Estudo das plantas invasoras no campus da UDC (Elviña-A ...€¦ · O persoal bolseiro da Oficina...

ESTUDO DA FLORA EXÓTICA INVASORA

NO CAMPUS CENTRAL DA UDC

(ELVIÑA-A ZAPATEIRA)

Autores (persoal bolseiro da Oficina

de Medio Ambiente da UDC 2009‐2010): Coordinadores:

Juan Carlos González Revilla Manuel Soto Castiñeira (UDC)

Eva Vázquez Díaz Francisco Bañobre González (ADEGA)

Yolanda Fernández Bermúdez

David de Miguel Vidal

Pablo Belay Fernández

Marta Pérez Rama

OFICINA DE MEDIO AMBIENTE (OMA-UDC)

VICERREITORÍA DE INFRAESTRUTURAS E XESTIÓN AMBIENTAL

Índice

Introdución........................................................................................................................5

Obxectivos.........................................................................................................................8

Metodoloxía ......................................................................................................................9

Resultados.......................................................................................................................11

Propostas de actuación...................................................................................................13

Eucaliptus spp.(eucalipto) ......................................................................................................16

Cortaderia selloana (cortadeira) ............................................................................................16

Conyza canadensis (coniza) ....................................................................................................17

Oxalis sp..................................................................................................................................17

Acacia dealbata (mimosa)......................................................................................................17

Acacia melanoxylon (acacia negra) ........................................................................................18

Tradescantia fluminensis........................................................................................................18

Buddleja davidii ......................................................................................................................19

Calendula sp. (caléndula) .......................................................................................................19

Carpobrotus edulis..................................................................................................................18

Vinca difformis........................................................................................................................20

Cyperus eragrostis (papiro) ....................................................................................................20

Senecio mikainoides ...............................................................................................................20

Zantedeschia aethiopica (cala)...............................................................................................20

Phyllostachys sp. (bambú)......................................................................................................19

Tritonia crocosmiflora ............................................................................................................21

Conclusións ..................................................................................................................... 21

Bibliografía .................................................................................................................................21

Anexo 1.......................................................................................................................................21

Índice de ilustracións

Ilustración 1. Grupo de persoal bolseiro localizando a zona para inspeccionar ...........................5

Ilustración 2. Fotografía aérea do campus de Elviña‐A Zapateira.................................................6

Ilustración 3. Detalle do traballo de campo ..................................................................................7

Ilustración 4. Gráfica da presenza relativa das especies de flora invasora .................................12

Ilustración 5. Lenda para as especies no Mapa 1........................................................................14

Ilustración 6. Cortaderia selloana (cortadeira)............................................................................ 16

Índice de táboas

Táboa 1. Sesións de traballo en grupo ........................................................................................ 10

Táboa 2. Especies exóticas invasoras no campus de Elviña‐A Zapateira ....................................11

Índice de mapas

Mapa xeral...................................................................................................................................15

Mapas por especies (Anexo 1) ....................................................................................................22

Fe de erros

Tanto na lenda da Ilustración 5 como nos mapas aparecen por separado dúas especies que en realidade

son a mesma: papiro e Cyperus eragrostis. Na Táboa 2 as superficies de distribución están sumadas

como a única especie de que se trata.

Introdución

O persoal bolseiro da Oficina de Medio Ambiente

A universidade é un bo espazo para o desenvolvemento dun programa de voluntariado co

obxecto de exercer a custodia ambiental do territorio, ao contar, por unha banda, con expertos que

poden asesorar na investigación dos recursos naturais, a biodiversidade e as especies exóticas invasoras;

e, pola outra, con estudantes que poden aproveitar a experiencia para aplicaren os seus estudos

(botánica, novas tecnoloxías etc.) ao tempo que nutriren un grupo de voluntariado ambiental cuxa

actividade redunde nunha mellor formación persoal e a concienciación da comunidade universitaria no

seu conxunto.

As especies exóticas invasoras (EEI) son o segundo factor de perda de biodiversidade a nivel

global despois da destrución do hábitat. Divulgar este feito e o coñecemento das EEI é fundamental para

logo deseñar actuacións encamiñadas a previr a súa aparición e eliminalas. Que a sociedade en xeral

valore o impacto que producen as EEI no medio natural é un aspecto moi importante para controlar a

súa propagación.

Así, a Universidade da Coruña publicou unha convocatoria de dez bolsas destinadas ao

estudantado cuxo obxecto foi adxudicarlle a cada un dos centros con actividade docente no campus

central de Elviña–A Zapateira unha bolsa de colaboración coa Oficina de Medio Ambiente (OMA) da

Vicerreitoría de Infraestruturas e Xestión Ambiental. A finalidade das devanditas bolsas é a formación

teórica e práctica dos estudantes seleccionados mediante a realización de actividades de apoio e, en

particular, a súa participación na coordinación e posta en marcha das actividades ambientais da OMA no

respectivo centro da UDC.

Ilustración 1. Grupo de persoal bolseiro localizando a zona para inspeccionar

5

Como parte do programa de actividades da OMA, a asociación ecoloxista ADEGA coordinou e

formou os diferentes grupos de bolseiros para elaborar un estudo sobre as especies exóticas invasoras

do campus de Elviña‐A Zapateira.

Ilustración 2. Fotografía aérea do campus de Elviña‐A Zapateira

As invasións biolóxicas

Unha planta invasora é unha especie propia dunha área xeográfica diferente que se introduce

de forma intencionada ou accidental nunha área en que se naturaliza. É capaz de reproducirse e

propagarse, de xeito que aumenta a súa extensión e afecta dalgunha forma ao ecosistema que invade.

O proceso das invasións biolóxicas ten tres fases principais. Na primeira, a especie é

transportada a unha zona en que non é nativa. A segunda é a de aclimatación, en que a especie se

naturaliza, aínda que non experimenta ningunha expansión. A terceira consiste na propagación e a

colonización de novas zonas por parte da especie invasora. A escala temporal destas fases é

impredicible.

A problemática das invasións biolóxicas radica en que ocasionan grandes perdas económicas e

ecolóxicas. Só nun ano estas invasións causaron un gasto mundial que quintuplica o orzamento da

guerra de Iraq e, respecto aos prexuízos ecolóxicos, tal como se mencionou son a segunda causa de

perda de biodiversidade despois da destrución de hábitats.

6

As especies invasoras con maior representación neste estudo do campus de Elviña‐A Zapateira

son Oxalis sp., Cortaderia selloana (cortadeira), Eucaliptus globulus (eucalipto), Buddleja davidii, Acacia

melanoxylon (acacia negra), Conyza canadensis (coniza) e Acacia dealbata (mimosa).

Ilustración 3. Detalle do traballo de campo

Experiencias de voluntariado universitario sobre as invasións biolóxicas

A monitoraxe e o estudo participativo no ámbito universitario supoñen unha importante

ferramenta divulgativa sobre a problemática das especies exóticas invasoras. Canto ás estratexias máis

acaídas para loitar contra as bioinvasións, estas son, en primeiro lugar, a prevención, seguida das

campañas divulgativas. Existen experiencias noutras universidades, sobre todo no ámbito internacional,

que traballaron esta temática, como por exemplo as seguintes:

Maine Volunteer Lake Monitoring Program. Creado en 1971, é o programa de voluntariado

ambiental máis duradeiro e estable dos EUA. Varios centos de voluntarios monitorizaron

máis de cincocentos lagos a través deste programa no Estado de Maine, coa activa

participación da Universidade de Maine.

The San Antonio Invaders. An Eradication Pilot Program. A Universidade de Texas creou en

2008 un grupo de traballo para a monitoraxe e eliminación de flora exótica invasora na

cidade de San Antonio.

7

8

African Exotic Invader Plant Clearing Out. A través da súa Oficina Verde e a Comisión de

Voluntariado Ambiental, a Universidade de Cádiz está a desenvolver diferentes proxectos de

voluntariado, un deles este sobre a flora exótica invasora.

Washington Sea Grant Program. En 2005 a Universidade de Washington efectuou con

voluntariado traballos de monitoraxe de Spartina spp. na costa do Pacífico de América do

Norte. Así naceu o Spartina Eradication and Education Project.

Entre as metas destas monitoraxes están as de avaliar os impactos das especies invasoras sobre

a biodiversidade; previr futuras introducións de especies invasoras, detectalas oportunamente e

coñecer as súas traxectorias de introdución; tomar medidas inmediatas ante novas invasións; controlar

e manexar de xeito integral as especies invasoras xa establecidas e restaurar a biota nativa; impoñer

unha alerta pública e garantir a participación activa da sociedade.

Obxectivos

Dentro do proxecto de monitorizaxe da flora exótica invasora presente no campus de

Elviña‐A Zapateira marcámonos os seguintes obxectivos:

Proporcionar aos participantes no programa os coñecementos básicos para identificar

especies de flora exótica invasora.

Concienciar da problemática que xeran as bioinvasións no medio natural.

Crear grupos autoorganizados de voluntariado ambiental.

Promover o voluntariado ambiental no ámbito da UDC.

Propoñer iniciativas que palíen os efectos da flora exótica invasora.

Metodoloxía

Nas primeiras sesións deseñamos unha metodoloxía para o inventariado da flora exótica

invasora presente no campus de Elviña‐A Zapateira. Así, dividimos o plano da UDC en diferentes

parcelas que fosen manexables, de 200 x 200 m, coa finalidade de repartirmos o traballo entre os

diferentes grupos de persoal bolseiro. Resultaron 29 parcelas total ou parcialmente dentro do límite do

campus. Empregamos as ferramentas de fotografía aérea Google Earth e SixPaC para imprimirmos as

diferentes imaxes das parcelas que servirían de apoio no traballo de campo.

9

Doutra parte, elaboramos un calendario de traballo para inspeccionarmos as diferentes

parcelas. Nestas inspeccións, de partida identificamos no terreo os límites indicados no plano. Unha vez

feito isto, comezamos a inspeccionar e detectar calquera tipo de especie invasora. Para cada especie

invasora anotamos a superficie que ocupaba sobre a fotografía aérea cando se trataba dunha masa

bastante densa, no caso contrario contabamos o número de pés. Empregamos a cinta métrica para

calcularmos a superficie de especies cunha presenza reducida, porque ao usarmos a fotografía aérea o

erro de medición sería enorme.

Ademais, utilizouse como libro de apoio o volume Plantas invasoras de Galicia. Bioloxía,

distribución e métodos de control (Fernández Díaz et al., 2007) para verificar que as plantas atopadas

realmente son invasoras e consultar as súas características.

Para percorrer todo o campus detectando as especies invasoras precisamos nove sesións de seis

horas cada unha, divididas en sesións de mañá e tarde. Nas sesións de traballo conxunto, os dous

grupos realizaron as tarefas de tratamento dos datos recollidos e pasaron as superficies medidas a un

programa informático para ter unha radiografía da situación en que se atopa a flora exótica invasora no

campus. A actividade alongouse aproximadamente durante tres meses (Táboa 1).

Coa idea de ter una imaxe da superficie e presenza destas especies elaboramos un mapa

ilustrativo, global e de cada especie. Para isto empregamos os mapas proporcionados pola Vicerreitoría

de Infraestruturas e Xestión Ambiental. Estes mapas foron tratados coa ferramenta informática Autocad

2008. As tarefas nesta aplicación foron:

eliminar a información inservible para este traballo, como redes eléctricas, redes de

saneamento, infraestruturas deportivas etc.;

delimitar a extensión do campus universitario;

trasladar as divisións feitas no mapa en papel ao plano dixital (parcelas);

elaborar unha lenda para cada especie invasora;

parcela por parcela ir indicando as superficies e a presenza das diferentes especies no mapa

global;

e elaborar un mapa específico de cada especie a partir do mapa xeral.

10

Táboa 1. Sesións de traballo en grupo

Sesión Semana Grupo Actividade

Mañá Presentación 1 13de xaneiro

Tarde Presentación

Mañá Identificación de EEI 2 20 de xaneiro

Tarde Identificación de EEI

Mañá Identificación de EEI 3 27 de xaneiro


Mañá Identificación de EEI 4 3 de febreiro


5 24de febreiro Mañá Identificación de EEI

6 17 de marzo Tarde Identificación de EEI

7 24 de marzo Tarde Identificación de EEI

8 28 de abril Tarde Traballo en grupo

9 12 de maio Tarde Traballo en grupo

Para rematar realizamos un informe con toda a información recollida e elaborada para

documentarmos as diferentes especies invasoras e propoñermos solucións para erradicalas.

Resultados

Nesta sección pretendemos tratar e discutir a información recollida sobre a incidencia real da

flora invasora no campus de Elviña‐A Zapateira. A Táboa 2 relaciona as especies atopadas e a superficie

relativa que ocupan no territorio. Trátase dun bo número de especies que poñen en perigo a viabilidade

da flora autóctona.

Segundo podemos observar na Ilustración 4, dun total de dezaseis especies destacan

fortemente dúas, a Cortaderia selloana e o Eucaliptus globulus, ás que lle seguen outras tres, a Conyza

canadensis, a Oxalis sp. e a Acacia dealbata. Calquera das restantes especies ocupa na actualidade

menos do 1% da superficie total ocupada por invasoras.

Táboa 2. Especies exóticas invasoras no campus de Elviña‐A Zapateira

Id Especie Total (m2) % de presenza

1 Acacia melanoxylon (acacia negra) 29,16 0,56%

2 Phyllostachys sp. (bambú) 2,25 0,04%

3 Buddleja davidii 44,37 0,86%

4 Zantedeschia aethiopica (cala) 4,86 0,09%

5 Calendula officinalis (caléndula) 42,39 0,82%

6 Carpobrotus edulis 23,85 0,46%

7 Conyza canadensis (coniza) 345,87 6,70%

8 Cortaderia selloana (cortadeira) 2052,9 39,76%

9 Cyperus eragrostis (papiro) 20,16 0,39%

10 Eucaliptus globulus (eucalipto) 2158,74 41,81%

11 Acacia dealbata (mimosa) 134,55 2,61%

12 Oxalis sp. 232,56 4,50%

13 Senecio mikainoides 5,4 0,11%

14 Tradescantia fluminensis 49,6 0,96%

15 Tritonia crocosmiflora Presenza 0,00%

16 Vinca difformis 16,83 0,33%

Superficie total 5163,5 100 %

Ilustración 4. Gráfica da presenza relativa das especies de flora invasora

O campus de Elviña–A Zapateira é un espazo cun nivel de antropización elevado, en que se dan

cita varios factores que favorecen a proliferación da flora exótica invasora. Por unha banda, as obras de

construción levadas a cabo no campus comportan unha alteración do medio que, cos movementos de

terras, proporciona unhas condicións óptimas para se instalaren estas especies oportunistas.

11

12

As maquinarias das propias obras actúan como dispersantes de EEI. Pola outra, o abandono das terras

de labranza supón tamén un caldo de cultivo axeitado para que se estendan estas plantas, entre as cales

prolifera sobre todo a Conyza canadensis. Tamén a xardinería é responsable da introdución de especies,

así como a xestión dos residuos vexetais.

A superficie total do campus de Elviña–A Zapateira é de aproximadamente 100 Ha (un millón de

metros cadrados), das cales a flora exótica invasora ocupa uns 5100 m2. Do inventario e estudo da flora

exótica invasora do campus, podemos concluír que a presenza destas planta cobre un 0,5% da súa

superficie total. Malia que esta porcentaxe podería parecer reducida, en realidade as áreas afectadas

son moito maiores, xa que uns poucos pés poden condicionar unha superficie elevada.

Diferentes expertos e organismos internacionais (p. ex. a Unión Internacional para a

Conservación da Natureza, UICN) apuntan que a mellor acción para solucionar o problema das invasoras

é previr, así como actuar de maneira temperá antes de que o problema non teña solución. Por tanto,

aínda que a superficie sexa pequena sería de interese eliminar as EEI tendo en conta estes aspectos:

As especies máis agresivas. Podemos identificar aquelas que cadran co TOP 100 (Lowe et al.,

2004) e tamén aquelas que cadran co TOP 20 para España (Grupo Especialista en Invasións

Biolóxicas de León, en liña).

As que están en lugares/espazos máis sensibles, como os ríos, as zonas húmidas etc.

As que se poden manter en zonas axardinadas e as que están a colonizar lugares sensibles.

As dúas especies que aglutinan o 80% do total da flora estudada pertencen ás máis perigosas

das consideradas no TOP 10 de EEI. Son a Cortaderia selloana e o Eucaliptus globulus. Sería o momento

axeitado para realizar tarefas de eliminación destas plantas, xa que se atopan nun estado inicial de

ocupación.

A cantidade de especies diferentes atopadas foi de dezaseis en total. Malia moitas delas teren

unha extensión moito menor que as antes citadas, sería conveniente realizar traballos de control co fin

de atallar a súa expansión, nun momento en que aínda é doado e non demasiado custoso facelo.

O Mapa 1 presenta a distribución de todas as EEI identificadas no campus de Elviña–A Zapateira.

A lenda empregada neste mapa xeral é a indicada na Ilustración 5. No Apéndice inclúense os mapas

elaborados cos de campo por separado para cada unha das especies.

Cyperus eragrostis

Eucaliptus spp.

Acacia dealbata

Oxalis sp.

Cyperus eragrostis

Senecio mikainoides

Tradescantia fluminensis

Tritonia

Vinca

Acacia melanoxylon

Phyllostachys sp.

Buddleja davidii

Zantedeschia aethiopica

Calendula sp.

Carpobrotus edulis

Conyza canadensis

Cortaderia selloana

Ilustración 5. Lenda para as especies no Mapa 1

Propostas de actuación

A continuación propoñemos as actuacións que se deberían acometer para o control da flora

exótica invasora presente no campus da UDC, especie por especie. Aínda que nestas propostas se

comenta a posibilidade de empregar emendas químicas, cremos máis conveniente utilizar métodos

mecánicos para eliminar a flora exótica, acompañados dun seguimento que incida na actuación sobre os

agromos que volvan xurdir Este seguimento podería facerse co voluntariado ambiental da Universidade.

13

cort

cort

cort

cortcort

cort

cort

bu_d

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euceuc

car car

cy_e

cort

cort

bu_d

cy_e

cort

cort

cort

cort

cort

vinc

vinc

cort

cort

cn_k

cort

cort

cort

cort

cort

cort

eucoxal

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

oxal

bu_d

cort

cort

car

bu_d

euc

cort

cort

cort

cort

cort

cy_e

oxal

cn_k

cn_k

cn_k

euc

euc

euc

euc

cn_k

cn_k

oxal

oxal

oxal

tra_f

bu_d

cort

cort

cort

cort

vinc

vinc

vincvinc

cy_e

cy_e

cy_e

bu_d

cortcort

cort

ac_n

ac_n

ac_n

se_m

bam

bu_d

tra_f

tra_f

mim

euc

euc

euc

cort

cort

bam

vinc

vinc

mim

oxal

tra_f

oxal

oxal

oxal

euc

mim

cala

cala

calacala

oxal

tra_f

oxal

oxal

euc

euc

euc

bam

cala

cala

cala

oxal

oxal

cort

cn_k

cn_k cn_k

cn_k

cort

cort

cn_k

cort

pap

cortcort

cort

cort

cortcort

cort

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

mim

mim

mim

mim

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

oxal

cort

cort

mim

oxal

cn_k

cn_k

cn_k

cort

oxal

oxal

oxal

oxal

bu_d

cort

cort

cort

oxal

bam

cort

euc

euc

euc

euc

euc

mim

mimmim

tra_f

tra_f

oxal

oxal

oxal

bu_d

bam

bu_d

clndl

cn_k

oxal

tri topap

clndl

cn_k

cn_k

cn_k

tri topap tri topap

tri to

pap

oxal

oxal

bam

oxal

oxal

cn_k

cn_k

cn_k

oxal

cala

oxal

bu_d

cala

mim

oxal

tra_f

oxal

oxal

oxal

oxal

bu_d oxal

oxal

cala

clndl

clndl

oxal

oxal

cort

cort

tra_f

tra_f

tra_f

cort

cort

oxal

se_m

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

cort

cort

cort

oxal

cort

cort

cort

euc

euc

euc

bu_d

cort

cort

cort

bu_d

bu_d

se_m

cort

cort

cort

cort

bu_dcala

oxal

oxal

bu_d

cala

tra_f

cala

euc

oxal

euc

euc

euc

euc

euc

bam

oxal

cn_k

cort

cort

bu_d cort

euc

oxal

oxal

bu_d

bu_d

cort

cort

euc

cort

cort

bu_d

euc

euc

oxal

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

oxal

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

oxal

oxalcala

tra_f

bu_d

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

bu_d

cort

bu_d

cort

euc

euc

euc

euc

euc

oxal

cort

euc

euc

euc

euc

euc

euc

ac_n bam bu_d cala clndl car cn_k cort cy_e

euc mim oxal se_m tra_f tritopap vinc

plano general

escala 1/5000

nleyendaCampus de ElviñaCampus de ElviñaCampus de ElviñaCampus de Elviña

Especies Exóticas InvasorasEspecies Exóticas InvasorasEspecies Exóticas InvasorasEspecies Exóticas InvasorasLendaLendaLendaLenda Plano xeralPlano xeralPlano xeralPlano xeral

Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000

Eucaliptus spp. (eucalipto)

O eucalipto é a árbore exótica máis extensamente plantada ao logo do campus, mais neste caso

os bosques non están orientados a unha explotación forestal, senón que a súa aparición é froito da

casualidade. Para controlar esta árbore non é suficiente pinchala, necesítase empregar métodos de

control químico ou físico para evitar que volva xermolar.

Cortaderia selloana (cortadeira)

A seguinte especie con máis presenza é a cortadeira, tamén coñecida polos nomes de plumeiro,

herba da Pampa ou carrizo da Pampa. No ámbito de estudo a súa presenza é abundante, xa que esta

especie se propaga principalmente polo vento, o que facilita a invasión dos terreos. A cortadeira é

perigosa pola súa capacidade de modificar o hábitat e por ser unha especie pirófita, que colabora na

propagación de incendios.

A solución que se propón na bibliografía (Fagúndez et al., 2007) como máis idónea para

erradicar esta especie é a combinación de control mecánico e químico. De partida temos que rozar

mecanicamente a especie e a continuación aplicar herbicidas que conteñan glifosato (36%) diluídos a un

2%. As plantas deben ser pulverizadas con aplicacións puntuais até se atoparen empapadas, mais

cómpre evitarmos que cheguen a chorrear. Con estes tratamentos conseguiuse un control de até un

90% o primeiro ano en diferentes actuacións.

Ilustración 6. Cortaderia selloana (cortadeira)

Porén, debemos ter en conta que en moitas áreas é posible a erradicación desta especie

mediante o emprego exclusivo de medios mecánicos. A UDC erradicouna hai pouco desta forma dunha

superficie duns 2500 m2 que van ser destinados a hortas urbanas.

15

16

Conyza canadensis (coniza)

A coniza é unha planta anual que ten unha produción de sementes moi alta. As datas en que se

realizou o estudo non son as mellores para analizar a súa maior presenza, xa que florece no verán e o

outono.

Resulta moi interesante establecer mecanismos de control, para o cal hai varias estratexias:

Control mecánico. A sega ten como contrapunto o doado de que a especie volva agromar. No

entanto, arrancala de xeito manual desde a raíz é efectivo ao 100%.

Control físico. Estudos recentes indican que o recubrimento da especie cun plástico presenta

unha boa eficacia.

Control químico. Tendo en conta que as solucións anteriores resultan eficaces e que algunhas

variades desenvolveron resistencia aos herbicidas, damos por descartada esta solución.

Oxalis sp.

A Oxalis é unha planta procedente de Sudáfrica, da rexión do Cabo. No campus ten unha

presenza do 4,5% e atópase maioritariamente nas beiras dos ríos, os regatos e as zonas con pendente.

Resiste a baixa luminosidade, polo que pode crecer no sotobosque de moitas formacións vexetais.

Causa problemas como mala herba en cultivos, mais a súa incidencia sobre os hábitats naturais é baixa.

Os mecanismos de control para se aplicar poden ser mecánicos, que consisten en eliminar

fisicamente os bulbos ou tratar de consumir as súas reservas. O control químico sería preciso que se

aplicase antes da floración da planta para ter éxito.

Acacia dealbata (mimosa)

Esta árbore está moi estendida por diversos lugares do mundo. Ten un alto potencial

alelopático, que dificulta a xerminación doutras especies, e incrementa o risco de incendio ao ser unha

especie pirófita. Utilízase como ornamental e tamén en carpintaría; en Galicia, ademais, é utilizada para

apuntalar terrapléns e para facer estacas para as vides, entre outras actividades.

Os diferentes controis que se poden aplicar son os seguintes:

Control mecánico. É unha medida eficaz para eliminar a planta no seu estado máis xuvenil, e

adoita empregarse a rozadura por cadeas ou o arranque de individuos. Logo da eliminación

mecánica prodúcese un forte proceso de xerminación do banco de sementes, o que o reduce,

mais obriga a un seguimento da zona para evitar a repoboación.

17

Control biolóxico. Numerosas especies de acacias foron obxecto de estudo dentro de plans de

control biolóxico en Sudáfrica. Os axentes que máis se empregan son os seguintes:

o Eliminadores de semente como Melanterius servulus, Melanterius ventralis, Melanterius

maculatus ou Melanterius acaciae. As larvas destes gurgullos aliméntanse das sementes

que as árbores producen e chegan a destruír até un 90% delas.

o Avespas formadoras de bugallos nas flores, Trichilogaster acaciaelongifoliae. Este tipo

de avespa deposita os ovos nos abrochos, que darán lugar a bugallos en vez de ás

inflorescencias típicas. Os bugallos teñen unha forte demanda de nutrientes, polo que

non só a rama que os contén se ve privada de recursos enerxéticos, senón que toda a

planta vai sufrir unha carencia de elementos básicos. Como consecuencia, o número de

sementes producidas nas ramas tamén vai descender e verase reducida até nun 90%.

Acacia melanoxylon (acacia negra)

Esta acacia ten un comportamento e potencial invasor similar á anterior e está espallada por

toda Galiza, máis na costa que no interior. Diferénciase por ter as follas adultas reducidas a folíolos

enteiros, laminares. Os mecanismos de control son os mesmos que para a Acacia dealbata.

Tradescantia fluminensis

Planta herbácea de reprodución vexetativa por medio de talos enraizantes que se fragmentan e

dispersan. Introduciuse polo seu uso na xardinaría: escapa dos xardíns e ocupa as zonas próximas.

Forma alfombras monoespecíficas en hábitats naturais.

Para o seu control existen diferentes estratexias. O control mecánico é unha boa ferramenta

para eliminar poboacións pequenas, como é o caso da UDC. No caso de grandes extensións son

erradicables coa axuda do control químico.

A Tradescantia presenta o inconveniente de posuír unha alta capacidade de reprodución

vexetativa a partir de raíces adventicias ou por talos. Rexenérase con anacos inferiores a 1 cm, así que é

preciso retirar até o último elemento e realizar varias veces a erradicación. É moi importante

monitorizar a zona.

Buddleja davidii

Tamén coñecida como arbusto das bolboretas, esta planta de xardín provén da China Central,

das zonas altas de montaña, e é invasiva. Expándese profusamente por medio de sementes e pódese

atopar ao longo das ribeiras dos ríos, nos camiños e nos montes.

18

Cómpre non aplicar medios de control mecánico de non iren acompañados dun tratamento

químico, pois volve xermolar con máis vigor e a situación empeora. O control químico constaría da

aplicación de basais coa seguinte mestura: 1 l de auga, 5 g dun produto con metsulfuro metilo ao 60%,

0,5 l dun produto con glifosato ao 36% e 2,5 ml de sulfactante.

Calendula sp. (caléndula)

Polo xeral esta planta medra en dunas, areais e zonas costeiras. A retirada manual con

ferramentas como anciños, realizada desde o exterior cara ao interior, é unha das mellores opcións para

erradicala. Hai que ter tino cos anacos, porque poden producir que a planta volva agromar, e logo da

limpeza cómpre inspeccionar a zona para sucesivas retiradas.

Para o control químico emprégase o triclopir (600 g/l produto) a 8 ml por cada 10 l de auga, mais

debe terse en conta que existen casos en que pode aparecer un biotipo resistente.

Carpobrotus edulis

Esta herba tamén é coñecida como unlla de gato ou herba do coitelo. É unha especie cunha

progresión preocupante, que ocupa zonas novas en medios alterados e forma un manto ininterrompido

que cobre o substrato. Emprégase en xardinaría, como nun dos casos atopados no campus da UDC.

Pódese eliminar manualmente, tendo conta de non deixar restos da planta soterrados no solo,

polo cal é preciso repetir esta operación cando menos unha segunda vez e ter a zona monitorizada.

Tamén se pode empregar glifosato nun mínimo do 2% e potenciar o seu efecto engadindo un 1% de

sulfactante co obxecto de romper a densa cutícula da planta. Pasados varios meses poden volver

xermolar plantas en aparencia mortas, polo que cómpre vixiar a zona.

Vinca difformis

Tamén chamada cangroia, herba doncela, herba da envexa e semprenoiva. Esta planta non é

moi difícil de controlar porque non forma estruturas de resistencia, así que se recomenda revisar as

zonas en que apareza dúas veces ao ano (outono e primavera) como mínimo e eliminalas.

Cyperus eragrostis

Coñecido como papiro, conta cunha presenza do 0,39% no campus. A solución máis efectiva é a

retirada manual coa axuda dun pequeno sacho, tarefa que cómpre repetir en varias ocasións; nas

limpezas seguintes á primeira as plantas deben ser sacadas antes de que desenvolvan cinco ou seis

follas para evitar a produción de novos tubérculos. Non se recomenda o emprego de técnicas de arado

porque dispersan a poboación. Os herbicidas, pola súa parte, teñen unha eficacia baixa.

19

Senecio mikainoides

Controlar esta invasora é moi complexo porque se rexenera facilmente, por iso é moi

importante monitorizar aquelas zonas en que foi detectada. Para eliminala é preciso extraer as raíces e

os talos e gardalos en bolsas ou sacos, e que en ningún momento vaian parar a un vertedoiro, xa que a

planta podería propagarse.

Zantedeschia aethiopica (cala)

Esta planta que procede de Sudamérica e ten moito uso en xardinaría está considerada como

potencialmente invasora. Non se teñen datos da súa propagación en medios naturais. En ocasións

aparece de xeito ventureiro en medios alterados con certa humidade; pode xurdir, por tanto, asociada a

cursos fluviais, onde compite coa flora autóctona, que pode chegar a desprazar. Baixo o principio de

precaución, deberíase actuar sobre ela cando apareza naturalizada, empregar medios mecánicos de

eliminación e facer un seguimento destes para valorar a súa eficacia.

Phyllostachys sp. (bambú)

É unha das cen especies invasoras máis perigosas no contexto internacional. Adáptase a zonas

húmidas alteradas e ocupa grandes extensións en pouco tempo.

A retirada manual so é eficiente na época xuvenil da planta (menos de 2 metros). Para isto é

preciso extraer o rizoma sen deixar os talos ou os rizomas no solo, xa que poden enraizar e volver

xermolar. Coas plantas adultas a solución pasa por cortar os talos e logo aplicar herbicida cunha solución

de 180 g de glifosato por cada litro de auga.

Tritonia crocosmiflora

A Tritonia só foi identificada nalgunhas zonas do campus. Sería recomendable a súa eliminación

urxente, debido a que é das plantas invasoras máis difíciles de controlar, en especial cando se trata de

eliminar poboacións extensas. Neste caso é unha tarefa que requirirá moitísimo tempo (anos) e un

esforzo continuado.

20

Conclusións

O traballo realizado puxo de manifesto a presenza de dezaseis especies de flora exótica

invasora, entre as que salientan pola súa maior presenza a Cortaderia selloana e o Eucaliptus globulus,

seguidas pola Conyza canadensis, a Oxalis sp. e a Acacia dealbata.

Recoméndase como prioridade a eliminación mecánica da cortadeira, o eucalipto e a coniza, así

como o estudo de técnicas de control e erradicación da Buddleja davidii. Como actuación preventiva

urxe a eliminación da Tritonia crocosmiflora e o Senecio mikanoides.

O voluntariado ambiental podería xogar un papel importante non só no estudo e a identificación

destas especies, senón tamén na súa erradicación e no seguimento e a inspección periódica das zonas

en que se actuou.

21

Bibliografía e ligazóns

Fagúndez J., Barrada M., Fernández R., Santamarina J. e Salvande M. (2007). “Plantas Invasoras de

Galicia. Bioloxía, distribución e métodos de control”. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia,

Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible.

Lowe S., Browne M., Boudjelas S., De Poorter M. (2004). 100 de las Especies Exóticas Invasoras más

dañinas del mundo. Una selección del Global Invasive Species Database. Ed. Grupo Especialista de

Especies Invasoras (GEEI), Unión Mundial para la Naturaleza (UICN), 12pp. Dispoñible en formato

electrónico no enderezo web <http://www.issg.org/bookletS.pdf> (Consulta: 26/11/2010).

Grupo Especialista en Invasiones Biológicas de León. http://geib.blogspot.com/ (Consulta: 26/11/2010).

Invasións biolóxicas [http://invasionesbiologicas.blogspot.com/]

http://proxectorios.org/index.php?option=com_content&task=view&id=134&Itemid=34

http://www.rios‐galegos.com/arb12.htm

Butterfly Bush [http://www.kingcounty.gov/environment/animalsAndPlants/noxious‐weeds/weed‐

identification/butterfly‐bush.aspx]

Páxina web da Consellería de Medio Rural. Flora Invasora na Galiza

[http://medioambiente.xunta.es/espazosNaturais/especies_florainvasora_listado_cas.jsp]

http://www.issg.org/bookletS.pdf

http://geib.blogspot.com/

http://invasionesbiologicas.blogspot.com/

http://proxectorios.org/index.php?option=com_content&task=view&id=134&Itemid=34

http://www.rios-galegos.com/arb12.htm

http://www.kingcounty.gov/environment/animalsAndPlants/noxious-weeds/weed-identification/butterfly-bush.aspx

http://www.kingcounty.gov/environment/animalsAndPlants/noxious-weeds/weed-identification/butterfly-bush.aspx

http://medioambiente.xunta.es/espazosNaturais/especies_florainvasora_listado_cas.jsp

Anexo 1. Mapas por especies

ac_n

ac_n

ac_n

ac_n plano general

escala 1/5000



Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Acacia negra

bam

bam

bam

bam

bam

bam

bam

bam plano general

escala 1/5000



Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Bambú

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d

bu_d plano general

escala 1/5000



Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Buddleja davidii

cala

cala

calacala

cala

cala

cala

cala

cala

cala

cala

cala

cala

cala

cala plano general

escala 1/5000



Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Cala

clndlclndl

clndl

clndl

clndl plano general

escala 1/5000



Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Caléndula

car car

car

car plano general

escala 1/5000



Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Carpobrotus edulis

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k cn_k

cn_k

cn_k

cn_k

cn_k plano general

escala 1/5000



Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Conyza canadensis

cort

cort

cort

cortcort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cortcort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cortcort

cort

cort

cortcort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort

cort plano general

escala 1/5000



Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Cortaderia selloana

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euceuc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

cort

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

euc

plano general

escala 1/5000




Eucalipto

mim

mim

mim

mim

mim

mim

mim

mim

mim

mimmim

mim

mim

plano general

escala 1/5000




Mimosa

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

oxal

plano general

escala 1/5000




Oxalis

pap

pappap

pappap

pap

plano general

escala 1/5000




Papiro II

cy_e

cy_e

cy_e

cy_e

cy_e

cy_e

cy_e plano general

escala 1/5000



Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Escala 1/5000Papiro

se_m

se_m

se_m

se_m

plano general

escala 1/5000




Senecio

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

tra_f

plano general

escala 1/5000




Tradescantia

tri to tri totri to

tri to

trito

plano general

escala 1/5000




Tritonia

vinc

vinc

vinc

vinc

vincvinc

vinc

vinc

vinc

plano general

escala 1/5000




Vinca

Estudo das plantas invasoras no campus da UDC (Elviña-A ...€¦ · O persoal bolseiro da Oficina...

Documents

Transcript of Estudo das plantas invasoras no campus da UDC (Elviña-A ...€¦ · O persoal bolseiro da Oficina...