Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón...

119

Transcript of Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón...

Page 1: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción
Page 2: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Ministro de EducaciónJaime Saavedra Chanduvi

Viceministro de Gestión PedagógicaFlavio Felipe Figallo Rivadeneyra

Viceministro de Gestión InstitucionalJuan Pablo Silva Macher

Directora General de Educación Intercultural Bilingüe y RuralElena Antonia Burga Cabrera

Director de Educación Intercultural y BilingüeManuel Salomón Grández Fernández

YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka

Producción de textoHerlinda Orfa Sancahuanti Gutiérrez

Asesoría y Revisión Técnica - DIGEIBIRLeo Laman Almonacid Leya, Elfren Gilberto Ramos Espíritu, Monica M. Miyagui Miyagui

Revisión pedagógica. Equipo macroregional de producción de materiales EIB Ashaninka:Robert Perez Torres, Elmer Quinchori Castro, Eduard Kem Marcos Cabello, Julio Salazar Castro

Lilberto fasabi Carbajal, Amilda Calderón Martínez

Diseño y diagramaciónJulio García Acuña.Omar David Paz Martinez.

IlustraciónLarry Hamerly Gómez Diquez.

SEGUNDA EDICIÓN 2014Equipo de revisión y reajusteLeo Laman Almonacid Leya.Martha Rosa Villavicencio Ubillus.Ana María Narváez Mueras.

Cuidado de la ediciónRosa María Mujica Barreda.

Tiraje: 5 000 ejemplaresImpreso por Corporación Gra ca Navarrete Carretera Central 5 km. Sta. Anita Lima RUC: 0 5

©Ministerio de EducaciónCalle del Comercio N , San BorjaLima Perú Teléfono: 5 5 00www.minedu.gob.pe

Hecho el Depósito Legal en la Biblioteca Nacional del Perú: N 0 0

Todos los derechos reservados. Prohibida la reproducción de este cuaderno por cualquier medio,total o parcialmente, sin permiso de los editores.

Impreso en el Perú/Printed ind Perú

Ministerio de Educación

Page 3: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Nobajiro:

Nosarentsite:

Nobera noñanati:

I.E.B. N°:

Nonampi:

Tsame ayojeite maroni,tekatsi impoitatsineri

Page 4: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción
Page 5: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Sankenarontsipanaroka aretakamiri ¡pashi onati!, iro amitakotemine

piyotantyari piñanate, pisankenate aisati2 piñabentakoyetero

pantayetiri kitaiteripeki yotantsipankoki. Asankenatantyarori

sankenarentsipanaroka osheki akarabentakero. Timatsi3 antaberentsi

pantayeteri apaniro aisati pinkarateri pitsipamintsare impoiji

antaberentsipe pinkoakoteriri obametaimiri jeri piri, picharine, pisaro,

pishaninkape iramitakotantyamiri. ¡Eiro piyotashita apaniro!

Antaberentsipe sankenatakoyetainchari ari amitakotakemi

piyotakotajero iyoyetiri pishaninka, ameyetari pinampi impoiji

piñabetajero kametsa piñane, iro amitakotemine aisati piyotantajeari

pamabentakotyaro pipatsite impoiji maroni timayetatsiri pinampiki,

kemperi piratsipe, shimape, inchatoshipe pisabikantajeari kametsa

pibankoki, pinampiki aisati yotantsipankoki.

Sankenarentsipanarokika timatsi ñatsarontsipe pantayeteri aisati ari

pimpotsoyetake, ari pipampoyabetake impoiji ari pintyarori piyote

pisankenate ñantsipe amitakotemine piñanate aisati pisankenate

kametsa.

Eiro pichereabetirotsi, iro tsipatyamine kitaiteripeki. Ari piyotantakearo

osheki.

¡Nobetsajeitanajimi, eiro piperataro yotantsi!

Page 6: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

SankenatakotachariApatsabentyaro apankitantyari shinki

Yotantsi

1 Ampankite shinki. 10

2 Noshaninkasanori. 13

3 Amitakotabaka saikayetatsiri shinkimashiki. 16

4 Eiro opiashiyetantatsi pankirentsipe. 19

¿Paita noyotakeri? 22

Obetsikayeta ampitayetiri Yotantsi

5 Kobayetachari antayeteri ejati ampitayetiri. 24

6 Oimoshirenkirori nampitsi. 27

7 Yantayetiri shirampari aisati tsinane. 30

8 Akempoyero pankitantsipe timayetatsiri. 33

¿Paita noyotakeri? 35

Kaniri iroperori obanarontsiYotantsi

9 Ayotaje ampankite kaniri. 38

10 Okantari apankibeitani. 41

11 Naro ashaninka aisati timatsi pashini atiripe. 45

12 Noyotakojeiteri piratsipe jeri tsimeri abayetari. 48

¿Paita noyotakeri? 52

Tsame amakobentyari shimaYotantsi

13 Kantashiyetachari shima. 54

14 Ari nokantari. 57

15 Noyotakotero abisayeyatsiri nampitsiki. 60

¿Paita noyotakeri? 63

1 A

pato

tant

atsir

i2

Apa

tota

ntat

siri

3 A

pato

tant

atsir

i4

Apa

tota

ntat

siri

Page 7: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Aipatsite aritake isaikayeti akobintsatantyaYotantsi

16 Antayetiri kitaiteri aisati tsiteniri. 65

17 Ayoteri jaoka isaikayetiri piratsipe jeri tsimeri. 68

18 Ayotajero okantakota iroperori obaritentsipe. 71

¿Paita noyotakeri? 74

Maroni apatyabakaiya kametsaYotantsi

19 Asaikantyari kametsa. 76

20 Tsame apatyabakajea. 79

21 Tikakobentajeiteriri jananeki. 82

22 Akenkishirempa ibametanakeri charine/api. 85

¿Paita noyotakeri? 88

Ankoyayete abaritepe timatsiri antamikiYotantsi

23 Okantakota yañantari atiri, piratsi ejati tsitsiripe. 90

24 Noyotakotero nampitsi nosaikantari. 93

25 Yobayetabaka añinkaripe. 96

26 Kametsa ankenkeshiriakotero aipatsite. 99

¿Paita noyotakeri? 102

Obetsikayetajea obashirentsipeYotantsi

27 Ayotero obashirentsipe. 104

28 Yamitakotabakajeita añinkaripe. 107

29 Ayotakotero okantakota ibetsikaiti obirentsi. 110

30 Amakobentyaro abeirokari ayotanepe. 113

¿Paita noyotakeri? 116

5 A

pato

tant

atsir

i6

Apa

tota

ntat

siri

7 A

pato

tant

atsir

i8

Apa

tota

ntat

siri

Page 8: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción
Page 9: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

¿ aoka ojitari antaberentsi antajeitiri maroni?

¿ aoka ojitari antaberentsi antajeitiri aparopeni?

¿ aoka ikanta iyotashireantarori imonkaratiro shinki

impankitantyari?

iñakarontsitirika shinki ¿Ari omonkaratake ñakarontsi piyotiri

piñakarontsitantyarori maroni shinki?

Apankitantari shinki:

Apatsabentyaro apankitantyari shinki

Apatsabentyaro apankitantyari shinki

Page 10: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

10

inkenkitsajeite:

¿ aroni ashaninka

itsamejeitiro obantsi

impankitantyari?

¿ nashita itsamejeiti

shirampari jero irori

tsinane?

¿ nashita itsamejeiti

antyari jeri iriori

jananekipe?

amenero jaoka okantakerori apatotakero Sari:

imatero okantakotimpiri ara r co, pisankenatero neantsi

“maroni” jero “aparopeni”.

_________________ itarobakajeiti itsakantari shinki _________________

iteti shinki omoroki aisati ___________________ tsinane okojeiti.

Ari pimatakero pante apatorentsi, kantatsiri: yantajeitiri maroni,

yantajeitiri aparopeni.

aroni pankijetatsiri shinki

Shirampari ipankijeiti Tsinane okojeiti

Page 11: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

11

isankenate ara tarijetape: okantakota, opotsota, omonkarata,

otontati.

inkonoyero kametsa maroni tarijetape impoiji poyero ara mesaki

eirokea pamenirotsi.

aye apite tarijeta.

inkenkishirempa apite pisankenatakeri tarijetaki.

Kametsa aisati pisankenatakotero jaoka okantakota:

chochokiyetatsiri apankiyetiri.

isankenate ara tarijetape okantakoyeta sheronkapentakiro.

aye apite tarijeta.

oyero ara mesaki sheronkapentakiro,

okantakotari pikoakeri.

amenantyari:

oyero ara mesaki ora sheronkapentakiro, iro kantacha apite

okantakotari pikoakotakeri. amenantyari:

Aparopeni ishiakanti shinkitsoki ara ishabiji apatorentsiki.

aroni irointi shinki

Irointi kametsa

ampankitantyariKari kametsa

ampankitantyari

rijaniki

eriri

Kityonkari

rijanikiKityonkari

Page 12: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

12

Aparopeni pisankenatero aisati pishiakantero ara apatorentsiki.

aroni ikajojeiti shinki, aparopeni kajokitatsiri irinti jananeki.

aroni irointi chochoki pochatatsiri, aparopeni irointi

irointi oitsokipe, aparopeni abayetaro.

Aparopeni irointi kantiri

isankenate timatsiri yotantsipankoki: aroni, aparope, tekatsi.

amenajeitero pantabere. obametsatero pamashitakerorika.

Page 13: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

13

amenero shinkikajo abitachari ara shiyakantsiki.

intsapatero piyotantakarori, papatotantakarori.

¿ aitakea

okametsatantari

ankoyero

kametsa shinki

ampankitantyari?

¿ aoka

onkantyari shinki

ampankitantyari?

monkarata shekiti potsota

ante apatorentsi iro pamenantyari okantakotari.

itsokipe antyarotatsiri te ayearoji.

itsokipe antyarotatsiri potsonari.

itsokipe orijaniki kiteriri.

Page 14: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

14

potsota

shinkitsokiKiteriri Kamarari otsonari

karati kantiri yamakeri

Atyori2 1 1

Atyori yamapake kantiri tetachari shinki kiteriri, kamarari aisati

potsonari, iyotantakarori iro yantantakaro tabla de doble entrada.

¿ aoka ikantakerori?

antero tabla de doble entrada yantakeri, iyotantakarori Atyori.

eroka tabla de doble entrada yantakeri Atyori. ¿Ari

pikempetakero pantakero? ¿ inkante jaoka pikempetakero?

karajeitaro Kamabe amake 3 kantiri tetacha shinki potsonari,

1 tetacha shinki kamarari jero 4 tetacha shinki kiteriri. ¿ aoka

onkanterori oshiakantero ara tabla de doble entrada?

amitakotero.

amenero pantakeri los c adros de doble entrada.

obetsike aparo tabla de doble entrada pisankenatantyarori

pimatirorika pantayetiro pantabere.

Page 15: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

15

Nampitsiki Amambay, timatsiri Kobiriaki yabijeitake shinki. aroni

yabijeitakeri shinki isankenatakero ara tsaparentsiki.

¿ aoka ikantakerori yobetsikantakarori tsaparentsi?

impotsotero anakarojaniki timatsiri osheki shinki kiteiri,

kamarari jero potsonari.

isankenatero pantakeri ara tabla de doble entrada.

Irobane Tsinke bane Ibenki

Kiteriri 24 34

Kamarari 31 36

otsonari 45 54

Aparo ashaninka potsotatsiri, ipotsotake yantayetiri ashaninka,

iroinijantyariri atiripe yantabere. Ipotsotake 24 shiyakantsi orijaniki

yantayetiri jananekipe jero 19 shiyakantsi orijaniki imatikajeitantari. Aisati

ipotsotake 19 shiyakantsi antyaro, 12 shiyakantsi antyaro ipotsotake

timayetatsiri inchatomashiki jero yantayetiri ashaninka inampiki.

Tsame asampitante.

o ampitero piñanatero sankenarentsi.

o isankenate sampitantsi, okametsatantyari ankantyarori.

amenantyari: ¿ aita yoinijasanotakeri ipotsotakeri shiyakantsi

orijaniki, shiyakantsi antyaro?

o isampiyeteri pashini pishaninka.

nashita shinki

bantsi

Page 16: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

16

isampiteri ashaninka

pinampisati:

¿ aoka okaratapininta

koshitari yabijeiti shinki

yora pishaninka?

¿ aoka akanta apabaka

shinki abijeitantari?

¿ aroni akarajeitakeri

abitake shinki apabaka?

isankenate aka meka es ema jaoka ikantirori ipabaka shinki

yabijeitakeri.

Ari pimatakero pisankenatero jaoka okaratake shinki, yabijeitakeri

ibaneki ariomberi. ¿ iyotiro ora ñakarontsipe sokijatsiri? ¿Ari

pimatakero pantantyaro ñatsarontsi?

¿ aoka okarati shinki akempoiri ampankitantyari?

Page 17: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

17

a) Yapatojeitake ashaninka impabakantyari shinki, yabijeitakeri ibaneki

charine Yayenshi, ari ikempetakero:

iñanatero

pankenatantsi

amenero maroni koshitaripe yabijeitakeri

shinki impimanteri, impabakantyari aisati

impankitantyari.

52 + _______ + _________ =

isankenateroosokijakempiri.

Ari okarati maroni

yabijeitakeri shinki

52 koshitari

impimanteri

33 koshitari

impabakantyari

2 koshitari

impankitantajeari

amenero:

¿ aoka okarati koshitari yabijeitakeri ibaneki Yayenshi?

oimisokijero pankenatantsi.

____

____ TS

oinijayeri pishaninka pantabere pantakeri.

Page 18: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

18

b) Yabijeitantari shinki ibaneki Seripitontsi ari okanta ipabakajeitake

maroni ashaninka:

nkametsatantyari. Iro pisankenatantyarori ñakarontsi timatsiri anakaro potsotatsiri.

Ipimantakeri Ipabakeri abijeitatsiIkempoyanonta

impankitantyari

45 koshitari 32 koshitari 2 koshitari

¿ aoka okarati koshitari yabijeitakeri ibaneki Seripitontsi?

oimisokijero pankenatantsi, iro pantantyarori aka es ema.

aroni yabijeitake shinki. Aparope ikijakero koshitari.

Ikatsijeiti aparope jananeki ñanatatsiri

mabatirori ñanarentsi.

aroni jananeki monkaratatsiri

mabatirori yotaneri

yamajeitakero ibaperite.

iñanatero

pankenatantsi

49 koshitari

____ koshitari

____ koshitari

isankenateroosokijakempiri

oimisokijero

pankenatantsi

Page 19: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

19

inkenkitsajeite:

¿ kametsati ayotero

jaoka okarayetake

shinkikajo abitakeri?

¿ iyotakero jaoka

okarati shinkikajo

otetake ara koshitari?

Ari pimatakero pisankenatero ñakarontsi yabijeitakeri shinki.

¿ iyotiro ora ñakarontsi? ¿Ari pimatakero pantakotero

ñatsarontsi?

¿ aoka akantirori akempoiro shinkikajo ampankitantyari?

¿ aoka okarati shinkikajo oshitika aparo tsatarentsi?

Shaoreni okempoiro shinkikajo, otsatakotiro okarati 10 jero 10.

¿ aoka okarati shinkikajo timatsi aparo tsatarentsi? ¿ aoka okarati

shinkikajo timatsiri ara mesaki?

¿ aita ñakarontsi jibatirori 99?

98, 99 impoiji

Page 20: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

20

amenero jaoka okantakerori oñakarontsitakero Kotibe. eka

pantakotero ñatsarontsi oñakarontsitakeri Kotibe.

9 0

9

1

9 shinkikajo abaje 1 shinkikajo ari omonkaratake

aparo tsatarentsi. Irointi aparo ...

Timatsi 9 tsatarentsi abaje aparo tsatarentsi,

ontimapake 10 tsatarentsi. Iro nantantyarori 9 TS

impoiji 1 TS ¿Ari ontimapake 10 TS?

Timatsi okatakota apatoyeta ñakarontsipe

okarati 10 irosati 10, nokoi meka pashini

apatoitantsi.

+

+

ankakotero okantiri Kotibe.

Kiariotake okantakeri Kotibe.

1

9

1

0

0

0

0

Page 21: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

21

Ara ábaco Ara tsaripentsaki Asankenatakotiro

Ara ábaco Ara tsaripentsaki Asankenatakotiro

Tsame abetsikakotero ñakarontsipe.

Iro pantantyarori ñatsarontsi ora ñakarontsi irosati pisankenatakotero.

Airontsi Apeya otsatakotake okarati 20 tsatarentsi ashi shinkikajo,

aparo tsatarentsi timatsi 10 shinkikajo. Tsame amitakotero jaoka okarati

shinkikajo otsatakotakeri.

1 0 0

Apatorentsi

timatsiri 100

panipaye

Apatorentsi

timatsiri 10

panipayeanipaye

irosati

1 shekipaye = 10 tsapaye = 100 panipaye

Ara boti n timatsi 4 tsibojaniki atetantari c ritas, apatakantarori

abatsaro, aparo tsibojaniki timatsi 100 c ritas. ¿ aoka okarati c ritas

timatsiri ara boti n?

Page 22: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

2222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222222

¿ aoka pikantakerori poimisokijantakarori oka pankenatantsi?

¿Timatsi otsipa pinkanterori poimisokijantyarori pankenatantsi?

Antyaro perota kityonkari, antyaro perota kenashiri, orijaniki perota kiteriri.

aroni irinti _________________

Kepishiri, ibakashitaiti anta ajireniki ari yamapake ibankoki: 28 mereto

antyari, 58 jetarijaniki jeri 43 shaorijaniki. Aisati yamake 13 shaori antyari,

18 meretojaniki jeri 19 jetari antyari.

ereto

etari

Shaori

Shimape

Imonkarata

Page 23: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Obetsikayetaampitayetiri

inkenkitsajeite:

¿ aita oyoteri tsinane amenantyarori kametsa tapetsa obetsikantyari?

¿ aoka okanta ayoteri yobetsikayetiri irashi shirampari aisati obetsikayetiri ashi irori tsinane?

¿ aita obetsikantarori tsinane ora kantiri?

¿ aoka okanta oyoti tsinane omonkaratantyari tapetsaobetsikayetantyari oyoyetiri ampitayetiri?

jibatantyari tsinane ampitayetantyari tapetsa ¿ yotakotiro jaoka onkarate omonkaratakotyari kantiri aisati shitashintsi?

Obetsikayetaampitayetiri

Page 24: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

24

isampitero tsinane

ampitatatsiri:

¿ aita obetsikantarori

tsinane ora kantiri?

¿ nashita okanta

omonkarata

kantiri ontetantyari

okoakoyetakeri?

Ampitatatsiri oyotiro ¿jaoka onkantyari tapetsa kametsatatsiri?

Ampitatatsiri oyotiro ¿jaoka onkantyari aisati omonkarate tapetsa

ampitatantyari kantiri?

¿ aoka okanta oyotakotiro tapetsa ampitatantyari okoakeri?

Anampiki osheki akoiro kantiri antetantyari.

ishonkakotero kantiri ontetyari 100 shinkikajo.

ishonkakotero kantiri ontetyari 10 shinkikajo.

iyotero ¿ aoka onkarate kantirijaniki akoiri antetantyari 100

shinkikajo?

Page 25: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

25

oimisokijero

pankenatantsi.

oimisokijero

pankenatantsi.

Iro pantantyarori ñatsarontsi okaratakeri shinkikajo

timatsiri onashitantakari kantiri antyaro jero orijani.

Iro pantantyarori ñatsarontsi. isankenatero

omonkaratantyari kametsa:

isankenateroosokijakeri

isankenateroosokijakeri

Timatsi 12 kantiri, aparope kantiriki itetaka 10 tyapaitsoki ¿ aoka

ikaratake tyapaitsoki, tsapaye timatsiri? ¿ aoka ikaratake maroni

tyapaitsoki?

iñanatero

pankenatantsi.

iñanatero

pankenatantsi.

Kantirijaniki

Kantiri antyaro

Kantirijaniki

Kantiri antyaro

12TS = _________

12TS = _________ S jero ________

¿ aoka onkarate kantirijaniki akoimenta

omonkaratantyari antetero 100 shinkikajo?

10 shinkikajo.

100 shinkikajo.

10 shinkikajo.

100 shinkikajo.

Page 26: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

26

arcela oshitikake 14 tsatarentsi ashi shinkikajo, ¿ aoka okarati

shinkikajo timatsi?

amene pishaninka jibatakantempiri, piñatsatantyari kametsa. imperi ñatsarontsi irantabetantyarori. isankenate tarijetaki ñakarontsi 1 irosati 10. nashiyeta

pantayete. ero pamenantyari:

oimisokijero

pankenatantsi.

Iro pantantyarori ñatsarontsi. isankenatero

omonkaratantyari kametsa:

isankenatero osokijakeri

iñanatero

pankenatantsi.

12TS = _________

12TS = _________ S jero ________

obayetero aisati pimpitiankero tarijetape pisankenatakeri ara niyanki mesaki, eirokea yamenirotsi ñakarontsi.

impinkatsatempa piñatsatantyari kametsa. monkaratakempiri piñatsatantyari:

o aye aparo tarijeta timatsiri jeñokiji piyotaichari. o iñanatero irosati poinijayeri maroni pishaninka. o amaneri jaoka okarate panipaye osankenatakeri tarijetaki. o Timatsimpirika 10 panipaye pinkante: “tsapaye” irosati

pinkanjeatero aparo tsapaye. o Aririka ontime 100 apanipaye pikante: shekipaye impoiji

papatoyetero onkaratake tsapaye aisati shekipaye. o Eirorika pantirotsi shintsini, yora jibatakantimpiri ñatsatantsi ari

irapitsatakempi pantabetantari pijichate. Iri anakotatsi yora ajirikatsiri osheki tarijeta ashi panipaye.

1 0tsa10

Page 27: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

27

isampitero tsinane timatsiri

pinampiki:

¿ aoka okanta tsinane oyotiro

omonkaratantyari tsibankirokipe

obetsikantyari nenketsikipe?

¿ anika obametakerori tsinane

oyotantyari onkenkishireantyari

onashiyetatsiri obetsikantyarori

nenketsikipe?

Tsinanepe obetsikayeti ompimantayetantyari: chakirape, nenketsikipe,

tsatarentsipe jero omarentsipe. koajeitake tsibankiroki, tioshiki,

nenketsikijaniki, shimampiki jero pashini koityachari kametsatatsiri

obetsikayetantyari.

¿ ñakarontsitiro tsinane oitsokipe 1 jero 1 omonkaratantyari?

¿ aoka okanta oyotiro tsinane omonkaratake oitsokipe?

¿ aoka okanta oyotantari tsinane omonkaratantyari mampetsa

obetsikantyarori nenketsikipe?

iyotero jaoka okarati otimayetakeri.

inchakopiatero okaratake ñakarontsi omonkaratake.

Te abisheji 100 tsibankirokipe.

200 tsibankirokipe

100 tsibankirokipe.

Abisakero 100 tsibankirokipe.

100

Page 28: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

28

yotantyari jaoka okarati omarentsi aanake ompimantantyari.

¿ ñakarontsitiro? ¿ aoka okantiro oñakarontsitiro?

Tsameketi amitakotero añakarontsitero.

¿ aoka pinkanterori piñakarontsitero oka anakarojanikipe?

amenero pantabere.

impayeteri shinki pishaninka, onkarate 10 aparo pakoki.

Impoiji pishaninka iñakarontsitero maroni shinki pipakeri.

isankenatero ñakarontsi ara tsaripentsaki aisati pantakotero ara

ábaco.

Anakotatsiri iñakarontsitake inkante: ¡Noñakarontsitakero maroni!

Impoiji maroni irampitero iñakarontsitakerorika kametsa.

o Iñakarontsitakerorika kametsa ari iranakotake aparo p nto.

o Terika iñakarontsitero kametsa, irosati iñakarontsite.

Inkite oñakarontsitakero anakarojaniki ari okantakero osankenatakero:

7 3 TS 1 S . ¿Ari okejetake osokijakempiri?

isankenatero omonkaratake

anakarojanikipe.

Page 29: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

29

H A I R S

1SH 2 TS 6 TS 1SH 1 7SH 1TS 1 SH 7

115 100 + 10 + 51SH + 1TS +

5 Sheki

tsakoni

125Sheki

pitetsa koni

iyoteri ibajiro shima. imponempa ñakarontsi orijaniki irosati antyaro.

ichakopiatero shiyakantsipe okarayetira oshekiti.

1 8 97 8 9

¿ aoka ijitari shima piyotakeriri? _________________________

¿ aitakea 171 jero 711 onashita ñakarontsi?

intsonkero pisankenatero tsaparentsiki.

isankenatero ñakarontsi timatsiri tsaripeta aka ñakarontsi kiritsapa.

isankenatero shiyakabentarontsi omonkaratantyari ñakarontsi “ ”, “ ” o “=”.

128 125 125 135 129 128

123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135

Page 30: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

30

inkenkitsajeite.

inampiki ¿ aita

opimantiri aisati

opabakayeta

tijarentsipe?

¿ aoka okanta

oyotantari

omonkaratake

kametsa

opayetabakari?

Naanake 5 kantiri tetacha toniroki, aparo kantiri otetake 100 toniroki. ¿ aoka okarati toniroki naanake?

¿ aoka ikantirori iyotantarori iñakarontsitiro ipimantayetiri?

iñanatero

pankenatantsi

oimisokijero

pankenatantsi

isankenatero osokijakeri

Iro pobakotero aparo kantiri ora 1 ________

Page 31: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

31

isankenatero osokijakeri

Iro pamenantyaro pantabere oka es ema.

+ 100 + 100 + 100 + 100

1 2 3 4 5

ar a ojake kipatsi ara borisape ashi kemitoki okaratake 4 shekipaye

iriori Shopa ijake 3 shekipaye. ¿ aoka okaratake maroni shekipaye

ijayetake kipatsi ara borisaki, ashi kemitoki?

iñanatero

pankenatantsi

_______ shekipaye = ________ panipaye

_______ shekipaye = ________ panipaye

................. .................

____ SH

____ TS

____

100

0

ishekiantsitero + 100 oijatabakantsi, onkametsatantyari shekipaye.

+ 100

oimisokijero pankenatantsi: iro pantantyarori ñatsarontsi.

Page 32: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

32

antantyarori ñatsarontsi

antantyarori tsaripentsaki

isankenatero obajiro

Otsisheki

Tsonsheki

6 0 0

8 0 0

9 0 0

isankenatero.imatero pisankenatero shekipaye

Page 33: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

33

inkenkitsajeite:

¿ aoka okanta oyotantarori

kametsari tapetsa

opinaikayetantari?

antero rá co poinijayetantyari

opimantayetiri antayetiri.

¿ aoka okanta oyotiro

okametsatake opayetabakari?

isankenate okantakotayeta ara tarijetape: opotsota,

omonkarata, okantakota.

oyero maroni tarijeta ara borisa kisari.

oyero sheronkapentakiro ara mesaki.

monkaratakempiri piñatsatantyari:

aye apite tarijeta timatsiri borisaki.

ampatotero shiyakantsipe onashiyetake okantakotiri tarijetape.

antakerorika kametsa ari pake aparo p nto.

Timatsi otsipa apinkatsatantyari añatsatantyari:

antakotero apite apatotantsi

timakotimpiri chas.

amitakotena, nokoi

nampatote apite

mabakiro antyaro.

Antaro

rijaniki

Kityonkari

Page 34: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

34

Iro antakeri Inkite oka apatorentsi:

abakiro antyaro

Oitsokipe abetsikantyari nenketsikipe

¿Irosati okantakota apatorentsi?

¿Ari amatakero ampatote pashini apatorentsi?

¿Ari amatakero ampatote pashini apatorentsi tsompoinaki

apatorentsi timatsiri?

obetsike aparo apatorentsi, timayetatsiri apatorentsi.

amenantyari:

Tsibankiroki

marentsipe

Samani Shintori Sharoni

Tsatairekintsipe Nenketsikipe

Tioshiki aratiki

Page 35: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

35

isankenatero apatotantsipe okantakotiri ontimantyari ara

tsompoinaki.

Sheronkapentakiro onashita opotsoyeta

Sankenapatotantsi

Shimapaye

intsonkero pishiakantero oitsokipe onkametsatantyari oijatabakantsi

nenketsikika.

10 20 30 40 50 60

70 80 90

100 200 300 400 500

600 700 800 900

Page 36: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Impoiji inkenkitsatempi.

¿Nojokanake antaberentsi, te nanteroji? ¿Kametsa nantakero nantabere? ¿Kametsa nosankenatiro ñakarontsi?

¿ aita yotantsi te pimpomerentsityaroji piyotero?

¿ aita yotantsi osheki pinebetakero piyotero?

¿ aoka onkarate kireki impinayetero Nancy opimantantari

10 oshekiti ora tanyero? ¿ aoka okaratake tan elo

opimantake Nancy?

R I E T

8TS 6SH 8SH 6 6SH 8 1 7SH 1TS 7SH

Asankenatiro d itos:Añanatiro:

Asankenatiro d itos:Añanatiro:

Page 37: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Kaniri iroperori obanarontsi

Kaniri iroperori obanarontsi

inkenkitsajeite:

¿ aoka ikantirori ashaninka imonkaratantari kaniyati ipankitantari?

¿Irosati okanta omonkarayeta maroni? ¿ aitakea?

¿ aoka ikanta iyotantari ashaninka okametsatake kaniri intsokantyari?

Aparoni kaniri katiyachari ¿ aoka okarati kaniri otimakoti

antsokantyarori?

Page 38: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

38

inkenkitsajeite:

¿ aoka akantirori amonkaratero kametsa antyekantyarori kaniyati

ampankitantyari?

¿ aoka onkantyari ayotakotero kametsatsiri kaniyati akoimentari

ampankitantyari obantsiki? ¿Aitake akoimenta 100 kaniyati? ¿Aitake

akoimenta 200 kaniyati?

¿ aoka ikanta ashaninka iyotantari ari omonkaratake kaniyati

impankitantyari irobaneki?

amenero irosati pankero:

¿ aoka otimakeri osheki obionkakeri kaniyati?

AB

C

¿ aoka okaratakerika kaniyati otimakeri ara obionkakeri?

Page 39: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

39

Ayotakotiro ari omonkaratake kaniyati amenantarori obionkantakari

aisati añakarontsitantarori.

isankenate “ e” amatirorika añakarontsitiro jero “Te” aririka

ayotashitakero omonkaratake

Asakintayeti tioshiki abetsikantyari nenketsiki.

Akoyayetiro kametsa kaniyati ampankitantyari.

Atsatakotiro shinkikajo.

Ajayetero nija ara baaride.

Ayotakotiro jaoka okarati omonkaratakotaro baaride

ojakotaro ora timbo antyaro.

Ampinate kireki antetakotantyari kaaro.

Amenayetiro kametsa tapetsa obetsikantyari kantiri.

Yora ashaninka iyotiro

yamenantari aririka

omonkaratake ikoakeri.

Aisati añakarontsitiro

omonkarasanotantyari

amenayetero pantayetakeri pantabere.

amenero jaoka okarati kiribirope timatsiri yotantsipankoki.

Impoiji pisankenatero ara tsaripetaki okempetakari:

Ashi kenkitsarentsipe

Aparopeni inkoye aparo kiribiro timatsiri ara biblioteca.

amenero jaoka okantakari obetsikakotaka, oijatabaka las páginas.

Page 40: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

40

amenero jaoka okaratake las páginas ashi

oribirote ashi Kamori. Irosati pantakotero

ñatsarontsi impoiji pisankenatero ara

tsaripentsaki. ¿Ari pimatakero pisankenatero

obajiro ñatsarontsi?

isankenatero ñakarontsipe

onkametsatantyari iribirote Ñontsi.

Aparopeni pintsonkero pisankenatero ñatsarontsipe.

amenero pantabere.

Iro pantantyarori ñatsarontsi ora ñakarontsipe pantakeri.

Aparopeni pante okempetaka n es ema pisankenatantyari

ñakarontsi pikoakeri.

Ainijayero ora es ema antayetakeri akarajeitakeri.

Aparo pishaninka inkante aparo ñatsarontsi.

aroni poinijayero ñakarontsi ara meka ábaco.

251

250

Page 41: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

41

isampiteri ashaninka

tsametinkari:

Ipankitantari kaniri ¿Ari

iriyotakero jaoka onkarate

kaniri intsokake? ¿ aoka

ikantirori iyotantarori?

Itsokantari kaniri, ¿ aoka

ikantirori iyotantarori

okaratake kaniri itsokake?

edro isa atricia orge

67 96 66 76

¿ aoka okarati kaniri otimapininta aparo kaniri katiyachari?

¿ aoka akanta akotiro abajeitantyarori kaniri?

eka pantakotero ábaco itsokayetakeri ashaninkape kaniri.

isankenatero ñakarontsi itsokayetakeri kaniri pimponempa orijaniki

irosati antyaro.

¿ anika tsokaintsiri osheki? ¿ aoka pikanta piyotantakari?

isankenatero onkametsatantyari oka shiyakabentarontsi “ ”, “ ”

terika “=”.

35 40 98 89 45 53 62 41

Page 42: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

42

a) inkoayetero ñakarontsipe.

Iro pintotantyarori tishira ora peri dicope jero re istape timatsiri

ñakarontsi tsipatachari maba.

Irosati pisankenatantyarori obajiro ñakarontsi, onkempetyari:

itotakeri Iro okantakotiri ______ Aka tsaripentsaki

Ikaratake ijatake rontero anta

Eniki impatroyate.

ampatotero pitoyetakeri.

b) amitakotero Nicia jero er nica.

intsonkajero apatorentsi otoyetakeri ñakarontsipe.

405 150 109 456 670 309 810 560

Timatsiri 0 tsapaye

Ñakarontsi tsipatachari maba

Timatsiri 0 panipaye

¿ amashitakerori pantantakarori tsaripetaki? obetsikajero aka

otsipa tsaripetaki.

810 Sotisheki tsa 8SH 1TS 800 + 10

405 tsisheki koni 4SH 0TS 5 400 + 5

456 tsisheki konitsa iko 5TS 6 4SH 500 + 40 + 6

obetsike pashini okempetakari ara tsaripetaki.

Page 43: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

43

oimisokijero

pankenatantsi.

Iro pantantyarori ñatsarontsi. isankenatero

omonkaratantyari kametsa:

¿ aoka okarati ishinkikajote epe? ..

¿ aoka okarati oshinkikajote ? .

¿ anika timatsiri osheki shinkikajo?

amenero impoiji pintsapatero jaoka otimakeri osheki oitsoki. inkenkitsajeite kametsatakerika añakarontsitero oitsokipe.

epe yaanake shinkikajo ara koshitari. Itetake aparo koshitari 100 shinkikajo. aanake oyantireki okaratake 50 shinkikajo, iro kantacha tekera intsonkajeitero irobapintero shinkikajo ari ijokajeitanake. ¿ anika timarantatsiri osheki shinkikajo?

iñanatero

pankenatantsi.

oinijabakayempaji poimisokijayetakerori.

inkenkitsajeite:

¿ aoka pikantakerori poimisokijantakarori pankenatantsipe?

¿Ari pikejetakero poimisokijantakarori pankenatantsi jibatatsiri jero

impoijitatsiri? ¿ aitakea?

Page 44: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

44

eo imonkaratero ñakarontsi timayetatsiri onkametsatantyari.

¿Yamashitakero imonkaratantakarori?

iñantyaro pimonkaratantyarori jaoka otimayetakeri kempeji

ñakarontsipe aka ñakarontsi kiritsapa.

487... ...576 657 ... ... 638 786 ... 782

6 2

4 5 5 3 8 = 8

6 = 6 7 = 7

0 100 200 300 400 500 600 700 800 900

600 610 620 630 640 650 660 670 680 690 700

780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790

405 150 109 456 670 309 810 560

obayetero kametsa ñakarontsipe itoyetakeri.

isankenatero onkametsatantyari oka shiyakabentarontsi “ ”, “ ”

Terika“=”.

350 . 400 670 .. 890 415 .. 465 620 .. 410

565 . 478 918 .. 989 375 .. 387 684 .. 723

3SH . 4SH 4SH 3TS 6 .. 289 7SH 2TS 1 .. 7SH 2TS 3

4 SH 7 TS 2 . 6 5 TS 4 SH 3 TS 7 5SH .. 3 7 TS 5 SH

Page 45: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

45

inkenkitsajeite.

¿ aitakea okametsatantari

ankoyayetero kametsa oyati kaniri?

¿ aoka onkantyari oyati kaniri

ampankitantyari?

¿ aitakea okametsatantari

amenakotero kametsa oyati kaniri?

¿ aita ayerori ora oyati kaniri kari

pankitatsine?

Amenakoteri atiripe

itsekayetake kaniyati.

¿ anika tsekatsine kapichaji kaniyati?

¿ anika tsekatsine osheki kaniyati?

isankenatero ibajirope jananeki pimponempari tsekatsine kapichaji

kaniyati irosati yora tsekatsine osheki kaniyati.

Atiripe Ñakarontsi

Shañori 135

añoro 200

Inkite 115

Ibenki 230

Taini 185

Page 46: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

46

inkenkitsate jaoka pikantakerori piyotantakarori osokijakempiri.

Apeya, obetsikakero kaniyati, oponeakaro yora tsekatsine osheki.

¿Amashitake obetsikantakarori? amitakotero pobametsatero.

200 115 225 135 185

¿ aitakea amashitantakarori?

Asankenate ara tarijetape ñakarontsi apitetatsine, kametsa

onashitempaji osankenatya

4 0Mabatsa

pite6TS 3

Ankonoyero maroni tarijetape.

Abionkayetero kametsa, eirokea okonijatitsi asankenatakeri.

Ampinkatsate añatsatantyari kametsa.

monkaratakempiri piñatsatantyari:

o aye apite tarijeta timatsiri jeñokiji.

o oishonkero pitarijetate paakeri.

o ishekiero ora ñakarontsi sankenatachari.

o oinijabakayempaji pishekiakeri.

Ari paake aparo p nto timatsirika ñakarontsi antyaro.

6TS

4SH 8

5TS 6

3 SH

2SH

925 3TS

2SH

70 +8 +400

90 + 7 + 800

9TS

S 9TS

25 3TS

4SH

1SH 7TS

91 8 6

2 9 0

6 8 7

Page 47: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

47

Kamori oyotakotiro ñakarontsi timatsiri tarijeta

¿Kamori antakero kametsa? ¿ aitakea?

6TS

4SH 8

34 +18TS

+

56TS

95

2SH

19825

34TS

70 +8 +400

90 + 7 + 800

4TS 8

2SH

25 3TS 1SH 7TS

95 0 6

4 3 9

6 8 7

1

2

3

8

1

4

4

Yapatotake apite bionkantsi kaniyati. ¿ aoka okarati timatsi

kaniyati timatsiri aparopeni bionkantsi?

ananeki 1 bionkantsi 2 bionkantsi aroni

Kepishiri 65 48

añoro 72 38

Inkite 48 53

Ibenki 65 47

Taini 92 65

Page 48: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

48

isampiteri ashaninka tsametinkari

timatsiri pinampiki:

¿ aoka onkarate obatsa kaniri

ontimake aparoni kaniyati?

¿Ari piyotakero jaoka onkarate

obatsa kaniri timatsiri maroni

kanirimashi?

¿ aoka okantiro oyotiro tsinane

omonkaratake otsokake kaniri?

¿ aoka okarati kaniri otsokapiniti tsinane ontinkantyari pearentsi?

¿Ari pimatakero pisankenatero ñakarontsi?

Aparoni kaniri

katiyachari ari

ontimakotake 4

obatsa kaniri.

Anta nobaneki notsokake 300 obatsa kaniri.

intsapatero irotaintsi omonkarate, otsokakeri kaniri ora tsinane.

karati obatsa kaniri katiyachari

ontsokantyari1 3 40

karati obatsa kaniri katiyachari

ontsokantyari350 270 290

Page 49: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

49

0 1 2 3 4 5 6 7

200 210 220 230 240 250 260 270 280 290 300 310 320 330 340 350

iyotero poimisokijakerori, iro pantantyarori ñakarontsi kiritsapa.

¿ aita ñakarontsi okempejitakero 4? 1 3 40

350 200 290¿ aita ñakarontsi okempejitakero 300?

Arojei ashaninka, osheki ayotiro

monkararontsipe.

isankenatero aparopeni:

isankenatero ñakarontsi onkempejityari tsapaye:Irorika ñakarontsi

5 aisati

antyarotiro 5, ari

okempejitero

tsapaye terika

shekipaye. 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249

2477 5

200 210 220 230 240 250 260 270 280 290

2505 = 5

Asankenatero ñakarontsi kempejitatsiri timatsiri shekipaye:

isampiteri ashaninka pinampisati, jaoka ikantirori iyotashireantarori

timayetatsiri irosati pisankenatero aka tsaripetaki.

Page 50: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

50

isankenate ara tarijetape ñakarontsi apitetatsine digitos, kametsa

onashitempaji osankenatya.

inkonoyero maroni tarijetape.

obionkero kametsa, eirokea okonijatitsi asankenatakeri.

impinkatsate piñatsatantyari kametsa.

monkaratakempiri piñatsatantyari:

o aye apite tarijeta timatsiri jeñokiji.

o oishonkero pitarijetate paakeri.

o Irosati pinkante ñakarontsi kempejitatsiri ara tsapaye.

iñanatero ñantsipe okanta oijatabaka.

oimisokijero aparopeni irosati poinijayeri pishaninka pantabere.

Anta Irimaki okatsinkatantari, ari pineake pimantayetatsiri tserenkantsipe

kaniri katsirinkari. aroni atiri ipajiyetiro ..

inkempejitero ñakarontsi otimakeri tsapaye.

obetsikero ñakarontsi ompoñantyari orijaniki irosati antyaro.

Irosati pineanatantyarori obajiro tserenkantsi kaniri.

U Q T Y S U A I

67 96 66 18 98 29 86 61

20

atyari ijati ibaneki yabiti 280 tsiyaroki, okitaitamanaje yaretaka irirenti

ipapakeri tsiyaroki, irosati yajirikantapake 180.

¿ aoka okarati ipakeri tsiyaroki irirenti?

Page 51: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

51

Aparope ñatsatinkari impajitempa atiri ikoakeri.

Iroye aparo tioshiki ara anakarojaniki imonkaratantyari atiri ikoakeri.

impinkatsate piñatsatantyari kametsa.

monkaratakempiri piñatsatantyari:

o Ari pijateri aparo, aparo anakarojaniki.

o oimisokijero kametsa pankenatantsi timatsiri ara anakarojaniki.

Aririka osokijakempi shekiantsi pikempejitakaro ñakarontsi 20, 40 jero

80, ari pimpiyaje pitimakeri.

69 - 19 94 - 14 45 + 14 38 - 15 48 + 10

12 + 7 50 + 21 68 + 28 75 - 55 23 + 16 12 + 12 26 + 26

24 + 5 35 + 24 34 - 13 35 + 36 45 + 43 81 - 43 103 - 25

15 + 14 41 - 18 67 - 26 109 - 28 36 + 25 44 - 25 78 - 36

45 + 28 54 + 35 13 + 15 30 + 31

118 - 35 15 + 6 14 + 27 53 + 16

59 - 40 40 + 41 18 + 3 26 + 15 46 + 45 51 + 30 40 - 11

8 +14 18 + 19 39 + 39 11 + 12 16 - 15 19 + 20 126 - 53

105 - 13 41 - 13 53 + 75 33 - 11 81 - 22 94 - 51 107 - 18

45 - 18 96 - 34 92 - 34 92 - 21 103 - 21

Page 52: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

3 0 5

2SH 3TS 15

6 2SH 5TS 715 - 358

524

476

158 + 87503 - 3abasheki koni

357 konisheki

465 ______ 408 986 ______ 968 795 ______ 987 674 ______ 823

6SH ______ 5SH 6SH 3TS 8 ______ 683 6SH 2TS 5 ______ 6SH 3TS 5

¿ aoka okaratake ipankijeitake parenti aretachari tsapaye apiterori icharine?

¿ anika pankitatsi osheki parenti?

a) 45 tsapaye

b) 54 tsapaye

ch) 42 tsapaye

a) Tsiroti

b) atsontsori

ch) Chompi

Page 53: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Tsame amakobentyari shima

inkenkitsajeite:

¿Ari ayotake paita shimape aye ampitasatantyari?

¿ aita yotantsi ashi yotakotirori monkarari ayoteri ampitasatantyari?

¿Ari niyotake jaoka onkarate shimape aye ancharijatantyari?

¿ aita yotantsi ashi yotakotirori monkarari ayoteri ancharijatantyari?

¿Añakarontsitiri shimape aanake pankotsiki?

¿ aita yotantsi ashi yotakotirori monkarari ayoteri ampayetantyariri

ashaninka?

Page 54: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

54

inkenkitsajeite.

¿ aroni shimape apitasatiri?

¿ aoka akantirori abetsikero

shimperipe?

¿ kametsati ayotero yotakotiro

monkarari abetsikantyari

shimperi?

eka pantakoteroji aka ñakarontsi kiritsapa.

Taini yapatotake saboro irobetsikantyari shimperi.

ishiakantero apatorentsi tekeratsita ontimeji.

¿ aoka okantakota piyotantakarori pisankenatero ñakarontsi?

- 3 - 3

7 4 1

Page 55: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

55

100 200 300 400 500 600 700 800 900

222 212 202 192 182 172 162 152 142 132 122

- 38 - 103 - 72

- _____ - 39 - _____

+ 38 + 103 + 72

+ 231 + ____ + 105

412 309 302

440 480 647

isankenatero ñakarontsi oijatirori aisati impoitirori ñakarontsi

sankenatainchari oijatantsiki.

¿ aitakea onashitantari ora jibatatsiri jero impoitatsiri?

intsonkero pantero oijatabakantsi aka ñakarontsi kiritsapa.

kantakota oijatabakantsi: jibatantakari okantakota

osankenatero ñakarontsi:

kantakota oijatabakantsi: jibatantakari okantakota

osankenatero ñakarontsi:

isankenatero ñakarontsi okantakota pishekiante +1

156 157 158157 159158

Page 56: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

56

isankenatero ñakarontsi okantakota apitsatantsi -1 .

isankenatero ñakarontsi okantakota pishekiante +2

221221 223

221 223 225

371 370369368 367367

isankenatero ñakarontsi okantakota apitsatantsi - 4

isankenatero ñakarontsi okantakota apitsatantsi - 9

468 468 464

460 456456

obetsike pashini grá cos onkempetyari ora pantakeri.

amene pashini okantakotari pantantyari.

isankenate aparo ñakarontsi ara meka grá co.

imperi pishaninka ora grá co pantakeri iroimisokijantyarori.

359

Page 57: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

57

inkenkitsajeite:

amanantantari shima ¿ aita piñakotiri pinkoyantyariri?

¿ aoka okantirori tsinane oyotantari ari imonkaratake shima

okotakeri?

¿ aita iñakotiri ashaninka iramanatantyari osheki shima?

Naro nojibate

noñakoteri

shima antyari

namanantantyari.

intsapateri yora shima

pamananteri.

kantantari Kotibe nojibate noñakoteri shima antyari ¿paita

okantakotiri?

intsapatero.

Itenati shima Itsantsati shima Ikantakotari shima

Page 58: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

58

Yora shima antyari yanairi itsantsatantari yora shimajaniki.

Antaberentsipe yantayetiri ashaninka iyotashiriro

itsantsayetantari.

isankenatero “ayotashitiro tsantsayetatsiri” jero “amonkaratiro

tsantsayetatsiri” aka tsaparentsika:

isankenate jaoka okantari pikoimentari pimonkaratantyari.

ankotsi jenokisanotatsiri timatsiri pinampiki.

Nijateni osantsatenkati timatsiri pinampiki.

Amonkaratiri ikebea jananekijaniki keatsiri yotantsipankoki.

ankirentsi manko antyarosanotatsiri.

ankotsi tsantsasanotatsiri timatsiri pinampiki.

Bametinkari inkanteri antabetatsine.

monkaratakempirika pantabetantyari:

o iyotashirempaji janika anakotimpiri aisati irijanikitatsiri pimonkaratantari pikebeari. impajireri.

o isokije maba pobeshintsantyari iramenantempiri irosati iriyotantyari pishaninka.

Itsonkantakari isokijantakari, meka irobeshintsajeite maroni jananeki imponempaji irijaniki irosati antyari imonkaratari ikebeakari.

Page 59: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

59

Antaberentsipe yantayetiri ashaninka iyotashiriro itsantsayetantari.

intsapatero ikoimentari imonkarayetantyari tsantsayetatsiri.

Iro amonkarayetantarori regla.

Yora poshiniri timatsiri irabo iraretantyari tsimiki.

¿ anika poshiniri aretachane?

iyotantyarori osokijakempiri, pimonkaratakotero regla otsapayetakeri.

isankenate antaberentsi pikoantari regla pimonkaratantyari.

oinijayeri pantabere pishaninka.

Page 60: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

60

¿ aita akoimentari antantyari akiparentsi?

¿ aoka okantirori tsinane omonkaratantyari chopirentsi shima?

¿ aoka akantirori ayotakoteri shima amanantakeri? ¿Ari ikejejeitari

yamananti pashinipe nampitsiki?

Antaberentsipe yantayetiri ashaninka iyotashiriro itsantsayetantari.

isankenatero aparo neantsi timatsiri ishabiji onkametsatantyari.

Yora shimape antyaritsantsatatsiri timatsi osheki _______________

ibatsa itsantsati oriatsiri

Kamori amanantake 4 shima, aparoni ipinatasta S . 5 ¿ aoka ikarati

ipinatakobentakeri maroni shima?

isankenatakotero.

iñanatero

pankenatantsi5 + 5 + ____ + ____

Page 61: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

61

ashiniki nampitsi ipimantetantariri shima ijibateri intenateri. ra tenatatsiri irointi iriyotantyarori kilos.

iñanatero

pankenatantsi

oimisokijero

pankenatantsi

5 + 5 + 5 + 5 = 20

4 ampitero 5

4 x 5 = 20

isankenatero osokijakeri

Kotibe amanantake 8 shima, ¿jaoka okarati opinatake?

oimisokijero

pankenatantsi

isankenatero osokijakeri.

iñanatero

pankenatantsi

intsapatero ikoimentari iriyotantyari tenatatsiri.

Kamori amanantake iyotsijaniki anta Satipoki, iyotantari itenati irointi

ora balan a. Yora iyotsijaniki itenatake 4 kilos. Ipinata ikarati aparo

kilo S . 10. isankenatakotero.

1k 1k 1k 1k

10 + 10 + ____ + ____

Page 62: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

62

oimisokijero

pankenatantsi

oimisokijero

pankenatantsi

isankenatero osokijakeri

isankenatero osokijakeri

10 + 10 + 10 + 10 = 40

4 ampitero 10

4 x 10 = 40

Inkite otenatake 8 kilogramos oyajeete iro otenatantakaro

ora romana. Aparo kilogramo okarati S . 10. ¿ aoka onkarate

impinayetero?

iñanatero

pankenatantsi

Ayotashireantarori amenakotakero timatsiri te onkempetyaji ayotashireantarori aririka

antenatero, aibetake okempebeta iro kantacha te oshiabakayempaji.

amene ora cinta m trica jero ora balan a de pie.

imonkarateri pishaninka. Kempetatsiri: ikebeakeri ikatiyantakari,

ishonkaro itsaki, itsantsati irako imponempa ishempa.

intenateri aparopeni ara balan a de pie itenatantari ibatsa.

isankenate ara paperiki maroni pimonkarayetakeriri pishaninka.

oinijayeri pishaninka iramenajeitantyarori maroni.

Page 63: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

122

620

isankenatero ñakarontsi okantakota pishekiante + 6

isankenatero ñakarontsi okantakota pishekiante - 5

+ 59 + 73 + 62

575 256 357

Aparo kilo ashi kemitoki opinata

S . 7. er nica opimantake

2 kilos. ¿ aoka okarati kireki

ipinayetakero er nica?

Ampimantantyari naranka añakarontsitiro apapakoroni ari okarati 5 naranka. So a opimantake maba apapakoroni naranka. ¿ aoka okarati naranka opimantake?a) S . 14

b) S . 16

ch) S . 12a) 8 naranka

b) 16 naranka

ch) 15 naranka

Page 64: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Aipatsite aritake isaikayeti akobintsatantya

iñabentakojeitero.

¿ aoka ijitari piratsi tenaperotatsiri ikomitsatari ashaninka?

aroni osarentsiki ikomitsayetari piratsipe? ¿ aitakea?

¿ aoka ikarati itimi irentsite samani? Iroriri kemari ¿jaoka ikarati?

¿Chora piratsi kari timajatsine pinampiki? ¿ aoka ijiyetari?

¿ aitakea?

¿ aitatya anteri eiro itsonkatanta piratsipe antamiki?

Page 65: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

65

antayetero pomerentsitantsi.

icharinkero monkararojanikiki ñakarontsi shekiperotatsiri.

amenero tsapari tsapatakotainchari, piñanatantyarori ibajiro piratsi.

isankenatero

ibajirope piratsipe kari

timaperotajantsine oipatsiteki

pinampi, okantakantiro

ikomitsayetari.

amenakayeri pitsipamintsare

pisankenatakotakeri,

pamenityaro isankenajeitakeri

iriorite.

R

245

+ 368

579

+ 385

A E

145

+ 472

259

+ 187

S N

450

- 387

506

- 98

A

989

+ 859

422

+ 240

T R

127

+ 375

96

+ 409

S I

342

+ 198

850

- 195

a)

e)

b)

i)

ch)

j)

¿ aoka ijitari piratsi?

Page 66: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

66

¿ aita abisatsineri ariorika ashekiantakiaro ñakarontsipe timatsiri cero

apanipayeki jero tsapayeki?

isankenatakote apinkatsateri ashekiayetantyari.

imonkaratero oria piyotantyarori jaoka okarati pisamanitakario

poimishitobakotantyarori ñakarontsi pomerentsitantsipeki okantakotiri

shekiantsipe:

450

+ 509

300

+ 442

510

+ 309

608

+ 372

290

+ 706

2 0 0

1 2 6

2 1 1 0 1 0

1 2 6

8 4

iñantyaro ñatsarontsiki base 10 kametsatakerika ñakarontsi

shitobimotakemiri.

amenero antakerorika kametsa Inkite okenkeshiriakari

pinkatsatantsi obetsikantyarori kametsa apitsatantsi timatsiri 0

apanipayeki jero shekipayeki.

itsipariayetero ñakarontsipe tsapayeki impoiji apanipayeki.

isankenatero aparope ñakarontsi oshekitatsiri ara tsapayeki aisati

apanipayeki.

obetsikakotero kametsa apitsatantsipe apanipayeki, tspanipayeki

impoiji shekipayeki.

-

-

Page 67: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

67

806

- 237

700

- 127

908

+ 310

620

+ 485

940

+ 219

imonkaratero oria piyotantyarori jaoka okarati pisamanitakario

poimishitobakotantyarori ñakarontsi pomerentsitantsipeki

okantakotiri apitsatantsipe:

iñantyaro ñatsarontsiki base 10 kametsatakerika ñakarontsi

shitobimotakemiri.

Aparopeki oisorentsi obetsikakotakeri ashisha chora 10 shinki ¿ aoka

okarati shinki timatsine 3 oisorentsiki?

iñanatero antachari.

amenero

jaoka

pikanterori.

isankenatero ñakarontsi shitoakotatsiri.

iñanatero antachari.

3 ampipinitya 10

3 x 10 = 30

10 + 10 + 10 = 30

itsonkatero pisankenatero ñakarontsipe shitoakotatsiri okantakota

oshekiyeti oisorentsi shinki jero shinkipe.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

10 20

4 x 10 = 8 x 10 = 15 x 10 = 21 x 10 10 x 10

antayetero pomerentsitantsipe okantakotiri shekiarontsipe:

iñantyaro ñatsarontsiki base 10 kametsatakerika ñakarontsi shitobimotakemiri.

isankenatakote apinkatsateri ashekiayetantyari. isankenatakote aparoni pinkatsatantsi pishekiantyarori ñakarontsi 10.

Page 68: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

68

amene okanta

oshiyakabenta:

iratsi Ikarati irentsite

samani

kemari

saari

etini

isampitakoyeteri

¿ aoka ikarati itimajanitiri

irentsite piratsipe

shiyakantakotainchari?

isankenate

kankipankarokika.

iyotero jaoka ikarateri samani, kemari, saari impoiji etini aririka

yapitetakoyetanake.

¿ aoka ikarati itsoki okoyake Kotibe otyapapankoteki?

iñanatero okantakotiri ñakarontsi 2

Aparopeki kantiri chora ____________ itsoki.

12 + _____ = 24

2 ampitya _____

2 x 12 = _____

isankenatero shitobimotakemiri:

Page 69: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

69

ishiakabentero shekiarontsi okantakoyetiri aparope ñanarentsi.

¿ aoka okarate shiyokatsineri

kaniri kaniyatiki?

¿ aoka ikarateri shima

timatsine ishintsatakara?

¿ aoka inkarateri jebarontsi

ariorika yapatoyetakea inkarate

8 aparopeki apatorentsi?

ishiyakantakoyete jaoka okonijatakote shekiarontsipe

piyotantyarori jaoka okarati sokijaintsiri.

impabakajeityaro paperipentyaki pantakeri.

isankenatero shekiarontsi konijatakotachari paperipentyakiki

pakeri.

ichakopiatero shiyakantsi jero shekiarontsi oshiyabentari.

¿ aoka okarati shinki timatsi

aparopeki kantiri?

4 x 22 x 5 3 x 4

50 50 50

Page 70: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

70

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

4

2

8

2 4

4 8

8 16

aroni piratsipe otimatye intimeri kametsa irijani.

Aparoni samani itimi apite 2) irijani.

ishekiantyaro shekiarontsi irijanipe samani ikarayetira aparope.

x 2

x 4

x 8

x 2

x 2

x 4x 8

x 2

Aparoni kitairiki itimi otsi 4) irijani.

ishekiantyaro shekiarontsi irijanipe kitairiki ikarayetira aparope.

Aparoni shonkiri ipishenkakari soti 8) irijani.

ishekiantyaro shekiarontsi irijanipe shonkiri ikarayetira aparope.

¿Aisati oshiyabaka ashekiantyaro ñakarontsipe 2, 4 jero 8?

isankenatero ñakarontsipe kankipankarokika.

Page 71: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

71

matantyari onkene Kamabe monkararojanikiki otimatye

osankenatakotya ñakarontsipe antashekitirori 20 irosati orikapitirori

50. Irimpa Choye inkene monkararojanikiki timatsiri ñakarontsi

antashekitatsiri 50 irosati orikapitirori 80.

impotsotero aotsipe

iñabentakojeitero:

¿ aoka ojiyetari chochokipe antamisato yobiitiri ashaninkape?

¿ aoka okarati yobiiyetiri ashaninka chochokipe?

¿ aoka onkantyari pashini añakarontsitero chochokipe terika

akoye añakarontsitero aparope?

13 x 10 8 x 5 2 x 12 10 x 3 6 x 2

Choye4 x 6 5 x 5 2 x 3 24 x 2 4 x 4

5 x 3 7 x 2 4 x 5 6 x 8 5 x 2

8 x 4 6 x 5 7 x 4 4 x 10 4 x 9 4 x 3 8 x 8

4 x 10 8 x 2 2 x 32 8 x 9 5 x 12 6 x 10 10 x 7

7 x 5 8 x 10 8 x 7 2 x 4 3 x 5 21 x 10 9 x 2

kokona toniroki sapote parenti

ChiyaKamabe

Page 72: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

72

Aparopeki parenti chekakotainchari chora 100 obarentite.

¿ aoka onkarateri parenti timatsine?

100 + 100 + 100 + 1004 ampitya 1004 x 100 = 400

iyote jaoka okarate parenti timatsineri 6 parentiki chekakotainchari.

ishekiantyaro shekiarontsi 10 impoiji 100.

amenero tsipanashipe shiyakantakotainchari.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10x 10

x 10

x 100

¿ aoka okarati otsoba timatsi 3

inchashiki?

¿ aoka okarati chochoki timatsi 3 ochebo inchato?

¿ aoka okarati shiyokatsine kaniri

kaniyatiki?

Page 73: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

73

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

6

9

3

3

x 3

x 6

x 9

x 2

x 3

x 3

amenero opankita kaniri. ¿ aoka okaratiri pankirentsipe

pankitachari kiamorentsiki? ¿ aoka okarati apatotanaka maroni?

4 + 4 + 4

3 ampitya _______

3 x 4 = _______

¿ Aisati oshiyabaka ashekiantyaro ñakarontsipe 3 jero 9? ¿impoiji

ashekiantyaro 3 jero 6?

isankenatero ñakarontsipe kankipankarokika.

Page 74: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

a) 8 kitsarentsi

b) 15 kitsarentsi

ch) 3 kitsarentsi

a) 3 pashiiki

b) 17 pashiiki

ch) 70 pashiiki

¿ aita okobantari ayotero shekiarontsi? ¿Aritya ayotakero shekiarontsi? ¿ aitakea?

tsatake maba shibitsa Anita oriantyarori oitsare, aparopeki shibitsa oroake koni oitsare ¿ aoka okarati kitsarentsi oriake anita?

icharinkero akirori kametsa sampitantsipe.

betsikake arita 7 kantiri opimanteri. Irokantacha, aparopeki kantiri otetake 10 pashiiki. ¿ aoka okarati pashiiki opimanteri?

x 5 x 98

x 4 x 7

x 3 x 45

x 5 x 9

x 8 x 56

x 7 x 4

x 7 x 49

x 9 x 3

844 246 740 276 514

406+ 334

500- 224

709- 463

280+ 564

930- 416

Page 75: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Maroni apatyabakaiya kametsa

Maroni apatyabakaiya kametsa

inkenkitsajeite:

¿ aita tarobakarentsi yantajeitiri ara pinampiki?

Shiyakantsiki ¿ aitakea itarobakajeitantari imonkarayetantari

isarentsite aisate onashita yantiro shirampari jero tsinane?

¿ aita tarobakarentsi yantajeitiri shirampari jero tsinane?

¿ aoka ikanta yapatojeita intarobakajeitantyari maroni ashaninka?

¿ aoka onkarate omonkaratapininta intarobakajeitantyari?

Page 76: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

76

iñabentakojeitero:

¿ aoka okanta amabentakotaro antami nampitsipe?

¿ aoka ikantirori ashaninkape yayetiro shiyokayetatsiri antamiki?

ampatojeitya impoiji aparope apatorentsi:

amenayete timayetatsiri pinampiki amitakotemine piyotantyarori

ikantetiri shekiarontsi.

ishiyakante terika pintsireke paperipentyaki.

Ariorika ikante obametantatsiri aparoni shekiarontsi, poinijayeri

paperipentyaki osankenatakotya ñakarontsi shitobaintsiri.

obetsikajeite oshiyakantakotya shekiarontsi ari pisankenaterori

paperipentyaki.

2 x 5

Page 77: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

77

12

Ariorika ikantakero obametantatsiri ñakarontsi shitonaintsiri

shekiarontsiki, poinijayero paperipentyaki kantakotirori shekiarontsi.

amenero paperipenyakipe yoinijayetakeri obametantatsiri

¿Kamestatake?

¿Aisati oshiyaro shekiarontsi 4 x 3 = 12 jero 3 x 4 = 12?

itsonkajero shiyabakachari shekiarontsi.

12 = 3 x _____ 4 x _____ = 12 12 = 6 x _____ _____ x 2 = 12

35 = _____ x 5 5 x _____ = 35 21= _____ x 7 3 x _____ = 21

56 = 7 x _____ 8 x 7 = _____ 49 = 7 x _____ 7 x _____ = 49

isankenatero shitobatsine shekiarontsi kankipankarokika ariorika okantanake obametantatsiri, pintyaro.

amenero jaoka okarati osamaniti pitsonkakero shekiarontsi.

x

Page 78: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

78

antayetero kisaripataki shekiarontsi pantakeri kankipankaroki. ikenkitsajeite: ¿ aoka pikantakerori pitsonkatantakarori shintsini shekiarontsi?

¿ komimotakami shekiarontsi pantakeri? ¿jaoka pikantakerori piyotantakari osamanitaintsiri itsonaktantakarori

shekiarontsi?

isankenatero ñakarontsipe koityainchari obetsikantanakeari

kametsa shekiarontsi monkarayarone ñakarontsipe

potsotakotainchari asoriri.

oinijabakajeityaro pantajeitakeri aparope.

obayete bosisaki kisari paperipentyaki osankentya ñakarontsipe 0

irosati 10.

Aparoni pitsipamintsare ichotanke onkarate 19 imonkaratantyarori

jaoka okarati pitsonakero.

Aparopeki ñatsarontsi:

o ayete aparope apite paperipentyaki tetainchari borisaki.

o ikantero jaoka okarati ñakarontsi shitobatsiri apitekira

paperipentyaki.

o isampite jaoka okarati chotanka pichotankakaotake

o intetajero paperipentyakipe borisaki.

iñabentakojeitero, ¿ aoka pikanterori piyotakotantyarori kametsa

shekiarontsi?

ishintsisanote pantero

shekiarontsi, eiro piperataro.

24

4

12

8

24

40

4

8

10

20

30

3

6

15

5

36

6

12

9

3

Page 79: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

79

¿ aita yaashitirori ashaninka imonkaratantyarori jaoka okarati

osamaniyeti aparope antaberentsi?

obetsikakoyetero shekiarontsipe.

Ñakarontsipe sankenatainchari asoriri iro kantirori kitaiteripe

abisayetaintsiri.

iñabentakojeitero:

¿ aoka ojiyetari antaberentsipe yantajeitiri pinampiki ipoñakari perani?

¿ aoka ojiyetari antaberentsipe yantajeitiri pinampiki obakerayetatsiri?

¿ aroni antaberentsipe antachari pinampiki yantayetiro jaoka okanta

okonijayetantakari?

Kashiri Antaberentsipe aokapaite yantetiro

obetsikakotero sankenarenti, okonijatakotantyari antaberentsipe

yantayetiri pishaninka osarentsipaiteki, pamenero kankipankaroka.

7 x 3 = 2 1

6 x 8 =

8 x 4 =

1 x 11 =

8 x 2 =

7 x 6 =

9 x 10 =

3 x 9 =

3 x 7 =

7 x 7 =

11 x 2 =

9 x 6 =

Page 80: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

80

obetsike aparoni kankipankaro kemetachari pantakeri

poinijantyarori kitaiteri pitimantakari.

oinijayeri pitsipamintsare pantakeri iyotakotantyarori.

ameniteri pitsipamintsare yantakeri piyoyantyari jaokapaite itimake.

oimishitoyero ñanarentsipe shekiarontsipeki.

Irosarentsite Karoshi okarati 29 irori iritsiro anabajiri 3 osarentsi.

¿ aoka okaratiri osarentsite iritsiro?

Inkinte anairi 14 osarentsi ojariritsori timatsiri 18 irosarentsite.

¿ aoka okarati osarentsite Inkite?

Iriri oa chora 48 irosarentsite iriori iri akati chora 56 irosarentsite.

¿ anika anatarikonaperotatsiri? ¿ aoka okarati osarentsi

yanantari iri akati yora iriri oa?

isankenate aparoni sampitantsi akerone kametsa ñanarentsipe.

Tito chora 15 irosarentsite irori iriniro chora 50 osarentsite.

Iñatsamento ebankaripe intanaka iñatsajeitakaro abisake 10

osaentsi irori abintantsipanko intanaka irori abisake 8 osarentsi.

Page 81: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

81

atsaro antabetake 14 osarentsi, iriori Shamoko 8 osarentsi.

anoira antabetake 9 osarentsi abintantsipankoki, irokantacha

Intañeri yanabajiro 4 osarentsi irantabeti abintsantsipankoki.

impabakajeityaro pantayetakeri iramenantyarori pantayetakeri

sampitantsipe.

iyotero impoiji pisankenatero jaoka ojitari kashiri.

Kashiri timatsiri 28 kitaiteri.

Kashiri oijatirori agosto.

Intarori kashiri osarentsiki.

Kashiri intantari oametantsipe.

Kashiri ishitobantari kentori.

Impoitatsiri kashiri osarentsiki.

Kashiri poyatirori j nio.

Ikotatsiri kashiri osarentsipeki.

Antepenúltimo kashiri osarentsiki.

tsitatsiri kashiri osarentsipeki.

Sotitatsiri kashiri osarentsipeki.

Kashiri oijatirori j nio.

oinijabakayaro pantayetakeri.

isampiteri pitsipamintsare jaokapaite kitaiteri itimajeitantakari aparope.

isankenatero kametsa kitaiteripe impoiji kashiripe itimayetantakari

pitsipamintsarepe.

intsirekakotero yotantsipankoki pantajeitaker.

Page 82: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

82

iñabentakojeite:

¿ aoka isaikayeti

antarikonape yapatojeita?

¿ aita itinayetantarori

irakope?

¿Yapatojeita pisaikira

yotantsipankoki?

¿ aokapaite papatoijetaka

ara yotantsipankoki?

¿Yapatoijetaka perani,

obakerani?

amenero piñatsajeitantyari apatorentsipe.

Aparope apatorentsi:

o ikante aparoni antaberentsi, aparope pitsipamintsare inkante

aisati aparoni antaberentsi osamanitatsine pikantakeri.

o Kametsatakerika ikantakero, pimperi aparoni ponto.

Kepishiri isankenatakoyetakero aroni apatorentsipe timaintsiri,

irokantacha, pamitakoteri ibetsenkero kametsa peranitstairi irosati

obakeratatsiri yapatojeitaka. ¿Ari pimatakero pamitakoteri?

11 de

Abril

29 de

Abril

4 de

ar o

9 de

ayo

15 de

ar o

Page 83: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

83

amenero osankenatakota kitaiteripe ashi agosto.

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17

18 19 20 21 22 23 24

25 26 27 28 29 30 31

itsonkajero:

Kitaiteripe tominkoyetatsiri ojita: ________________________

rate 30 agosto irointi kitaiteri: ________________________

Impoitatsiri kitaiteri agosto irointi: ________________________

Ironeshi saikatsiri otsi shimana irointi: ________________________

irikorishi saikatsiri apite shimana irointi: ________________________

abatatsiri joibishi irointi: ________________________

oinijabakayaro pantayetakeri.

Aparoniki apatoitantsi ibetsikajeitake 3 apatorentsi,

iramabentakotantyarori antami. Aparopeki apatorentsi isaikajeitake

8 ashaninka, obetsikita aisati 2 apatorentsi, aparopeki apatorentsi

isaikajeitake 9 ashaninka. ¿ aoka inkarate ashaninka antabetatsine

apiteroki apatorentsi?

iyojeitero yantajeitakeri Aroshi jero Kotibe oshitmimotantakari 42.

Page 84: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

84

A 5 x 3 + 10 x 5

N 2 x 4 + 2 x 7 + 5 x 8

CH 8 x 6 + 4 x 8

3 x 8 – 2 x 7 + 5 x 2

I 7 + 3 x 9 - 6 x 4) x 3

A 5 x 6 - 4 x 5) + 7 x 8

I 3 x 4 + 2 x 6 + 12 x 10

4 x 10 + 6 x 2

N 6 x 4 + 2 x 8 + 5 x 9

B 2 x 7 + 6 x 6 - 1 x 10

4 x 3 – 2 x 5

T 9 x 4 + 2 x 7 + 5 x 9

icharinkero iroperotatsiri antaberentsi.

oinijantero shitobimotakemiri iñempita pitsipamintsare.

iñabentakotero pintsipatyari pitsipamintsare:

o ¿ iyojeitakero shitoakakerori kametsa shekiarontsi?

o itsonkero kankipankaroka:

iñanatero antaberentsipe irantajeiteri.

oijatero antantyarori kametsa kantakotirori shekiarontsi aisati

shekiantsi.

oametsatero kametsa ñakarontsipe pintanakearo antashekiri

irosati orijaniki.

iñanatero tsaparipe oijatabakachari kametsa.

iyotero paita anteri anampiki. oimishitoero antaberentsipe kemperi

pantakeri.

8 + 9 3 x 8 x 9 3 x 8 + 2 x 9 3 x 2 + 9 x 8 8 x 3 x 2 x 9

Ariorika ontimake shekiarontsi jero shekiantsi anteri otimatye:

Intyaro antero________________ impoiji irori antero ________________

Page 85: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

85

508 – 275 + 20 x 5

32 x 3 + 138

63 x 2 + 41 x 3

145 – 42 x 3

248 + 140 x 2

72 x 3 - 34 x 2 + 51 x 5

890 – 61 x 4 – 82 x 3 – 91 x 2

81 x 5 + 92 x 2

330 D

230 A

250 T

20

530 L

400 E

220 C

590 U

ibatakantirori nampitsi

yantabetakayetiri ishaninkape

ijibatakantayrori inampi.

isankenatakotero maroni

kametsayetatsiri yanteri

jibatakantirori nampitsi

isaikajeitantyari kametsa

jananekipe shirampari jero

tsinanepe.

oinijabakayaro pantajeitakeri.

imperi jibatakantirori pinampi pisankenatakotakeri.

itsotyero shekarontsipe.

okakijitakayero tsapanipayeki shitobatsiri shekiarontsiki.

amenero tsapari oshiyabakari shekiarontsi timatsiri kankipankaroki.

Page 86: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

86

amenero maroni yantayetiri konijatakotainchari pashiniki paperi.

ishiyakabentakotero shiyakantsipeki.

intsonkatero kankipankaroka:

Shiyakantsi shiyaro ara:

nashiyeta ara:

jita _____

Shiyakantsi shiyaro ara:

nashiyeta ara:

jita _____

Shiyakantsi shiyaro ara:

nashiyeta ara:

jita _____

itsonkajeitero:

aroni timatsi ____________________________ irokantacha

opashiniti ara ____________________________

Ikeantaoakari kashiri jonio obametantatsiri okamantakeri janaekipe,

ojate akti apatorirentsiki jitachari Tink yki, ari iñabakajeityari

jananekipe poñayetachari pashinipeki nampitsi saikatsiri aipatsiteki erú.

Apatorentsika intanakea 5 setiembre. ¿ aoka okaratiri kitaiteri koityatya

ojatantyari akati apatorentsiki Tink y?

Page 87: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

87

iyote aparoni kashiri

chora 30 kitaiteri.

iyote aparoni kashiri

chora 30 kitaiteri.

Namenero

jaoka

nokanterori

Namene jaoka

nokanterori

Nosankenatero shitobimotakenari:

Nosankenatero shitoimotakenari:

Noñanatero Kashiri koityachari:

Aparope kashiri chora: _______________ kitaiteri

noñanatakotero

3 x 10 + 3 x 10 + 3 x 10

30 + _______ + _______ = 90

3 x 30 = _________

ñakarontsitiro akati kitaiteri ojatantyari Tink yki. ekarika 3

jonio jero intabakea Tink y ara 5 setiembre ¿ aoka okarati kitaiteri

intantanakeari Tink y?

Page 88: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

icharinkero akirori kametsa sampitantsipe.

¿ aita akomijeitakari ñanarentsikika?

¿ aita kari komitatachaneri ñanarentsiki ayotakeri?¿ aitakea?

a) 22 irosarentsite

b) 85 irosarentsite

ch) 12 irosarentsite

a) 33 irosarentsite

b) 15 irosarentsite

ch) 5 irosarentsite

a) 34 yobanaro

b) 14 yobanaro

ch) 19 yobanaro

a) 30 kitaiteri

b) 40 kitaiteri

ch) 17 kitaiteri

bakera ikenake onashi yotantsipankoki otimantakari 17 irosarentsite. Aririka abisake 5 osarentsi itsonkantyarori. ¿ aokatya okarate irosarentsite timatsine ariorika itsonkakero ishitoriate?

Yobana timatsi 24 osarentsite iriori ojariri anantakari 9 osarentsi.¿ aokatya okarati irosarentsite ojariri Yobana?

Yamanantake irocho 3 kaja chochoki aisati 2 kaja kayeta. Aparope kaja timatsi 6 chochoki, aparopeki kaja timatsi 8 kayetape. ¿ aoka okarati apatotanaka maroni yamanantakeri?

ekarika 14 agosto. ¿ aoka okarateri kitaiteri koityapainchari aretantyarori kitaiteri 23 setiembre?

23 no iembre 9 oct bre 15 agosto 12 setiembre 10 setiembre

x

Page 89: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Ankoyayete abaritepe timatsiri antamiki

iñabentakojeitero:

¿ aokapaite ijati ashaninka ibiiti sankiro? ¿ aoka ikantirori ashaninka ikenkeshiriantayetarori jaoka isaikayeti

shitobipe jero kajebipe ibiitamtyarisankirope? ¿jaoka ikantirori ashaninka iyotantarori jaoka ikarati sankiro yobiiteri? Aririka inkante ashaninka: “ eraka ari ishekitiri sankiro” ¿jaoka ikarate

sankiro timatsineri? Aririka inkante ashaninka: “ eraka ari oshekitiri shitobi jero kajebi ”

¿jaoka okarateri shitobi timatsineri?

Ankoyayete abaritepe timatsiri antamiki

Page 90: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

90

iñabentakojeitero:

¿ aokatya ikarati sankiro timatsiri

aparopeki kantiri?

¿ aokatya okarati shitobi

timatsiri aparopeki kantiri?

¿ aokatya okarati oabanarontsi

timatsiri aparopeki kantiri?

¿ aokatya ikantetirori

ayotantyarori jaoka okarati

obanarontsi timatsiri?

Noyotakotero jaoka okaratiri shinki.

¡ amene tashiyetachaneri! ¿Aritya jaoka okaratiri aparope

obanarontsi?

Page 91: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

91

yotakero Inkite jaoka okarati 3 x 10 impoiji jaoka okarati 3 x 8

¿piyotiro abiro?. Irokantacha, Inkite te oyotero jaoka okarati 3 x

18, pamenero obetsikakotakeri oyotantyarori jaoka okarati shinki.

itsonkajero antakeri.

¿ ishiakotakaro antakeri Inkite oyotantyarori jaoka okarati shinki?

iyote jaoka okarati kaniripe aisati sankirope.

antayetero shekiarontsipe.

3 x 18 = ___________

3 x ______ + 3 x ______

______ + ______ = ______

7 x 21 5 x 42 29 x 4

oinijabakajeityaro pantayetakeri.

Page 92: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

92

Kamabe jeri Kasanto yobetsikakotakero shekiarontsi 4 x 24.

¿Kametsataketya yantajeitakeri?

itsonkajero shekiarontsi piyotantyari kametsatakerika.

Iyojeitantyarori shitobatsineri

yantantakaro ikantetiri propiedad

distrib ti a ashi shekiarontsi.

2 x 24 = 2 x 10 + 10 + 4)

= 2 x 10 + 2 x 10 + 2 x 4

=

2 x 24 = 2 x 12 + 12)

= 2 x 12 + 2 x 12

=

56 x 4 207 x 3 12 x 11

itsonkero aparope shekiarontsipe impoiji poinijabakajeityaro

pantayetakeri.

4 x 32 = 4 x 2 + 30) = 4 x 2 + 4 x 30 = 8 + 120 = 128

Tsame

ashekiarontsite

tampatikari

itsonkero aparope shekiarontsipe impoiji poinijabakajeityaro

pantayetakeri.

3 2

4

8

1 2 0

1 2 8

6 4

2

5 3

3

x

x x

+

+ +

4 x 2

2 x 4 3 x 3

4 x 30

2 x 60 3 x 50

Page 93: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

93

ikanteri aparoni ashitanitachari iramitakotemi isankenatero

kankipankaroka. Isankenate ñantsipe:

“Antachari”.

“Kari antachane”.

Ankoye shitobi osarentsipaiteki.

Achekakotapinite emoki.

Abayetyaro kantashiyetachari kajebi.

Abiite sankiro opareki nija.

Ajaye shitobi maba kantiri aparoni kitaiteri.

Abiite sankiro kiarontsipaiteki.

Chora shitobi kepiari.

Abiite aparoni kitaiteri osheki kajebi.

Ibiite 200 shitobi 20 atiripe.

Page 94: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

94

icharinke antachari ariorika abiite.

Abiite shitobi. Anairo 100 Eiro anairo 100

Abiite sankiro. 10 tsinane 30 tsinane

Tsinane abiitatsiri shitobi. Eiro anairo20 Anairo 20

ria abiite sankiro. Anairo 8 oria Eiro anairo 4 oria.

ria abiite kajebi. Anairo 2 oria Eiro anairo 5 oria.

isankenatero kamantantsipe.

itsatakotero yotantsipankoki.

Acciones posibles Acciones imposibles

obetsike apite dados.

ikantajeite janika intayetyarone.

Ariorika piñatsatya:

o ijokero apitero dados

o ishekiarontsitero ñakarontsi shitobatsiri dados.

isankenatakotero kankipankaroki ñakarontsipe pishekiayetakeri:

o anika shekiarotsitaintsiri oshekiñakarontsi.

o Ñakarontsipe shitobayetaintsiri ñatsarontsipeki.

Page 95: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

95

0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

isankenayete I) aririka iroperote k) eirorika iroperoti a) antachari

Ajokerorika aparoni dado oshitoyi _______

Kashiri timatsiri 28 kitaiteri.

Kashiri oijatirori agosto.

Intarori kashiri osarentsiki.

Kashiri intantari oametantsipe.

Kashiri ishitobantari kentori.

Ñakarontsi orikapitirori 2

Ñakarontsi orikapitirori 12

Ñakarontsi impar

Ñakarontsi antashekitirori 2 irosati orikapitirori 12

Ajokerorika apite dados oshitoyi

amenajeitero pantajeitakeri.

amenero osankenatakota shekiarontsipe yakeri Ñontsi ñatsarontsiki.

iyotero jaoka ojiyetari ñakarontsipe shitobaintsiri dado.

isankenatero.

Aparoni ñatsarontsiki ari oshitobake ñakaronsipe:

6

10

36

30

Page 96: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

96

ikanteri charine

iroinijayero ñatsarontsi

pikoyakeri.

iñatsajeityaro

ñatsarontsi.

iñabentakotero

pantakerorika

matemática

piñatsajeitantakari.

iyotero iñatsajeitarini perani atiripe jitachari mayas jeri a tecas.

antero shekiarontsipe.

isankenatero ñakarontsipe pintanakearo antashekiro irosati

orikapiki.

iñanatero tsaparipe okantakotiri aparope shekiarontsi.

35

x 25

43 A

x 18

76

x 12

63 T

x 15

38 L

x 21

29 I

x 26

16 L

x 47

Page 97: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

97

amenajeiteropantayetakeri.

Kamabe yoijiniyayei jaoka akanterori ashiyakante kametsa.

Notsapate tsapari

katiachari tsapariki

nariaro.

impotsotero aparope

kankipankarojaniki,

pipotsotantyaro

kantashiyetachari

potsorentsi.

ishiyakante abirori kemperi yantakeri Ñontsi.

impotsotero kametsa monkararojanikipe eiro pipotsotantaro

irosatiro potsorentsi.

itsapate tsapari

katiachari tsipatachari

irokantacha, tsapari

nariaro.

Page 98: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

98

24 30 46

apitetaro apitetaro apitetaro

oniyankire oniyankire oniyankire

itsapatantyaro asoriri tsaparipe jitachari tsapari tsipatachari impoiji

kityonkari tsaparipe jitachari tsapari nariaro.

itsonkajero oyashenane

shiyakantsi pamenero

kametsa tsipariakotirori.

ampitakayero

pantarotero shiakantsi.

ipotsotantyaro asoriri tsapari jitachari tsapari tsipatachari impoiji

kotyonkari tsapari jitachari tsapari nariaro.

itsonkero okantakotiri.

Page 99: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

99

Abiitake Kamabe ikarati 16 sankiro impoiji otsipariakenero Kotibe

kashetani abiitakeri. ¿ aoka ikarati sankeiro otsipariajeitakari

aparope?

iñabentakojeitero

¿Irosati yabiiyeti osheki sankiro

okemetani perani?

¿Irosati yabiiyeti osheki shitobi

okemetani perani?

¿Abiijeti maroiteni nampitsi

irompa aparope ashaninka?

¿ aoka okanta ipabakajeita

ashaninkape yobiiyetiri sankiro

jero shitobi?

El ren por a or b sca

na il straci n en la e

se m estre las canastas

con los caracoles

recogidos

ikenkeshirempa jaoka pikantero.

isankenatero osokijakempiri

iñanatero

abisatsiri.

Ikarati maroni _____________ sankiro.

Itsipariayetaka _____________ apatorentsi.

¿ aoka akantero atsiparero 16 apiteki apatotantsi

oshiyakabakantanakeari?

Page 100: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

100

16 ÷ 2 = _________

isankenatero

shitobimotakemiri:

amitakotero

Kotibe

otsipariayeteri

sankiro.

amene apite potsorentsi impoiji pipotsotantyari

16 sankirope itsipariantyari kametsa katiripeki.

isankenate abishimotantsi pamenakerorika shiyakantsipe.

intsipariayete oshiyakabakantyari aparope.

isankenatakotero tsipariaro oshiyakabentari shiyakantsipe.

Page 101: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

101

ichakopiatero jaoka okanta oshitobayeti ñakarontsitatsiri.

intetayete borisaki shinkitsoki, machaki jero pashinipe

shiyakabentarori ñakarontsi 0 irosati 20.

ashiniki borisa pashiniyetatsiri oitsokiyetatsiri.

apatojeitya pikarajeitira.

Ariorika piñatsatakea:

o aye aparoni borisa.

o itsipamintsare otimatye yoinijantero aisati ibayetero

oniyankire oitsokiyetatsiri timatsiri borisaki.

Ariorika pitsonkakero shintsini impoiji shintsi iri tsinampatsine.

Iri tsinampaperotatsine aintsiri osheki ñatsarontsi kametsa.

itsonkero:

30 – 10

30 + 10

30 ÷ 10

30 x 10

Yai Shamoko itsarateki 30 chochoki. Irokantacha, ikoi itsiparieneri 10

itsipamintsare. amitakoteri.

jatantyari aria ichanaki opinabenta S . 10 sori kitaiteripeki. ¿ aoka ikarate kireki opinabentya

opipiyaterika 30 kitaiteri?

Ikoyake Aroshi 30 kooko. Irokantacha, ipimantake 10. ¿ aoka okarati

koityapaincha ipimanteri?

Karocha okobakotakeri 10 ojananekitepe iramajeite 30 tsanoireki. ¿ aoka ikarati tsanoireki okoakotake?

oniyankire

8 14 10 24 18 30 28 32

Page 102: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Ariorika pijokeri kireki:

¿ aita okobantari ayotero ikantetiri tsipariantsi?

¿Komitarini ayotero tsipariantsi? ¿ aitakea?

46

x 15

38

x 72

29

x 94

a) 2 x 8

b) 8 + 2

ch) 8 ÷ 2

a) 10 + 2

b) 10 x 2

ch) 10 ÷ 2

Ake Shabiña 8 sankiro, irokantacha otsipariakeri 2 perato.

Yake Aroshi 10 naranka, aisati yake parenti apitetirori okaratira naranka yaakeri.

Yoinijantiro ikantetiri: sello, sello

Ipariajeiti osabiki

Yoinijantiro ikantetiri: sello, iboro, sello

Yoinijantiro: iboro, iboro

Page 103: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Obetsikayetajea obashirentsipe

iñabentakojeitero.

¿ iyotiro jaoka okata ibetsiketiro obashirontsipe? ¿ aitakea?

¿ aokatya okarati kompiroshi yayetiri abetsikantyari aparoni

pankoshintsi?

¿ aoka okarati chakopi yai ashaninka aririka ikomintsatya?

¿ aokapaite oria iranite ashaninka ijatantyari osaiki tsimi?

¿jaokatya ikarati tsimeri ikenti ashaninka ariorika ikomitsate?

Page 104: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

104

iñabentakojeitero:

¿ koaperotatya

amabentakotyaro antamipe

eiro ipiayetantatsi piratsipe?

¿ aitakea?

isankenatakoyetero

maroni antayetiri pinampi

amabentakoyetantyariri piratsi,

inchashi aisati antamipe.

isankenatakoteri ikanta

yobabakajeita añinkaripe.

pankitantyarori inchatopeshi ipetakero Inkinte okarati 12.

Irokantacha, antanakearori obaneki apatotake maba apatorentsi.

¿jaoka okarati inchatopeshi aparopeki apatorentsi?

amene jaoka

pikanterori

iñanatero

okantakotiri

ishiyakantakotero okantakotiri.

intsipariayetero kametsa 12 inchatopeshi

mabaki apatorentsi.

Page 105: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

105

aroni tsinanepe otsipariayetakero kametsa yobayetyari

pankiyetatsiri inchatopeshi.

betsikake Inkinte apatorentsipe:

isankenatero shitobatsineri:

amenero oshiyakabentakero:

12 ÷ 3 = _______

amitakotero otsipariayetero 27 kaniri 9 apatorentsi. ¿ aokatya

okarate kaniri timatsine aparopeki apatorentsi?

amitakotero otsipariayetero 17 toniroki 6 apatorentsi. ¿jaokatya

okarate apatorentsi obetsike?, ¿timarantapake toniroki?, ¿jaoka

okaratiri?

isankenatakotero okantakotiri

ishinkotakeri shabashi:

Page 106: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

106

aita apatoyetantakari 5 jero 5 shiyakantsiki?

aroni ashaninka pankiyetatsiri inchatopeshi yamenakotakero

kametsa jaoka okarate apatorentsi ibetsikakote eiro

otimarantanta inchatopeshi.

amenero sankenatakotainchari.

¿ aokatya okarate apatorentsi koachaneri?

24 ÷ 6 = _______ 24 ÷ 5 = _______

obetsikakotero katiyapentsakiro sankenatakotainchari

kankipankaroki.

amenero okarayeti aparope.

Sampera 25

Shinita 15

amaki 20

Inchakitso 10

25

20

15

10

5

0Sampera Shinita amaki Inchakits

Page 107: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

107

isampiyeteri aparoni charine:

¿Timatsi yptanetantsi

okantakota matemática

obashirontsipeki

ibetsikayetiri kemetachari

shiyakantsiki?

¿jaoka ojitari yotanetantsi

iyotakeri yotantsioankoki

impoiji inampiki?

amenero okanta obetsika obashirontsi.

icharinkero shiyakarotsi okantakotiri.

¿ aoka okarati onampinape osaikantari kametsa obashirontsi?

¿ aoka okarati omonkarayeta onampinape?

¿ aoka okanta ora áng los obashirontsi?

Page 108: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

108

aokatya okantanakeari obashirontsi ariorika aisotakero inchapanki

niyankiki jero otsapipeki.

icharinkero shiyakantsi pikenkeshiriakari.

Itoyeti karoshi inchapankipe ibetsikantyari aparoni obashirontsi,

irokantacha, maroni itoyetakeri omonkarabakajeita otsantsati.

¿ aoka okarati intoyetero inchapankipe?

160 cm

¿ aita kemetsaperotatsiri amonkaratantyarori inchapanki?

intote paperitsantsa omonkaratya 60 cm.

¿ aokatya onkarate pitsipariero omonkarabakaya kametsa?

isankenatero tsipariantsi pantayetakeri.

¿ aoka okarate omonkaratya aparope inchaki itoyetakeri?

¿Aritya pimatakero pishiyakabentero tsipariantsi inchapanki totainchari?

Page 109: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

109

amenajeitero pantayetakeri.

impotsote monkararojaniki pobetsikantyari aparoni shiyakantsi.

ikantajeite jaoka okarate monkararojaniki otime

pishiyakantantyari.

Chora 16 monkararojaniki

shiyakarontsiki nantakeri.

1 2 3 4 5 6 7 8 9

A

B

CH

Ariorika pantake abirori:

o ikantero monkararojaniki, irokantacha pikantero tsapari jero

ñakarontsi jaoka osaiki, kemetachari A3.

o Ikantityami pitsipamintsare potsotakarika monkararojaniki

pikantakotakeri.

o Iyotakerorika pitsipamintsare maroni monkararojaniki

pishiyakantakeri pikanteri ¡Abiropero!

isankenate jaoka okarati monkararojaniki pipotsotake

pantantyarori shiyakantsi pantakeri.

anika yotakerori intsipaite okarati área timatsiri shiyakantsiki

iritake iriperotatsiri.

Page 110: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

110

amenero shiyakantsi impoiji

pobetsikakote aparoni

ñanarentsi, pantantyaro

ñantsipe: Kamabe, parenti

jero jananeki.

iñanatero antajeitakeri

Kotibe jero Inkinte

¿Kametsatake?

antero antayetachari.

sankenatake Kotibe: “ piro Kamabe oshintsitsoripe parenti,

irokantacha, opayetiro kametsa te anabakayaji”

sankenatake Inkinte: “ pakero aparope

oshintsotsori 4, ¿ aoka okarati parenti otsipariake Kamabe?”

iñabentakojietero: ¿Aisati oshiyabaka ñakarontsi? ¿ aitakea?

amenero okantakotiri.

itsonkero:

4 8 30

apitetaro x 2

oniyankire ÷ 2

x 236 200 310 84

450 180 63 284÷ 2

Page 111: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

111

8 16 5 42

X X 4 X

÷ ÷ ÷ 6

itsonkero shekiarontsi aisati tsipariantsi.

8 x _____ = 16

_____ x 8 = 16

16 ÷ _____ = 8

16 ÷ _____ = 2

5 x 4 = _____

4 x 5 = _____

_____ ÷ 4 = 5

_____ ÷ 5 = 4

6 x _____ = 42

_____ x 6 = 42

42 ÷ _____ = 6

42 ÷ 6 = _____

¿ aoka ojiyetari chochokipe

itoyetiri niyanki aantyarori

oitsikipe?

¿ aita ikotayetiri aisati yayetiri

niyankipeki?

isankenatero pisaraki maroni

ñabentakotirori niyanki aisati

antaberentsipe jaoka ikantetiri

niyankitatsiri.

icharinkero shiyakantsi potsotainchari oinijakotirori ikantetiri

oniyankire.

Page 112: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

112

Akotarero 1 koko apiteki

intoyete paperitsantsa omonkarabakajeitya.

intipiyayetero paperipe pitoyetakeri, pitipiyantyaro: 2. 3, 4, 5, 6, 7,

8, 9 y 10 omonkarabakaya.

intsirikayetero pashiniki paperi.

icharinkero shetariantsipe okantakotiri intanakarora

paperotsantsa, apitetirori impoiji otsonkapaka paperi.

amitakotena nocharinkero shetariantsi

paperitantsaki notoyetakeri.

1 ÷ 2 1

2

0

2

0

3

0

4

0

5

4

1

2

3 3

4 4 4

2

2

3

3

4

4

5

amitakotena nocharinkero shetariantsi

paperitantsaki notoyetakeri.

amenero shetariantsipe impoiji pisankenatero “ ”, “ ” o “=”.

1

2

1

3

2

5

2

4

1

4

2

4

Page 113: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

113

iñabentakojeitero:

¿ aoka okarati kashiri akeake yotantsipankoki ayotantyari?

¿ aoka okarati kashiri eiro akiajeiti yotantsipankoki?

ishiyakabentakotero shetariantsiki.

ichakopiatero oshiyakabentari aprope shetariantsi okantakotiri

aparonipe.

3

52

5

4

65

8

3

8

2

6

5

9

4

9

Page 114: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

114

Aparope ñatsatachane otimatye oyero paperipentyaki aparopeki

monkararojaniki.

ikantajeite janika intyarone iñatsatya.

amene aparoni dado piñatsajeitantyari.

Ariorika piñatsatanakea:

o ipishonkero dado.

o ishirinkero paperipentyaki okarati ñakarontsi shitobaintsiri dado.

o antero okantakotiri monkararojaniki paretakari.

o antakerorika kametsa poijatakayero, terika pimatero

pimpiyake pintapanajantyaro jaoka piberabetakari.

o Aririka paretakearo antami pantero okantakotiri.

Shonkakerori kametsa maroni ñatsarontsika iri tsinampakerori

ñatsarontsi.

AA

1 24 x 4

2 178 + 465

3 573 - 348

4 136 x 3

5 24 : 3

6 78 + 36 + 84 +12

7 476 - 219

8 37 : 9

9 7 x 4 + 2 x 6

10 9 x 9 -7 x 4

11 596 - 409

12 6 x 4 + 7 x 8

13 709 - 511 + 195

14 25 : 5 + 19 x 4

15 646 - 345 + 209

16 7 x 9 + 6 x 4 + 3 x 8

17 207 x 3

18 48 x 17

19 36 x 18

20 211 x 9

21 74 - 36 ) x 7

22 80 x 10 - 174 x 3

23 9 x 7 + 45 : 9 + 36 : 3

24 40 : 4 + 8 x 9 - 27 : 9

25 476 - 125 + 701 - 406

26 49 : 7 + 311 x 2

27 34 + 16 ) x 2

28 9 x 8 + 14 x 4

29 17 x 3 + 33

30 25 : 5 + 48 : 8 + 64 : 7

Page 115: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

115

Page 116: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

B7, D4, C6, D3, A5, D7, C8, D11, B4, C6, D6, A4, D8, C10, B3, C7, A6,

B5, D10, B6, A7, D9, C9, B2, D5,

¿ aita anebesanotakari antaberentsipeki antayetakeri?

¿ aita aijatakayeri noyotakotero?

a) 15 apatorentsi

b) 5 apatorentsi

ch) 4 apatorentsi

a) 10 cm

b) 4 cm

ch) 12 cm

Aparoni yotantsipankoki tsimatsi 20 jananeki, isaikajeitantyari kametsa yapatoijetaka ikarati 5 jananeki. ¿ aoka okarati apatorentsi timatsi?

Aririka ake inchakityonki monkaratachari 40 cm abetsikantyari monkararo. ¿ aoka okarate omonkaratya aparope inchakityonki?

5

9

4

8

4

6

3

5

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14

A

B

CH

D

Page 117: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

Anakaro Rectáng lo

Anakarojanikipe Casilleros

Ampitsarentsi Tejido

Antasheki ayor e

Apatyabakachane Asociati a

Apitabakachari Doble

Apitetirori 2ri Seg ndo

Apitetirori yotaneri Seg ndo grado

Apiperotatsiri rec encia.

Apitsatantsi S stracci n resta

Areji Intaina Lejos

Ashitakotachari L nea cerrada

Atsipariayeteri Di idendo

Betsikantsi Fila

Bitsaikantsi rden

Etarori Inicio

Intarori 1ri rimero

Ikotirori 6ri Sexto

Kempeji okakini Cerca

Kapicheni enos pocos

Katiachari ertical

Katiyapentsaki Barra

Katiyaperotatsiri Ne tro

Kiritsapa Recta

Konitirori 5ri Q into

Kononpitsaparo Col mna

abatabakachari Triple

abatirori 3ri Tercero

onkarabakachari E i alente

onkaramentotsi edida

onkarapontso Regleta

onkarapontsoripekipe Regleta ig ales

onkararo C adrado

onkararojaniki C adradito

Nareachari Hori ontal

Niyanki edio

Niyankishetaki Simetr a

Ñakarontsi Número

Ñakarontsi kiritsapa Recta n m rica

Ñakarontsiro N merador

Ñatsamentotsi ateriales

Ñatsarontsi aterial Base 10

Ñatsatantsi ego

berakota S per cie

borotaki Cara

ijatantsi Sec encia

Page 118: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

ijatirori Desp s

ipitsokirori Comn tati a

kantashiyeta ropiedad

nanpina Lado

nanpinaki Contorno, borde, frontera

parichebo rtice

rikapi enor e

santsatenkati Ancho

santsati Largo

shekiantsi ltiplicaci n

shiyabero shiyabakachari Id ntico parecido

tsipatirori 4ri C arto

akakairo Resol er

akero Responder

amenero ira

ankenatantsi roblema

anipaye Unidad

aperi apel C aderno

ibitsainkero rd nalo

iñatsatantyari C ando j egas

isankenatero Escriba rellenar

ishiyakantero Dib ja

itsikanatyaro bser ar m ralo

oijatero S galo

Shekimonkararo oligonal

Shekipaye SH Centena

Sheronkapentakirope Blo es l gicos

Shetariantsi Fracci n

Shiyakabentarontsi Signo

Sokiyatsiri Resp esta

Sotitirori 8ri cta o

Tampatikatsantsa L nea recta

Tikakotantsi Derechos

Tintirori 9ri No eno

Tipitsaro L nea abierta

Tsaparenki alitos

Tsapaye TS Decena

Tsaparichebo ng lo

Tsaripentsaki Tablero posicional

Tsaripetaki Tabla

Tsatirori 10ri D cimo

Tsibankiroki H air ro

Tsimaratapaintsiri Resid o

Tsipariantiro Denominador

Tsiparirori Di isor

Tsitsikirentsi F sforo

Tsontirori 7ri S ptimo

Page 119: Elena Antonia Burga Cabrera - perueduca.pe · Elena Antonia Burga Cabrera ... Manuel Salomón Grández Fernández YARATO 2° - YOTAKOTIRORI MONKARARI Matemática 2° - Ashaninka Producción

I La democracia y el sistema interamericano

Artículo 1 Los pueblos de América tienen derecho a la democracia y sus gobiernos la obligación de promoverla y defenderla. La democracia es esencial para el desarrollo social, político y económico de los pueblos de las Américas. Artículo 2 El ejercicio efectivo de la democracia representativa es la base del estado de derecho y los regímenes constitucionales de los Estados Miembros de la Organización de los Estados Americanos. La democracia representativa se refuerza y profundiza con la participación permanente, ética y responsable de la ciudadanía en un marco de legalidad conforme al respectivo orden constitucional. Artículo 3 Son elementos esenciales de la democracia representativa, entre otros, el respeto a los derechos humanos y las libertades fundamentales; el acceso al poder y su ejercicio con sujeción al estado de derecho; la celebración de elecciones periódicas, libres, justas y basadas en el sufragio universal y secreto como expresión de la soberanía del pueblo; el régimen plural de partidos y organizaciones políticas; y la separación e independencia de los poderes públicos. Artículo 4 Son componentes fundamentales del ejercicio de la democracia la transparencia de las actividades gubernamentales, la probidad, la responsabilidad de los gobiernos en la gestión pública, el respeto por los derechos sociales y la libertad de expresión y de prensa. La subordinación constitucional de todas las instituciones del Estado a la autoridad civil legalmente constituida y el respeto al estado de derecho de todas las entidades y sectores de la sociedad son igualmente fundamentales para la democracia. Artículo 5 El fortalecimiento de los partidos y de otras organizaciones políticas es prioritario para la democracia. Se deberá prestar atención especial a la problemática derivada de los altos costos de las campañas electorales y al establecimiento de un régimen equilibrado y transparente de financiación de sus actividades. Artículo 6 La participación de la ciudadanía en las decisiones relativas a su propio desarrollo es un derecho y una responsabilidad. Es también una condición necesaria para el pleno y efectivo ejercicio de la democracia. Promover y fomentar diversas formas de participación fortalece la democracia.

II La democracia y los derechos humanos

Artículo 7 La democracia es indispensable para el ejercicio efectivo de las libertades fundamentales y los derechos humanos, en su carácter uni versal, indivisible e interdependiente, consagrados en las respectivas constituciones de los Estados y en los instrumentos interamericanos e internacionales de derechos humanos. Artículo 8 Cualquier persona o grupo de personas que consideren que sus derechos humanos han sido violados pueden interponer denuncias o peticiones ante el sistema interamericano de promoción y protección de los derechos humanos conforme a los procedimientos establecidos en el mismo. Los Estados Miembros reafirman su intención de fortalecer el sistema interamericano de protección de los derechos humanos para la consolidación de la democracia en el Hemisferio.

Artículo 9 La eliminación de toda forma de discriminación, especialmente la discriminación de género, étnica y racial, y de las diversas formas de intolerancia, así como la promoción y protección de los derechos humanos de los pueblos indígenas y los migrantes y el respeto a la diversidad étnica, cultural y religiosa en las Américas, contribuyen al fortalecimiento de la democracia y la participación ciudadana.

Artículo 10 La promoción y el fortalecimiento de la democracia requieren el ejercicio pleno y eficaz de los derechos de los trabajadores y la aplicación de normas laborales básicas, tal como están consagradas en la Declaración de la Organización Internacional del Trabajo (OIT) relativa a los Principios y Derechos Fundamentales en el Trabajo y su Seguimiento, adoptada en , así como en otras convenciones básicas afines de la OIT. La democracia se fortalece con el mejoramiento de las condiciones laborales y la calidad de vida de los trabajadores del Hemisferio.

III Democracia, desarrollo integral y combate a la pobreza

Artículo 11 La democracia y el desarrollo económico y social son interdependientes y se refuerzan mutuamente.

Artículo 12 La pobreza, el analfabetismo y los bajos niveles de desarrollo humano son factores que inciden negativamente en la consolidación de la democracia. Los Estados Miembros de la OEA se comprometen a adoptar y ejecutar todas las acciones necesarias para la creación de empleo productivo, la reducción de la pobreza y la erradicación de la pobreza extrema, teniendo en cuenta las diferentes realidades y condiciones económicas de los países del Hemisferio. Este compromiso común frente a los problemas del desarrollo y la pobreza también destaca la importancia de mantener los equilibrios macroeconómicos y el imperativo de fortalecer la cohesión social y la democracia.

Artículo 13 La promoción y observancia de los derechos económicos, sociales y culturales son consustanciales al desarrollo integral, al crecimiento económico con equidad y a la consolidación de la democracia en los Estados del Hemisferio.

Artículo 14 Los Estados Miembros acuerdan examinar periódicamente las acciones adoptadas y ejecutadas por la Organización encaminadas a fomentar el diálogo, la cooperación para el desarrollo integral y el combate a la pobreza en el Hemisferio, y tomar las medidas oportunas para promover estos objetivos.

Artículo 15 El ejercicio de la democracia facilita la preservación y el manejo adecuado del medio ambiente. Es esencial que los Estados del Hemisferio implementen políticas y estrategias de protección del medio ambiente, respetando los diversos tratados y convenciones, para lograr un desarrollo sostenible en beneficio de las futuras generaciones.Artículo 16 La educación es clave para fortalecer las instituciones democráticas, promover el desarrollo del potencial humano y el alivio de la pobreza y fomentar un mayor entendimiento entre los pueblos. Para lograr estas metas, es esencial que una educación de calidad esté al alcance de todos, incluyendo a las niñas y las mujeres, los habitantes de las zo nas rurales y las personas que pertenecen a las minorías.

IV Fortalecimiento y preservación de la institucionalidad democrática

Artículo 17 Cuando el gobierno de un Estado Miembro considere que está en riesgo su proceso político institucional democrático o su legítimo ejercicio del poder, podrá recurrir al Secretario General o al Consejo Permanente a fin de solicitar asistencia para el fortalecimiento y preservación de la institucionalidad democrática. Artículo 18 Cuando en un Estado Miembro se produzcan situaciones que pudieran afectar el desarrollo del proceso político institucional democrático o el legítimo ejercicio del poder, el Secretario General o el Consejo Permanente podrá, con el consentimiento previo del gobierno afectado, disponer visitas y otras gestiones con la finalidad de hacer un análisis de la situación. El Secretario General elevará un informe al Consejo Permanente, y éste realizará una apreciación colectiva de la situación y, en caso necesario, podrá adoptar decisiones dirigidas a la preservación de la institucionalidad democrática y su fortalecimiento.

Artículo 19 Basado en los principios de la Carta de la OEA y con sujeción a sus normas, y en concordancia con la cláusula democrática contenida en la Declaración de la ciudad de Quebec, la ruptura del orden democrático o una alteración del orden constitucional que afecte gravemente el orden democrático en un Estado Miembro constituye, mientras persista, un obstáculo insuperable para la participación de su gobierno en las sesiones de la Asamblea General, de la Reunión de Consulta, de los Consejos de la Organización y de las conferencias especializadas, de las comisiones, grupos de trabajo y demás órganos de la Organización.

Artículo 20 En caso de que en un Estado Miembro se produzca una alteración del orden constitucional que afecte gravemente su orden democrático, cualquier Estado Miembro o el Secretario General podrá solicitar la convocatoria inmediata del Consejo Permanente para realizar una apreciación colectiva de la situación y adoptar las decisiones que estime conveniente. El Consejo Permanente, según la situación, podrá disponer la realización de las gestiones diplomáticas necesarias, incluidos los buenos oficios, para promover la normalización de la institucionalidad democrática. Si las gestiones diplomáticas resultaren infructuosas o si la urgencia del caso lo aconsejare, el Consejo Permanente convocará de inmediato un período extraordinario de sesiones de la Asamblea General para que ésta adopte las decisiones que estime apropiadas, incluyendo gestiones diplomáticas, conforme a la Carta de la Organización, el derecho internacional y las disposiciones de la presente Carta Democrática. Durante el proceso se realizarán las gestiones diplomáticas necesarias, incluidos los buenos oficios, para promover la normalización de la institucionalidad democrática.

Artículo 21 Cuando la Asamblea General, convocada a un período extraordinario de sesiones, constate que se ha producido la ruptura del orden democrático en un Estado Miembro y que las gestiones diplomáticas han sido infructuosas, conforme a la Carta de la OEA tomará la decisión de suspender a dicho Estado Miembro del ejercicio de su derecho de participación en la OEA con el voto afirmativo de los dos tercios de los Estados Miembros. La suspensión entrará en vigor de inmediato. El Estado Miembro que hubiera sido objeto de suspensión deberá continuar observando el cumplimiento de sus obligaciones como miembro de la Organización, en particular en materia de derechos humanos.Adoptada la decisión de suspender a un gobierno, la Organización mantendrá sus gestiones diplomáticas para el restablecimiento de la democracia en el Estado Miembro afectado.

Artículo 22 Una vez superada la situación que motivó la suspensión, cualquier Estado Miembro o el Secretario General podrá proponer a la Asamblea General el levantamiento de la suspensión. Esta decisión se adoptará por el voto de los dos tercios de los Estados Miembros, de acuerdo con la Carta de la OEA.

V La democracia y las misiones de observación electoral

Artículo 23 Los Estados Miembros son los responsables de organizar, llevar a cabo y garantizar procesos electorales libres y justos. Los Estados Miembros, en ejercicio de su soberanía, podrán solicitar a la OEA asesoramiento o asistencia para el fortalecimiento y desarrollo de sus instituciones y procesos electorales, incluido el envío de misiones preliminares para ese propósito.

Artículo 24 Las misiones de observación electoral se llevarán a cabo por solicitud del Estado Miembro interesado. Con tal finalidad, el gobierno de dicho Estado y el Secretario General celebrarán un convenio que determine el alcance y la cobertura de la misión de observación electoral de que se trate. El Estado Miembro deberá garantizar las condiciones de seguridad, libre acceso a la información y amplia cooperación con la misión de observación electoral. Las misiones de observación electoral se realizarán de conformidad con los principios y normas de la OEA. La Organización deberá asegurar la eficacia e independencia de estas misiones, para lo cual se las dotará de los recursos necesarios. Las mismas se realizarán de forma objetiva, imparcial y transparente, y con la capacidad técnica apropiada. Las misiones de observación electoral presentarán oportunamente al Consejo Permanente, a través de la Secretaría General, los informes sobre sus actividades. Artículo 25 Las misiones de observación electoral deberán informar al Consejo Permanente, a través de la Secretaría General, si no existiesen las condiciones necesarias para la realización de elecciones libres y justas. La OEA podrá enviar, con el acuerdo del Estado interesado, misiones especiales a fin de contribuir a crear o mejorar dichas condiciones.

VI Promoción de la cultura democrática

Artículo 26 La OEA continuará desarrollando programas y actividades dirigidos a promover los principios y prácticas democráticas y fortalecer la cultura democrática en el Hemisferio, considerando que la democracia es un sistema de vida fundado en la libertad y el mejoramiento económico, social y cultural de los pueblos. La OEA mantendrá consultas y cooperación continua con los Estados Miembros, tomando en cuenta los aportes de organizaciones de la sociedad civil que trabajen en esos ámbitos. Artículo 27 Los programas y actividades se dirigirán a promover la gobernabilidad, la buena gestión, los valores democráticos y el fortalecimiento de la institucionalidad política y de las organizaciones de la sociedad civil. Se prestará atención especial al desarrollo de programas y actividades para la educación de la niñez y la juventud como forma de asegurar la permanencia de los valores democráticos, incluidas la libertad y la justicia social. Artículo 28 Los Estados promoverán la plena e igualitaria participación de la mujer en las estructuras políticas de sus respectivos países como elemento fundamental para la promoción y ejercicio de la cultura democrática.

CARTA DEMOCRÁTICA INTERAMERICANA