Elektrizitatea eta Magnetismoa
-
Upload
aitorsanchez -
Category
Documents
-
view
141 -
download
7
Transcript of Elektrizitatea eta Magnetismoa
ELEKTRIZITATEA
ETA MAGNETISMOA
ELEKTRIZITATEANatureak elektrizitatearen adibide asko emoten dauz.Gainera gizakiak beste energia mota batzuk energia elektriko bihurtzen ikasi dau, eta energia elektriko horrek makinak eta tresnak funtzionatuazoten dauz.
KARGA ELEKTRIKOA
Gorputz guztiak materiaz osotuta dagoz , eta hainbat propietate daukiez: masea, bolumena edo karga elektrikoa.Gorputz batek karga mota bakoitxeko zer kantitate daukan kontuan hartuta, gorputz hori positiboa, negatiboa edo neutroa dala esaten dogu.
KARGA POSITIBOAKarga negatibo baino karga positibo gehiago daukanean, gorputza positiboa dala dinogu.
KARGA NEGATIBOAKarga positibo baino karga negatibo gehiago daukanean, gorputza negatiboa dala dinogu.
KARGA NEUTROA
Karga positibo eta negatibo kantitate berbera daukanean, gorputza neutroa dala dinogu.
KORRONTE ELEKTRIKOA
Gorputzen barruko karga elektrikoen
lekuz aldatzeari edo mogimendu horri,
korronte elektrikoa deitzen jako. Materialak
eroaleak,
Edo isolatzaileak izan daitekez
EROALEAK ETA ISOLATZAILEAK
Material
eroaleak karga
elektrikoei errez
pasatzen izten
deutsee.
Material isolatzaileak
ez deutsie korronte elektrikoari pasatzen
izten.
KABLE ELEKTRIKOASarri korronte elektrikoa material eroalez eta isolatzailez egindako kable elektrikoen bidez transmititzen da
ENTXUFEA
Kobre hariak plastikoz estalita
dagoz. Horri esker, kableak
ikutu daikeguz, karranparik
jaso barik.
Barruan kobre hariak
daukaz, material hori
elektrizitate eroale
onenetarikoa dalako.
ZIRKUITU ELEKTRIKOAK
Alkarren artean
konektatuta dagozan
eta korronte elektrikoa
dabilen elementuen
multzoari zirkuito
elektriko deitzen jako.
ZIRKUITU ELEKTRIKOEN OSOGAIAK
Era askotako zirkuituak egon arren, guztiek osogai komunak daukiez: sorgailua, eroaleak, hargailuak eta etengailuak
SORGAILUAK
Sorgailuak korronte elektrikoa
sortzen dau. Aparatu batzuk,
funtzionatu daian, erabilten dira,
pilak eta bateriak sorgailuak dira.
Alternadoreak zentral
elektrikoetan energia mekanikoa
energia elektriko bihurtzen daben
sorgailuak dira.
ETENGAILUAK
Etengailuek korronte
elektrikoaren bidea gura dan
moduan etetea edo barriro
abiatuazotea ahalbidetzen
dabe. Zeregin hori dauka
argiaren etengailuak.
EROALEAK
Eroaleak korronte elektrikoak
zirkulatzen dauan kableak
dira, eta zirkuituaren
elementuak lotzen dabez.
HARGAILUAK
Hargailuak zirkuitura konektatuta korronte
elektrikoa jaso eta beste energia mota bat
bihurtzen daben tresnak dira: garbigailuek,
korrontea energia mekaniko bihurtzen dabe;
eta lanparek, argi energia.
ELEKTRIZITATEAREN EFEKTUAK
Korronte elektrikoaren energia beste era bateko
energia bihurtu daiteke. Pertsonek aldaketa horreen
efektuak aprobetxatu daikiez, eta efektuen artean
honango honeek nabarmentzen dira:
Beroa sortzea
Argia sortzea
Mogimendua sortzea
Magnetismoa sortzea
Irudiak eta soinua sortzea
BEROA SORTZEA
Korronte elektrikoak material bat
zeharkatzen duenean,materialaren
temperatureak gora egiten dau. Beroa
ondo transmititzen dauanean,
eroankortasun termiko handia dauala
esaten dogu.
Elektrizitateak
hotza ere
sortu daiteke.
ARGIA SORTZEAGorputz batzuk, beroa emoteaz aparte, argia igorten dabe korronte elektrikoak zeharkatzen dauzanean. Fenomeno hori da bonbillen funtzionamenduaren oinarria; bonbillek zirkuitutik jasoten daben energia elektrikoaren parte bat argi bihurtzen dabe.
MOGIMENDUA SORTZEA
Korronte elektrikoa espiralean batutako eta imanen artean jarritako eroale baten bidez pasatuazoten danean, mogimendu birakaria sortzen da.
MAGNETISMOA SORTZEA
Egoera batzuetan, elektrizitateak gorputz batzuk iman bihurtu daikez.
IRUDIAK ETA SOINUK SORTZEA
Elektrizitatea aparatu batzuetara heltzean gertatzen da
MAGNETISMOA
Orain dala milaka urte, gizakiek baeukien metal batzuk erakarteko gaitasuna eukan naturako material baten barri. Material horrek magnetita edo iman harria dau izena, eta gorputzak erakarteko gaitasunari magnetismo deitzen jako.
IMANAK
Imanak magnetismoa daukien gorputzak dira, eta burdina zein beste metalen bat daukien objetuak erakarteko gai dira. Imanak naturalak edo artifizialak izan daitekez. Iman naturalek nahiz artifizialek polo positiboa eta polo negatiboa daukie.
IMAN NATURALAK
Iman naturalak ez dira gizakiak egindakoak, eta naturan aurkitu daitekez.
IMAN ARTIFIZIALA
Iman artifizialak gizakiak sortutakoak dira. Material batzuei korronte elektrikoa emonda ere fabrikatu daitekez.
EREMU MAGNETIKOAImanak bere indar magnetikoagaz metalezko objektuak erakarten dauzan eremuari, eremu magnetikoa deitzen jako. Eremu hori polo positibotik urten eta polo negatibotik imanera itzultzen diran irudizko marren bidez adierazoten da. Marrak alkarrengandik zenbat eta hurrunago egon, orduan eta handiagoa da magnetismoaren intentsitatea. Metalezko objetu bat imanaren eremu magnetikotik harago jarri ezkero, imanak ez dau efekturik eragingo objektuan.
LURRAREN MAGNETISMOALurrak iman erraldoi bat balitz legez jokatzen dau. Ipar polo magnetikoa Ipar polo geografikotik hur dago; eta Hego polo magnetikoa, Hego polo geografikotik hur.
LURRAREN EREMU MAGNETIKOA Lurraren eremu magnetikoak lurrazalean
dagozan gorputz guztiei eragiten deutse, baita lurrazaletik milaka kilometrora dagozan gorputzei ere, eta eragin horri esker, pertsonek, iparrorratza erabiliz, orientatzeko modua daukie.
ELEKTROMAGNETISMOA Elektrizitatearen eta magnetismoaren artean dagozan erlazinoarekin, elektromagnetismoa deskubritu zan.
ELEKTRIZITATEAK MAGNETISMOA SORTZEN DAU
Elektriziteak zirkulatzen dauan kable baten inguruan imanek daukienaren antzeko eremu magnetiko bat sortzen dala ondorioztatu eben. Eremu magnetiko horren intentsitatea korronte elektrikoaren intentsitatearen araberakoa da. Kable elektriko bat burdinazko objektu baten inguruan batu eta objektuan zehar elektrizitatea pasatuazoten danean, metala elektroiman izeneko iman bihurtzen da. Elektro imanak motor elektrikoetan eta garabi elektromagnetikoetan erabilten da.
MOTOR ELEKTRIKOAMotor elektrikoek harila daukie imanen artean jarrita. Elektrizitateak harilean zirkulatzen dauanean, imanek sortutako eremu magnetikoaren eta harilak sortutakoaren arteko interakzinoak harila biratuazoten dau, eta biratze mogimendua makinaren engranajeei transmititzen deutse.
GARABI ELEKTROMAGNETIKOAGarabi elektromagnetikoek indar handiko elektroimana daukie besoan, oso zama astunak erakarteko gaitasuna daukana. Elektroimanari korronte elektrikoa igortea iztean, garabiak zamea askatzen dau.
MAGNETISMOAK ELEKTRIZITATEA SORTZEN DAU
Elektrizitateak eroale batetik zirkulatzen dauanean, eremu magnetikoa sortzen da. Korronte elektriko horren intentsitatea, imanaren neurriaren eta mogitzen dan abiadurearen araberakoa da. Propietate hori zentral elektrikoetan elektrizitatea ekoizteko erabiltzen da, alternadore izeneko sorgailu elektromagnetikoen bidez.
ALTERNADOREAAlternadoreek iman finko handi batzuk eta horreen eremu magnetikoen barruan birea egiten daben harilak daukiez. Harilak biratuazoten dauzan indarrak ez dau beti jatorri berbera izaten, zentral elektriko motearen araberakoa da:
ZENTRAL HIDROELEKTRIKOAK
Zentral hidroelektrikoetan, uraren mogimenduaren indarrari esker biratzen dira harilak.
ZENTRAL EOLIKOAK
Zentral eolikoetan, haizearen indarrez mogitzen dira.
ZENTRAL TERMIKOAK ETA NUKLEARRAK
Zentral termikoetan eta nuklearretan, ur lurrunaren indarrak harilak mogiduazoten dauz.
EGILEA: AITOR