ELEKTRIZITATEA

IKASLEAREN KOADERNOA

2.dbh

2

Aurkibidea orrialdea Nola sortzen da energia elektrikoa? 3 Energia ez-berriztagarria erabiltzen duten zentralak. 3 Energia berriztagarria edo alternatiboa erabiltzen duten zentralak. 3 Energia elektrikoaren garraioa. 5 Etxetako instalazio elektrikoak 6 Zirkuitu elektrikoak 8 Hargailuak seriean konektaturik 8 Hargailuak paraleloan konektaturik 9 Sorgailuen Konexioa. Seriean 10 Sorgailuen Konexioa. Paraleloan 11 Elkarte mistoa edo serie-paraleloa 12 Erresistentziak 13 Ohm en legea 14

3

Nola sortzen da energia elektrikoa? Iman bat eta kable eroalea behar dugu energia elektrikoa sortzeko. Eroalearekin egindako bobina baten inguruan imana mugitzen badugu korronte elektrikoa sortzen dugu.

Eraginkortasun handiagoa lortzen da mugimendu zirkularrarekin. Gainera mugimendu zirkularra askoz ere errazagoa da lortzea. Horretarako turbina bat behar dugu. Turbinak. Turbinak ardatz bati lotutako pala edo beso multzoa du. Fluido batek (urak, aireak, gasak edo lurrunak) presioa egiten du pala horietan, eta bira eragiten die. Energia elektrikoa lortzeko behar duguna turbina bati mugimendua ematea da eta hori zentral elektriko handietan egiten da. Zentral elektrikoak, erabiltzen duten energiaren arabera sailkatzen dira: ez berriztagarriak eta berriztagarrien artean.. Energia ez-berriztagarria erabiltzen dutenak, termoelektrikoak eta nuklearrak dira eta energia berriztagarria erabiltzen dutenak dira: hidroelektrikoak, eolikoak, eguzki energia … Energia ez-berriztagarria erabiltzen duten zentralak. Zentral Termoelektrikoak. Zentral hauek erregai fosilen (ikatza, petrolioa edo gasa) errekuntzatik ateratzen dute energia. Errekuntzaren ondorioz galdarako ura lurrindu eta lurrinak turbina mugitzen du. Zentral hauen alde txarrak kutsadura eta negutegi efektua sortzen duten gasak botatzen dutela atmosferara. Baita erregai fosilak bukatzear daudela.

Polo bera hurbildu eta urruntzeak kontrako noranzkoa duen korronte elektrikoak eratzen ditu

Hego poloak eta ipar poloak kontrako noranzkoak duten korronte elektrikoak sortzen dituzte

Zentral termikoen funtzionamenduaren eskema.

4

Zentral Nuklearrak. Zentral hauek material erradiaktiboetatik ateratzen dute energia. Material hauek bero handia askatzen dute eta horren ondorioz galdarako ura lurrindu eta lurrinak turbina mugitzen du. Zentral hauek ez dute botatzen atmosferara negutegi efektua sortzen duten gasak baina istripu bat izanez gero oso kutsadura kaltegarria sortu ahal dute. Energia berriztagarria edo alternatiboa erabiltzen duten zentralak. Zentral hidroelektrikoak Zentral hauetan urtegi batetan metatutako ura da turbinari mugimendua ematen diona. Zentral hauek ez dute kutsatzen baina urtegiak ingurugiroa aldatzen dute. Zentral eolikoak. Zentral hauetan airearen energia erabiltzen da ardatza edo turbina mugiarazteko. Zentral hauek ez dute kutsatzen baina ingurugiroa aldatzen dute. Eguzki zentralak. Zentral hauetan eguzkiaren energia erabiltzen da. Energia hau ispilu batzuen bitartez kontzentratu egiten da puntu konkretu batetan eta puntu horretan lortzen den beroa kapaza da ura lurrintzeko eta aurrerago ikusi dugun bezala lurrinak turbina bat mugitzeko gai da.

Zentral termikoen funtzionamenduaren eskema.

Zentral hidroelektrikoen funtzionamenduaren eskema.

Ardatz horizontaleko aire sorgailu baten eskema.

Tenperatura ertaineko eguzki zentrala Tenperatura handiko eguzki zentrala

5

Badago eguzkiarekin energia elektrikoa lortzeko beste era bat, zelula fotoelektrikoak erabiliz. Hauek zuzenean lotzen dute eguzkiaren argia energia elektriko bihurtzea. Zelula hauek ikastolan ditugun bezalakoak dira. Badaude bide berriztagarriak erabiliz energia elektrikoa lortzeko beste era batzuk. Itsasoaren energia aprobetxatuz, biomasa, geotermikoa … Aurkitu informazioa honi buruz eta gehitu hau zure koadernoan. Energia elektrikoaren garraioa. Zentraletan lortzen den energia elektrikoa erabil tokietara (etxeak, industria, …) garraiatu behar da. Horretarako ehunda milaka boltioetara igo behar izaten da garraiatu ahal izateko. Goi tentsioko lineetatik ailegatzen zaigu kontsumo tokietara gero hor estazio transformadoreetan boltajea egokitzen da industrian eta etxeetan erabiltzeko.

Energia elektrikoren garraioaren eskema

6

Etxetako instalazio elektrikoak Etxeetan erabiltzen den korronte elektrikoa 220 V. tan hornitzen da alterno eran. Etxerainoko hornikuntza lur azpitik egiten da eta batzuetan aireko sareen bitartez. Korronte elektrikoa etxera iristen denean hartuneko fusible nagusitik pasatzen da. Etxetakoren baten zirkuituan matxura handia egongo balitz, fusible horrek ez lioke utziko auzo osora zabaltzen.

Fusiblea babeserako mekanismoa da, eta sistema elektrikoko elementuena baino erresistentzia txikiagokoa da. Beraz zirkuituan gainkarga bat badago erreten den elementua fusiblea bera da. Horrela kalte handiagoak saihesten dira instalazioan.

Korronte elektrikoa kontagailutik ere pasatu behar da. Kontagailua konpainia elektrikoak jarri eta kontrolatzen du, eta bertan erregistratzen da etxebizitza bakoitzak kontsumitzen den energia elektrikoa. Kontagailuak zigilatuta daude, inork ez manipulatzeko. Kontagailutik potentzia-kontroleko etengailura (PKE) igarotzen da korrontea. Etengailu hori zigilaturik dago, eta babes eta banaketako koadro nagusiaren ondoan egoten da instalaturik. Erabiltzaileak eta konpainia elektrikoarekin sinaturiko kontratuaren arabera, etxean erabili ahal den potentzia maximoa konektatzen du. Babes eta banaketako koadro nagusia. Potentzia etengailutik, korrontea babes eta banaketako koadro nagusira igarotzen da. Koadro hori da etxeko instalazio elektrikoaren alde nagusia. Koadro horretan ikusten den lehenengo elementua etengailu orokor automatikoa da (EOA). Korronte intentsitate handiak eta zirkuitulaburrak antzematen ditu eta aberia gertatzen denean etxeko sistema elektriko osoa deskonektatzen du. Ondoren etengailu diferentziala(ED) dator. Lurrera egon daitezkeen deribazioak antzematen ditu eta pertsonak zeharkako ukipenetatik babesten ditu. Gero etxe barruko zirkuitu desberdinak etengailu automatiko (EA) txiki batzuekin babesturik daude. Etengailu automatikoak instalazioa deskonektatzen du, gehiegizko kontsumoaren ondorioz, gainberoketa edo zirkuitulabur bat dagoenean.

Eraikin baten kanpoaldean jarritako hartunea

Potentzia kontroleko etengailua (PKE)

Etengailu orokor automatikoa (EOA)

Etengailu diferentziala (ED)

Etengailu automatiko txikiak (EAT)

7

Babes-koadroan lurrerako hartuneko borne orokorra ere badago. Bertan lotzen dira etxeko banakako zirkuitu bakoitzaren lurrerako eroaleak. Eroale edo kable orokor hori kobrezko kable baten bitartez lur-konexioko plakari lotzen zaio. Lurrerako hartunea kable horia eta berdea izaten da. Fasea eta neutroa. Etxebizitzetan muntatzen diren zirkuitu guztiak bi eroaleren bitartez elikatzen dira, fasearen eta neutroaren bitartez. Fasea korronte elektrikoak sartzeko erabiltzen duen eroalea da. Neutroa (N) korronteak, bere funtzioa bete eta entxufe eta argi puntuetara iritsi ondoren, etxebizitzatik berriro irteteko erabiltzen duen eroalea da. Instalazio modernoetan, lurrerako hartuneko zirkuitua ere badago. Zirkuitu hau entxufeetatik banaketa koadroraino doazen eroaleek eratzen dute. Hortik, eraikinaren lurrerako hartunera konektatzen da. Etxebizitzetako instalazio elektrikoaren zatirik handiena gordeta dago,hormen barruan, hodien barruan. Etxebizitzetan eroaleak identifikatzeko, koloreen kodea ezarri da: • Fasea PVC beltz, marroi edo grisez isolatuta dagoen eroalea izaten da. • Neutroa PVC urdinez egoten da isolatuta. • Lurrerako hartuneko eroalea bi koloretakoa da: marra hori eta berdeak ditu. Etxeetan erabiltzen diren zirkuitu elektrikoak. (Zirkuitu hauek proyectEso erabiliz muntatu ahal dira)

Lurrerako hartunea (horia eta berdea) Fasea (marroia) Neutroa (urdina)

Argi puntua etengailu batekin.

Argi puntua bi konmutadore eta gurutzaketa giltza batekin

Argi puntua bi konmutadorerekin

Konexioa lurrerako hartunea duen beste entxufe-oin batekin

Entxufe baten instalazioa

8

Zirkuitu elektrikoak. Hargailuak seriean konektaturik Bi edo hargailu (lanpara, motor, burrunbailu….) gehiago seriean konektatuta daudela bata bestearen ondoren konektatzen dugunean kable berdinarekin. Behatu irudia. Seriean konektatzeko

modu desberdinak daude Seriezko koneksioen beste adibide batzuk

Seriean konektaturik dauden elementu batek huts egiten badu besteek ez dute funtzionatzen

Seriean konektaturik dauden elementuak pilaren boltajea banatu egiten dute. Galdeketa 1.- Nola konektatzen dira bi edo hargailu gehiago seriean? 2.- Marraztu lanpara eta motor bat seriean konektaturik. (Zirkuitu erreala eta eskema elektrikoa). 3.- Marraztu eskema elektrikoa bi motor petaka pila bati konektaturik seriean. 4.- Marraztu eskema elektriko bat lanpara, motor eta burrunbailu bat seriean 9 V ko pila bati konektaturik. 5.- Zer gertatzen da seriean konektaturiko hargailu bat izorratzen bada? 6.- Bi lanpara badaude seriean konektaturik 9 V ko pila bati, zenbateko boltajea dauka lanpara bakoitzak? 7.- Esan irudiko lanparak seriean konektaturik dauden.

Zirkuitu erreala

Eskema elektrikoa

Bi motor seriean 4.5 V ko pila bati konektaturik

Lanpara, motor eta burrunbailu bat seriean 9 V ko pila bati konektaturik

4.5 V 1.5 V

1.5 V 1.5 V

9

Hargailuak paraleloan konektaturik Hargailuak paraleloan konektatzeko, sorgailutik ateratzen den kable nagusia bi edo gehiagotan banatu behar da, hainbat eta hargailu kopurua. Behatu irudian nola konektatzen diren bi lanpara paraleloan. Pilaren tentsioa osorik ailegatzen da hargailu guztietara. Lanparak emango duten argitasuna da banaka konektatzen diren bezalakoa. Lanpararen bat itzali edo apurtzen bada besteak funtzionatzen jarraitzen du arazorik gabe. Auto baten faroak paraleloan konektaturik daude. Bat funditzen baba bestea badabil. Etxe batetako elektrotresnak paraleloan konektaturik daude.

Zenbat eta hargailu gehiago konektaturik egon, pilak lehenago gastatzen dira. Korronte elektriko gehiagoz hornitu behar duelako zirkuitua. Galdeketa 1.- Nola konektatzen dira bi edo hargailu gehiago paraleloan? 2.- Marraztu zirkuitu bat hiru lanpara paraleloan dituena.(zirkuitu erreala eta eskema) 3.- Hauetariko bi zirkuituetatik lanparak zeinetan argituko dute gehiago? Zergatik? 4.- Hiru lanpara paraleloan dituen zirkuitu batetan bat funditzen bada, zer gertatzen da besteekin? Zergatik? 5.- Zergatik daude konektaturik paraleloan etxe bizitza batetako elektrotresnak? 6.- Eman orri honetan agertzen ez diren paralelozko koneksioen bi adibide. 7.- Zergatik deskargatzen da azkarrago pila bat elementu asko konektaturik duenean?

Zirkuitu erreala

Eskema elektrikoa

10

Sorgailuen Konexioa. Seriean Sorgailuak seriean konektatzen direnean, tentsio totala elementu bakoitzaren tentsioaren batuketa da. Goiko zirkuituan tentsioa izango da: Vtotala = 1.5 V + 1.5 V = 3 V Zenbat eta pila gehiago potentzia gehiago. Irudian agertzen da linternak 3 pila ditu seriean konektaturik. Linterna honek argitasun gehiago emango du. Bi pilako linterna batek baino.

Petakadun pila, seriean konektaturik dauden 3 pila zilindrikoz osaturik daude. Pila bakoitzak 1.5 V ko tentsioa du, ondoren peka pilaren tentsioa 4,5 V koa da. Eguzki panelak ere seriean konektatzen dira. Eguzki panel

bakoitzak 0.5 V ko tentsioa ematen du gutxi gora behera, eta beharrezkoa seriean elkartzea tentsio handiagoak emateko. Galdeketa 1.- Nola konektatzen dira bi pila edo gehiago seriean? 2.- Marraztu eskema elektriko batetan 3 pila seriean konektaturik. 3.- Seriean konektatzen direnean pilak, nola kalkulatzen da tentsio totala? 4.- Eman pilak seriean konektaturik erabiltzen duten 3 adibide. 5.- Irudian agertzen den linternak ze boltajetan funtzionatzen du? 6.- Nolakoa da barrutik petaka pila bat? 7.- Zertarako konektatzen dira eguzki panelak seriean? 8.- Esan irudiko konexioak seriean dauden ala ez.

Erresistentziaren sinboloa

LEDaren sinboloa

Bi pila zilindriko seriean

Eskema elektrikoa

Bi edo sorgailu gehiago seriean daude konektaturik bata bestearen atzetik doazenean, baina ez edonola bataren polo positiboa bestearen polo negatiboarekin. Polo positiboak normalean kable gorria darama eta polo negatiboak normalean kable beltza. Bi pila seriean dituen zirkuitu baten adibidea

Zirkuitu erreala

Eskema elektrikoa

V totala = V1 + V2 + … + Vn

Hiru pila seriean linterna batetan .

Seriean elkarturik 4 zeluladun eguzki panela motor bati konektatuta.

TXIMIST

11

Sorgailuen Konexioa. Paraleloan. Bi edo sorgailu gehiago paraleloan daude konektaturik, polaritate berdineko poloak beraien artean konektaturik daudenean. Polo positiboak positiboekin (normalean kable gorria) eta polo negatiboak negatiboekin. (normalean kable beltza).

Bi sorgailu edo gehiago paraleloan konektaturik daudenean batek bakarrik ematen duen tentsioa ematen du. Goiko zirkuituan tentsioa izango da: Vtotala = 1.5 V Pilak paraleloan konektatzen dira zirkuituak iraupen handiago izateko. Pilak paraleloan konektatzen dira zirkuituak autonomia handiago izateko. Behatu irudia Galdeketa 1.- Nola konektatzen dira bi edo sorgailu gehiago paraleloan? 2.- Marraztu eskema elektriko bat 3 pila paraleloan konektaturik. 3.- Paraleloan konektatzen direnean pilak zein da tentsio totala? 4.- Ze abantaila dauka pilak paraleloan konektatzeak? 5.- Bietatik zein lanparak emango du argitasun handiago? Zergatik? 6.- Adierazi hurrengo sorgailuak paraleloan. dauden konektaturik ala ez.

Bi pila paraleloan dituen zirkuitu baten adibidea

Zirkuitu erreala Eskema elektrikoa

V totala = V1 = V2 = … = Vn

Hiru zirkuitu hauetako lanparak ematen duten argitasuna berdina da, hiruretan tentsioa 1.5 V delako. Baina pizturik egongo diren denbora desberdina da, zenbat eta pila

gehiago denbora luzeago.

Bi pila zilindriko paraleloan

Eskema elektrikoa

12

Elkarte mistoa edo serie-paraleloa Elkartze hau ematen da zirkuitu batetan osagai batzuk seriean eta beste batzuk paraleloan konektaturik daudenean. Behatu adibideak.

Hurrengo irudian ikusiko dugu nola dauden konektatuta pilak potentzia handia eta iraupena behar den linterna batetan. Linterna honek erabiltzen du 3 pilako talde bat seriean konektaturi lanparari potentzia emateko. Eta denbora luzeagoa pizturik irauteko beste horrelako talde bat gehitzen zaio, baina paraleloan konektaturik. Behatu irudia.

Zirkuitu elektronikoetan elkarte mistoak sarritan ematen dira. Ez da arrunta elementu elektrikoetan (lanpara, motorrak, tinbreak …) baina bai osagai elektronikoetan (erresistentzia, diodo, LED, transistoreak …). Irudian ikusten den adibidean 3 LED daude seriean erresistentzia banarekin eta paraleloan beraien artean. Galdeketa. 1.- Zer da konexio misto bat? Zein beste izen batekin ezagutzen da? 2.- Marraztu zirkuitu misto bat bost lanpara erabiliz. 3.- Marraztu zirkuitu bat 4 pila konexio mistoan eta lanpara batekin. 4.- Ze ezaugarri du orri honetan agertzen den lanparak? 5.- Marraztu orri honetan agertze den zirkuitu elektronikoaren eskema.

Zirkuitu erreala

Eskema elektrikoa

Linternaren eskema elektrikoa

Seriean konektaturik dagoen erresistentziak LED a babesten du

LED

Hiru adar paraleloan konektaturik. Adar bakoitzean erresistentzia bat eta LED bat.

Erresistentziaren sinboloa

LEDaren sinboloa

13

Erresistentziak. Korronte elektrikoaren ibilbidea oztopatzen duten operadoreak dira. OHMIO-etan , neurtzen dira eta honela adierazten dira : ΩΩΩΩ Erresistentziek koloreetako hiru barratxo izaten dute. Kolore bakoitzak balore bat du. Lehenengo bi barratxoen baloreari hirugarren barratxoaren koloreari dagokion zero kopurua ezarri behar diozu .Hirugarren barratxoa beltza bada EZ DUZU ZERORIK jarri behar. Kolorea Zifra Beltza 0 Marroia 1 Gorria 2 Laranja 3 1 2 3 4 Horia 4 Berdea 5 Urdina 6 Morea 7 Grisa 8 Zuria 9 Adibideak: a)marroia -beltza- gorria 1-0-00 hau da 1.000 b)laranja- gorria- beltza 3-2-- hau da 32 Laugarren barratxoak erresistentziaren zehaztasuna ematen digu. Aktibitateak: 1.-Taldean dituzun erresistentzien barratxoak behatuz balorea kalkulatu eta jaso koadernoan ,aurreko adibideak eredutzat hartuz. 2.-Egin zirkuitu sinple bat eta tartekatu erresistentzia desberdinak.Egin eskema koadernoan eta ondorioak jaso. 3.-Egin ariketa hau koadernoan hutsuneak betez.

ERRESISTENTZIA 1.barratxoa 2.barratxoa 3.barratxoa 10 marroia beltza 22 beltza marroia beltza marroia 2--0 gorria gorria 470 560

14

OHMen Legea. Nola kalkulatu korronte elektrikoa edo intentsitatea? Hargailu bat eta sorgailu bat konektatzerakoan irudian ikusten den bezala, hargailutik korronte elektrikoa dabil. Nola kalkulatu hau neurgailuak erabili gabe? Horretarako erabiliko dugu Ohmen legea. Ohmen legearekin hasi orduko, ikusi dezagun adibide batzuk. Tentsioa edo boltajea handitzerakoan, korronte elektrikoa edo intentsitatea handitu egiten da.

+ -

Pila

Erresistentzia

Hargailua, kasu honetan erresistentzia elektrikoa

Sorgailua

Pilaren boltajea 0 V izanez elektroiak ez daukate energiarik eta

ez dago korronte elektrikorik.

+ -

Pila

Erresistentzia

Kablea handituta

Pilaten tentsioa boltiotan ( V )

0 V 1 V 6 V

Kablea handituta

Pilaren boltajea txikia bada elektroiak energia gutxi dute eta elektroi batzuk zeharkatuko dute zirkuitua. Korronte

elektrikoa txikia da.

+ -

Pila

Erresistentzia

Pilaten tentsioa boltiotan ( V )

0 V 1 V 6 V

Pilaren boltajea handia bada elektroiak energia asko dute eta askok

zeharkatuko dute zirkuitua. Korronte elektrikoa edo intentsitatea handia da.

+ -

Pila

Erresistentzia

Kablea handituta

Pilaten tentsioa boltiotan ( V )

0 V 1 V 6 V

15

Erresistentzia handitzerakoan, korronte elektrikoa edo intentsitatea gutxitu egiten da.

Erresistentzia elektrikoa oso-oso handia bada, infinitua, elektroiek ezin dute zirkuitua zeharkatu. Ez

dago korronte elektrikorik

+ -

Pila

Erresistentzia

Kablea handituta

Zirkuituko erresistentzia ohm

etan ( Ω )

1000 Ω 10 Ω

Infinitua

0 Ω

Kablea handituta

Erresistentzia elektrikoa handia bada, elektroik gutxik zeharkatuko dute

zirkuitua. Ibiliko den korronte elektrikoa txikia izango da.

+ -

Pila

Erresistentzia

Zirkuituko erresistentzia ohm

etan ( Ω )

10 Ω

Infinitua 1000 Ω

0 Ω

Erresistentzia elektrikoa txikia bada, elektroi askok zeharkatuko dute zirkuitua. Ibiliko den korronte elektrikoa handia izango da.

+ -

Pila

Erresistentzia

Kablea handituta

Zirkuituko erresistentzia ohm

etan ( Ω )

1000 Ω Infinitua

10 Ω

0 Ω

Zirkuitu elektrikoan ez badago erresistentziarik edo oso-oso baxua

bada, gertatzen denari kortozirkuitua deitzen zaio. Horrek esan nahi du

zirkuitutik dabilen elektroi kopurua dela zirkuitu elektrikoa erretzeko

bezain handia. Sorgailua pila bat bada denbora gutxian pila hau deskargatu

egingo dela.

KORTOZIRKUITUA

Kablea handituta

+ -

Pila

Erresistentzia

Zirkuituko erresistentzia ohm

etan ( Ω )

1000 Ω Infinitua

10 Ω

0 Ω

16

Orain ikusi dituzun bezalako esperimentuak XIX. Mendean egin zituen fisikari eta matematikaria zen Georg Simon Ohm ek. Zientzialari honek zera deskubritu zuen:

- Zirkuitu elektriko batetan tentsioa handitzerakoan korronte elektriko handiagoa dabilela bertatik.

- Zirkuitu elektriko batetan erresistentzia handitzerakoan korronte elektriko txikiagoa dabilela bertatik.

Eta aurkikuntza hauetaz baliatuz, bere izena daraman legea enuntziatu

zuen: Ohm legea: Zirkuitu itxi batetatik zirkulatzen duen korrontearen intentsitatea zuzenki proportzionala da bertan aplikatzen den tentsioari eta alderantziz proportzionala bertan dagoen erresistentzia elektrikoari. Lege hau matematikoki honela adierazten da:

OHM LEGEA

Georg Simon Ohm (1787-1854)

Korrontearen intentsitatea. Unitatea amperioa da ( A ).

Erresistentzia Unitatea ohmnioa da ( Ω ).

Tentsioa, boltajea edo potentzial diferentzia Unitatea boltioa da ( A ).

OHM LEGEA

+ -

30 V

0.1 A

300 Ω

Ariketa hauetan ikusiko dugu nola erabiltzen den Ohm legea.

R

V I =

30 V =

300 Ω = 0.1 A

+ -

45 V

0.15 A

300 Ω

R

V I =

45 V =

300 Ω = 0.15 A

Boltajea handitzen bada erresistentzia berdin mantenduz intentsitatea edo korrontea ere handitzen da.

17

Ohm legeak erlazionatzen ditu intentsitatea, boltajea eta zirkuituaren erresistentzia. Baina ez du balio bakarrik intentsitatea kalkulatzeko, ekuazioan parte hartzen duten hiru parametroetatik bi ezagutzen badugu hirugarrena kalkulatu ahal da. Horretarako kalkulatu nahi dugun parametroa isolatu behar dugu eta hiru ekuazio sortzen dira. Modu erraz bat dago ekuazio hauek gogoratzeko Ohm legearen triangelua erabiliz.

Galdeketa 1.- Zer esaten du Ohm legeak? 2.- Zirkuitu batetan tentsioa handitzen bada. Zer gertatzen da korrontearekin? Eta tentsioa txikitzen bada? 3.- Zirkuitu batetan erresistentzia txikitzen bada. Zer gertatzen da korrontearekin? Eta erresistentzia handitzen bada? 4.- Zer gertatzen da erresistentziarik ez daukan zirkuitu batetan? Eta erresistentzia infinitu bada? 5.- Zein da Ohm legearen adierazpen matematikoa? 6.- Ohm legean hiru magnitude erabiltzen dira, tentsioa, intentsitatea eta erresistentzia. Nazioarteko zein unitate erabiltzen dira hauek neurtzeko?

+ -

30 V

0.3 A

100 Ω

R

V I =

30 V =

100 Ω = 0.3 A

+ -

30 V

0.05 A

600 Ω

R

V I =

30 V =

600 Ω = 0.05 A

Zer gertatzen da kasu honetan.

Erresistentzia handitzen bada boltajea berdin mantenduz intentsitatea edo korrontea txikitu egiten da.

HIRU EKUAZIO BERDIN

R V I =

I V R= V= I x R

R V I =

I V R= V= I x R

18

1.- Kalkulatu irudiko zirkuituan korrontearen balorea.

2.- Zein izango da zirkuitu honetan zehar dabilen intentsitatea?

3.- Zein izango da kasu honetan sorgailuaren tentsioa?

4.- Zein da zirkuitu honetan erresistentziaren balorea?

5.- Kalkulatu kableak zeharkatzen duten korronte elektrikoaren intentsitatea?

6.- Oraingoan eguzki panel bat daukagu erresistentzia bati konektaturik. Kalkulatu kableak zeharkatzen duten korronte elektrikoaren intentsitatea? 7.- Irudiko zirkuituak 2 pila ditu seriean konektaturik. Boltajea 3 V bada eta 40 Ω erresistentzia. Kalkulatu kableak zeharkatzen duten korronte

4.5 V

100 Ω

12 V

10 Ω

1000 Ω

2 A

24 V

1.5 A

40 Ω

40 Ω

2 V eguzki panela

PROBLEMAK

19

elektrikoaren intentsitatea? 8.- Irudiko zirkuituak 2 pila ditu paraleloan

konektaturik. Boltajea 1.5 V bada eta 40 Ω erresistentzia. Kalkulatu kableak zeharkatzen duten korronte elektrikoaren intentsitatea?

9.- Zirkuituko amperemetroak 0.01 A adierazten du. Kalkulatu erresistentziaren balorea.

10.- Zirkuituko amperemetroak 0.05 A adierazten du. Kalkulatu sorgailuaren tentsioaren balorea.

amperemetroa

40 Ω

3 V

amperemetroa

40 Ω

1.5 V

amperemetroa

0.01 A

amperemetroa

0.05 A 30 Ω

eguzki panela