aukera finantzarioak 517 732 41,6 (*): Egindako eragiketak. Iturria: Espainiako Bankuaren Estatistika Buletina.

Bigarren mailako merkatu ofizialen multzoa osatzeko, MEFF Eperako Finantzarioen

Espainiako Merkatua aipatuko dugu: finantza-tresna deribatuetara bideratuta dago,

baloreen aurrez finkatutako salerosketetan edo aukerako salerosketetan oinarritzen

direla tresna horiek, aldez aurretik ezarritako prezioetan. Sinatutako kontratuen

kopuruari dagokionez, 2014. urtean biek aurrera egin dute: lehenengo kasuan % 25,2 eta

bigarrenean % 41,6. MEFF merkatuko kontratuen guztizkoan, aukerek gora egin dute,

2011ko % 3,8tik 2014ko % 9,2ra.

4.2 BILBOKO BURTSA

2014ko ekitaldia itxita, Bilboko Burtsaren indize orokorra 1.668,98 puntu da, eta balioa

errepikatzen duela esan dezakegu. 2014. urtean indizeak % 13,5 egin zuen gora ekaineko

inflexio-puntura iritsi arte, eta gero, % 9,8 galdu zuen abendura bitarte. Gutxieneko maila

abenduaren erdialdera gertatu zen, baina hala ere, urteko aurrerapen garbia % 2,5 izan


338 |

zen. Portaera hori IBEX-35 indizearen antzekoa izan da; bi kasuetan, gehieneko mailak

ekainean lortu ziren.

255. taula Bilboko Burtsaren indize orokorra, (2000 indizea). Balioak: azkena, gehienekoa eta gutxienekoa

Urtea Azkena Gehienekoa Gutxienekoa

2006 2.577,47 2.635,81 1.611,60 2007 2.626,55 2.798,31 2.406,30 2008 1.589,90 2.625,68 1.338,57 2009 1.921,55 1.936,17 1.149,30 2010 1.615,18 1.975,39 1.398,65 2011 1.366,61 1.808,89 1.210,76 2012 1.331.00 1.443,33 974,81 2013 1.658,57 1.660,80 1.231,66 2014 1.668,99 1.849.71 1.601,52

Oharra: Oinarria 2000, 1999ko abenduaren 31koa. Iturria: Bilboko Burtsa. Indizeak. Grafiko historikoak.

41. grafikoa Kotizazioko indize orokorra. Bilboko Burtsa (2014)

Iturria: Bilboko Burtsa.

IBEX-35 indizeak 9.900 punturen bueltan hasi zuen 2014. urtea, azken 2 urte eta erdiko

kotarik handienetan, 2010-2011 aldian erregistratutakoen antzekoak izanik. Hazkundea-

ren erritmoa txikiagoa izan zen 2014ko lehen seihilekoan, 2013ko bigarren seihilekoan

baino. Ekainaren 19an 11.187 puntuko gehieneko mailara iritsi ostean, bigarren seihile-

koan arian-arian galdu zen lehenengo seihilekoan irabazitakoaren zati bat, eta urtearen

amaieran 10.279 puntu zituen.

Euskal Burtsan egindako transakzioen balioa 172.655 milioi euro izan da, 2013an baino

% 22,7 gehiago. Eta are nabarmenagoa izan da gorakada, errenta aldakorra soilik ain-

tzat hartuz gero (% 23,8). Beste osagaian, hau da, errenta finkoan, transakzioen balio-

1.000

1.100

1.200

1.300

1.400

1.500

1.600

1.700

1.800

1.900

Urt Ots Mar Api Mai Eka Uzt Abu Ira Urr Aza Abe

Finantza Sektorea |

339 |

jaitsiera aurreko urteetakoa baino nabarmenagoa da (–% 30,1). Kontratatutako guztiz-

koaren gaineko % 1,1 da, 2013koaren erdia.

256. taula Bilboko Burtsako kontratazio-bolumena. Balio efektiboak*

(milako eurotan) Kontzeptua 2013 % 2014 % %∆ 14/13

E. aldakorra - (SIBE)(2) 139.476.686 98,1 172.655.156 98,9 23,8 Errenta finkoa 2.758.735 2,2 1.928.625 1,1 -30,1 Eragiketa-aretoan(1) 0 0,0 0 0,0 - Elektronikoa (SEND)(2) 28.194 0,0 561 0,0 -98,0 SAC-CL-BVB(3) 2.730.541 2,2 1.928.064 1,1 -29,4 Guztira 142.235.421 100,0 174.583.781 100,0 22,7 (*): Erosketak + salmentak. (1): Korroen merkatu tradizionala. (2): SIBE (Espainiako Burtsa arteko Lotura Sistema) etengabeko merkatuak eta SEND (Zorra

Negoziatzeko Sistema Elektronikoa), AIAF merkatuarekin loturik eta txikizkariei zuzenduta. (3): Kontuko Idazpenen eta Bilboko Baloreak Konpentsatu eta Likidatzeko Zerbitzuak (SAC-CL-BVB) —

CADErekiko independentea da— EAEko zor publikoa kudeatzen du 1991. urteaz geroztik, eta 1993. urtetik aurrera, Bilboko Burtsaren gainerako balio esklusiboak.

Munduko burtsa-indize nagusiek ere antzeko joera izan zuten, egonkortze aldera; beraz,

aurrerapen garbi garrantzitsuenak 2013koak eta 2012koak baino xumeagoak izan dira.

257. taula Burtsa-indize nagusien bilakaera

Urtea Ibex-35 (Madril)

CAC-40 (Paris)

Dax-Xetra (Frankfurt)

FT-SE 100 (Londres)

Dow Jones (New York)

Nikkei (Tokio)

Eurostoxx 50

Nasdaq Composite

2012 8.167,5 3.641,1 7.612,4 5.897,8 13.104,1 10.395,2 2.635,9 3.019,5 2013 9.916,7 4.295,9 9.552,2 6.749,1 16.576,7 16.291,3 3.109,0 4.176,6 2014 10.279,5 4.272,7 9.805,5 6.566,1 17.823,1 17.450,8 3.146,4 4.736,1

Urte arteko aldakuntza (%) 2012 -4,7 15,2 29,1 5,8 7,3 22,9 13,8 15,9 2013 21,4 18,0 25,5 14,4 26,5 56,7 17,9 38,3 2014 3,7 -0,5 2,7 -2,7 7,5 7,1 1,2 13,4

Oharra: Abenduaren 31n. Iturria: Ekonomia Adierazleen datu-basea. Ekonomia eta Ogasun Ministerioa.

Indizeek jaitsiera ia orokortuak izan zituzten 2011n (New Yorken izan ezik), 2012an igoe-

rak (Madrilen salbu), 2013. urtean susperraldi garrantzitsuak, eta 2014an aurrerapen as-

koz leunagoak, betiere Londresen eta Parisen izandako atzeraldi leunak salbuespen iza-

nik. Nasdaq Composite indize teknologikoa izan da dinamikoena (% 13,4 egin du gora)

eta horren atzetik datoz Dow Jones (% 7,5), Tokio (% 7,1), Ibex-35 (% 3,7), eta Europako

gainerako indizeak, suspertze-prozesu mantsoagoa dutela. Frankfurtek % 2,7 egin zuen

gora, Eurostoxx-50 indizeak % 1,2, baina Pariseko eta Londreseko kasuetan % 0,5 eta

% 2,7, hurrenez hurren, murriztu dira, Erresuma Batuan hainbat ziurgabetasun-egoera

izan baitituzte urte honetan.

EUSKAL EKONOMIA - LABORAL Kutxa corporativa...| Euskal Ekonomia, 2014ko txostena 6 | 47. taula...

Documents

Transcript of EUSKAL EKONOMIA - LABORAL Kutxa corporativa...| Euskal Ekonomia, 2014ko txostena 6 | 47. taula...