CUADERNOS DE TRABAJO - feminismos.hegoa.info · HEGOA –Instituto de Estudios sobre Desarrollo y...

LAN-KOADERNOAKCUADERNOS DE TRABAJOWORKING PAPERS 43

Los presupuestos con enfoque de género:una apuesta feminista a favor de la equidad

en las políticas públicasYolanda Jubeto

Los presupuestos con enfoque de género:una apuesta feminista a favor de la equidad

en las políticas públicas

Los retos de la globalizaciony los intentos locales de crear

presupuestos gubernamentales equitativosDiane Elson

Los retos de la globalizaciony los intentos locales de crear

presupuestos gubernamentales equitativos

HEGOA–Instituto de Estudios sobre Desarrollo yCooperación Internacional– tiene como objetivo lapromoción del desarrollo humano sostenible delos pueblos. Su misión es fomentar el conocimien-to y la investigación de los problemas del desarro-llo y la cooperación internacional, a través de lostrabajos e investigaciones que realiza, así comocontribuir a la sensibilización de la sociedaddesde la perspectiva de la equidad y la solidari-dad. Las áreas en que estructura su trabajo son:documentación, formación, sensibilización y edu-cación para el desarrollo, asesoría e investiga-ción. Cuenta con un Centro de Documentaciónespecializado en temas de desarrollo y coopera-ción en su sede de Bilbao, y un Centro deRecursos Didácticos de educación para el des-arrollo en Vitoria-Gasteiz.

CUADERNOS DE TRABAJO/LAN-KOADERNO-AK es una colección destinada a difundir los tra-bajos realizados por sus colaboradores y colabo-radoras, así como aquellos textos que por su inte-rés ayuden a la mejor comprensión del desarrollo.

HEGOAk –Nazioarteko Ekonomia eta Garapenariburuzko Ikasketa Institutua– herrien giza garapenjasangarria bultzatzea du helburu. Bere xedeagarapen arazo eta nazioarteko elkarkidetzan eza-gutza eta ikerketa bultzatzea da, egiten dituen laneta ikerketen bidez, eta gizartearen sentsibiliza-zioan eragitea berdintasun eta elkartasunarenikuspegitik. Lana atal hauetan egituratzen du:dokumentazioa, formakuntza, garapenerako sen-tsibilizazioa eta heziketa, aholkularitza eta iker-kuntza. Garapen gaietan Dokumentazio Zentroespezializatu bat du Bilbon, eta garapen heziketa-rako Baliabide Didaktikoetarako Zentro bat Vito-ria-Gasteizen.

CUADERNOS DE TRABAJO/LAN-KOADERNO-AK bere kolaboratzaileek egindako lanak zabal-tzeko bilduma da, baita garapena hobeto ulertze-ko lagungarri diren testuak hedatzeko ere.

INSTITUTO DE ESTUDIOS SOBRE DESARROLLO YCOOPERACIÓN INTERNACIONALNAZIOARTEKO LANKIDETZAETAGARAPENARI BURUZKO IKASKETAINSTITUTUAUNIVERSIDAD DELPAIS VASCO - EUSKALHERRIKO UNIBERTSITATEA

LAN-KOADERNOAKCUADERNOS DE TRABAJOWORKING PAPERS

43Genero ikuspegiko aurrekontuak:

politika publikoen ekitatearen aldekoapustu feminista

Yolanda Jubeto

Genero ikuspegiko aurrekontuak:politika publikoen ekitatearen aldeko

apustu feminista

Globalizazioaren erronkak gobernuaurrekontu ekitatiboak lortzeko

tokiko saiakeren aurreanDiane Elson

Globalizazioaren erronkak gobernuaurrekontu ekitatiboak lortzeko

tokiko saiakeren aurrean

INSTITUTO DE ESTUDIOS SOBRE DESARROLLO Y COOPERACIÓN INTERNACIONALNAZIOARTEKO LANKIDETZA ETA GARAPENARI BURUZKO IKASKETA INSTITUTUAUNIVERSIDAD DEL PAIS VASCO - EUSKAL HERRIKO UNIBERTSITATEA

626 x 270 portada 43 solapas 25/2/08 10:56 Página 1

43Genero ikuspegiko aurrekontuak: politika publikoen

ekitatearen aldeko apustu feministaYolanda Jubeto

Globalizazioaren erronkak gobernu aurrekontuekitatiboak lortzeko tokiko saiakeren aurrean

Diane Elson

Yolanda Jubeto Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea. Ekonomia Aplikatua I. Ekonomiaeta Enpresa Zientzien Fakultatea.

Diane Elson Soziologia Saila Essex Unibertsitatea.

210 x 270 hojas eusk 4/3/08 17:23 Página 1

HEGOAwww.hegoa.ehu.es

(UPV/EHU) Zubiria EtxeaLehendakari Agirre etorbidea, 8348015 BILBOTel.: 94 601 70 91 • Faxa: 94 601 70 [email protected]

Arabako Campus-eko Liburutegia UPV/EHU138 kutxatila - Nieves Cano, 3301006 VITORIA-GASTEIZTel. • faxa: 945 01 42 [email protected]

Genero ikuspegiko aurrekontuak:politika publikoen ekitatearen aldeko apustu feministaYolanda Jubeto

Globalizazioaren erronkak gobernu aurrekontu ekitatiboaklortzeko tokiko saiakeren aurreanDiane Elson

Hegoa Lan Koadernoa43zk.Otsaila 2008

L.Z.: Bi-1473-91 • ISSN: 1130-9962Euskerazko itzulpena: Labayru InstitutoaInprimaketa: Lankopi, S.A.Diseinua eta Maketazioa: Marra, S.L.

Finantzaileak:

Laguntzailea:

Aitortu-EzKomertziala-LanEratorririkGabe 2.5 Generikoa EspainiaDokumentu hau Creative Commons-en lizentziapean dago. Aske zara lanhau kopiatzeko, banatzeko eta publikoki hedatzeko, betiere kontuan har-tuta lanaren kredituak aitortu behar dituzula, eta ezin duzula merkataritzaxedetarako erabili. Ezin duzu lan hau bestelakotu, eraldatu edo lan erato-rririk sortu hartatik abiatuta.

Baimen osoa:http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/2.5/es/legalcode.eu

Argitalpen hau “Generoa Garapenerako Hezkuntzan: Iparra-Hegoa eztabaida-gaiak emakumeen agenda politikorako” izene-ko proiektuaren barruan dago; beste jarduera batzuen artean,Garapenerako Lankidetzan feminismoa sartzea ahalbidetukoduten oinarrizko gaiei buruzko gogoeta egiteko espazioak sor-tuko dira, eta, era berean, laguntzarako materialak eta tresnaksortuko dira, emakumeen berdintasun ezari, desberdintasunarieta mendekotasunari aurre egiteko.

210 x 270 hojas eusk 4/3/08 17:23 Página 2

3

Aurkibidea

Genero ikuspegiko aurrekontuak: 5politika publikoen ekitatearen aldeko apustu feminista

1. Sarrera 5

2. Genero Ikuspegiko Aurrekontuen (GIA) helburuak 7

3. Nazioarteko esperientziei buruzko azalpen laburra 9

4. Prozesu horietan erabilitako metodologia nagusiak 12

5. Beste metodo interesgarri batzuk 19

6. GIA ekimenetako partaideak 26

7. Egungo lorpenak eta erronkak 28

Laburtzapenak 29

Bibliografia 29

Globalizazioaren erronkak gobernu aurrekontu 31ekitatiboak lortzeko tokiko saiakeren aurrean

1. Sarrera 31

2. Herritarren partehartzearen bidezko tokiko aurrekontu partehartzaileak 32sortzeko saiakeren hastapenak

3. PHBAren globalizazioa 34

4. PHBA eta irabazietan oinarritutako globalizazioa 36

5. Ekitatezko aurrekontuen espazioa areagotzeko helburuarekin tokiko 38eta maila nazionaleko ekintzen elkarketa

6. Ondorioak 40

Erreferentziak 40

210 x 270 cuaderno 43 euskera 31/3/08 16:27 Página 3

1. Sarrera

Genero ikuspegitik egindako aurrekontu publikoen azterketa,nahiko ekimen berria izan arren –lehen esperientzia praktiko-ak abiarazi zirenetik bi hamarkada baino ez dira igaro–, poli-tika ekonomikoari buruzko eztabaida feministen gai nagusie-netakoa bihurtu da.

Estrategia hori emakumeen eta gizonen eskubide berdintasu-naren alde hainbat hamarkadatan zehar egindako lanaren frui-tua da. Estrategia mugimendu feministek bultzatu dute, batezere, eta nazioarteko, nazio mailako zein tokiko akordioetangauzatu da, administrazio publikoentzat derrigorrezkotasunmaila desberdinak ekarri dituelarik.

Prozesua Nazio Batuen Erakundeko (NBE) Karta Magnarekinjarri zen abian, 1945ean; eta erakunde horrek 1975etik aurre-ra bultzaturiko Emakumeei buruzko Nazioarteko Biltzarrenbidez sendotu da, Estatu Kideentzat loteslea den araudia sor-tzerakoan2. Gure gizarteetan enkistatuta dauden generoagati-ko diskriminazioak gainditzeko asmoz hartutako erabakien

artean hauek azpimarratu behar dira: alde batetik, ekintzapositiboko politiken aldeko apustua, eta, bestetik, genero ber-dintasunaren xedea politika publiko guztietan txertatzeko pre-mia. Xede hori mundu osora zabaldu zen, 1995ean Beijingenegindako Emakumeei buruzko IV. Nazioarteko Biltzarreansortutako Ekintza Plataformaren bidez. Ondorioz, “generozeharkakotasuna” Genero Ikuspegiko Aurrekontuen (GIA)aldeko argudioen oinarria bihurtu da, aurrekontu publikoapolitika ekonomikoaren lehentasunak islatzen dituen funtsez-ko tresna delako. Horregatik, aurrekontuak genero ikuspegitikaztertzerakoan, emakumeen eta gizonen aukera berdintasuna-ren xedeak politika publikoetan zenbateraino txertatuta dau-den ebalua dezakegu.

Australiako gobernua bere aurrekontuak generoaren ikuspegi-tik aztertzen hasi zenetik, 80ko hamarkadaren erdialdera,horrelako esperientziak mundu osora zabaldu dira. Gauregun, ekimen horiek berrogeita hamar herrialdetan bainogehiagotan daude abian, administrazioaren hainbat mailatan.Ekimenak kokaturik dauden errealitate desberdinak direla eta,aniztasun handia sortu da, erabilitako metodologien, agente

1 Eskerrak eman nahi dizkiet María José Martínez, Mertxe Larrañaga eta Mónica Gil lankideei, egin dizkidaten ekarpen interesgarriengatik. Dudarik gabe, agirihau hobetzen lagundu didate. Esan gabe doa, hala ere, agirian egon daitezkeen gabeziak lerro hauen egilearen erantzukizuna direla.

2 NBEk bultzaturiko Emakumeei buruzko Nazioarteko Biltzarren bilakaera oso argi azaltzen da Itziar Hernández eta Arantxa Rodríguezen Cuaderno de Trabajode Hegoa lanean (1996). Emanuela Lombardok (2006), bere aldetik, prozesu honentzat funtsezkoak diren zenbait kontzeptu sakondu ditu; besteak beste, auke-ra berdintasuna, ekintza positiboko politikak, emakumeen jabekuntza eta, azken hamarkadan, Genero Zeharkakotasuna (gender mainstreaming).

GENERO IKUSPEGIKO AURREKONTUAK: POLITIKA PUBLIKOEN EKITATEAREN ALDEKO APUSTU FEMINISTA 5

Genero ikuspegiko aurrekontuak: politikapublikoen ekitatearen aldeko apustu feminista

Yolanda Jubeto1


partaideen eta lortu nahi diren helburuen aldetik. Azterketametodologiei dagokienez, sarritan, alderdi asko partekatzendituzten teknika batzuk erabiltzen dira, bakoitza bere testuin-guru zehatzera egokitu ondoren. Orokorrean, erabilitakometodo analitikoen helburua zera da: kontu publikoak taldesozialen askotariko errealitate eta premietara egokitzea, sexuenarteko bereizketa eginez. Horrela, aurrekontuetan gabeziakantzemanez gero, lehentasunak finkatzeko orduan aldaketakproposa daitezke.

Praktika hau munduan zehar zabaltzen joan den neurrian,bere aukerak handitu egin dira; eta, gaur egun, bizi kalitatea-ren aldetik oso interesgarriak diren ikuspegi batzuekin elkar-tzen ari da, giza garapen iraunkorrarekin adibidez. Ikuspegihorrek ekonomiaren ohiko ikuskera gainditzen du, eta zeraaldarrikatzen du: politika ekonomikoen arrakasta neurtzekofuntsezko parametroak talde jakin bateko emakume eta gizo-nen banakako nahiz taldeko premien betetze mailan oinarritubehar direla. Ikuspegi integrala da, beraz.

Orain arteko esperientziak bultzatu eta dinamizatu dituztenagenteei dagokienez, horiek ere aldatu egiten dira ekimena-ren testuinguruaren arabera. Ekimen batzuk, esaterako, ad-ministrazio barrutik sustatu dituzte eragin handiko pertsonabatzuek, emakumeek eta gizonek gizarte egituran posiziodesberdina daukatela ohartuta; horrek ezarritako neurripolitikoen ondorioak eta eragina baldintzatzen ditu.Alabaina, jarrera hori ezin da orokortu; izan ere, administra-zio publikoen barruan, politika publikoa neutrala delakoideia oso zabalduta dago. Neutraltasun hori neurri politiko-en eraginaren ustezko izaera unibertsalean dago oinarrituta.Izan ere, neurriok “komunitate osoari” on egiteko diseina-tzen dira, gizonen eta emakumeen artean bereizketarik egingabe, eta ezta komunitateko talde desberdinen artean ere.Pertzepzio horrek, beraz, ez du kontuan hartzen lanarenegungo banaketa sexuala. Banaketa horrek sexu bakoitzariesleitutako jardueren balorazio sozialari eragiten dio, etaemakume eta gizonekiko itxaropen sozialei ere bai; horri,gainera, klase soziala eta arrazaren arabera egiten direnbereizketak gehitu behar zaizkio.

Horregatik, gehienetan, talde feministak edo emakumeen dis-kriminazioaren kontra dauden Gobernuz Kanpoko Era-kundeak (GKE) izaten dira politika publikoaren, eta zehazkiaurrekontu publikoen, ustezko genero berdintasunaren ingu-ruan interesa erakusten dutenak, prestakuntza jasotzen dute-nak eta ideia horri aurre egiten diotenak.

Talde bultzatzailea edozein dela ere, burututako esperientzia

guztien abiapuntuko ideia zera da: politika publiko bat eragin-korra izateko, ezinbestekoa da berau baliabide ekonomikoezhornitzea. Hortaz, behar-beharrezkoa da aurrekontu publiko-etan esleitzen diren baliabideak aztertzea, beren asmo deklara-zioak alde batera utzita, administrazio publikoen benetakolehentasunak zeintzuk diren ikusteko.

Laburbilduz, ekimen horiek oinarrizko helburu komun ba-tzuk dituzte, nahiz eta oso anitzak izan. Desberdintasunakhurrengo alderdietatik etor daitezke: esperientziaren jatorria(administrazio barrutik edo kanpotik), esperientzia kokatutadagoen administrazio maila (gobernu zentrala, eskualde edotokiko gobernua...), azterketaren eremua eta zenbaterainokoa(gastuei edo sarrerei buruzko politika zehatzak; sektore, sailedo arlo jakin batekoak; aurrekontu osoarenak; ezarpen edotalegerian egindako aldaketa zehatzak), aztertutako aurrekontuzikloaren fasea (ex ante, ex post), erabilitako tresnak, emaitzakaurkezteko modua (aurrekontuari erantsitako agiria, aurre-kontuaren zati gisa edo bereizita), esperientzien iraupena.Ekimen horietako askok, gainera, nazioarteko erakundeenbabesa jaso dute; adibidez, Nazio Batuen EmakumearentzakoGarapen Fondoarena (UNIFEM), Nazio Batuen Garapene-rako Programarena (NBGP), Commonwealtheko Idazka-ritzarena, edo garapenerako lankidetzako agentziena –Kana-dako CIDA eta Suediako SIDA, besteak beste-. Babes horrekekimenen ezaugarrietan izango du eragina.

Nazioartean abiarazitako ekimenak eta haiek sortutako itxaro-penak kontuan izanik, gure asmoa zera da: alde batetik, xede-en nahiz erabilitako metodologia, tresna eta adierazleen des-kribapen laburra egitea, eta, bestetik, ekimen horien ahalmeneta mugei buruzko gogoeta egitea, oztopoak eta erresistentziakahaztu gabe, lorpenak eta erronkak azpimarratuz. Gizarte zibi-lak bultzatutako esperientzietan jarri nahi dugu arreta; izanere, genero berdintasunaren alde diharduten taldeen partaide-tza oso onuragarria izan daiteke benetako demokrazia lortzekoborrokan. Ekimen horiek, ekitatearekin batera, kudeaketapublikoaren gardentasuna handitzen dute, eta zeregin politi-koan erantzukizunak onartzera bultzatzen dute. Horrez gain,tokiko ekimenak ere azpimarratu nahi ditugu; berrienak iza-nik, gehienak oraindik esperimentazio fasean daude, bainagarrantzitsuak dira.

SARRERA

6 GENERO IKUSPEGIKO AURREKONTUAK: POLITIKA PUBLIKOEN EKITATEAREN ALDEKO APUSTU FEMINISTA


GENERO IKUSPEGIKO AURREKONTUEN HELBURUAK

2. Genero ikuspegiko aurrekontuenhelburuak

“The budget reflects the values of a country –who it values,whose work it values and who it rewards,... and who, andwhat, and whose work it doesn´t”3

Pregs GovenderHegoafrikako parlamentaria4

Aurrekontu publikoen planifikazio, prestaketa, egikaritza etaebaluazio prozesuen azterketari buruzko ekimenak asko ugari-tu dira eta eztabaida bizia piztu dute. Aurrekontu horiek, izanere, eragin handia dute komunitateko emakume eta gizonenbizi baldintzetan. Eztabaida erabili beharreko tresna eta tekni-ketatik hasi, eta prozesuaren izenera arte zabaltzen da.Prozesuak izen asko eduki ditu: hasieran, “emakumeen aurre-kontuak” (women’s budgets), eta, geroago, “genero aurrekon-tuak” (gender budgets), “generoarekiko sentikorrak direnaurrekontuak” (gender sensitive budgets) edo “genero audi-toriak” (gender audits). Gaur egun, anglosaxoiek gehienerabiltzen duten terminoa5 “gender-responsive budgets” da;euskarazko baliokidea “generoarekiko sentikorrak direnaurrekontuak” izango litzateke, edota “genero ikuspegikoaurrekontuak”, ingelesezko adierazpenak ñabardura gehiagodituen arren. Gaztelaniaz ere “presupuestos con enfoque degénero (PEG)” erabiltzen da (Andia eta Beltrán, 2003), bes-teak beste. Guk esamolde berbera erabiliko dugu, hau da,“genero ikuspegiko aurrekontuak (GIA)”.

Lehen hurbilketa batean, GIA honela deskriba genezake: aurre-kontu prozesuaren azterketa bat, politika publikoek emakumeeta neskengan duten eragina ezagutzeko helburua duena, gizoneta mutilengan duten eraginarekin alderatuta. Hasierako estu-dio gaia kontabilitateko agiria izaten da; agiri horrek hurrengoekitaldirako aurreikusitako sarrera eta gastu publikoak jasotzenditu. Horrek zera esan nahi du: alde batetik, administrazioekberen fondoak zertarako erabiltzen dituzten ikertu behar dela–azterketa gehienen xedea hori da–, eta, bestetik, fondo horienjatorria zein den. Aurrekontuko sarreren azterketa (iturriak etaosagaiak) ekimen horien funtsezko elementua da. Izan ere,horrela, gizarteko segmentu bakoitzak aberastasunaren sorrerari

eta politika publikoen finantzaketari egiten dion ekarpena nolabaloratzen den ikus daiteke. Praktikan, ordea, ikerketa gehienakgastuaren azterketatik abiatzen dira, eta, beraz, gu eremu horre-taz bakarrik arituko gara.

Hasiera-hasieratik, aurrekontuen azterketa horiek bi xedenagusi izan dituzte. Lehenik, gobernuen politikek emakume-entzako dakartzaten ondorioak argi identifikatu eta ebalua-tzea. Eta, bigarrenik, neurri txikiagoan bada ere, gobernueta-ko sail eta agentziek emakume eta neskengana bideratzendituzten aurrekontu esleipenen kantitatea eta kalitatea handi-tzea (Sharp et al. 1990:2).

EBko emakumeen eta gizonen Aukera BerdintasunerakoBatzorde Aholkulariaren arabera (2003), GIAk genero zehar-kakotasuna aurrekontu prozesuan txertatzearen emaitza dira.Horrek zera dakar berekin: genero ikuspegia aurrekontu pro-zesuko maila guztietan sartzea, eta diru sarrerak nahiz gastuakberregituratzea genero berdintasuna sustatzeko. Lan benetanzaila da, hortaz.

Aurrekontu prozesu osoa aztertzea eskatzen du, eta zereginkonplexua denez, batzuetan zatika egiten da lan hori.Batzuetan, asmoak edo gastu eta sarreren planak aztertzen dira(ex ante), eta, bestetan, aurrekontua behin egikaritu eta kitatuondoren egiten da ebaluazioa (ex post). Hala ere, zentzuzkoe-na bi alderdiak aztertzea da. Hau da, azterketak aurrekontuprozesuaren faseak har ditzake barne (asmo handienen kasuan,fase guztiak), eta aurrekontu publikoak islatzen duen kontabi-litate agirian jasotako zenbatekoetatik haratago doa.

Horrek ez du esan nahi datu kuantitatiboak garrantzitsuak ezdirenik. Izan ere, datu horien bidez, aurrekontua zertarakoerabiltzen den ikus dezakegu (eta, beraz, zertarako ez den era-biltzen ere bai), eta nori egiten dion onura. Azterketa horiekegiteko oinarrizko baldintza bat aurrekontu neurrien onura-dunak diren taldeei buruzko informazioa edukitzea da, sexua-ren arabera bereizita. A priori hain oinarrizkoa eta erraza diru-dien premisa hori praktikan erronka izugarria da administra-zioentzat, oraindik ez baita ohikoa datuak horrela sailkatzea.Gainera, aurrekontuak genero ikuspegitik aztertzeko, ez da

3 “Aurrekontuak herrialde baten balioak islatzen ditu –nori ematen zaion garrantzia, zer motatako lanak baloratzen diren, nortzuek jasotzen dituzten onurak... etazeintzuk, eta noren lana ez diren baloratzen”-. Pregs Govender.

4 “Hegoafrikako Emakumeen Lehenengo Aurrekontuaren” hitzaurrea (1996), Rhonda Sharp eta Ray Broomhillen Budgeting for equality: the Australian experien-ce lanean jasoa, Feminist economics 8 (1), 2002, 25-47. or.

5 Budlender eta Hewitten iritziz (2002b:7). Debbie Budlender aditu handienetako bat da azterketa horietan, GIA ekimenen aholkulari gisa aritu baita 20 estatubaino gehiagotan.



nahikoa informazio hori edukitzea, funtsezkoa izan arren.Aurrekontuan normalean ageri ez diren datu batzuk ere behardira, eta hori da aipatutako ekimenek duten bigarren erronka.

Emakumeek eta gizonek rol sozial desberdinak dauzkaguesleituta; horren eraginez, lana sexuaren arabera banatzen etahierarkikoki antolatzen da. Normalean, hori kaltegarria iza-ten da emakumeentzat, esleitzen zaizkien zereginetako askogutxietsi egiten baitira. Horregatik, genero ikuspegiko aurre-kontuak aipatzen zaizkion lehenengo aldian, jende asko –baiadministrazio barruan eta bai handik kanpo– harritu egitenda, eta ez du ulertzen bi terminoen artean dagoen erlazioa.Gehienetan, izan ere, aurrekontua generoaren ikuspuntutikneutroa den tresnatzat hartzen da; finantza agregatuak jaso-tzen ditu, eta ez du emakumeei edo gizonei buruzko bera-riazko aipamenik egiten.

Alabaina, ustezko neutraltasun hori ez da benetakoa. Egokiagoaizango litzateke aurrekontua “generoarekiko itsua” dela esatea.Hain zuzen ere, ez ditu kontuan hartzen gizarteak emakumeeieta gizonei esleitzen dizkien rol, erantzukizun eta gaitasun des-berdinak, eta ezta ere politikek talde horiengan dituzten ondo-rio desberdinak. Diskriminazioaren eta genero desberdintasuna-ren ondorioz, Elsoren iritziz (2002a:30), aurrekontu publikoekgutxietsi egin ohi dute emakumeek makroekonomiari egitendioten ekarpena. Izan ere, ekonomia ez ordainduaz ahazten dira(emakumeak arduratzen dira zainketa gehienez, eta baita lane-rako indarrari eusteaz ere). Gainera, aurrekontuek ez dute kon-tuan hartzen lana, baliabideak eta aktiboak genero harremanenarabera banatzeak guztizko ekoizpenean, aurrezki mailan,inbertsioetan, etab. duen eragina.

Generoarekiko itsutasun hori esparru kontzeptualetan antze-man daiteke, eta baita aurrekontu publikoak prestatzeko era-biltzen diren estatistika nahiz ikerketetan ere. Beraz, tresnahonen bidez zera lortu nahi da: politika fiskalak kontuan hareta balora dezala zainketen ekonomiak edo ugalketa ekono-miak ekoizpen ekonomiko nazionalari egiten dion ekarpena6.

Hortaz, aurrekontu publikoak politika ekonomiko eta soziale-ko tresna bihurtu eta aipatutako desberdintasunak ezabatzekoaktiboki lagun dezaten, emakumeen eta gizonen bizitza nahizlan baldintzak ezagutu behar ditugu, eta baita partaide direntaldeenak ere. Horretarako, ezinbestekoa da emakumeek etagizonek denborari ematen dioten erabilerari buruzko adieraz-le osagarri batzuk edukitzea (ekoizpen, ugalketa eta zainketa

jarduerak, baliabideen eta beste aktibo batzuen kontrola,etab.), aurrekontu neurriek beren bizi baldintzetan dituztenondorioak modu integralean aztertzeko.

Erronka horrek, beraz, politika publikoek genero harremane-tan duten eragina ikustea dakar; horrez gain, politika publiko-ak antolatzerakoan genero ikuspegia zenbateraino kontuanhartzen den ezagutzeko balio du. Orain arte, bi kontzeptuokez dira esperientzia horiekin lotu. Etxeen barruan gertatzendiren dinamika eta prozesu ekonomikoak ez badira ongi uler-tzen, horrek ezusteko ondorioak izan ditzake gobernuen etaenpresen politiketan. Beraz, prozesu horiek ezagutzea da lehe-nengo urratsa.

Orokorrean, azterketa horien bidez proposatzen diren aldake-ten xedea hau da: beharrezkoak diren jarduerak emakumeeketa gizonek modu orekatuan egingo eta kontrolatuko dituztengizarte bat lortzea, jarduera horien fruituak ere bidezkomoduan banatuko dituena. Horretarako, besteak beste, gene-ro demokrazia lehentasun bihurtu behar da administraziopublikoen jardunean.

Bestalde, zera gogoratu behar da: azterketen aukera zabalak etaekimenok abiarazi diren tokietako egoera sozial, ekonomikoeta politiko anitzak direla eta, ekimenen xedeak herrialdebakoitzaren ezaugarrien arabera finkatu dira, eta proiektuhorietako partaide diren taldeen interesak kontuan izanik.Zenbait kasutan, emakumeekiko diskriminazioa ezabatzeazgain, helburu orokorragoak finkatzen dira: gobernuak garden-tasun handiagoaz jokatzea, ustelkeria desagertzea eta gizartezibilak partaidetza handiagoa izatea aurrekontuaren prestake-tan eta erabaki hartzeetan.

Adibidez, Hegoafrikako esperientziak bertako emakumeenarazoetan jartzen du arretarik handiena; baina, horrez gain,emakume pobreen premia sozio-ekonomikoei lehentasunaemango dieten ordezko balio eta printzipio batzuk garatu nahiditu. Gainera, ekimena aurrekontu prozesua demokratizatze-ko erabili nahi dute: gastu publikoa kontrolatzeko tresna kri-tiko gisa, herritarrek haren jarraipena egiteko aukera gehiagoizan ditzaten; eta herritarrengan eragin zuzena duten eta1994ko aldaketa politikora arte, eztabaidatzeko aukerarik izanez duten gaiak jorratzeko (Budlender et al. 2002a: 87).

Ezin dugu ahaztu ekimenetako asko demokraziarako aldaketa-ren garaian abiarazi zirela. Horrek aukera gehiago sortu ditu

6 Waring, 1989; Cagatay, Elson eta Grown (ed.), 1995; Esim, 2000.

GENERO IKUSPEGIKO AURREKONTUEN HELBURUAK



gobernua ekimen horietan inplikatzeko, eta zentzu zabalago-an, gobernu praktika gardenagoak bultzatzeko eta aurrekon-tuen prestaketan gizartearen partaidetza indartzeko(Budlender et al. 2002a: 89; Europako Batzordea 2003: 25).

Helburuak esperientzia batetik bestera aldatzen diren arren,GIAen xede nagusia honela laburbildu genezake: neurri fiska-lek genero berdintasunean duten eragina zehaztea, eta aurre-kontuak egungo desberdintasuna gutxitzen, handitzen edobere horretan uzten duen aztertzea. Horretarako, galdera ba-tzuei erantzun behar zaie. Lehena: nori egiten diote mesedeaurrekontu gastuaren emaitzek? Eta bigarrena: nork ordain-tzen ditu erabaki horiek dakartzaten kostuak?

3. Nazioarteko esperientzieiburuzko azalpen laburra

Genero ikuspegiko Aurrekontuei buruzko lehen ekimena(orduan Emakumeen Aurrekontuak deitzen zitzaien) Australiansortu zen, 1980ko hamarkadaren lehen erdialdean, eta1984tik aurrera gauzatu zen, gobernu laboristak hauteskunde-ak irabazi zituenean. Ekimen aitzindari hartan, GobernuFederalak, berau osatzen zuten feministek bultzatuta, sailbakoitzeko aurrekontu proposamenak barrutik aztertzeko pro-zesu bat jarri zuen abian. Sail bakoitzari gogoeta egiteko eska-tu zitzaion, bere politikek kaltetutako edo lagundutako talde-en genero harremanetan izan zezaketen eraginari buruz.Helburua, beraz, azterketa hori gobernuko instantzia bakoi-tzak egin beharreko politika eta aurrekontu plangintzarenhasierako fasean sartzea zen. Esperientzia hori federazio mai-lan egin zen lehenik, eta, geroago, estatu federatu guztietan.Ekimen guztietatik luzeena izan da –hamarkada bat iraunzuen estatu guztietan– eta, gaur egun, genero berdintasunarenalde aurrekontu federaletan egindako ahaleginari buruzkoagiri bat prestatzen da urtero7. Esperientziak oihartzun handiaizan du nazioartean, eta geroagoko ekimen askok erreferentziaeta abiapuntutzat erabili dute.

Hala ere, estrategia hau gobernuen egituretatik kanpo garatuda batez ere. Horren adibide bat Erresuma Batua da. 1989an,Women’s Budget Group delakoa sortu zen (Gobernuko taldeindependentea; izenak dioen bezala, emakumeen aurrekon-tuen alde lan egiten du). Erakundea indartzen joan da denbo-rarekin, eta, 1997an Alderdi Laboristak boterea eskuratu zue-netik, eragin handiagoa du gobernuaren jardueretan. Aurretik,

aurrekontu proposamenari buruzko informazio zehatzik ezzeukanez, gobernuak zirriborroa jendaurrean aurkeztu ondo-ren, taldeak emakumeen egoerarentzat garrantzitsuentzat jo-tzen zituzten alderdiak aztertzen zituen, bereziki zergak (alder-di hori da Erresuma Batuan eztabaida gehien pizten duena);horrez gain, aurrekontuak baliabide gutxi dituzten emakume-engan zituen ondorioak ikertu zituzten. Hasieratik, Women’sBudget Groupeko kideak ugalketa eta zainketen ekonomiareneta politika publikoen artean zegoen loturaz jabetu ziren.Beraz, politika horiek lanaren, denboraren, baliabideen etaaktiboen banaketa sexualean dituzten eraginak aztertzen saia-tu dira, ekonomia feministak aldarrikatzen duen jarduera eko-nomikoaren pertzepzio integraletik abiatuz.

Kanadan ere, gizarte zibilak dinamizatu du ekimen hori. Kasuhonetan, 90eko hamarkadan gobernu federalak ezarritakoeredu neoliberalaren ordezko politika ekonomiko bat bultza-tzen zuten erakundeak izan dira protagonistak8. Erakundehoriek gizartearen gehiengoari mesede egingo dion politikapubliko bat defendatzen dute; biztanle ahulenei arreta bereziaeskainiko diena, eta emakumeen bete gabeko premiei lehenta-suna emango diena. Gobernuaren lehentasunekiko besteaukera batzuk daudela jakinarazteko, 1993. urteaz geroztik,ordezko aurrekontu proposamen bat egiten dute urtero.Horren helburua politika makroekonomiko onbideratu batbultzatzea da, egungo politikak ez bezala, kostu sozialik ekarri-ko ez duena. Hasieran, genero ikuspegia ekimenaren lehenta-sunetako bat baino ez zen; azken urteotan, ordea, garrantzihandiagoa hartu du, eta Kanadako zenbait estatutan, generoikuspegiko ordezko aurrekontuak egiten ari dira.

Gizartean duten eraginaren eta oihartzunaren aldetik garran-tzitsuak diren ekimen aitzindari horien artean, Hegoafrikakoesperientzia ere nabarmendu behar da. 1994an abiarazi zen,gizarte zibilaren eskutik, eta geroago gobernuak ere bultzatuzuen (Commonwealtheko Idazkaritzaren bultzadari esker).Kasu honetan, funtsezko elementuetako bat apartheidarenosteko aldaketa politikoa izan zen. Erregimen politiko berria-rekin, hainbat ekimen abian jartzeko baldintza egokiak sortuziren. Ekimen horren xedea bertako biztanleen, eta, bereziki,emakumeen bizi baldintzak hobetzea zen. Izan ere, aurrekogobernu arrazisten politika diskriminatzaileek talde horri eginzioten min gehien. Horretarako, parlamentari feministek etagenero gaietan ziharduten ikerketa erakundeek bat egin zutenlehenik, hobekuntza politiko horiek bultzatzeko asmoz.

7 http://www.fafia-afai.org/files/australiabooklet[1].pdf8 Ordezko Politika eta Aukeren Aldeko Kanadako Zentroa (CCPA).

NAZIOARTEKO ESPERIENTZIEI BURUZKO AZALPEN LABURRA



Geroago gobernua ere konprometitu zen, eta sail guztietakoaurrekontu neurriak aztertu zituzten hiru urteko epean.Ezinbestekotzat hartu zen Hegoafrikako emakumeen bizi etalan baldintzak hobeto ezagutzea, haien arteko desberdintasu-nak kontuan izanik hurrengo faktoreen arabera: arraza, bizile-kua (hirietan edo nekazaritza eremuetan), hezkuntza maila etabaliabide ekonomikoak, besteak beste. Horrela, emakumeeneguneroko errealitatearen azterketari eman zitzaion lehentasu-na, egin beharreko lehentasunezko hobekuntzen adierazlegisa. Izan ere, aurrekontuak muga handiak zituen eta aurrezkonprometitutako aurrekontu kredituak zeuden.

Hegoafrikaren kasuan gertatu den bezala, administrazio publi-koek bultzaturiko beste ekimen batzuetan Commonweal-theko9 Idazkaritzaren eginkizuna azpimarratu behar da.Australiako ekimen aitzindariaren arrakasta oinarritzat har-tuz10, Idazkaritzak proiektu pilotu bat abiarazi zuen 1995ean,zenbait estatu kide barne hartzen zituena eta denborarekinzabaldu egin dena. Aipatutako erakundea estrategia honetaninplikatu izanaren arrazoia zera da: politika makroekonomi-koa generoaz hornitzeko lanari ekiteko, toki pragmatikotzatjotzen du aurrekontua11. Ekimen horiek, gainera, mekanismogisa erabil daitezke eskura dauden baliabideekin hartutakokonpromiso politikoak gauzatzeko. 1995etik 2002ra arte,esperientzia horiek egiten aritu ziren Estatuen erdiak erakun-de horretako kideak ziren12. Hala ere, horietako asko esplora-zio ekimenak izan dira; beraz, haien ondorio ekonomiko etasozialak ebaluatzea oso zaila da gaur egun, denbora beharkobaitute eraginkorrak direla eta gobernuen dinamika nahizinertziak aldatzeko gai direla frogatzeko.

Nazioarteko beste zenbait erakunde, bereziki UNIFEM etaNBGP, eta baita garapenerako lankidetzako erakunde batzukere (CIDA, SIDA, GTZ eta Ford Fundazioa, besteak beste),horrelako esperientziak bultzatzen ari dira munduan zehar.Prestakuntza eta laguntza teknikoa ematen dute, batez ere.Adibidez, Txile, Mexiko, Peru, El Salvador eta Bolivian horre-

lako prozesuak abiarazi dira, eta emaitza batzuk eman dituztedagoeneko. Aurrera jarraituz gero, emakumeek jasaten dituz-ten diskriminazioen zergatiak ezagutuko dira, eta diskrimina-zio horiek ezabatzeko eskura dauden baliabideak hobeto era-biliko dira. Afrikan ere, aipatutako erakundeek ahaleginhandia egin dute. Gainera, bertako GKEak gai horretan adi-tuak diren langileak trebatzen aritu dira, estatu mailan batezere (Tanzania, Mozambike, Ruanda, Zambia eta Senegalen,besteak beste).

Mundu osoan gertatzen ari diren deszentralizazio administra-tiboko prozesuen ondorioz ere, esperientzia horiek zabaltzendoaz. Mexikon, esaterako, FUNDAR eta Equidad de Géneroerakundeen ustez, deszentralizazio prozesuaren eraginez, lehe-nengo aldiz herrialdearen historian, polemika piztu dutentokiko aurrekontu erabakiak eztabaida politiko publikora pasadira (Budlender et al. 2002a: 103), eta genero ikuspegia ereazaleratzen ari da. Gainera, Latinoamerikako esperientzia ba-tzuek ikuspuntu esku-hartzaileagoa ari dira bultzatzen, berezi-ki toki mailan, eta Andeetako eskualdeak indarrak eta espe-rientziak koordinatu ditu sinergiak sortzeko eta bertara egoki-tutako formak aurkitzeko.

Europa ere, bere aldetik, hasi da generoarekiko sentikorrakdiren aurrekontuak egiteko aukerak eta metodologiak azter-tzen, beste kontinente batzuk baino beranduago bada ere.Pilatutako eskarmentuari dagokionez, Eskandinaviako herrial-deak nabarmendu behar dira. Izan ere, urte asko daramatzateemakumeen eta gizonen berdintasuna lortzeko ekintza positi-boko politikak bultzatzen, eta sinergiak sortu dituzteEskandinaviako Kontseiluan koordinatutako lanaren bidez.Europako beste herrialde batzuetan ere (Alemania, Austria,Belgika, Espainia, Frantzia, Italia, Eskozia eta Suitzan), urra-tsak ematen hasi dira tresna hori martxan jartzeko, bainaintentsitate eta lurralde maila desberdinetan13.

Administrazio publikoek bultzatutako esperientzien kasuan,gauza bat argi dago: politika publikoek emakumeen eta gizo-

9 Commonwealth erakundea estatu independenteen lankidetza elkarte bat da. Bertan, 54 herrialdek (Erresuma Batuko kolonia ohiak) hartzen dute parte. 2002an1.700 milioi pertsonako biztanleria osatzen zuten, hau da, munduko populazioaren heren bat. Esimen (2000: 20) iritziz, Sri Lanka, Hegoafrika eta Fiji izanziren GIAk ezartzen lehenak, 1995etik aurrera. Geroago, 1998an, Barbadosek gauza bera egin zuen, prestakuntza tailerrak antolatuz eta jarraian azterketa sek-torialak eginez.

10 Australiako gobernu federalak 12 urtez argitaratu zituen Emakumeen Aurrekontuak delakoetako adierazpenak (1984/85-1996/97). XXI. mendearen hasieran,Iparraldeko Lurraldeak eta Tasmaniak gauza bera egiten jarraitzen zuten (Sharp, 2000:48).

11 Budlender, 2002 a:85.12 Haien artean, Australia, Barbados, Belize, Botswana, Kanada, Fiji uharteak, India, Kenya, Malawi, Malasia, Maurizio, Mozambike, Namibia, Hegoafrika, Sri

Lanka, St Kitts eta Nevis, Tanzania, Uganda, Erresuma Batua, Zambia eta Zimbabwe daude. Ekimen batzuk Commonwealthek koordinatu ditu. (Budlenderet al., 2002 a; Hewitt eta Mukhopadahyay, 2002 a: 63).

13 Gaian sakondu nahi izanez gero, ikus Jubeto (2007): “Experiencias europeas en Presupuestos con Enfoque de Género: una revisión crítica”, EkonomiaFeministari buruzko II. Biltzarra, Zaragoza.




nen bizi baldintzetan duten eragina ezagutzeko, administra-zioko maila guztien inplikazioa behar da; izan ere, beraienpolitikak osagarriak izaten dira sarritan. Beraz, ezinbestekoairuditzen zaigu maila horiek kontuan hartzea, neurtu nahi deneragina benetan zein den ikusteko, eta, behar denean, neurrizuzentzaileak ezartzeko.

Aipatutako ekimenak abiarazi diren administrazio mailaridagokionez, esperientziok Estatuetako aurrekontuetan jarridute arreta lehenik, baina ez beti. Hego Amerikako zenbaitherrialdek, adibidez, toki mailan hasi dituzte esperientziak; etaestatu federalen kasuan, Australia edo Tanzanian esaterako,azterketak estatu gobernuetan nahiz lurraldeetakoetan egindira. Estatu unitarioetan, adibidez Hegoafrikan, Filipinetaneta Ugandan, nazio mailako eta toki mailako esperientziakjarri dira martxan. Ekimen horiei esker, aurrekontua herrita-rrengana hurbildu da, haren inguruko eztabaida publikoa are-agotu da eta aurrekontuak egun nagusi diren genero harrema-nak aldatzeko eskaintzen dituen aukerak ikusi dira.

Normalean, toki maila biztanleengandik hurbilen dagoenadela pentsatu ohi da. Izan ere, hasiera batean, politika publi-koen onuradunekin harreman zuzenagoa edukitzea ahalbide-tzen du, haien premiak nahiz gogobetetze maila antzemateko.Bestela esanda: hurrengo atalean aipatuko ditugun tresnetakobatzuek toki mailan ezartzeko errazagoak dirudite, eta gaine-rako administrazio mailen azterketekin osatu behar dira. Ildohorretatik, lehen aipatutako deszentralizazio administratibokoprozesuek batez ere toki mailan bultzatu dute esperientziahori. Latinoamerikako zenbait Estatutan, adibidez, diktadu-rak amaitu eta demokraziaren aldeko urratsak eman zirenetik(toki batzuetan oso txikiak izan dira), deszentralizazio prozesubat gertatzen ari da; eta, horren ondorioz, azterketak hasi diraegiten toki mailan, bai hiriburuetan eta bai gainerako hirietan.

Europari dagokionez, toki mailako esperientzia garrantzitsue-nak ere Eskandinavian egin dira; hain zuzen ere, estatu unita-rioak izan arren, oso deszentralizatuta daude, eta udalek esku-men asko dituzte. Aitzindariak izan dira tokiko esperientziakabiarazten, beraien terminologia eta metodologia erabili dituz-ten arren generoa politika publikoetan zeharka sartzeko. 1999.

urtetik, Toki Erakundeen Suediako Federazioak lanean dihar-du genero ikuspegia tokiko politika publikoetan txertatzeko;gaur egun, Suediako probintzien erdiak baino gehiagok ikus-pegi hori barneratuta dauka bere xede eta agiri politikoetan.Alabaina, esperientzia horiek badituzte muga batzuk. Izan ere,probintziek ez daukate sexuaren arabera bereizitako estatistikasakon eta eraginkorrik; eta ikuspegi hori aurrekontuen dina-mikan zenbateraino txertatuta dagoen aztertuz gero, gabeziakdaudela ondoriozta daiteke, Gotenburgeko esperientziak14 argierakusten duenez. Gaur egun, agintari eskandinaviarrak bate-rako esperientzia bat garatzen ari dira EskandinaviakoKontseiluan. Erakunde hori GIAekin loturiko ekimen pilo-tuak bultzatzen ari da, metodologiak eta ezagutzak trukatzekoasmoz, estatu mailan eta, neurri txikiagoan, toki mailan.

Europako gainerakoan, orokorrean, tokiko esperientziak duelagutxi jarri dira abian. Aurreratuen dauden eta metodo berri-tzaileenak erabiltzen dituztenen artean, Italiako ekimenakaipatu behar ditugu. Genoako esperientziarekin batera,Modena eta Sienako probintziak osatzen dituzten zenbait uda-lerritan ere ekimenak daude abian. Modenaren kasuan, gizagarapen iraunkorraren ikuspegia jarraitu da (gaitasunetan jar-tzen du arreta)15, emakumeengan eta gizonengan eragin des-berdina duten gastuak sailkatzeko eta aztertzeko. Ekimenberritzailea da, eta haren nondik norakoak metodologiariburuzko atalean azalduko ditugu.

Estatu germaniarretan ere, batez ere Alemanian, Austrian etaSuitzako zati batean, horrelako esperientziak egiten hasi dira,estatu nahiz toki mailan (Berlin, Kolonia, Munich, Viena,Basilea...). Esperientzia horiek emakume taldeek dinamizatudituzte batez ere; presioa egiteaz gain, azterketa horietanlaguntzea erabaki dute, genero zeharkakotasuna errealitatebihurtu eta genero demokrazia lortzeko moduko xedea izandadin.

Estatu espainiarrean, GIAen ekimena Emakundek garatu zuenlehenik, Emakumearen Euskal Erakundeak. Eusko Jaurla-ritzako sei sailetan esperientzia pilotu bana jarri zuen abian,administrazioa ikuspegi horren garrantziaz jabetzen has zedin.Ildo horretatik, barne prestakuntzari eman zitzaion lehentasu-

14 2003an, Gotenburgon genero ikuspegia ongizatearen sektorearen udal aurrekontuetan txertatzeari buruzko ikerketa bat egin zen. Ongizatearen sektorea hurren-go aurrekontu kapituluetan dago banaturik: gizabanako eta familientzako zerbitzuak, errefuxiatuentzako zerbitzuak, elbarrituentzako zerbitzuak, adineko per-tsonentzako zerbitzuak, udal osasun zerbitzuak eta gai estrategikoak. Ikerketak gabeziak antzeman zituen sexuaren arabera bereizitako estatistiken bilketan;horrez gain, genero ikuspegitik egindako gogoeten falta eta azterketen azalekotasuna utzi zituen agerian. Aurrekontuen agirietan jarraibide argiak sartzeko pre-mia ere azpimarratu zen; izan ere, bestela, ikuspegi hori ahuldu edo desagertu egiten zen.

15 Amartya Sen eta Marta Nussbaumek giza garapenaren ikuspegiari buruzko beren lanetan adierazi dutenez.




na, eta interneten liburutegi digital bat jarri zen estrategia horizabaltzeko asmoz (www.emakunde.es). Tamalez, proiektupilotua amaitu ondoren, ekimena bertan behera gelditu zen.Izan ere, Ogasun Sailak eragozpen handiak jarri zituen ekime-na zabaltzeko orduan (bera arduratu behar zen horretaz), etaEmakundek ezin izan du ezer egin sail horren laguntzarikgabe. Gaur egun, Emakundek euskal udalerri batzuetakoBerdintasuneko teknikariekin dihardu lanean, emakumeen-tzat garrantzitsuak diren udal gastuak nabarmendu eta azter-tzeko balioko duen eskuliburu bat prestatzeko. Xede horrekin,Australiako metodologia Euskadiko toki administrazioengastu kategorietara egokitu du. Bestalde, 2005ean, generoikuspegia Bilboko Udaleko aurrekontuetan sartzeko oinarriakfinkatu ziren, eta prozesua oraindik garatzen ari da.

Andaluzian ere, aurrerapen batzuk egiten ari dira AutonomiaErkidego mailan. Andaluziako Autonomia ErkidegokoAurrekontuaren Genero Inpaktua Ebaluatzeko Txostenak azpi-marratu behar dira, 2006 eta 2007koak. Oso didaktikoak iza-teaz gain, kostu edo ahalegin handirik gabe ezar daitezke, etahori oso ongi datorkio administrazio publikoari. Agiri horiekaurretik gogor lan egin dela islatzen dute, eta etorkizuneanfruitu ugari ematea espero dugun prozesu bateko lehen urra-tsa dira. Hurrengo atalean prozesu horren gakoak azaldukoditugu.

Laburbilduz, munduan zehar ekimen horiek hartzen ari direnindarra ikusirik, tokian tokiko errealitateetara egokitzen aridirela esan dezakegu. Metodologiari dagokionez, teknikakugaritzen ari dira, estrategia horren erabileretako batzuen izae-ra esperimental eta berritzailearen ondorioz.

4. Prozesu horietan erabilitakometodologia nagusiak

Aurrekontuak garrantzi handia du, beraz, politika publikoakislatzen dituelako. Tresna oso zabala eta konplexua da, gaine-ra; benetako prozesu bat. Horregatik, genero ikuspegia aurre-kontuan txertatzea zaila izaten da, batez ere hasieran. Horidela eta, ekimenak abiarazteko hainbat metodo sortu dira.

Genero ikuspegia duen aurrekontu prozesu bat ezartzekojarraibideak dagokion herrialdearen ezaugarrietara egokitubehar dira. Hala ere, kasu guztietan, printzipio orokorra orainarte bereizita egon diren bi ezagutza multzo bateratzean datza:genero desberdintasunen ezagutza eta finantza publikoen eza-

gutza. Beraz, sormen prozesua da, hainbat mailatan berrikun-tzak egitea eskatzen duena. Egile batzuek prozesu horietanpartaidetza sozialak duen garrantzia nabarmendu dute.Beraien ustez, gizarte zibila gobernuak baino hobeto dagoprestatuta esperimentazio metodologikoa egiteko; izan ere,oraindik lan asko egin behar da genero diskriminazioa berezentzu zabalean erreproduzitzen duten mekanismoak aurkitze-ko (Budlender et al. 2002a: 112).

Azterketa horiek hainbat modutara egin daitezke, eta erreali-tate bakoitzera egokitu behar dira. Hala ere, orain arte gastueninguruan egindako azterketetan, oinarrizko hiru metodo era-bili dira, eta horietatik abiatuz zenbait aldaketa egin dira.Hurrengo lerroetan zehar, gastu politikekin loturiko tresnetanjarriko dugu arreta; izan ere, aztertutako esperientzia gehienaktresna horietatik abiarazi dira. Nolanahi ere, diru sarreren arlo-an egiten ari diren ahaleginak ere oso garrantzitsuak dira (ikusStovski, 1997; Villota, 2000, 2004, Pazos, 2004). Azterketahoriek funtsezkoak dira zeregin publikoak sexuaren araberagizartean duen eragina ikusteko.

Lehenik eta behin, Australiako esperientzian erabilitako meto-doa dago. Ronda Sharp ekonomialari eta feminista australia-rrak proposatu zuen, eta sail bakoitzeko gastua hiru kategoria-tan banatzen du. Bigarrenik, Hegoafrikan erabilitako bosturratsen metodoa dago, Debbie Budlenderrek asmatua. Biikuspegiek esparru analitiko komun bat osa dezakete, bai egi-karitutako aurrekontuak ebaluatzeko eta bai aurrekontuareneraginari buruzko ex ante azterketak egiteko. Adibidez,Budlender eta Hewittek (2003) beren gida-eskuliburuan16 dio-ten bezala, gobernu batek sail edo ministerio jakin bat aukera-tu eta bere programa eta azpiprogramak azter ditzake, Sharpenhiru kategoriak erabiliz; eta, gero, bakoitzari buruzko azterke-tak eta txostenak egin ditzake Hegoafrikako ereduaren bosturratsak jarraituz.

Ekimena gizarte zibiletik abiatzen bada, bereziki garrantzitsu-tzat hartzen den gai bat aukera daiteke, eta bost urratsen eske-ma jarraitu; ondoren, sailetako programa eta azpiprogramekgai horri nola heltzen dioten azter daiteke, Australiako meto-dologia erabiliz. Hirugarrenik, Diane Elsonek proposaturikotresnak daude. Tresna horien zati batzuk antzekotasun askodituzte aurreko bi ikuspegiekin; beraz, tresna horiek egitendituzten ekarpen berriak azalduko ditugu soilik.

16 Atal honetako funtsezko erreferentzietako bat.

PROZESU HORIETAN ERABILITAKO METODOLOGIA NAGUSIAK





1. koadroa: GIAk aztertzeko erabilitako tresna nagusiak

Australiako kasua(R. Sharp)

1. Emakumeei berariazzuzenduriko gastuak.

2. Sektore publikoan aukeraberdintasuna bultzatzekoekimenak.

3. Gastu publikoaren gainerakoa.

1. Emakume, gizon, neska eta mutilen egoerarenazterketa.

2. Politikek generoarekiko duten sentsibilitatea.

3. Gastu esleipenen azterketa.

4. Gastuaren bidez finantzatutako zerbitzupublikoen kontrola.

5. Emaitzen ebaluazioa.

1. Estrategia makroekonomiko agregatua.

2. Gastu eta sarreren osaera.

3. Emandako zerbitzuen eraginkortasuna.* Zazpi tresnatan banaturik.

Hegoafrikako kasua(D. Budlender)

D. Elsonenazterketa mailak*

Iturria: geuk egina, aipatutako egileen proposamenak oinarritzat hartuz.

4.1. Australiako proposamena

Australian, gobernuko sail edo arlo bakoitzaren azterketatikabiatzea erabaki zen. Horretarako, sail bakoitzeko gastuak sail-katu egin ziren goian aipatutako hiru kategorien arabera:

1. Emakumeen premiak betetzera berariaz zuzendurikogastuak: besteak beste, emakume aborigenentzako osa-sun programak eta emakume gazteentzako hezkuntza,prestakuntza eta enplegu programak.

Gastuak honela aztertzea proposatzen zen:

a. Aztertu beharreko programa/proiektuaren xedea zehaz-tu, konpondu nahi zuen arazoa barne (errealitate sozia-laren adierazleak).

b. Programa edo proiektua garatzeko aurreikusitako jar-duerak zehaztu (generoarekiko erakusten duten sentsi-bilitatea baloratuz).

c. Programa edo proiektu horretara zuzendutako baliabi-deak kuantifikatu.

d. Emaitza adierazleak zehaztu (adibidez, programarenonuradun diren emakume eta gizonen kopurua).

e. Neurrien eragin adierazleak zehaztu, emakume, gizon,neska eta mutilen egoeran gerta daitezkeen aldaketakneurtzeko.

f. Hurrengo ekitaldirako aurreikusitako aldaketak kon-tuan hartu, aurrekontua generoarekiko sentikorragoaden ala ez ikusteko.

2. Sektore publikoan aukera berdintasuna bultzatzeko eki-menak: emakumeentzako prestakuntza, amatasun etaaitatasun baimenak, lanpostuen deskribapenen aldaketakgenero diskriminazioari aurre egiteko, etab.

Kasu honetan, urrats hauek jarrai daitezke azterketa egi-teko:

a. Sailean dauden lanpostu motak deskribatu.

b. Enplegu mailak (eskalak), enplegu motak (lanaldiosoa, partziala, aldi baterakoa), soldatak eta irabaziaksexuaren arabera bereizi. Beste alderdi batzuk ere azterdaitezke; adibidez, elbarritasunen bat duten langileenkopurua.

c. Enplegu aukerak bultzatzeko abiarazitako edozein eki-men aipatu: gastatutako zenbatekoak eta lortutakokopuruak (adibidez, emakumeentzako prestakuntzaedo genero berdintasunari buruzkoa).

d. Genero gaiekin lotutako edo horretan espezializatutakokarguak dituzten emakume eta gizonen kopurua zehaz-tu. Adibidez, polizian, osasun zerbitzuan edo gizarte zer-bitzuetan dihardutenak, familia barruko indarkeria edobortxaketa kasuak tratatzen dituztenak, etab.

e. Sektore horretako (eta guztietako) administraziokoKontseilu edo Batzordeetan dauden pertsonak sexua-ren arabera bereizi, kargu ordaindua dutenak (zenbate-koekin) eta ordainik jasotzen ez dutenak zehaztuz.

f. Hurrengo ekitaldirako aurreikusitako aldaketak azaldu.

3. Sail edo administrazioko gainerako gastu publikoa,generoaren ikuspuntutik duen eragina kontuan izanik.Aurreko bi ataletan sartzen ez diren hainbat ekimen har-tzen ditu, aurrekontuaren guztizkoa osatzen dutenak.Azterketak aldatu egiten dira ekimenen edukiak duengarrantziaren arabera. Onuradunik egonez gero, motaguztietako programa eta laguntzak erabiltzen dituztenpertsonak sexuaren arabera bereizten dira.


Azterketaren oinarritzat sailkapen hori erabili den kasu guztie-tan, aurrekontuko zenbatekoen %95 baino gehiago hirugarrenkategorian kokatzen da, eta, batzuetan, %99ra ere iristen da.Horregatik, oso garrantzitsua da gastu horien zeharkako azter-keta egitea. Izan ere, alderdi hori kontuan hartzen ez bada, gene-ro berdintasuna gastu publikoaren bidez bultzatzeko aukerahandienetako bat galduko dugu (Budlender eta Hewitt, 2003).Alabaina, hau da arazo gehien sortzen dituen kategoria, sailbakoitzean dauden programen aniztasuna dela eta. Horregatik,aldez aurretik, azterketan sartuko diren programak aukeratzendira. Normalean irizpide hauek erabiltzen dira: programeizuzenduriko aurrekontuen bolumena, eta programa horietanjorraturiko gaiek generoaren aldetik duten garrantzia17.

4.2. Hegoafrikako bost urratsen proposamena

Hegoafrikan garatutako ekimena, 5 urratsena, asko erabili da1. eta 3. kategorietan, eta honetan datza:

1. Hasteko, aurrekontua kokatzen den gizarteko emakume,gizon, neska eta mutilen egoera aztertzen da. Azterketasektoreka eginez gero, bakoitzaren egoera aztertzen daeremu horietan. Esperientzia gehienetan, hemen azaltzenda lehenengo arazoa, eta, gainera, azterketa prozesu osoanzehar errepikatuko da: ez dago sexuaren arabera bereizitakodaturik. Bestalde, generoarekin loturiko desabantailez gain,hurrengoak hartu behar dira kontuan: kokapen geografikoa(hiria/landa-eremua), klasea (pobrea/aberatsa), adina etajatorri etnikoa, batez ere. Kasu bakoitzean, datu horiekgurutzatu egin behar dira; izan ere, azpitalde desberdineta-ko emakume eta nesken artean aldeak egongo dira, eta baitagizonen eta mutilen kasuan ere.

2. Aztertu beharreko saileko politiken genero sentsibilita-tea baloratzen da. Gastuen zenbatekoak sakonki aztertuaurretik, zenbateko horiek administrazioen genero politi-ketan kokatzea proposatzen da; beren planteamendu oro-korrak, asmoak eta xedeak aztertuz, genero berdintasuna-ri dagokionez, eta esaten dena nahiz ezkutatzen denakontuan izanik. Horrela, lehen balorazio bat egingo da,politika jakin batek desberdintasunak handitu, txikituedo bere horretan utz ditzakeen argitzen saiatzeko.

3. Aurrekontuetako gastuen esleipenak baloratzen dira.Urrats honetan, aztertu beharreko programaren zenba-

tekoak hartzen dira (programen araberako sailkapenaegokia da azterketa mota honentzat), programarenmemoriarekin eta egon daitezkeen adierazleekin batera,lehen hurbilketa bat egiteko. Hemen arazoak sortu ohidira, aurrekontuetako zenbatekoak aurkezten direnmoduagatik; eta, baita ere, administrazioak informazioargia eta zehatza eman behar duelako, jarduera bakoi-tzera zuzendutako baliabideak aztertu ahal izateko(horrek, gainera, prozesuaren gardentasunari laguntzendio eta partaidetza errazten du).

4. Eskainitako baliabideen eta zerbitzuen erabilera azter-tzen eta ebaluatzen da. Urrats honetan aurrera egiteko,ezinbestekoa da datu hauek edukitzea:

• programari esleitutako baliabide edota langile kopurua-ri buruzko datuak,

• programaren zuzeneko emaitzak, bere onuradunak di-ren pertsonei dagokienez,

• emaitza horien eraginak. Adibidez, osasun arreta han-ditzen bada, horrek osasunean eta denboraren erabile-ran duen eragina. Beraz, batzuetan beharrezkoa da pro-grama desberdinetako emaitzak elkarrekin gurutzatzea.

• Atal honetan adierazle gurutzatuak behar ditugu, aurre-kontuen genero sentsibilitateari buruzko informazioaemango digutenak jarduera esparru desberdinetan; etahori lortzea zaila izan daiteke.

5. Azkenik, lortutako emaitzak baloratzen dira beren era-ginaren arabera: neurriek emakumeen eta gizonen abia-puntuko egoeran duten eragina ebaluatzeko orduan, biarazo sortzen dira: batetik, egoera baten aldaketa ezinzaio programa jakin bati bakarrik egotzi, aztertutakoabaino askoz faktore gehiagorekin dagoelako lotuta; eta,bestetik, neurriek eragina izateko, denbora bat pasa beharda (epe ertainera). Nolanahi ere, ahaleginak egiten aridira eraginen bilakaera neurtzeko, jarduketa eremu guz-tietarako adierazleak sortuz.

4.3. D. Elsonek proposatutako hiru mailak

D. Elsonek hiru maila proposatzen ditu genero ikuspegikoaurrekontuen ekimenak aztertzeko18. Izan ere, bere ustez,

17 Latinoamerikaren kasuan, 1. eta 2. kategoriak elkartu egin dira, bakar bat osatuz. Ondorioz, azterketa bi gastu kategoriatik abiatu da, eta horrek lana erraztudu (Andia eta Beltran, 2003).

18 Budlenderrek bildu eta laburtu ditu, 2002 a: 13.




aurrekontu publiko bat prestatzeko orduan, erabakiak hirumailatan hartzen dira:

• 1. maila. Estrategia makroekonomiko agregatua: defizitpublikoaren eta politika ekonomikoko esparruaren epeertainerako azterketa hartzen du barne, horien etorkizu-naz eta iraunkortasunaz gain.

• 2. maila. Gastu eta sarreren osaera.

• 3. maila. Emandako zerbitzuen eraginkortasuna.

Elsonek generoa hiru maila horietan txertatzen laguntzenduten hainbat tresna proposatzen ditu. Tresnok zazpi katego-ria zabaletan daude banaturik (batzuetan, sei izaten dira).Esperientzia praktikoetan gehien aztertzen diren atalak biga-rren eta hirugarren mailekin daude erlazionatuta; hau da, gas-tuaren osaerarekin eta emandako zerbitzuen eraginkortasuna-rekin. Gainera, gastuen osaeraren azterketarako lehen aipatu-tako metodologiak erabiltzen dira; beraz, azterketa hori ezdugu deskribatuko. Lehen maila oso esperientzia gutxitanaztertu da; horien artean kanadarra nabarmendu behar da, jus-tizia sozialaren aldeko erakundeek burutua. Hala ere, mailahorrek garrantzi handia du. Izan ere, aurrekontua epe ertaineta luzerako aukera makroekonomikoak islatzen dituen epelaburrerako ariketa bat da.

LEHEN MAILA: Generoa epe ertainerako politika ekono-mikoaren esparruan eta estrategia makroekonomiko oroko-rrean txertatzea. Lehenik eta behin, defizit publikoaren mailaaztertzen da, eta defizit hori epe ertainera iraunkorra den erebai. Epe ertaineko aurrekontu esparruetan erabilitako ereduekez dituzte kontuan hartzen, besteak beste, neurri horiek fami-lia unitateen lan kargan eta komunitateetan izan ditzaketenondorio kaltegarriak; eta ezta ere egungo genero desberdinta-sunetan eragin ditzaketen aldaketak. Aitzitik, arau eta balioenesparru soziala konstantetzat hartu ohi da. Esparru horrek,ordea, zuzeneko eragina du politika makroekonomikoan; izanere, ordaindutako eta ordaindu gabeko lanaren eremuak elka-rri hertsiki loturik daude, eta bateri egindako presioek bestea-ri zuzenean eragiten diote.

Maila honetan erabiltzen diren tresna nagusiak hauek dira:

A. Aurrekontuak denboraren erabileran duen eraginarenazterketa, sexuaren arabera bereizita. Azterketa hau egite-ko, familia inkestak erabili behar dira (normaleanEstatistika Institutuek prestatzen dituzte); horrelako inkes-

tarik ez badago, denbora erabiltzeko moduak sexua eta adi-naren arabera bereizten dituzten galdesortak prestatubeharko dira. Datu horiei esker, lan eskakizunen aurreanemakumeek duten denbora defizita neurtu ahal izangodugu, batez ere ordaindu gabeko lanari dagokionez. Izanere, lan hori ordaindutakoa baino askoz ikusezinagoa da,ohiko ekonomiaren multzo estatistiko gehienetan ez delakoazaltzen. Bi datu horien baturak komunitate bateko ema-kumeek eta gizonek egindako guztizko lana erakusten digu;eta munduko gobernu gehienak defizit publikoan egitenari diren murrizketek haien bizitzan duen eragina aztertze-ko balio du. Horretarako, murrizketek ukitzen dituzteneremuak ezagutu behar dira. Adibidez, defizit publikoarenmurrizketak komunitateari eskaintzen zaizkion zerbitzupublikoak gutxitzea baldin badakar, horrek zera esan nahidu: emakumeek lanaldi ordaindu gabeetan denbora gehia-go ematearen truke lortu dela murrizketa hori, zerbitzupublikoen gabeziak bete behar dituztelako.

Jarduera ekonomikoaren bi eremuen arteko lotura (lanordaindu eta ordaindu gabekoaren artekoa) ez da kontuanhartzen. Horren ondorioz, ordea, aurrekontuaren epe luze-rako iraunkortasuna itxurazkoa izan daiteke, egungo gizabaliabideak eta baliabide sozialak agortuko baititu. Beraz,azterketa integral hau egiterakoan, hurrengo ondorioa ateraohi da: kaltegarria dela eremu horietan gastu publikoamurriztea, esparru sozialari kalte egiten diolako, eta kome-nigarriagoa izango litzatekeela defizita murrizteko bestemodu batzuk bilatzea; adibidez, politika fiskala aldatzea,baliabide ekonomiko gehien dituzten talde sozialek zergagehiago ordain ditzaten. Laburbilduz, aurrekontua eta bereiraunkortasuna aztertzeko orduan, ez litzateke abiatubeharko esparru sozialaren ustezko izaera konstantetik19.

B. Genero kontzientzia duten epe ertainerako politika eko-nomikoko esparruak. Erabilitako ereduetan, komenigarriaizango litzateke emakumeek eta gizonek aurreztearekikoduten portaera desberdinari buruzko datuak sartzea; edotaemakumeen esku dauden jabetza eskubideen gorakadakproduktibitatean izan dezakeen eragina aztertzea. Funtsezkogaiak dira, ikerketa enpiriko gehiago eskatzen dituztenak.Era berean, aurrekontua kokatzen den orientazio instituzio-nalak edo sistema sozialak genero berdintasunarekiko isla-tzen duen sentsibilitate maila azter daiteke. Esate baterako,emakumeak gizonak baino prestuago egon daitezke soldatenigoera mugatuaren truke gastu publiko soziala mantentzera.

19 Elson, 2002a: 39, 45.




Errealitate hori hobeto ezagutzeko, moduren bat asmatubeharko litzateke emakumeek beren lehentasunei buruzdituzten iritziak biltzeko. Horrez gain, lagungarria izan dai-teke emakumeek ordezkaritza zabala lortzea erabaki politi-koak hartzen diren eremuetan (botere betearazlean, lege-gintzakoan eta funtzionariotzan), eta baita presio politikoaegiten duten taldeetan ere, esaterako mugimendu feminis-tetan eta auzo elkarteetan. Emaitza hainbat aurrekontuegoera desberdin izan litezke, baliabideek generoaren ara-bera duten banaketaren eta emakumeen jabekuntza maila-ren arabera (Budlender et al. 2002a: 121).

BIGARREN MAILA: Lehen azaldu dugunez, gastuen etasarreren osaerari buruzkoa da. Gastuei dagokienez, proposatu-tako tresnak Sharp eta Budlenderrek deskribatzen dituztenenoso antzekoak dira. Beraz, ez ditugu hemen errepikatuko.

HIRUGARREN MAILA: Emandako zerbitzuen eraginkor-tasuna aztertzen du. Eraginkortasun maila aztertzeko, zerbi-tzuen kostuaren eta lortutako emaitzen arteko erlazioa hartzenda kontuan. Generoaren ikuspegitik, galdera hauek egin behardira: Emaitzak norentzat? Kostuak norentzat? Emaitzak bat aldatoz emakumeen eta gizonen premiekin? Bi taldeen gogobe-tetasun maila berdina al da zerbitzu horiekiko? Espero direnemaitzen artean, genero desberdintasuna murriztea al dago?Galdera horiei erantzuteko, zenbait teknika erabil daitezke:

3.1. Premien ebaluazioa. Zerbitzu bakoitza nork behar duenzehazten saiatzen da. Normalean, ebaluazio horiek egite-ko, ezaugarri demografikoei, sarrera mailei eta herrialde-ko udalerrietan dauden zerbitzuei buruzko datu kuantita-tiboak biltzen dira, eta hainbat motatako pobrezia adie-razleekin konbinatzen dira20.

3.2. Zerbitzuaren kalitate adierazleen azterketa. Azterketahauek egiteko, adierazle kuantitatibo batzuk erabiltzendira (eskoletako matrikulazio tasak, ospitaletako oheenokupazio tasak, ur, saneamendu edo elektrizitate horni-dura daukaten etxeen kopurua...). Azterketak egiterako-an, ordea, arazoak sortzen dira. Izan ere, errazagoa dainputak neurtzea outputak baino, eta, batzuetan, kalitateaez da neurtzen, lortutako informazioa partziala delako.

3.3. Onuradunen ebaluazioa. Aurreko atalean antzemandakogabeziak nolabait konpontzeko, azterketa honen bidezegungo onuradunen eta onuradun izan daitezkeen per-

tsonen iritziak jasotzen dira. Horri esker, emandako zer-bitzuek onuradunen premiak zenbateraino betetzendituzten jakin daiteke. Kasu honetan, teknika kualitati-boak erabiltzen dira: elkarrizketak, galdesortak edo taldelana. Oso garrantzitsua da emakumeak animatzea, bereniritziak eman ditzaten; ondoren, zerbitzuaren eraginkor-tasuna handituko omen duten neurriak alderatu behardira erabiltzaileek neurri horiei buruz duten pertzepzioa-rekin. Hau da: galderak egiterakoan, gastu publikoaridagokionez emakumeek dituzten lehentasunetan jarribehar da arreta, edota zerbitzu publikoen funtzionamen-duarekin loturiko alderdietan (Elson, 2002a: 32, 44).

3.4. Kostu “ikusezinen” ebaluazioa. Atal honetan kostu mo-netarioak eta denboraren erabilerarekin loturikoak azter-tzen dira. Sarritan, zerbitzuetan aldaketak egiten direneanhorien eraginkortasuna handitzeko asmoz, benetan egitendena zera da: kostu horiek sektore publikoko aurrekontue-tatik atera (kuantifikatu egin daitezke, eta, beraz, ikus-gaiak dira) eta emakumeen denbora aurrekontuetan sartu,alegia, familia eta komunitateetan. Ondorioz, kostuakikusezin bihurtzen dira. Beraz, garrantzitsua da kostuakmurriztea helburu duten neurrien benetako irismenaaztertzea, beren tamaina eta gizartearen, eta, bereziki, ema-kumeen, guztizko lan kargan dituen ondorioak ezagutze-ko (adibidez, osasun zerbitzu publikoen murrizketak).

3.5. Aukera berdintasunak zerbitzuak ematerakoan dakar-tzan onuren ebaluazioa. Sektore publikoko enplegu poli-tikek genero harremanak aldatzen lagun dezakete, aukeraberdintasuna bultzatzen badute eta kontratatutako per-tsonen premiekin bat baldin badatoz. Neurri horiek jar-dunbide egokiagoak susta ditzakete, lan merkatuetakosexuagatiko diskriminazioa murriztuz, eta emakumeeiaukera gehiago emanez beraien nahiz seme-alaben hez-kuntza hobetzeko.

3.6. Sektore publikoko azpikontratazio politikaren azterketa.Neurri honek diskriminazioari aurre egiten lagun gaitza-ke, administrazio izapideak sinplifikatzen baditu, infor-maziorako sarbidea errazten badu eta enpresei kontratutxikiagoak eskaintzen bazaizkie (enpresak emakumeenakere badira).

3.7. Genero kontzientziako aurrekontuaren egoerari buruz-ko Txostena/Agiria. Adierazpen hau aurrekontuko gas-

20 Arazoa sexuaren arabera bereizitako daturik ez dagoelako sortzen da, eta, baita ere, premiak ez daudelako zehaztuta zerbitzuen erabiltzaileen ikuspuntutik.Gainera, denborarekin loturiko premiak ez dira kontuan hartzen.




tuak emakumeengan duen eraginaren arabera aztertzenduen gobernuaren txosten batean dago jasota, eta ez duemakumeentzat aurrekontu bereizi bat egiterik esan nahi.Txostena hainbat modutara aurkez daiteke (eranskin gisa,txosten bereizi gisa, aurrekontuko atal baten modura...).Australian, adibidez, gobernuko sailei zera eskatu zi-tzaien: beraiek proposaturiko gastuek emakumeengannolako eragina izango zuten azter zezatela; hau da, gene-ro inpaktuari buruzko ex ante ikerketa bat egin zezatela.Jarraian, sail guztietako txostenekin baterako adierazpenbat egin zen. Ekimen honek elkarlan handia eskatzen du;horrez gain, gobernuko saila ekimenarekiko eta berekindakartzan ondorioekiko konprometitu behar da.Baldintza egokiak sortzeko, seguruenik, laguntza asko etaantolamendu egokia lortu behar da, gobernuaren barruanzein gobernutik kanpo (Elson, 2002a: 37, 46).

Laburbilduz, horiek dira GIAetan erabiltzen diren oinarrizkotresnak. Argi dago oso aberatsak eta konplexuak direla. Kasubakoitzerako tresna egokienak aukeratu ondoren, aldatu nahiden errealitatera egokitu behar dira. Seguruenik, horren ondo-rioz, etorkizunean tresna gehiago sortuko dira. Budlenderrenustez (2002a:108), Elsonen tresna zerrenda asko aipatzen denarren, praktikan ez da batere erraza metodologia horren urra-tsak ematea; hortaz, tresna berriak behar dira. Budlender etaSharpek diotenez, tresnak ez dira mekanikoki erabili behar.Beraien iritziz, gobernuen politiketan generoa txertatzeko tres-narik garrantzitsuena, beharbada, genero harremanak aztertze-ko prozesua bera da. Hala ere, administrazioek metodo estan-darizatuak eskatu ohi dituzte, beraien ohiko jardueretan errazsartzeko modukoak; eta hori zaila da, diskriminazioek izaeraestrukturala dutelako eta zenbait eremutan ez direlako argiantzematen. Horretarako, emakumeen eta gizonen portaerenmotibazioak, eremu soziala eta politika publikoen suposizioakaztertu behar dira; eta hori egiteko, adierazle kuantitatiboakerabiltzeaz gain, azterketa kualitatiboak egin behar dira.

Alabaina, lehen esan bezala, azterketak egiteko, datu estatisti-koak behar dira lehenik; horren premia gai honekin loturikotxosten eta agiri guztietan azpimarratzen da. Budlenderrek eregauza bera nabarmentzen du; hark dioenez, gertakariak etadatuak ezagutuz gero, generoaren defendatzaileek konfiantzahandiagoa izango dute beren argudioak defendatzeko orduan.

Horrez gain, garrantzitsua da informazioa “ezer jakin nahi ezduten” pertsonen aurrean jartzea21.

Datuak eta adierazleak ematearen xedea funtzionarioak berenerantzukizunaz ohartaraztea da, baina hori ez da beti erantzu-kizuntzat hartzen herritarren edota parlamentuen aurrean.Ondorioz, adierazleak interpretatzeko erabiltzen diren hiruestandarrekin batera (hiru “E”ak: Efizientzia, Ekonomia etaEfikazia), zenbait tokitan laugarren E bat sartu dute,Ekitatearena22. Aurrerapauso handia izan daiteke benetan gau-zatzen bada.

Esperientzia horietan txertatutako genero adierazle gehienakAdministrazioak eskaintzen dituen zerbitzuen erabiltzaileaksexuaren arabera bereiziz abiatzen dira. Horrez gain, oinarriz-ko galdera batzuk egiten dira, aztertu beharreko programabakoitzari buruzkoak. Galdera horiek errealitate bakoitzeraegokitu behar dira, eta gai honetan adituak diren pertsonekprestatu dituzte. Hona hemen galdera garrantzitsuenak23:

• Zeintzuk dira programaren helburu politikoak?

• Programak genero berdintasunerako helburu zehatzakhartzen al ditu barne?

• Nolako baliabideak onetsi dira programa abiarazi aurretik?

• Nolako baliabideak erabili dira programa abiaraziondoren?

• Posible al da baliabide horiek erabili dituzten gizon etaemakumeen kopurua ematea?

• Posible al da gizonei eta emakumeei esleitutako fondoakbereiztea?

• Politikaren emaitza garrantzitsua al da emakumeentzateta gizonentzat?

• Programak bete al ditu finkatutako helburu politiko oro-korrak?

• Programak bete al ditu genero berdintasunerako helbu-ru zehatzak?

• Gizonengan eta emakumeengan ondorio negatiboakizan dituen eragozpenik antzeman al da?

• Sailak uste al du politikan aldaketak egin daitezkeela,emaitza horiek kontuan izanik?

21 Budlender, 2002 a: 106.22 Esate baterako, Tasmaniaren kasua (Budlender, 2002a: 123).23 Galdera horietako asko lan honetan aipatzen diren nazioarteko emakume adituek proposatu dituzte. Zerrenda hau, zehazki, M. Jose Martínez Herrero Saileko

lankidearekin prestatu dut, aipatutako zerrendak erabiliz.




5. Beste metodo interesgarri batzukNazioartean gehien erabiltzen diren hiru metodoak azalduta,jarraian Suedian sortutako bi metodo aztertuko ditugu, 3R etaJämKAS Bas direlakoak. Izan ere, metodo horiek Europakohainbat esperientziaren inspirazio iturria izan dira, eta baitazenbaiten oinarria ere. Ondoren, gaitasunei buruzko ikuspegizabalago batean oinarrituz, Emilia-Romagnan jarraitutakometodologia berritzailea aztertuko dugu. Eta amaitzeko,Bilbon eta Andaluzian egun abian dauden esperientziak labur-ki azalduko ditugu; bien artean zenbait antzekotasun daude.

5.1. Suediako 3R metodoa: Ordezkaritza,Baliabideak, Realia

Metodo honi 3R deitzen zaio; suedieraz, Ordezkaritza,Baliabideak eta Realia hitzen inizialak dira. Udal politikakoarlo eta sektore zehatzak genero berdintasunaren ikuspegitikaztertu eta berrikusteko garatu zen24. Esparru analitiko orokorbat da, genero ikuspegia duten politika publikoko ikerketetanegin beharreko lana zehaztu eta sistematizatu nahi duena.Egoera jakin baten aurrean hartu beharreko jarrera eta politi-ken oinarrian dauden generoaren araberako arau zein balioakazaleratzen ditu.

Metodo hau ere zenbait galderatan dago oinarriturik; zer norkjasotzen duen eta zein baldintzatan jasotzen duen ezagutzea dagalderen xedea. Horrela, emakumeen eta gizonen egoereiburuzko informazioa sistematikoki biltzen laguntzen du, lehe-nago deskribatu ditugun gainerako tresnek bezala. Azterketahori egin aurretik, ezinbestekoa da berdintasuna lortzekoborondatea egotea; hau da, desberdintasun egoera gainditzea-ren aldeko apustua egitea.

3R metodoak hiru zati ditu, “R” bakoitza azterketaren fase batdelarik. Lehenengo biek oinarri estatistikoa osatzen dute,geroago, aztertu beharreko errealitatea ikertu ahal izateko. Fasebakoitzeko funtsezko elementuak laburki azalduko ditugu:

Lehenengo Ra: Ordezkaritza

Azterketaren fase honetan, gizonek eta emakumeek udalerrianduten ordezkaritzari buruzko mapa kuantitatiboa egiten da.Horretarako, erakundeko maila eta sail guztiak generoarenikuspegitik aztertzen dira. Maila eta kategoria profesionalbakoitzean zenbat emakume eta zenbat gizon dauden ezagu-tzea da xedea, lanpostuen ezaugarriekin batera. Laburbilduz,aztertu beharreko sail edo sektorearen antolamenduzko egitu-

raren osaera sexuaren arabera bereiztean datza.

Zati honetan, Udala aztertuz gero, gizonek eta emakumeekorgano erabakitzailean betetzen dituzten karguak deskribatubehar dira. Esate baterako, udalerriko antolamenduzko egitu-retan (zinegotzigoak, gobernu batzordea, batzorde sektorialak,barrutiko batzordeak, udal sailak, udal enpresak...), udalordezkaritza duten alderdi politikoetan, auzo elkarteetan,edota udaleko batzar irekietan.

Udal zerbitzuen erabiltzaileak ere azter daitezke, Udalaren zer-bitzuak zenbat emakumek eta zenbat gizonek jaso edo erabil-tzen dituzten jakiteko, eta baliabide horiek eremuren bateanmodu desberdinean banatzen diren ikusteko.

Beraz, estatistikak eta galdesortak fase honetako funtsezkozatiak dira. Era berean, oso garrantzitsua da erabakiak hartzendituzten pertsonek, neurrien arduradunak diren funtziona-rioek eta erabiltzaileek parte hartzea. Izan ere, horrela, emai-tzek desberdintasunak erakutsiz gero, denak motibatuago sen-tituko dira aldaketaren alde.

Bigarren Ra: Baliabideak

Azterketaren bigarren fase honetan, udalerriko baliabide nagu-siak gizonen eta emakumeen artean nola banatzen diren iker-tzen da. Kontuan hartu behar da baliabideak ez direla diruasoilik; denbora, espazioa eta informazioa ere hartzen dutebarne. Emakumeen eta gizonen premiei begira, egungo esku-hartzeak eta lehentasunak nola kokatzen eta egokitzen direnere aztertzen da.

Hasiera batean, fase honek alderdi asko hartzen ditu barne.Adibidez, ordezkari politikoek beren eztabaidatan ematenduten denbora, sexuaren arabera bereizita; edota gizonek etaemakumeek aurrekontu publikoarekin loturiko erabakietanduten partaidetza, edo udal langileen soldatak.

Herritarrei dagokienez, udal zerbitzuen erabiltzaile diren alde-tik, emakumeek eta gizonek toki administrazioaren ardurape-an dauden neurrien bidez jasotzen dituzten baliabideen azter-keta ere egiten da. Horrez gain, gizonek eta emakumeek espa-zioa nola erabiltzen duten aztertzen da. Adibidez, neskek etamutilek haurtzaindegietan edo eskoletako patioetan hartzenduten tokia, edota emakumeek eta gizonek beren jarduerakburutzeko erabiltzen dituzten baliabide ekonomikoak etaespazio fisikoa.

24 Getrud Aströmek diseinatu zuen, Toki Agintaritzen Suediako Elkartearekin lankidetzan.

BESTE METODO INTERESGARRI BATZUK



Hirugarren Ra: Realia/Kultura/Erakundeak

Azterketaren hirugarren eta azken fase hau kualitatiboagoada. Bertan, aurreko ataletan jasotako datuak aztertzen dira,kulturarekin loturiko alderdietan arreta jarriz. Helburuazera da: arau eta balio kulturalek emakumeen eta gizonenarteko desberdintasunari eusten zenbateraino laguntzenduten ikustea, eta abiapuntuko egoera hori aldatzeko ezarribehar diren neurriak zehaztea. Azterketaren lehen zatian sordaitezkeen arazoak azaldu nahi dira, botere egituretan etaerabaki hartzeetan emakumeek eta gizonek duten ordezka-ritza desberdinari begira, eta baita partaidetzazko foro sozia-lei dagokienez ere; foro horietan ere, desorekak egon daitez-ke emakumeen eta gizonen partaidetzaren artean. Hortaz,emakumeen eta gizonen eguneroko errealitateen azterketabaliabideen eta, bereziki, denboraren erabilera desberdinare-kin loturik dago.

Metodoak desberdintasunezko egoera bat agerian utzi ondo-ren, erabakiak hartzen dituzten pertsonei dagokie genero ber-dintasuna bultzatzeko behar diren neurriak ezartzea. Beraz,metodo honek egoera jakinak deskribatu eta ebaluatzeko baliodu gehienbat, ez genero zeharkakotasuneko prozesuak abiaraz-teko. Gainera, metodoa ezarri den kasuetan ere, normalean ezda ebaluaziorik egiten25 generoak toki mailan zeharka izanda-ko ezarpen mailari buruz.

Horregatik, ezinbestekoa da gehiago aurreratzea eta azterketa-ren emaitzak genero berdintasunaren aldeko helburuekinalderatzea. Azken horiek oso orokorrak badira, erreferentezehatz eta neurgarri bihurtu beharko dira. Beste gauza batzuenartean, programak antolatzeko eta kudeatzeko modua aldatzeaproposatu ohi da, beren helburuak bete ahal izateko. TokiAgintaritzen Suediako Elkartearen (ASAL) iritziz, aldaketaproposamenak ekintza plan batean sartu beharko lirateke.Plan horrek ohitura berriak, estatistika berriak eta konparaziozerrenda berriak hartu behar ditu barne, jarraitzeko errazakdiren giden modura jokatzen dutenak (ASAL, 2002;Eskandinaviako Kontseilua, 2005:47-48).

Gainera, duela gutxi beste R bat sartu dute, Murrizketarena.Horrek zera esan nahi du: erakundeek ez baldin badute gene-

ro zeharkakotasuna ezartzen, zigortuak izango direla. Izan ere,3Ren ezarpen maila asko aldatzen da generoarekin loturikogaien arduradun batetik bestera. Beraz, diskrezio maila altuhori gainditu egin beharko litzateke oro har.

Metodo horri esker, estereotipoak eta iritzi okerrak ageriangeratu dira (politikak generoarekiko neutralak direlako ideia),ohiturak praktika diskriminatzaileetan oinarrituta zeudela era-kutsiz. Prozesu horrek, gainera, estatistika eta azterketa berriakegiteko premia azaleratu du; hori ezinbestekoa da generoharremanetan dauden arazoei modu egokiagoan heltzeko.Bestalde, metodoak lan prozedura eta ohiturei buruzko ezta-baidak piztu ditu. Prozedura horiek generoarekiko uste bezainneutralak ez direla erakutsi du; bestalde, hain “natural” etaohikotzat jotzen zirenez, ikusezinak ziren gaiei buruzko ikus-pegi zabalagoak azaleratu ditu. Horrela, helburuak finkatzen,neurtzen eta ebaluatzen hasi dira, administrazio publikoekezarritako neurriek berdintasuna lortzeko bidean egin dituztenaurrerapenak ikusteko.

Metodo honek antzekotasun asko ditu genero ikuspegikoaurrekontuen azterketekin. Izan ere, GIAek zerbitzu publiko-etako baliabideen antolamendu eta hornikuntzaren, lanarenbanaketa sexualaren eta botere egituren azpian dauden balioakaztertu behar dituzte.

5.2. JämKAS Bas edo Genero BerdintasunarenAzterketa

3R metodoarekin batera, Suedian JämKAS Bas izeneko meto-doa erabiltzen da, edo Genero Berdintasunaren Azterketa26.Tresna hau Suediako Gobernuko lan praktiko batean onarri-tzen da, eta gobernuko zenbait agentziatan probatu dute. Berexedea zera da: laguntza ematea arlo jakin bateko genero ber-dintasun mailaren azterketa sistematikoan, eta azterketa horisakondu ahal izateko eremu estrategiko bat aukeratzekoorduan. Xede horretarako, aztertu beharreko arloaren inbenta-rio sistematikoa egiten da, hiru fasetan banatua: informazioabiltzea eta aukeratzea, informazioa ikertzea eta aztertzea, etaxedeak eta adierazleak finkatzea. Fase bakoitza zenbait urratsezosaturik dago; urratsak hauek izango lirateke, laburbilduta(Eskandinaviako Kontseilua, 2005: 48-50):

25 Toki Agintaritzen Suediako Elkarteak ebaluaziorik egiten ez duen arren, toki mailan genero zeharkakotasuna ezarri eta ebaluatzeko baldintzen zerrenda presta-tu du. Baldintzak hauek dira: Babes politikoa Udal Batzordeen erabaki eta ebazpen egokien bidez; Giza baliabideen eskuragarritasuna; Genero problematika-ren ezagutza; Erantzukizunen identifikazioa; Metodo egokien erabilera eta metodo berrien garapena; Jarraipena eta kontrola; Sustapena eta motibazioa (Wenneret al. 2004:30).

26 JämKAS Bas akronimo bat da; Berdintasuna (Jämställdhet), Ikerketa edo Inkesta (Kartläggning), Azterketa (Analys) eta Ondorioa (Slutsats) hitzez dagoosaturik.




1. Informazioa biltzea eta aukeratzea:

1.1. Aztertu beharreko arloaren barruan eta haren arlo ope-ratiboetan finkaturiko xedeen inbentarioa egin.

1.2. Genero berdintasuneko xedeek arloak burutzen dituenjarduerentzat duten garrantzia aztertu. Xede horiekgarrantzitsuak ez direla ondorioztatzen bada, ebalua-zioa egingo da.

1.3. Genero berdintasunaren ikuspegitik, funtsezkoa edoestrategikoki garrantzitsua den arlo operatibo bat edogehiago aukeratu.

2. Ikerketa eta azterketa. Aukeratutako arlo operatiboarenxede taldea deskribatzean datza:

2.1. Arlo operatiboaren azterketarako garrantzitsuak direngenero ereduak deskribatu, eta horien adierazpenakdeskribatu, esate baterako, estatistikoki.

2.2. Genero eredu garrantzitsuak deskribatuta, aztertu arlobereko emakumeek eta gizonek eskubide, aukera etabetebehar berberak dituzten. Berdintasunik ez badago,azaldu nolako desberdintasun mota dagoen, eta bereondorioak zeintzuk diren.

2.3. Aztertutako arlo horretan berdintasuna handitu lezake-ten ekintzak deskribatu.

3. Helburuak finkatzea:

3.1. Hasieran finkatutako helburuak aztertu, aurreko pau-soetan lortutako datuak erabiliz. Finkatutako helbu-ruek arlo operatiboan dagoen genero ikuspegia zenba-teraino islatzen duten azaldu, eta helbururen bat faltaden esan.

3.2. Arlo operatibo horretako helbururen bat hobetu edobeste bat finkatu.

3.3. Arlo operatiboko helburuarentzat egokiak diren adie-razle batzuk identifikatu.

Ikus dezakegunez, orain arte azaldutako metodoek corpusmetodologiko komun bat partekatzen dute: alde batetik, erre-alitatea hobeto ezagutu nahi dute, alegia, gure portaera, jarre-ra eta politiken atzean dauden balioak; eta, bestetik, baliohoriek gainditzeko helburuak finkatu nahi dituzte, edo,behintzat, berdintasuna lortzeko errealitatea aldatzen lagundezaketenak.

5.3. Gaitasunetan oinarritutako Italiakometodologia

Aurrekontuei eta genero auditoriei buruzko ekimen hauEmilia Romagna izeneko eskualdean garatu da eta gaitasune-tan dago oinarrituta. Ekimen honetan, administrazio publiko-ko programak komunitateko emakume eta gizonen bizi kali-tatea osatzen duten alderdiekiko dituzten loturen arabera sail-katu dira. Emakume eta gizonen bizi kalitatean eta garapenaukeretan eragin handia duten faktore batzuekin loturiko pro-gramak hartu dira erreferentziatzat: besteak beste, osasunareneta gorputzaren osotasunarekin, lurralde mugikortasunarekineta denboraren erabilerarekin loturikoak.

Ikuspegi honek bizi kalitatearen arabera ebaluatzen du pertso-nen ongizatea; hau da, pertsona batek, bere bizitzak berak des-iratzen duen balioa edukitzeko garrantzitsutzat jotzen duenhori izateko eta egiteko dituen aukeren arabera. Baliabide eko-nomiko eta finantzarioez gain, horrek beste hainbat alderdihartzen ditu barne: askatasun politikoen babesa, partaidetzasozial eta kulturala, arau sozialak, tradizioak eta ohiturak.Gaitasunen ikuspegiak gizakien ongizatearen dimentsio guz-tiak hartzen ditu. Arreta berezia eskaintzen die ongizate mate-rial, mental eta sozialaren arteko loturei, eta baita bizitza eko-nomiko, sozial, politiko eta kulturalaren dimentsioei ere.

Aurrekontu publikoen auditoria esperientzia hauetan, ongiza-teari buruzko ikuspegia bizitza estandarren ideiatik haratagodoa, giza garapena barne hartuz; era berean, iraunkortasuna-ren kontzeptua berrikusten du ikuspegi feminista batetik.Honek, gaitasunen ikuspegia zabaldu egiten du, gizabanakoengaitasunen ugalketa sozialaren prozesua barne hartzeko; horrezgain, pertsonen zainketarako gaitasuna hartzen du kontuan.Zabaltze horrek iraunkortasun sozialaren definizio berri batdakar; definizio horrek gorputzen, emozioen eta harremansozialen ugalketa hartzen du barne, eta, orokorrean, dimentsiomaterialak, sinbolikoak, egiturazkoak eta etikoak prozesu eko-nomikoaren irudian bertan atxikitzea eskatzen du, bai mailamakroekonomikoan eta bai mikroekonomikoan. Kasu hone-tan, gorputzen eta emozioen hauskortasunari (gizon helduenabarne) aurre egiten dieten emakumeen eguneroko esperien-tzia, bizi kalitatearekiko azken erantzukizun historikoa denaldetik, ugalketa ongizatezko ikuspegi batean sartzen da.Ikuspegi horrek zenbait anbiguotasun uzten ditu agerian gizagarapenaren ikuskerari dagokionez, aukera berdintasunarenikuspegiak normalean antzematen ez dituenak.

Bi ikuspegiek, genero aurrekontuenak eta gaitasunenak, gizaaniztasunarekiko kezka bera erakusten dute errealitatea azter-tzerakoan; ordaindu gabeko ekonomiari garrantzia ematen




diote bizi kalitatea ulertzeko orduan, eta politikak zehatz-mehatz aztertu behar direla argudiatzen dute, desberdintasu-nak (emakumeen eta gizonen artekoak, edo beste talde ba-tzuen artekoak) iraunarazten edo ezabatzen dituzten egiazta-tzeko (Addabbo et al. 2004).

Gaitasunen ikuspegia jarraituz gero, auditoria-metodologiamultidimentsional bat eduki behar da, politika publikoekemakumeen ongizatean duten eragina ebaluatu ahal izateko.Ikuspegia hiru administrazio mailatan erabili da: EmiliaRomagna eskualdean, Modenako probintzia barrutian etaModenako udalerrian.

Italiako administrazio maila bakoitzak dituen eginkizunetatikabiatuz, “ugalketa ongizatearen ikuspegi zabaldua” ezarri dute.Ikuspegi horrek, izan ere, ez du bere arreta emakumeek biziduten desberdintasunean bakarrik jartzen; iraunkortasunsozialaren kontzeptua ere sartzen du. Emakumeek beren fami-liako kideen urrakortasunari (gizon helduena barne) buruzduten esperientziak sistema ekonomikoaren ezaugarri oroko-rretako batzuk azaleratzen laguntzen du.

Bestalde, kontzeptuak lurraldeetako errealitateetara egokitudituzte. Adibidez, eskualde mailan, gizabanakoaren ongizateagaitasunen multzoa zabaltzearekin erlazionatu dute. Era bere-an, desberdintasunak honela definitu dituzte: baliabideetara-ko, hezkuntzarako eta osasunerako sarbideari eta norbere gor-

putzaren kontrolari dagokionez, emakumeek desabantailakdituzten espazio sozial bateko disfuntzioak. Emakumeen jabe-kuntzako zenbait dimentsio eta politika publikoko zenbaiteremu identifikatzetik abiatuz, Genero Auditoriako (GA)matrize bat sortu dute, adierazle soilen multzo batekin batera.

Udalerri mailan, ongizatea definitzeko, bere izaera multidi-mentsionala azpimarratzen duen gaitasun zerrenda erabilidute. Zerrenda hori hertsiki lotuta dago udal eskumenekin,eta administrazio egituran txertaturiko gaitasun inplizitu ba-tzuetan oinarritzen da. Gaitasun horiek zuzeneko eragina duteherritarren ongizatean, eta tokiko gobernuaren erantzukizunpolitikotzat jotzen dira (Addabbo et al. 2004: 2). Jabekun-tzaren dimentsioen eta udal eginkizunen arteko loturaren adi-bide bat beheko 2. koadroan ikus dezakegu.

Azterketa hauetan, tokiko ongizatea bermatzeko lankidetzandiharduten erakundeen sarean jarri da arreta, eta, batez ere,zainketen gaitasunean. Gaitasunen ikuspegiak erakusten due-nez, alde batetik, bitartekoak edo inputak daude, eta, bestetik,bizi kalitatearen xede edo helburuak. Adibidez, diru sarrerakbaliabide garrantzitsua izan daitezke ongizatearen zenbaitalderdi lortzeko (hezkuntza, osasuna...), baina ez gaitasun guz-tientzat (epe luzerako langabeziak autoestimazioan eragitendituen ondorio kaltegarriak eta depresioak ezin dira gutxiene-ko diru sarrera batzuekin bakarrik gainditu).



2. koadroa. Jabekuntzaren dimentsioak eta Italiako udalen eginkizunak

Jabekuntzaren dimentsioak Udal eginkizunak

Baliabide publiko eta pribatuetarako sarbidea eta kontrola. Sektore soziala eta ongizatekoa.

Norberaren gorputzaren eta nortasunaren gaineko kontrola. Sektore soziala eta ongizatekoa (prebentzio eta errehabilitazio zerbitzuak).

Norberaren lanaren eta beste proiektu. Garapen Ekonomikoaren sektorea. batzuen gaineko kontrola. Kultura eta artea.

Espazio politikorako eta gobernantzarako sarbidea. Aukera berdintasunerako gastuak.

Norberaren mugikortasunaren eta segurtasunaren Mugikortasun eta garraiorako udal zerbitzuak.gaineko kontrola.

Norberaren denboraren eta aisiaren gaineko kontrola. Sektore sozialak eta ongizatekoak (haurrei, adineko pertsonei, etab.zuzenduriko zerbitzuak).Kultura eta artea. Kirola.

Baliabide ukiezinetarako sarbidea eta haien Hezkuntza publikoa, kultura eta adierazpen artistikoa.gaineko kontrola.

Iturria: Addabbo, Lanzi eta Picchio, 2004. Nire itzulpena.


Genero auditorian erabiltzen diren adierazleak hiru mailatansailkatu dituzte. Lehenengo mailan, bizi baldintzekin loturikoadierazleak daude; bigarrenean, genero berdintasunaren adie-

razle sintetikoak (egileek horretarako datu gehiago behar dire-la azaldu dute), eta, hirugarrenean, politika publikoen adieraz-leetan jasotako genero berdintasuneko indizeak (4. koadroa).

Ildo beretik jarraituz, eta probintzia barruti mailan, 2003an,aditu hauek (Tindara Addabbok eta Antonella Picchiok27)hiru multzo handitan banatu zituzten gastuak. Lehenik, bera-riaz emakumeei zuzenduriko programa edo proiektuetarakogastuak (aurrekontuaren %0,80). Bigarrenik, administrazioaparatuaren eraginkortasunera zuzenduriko programa edoproiektuetarako gastuak (aurrekontuaren %33,1). Eta hiruga-rrenik, aurrekontuaren zatirik handiena, %66,1, generoinpaktua duten proiektu eta programetarako gastuak. Atalhonetan, proiektuak hurrengo kategoriatan banatu dituzte:

• Gorputzaren eta osasunaren osotasuna.

• Lurralde mugikortasuna.

• Denboraren erabileraren gaineko kontrola.

• Ezagutza eta kulturarako sarbidea.

• Baliabide pribatuetarako sarbidea (enplegua eta nego-zioak).

• Baliabide publikoetarako sarbidea (enplegua, transfe-rentziak eta zerbitzuak).

• Partaidetza soziala eta ordezkaritza politikoa.

Eskualde mailan, emakumeen jabekuntzaren dimentsioenartetik, politikoki onartuta dauden eta toki mailan espezifiko-ak diren horiek aukeratu dituzte. Horretarako, hiru eremunagusi bereizten dituzte:

A1. Baliabide publiko eta pribatuetarako sarbidea etahorien gaineko kontrola.

A2. Baliabide ez material eta kognitiboetarako sarbideaeta horien gaineko kontrola (ezagutza, hezkuntza,zerbitzuak, etab.).

A3. Herritar aktiboak eta parte-hartzaileak.

Jarduketa eremuak aukeratuta, jarduketa publikoko sektorenagusiekin gurutzatu dituzte, eta plangintza politiko publiko-ko taxonomia intuitibo bati jarraituz, hurrengo matrizea sortudute. Matrizeak Genero Auditoria (GA) bat egiteko behardiren oinarrizko adierazleak jasotzen ditu (3. koadroa).Adierazle horiek bat datoz Europar Batasunak gizarte bazter-keta neurtzeko erabiltzen duen ikuspegiarekin. Laburbilduz,adierazle soil eta praktiko batzuk biltzen saiatu dira, ulertzekoeta aztertzeko errazak direnak.

27 2005ean, Antonella Picchiok Ekonomia Feministari buruzko Biltzarrean aurkeztutako ahozko komunikaziotik ateratako informazioa. Euskal HerrikoUnibertsitatea. Apirilak 14-15. Bilbo.



3. koadroa. Genero Auditoriaren Matrizea

A1

Baliabide materialengaineko kontrola

A2Baliabide ez materialengaineko kontrola

A3Partaidetza eta herritaraktiboak

• Legeak eta bestelako xedapenak

• Ordaindu gabeko ugalketajardueren aitorpen soziala

• Legeak eta bestelako xedapenak• Lana eta bizitza uztartzeko

neurriak

• Legeak eta bestelako xedapenak

• Gobernantza eta partaidetzapolitikoa

• Ondasun eta zerbitzupublikoak ematea

• Baliabideekin loturikolaguntzak-Zerga araubideak

• Hezkuntza zerbitzuak

• Aukera berdintasunabultzatzeko gastuak

• Helburu zehatzak etabideratuak



P1 Politikainstituzionalak

P2 Politikamakroekonomikoak

P3 Politika meso etamikroekonomikoak

Iturria: Addabbo, Lanzi eta Picchio, 2004. Nire itzulpena.




4. koadroa. Genero Auditoriarako adierazle eta indize batzuk

1. Maila – Bizibaldintzen adierazleak

Ongizate ekonomikoa

Ezagutza etahezkuntzarako sarbidea

Partaidetza

2. Maila - Genero indizesintetikoak

1. Per capita errenta PPAn.2. Pobrezia erlatibo eta absolutuaren arteko arrailaren ratioak3. Sarrera Desberdintasuna (Giniren indizea)4. Epe labur eta luzerako langabezia tasa 5. Sektore Informaleko enplegua guztizko enpleguaren ehuneko gisa

1. Matrikulazio tasa Lehen eta Bigarren Hezkuntzan 2. Matrikulazio tasa Goi Mailako Ikasketetan3. Matrikulazio tasak publikoki finantzatutako Prestakuntzako eta bestelako Ikastaroetan4. Eskola absentismoaren tasak5. Gai teknikoetan prestakuntza jasotzen duten emakumeen eta gizonen ehunekoak

1. Lan ordainduaren ehunekoa nekazaritzakoak ez diren jardueretan 2. Emakume eta gizon parlamentarien ehunekoa 3. Emakumeek eta gizonek erakunde publikoetan betetzen dituzten zuzendaritza karguen eta kargu

profesionalen ehunekoa4. Partaidetza ehuneko ofiziala GKEetan, elkarteetan, etab.

1. Generoko Garapen Indizea (Bizitza-Luzerari buruzko informazio gehiago behar da)2. Generoko Jabekuntzarako Neurria

3. Maila – Generoberdintasuna politika

publikoetako adierazleetan

A1

Baliabide publiko etapribatuetarako sarbideaeta horien gainekokontrola

A2

Baliabide ez material etakognitiboetarako sarbideaeta horien gaineko kontrola

A3

Herritar aktiboak etaparte-hartzaileak

• Ekoizpen/ugalketa jarduerakorekatzera zuzenduriko esku-hartzeak, GeneroanKontzentratuak (GK)

• Gizonak/emakumeak burudiren enpresekin egindakokontratu publikoen ehunekoa

• GK bateratze politikak

• Emakumeen eta gizonenehunekoa duela gutxikontratatutako pertsonen artean(zuzendaritza karguetan etabestelakoetan)

• Erakunde publikoetan dituztenkarguen ehunekoa

• GK Gastuen ratioa • Irabazien ratioa GK sarreren

arabera• Zerbitzu Publikoen ratioa

generoaren arabera • Zuzeneko/zeharkako zergen

ratioa

• Goi Mailako Ikasketetarakogastuen ratioa GK

• Genero desberdintasunamurrizteko gastuak

• GK sarreren transferentziaratioa

• Enpresei laguntzeko gastuenratioa

• Bizitza osoan zeharrekoikaskuntzaren ratioak GK

• Partaidetza sozial etapolitikorako gastuak GK

P1 Politikainstituzionalak

P2 Politikamakroekonomikoak

P3 Politika meso etamikroekonomikoak

Iturria: Addabbo, Lanzi eta Picchio, 2004. Nire itzulpena. GK= generoan kontzentratua.


Oinarrizko indizeak finkatuta, erabakigarria da genero berdin-tasunari buruzko adierazleen xede balioak zehaztea.Gaitasunen Ikuspegiarekin bat etorriz, funtsezkoa da hurren-goa egitea: baliabide publikoen aldaketa sozialerako prozesubat giza garapenaren ikuspuntutik nola eta noiz burutzen dentoki mailan aztertzea. Horrela, hurrengo alderdiak aztertu etaebaluatu daitezke: taldeen portaera, arau sozial eta kulturalak,emakumeen eskubideak, denboraren erabilera eta eredu kultu-ralak nahiz nortasun sozialak.

Lehenengo bi mailetan giza garapenerako xede batzuk identi-fikatu ondoren, politika publikoen generoarekiko ebaluazioaegingo da. Ebaluazioak honetan datza:

1. Lortu beharreko xede balioen eta egungoen arteandagoen aldea zehaztea.

2. Politika publikoetako genero berdintasunaren adieraz-leak kalkulatzea.

3. Esku-hartze politikoen ondorioa zehaztea, adierazleekdenboran zehar izan duten bilakaera neurtuz.

4. Azkenik, garapen xedeak berriro aztertuko dira, proze-sua berrelikatzeko.

5.4. Euskadiko eta Andaluziako esperientziak

Espainiako Gobernuak 2005. urtetik dihardu politika publi-koak genero ikuspegitik aztertzen, Osasun Sailaren generoinpaktuaren bidez (gaur egun prestaketa fasean dago). Halaere, Estatu mailan gehien aipatzen den ekimena EuskalAutonomia Erkidegoan (EAE) Emakundek, EmakumearenEuskal Erakundeak, abiarazitakoa da. Ekimena 1999tik2002ra arte gauzatu zen eta www.emakunde.es helbideanharen nondik norakoak azaltzen dira.

Toki mailan, Bilboko Udaleko Emakume eta GarapenerakoLankidetzako Sailak trebakuntza ikastaro bat antolatu zuen2005eko maiatzean, aurrekontuaz arduratzen ziren arloetakoteknikari guztiei zuzendua. Gaur egun, Udala ekimen pilotubat bultzatzen ari da genero adierazleak udal sailetako aurre-kontuen memorietan sartzeko asmoz. Ekimen horrek sektoremailan aurrekontuen ardura duten langileak prestatzeko etasentsibilizatzeko balio izan du. Aipatutako sailak beren boron-datez ari dira ekimenean parte hartzen, eta Euskal HerrikoUnibertsitateko (EHU/UPV) ikertzaile talde batek esperien-tziaren aholkulari tekniko gisa dihardu.

2002tik aurrera, Espainiako beste kasu aipagarrienetako batAndaluziako Autonomia Erkidegoa (AAE) garatzen ari den

esperientzia da, Emakumearen Andaluziako Institutuarenbidez. Autonomia Erkidego hau Estatuko bigarren handienada hedadurari dagokionez, eta garrantzitsuena biztanleei dago-kienez (7,4 milioi pertsona 2002an). Lehenik, Hitzaldi batantolatu zen jendeari GIAk egiteko premia azaltzeko.

Jarraian, zenbait mekanismo abiarazi ziren prozesua instituzio-nalizatzeko asmoz. 2003. urtetik, Andaluziako GobernuKontseiluak onesten dituen lege proiektu eta araudi guztiekgenero berdintasuna eta haurren eskubideak modu eraginko-rrean izan behar dituzte kontuan. Ondorioz, proiektu etaaraudi horien edukiaren genero inpaktuaren ebaluazio txoste-na egin behar da; txosten hori AAEaren Aurrekontuan egonbehar da sartuta (Andaluziako Junta, 2005: 13-15).

2004an Genero Inpaktuaren Ebaluazio Txostena arautu zengobernuak onesten dituen lege proiektu eta araudientzat. Agiribakoitzak, gutxienez, dagokion jarduketa eremuan emakume-en eta gizonen artean dauden desberdintasunak azaldu beharditu, sexuaren arabera bereizitako estatistikak erabiliz; horrezgain, proiektu edo araudiak zuzendurik dagoen emakume etagizonengan izan dezakeen eragina aztertu behar du.

2005ean, 2006rako aurrekontu autonomikoa egiteko arauakematen dituen aginduan, gizonen eta emakumeen arteko ber-dintasuna sustatzera zuzendutako programei lehentasunaemango zitzaiela adierazi zen. Gaur egun, beraz, badirudiAdministrazio Autonomikoak konpromiso sendoa duela gene-ro berdintasunarekiko.

Ildo horretatik, Andaluziako Juntak “Andaluziako AutonomiaErkidegoko Aurrekontuko Genero Inpaktua EbaluatzekoTxostena” prestatu du 2006 eta 2007rako. Agiria Andaluziakogobernuaren konpromiso politikoaren emaitza da, genero ber-dintasunaren alde aktiboki diharduelako. Txostenak hurren-go alderdiak jasotzen ditu, besteak beste:

• Emakumeen eta gizonen arteko berdintasuna lortzekogarrantzitsutzat eta oso garrantzitsutzat jotzen direnaurrekontu programak.

• Programa horiekin zuzenean loturiko planak eta ekintzaildoak.

• Azterketarako erabilitako estatistika ofizialak, edo,horrelakorik ez badago, ezagutza handitzeko proposame-nak.

• Ikerketa estatistikorako proposamenak, azterturiko gastuprogramei dagokien eremuan.

• Aurrerapenen jarraipena egiteko adierazleak.




Azaldu ditugun metodologiek erakusten dutenez, “bidea ibilizegiten da”. Horregatik, ezarri beharreko metodologien garape-na koordinatzeko, haiei buruzko ezagutzak indartzeko, meto-dologien indarguneak eta ahulguneak ezagutzeko eta taldesinergiak sortzeko, gero eta garrantzitsuagoa da nazioartekolankidetza. Europa mailan, adibidez, gizarte zibila aurrerape-nak egiten ari da eremu horretan, hainbat ekimenen bidez.Horien artean nabarmenena European Gender BudgetingNetwork delako sarea da; 2006an sortu zen, genero aurrekon-tuetan interesatutako pertsona batzuen eskutik. Bere xedeakhauek dira: esperientziak partekatzea, proiektu berriak bult-zatzea eta administrazio publikoei presioa egitea, epe ertain etaluzera eta sistematikoki, gaiari merezi duen arreta eskain die-zaioten, eta estrategia hori sendotzeko behar diren tresnakabiarazteko baliabideak zein langileak jar ditzaten. 2006ansortutako sare europar hau bere jarduerak zabaltzen ari da gauregun, eta dinamika horien bultzatzaile bihurtu nahi du.

6. GIA ekimenetako partaideak

“Any budget is intrinsically political. The budget determinesfrom whom the state gets resources, and to whom and whatit allocates them. Each decision is a political one, as is thedecision on the overall size of the budget”28

Debbie Budlender Second Women’s budget (1997)

Borondate politikoa eta zeregin publikoaren gardentasunasarritan aipatzen dira beharrezko baldintza gisa, baita ezinbes-teko baldintza gisa ere, GIAen azterketa proiektuek iraun ahalizateko, bai administrazio barruan eta bai kanpoan. Batez erebigarren kasuan, gizarte zibila zuzenean inplikatzen deneanfinantza publikoen kontrolean, eta proposamenen nahiz poli-tika publikoen balorazioen bidez zeregin publikoari lagundunahi dionean, funtsezkoa da administrazioak gizarte horrekikoerakusten duen jarrera.

20 estatu baino gehiagotako esperientziak aztertu ondoren,Debbie Budlender adituak zera dio: generoarekiko sentikorrendiren aurrekontuen prestaketan eragin nabarmena izan deza-keten agente guztiek hartu beharko lukete parte ekimen horie-tan. Alegia: aurrekontuaren arduradunak diren ministerio, sail

edo arloetako buruek, berdintasun politikekin zerikusia dute-nek, abokatuek, gizarte zibileko taldeek (adibidez, mugimen-du feministak), GKEek, akademikoek, ikerketa erakundeek,estrategikoki kokaturiko pertsonek eta publiko orokorrak29.Horrek genero azterketa politika fiskalean eta aurrekontuenzikloan sartzeko eskakizuna indartuko luke. Prozesu horretan,aukera berdintasuna berariaz bultzatzeaz arduratzen denministerio edo erakundeak funtsezko eginkizuna du dinami-zatzaile eta kontzientziatzaile gisa.

Orain arteko esperientzietan, hurrengo erakundeek egindakolana azpimarratu behar da:

• Zenbait kasutan, Gobernua izan da azterketen xedea, etabatez ere Ogasun Ministerioa (aurrekontuaren bulegoa,zehazki). Horretarako, generoarekin loturiko gaiez ardu-ratzen den ministerioaren inplikazio zuzena behar da,Ogasun Ministerioari laguntzeko (bien arteko harrema-nak ez dira beti errazak eta horizontalak izan). Era bere-an, aztertutako arlo sektorialez arduratzen diren ministe-rioek egiteko garrantzitsua bete behar dute. Izan ere,estatu gehienek ikuspegi sektoriala erabili dute berenazterketetan (osasuna, hezkuntza, nekazaritza...), aurre-kontuan islatzen den ohiko administrazio antolamen-duari jarraituz. Ministerio sektorial batetik bestera des-berdintasunak daude aurrekontuarekiko erantzukizunaridagokionez; beraz, kasu bakoitzean, administrazio egitu-rako zereginen barne banaketa eta erabaki ahalmena eza-gutu beharko da.

• GIAekin loturiko ekimen askok, beren estrategien arte-an, jendea sentsibilizatu eta trebatzea jasotzen dute,batez ere Emakume Parlamentariak; eta, horrez gain,materialak prestatzea emakume horiek treba daitezen,aurrekontuak eztabaida ditzaten eta estrategia partekadezaten. Herrialde askotan, ordea, aurrekontuaParlamentura iristen denerako, erabaki gehienak hartutadaude, eta erakunde horrek oso gutxi egin dezake aurre-kontuko partidak aldatzeko. Batzuetan, ez dago botere-rik gastu eta sarreren guztizko kopuruak handitu edomurrizteko. Alabaina, beste kasu batzuetan, Parlamentua(batez ere, emakume parlamentari talde txiki bat) agen-te dinamizatzaile eta bultzatzaile garrantzitsua izan da30.

GIA EKIMENETAKO PARTAIDEAK


28 “Edozein aurrekontuk, berez, izaera politikoa dauka. Aurrekontuak zehazten du Estatuak norengandik hartzen dituen baliabideak, nori zuzentzen dizkion etazertarako erabiliko dituen. Erabaki bakoitza politikoa da, eta baita aurrekontuaren guztizko tamainari buruzko erabakia ere”. Debbie Budlender. EmakumeenBigarren Aurrekontua (1997).

29 Budlender et al., 2002 a: 11-17; Elson, 2002 a: 42.30 Adibidez, Hegoafrikan eta Ugandan.


• Gizarte Zibilari dagokionez, sarritan Australiako ekime-na aipatzen da gizarte zibila kontuan hartzen ez duenproiektu baten ahuleziak azpimarratzeko. Izan ere, eki-men hori gobernuko egituretako emakumeek zuzenduzuten (femokrata deiturikoek). Beste kasu batzuetan,talde sozialek egindako ekimenek gobernuen asmoenabiada handitzen lagundu dute (Hegoafrika, Uganda,Tanzania, Erresuma Batua). Horrelako ekimenek, antzadenez, hobeto funtzionatzen dute gobernuaren eta azter-keta egiten diharduten gizarte zibileko taldeen arteanadostasun handia dagoenean.

• Gizarte zibilaz hitz egiten denean, hau da, ingelesezGKE deitzen diren talde aktiboenez, praktikan emaku-me taldeez ari gara (Tanzania, Uganda, Filipinak); eta,baita ere, ikerketa edo prestakuntzarako laguntza ematenduten akademiko taldeez (Erresuma Batua, Hegoafrika,Mexiko). Nolanahi ere, GKEena kontzeptu zabala da;beren osaera egitura sozial bakoitzaren menpe dago, eta,normalean, askotariko erakundeak hartzen ditu barne31.Horrek prozesua aberasten du, gainera. Gizarte egoeraahuleko biztanleen inplikazioari dagokionez, zailtasunasko antzematen dira; hala ere, ahaleginen bat egin da,adibidez Hegoafrikan.

• Ekimen batzuetan, akademikoak izan dira esperientzienbultzatzaile nagusiak (Bangladesh eta Italia), eta GKEakere, batzuetan, horien ikerketetan oinarritu dira.Budlenderren iritziz, arriskutsua izan daiteke ikertzaileenlanarekiko menpetasun handiegia edukitzea. Izan ere,ikertzaileen interesak ez dira zertan bat etorri politikekukitutako pertsonen interesekin.

• Bestalde, pertsona oso erreferentzialek proiektuen bila-kaerarako duten garrantzia ere agerian geratu da zenbaittokitan, esaterako Hegoafrika eta Mozambiken. Kasuhonetan, arrisku nagusia ekimena pertsona horienmenpe egotea da. Pertsona horiek desagertzen badira,proiektuaren etorkizuna kolokan jar daiteke. Hemen,bestalde, gizonek horrelako ekimenetan izan beharduten partaidetzari buruzko eztabaida sortzen da.Prestakuntza eta sentsibilizazio lanean zenbaterainoeman behar zaie lehentasuna? Izan ere, aurrekontueiburuzko erabaki asko gizonek hartzen dituzte(Budlender, 2002 a: 102).

Agente bakoitzaren inplikazio, protagonismo eta partaidetzamaila kontuan izanik, gaur egunera arte burututako ekimenakhiru multzo handitan banatu dira:

• Gobernu ekimenak: Australiakoa, adibidez.Gobernuak, bere ministerioek eta erakundeek funtsez-ko eginkizuna bete dute ekimena ezarri den adminis-trazio maila guztietan.

• GKEen ekimenak: administrazio egituretatik kanpobultzatu dira. Horrelako ekimenen xedea zera izaten da:politikak gehiago demokratizatzea eta ezarri beharrekoneurriak hobetzea. Aurrekontuen prozesuetan eragitensaiatzen dira, genero ikuspegia kontuan har dezaten.Horren adibide bat Tanzania da (hasieran), eta Kanadaere bai (gaur egunera arte).

• GKEk eta parlamentuko indarrek elkarrekin abiarazita-ko ekimenak; Hegoafrikan, adibidez.

Partaidetza soziala ekimen horien martxa egokirako eta irau-penerako funtsezko elementutzat hartzen bada, partaideenprestakuntza derrigorrezkoa da. Horretarako, ezinbestekoa daprestakuntza prozesu horietan planifikatutako jarduera guz-tien xedeak, estrategiak eta urratsak argi edukitzea. Admi-nistraziotik kanpo egiten diren ekimenen kasuan, prestakun-tzak aurrekontu prozesua bera ere hartu ohi du barne. Horrenhelburua zera da: prozedura formalak nahiz informalak azter-tzea, eta boterea benetan non dagoen jakitea, harekin komu-nikatu ahal izateko (Budlender 2002a: 114).

Gaur egun, Estatu bakar batek ere ezin du esan bere aurrekon-tua generoarekiko erabat sentikorra denik. Alabaina, ekimenhorien arrakasta ezin da soilik aurrekontuan egindako aldake-ten arabera neurtu. Hurrengo alderdiak ere funtsezkoak dira:emakumeak aurrekontuei buruzko gaietan bereziki inplika-tzea, lankidetza esparruak sortzea, eta funtzionarioek eta bote-re karguak dituzten gainerako pertsonek generoarekiko dutenikuspegia aldatzea. Eginkizun horien emaitzak ezin dira epelaburrera ikusi, baina, denborarekin, gauzak aldatzen lagundezakete32. Beraz, desegokia izango litzateke estrategia horienepe laburrerako balorazioa egitea, epe luzerako diseinatuta bai-taude. Hala ere, estrategiok dinamizatzeko behar adinako pre-sio sozialik egiten ez bada, geldialdia edo atzerakada gertatze-ko arrisku handia dago. Izan ere, administrazioek epe laburre-rako emaitzak eskatzen dituzte, eta emaitzak ezin dira haindenbora gutxian neurtu.

31 GKEen eta gobernuen arteko lankidetza maila nabarmen aldatzen da esperientzia batetik bestera; lankidetza estutik hasi (Tanzanian eta Erresuma Batuan, azke-naldian) eta distantzia kritikora, eszeptizismora eta mesfidantzaraino (Budlender, 2002 a: 99).

32 Budlender et al., 2002a: 19, 124.

GIA EKIMENETAKO PARTAIDEAK



7. Egungo lorpenak eta erronkakLehen aipatutako adituek ateratako ondorioetatik abiatuz, etaBilboko Udaleko esperientzia pilotuaren bidez orain arte ika-sitakoa kontuan izanik, zeregin publikoa aztertzeko moduberritzaile honen garapenean zehar lortutakoa azalduko dugujarraian, eragozpen eta erronkekin batera. Gaur egun abiandauden ekimen berriek ere erronka berberei egin beharkodiete aurre.

Hasteko, ekimen horien lorpen nagusiak azpimarratukoditugu33:

1. Gaitasun handiagoa sortzen dute emakumeei zuzendu-riko baliabide publikoen benetako balioa zehazteko,dauden gabeziak agerian utziz.

2. Sexuaren arabera bereizitako datuen bilketa eta azterke-ta indartzen dute, ebaluazio eta aldaketa estrategiagehiago egiteko balioko duen informazio ugari emanez.Batzuetan, inpaktuaren balorazio zehatza beharrean,sailen gabeziei buruzko informazioa lortzen da hasieran(beren neurrien eragin zehatzari buruz sailek ez dakite-na); horregatik, erresistentzia eragin ohi dute.

3. Politika eta programa askoren ustezko “genero neutral-tasunari” aurre egiten diote, gobernuen sailak emaku-meentzako aurrekontuak duen garrantziaz ohartaraziz,nahiz eta zenbait sail eta funtzionariok gaiarekiko sen-tsibilitate gutxi erakutsi.

4. Eraginkortasun ekonomikoa handitzen dute, Elsonekdioen bezala, kostuak eremu ikusgaitik eremu ikusezi-nera eraman baino egiten ez dituzten “ekonomia fal-tsuak” galaraziz.

5. Gobernaketa ona bultzatzen dute; hau da, aukerak han-ditzen dituzte biztanleriari ondasunak zein zerbitzuakmodu zuzen, eraginkor eta arduratsuan eskaintzeko.Horretarako, ezinbestekoa da gardentasuna, erantzuki-zuna eta partaidetza, eta baita nazioarteko konpromiso-ak ezartzea ere.

Lorpenak asko diren arren, hainbat eragozpen ere badaude.Australiako esperientzia aitzindaria abiarazi zenetik (denboranluzeena izan da), hainbat eragozpen sortu dira geroago azal-tzen joan diren ekimenetan:

1. Sexuaren arabera bereizitako daturik edo baliabideengabezia gobernuen programak ebaluatzeko.

2. Burokrazia ez dago konprometituta, eta gobernuek mu-ga politikoak jarri dizkiote estatu sistemaren barruanegindako (auto)kritika publikoari (kritikak arintzekopresioak).

3. Aurrekontuaren mugak. Aurrekontua epe laburrerakoesleipenez osaturik dago. Esleipen horietan, programaoso orokorrak azaltzen dira eta datuak ez daude sexua-ren arabera bereizita; beraz, oso zaila da sexuen arabera-ko eragina aztertzea.

4. Generoari buruzko ideia partzialak. Politiken ustezkoneutraltasuna oso zabaldurik dago sail batzuetan, batezere ekonomikoetan; horren ondorioz, ez da aitortu nahiizaten sexuaren arabera aurrekontuak eragin desberdinaduela.

Orain arte burututako GIA esperientzietan sortutako eragoz-penak kontuan izanik, zera ondoriozta dezakegu: bidezkogenero harremanak bermatuko dituen aurrekontu prozesu batlortzeko, printzipio edo aldez aurreko baldintza batzuk betebehar dira:34

1. Borondate politiko aktiboa. Aurrekontuek prestatudituen erakundearen lehentasun politikoak islatzendituzte. Beraz, eraginkorrak izateko, GIA ekimenekgenero berdintasunaren aldeko konpromiso politikoabehar dute, eta konpromiso hori nazioarteko legezkotresnen bidez formalizatu behar da. Borondate politi-koa eraginkorragoa da aktiboki aitortzen eta adieraztendenean. Beraz, oso garrantzitsua da arau instituzionalnahiz politikoek lehentasun eta premia hori jasotzea.

2. GIAekiko kontzientziazio eta defentsa prozesua: gober-nuak, parlamentuak eta gizarte zibileko taldeak prozesuhonetan zenbat eta inplikatuago egon, prozesua orduaneta iraunkorragoa eta eraginkorragoa izango da. Izanere, ez da soilik gobernuen lehentasun politikoen alda-keten menpe egongo.

3. Gardentasuna eta partaidetza: genero ikuspegiko aurre-kontuen aldeko ekimenek arrakasta izateko, aurrekontuprozesua gardena izan behar da. Aurrekontu prozesuak

EGUNGO LORPENAK ETA ERRONKAK


33 Budlender et al., 2002a: 15; Sharp eta Broomhill (1990), Hewitt eta Mukhopadhyay, 2002a: 55.34 EBko Emakumeen eta gizonen aukera berdintasunerako Batzorde Aholkularia, genero aurrekontuei buruzko 2003ko txostenean.


emakumeen eta gizonen ordezkaritza orekatua erakutsibeharko luke; bestalde, aurrekontuetan eta genero kon-tuetan adituak diren pertsonek hartu beharko luketeparte prozesu horretan, eta gizarte zibilak ere bai.

4. Aldez aurretiko beste baldintza batzuk hauek dira:koordinazioa, gaitasuna, tresnak, eta prozesu horiekgiza nahiz finantza baliabideez hornitzeko beharra(EBko Aukera Berdintasunerako Batzorde Aholkularia,2003:6).

Gaur egun, oraindik erronka asko gainditu behar dira ekimenhoriek aurrera eramateko. Esperientzietan zehar aipatu dire-nen artean, hamaika puntu azpimarra ditzakegu:

1. Aurrekontu osoa ikuspegi horretatik aztertzeko premia.GIAek aurrekontu osoak eta aurrekontuko programabakoitzak duen eraginari buruzko ikuspegi orokorraeman behar dute, genero berdintasunerako xedeeidagokienez, bai gastuen aldetik eta bai sarreren aldetik.Urrats garrantzitsu bat zera da: genero berdintasunarengaia sail guztiei dagokiela ulertzea; mota askotako pro-gramei dagokiela, ez bakarrik genero berdintasunarekinzuzenean loturik daudenei.

2. Epe ertainerako plan ekonomikoentzat genero azterke-ta gehiago egiteko premia. Izan ere, erabaki makroeko-nomiko horiek ezarri beharreko politiken maniobramarjina murrizten dute. Horretarako, xede makroeko-nomikoek genero dimentsio bat dutela aitortuz hasibehar da.

3. Aurrekontuek ugalketako lan kargan duten eraginakuantifikatzeko premia. Suitzako kasua izan da eraginhori ganoraz kuantifikatzen saiatu den bakanetakobat35. Besteak beste, denboraren erabilerari buruzkodatuak sexuaren arabera bereizita edukitzearen garran-tzia islatu du esperientzia horrek. Ildo horretatik, osoerabilgarriak dira denboraren erabileraren banaketariburuz azkenaldian Estatu askotan egiten ari diren iker-ketak; hala ere, datu horiek ez dira erabiltzen GIAetan.Horrelako ikerketak aldizka eta sistematikoki eginbeharko lirateke.

4. Genero adierazleak eta jarduera, emaitza eta eraginenadierazleak prestatzen jarraitzeko premia, bai gastuei etabai sarrerei dagokienez.

5. Programak modu eraginkorrean koordinatzeko premia.Horretarako, jarraibide argi batzuk egon behar dira,ministerio/sail guztiak estrategia hori garatzera behartu-ko dituztenak.

6. Emakumeek enplegu publikoan parte hartzeko premia,bai kopuruari dagokionez eta bai administrazioko goikarguei dagokienez.

7. Sektore publikoaren eta pribatuaren arteko kontratue-tan genero oreka lortzeko premia.

8. Aurreko puntu guztietan aurrera egiteko, ezinbestekoada Administrazioko sail guztietako langileak prestatzeaeta sentsibilizatzea, batez ere Ekonomia eta OgasunSailekoak. Langile horiek, izan ere, genero kontuak sailsozialekin loturik daudela pentsatu ohi dute; horrenondorioz, ez dira konturatzen generoaren eta politikaekonomikoaren artean dagoen loturaz.

9. Gizarte zibilari partaidetzarako eta erabakiak hartzekobenetako bideak ireki behar zaizkio. Horrela, elkarren-ganako mesfidantzak gaindituko dira, eta modu eragin-korrean presioa egin ahal izango da estrategia hau abia-razteko.

10. Ekimen horiek denbora luzez iraun behar dute. Izanere, aurrekontuaren proiektua egiten denetik bere egika-ritzari buruzko datuak biltzen diren arte denbora askoigarotzen da, gutxienez bi urte. Gainera, prozesu horierakundeen ohituretan sartu behar da, aldaketa lortze-ko. Horrek administrazioaren ohiko jarduerak baztert-zea esan nahi du, eta mentalitate aldaketa epe ertain-luzera bakarrik lor daiteke.

11. Ekimen horiek proposaturiko aldaketak bultzatzekoezinbestekoa da hainbat indar bateratzea. Izan ere, poli-tika publikoetako aldaketak ez dira normalean proposa-men bakar baten emaitza36.

Genero ikuspegiko aurrekontuekin loturiko ekimenentzakoerronken laburpen honek erakusten duenez, oraindik askodago egiteko. Estrategia zabala eta sakona da, aukera eta arris-ku handiak dituena. Politika publikoak genero ikuspegitiketengabe ebaluatuz gero, emakumeen bizi eta lan baldintzakhobetu daitezke, eta, ondorioz, komunitatearen gizarte ongi-zatea ere bai. Horrek, politikaren aldetik, zeregin publikoan

35 Budlender, 2002 a: 116; Madoerin, 2007: 5.36 Budlender, 2005:11.

EGUNGO LORPENAK ETA ERRONKAK



partaidetza soziala indartzea dakar. Horregatik, nahitaezkoa dagenero berdintasunarekiko konprometitutako talde sozialekgero eta modu aktiboagoan parte hartzea ekimen horietan.Horrela bakarrik lortuko dugu administrazio publikoek berenkudeaketaren gardentasuna arautzat eta genero berdintasunalehentasunezko xedetzat hartzea, erronka liluragarri honetanaktiboki inplikatuz.

Laburtzapenak

GA: Genero Auditoria.

ASAL: Toki Agintaritzen Suediako Elkartea.

AAE: Andaluziako Autonomia Erkidegoa.

EAE: Euskal Autonomia Erkidegoa.

CIDA: Nazioarteko Garapenerako Kanadako Agentzia.

FUNDAR: Azterketa eta Ikerketa Zentroa (Mexiko).

GTZ: Alemaniako Lankidetza Teknikoa.

GKE: Gobernuz Kanpoko Erakundea.

NBE: Nazio Batuen Erakundea.

GIA: Genero Ikuspegiko Aurrekontuak.

NBGP: Nazio Batuen Garapenerako Programa.

SIDA: Nazioarteko Garapenerako Suediako Agentzia.

EB: Europar Batasuna.

UNIFEM: Nazio Batuen Emakumearentzako GarapenFondoa.

EHU/UPV: Euskal Herriko Unibertsitatea/Universidad delPaís Vasco.

Bibliografia

Addabbo, Tindara, Diego Lanzi eta Antonella Picchio (2004):“On Sustainable Human Development: Gender Auditingin a Capability Approach”. Ekonomia Politikoko Sailekoeztabaida materiala, 467. zk.

Andia, Bethsabé eta Arlette Beltrán (2003): Documento meto-dológico sobre el análisis del presupuesto público con enfoque degénero: sistematización de las experiencias en la Región An-dina. Aurretiko bertsioa. UNIFEM-Andeetako eskualdea.

ASAL (2002): Active work for gender equality. Gender mains-treaming and the 3R-method in local government. TokiAgintaritzen Suediako Elkartea (Svenska Kommunförbun-det). www.svekom.se/jamstalldhet

Budlender, Debbie, Diane Elson, Guy Hewitt eta TanniMukhopadhyay (2002a): Gender budgets make cents: unders-tanding gender responsive budgets. Commonwealth Secretariat.

Budlender, Debbie eta Guy Hewitt (2002b): Gender budgetsmake more cents. Country studies and good practice. Com-monwealth Secretariat.

Budlender, Debbie eta Guy Hewitt (2003): Engendering bud-gets. A practitioners´ guide to understanding and implemen-ting gender-responsive budgets. Commonwealth Secretariat.

EBko emakumeen eta gizonen Aukera BerdintasunerakoBatzorde Aholkularia (2003): Opinion On Gender Budge-ting. Europar Batasuna.

Europako Batzordea (2003): “Gender equality in develop-ment cooperation: from policy to practice- The role of theEuropean Commission”. Development De 119.

Eskandinaviako Kontseilua (2005): Berdintasuna eta FinantzaPublikoak – Generoarekiko sentikorrak diren aurrekontueiburuzko eztabaida agiria. www.norden.org/gender.

Degraef, Véronique (2002): “Is ‘gender budgeting’ an inclusi-ve part of the gender mainstreaming strategy in EU poli-cies?” Gender Budgets, Financial Markets, Financing forDevelopment izeneko Biltzarrean aurkeztutako komunika-zioa, Otsailak 19-20. Heinrich-Boell Fundazioa, Berlin.

Elson, Diane (2002a): “Integrating gender into governmentbudgets within a context of economic reform”, hemendik ate-rata: D. Budlender et al. (2002a): Gender budgets make cents:understanding gender responsive budgets. CommonwealthSecretariat.

Elson, Diane (2002b): “Gender responsive budget initiatives:some key dimensions and practical examples”. GenderBudgets, Financial Markets, Financing for Development ize-neko Biltzarrean aurkeztutako txostena, Otsailak 19-20.Heinrich-Boell Fundazioa, Berlin.

Elson, Diane (2003): “Gender mainstreaming and genderbudgeting” Conference Gender Equality and Europe´s future.European Commission, DG Education and Culture andJean Monnet Project. Brusela.

BIBLIOGRAFIA



Elson Diane (2006): “Gender equality, public finance and glo-balization”, hemendik aterata: J. K. Boyce et al. (ed.),Human development in the Era of Globalization: essays inhonor of Keith B. Griffin. Edward Elgar publishing Ltd.239-256. or.

Hernandez, Itziar eta Arantxa Rodriguez (1996): “Igualdad,desarrollo y paz. Luces y sombras de la acción internacio-nal por los derechos de las mujeres”. Lan-Koadernoak.Hegoa: Bilbo.

Hewitt, Guy eta Tanni Mukhopadahyay (2002): “Promotinggender equality through public expenditure”, hemendik atera-ta: Gender budgets make cents: understanding gender responsivebudgets, Budlender, Debbie, Diane Elson, Guy Hewitt etaTanni Mukhopadhyay. Commonwealth Secretariat.

Jubeto, Yolanda (2007): “Experiencias europeas en Presu-puestos con Enfoque de Género: una revisión crítica”, Eko-nomia Feministari buruzko II. Biltzarra. Zaragoza.

Andaluziako Junta (2005): Informe de Evaluación de Impacto degénero del Presupuesto de la Comunidad Autónoma deAndalucía para 2006. Aurrekontuen Genero InpakturakoBatzordea. Ekonomia eta Ogasun Saila.

Lombardo, Emanuela (2004): La europeización de la políticaespañola de igualdad de género. Tirant lo blanch, Valentzia.

- Lombardo, Emanuela (2006): “Mainstreaming, evaluaciónde impacto y presupuesto de género. Conceptos y criterios”,hemendik aterata: De la Fuente, M. eta Ortiz, L. Els pressu-postos amb perspectiva de gènere, repte per als governs locals.ICPS: Bartzelona, 85-116. or.

Madoerin, Mascha (2007): “Gender-Responsive Budgetinginitiatives in Switzerland: work in progress”. Muen-chenstein & Berne. Suitzako Konfederazioa.

Neuhold, Brita (2005): “Focus on human rights and genderjustice: linking the Millenium Development Goals with theCEDAW and the Beijing Platform for action”. WIDEAustria. http://www.eurosur.org/wide/UN/Neuhold_MDG05.pdf

Sharp, Ronda eta Ray Broomhill (1990): “Women andgovernment budgets”. Australian Journal of Social Issues, 25(1), 1-14. or.

Sharp, Rhonda eta Ray Broomhill (2002): “Budgeting forequality: The Australian experience”. Feminist economics 8(1), 25-47. or.

Sierra, Elisa (1999): Acción positiva y empleo de la mujer.Kontseilu Ekonomiko eta Soziala, Ikerketa atala.

Stovski, Janet G. (1997): “Sesgos de género en los sistemas tri-butarios”. Tax Notes International, FMI.

Villota, Paloma de (2004): “Aproximación a la imposiciónpersonal española desde una perspectiva de género”.Ekonomia Kritikoari buruzko IX. Jardunaldietan aurkezturi-ko komunikazioa. UCM: Madril.

BIBLIOGRAFIA



GLOBALIZAZIOAREN ERRONKAK GOBERNU AURREKONTU OREKATUAK LORTZEKO TOKIKO SAIAKEREN AURREAN 31

1. Sarrera

“Globalizazioa” era anitzean erabilitako terminua da: Ther-born-ek (2000), adibidez, gutxienez 5 arrazonamendu desber-din identifikatu ditu globalizazioaren inguruan, lehia ekonomi-koa, gizarte kritika, estatuaren inpotentzia, kultura eta ekolo-gian zentratutakoak. Globalizazioa honela definituz kontzeptuaargitzea bilatzen du:

“Mundu osoan ematen den gizarte fenomenoen hurbilke-ta, konexio, talka, edo gizarte agenteen mundu osokokontzientzia pizte joerak (Therborn 2000:154).”

Definizio honek arlo guztiak batzen ditu eta beraz lagungarriizan daiteke abiapuntu bezala. Hala ere, dimentsio anizko pro-zesu kontraesankor hau ulertu nahi badugu sakondu eginbeharko da beranduago. Gizarte agenteak desberdindu beharditugu, alde batetik, gaur egungo botere erlazio joera desore-katuak mantzentzen eta indartzen saiatzean direnak; eta beste-tik, joera hauen aurrean gizarte ordena parekatuago bat bila-tzen dutenak. Gizarte fenomenoak bereiztu behar ditugu, aldebatetik, gaur egungo gizarte erlazioen joera luzatzen dutenaketa bestetik, gizarte erlazio joera berriak sortzen dituztenak.Kontuan izan behar dugu desberdindutako 2 gizarte fenome-no mota hauek behin behinekoak eta tentsioz betetakoak dire-la, eta beraz ez daudela berau baldintzatzen duten gizarteagenteen kontrolaren menpe.

Hemen azpimarratu nahi dudan desberdinketa ondorengoada; irabazien lorpenak bideratzen duen kapitalaren globaliza-zioa, eta gizarte mugimendu aurrerakoien globalizazioa, azkenhonek, berdintasuna, askatasuna eta elkartasunean oinarritu-tako bizitza era hobeagoa bilatzen duelarik. Aipaturiko bi glo-balizazio motak komunikazio teknologi berriei esker izan dira

posible (hegaldi merkeagoak, ordenagailuak, mundu osokoweb sareak etab...). Teknologi hauen garapen eta hedapenaglobalizazioaren izaera kontraesankorraren adibide da.Teknologi berri hauen oinarrizko zientzia, irabazien bilaketa-ren presio zuzenetik kanpoko tokietatik zuzenduak izan ziren,unibertsitateetako laborategietan bai estatuak zein fundaziopribatuek eskainitako diru laguntzei esker. Ezagupen zientifi-ko hau makineria erabilgarrietan gauzatzea irabaziak bilatzenzituzten enpresek antolatu zuten, kapital metaketa prozesuhonen ezaugarriak kontzentrazioa eta nazioarte mailako zen-tralizazioa izanik. Etxarteko eragiketetan hasitako enpresa ba-tzuk enpresa globaletan bilakatu ziren. Hauen arerio ez-era-ginkorrek porrot egin zuten. Baina kable, satelite, onda etabanda zabaleko azpiegitura globalen eraikuntzak aparatuenkonexioa eskatzen du, estatuaren input-ak ezinbestekoak iza-nik bai erregulazio zein finantzaketa arloan.

Teknologi hauek Mundu Ekonomi Forum-a eta MunduGizarte Forum-aren eraikuntza eta jarraipena ahalbidetzendute, baina ez dituzte elkarketa hauen ondorioak zehazten.Mundo osoan zehar esparru desberdinetan ari diren gizarteagente ezberdinen arteko informazio, ideia eta esperientzientransmisio azkarra ahalbidetzen dute, baina ez dute zehaztenagente hauek ideia eta experientzi hauekin egin beharrekoa.Teknologi hauek kritikoak dira kapitalismoaren ekoizpen erla-zioen luzapenean, baina era berean, kapitalismoaren ekoizpenerlazioen behin behineko izaera isladatzen dute, merkatufinantzarioen hegazkortasunean sakonduz eta bai nazioartekozein tokiko erresistentzia prozesuen agerpena erraztuz.

Kapitalaren eta gizarte mugimenduen globalizazioa aztertzendiren bezala, nazioarteko eta gobernu arteko agenteen paperaaztertu beharko genuke, hauen artean NB (Nazio Batuak),

Globalizazioaren erronkak gobernu aurrekontuekitatiboak lortzeko tokiko saiakeren aurrean

Diane Elson


NMF (Nazioarteko moneta fondoa), MB (Munduko Bankua)eta NME (Nazioarteko Merkataritza Elkartea). Agente hauekkapitalismoaren globalizazioa indartzen dute maiz nahiz etahauetako batzuk, batez ere NB-ek, gizarte mugimenduak era-bil ditzaketen espazio eta errekurtsoak ahalbidetzen dituen.Adibidez, NB-etako emakumeei buruzko kongresuek, gober-nu arteko akordioen negoziazioak burutzeko tokia eskeintzeazaparte, emakumeen eskubideen alde mobilizatzen diren era-kundeen nazioarteko sarearen indartzea ere ahalbidetzen du.

Globalizazioaren inguruko kritikak ezberdinketa eta zailtasunhauek kontuan izan beharko ditu. Irabaziek gidaturiko globa-lizazioak euskarriak sortu eta deuseztu ere egiten ditu, etaezberdintasunen areagotzea dakar, bai herrialde barnean zeinherrialdeen artean. Erronka honi aurre egitea beharrezkoa da,eta irabaziek baldintzatzen ez dituzten ekoizpen eta kontsumoespazioak sortzen saiatu beharra dago. Hau egiterako orduan,merkataritzarik gabeko subsistentzian edo sektore publikoanoinarritutako “globalizazio-aurreko” mito erromantikoak atze-an utzi behar dira, hauen luzapen edo birsorpena alboratuz.(Globalizazioa, edozein kasutan, ez da fenomeno berria, nahizeta gaur egunean duen erritmo edo abiadura eta hedapenak ezduten parekorik). Subsistentzia sektoreak zein sektore publi-koak desberdintasunen bidez bideratuak izan dira iraganeaneta mendeetan zehar irabaziek gidaturiko kapitalari loturik etahonen bidez itxuratuak izan dira. Tokikoa ere ez litzateke erro-mantizatu beharko. Tokiko esparruak, maiz, beraien botereamantendu nahi duten eliteek menperatuta aurkitzen dira.Garrantzitsua litzateke, beraz, berdintasunezko eta merkatutikat dauden tokiko ekoizpen eta kontsumo esparru berriak sor-tzen saiatzea, honek bai komunitate zein arlo publikoan erla-zio era berriak suposa ditzakeen heinean; eta baita espazioberri hauek bai nazionalki zein globalki lotzea.

Lan honetan, ahalegin hauen adibide da aztergai: Berdin-tasunezko ekoizpen eta kontsumo espazioak sortzeko saiakera,hiri mailako aurrekontuen parte hartzearen garapenaren bitar-tez. Praktika hauek gizarte mugimenduen globalizazioarenbidez nola zabaldu diren kontuan hartzen du. Baita ere kon-tuan hartzen ditu irabaziek bideratutako globalizazioak ber-dintasunezko tokiko aurrekontuetan eragin litzakeen erron-kak, eta erronka hauei aurre egiteko beharra bai naziozko zeinnazioarteko politiken bidez.

2. Herritarren partehartzearen bidezkotokiko aurrekontu partehartzaileaksortzeko saiakeren hastapenak

Parte hartzearen bidezko aurrekontuen burutzapenaren(PHBA) aitzindaria Porto Alegre-ko hiria da, Brazil-eko Rio

Grande estatuko hiriburua, non PHBA 1989an hasi zuen berri-ki hautatutako alkateak; Langileen Alderdi-ko partaide (Partidodos Trabalhadores, PT). PT alderdia, behin botere exekutiboalortuta, botere hau gizarte mugimendu eta gizarte zibilarekinbanatzearen ideiarekin konprometituta zegoen, hau herri kon-tseilu formaren baten bidez aurrera eramanik. Proposamen hauoso entzutetsua izan zen 1988ko hauteskundeetan, hala ere,herri kontseilu honen funtzionamenduaren inguruan ez zenxehetasunik aldez aurretik eman. Porto Alegren, bazegoen iada-nik hiriko aurrekontuen mundu itxia irekitzeko herri presioa.Hiri aurrekontu hauek, Brazilgo gobernuaren beste aurrekon-tuekin batera, manipulazioz beteriko historia zuten, non abera-tsenen interesen alde eta bezeria politiken zerbitzura jokatzenzen (Utzig, 2002:9). Hiri aurrekontua herriaren parte hartzeanoinarritu behar zela erabaki zen, eta parte hartzea populazioosora irekita egon behar zen, eta ez gizarte zibileko erakundee-tako liderrei mugatua, komunitate erakundeak adibidez. Bainahelburua ez da populazioaren parte hartzea soilik. Populazioapobreeneruntz baliabideak birbanatzea baizik, honi “lehentasu-nezko inbertsioa” deritzogu.

Denbora bat pasa behar izan zen PHBA egonkor bilakatu arte.Oposizio politikoa zegoen hiriko batzarretan, non PT-k ezzuen gehiengorik. Gainera, hiriko finantzak desorekatuta/des-ordenatuta zeuden (Navarro, 2002:4). Sarrerak, udaletxekolangileak ordaintzeko nahikoa besterik ez ziren, bestalde,burutu beharreko ordainketen azpitik zeuden (Utzig2002:25). Gobernu berriaren lehen ekintzen artean, tokikozergen erreforma aurki dezakegu (jabetzaren gaineko zerga edozabor bilketa bezalako udal zerbitzuen gaineko zama kasu),honen bidez sarrerak haztea eta zerga sistema progresiboagobat bultzatzea izanik (Ultzig 2002:27). Zergak inflazio tasaraegokitu ziren, ezinbestekoa 1990. hamarkadaren hasieransarrerak mantendu ahal izateko, Brazil-en inflazio tasa orain-dik oso altua zela kontuan hartuz; zerga itzurpena eta atzera-penak asko murriztu ziren baita. Udalak sortutako sarrerakhiriko sarreren totalaren %25 izatetik %50 izatera pasa zen(Navarro, 2002:10-11). Udal zergen bidezko sarreren hazkun-dea oso faktore garrantzitsua izan zen hiriko sarreren hazkun-de handian, berau, terminu errealetan 2,5 aldiz hazi zelarik1989-1998 bitartean. Beste faktorea, gobernu federaletikhirietara zuzendutako baliabideen transferentzien hazkundeandatza. Hau, 1988an Brazileko Konstituzio Federalak bultzatu-tako deszentralizazio prozesuaren ondorio izanik. Edozeinmodutan, Utzig-ek (2002:26) adierazten duen bezala, ardurendeszentralizazio handiago bat ere eman zen, beharrezkoordainketen hazkundea ere ekarriz. Hala ere, 1990ean zeharsarreren hazkundea nahikoa izan zen ordainketen hazkundea-

HERRITARREN PARTEHARTZEAREN BIDEZKO TOKIKO AURREKONTU PARTEHARTZAILEAK SORTZEKO SAIAKEREN HASTAPENAK

32 GLOBALIZAZIOAREN ERRONKAK GOBERNU AURREKONTU OREKATUAK LORTZEKO TOKIKO SAIAKEREN AURREAN


ri aurre egiteko eta aurrekontuen defizita ezabatzeko.Navarrok (2002:10) dioen bezala, gastuaren hazkundearenarrazoia baliabide berrien esanguratsunean datza, eta berauenparte baten erabilpena PHBAk baldintzatu lezake. Honek,erakargarriago egin zuen herritarren parte hartzea.

PHBA prozesua guztiz finkatu zen PTren bigarren arduraldian1993-1996, baina aurrekontu osoa ez duela estaltzen jakiteagarrantzitsua da, bakarrik inbertsioen aurrekontua. Parte hartzealehentasunak finkatzeaz arduratzen da, aurrekontuen gailurrahiriko exekutibak finkatzen duelarik. Aurrekontuen gailurrakhiriko aurrekontuen totaletan gaineratiko txiki bat ahalbidetzenzuten mailetan zehaztuak izan dira 1990. urtetik aurrera.

Porto Alegreko PHBA prozesuaren modalitateak aztertzendituen hainbat material aurki daiteke, eta hemen ez ditutxehetasun guztiak eztabaidatuko. Eragiketa hau ulertzeko,Brazileko hiri gobernuko aurrekontu prozesuak nola jardutendiren aipatzea beharrezkoa da. Alkateak, funtzionarien lagun-tzarekin, aurrekontuaren proposamena aditzera ematen du.

Proposamen hau, tokiko batzarrera eramaten da eta bertaneztabaidatu, eraldatu eta aprobatzen da. Aurrekontuak espero-tako gastu eta itxarondako sarrera guztiak bildu behar ditu, ezaldiz, proposaturiko finantzatu beharreko ekintza berrienxehetasunak. Ekintza berri horiei dagokien egitasmoen xeheta-sunak alkatearen onurabide dira. Beraz, batzarrak, kaleakasfaltatzeko kantitate bat eta eskola berriak eraikitzeko bestekantitate bat onartzen du, baina alkatearen bulegoa da zeinkale asfaltatzen den eta non eraikitzen diren eskola berriak era-bakitzen duena.

Porto Alegreko PHBA prozesuak, batez ere, ekintza berrietarazuzendutako dirua non eta nola gastatu erabakitzeko herrita-rren parte hartze zuzena erraztea da (Porto Alegren inbertsioplana deiturikoa). 1 Taulak, inbertsio planera zuzendutakobaliabideak Porto Alegreko udal gastu guztiaren proportziobezala adierazten ditu. Aldaketa handiak ikusten dira urtearenarabera, baina bataz bestez portzentaia honen balioa %10ekoada (Cabannes-ek baieztatzen duelarik, 2002:34). Hau daPHBA prozesuaren esku jartzen den gastuaren portzentaia.

HERRITARREN PARTEHARTZEAREN BIDEZKO TOKIKO AURREKONTU PARTEHARTZAILEAK SORTZEKO SAIAKEREN HASTAPENAK


Orain, Navarro 2002 eta Souza-n 2001 oinarrituz, parte har-tze prozesuaren alderdi nagusiak laburki eztabaidatuko ditut.2002. urterarte, 2 batzar plenario ronda nagusi izan dira hiria-ren 16 distritu bakoitzeko, eta bien artean, auzokoen batzartxikiago ugari eman dira. Lehen rondan, alkatearen presentziamedio, funtzionari munizipalek iragandako urtean onartutakoinbertsio planaren txosten bat aurkezten dute. Bertan, plana-ren eta benetako emaitzen arteko desberdintasunen arrazoiakaurkezten dira. Egungo inbertsio planaren garapen operatibo-ari eta hurrengo planerako baliagarri dauden baliabideeiburuzko informazioa ere aurkezten da. Batzar honek funtzio-nariei galderak egin eta tokiko ordezkariak hautatzen ditu (20pertsona bakoitzeko bat), hauek PHBA prozesuaren hurrengofasea erraztuko dutelarik.

Ordezkari hauek, auzokoekin batzarrak antolatzen dituztehauen lehentasunak eztabaidatzeko, bai lehentasunezko sekto-re orokorren terminuetan (adibidez, kaleen lauzatzea, hez-kuntza zerbitzuak, etab...) eta bai sektore bakoitzaren barnekolehentasun espezifikoetan (adibidez, zein kale lauzatu behar

den, zein eskola berritu behar diren, etab.). Osorako bilkurenbigarren rondan, baita ere alkatea eta funtzinarien presentziamedio, parte hartzaileek distrituko lehentasunak bozkatu etahiriko PHBAen Kontseilu zabalerako ordezkariak hautatzendituzte.

Paraleloki, hiriko arazoen estrategiak eztabaidatzen dituzten 5bilkura tematikoz osaturiko prozesu bat ere ematen da. Hauenartean, garraio eta trafikoa; Hezkuntza, aisialdia eta kultura;Osasuna eta gizarte ongizatea; garapen ekonomikoa eta zergenaraubidea; eta hiriko garapena eta hiriko antolakuntza.

PHBA kontseilua astero biltzen da eta bere eginkizuna dainbertsio plana prestatzea alkatearen bulegoko departamentutekniko baten laguntzaz exekutiboak baliabide finantzariobaliagarriei buruz erabakitakoarekin bat etortzeko. Puntuaziosistema bat erabiltzen da sektoreko lehentasunei eta distritubakoitzari dagokiona ponderatzeko. (Distritu bakoitzarenponderazioa faktore desberdinen arabera ezartzen da, adibpopulazioaren tamaina eta beronen azpiegitura eta zerbitzu

1 Taula. Ekintza berrietara zuzendutako gastua Porto Alegreko gastu munizipal totalaren proportzio bezala

Iturria: Navarro, 2002:11.

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001

3,2 10,0 16,3 17,0 9,8 15,0 13,4 8,5 5,0 8,9 7,9 8,4 9,2


PHBAREN GLOBALIZAZIOA


publikoen gabeziak). Honen arabera, distritu bakoitzean sek-tore bakoitzera zuzentzen den baliabideen proportzioa zehaz-ten da. Distrituak ponderatzeko sistema hau ezinbestekoa dainbertsioak toki pobreenetara bideratzeko, hala ere, osogarrantzi gutxi eskaini zaio ingelezko literaturaren partetik bil-kuretan parte hartzen duten parte hartzaileen eztabaida luzea-rekin konparatuz. (Ponderazio sistema hau 1997an nola apli-katu zen ikusteko adibide bat ikusi Sousa Santos; PHBAnaplikatutako ponderazio formulen paperaren aztabaida Centerfor Urban Development Studies, Harvard University-n aurkidezakezu). Aitortu behar da, parte hartzeak ez duela, berez,baliabideen banaketa era bidezkoagoan egitea ziurtatzen.Aurrekontuen bidezkotasuna, baliabideak talde pobreenenga-na berbideratzeko konpromiso politikoan datza. PortoAlegreko kasuan, PHBAk du konpromiso hori, eta ponderazioformuletan isladatzen da. Brautigam-ek dioen bezala:“Gastuek eta zergek populazio pobrearekiko alborapena izate,pobreen interesen alde egiten duten alderdi politikoek lortuta-ko boterearen araberakoa izan da historikoki”.

PHBA prozesuaren bidez burututako azken plana, gainerakoaurrekontuarekin batera, bilkura munizipalaren eskuetan jar-tzen dira hauek lege gisa onartu eta aldarrikatzeko. Parte har-tze prozesuak legitimitate handia ematen dio aurrekontu pro-posamenari, eta nahiz eta PTak bilkura munizipalean gehien-go nabari bat ez lortu, honek, aldaketa txiki batzuk baino ezditu ezartzen aurrekontuan.

PHAB, Porto Alegren emandako lorpen garrantzitsuen arra-zoia izan dela nagusiki onartzen da, korrupzioaren eta bezeria-ren murriztapena, hiriko kudeaketan izandako hobekuntzak,eta gastuen eta zergen sistema bidezkoagoa medio (Navarro,2002; Utzig, 2002; Souza, 2001). Hala ere, zein punturainoPHBAk Porto Alegreko hiritar guztien beharrizanei aurre egindienaren zalantzak sortu dira. Adibidez, emakumeek gizonenmaila berean parte hartzen dute? Beraien beharrizanak mailaberean estaltzen al dira? Centro de Asesoría e Estudios UrbanosONGak burututako ikerketek, PHBA prozesuan emakumeenparte hartzea hazkorra izan dela isladatzen dute. Emakumeenpresentzia parte hartzaileen erdiaren ingurukoa izan da hasie-ratik, baina beheordezkatuta aurkitzen ziren distrituko ordez-kari eta PHBA Kontseiluko ordezkarien artean. 2000 urtean,iadanik, emakumeek PHBA Kontseiluko ordezkarien erdiaosatzen zuten. Emakumeak inbertsio ereduarekin onuratuakizan direla ere kontuan hartzen da (Borges Sugiyan, 2002:14).Hala ere, PHBA prozesuak ez ditu gain hartzen enplegu muni-zipalari dagokion aukera berdintasuna, edo sektore publikokokontratuen bidezko emakumeen sektore pribatuarekiko enple-gu aukeren sakontzea bezalako gaiak.

Ardura dago, baita, PHBAk populazio pobreenaren beharriza-nak zein punturarte gain har ditzaken inguruan. Souzak(2001) Brasilgo 150 munizipalitatetan burututako ikerkuntzabat aipatzen du non zera adierazten den; pertsona pobreenenlehentasun nagusiak soldata baxuak eta enplegu aukera muga-tuak direla eta aldi berean, pertsona hauek ez dutela zerbitzuedo azpiegitura publikora sarbiderik. PHBAa ez da arazohauetan zentratzen. Ez dago maniobra margin handirik toki-ko esparruetatik arazo hauei aurre egiteko. Lege federalek hiri-ko gobernuak mugatzen dituzte gastatu dezaketenari dagokio-nean. Adibidez, 2000 urteko maiatzeko Erantzunkizun FiskalLegeak mugak ezartzen dizkie hiriko gobernuen enplegu etamantenimendu gastuei (Navarro, 2002:26). Errenten etaenpleguen zehaztapena gobernu federalaren aurrekontu politi-ken menpe dago nagusiki.

3. PHBAren globalizazioa

PHBAren ideia Brasiletik zehar baino, mundu osoan zeharzabaldu da. 2001. urtean lehen aldiz Porto Alegren bildu zenMunduko Foro Soziala, gizarte mugimendu progresisten arte-an PHBAren ideia zabaltzeko ezinbesteko sare global bat beza-la izan zen. PHBAren ezagutza, International Budget Project-enbidez ere hedatu da nazioartean: proiektu hau finantza publi-koen demokratizazioaz arduratzen den gizarte zibil sare bat da(www.internationalbudget.org). Baina 2001 baino lehen,iadanik, Nazio Batuetako nazioarteko erakunde sistemek pro-posamen hau zabaldu zieten gobernu desberdinei. PortoAlegreko PHBA esperientzia, Estambulen, 1996an burututa-ko Nazio Batuen Habitat-ari buruzko bigarren hitzaldian age-rrarazi zen, non tailerren, irakaskuntza eta formazioarakomaterialen ekoizpen bidezko PHBAren ideia zabatzen jarraituzen. 2007an Saharapeko Afrikan PHBAk aktiboki bultzatzekokonpromisoa hartu zuen (ikusi www.habitat.org). 1996an,PHBAk, Caracas-en (Venezuela), Mundu Bankuaren babespe-an burututako Hego Amerikako Deszentralizazio Hitzaldianbultzatuak izan ziren. Bere web orrian ikus daitekenez(www.world.bank.org), non Porto Alegre, zein Brasilgo bestehiri batzuetako PHBA kasu ikerketak adierazi eta PHBAkgauzatzeko jarraibideak eskaintzen diren, Munduko Bankuakera gogotsuan babestu ditu PHBAk.

Bai PHBAren ideia zein praktika zabaldu egin dira, eta ezbakarrik Brasil barnean, baizik eta globalki. Hala ere, zaila da2007. urtean mota honetako prozesuak martxan dituzten udalkopurua zehaztea. Arazoa zera da; Ideia hedatzen joan den hei-nean, aldaera desberdinak proposatu dira, eta gaineraPHBAren definizioa urtsutu egin da. International Budget


Project-ak zera dio 2005. urteari dagokionez; “PHBAk 40herrialde baino gehiagotan aurkitzen diren 300 udal bainogehiagotara zabaldu da. Herrialde hauen artean Txina,Republica Dominicana, Ekuador, India, Indonesia, Italia,Mexiko, Serbia, Hego Africa, Espainia eta Uruguay aurki ditza-kegu”. (www.internationalbudget.org, 2007/09/03 ko sarbi-dea). Hala ere, erabilitako PHBAren definizioak aurrekontuariburuzko edozein motatako kontsulta edo herritarrei emanda-ko informazio barneratzen du, eta beraz, erabilgarria izatekozabalegia suertatzen da. Cabannes-en (2004) aurki dezakegugida fidagarriago bat, Porto Alegren hautatutako bideekinkonparagarriak diren PHBAren praktiketan zentratzen baita.

1997-2000 epealdian, Brasilgo 130 udal baino gehiagokPHBAk aintzat hartu zituztela aditzera ematen du (nahiz etabatzuk, eredu originalekiko aldaketak izan). Hala ere, kasuengutxieneko garrantzitsu baten, PHBA prozesuak eten egin ziren.Cabannes-ek, Brasilen 1997-2000 urteen tartean Brasilgo 130udaletan buruturiko Foro Brasileño de Participación Popular-ekzuzenduriko ikerkuntza bat aipatzen du; Ikerkuntza honenondorioa zera da; PHBA prozesuak kasuen %20an bakarrikbukatu ziren. XXI mendearen hasieran, PHBA praktiken aldae-ra anitz Brasiletik kanpo aintzat hartu direla proposatzen duCabannes-ek. Lehenik eta behin Hego Ameriketako besteherrialdeetan eta oraintsuago Europako herrialdeetan. PHBAkaintzat hartu zituzten Hego Ameriketako herrialdeen arteanondorengoak aipatzen ditu Cabannes-ek; Montevideo,Uruguay-en; Buenos Aires, Argentinan; Puerto Montt, Chilen;Villa El Salvador, Limako Distritu Metropolitanoaren parte,Perun; Cuenca, Ekuador-en; eta Puerto Asís, Kolonbian.Europan, Cabannes-ek aipatutako hiriak ondorengoak dira;Bobigny eta Saint Dennis, Frantzian; Cordoba, Espainian,Pieve Emanuele, Italian eta Rheinstetten, Alemanian.

Aipatu beharra dago desberdintasun handiak daudela PHBAereduen artean. Brasil eta beste herrialde batzutako 25 udal kon-tuan hartzen dituen ikerketa batean, Cabannes-ek (2004) zeranabarmendu zuen; desberdintasun hauen alde nabarmen batPHBAren bidez esleitzen den aurrekontuaren portzentaiandatza. Kasu gehienetan inbertsio aurrekontura mugatzen da,Porto Alegre kasu, baina PHBAren bidez esleitzen den inbertsioaurrekontuaren proportzioak era esanguratsuan aldatzen dira,inbertsio aurrekontu osotik, Porto Alegre kasu, beronen partetxiki baterarte. Cabannes-ek (2004:34) zera ondorioztatzen duazkenik: “Parte Hartzearen bidezko aurrekontua, orokorrean,aurrekontu osoaren %2tik %10era bitartekoa izaten da”.

Aldaketak ageri dira, baita, parte hartzea antolatzeko eran; adi-bidez, kasu guztiak ez dira herritar guztien parte hartze esku-

bidean oinarritzen. Asko, iadanik existitzen diren erakundeenordezkarien parte hartzean oinarritzen dira, eta beste batzukbai bata zein bestea hartzen dituzte kontuan. Hiri batzuk,bizitza publikoan tradizionalki behe-ordezkatuta egon direntaldeak barneratu ahal izateko moduan antolatzen dute proze-sua. Adibidez, hiri batzuk emakumeentzako kuotak finkatzendituzte; Llo-n, Peru, delegazioko ordezkarien gutxienez %50aemakumezkoak izan behar dira, eta PHBA kontseiluan gutxie-nez 3 emakume egon behar dira. Rosarion, Argentina, PHBAkontseilua osatzen dutenen herena emakumezkoek osatubehar dute. Hiri batzuk, bereziki Cuenca, Ekuador, eta VillaEl Salvador, Peru, aurrekontuek genero berdintasuna zeinpunturaino bultzatzen duten eta hauek hiriko genero berdin-tasun politikekin estuki nola lotu daitezen ikusteko generoaurrekontuak aztertu dituzte. Honen bitartez, Cuencan, hiri-ko inbertsio proiektuetan emakume gehiagoren kontratazioabultzatzeko eta hiriko Aukera Berdintasun planerako baliabi-deak bideratzea suposatu zuen. Villa El Salvador-en, PHBAprozesuan barneratzen diren proiektuak aztertzeko generoindikatzaileak onartu dira. Genero aurrekontuen ekimenhauek Nazio Batuen UNIFEM agentziaren babesa izan dute(genero aurrekontuen informazio gehiago nahi izan ezkero,edo Cuenca eta Villa El Salvador-eko kasuen xehetasun gehia-go nahi izan ezkero ikusi www.gender-budgets.org).

PHBA finantzatzeko era asko daude, batez ere PHBA udalenaurrekontuak tokiko zergen menpe izateari dagokionez, esta-tuko beste transferentziekin alderatuz. Cabannes-ek ikertuta-ko hirietatik, soilik seik dute Porto Alegrerekin aldera litekenaurrekontu autonomia (non lehenago esan bezala, 90. hamar-kadako hasieran izandako aurrekontu erreformen ondorioz,sarreren %50 inguru tokiko esparruetan sortzen diren).

Hego Amerikako udal txiki eta ruralen kasuan, gobernu bar-neko transferentzien menpe egongo dira ia osotasunean hauenbaliabideak. Tokiko zergen bidez eta gobernuko barnekotransferentzien bidez ez direnean espero bezain sarrera han-diak lortzen, udaletako inbertsio aurrekontuak dira murrizta-penak izateko probabilitate handiena dutenak Cabannes-enesanetan. Itxuraz, PHBA martxan jarri duten udalen zorpetzemunizipalaren bidezko finantzapenaren inguruko ikerketarikez dago, nahiz eta PHBAk printzipioz inbertsio berriekin lotu-ta egon, finantza publikoen gidalerro konbentzionalek zorpe-tze maila jakin batzuk zigortzen dituzte bertan zehaztutakoinbertsioak finantzatzeko. Kasu batzutan, PHBA instalazioakeraikitzeko eta era desberdinetako zerbitzuak burutzeko lankontribuzioen bidez “finantzatzen” da. Cuencan, Ekuador,adibidez, erkidegoak egindako ekarpenaren balioa, batez ere

PHBAREN GLOBALIZAZIOA



lanaren bidez egindakoa, PHBAren bidez burututako inber-tsioen bikoitza da (Cabannes, 2004:36). Hala ere, lan denbo-raren forma hartzen duten zergak, orokorrean, jabetzaren gai-neko zergak baino “erregresiboagoak” dira bere eraginean.

PHBAk bai ideia bezala zein praktikan zabaltzen jarraitzendute. Artikulu hau idazten nengoen bitartean, ErresumaBatuko gobernuak tokiko mailan PHBA antzerako proiektubat ezarriko zuela iragarri zuen, auzoetako auzokideei baliabi-deen esleipenei buruzko erabaki batzuk hartzeko aukera ema-nez, horien artean droga trafikoaren tratamendua eta komuni-tatearen aisialdi aktibitateen erraztasunen sorkuntza.Gobernuak, lehenik, proiektu piloto batzuk bultzatu dituParte Hartze bidezko Aurrekontu Unitate-tik abiatuz.

4. PHBA eta irabazietan oinarritutakoglobalizazioa

PHBAk gizarte mugimenduen globalizazioaren bidez zabal-tzen ari diren arren, irabazian oinarritutako globalizazioak bal-dintzatutako erronkei aurre egin beharrean dago. Erronkahauen artean, PHBAen esku baliagarri dagoen baliabide fiska-len zenbatekoarekin zerikusia duten erronka zuzenak zein beregain hartu behar dituen enplegu mailan zein kalitate txarrekoenpleguetan izan dezaken eraginaren zeharkako erronka aur-kitzen dira. Wampler-ek (2000:24) dioenez, Recife-n, Brasil,PHBAn parte hartu zutenek langabezia aipatu zuten beraienardura nagusi bezala. Hala ere, arazo hau, hiriko PHBAreneskumenetatik at aurkitzen zen. Bai udalentzat baliagarri dago-en espazio fiskala zein hiritarrek aurre egin beharreko desenple-gu maila nazioko gobernuek aplikatzen dituzten moneta poli-tika eta politika fiskalari hertsiki loturik daude, eta hauek, aldiberean, irabazietan oinarritutako globalizazioaren ondoriozgobernuek sentitzen duten presioak baldintzatzen ditu

Har dezagun, beraz, lehenik eta behin, espazio fiskala, hauondorengoek baldintzatzen dute: irabaziak, kanpo laguntzak,lehentasunak ezarri eta gastuen efizientzia handitzeko neurriaketa bai Banku Zentralari zein sektore pribatuari buruturikoEstatuko bonoen salmentaren bidezko defizit-aren finantzape-na. Herrialde askotan bultzatu izan da deszentralizazio fiskala,gastu publikoaren proportzioa handiagoa gauzatzen hasi direngobernu subnazionalei zuzenduriko sarrera publikoen por-tzentai handiagoaren bidez. Nahiz eta gaur egungo datu zeha-tzik ez izan, sarrera altu, baju zein ertaineko herrialdeak bar-neratzen dituen 28 herrialdetan NMFak buruturiko estimaziobatetan zera proposatzen da; Bataz besteko gastu subnaziona-la, 1980an %30 baino gutxiago izatetik ia ia %35 izatera pasa-tu zen 1998an, eta sarrera subnazionalak, 1980an %20 izate-

tik %25era pasatu zen 1998an (Ebdel y Yilmaz, 2001:4).Baina aldi berean, munduko hainbat gobernu, batez ere sarre-ra txiki eta ertainekoak, globalizazioari hertsiki loturik dagoenmurriztapen fiskal bat jasan izan dute. Globalizazioak, beraz,herrialdeek sarrera fiskalak lortzeko eta zorpetzeko duten gai-tasunean presioa ezarri du.

Catagay-k (2003) “murriztapen fiskal” honen ikuspuntu nagu-siak laburtzen ditu. Irabazietan oinarritutako globalizazioak,gobernuen zergak biltzeko gaitasuna murriztu du, hauek motaaskotakoak izan daitezkelarik. Merkataritzaren liberalizazioakinportazioaren arantzelen eta esportazioen zergen murriztapenadakar, hauek, herrialde pobreen ezinbesteko sarrera direlarik.Enpresa multinazionalak eta berauen hain ongi ordaindutakoexekutiboak erakartzeko lehiak, kapitalaren irabazien zein sozie-taten gaineko zergen murriztapena dakar, baita opor fiskalen etabeste zenbait salbuespenen areagotzea, eta baita goi mailakozerga tasa marginalen murriztapena. Gobernuak, sarrerak lor-tzeko asmoz, zeharkako zergei lehentasuna ematera bultzatuakedo/eta presionatuak izan dira, adib. BEZ-a, baina zerga motahauek eragin handiagoa izaten dute jende pobrearengan etasarreren banaketan eragin negatiboak izaten dituzte. Gainera,Sahara azpiko Afrikako herrialde pobreetan, BEZ bezalako zer-gen ezarpenek ez dituzte merkataritzaren liberalizazioak sortuta-ko sarreren beherapena estaltzeko haina sarrera sortu(Pobreziaren Nazioarteko Gunea, PNUD, 2007 a eta b).Sarrerak, enpresa publiko eta bestelako aktibo publikoen sal-mentaren bidez lortu dira, baina honek, era puntualean baka-rrik bultzatzen ditu sarrerak, eta jende pobreak ordaindu ezindituen zerbitzuen garestitzea bezalako ondorioak izan ditzake,ura kasu. Hezkuntza eta osasuna bezalako zerbitzu publikoei eretarifak ezarri zaizkie, jende pobrearen kalterako, batez ere ema-kume eta neska gazteak.

NMFak ezarritako baldintzek eta gobernuek beraien buruariezarritako arauek, aurrekontu defizitak finantzatzeko gober-nuen gaitasuna murriztu dute baita. Arau hauek, zorpetzeratioan muga bat ezartzen dute sortutako BPG-ren arabera,edota sarreren gaineko zorpetze ratioak ezartzen dituzte,inbertsio publikoaren errendimenduak eta epe luze eta ertai-nean inbertsio hauek sarrera fiskalak zein BPGa bultzatzekoduten gaitasuna era integralean kontuan hartu gabe. Era bere-an, moneta politikak, sektore pribatuarekin zorpetzerakoorduan gobernuek ordaindu beharreko interes tasak igo ditu.(Weeks eta Patel, 2007). Zorpetze ratioak BPGarekiko etenga-be hazten egotea jasanezina den heinean, ez dago egoera des-berdinak kontuan hartu gabe aplika daiteken arau orokorrik.Hala ere, arau hauen presentzia beharrezkotzat jotzen da

PHBA ETA IRABAZIETAN OINARRITUTAKO GLOBALIZAZIOA



gobernuaren kaudimenari dagokionez sektore pribatuko insti-tuzioak lasaitzeko, gobernuaren bonoak erostea merezi duela-rik. Horrela, zorpetzearen hedapena ziurrenik jasanezinabihurtuko da hazkunde ekonomikoa txikia denean (honeksarrera fiskalak baldintzatzen baititu) eta interes tasak altuakdirenean (eta beraz, zorraren zerbitzura bideratzen den gastuahanditzen da). Herrialde askotan, moneta politikak arazoaokerrera eraman du gobernuaren zorpetze zama handitu duteninteres tasa bai nominal zein erreal altuak sortu dituen heine-an. Finantza liberalizazioak interes tasa altuak izatearen proba-bilitatea handitzen du, hauek beharrezkoak izanik atzerrikokapital pribatua erakarri eta bertan mantentzeko.

Zorpetze maila era diru sarrerak mugatu dituen irabazietanoinarritutako globalizazioaren esparruan, gastuen murriztape-nen bidezko aurrekontu “jasangarriak” burutzeko presioa ezarrizaie gobernuei. Presio hau, nazioarteko instituzio finantzariopublikoetatik (NMF eta Munduko Bankua), eta baita finantzakapitalistengandik etorri da. Hauek, inflazioaren seinale bezalainterpretatu baitute aurrekontu defizit-a. Hau da, beraien onda-sunen balioa murriztu daitekenaren seinale. Merkatu finantza-rioetan “finantza saneatu” erreputazioa eraikitzeko asmoz, etabaita zuzenean NMFaren presio zuzenik ez duten herrialdeek,espazio fiskala era esanguratsuan mugatzen duen legeria (aurre-kontu oreka legeak) aldarrikatu da (Bakker 2002). Irabazienbilaketan dirauen kapital finantzario globalen interesek ezartzendute, gaur egun, gobernu aurrekontuen tamaina (Bakker 2002;Elson eta Cagatay 2000). Sarrera baxu eta ertaineko herrialdeakdira bereziki, presio hauekiko zaurkor, eta hauen ondorioz,BPG-arekiko ematen den inbertsio publikoa era esanguratsuanmurriztu da (Roy, Heuty eta Letouze, 2006). Inbertsio aurre-kontuetan herritarren parte hartzea tokiko mailan handitu badaere, nazio mailan, herritarren ahotsak finantz agenteenak bainogutxiago balio du. Honen arrazoia, noski, merkataritza, inbert-sioa eta merkatu finantzarioak liberalizatzeko gobernu anitzenerabakietan aurkitzen da neurri batean, baina behin jeinua boti-latik at dagoela, oso zaila da berriz ere bertan sartzea: “Besterikezean, kapitalen merkatuek eta bonoen ebaluazio agentziek dis-ziplina handiago eta eraginkorragoa ezartzen dute politika fiska-laren gainean”.

Irabaziek zuzenduriko globalizazioak bultzatzen dituen politikafiskal eta moneta politikek, inbertsio publikora bideratzekodauden baliabideak murrizteaz gain, enplegua ere mugatzendute (bai kalitate zein kantitate terminuetan). 1993-2003 epeal-dian, enpleguen berrien zenbatekoa ez da munduko erregiogehienetan eman den langileriaren hazkundea xurgatzeko gaiizan, eta erregio gehienetan, desenplegu tasa ofizialak hazi egin

dira, sarrera altuko herrialdeak salbuespen (Heintz, 2006:17).Era berean, badago enplegua informalagoa bihurtu dela aditze-ra ematen duen ziurtasun nahikoa, hau da, erregulatutako(legalki eta formalki) esparrutik kanpo ematen den enpleguarenproportzioa hazi dela, erregulatutako esparrua langileen gizartebabes nahikoa hornitzeko gai izan ez delarik (Heintz, 2006:21).Irabazi ekonomikoan oinarritutako globalizazioari loturiko fis-kal eta moneta politikak joera hauetan txertatuta daude.Adibidez, Heinz-ek (2006:41) buruturiko ikerketek zera adie-razten dute; interes tasa altuek, orokorrean, enpleguaren haz-kundea murriztu dute, bestetik, BPG-arekiko gastu publikoratio handiek enpleguaren hazkundea piztu dute oro har.

PHBAk izaera mugatua izan du Brasilen irabazietan oinarritu-tako globalizazioak itxuratutako fiskal eta moneta politikenondorio zuzen zein zeharkakoen ondorioz. Zergapetzearengainean globalizazioak izan duen eragina, konplexuagoa izanda herrialde txiki eta sarrera baxukoetan. BPGarekiko zergamultzoaren bilketa ratioa hazi egin zen 90. hamarkadan, eta2003an ehuneko 35era iritsi zen, OCDEko herrialdeen bataz-bestekoaren parekoa eta Hego Ameriketako batazbestekoabaino altuagoa. Udalen sarrera propioak – bere zerga propioe-tatik eratorritakoak- Brasileko zerga-sarreren ehuneko 5 ingu-rura bakarrik irizten dira. Beraz, udalak, gobernu federalen etaestatalen transferentzien menpean daude. Horrela, zerga-sarre-ra federalen %27 eta sarrera estatalen %41a udaletara transfe-ritzen da. Orotara, 2000. urtean, udalek Brasilgo zerga-sarreratotalaren ehuneko 17a bereganatzen zuten, honek BPGrenehuneko 5,5a osatzen zutelarik (Mora eta Varsano, 2001:7).Badaude udaletara egindako transferentzien hedadura muga-tzen duten faktoreak. Maila federalean, zerga batzuk, PFEZbarne, gizarte segurantza finantzatzera bideratzen dira, etasarrera totalarekiko hauek duten proportzioa haziz doa. Estatumailan, sektore pribatutik inbertsio berriak erakartzera bidera-tutako salbuespen fiskalen hornikuntzari loturiko lehia agerida estatuen artean. Adibidez, automobil enpresen kasu batzue-tan, barkatutako sarreren balioa inbertsioaren balioa bainohandiagoa izan da. Estatu pobreenak bereziki ahulduta suerta-tu dira prozesu honen ondorioz, eta honek, estatuek eskeiniditzaketen azpiegitura eta zerbitzuen artean aurkitzen direndesberdintasunak areagotu ditu (Mora eta Varsano, 2001:13).Hau, Brasil bezalako herrialde handi baten barnean eman deneta maila globalean ere ematen ari diren indarren adibide batda. Lehenago aipatu den bezala, Porto Alegre, hirian sortuta-ko zerga-sarrera hazkunde nabarmenak lortzeko gai izan da,hala ere, Porto Alegre Brasilgo hirien batazbestekoa baino abe-ratsagoa da, eta beraz, jabetzaren balioa handiagoa da eta zergagaitasun handiagoa dago.

PHBA ETA IRABAZIETAN OINARRITUTAKO GLOBALIZAZIOA



Baina zergapetzearen mugak baino are garrantzitsuagoak diraPalley-k (2007) “merkatu finantzarioaren intimidazioa” deri-tzonetik eratorritako defizit finantzapenen murriztapenak.Era eraginkorrean inflazio altua murriztu zuen 1994koegonkortze planetik aurrera, atzerriko kapitala erakartzekoasmoz oso goian manendu dira interes tasak Brasilen (ehune-ko 20 inguru). Hau oso faktore garrantzitsua izan da BPG-rekiko zorpetze ratioaren hazkundean, 2002an ehuneko57,3an mantendu zelarik (Vernengo, 2003). Serranok(2002:1) dioenez, “Brasilen, interes tasa altuen arrazoia ez dabarne zorpetzearen hazkundea. Aldiz, barne zorpetze publi-koaren hazkundea, Brasilgo Banku Zentralak interes tasaaltuak mantentzearen erabaki politikoaren ondorio da”.Honen ondorioz, Brasilgo gobernu federalak finantza publi-koetan superabit primario altu eta hazkorra lortzeari lehen-tasuna eskeini dio (hau da, gastu publikoarekiko sarrerensoberakin hazkorra, zor publikoaren interesak kontuan hartugabe). 2006an, aurrekontu primarioaren superabit-aBPGaren ehuneko 4,25era hurbildu zen, honela,BPGarekiko ehuneko 4a 4 urtez jarraian gaindituz. Honekzera esan nahi du; sarreren parte hazkor bat zorraren zerbi-tzuak ordaintzera bidaratu da azpiegitura eta zerbitzu publi-koen kalterako. Palley-k (2007:2) zera dio, “Ondorioz,Brasilgo gobernua, interesen ordainketa eran dirudunen eli-tera itzultzen diren zerga-sarrera murritzak birziklatzekomakina erraldoian bihurtu da”.

Superabit primarioaren hazkunde politika Ardura FiskalarenLegea-ren bidez indartu zen 2000. urtean. Lege hau, gober-nu federal, estatal zein udal gobernu maila guztientzat lotes-lea izanik. Lege honek zorrari, defizitari zein pertsonal gas-tuei goi-mugak ezartzen dizkie. Udal edo estatu gobernubatek zorraren goi-muga hori gainditzen badu, gaineratikohori urtebeteko epean murriztu behar da. Urte honetan,estatu edo udala ezin da berriz zorpetu eta gobernu federala-ren aukerako transferentzien banaketatik at geratzen da.Alkate eta gobernadoreak beraien soldataren ehuneko 30erairitsi daitezken isunekin zigortuak gerta daitezke Legea beteezean, kartzela zigorrak ere posible izanik. Anwar ShahMunduko Bankuko ekonomilariak Lege hau goraipatu dudisziplina fiskala ziurtatzeko orduan duen “arrakasta naba-ria”-gatik (Shah, 2005:22). Ez da herritarren parte hartzerikizan udalen zorpetze maila erabakietan.

Zerga zein moneta politikek, BPG per capitaren urteroko haz-kunde geldoak (ehuneko 1,18 1995-2002 epealdian; ehuneko0,37ra murriztu zen 1990-2002 epealdian; 1948-1980 epeal-dian, aldiz, ehuneko 4,40 zen), ageriko zein ez ageriko desen-

pleguaren hazkundeak eta lan merkatu informalaren hazkun-deak (Vernengo 2003:5, 22) bideratu dituzte, arazo hauekezin ditzakelarik PHBAk bere gain hartu.

Irabazian oinarritutako globalizazioak ekonomia txiki, pobreeta irekiei, Saharapeko Afrika kasu, planteatzen dizkien erron-kak, proportzionalki handiagoak izango dira seguruenik.Weekes eta Patelek (2007:16) zera diote:

Batez ere Afrikan, baina baita mundu mailan, egonkorta-suna lortzera bideratutako egiturazko doikuntzen maile-guei atxikitako baldintzen ondorioz, interes tasa bai nomi-nal zein errealak oso altuak izan dira. Sektore pribatuarengain mailegu hauek izan ditzaketen ondorioez gain, –posi-tiboak izatea oso zaila delarik– interes tasa altuek bonopublikoetan eragiten dute, gastu publikoa pobreziarenmurriztapenerako estrategiatik eta hazkundea bultzatzenduen inbertsiotik urruntzen duten neurri politikoek era-karritako muga fiskalak direla eta. Beraz, defizit fiskalazorraren zerbitzu jasangarri batekin iraunkorki lagundubehar dela ezartzen duen kautela araua, gobernuek etamoneta autoritateek, kudeatutako interes tasen bidez,zorraren gehiegizko zerbitzurik ez sortzeko araurekin bate-ra joan beharko litzateke.

5. Ekitatezko aurrekontuen espazioaareagotzeko helburuarekin tokikoeta maila nazionaleko ekintzen elkarketa

Tokiko parte hartzearen bidezko aurrekontuak osatzeko,2003an, Brasilgo GKE multzo batek Aurrekontuen ingurukoBrasilgo Forum-a sortu zuten. Hauen helburuak ondorengoakdira:

• Aurrekontu politika federalak aztertu eta ikuskatu

• Aurrekontuen finkapen prozesu federalean parte hartzepublikoa areagotu

• Aurrekontu finkapen prozesuaren birformulazioa etademokratizazioa bultzatu

• “Superabit primario” handiaren politikarekiko gaitasunkritikoa garatu, eta bai nazio zein tokiko mailan, berdin-tasunezko aurrekontuentzat espazio fiskal handiagoaeskeini dezaketen alternatiben aldeko kanpainak burutu.

Aurrekontu politika aurrerakoien espazioa areagotzeko, naziozein tokiko ekintzak nola konbina daitezken adierazten duenadibide bat Kanada-ko “Aurrekontu Alternatibo”-en aldeko

EKITATEZKO AURREKONTUEN ESPAZIOA AREAGOTZEKO HELBURUAREKIN TOKIKO ETA MAILA NAZIONALEKO EKINTZEN ELKARKETA



mugimenduak eskaintzen digu. 1995ean, Winnipeg-en aur-kitzen den gizarte justiziaren aldeko Cho!ces koalizioak etaOttawa-n aurkitzen den Kanadako Alternatiba PolitikenZentrua-k Aurrekontu Federal Alternatiboa (AFA) argitaratuzuten. Lehen AFA hau Kanadan zehar gizarte zibilari eginikokontsulta zein eztabaiden bitartez burutu zen (sindikatuak,indigena taldeak, emakume taldeak zein jende pobrez osatuta-ko erakundeak barne). Enplegua sortu eta gizarte programakindartzeko asmoz, eta baita berdintasuna bultzatu zein aurre-kontu defizit-a murrizteko asmoz burututako aurrekontua zenAFA. Hau, iadanik indarrean zegoen aurrekontu federalareki-ko kontrajarria zen, honek, aurrekontu defizita murriztekoenplegua eta gizarte programak murrizten zituelarik. AFArenosaketan parte hartu zuten taldeek, bideragarriak eta zuzena-goak eta praktikara eramangarriak ziren alternatibak existitzenzirela adierazteko tresna gisa erabili zuten AFA, horrelaKanadako gobernuaren zerga eta moneta politikaren gaineanpresioa ezarriz.

1995eko AFA, aurrekontu defizit handiaren arrazoia interestasa altuak mantentzen zituzten politikak zirelaren pertzep-zioan oinarritzen zen, interes tasa altuek zorraren zerbitzuafinantzatzera bideratutako gastu publiko altua suposatzenduten heinean. Bere egileek interes tasen murriztapena ezin-bestekotzat jotzen zuten, eta beraz, AFAk moneta politikaalternatibo bat barneratu zuen, gastu eta zerga politika alter-natiboekin batera. AFAk nazioko banku zentralari, hau da,Kanadako Bankuari, ondorengo gomendioa luzatu zion;moneta eskaintzaren hazkundearen bidezko interes tasa errea-len beherapena. Era berean, politika hau babesteko eta kapitalirteeren aurrean Kanadaren zaurkortasuna murrizteko neurribatzuk gomendatu zizkion. Hauen artean:

• Kanadako Bankuari, gobernu federalaren zorraren zatihandiagoa bere esku mantentzearen eskaera, zorpetzemailak iraganean mantendutakoen antzerakoen izanzitezen, horretarako banku komertzialei erreserba eskaki-zunak birbarneratuz.

• Interes tasa errealeko bonoen salmenta bultzatu, fiskalkidesgrabatzeko kalifikaturiko bono federalen zati txiki batkontrolatzeko atzera egite planak exigituz.

• Fiskalki lagunduriko pentsio planen (ehuneko 20 lehe-nik) gaineko baimenduriko kanpo inbertsio kuota gra-dualki ezabatzea; aseguru konpainiek atzerrian lorturikoirabaziak zergatuz.

• Atzerriko bonoen bidez Kanadak lorturiko interesetangain-tasa bat ezartzea.

• Nazioarteko transakzio finantzarioen gain zerga batenezarpena bultzatu eta finantza erakundeei, beraien akti-boen zenbateko minimo bat komunitatean zein negoziotxikien garapen ekonomikoan inbertitzea eskatu (Loxley2003:82-83).

Neurri guzti hauek finantza globalizazioaren gain erronka batezartzen dute. Kapitalaren kontrol gisa jokatzen dute eta mer-katu finantzario globalekiko Kanadako merkatu finantzarioa-ren irekiera murrizteko balioko lukete, murriztapen fiskalariaurre egiten lagunduz. Moneta politika alternatibo hau etaberonen kapitalaren gaineko kontrolak maila federalean mar-txan jarriko balira, gobernuko behe mailetara (probintzi etahirietara) transferi litekeen baliabide kopurua handituko litza-teke eta sektore pribatua lan hobeak eskaintzera bultzatuko,probintzi eta hirietan langabezia eta pobrezia murriztuz.

1995etik aurrera, Kanadako talde progresista multzo esangu-ratsu baten parte hartzearen bidez, urtero burutu da AFA(2007ko AFA aztertzeko, begiratu www.policyalternatives.ca).Era berean, osagarri bezala, probintzi batzutan, Manitoba ka-su, eta hiri batzutan, adibidez Winnipeg, Aurrekontu Alterna-tibo bat ere osatu da osagarri gisa. Alternatibak posible direlafrogatzean, gizarte zibileko Aurrekontu Alternatibo-en mugi-mendua Kanadako gobernu aurrekontuetan eragina izatekogai izan da, batez ere Alderdi Demokratiko Berria-k goberna-tzen dituen probintzietan (New Democratic Party, NPD)(Loxley 2003). 1995ean lehen AFA burutu zen garaitik, inte-res tasen politika aldatu egin da eta hauek murriztu egin dira(nahiz eta AFAk gomendaturiko kapital kontrolak ez direnbarneratu). Honen ondorioz, zorraren zerbitzuagatik ordain-du beharreko zenbatekoak murriztu dira eta enpleguaren haz-kunde bat eman da, zerga bilketa maila ere handituz.

Gaur egungo eztabaida, gastuak hedatu edo zergak murrizteandatza. Gobernuak eta hainbat probintzi gobernuk zergakmurriztea aukeratu dute. Politika hau, Kanadako enpresariekere gogorki babesten dute. Aurrekontu alternatiboen mugi-menduak, gastuaren hedapenaren aldeko kanpaina eta anali-siak egiten jarraitzen du, eta Manitobako probintziko NPDgobernuarengain eragina izan du besteak beste.

Kanadako aurrekontu alternatiboak bere osotasunean martxanjarriko balirateke, aurrekontu sistema zuzen bat aurkitukogenuke udal, probintzia zein federal mailan, hauek bata besteaindartuko luketelarik sarrera baxuko Kanadiar herritarrenaurrean hartzekodun aberatsen interesak lehenesten ez dituenmoneta politika baten ondorioz sortutako espazio fiskala era-biliz. “Aurrekontu alternatibo”en ekimen eta ideientzat ona

EKITATEZKO AURREKONTUEN ESPAZIOA AREAGOTZEKO HELBURUAREKIN TOKIKO ETA MAILA NAZIONALEKO EKINTZEN ELKARKETA



litzateke gizarte mugimenduen bitartez globalki hedatua iza-tea, parte hartze bidezko aurrekontuak maila globalean heda-tu diren bezala.

OndorioakEkitatezko gobernu aurrekontuak lortzeko tokiko saiakerek,jende aurrerakoiaren irudimena erakarri dute mundu osoanzehar. Parte hartze bidezko aurrekontuen ezagupena munduosoan zehar hedatu da gizarte mugimenduen globalizazioarenbitartez, eta esperientzia honen aitzindari den Porto Alegrezgain, beste hainbat hiritan egokitua izan da, oraindik hainbatmodalitate aurki daitezkelarik. Kasu onenean, sarrera gutxienduen populaziorutz baliabideak birbideratzea lor dezake, balia-bideen esleipenean hauei benetako ahotsa emanez. Baina iraba-zietan oinarritutako globalizazioak baldintzatzen duen murriz-tapen fiskaletik eratorritako presioak, tokiko mailako PHBAkmugatzen ditu. Zergak murrizteko helburuarekin, enpresatransnazional “migratzaileek” gobernuengan presioa ezartzendute, eta merkataritzaren liberalizazioak arantzelen bidez lortu-tako sarrerak murrizten ditu. Hartzekodunen interesak babestueta interes tasa altuak mantzentzen dituzten moneta politikekespazio fiskal gabezia astuntzen dute. NMF eta MundukoBankua bezalako nazioarteko erakunde finantzarioek, etanazioarteko finantza merkatuek moneta politika hauek babes-ten dituzte, nahiz eta hauek, gastu publikorako baliagarri dau-den fondoak murriztu eta sektore pribatuko inbertsioa oztopa-tu. Berdintasunezko aurrekontuak lortzeko, eta egungo zergazein moneta politikari erronka ezarriz hauek eraldatzeko,garrantzitsua da tokiko eta nazio mailako saiakerak lotzea.Proposamen honen alderdi garrantzitsu bat, parte hartzearenbidezko aurrekontu alternatiboak bultzatzen diren bitartean,merkatu finantzarioen globalizazioari erronkak ezartzean datza.

Notak:

Artikulu hau, 2007ko martxoaren 8tik 10era Euskal HerrikoUnibertsitatean HEGOAk antolatutako “Giza garapenaren erronka: besteglobalizazio baterako tokiko proposamenak” Kongresuan burututako aur-kezpen batean oinarritzen da. Parte hartzaileen komentarioak eskertu nahinituzke, eta batez ere, Bob Sutcliffe eskertu nahiko nuke Kongresuan egin-dako ekarpenengatik eta urte luzeetan zehar garapenaren alorrean egindakolan iradokitzaileagatik.

Erreferentziak

Bakker, I. (2002): ‘Fiscal Policy, Accountability and Voice:The Example of Gender Responsive Budget Initiatives’,Human Development Report Office Occasional Paper. NewYork: UNDP.

Borges Sugiyama, N. (2002): ‘Gendered Budget Work in theAmericas: Selected Country Experiences’, mimeo, De-partment of Government, University of Texas at Austin.

Brautigam, D. (2004): ‘The People’s Budget? Politics, Par-ticipation and Pro-poor Policy’, Development Policy Review,22(6):653-668.

Cabannes, Y. (2004): ‘Participatory budgeting: a significantcontribution to participatory democracy’, Environment andUrbanization, 16(1):27-46.

Cagatay, N. (2003): ‘Gender Budgets and Beyond: FeministFiscal Policy in the context of Globalisation’, Gender andDevelopment 11 (1): 15-24.

Center for Urban Development Studies, Harvard University(n.d.): ‘Assessment of Participatory Budgeting in Brazil’,Inter-American Development Bank.

Ebdel, R. and Yilmaz, S. (2001): ‘Concept of fiscal decentra-lization and worldwide overview’, comunicación presentadaen el Symposium Internacional, Quebec Commission onFiscal Imbalance, Quebec City, September 13-14.

Elson, D. and Cagatay, N. (2000): ‘The social content of macro-economic policies’, World Development 28 (7): 1347-63.

Heintz, J. (2006): ‘Globalization, economic policy andemployment: Poverty and gender implications’, Em-ployment Policy Unit, Employment Strategy Department,International Labour Organization, Geneva.

Immervoll, H., Levy, H., Nogueira, J., O’Donoghue, C.andBezerra de Siqueira, R. (2006): ‘The Impact of Brazils’ Tax-Benefit System on Inequality and Poverty’, IZA DiscussionPaper, No.2114, Forschungsinstitut zur Zukunft der Arbeit,Bonn.

Loxley, J. (2003): ‘Alternative Budgets: Budgeting as if PeopleMattered’, Fernwood Publishing, Nova Scotia andManitoba.

Mora, M. and Varsano, R. (2001): ‘Fiscal Decentralizationand Subnational Fiscal Autonomy in Brazil: Some Facts ofthe Nineties’, Text Para Discussao No. 854, Instituto dePesquisa Economica Aplicada, Rio de Janeiro.

Navarro, Z. (2002): ’Decentralization, Participation andSocial Control of Public Resources: “ParticipatoryBudgeting” in Porto Alegre (Brazil)’, comunicación presen-tada en el taller sobre Participación Ciudadana en el contex-to de la descentralización fiscal: Mejores Prácticas en laAdministración Municipal, Tokyo y Kobe, 2-6 Septiembre.

ONDORIOAK



Palley, T. (2006): ‘Globalization Tames the Left in Brazil’,enviado el 11 de septiembre, www.thomaspalley.com.

Roy, R., Heuty, A. and Letouze, E. (2006): ‘Fiscal Space forHuman Development: Towards a Human developmentApproach’, comunicación presentada en la reunión técnicade G-24, Singapur, 13-14.

Sousa Santos, B. de (1998): ‘Participatory budgeting in PortoAlegre; towards a redistributive democracy’, Politics andSociety, 26(4):461-510.

Serrano, F. (2002): ‘The Rate of Interest and Internal PublicDebt in Brazil’, www.networkideas.org/themes/finance.

Shah, A. (2005): ‘Fiscal decentralization and Fiscal Perfor-mance’, World Bank Policy Research Working Paper 3786,World Bank, Washington DC.

Souza, C. (2001): ‘Participatory budgeting in Brazilian cities:limits and possibilities in building democratic institutions’,Environment and Urbanization, 13(1):159-184.

Therborn, G. (2000): ‘Globalizations: Dimensions, HistoricalWaves, Regional Effects, Normative Governance’, Inter-national Sociology, 15(2):151-179.

UNDP International Poverty Centre (2007a): ‘RaisingDomestic Revenue for the MDGs: Why Wait until 2015?’,One Pager, No. 39.

UNDP International Poverty Centre (2007b): ‘Why HaveTax Reforms Hampered MDG Financing?’, One Pager,No.42.

Utzig, J. (2002): ‘Participatory budgeting of Porto Alegre: adiscussion in the light of the principle of democratic legiti-macy and of the criterion of governance performance’,http://go.worldbank.org/S9ZD/PN/10

Vernengo, M. (2003): ‘Late Globalization and Malad-justment: The Brazilian Reforms in Retrospect’, paper forproject on Growth, Income Distribution, and Social Policy,Center for Economic Policy Analysis, New SchoolUniversity, New York.

Wampler, B. (2000): ‘A Guide to Participatory Budgeting’,www.internationalbudget.org.

Weeks, J.and Patel, S. (2007): ‘Fiscal Policy’, Training ModuleNo.1, Research Programme on Economic Policies, MDGsand Poverty, UNDP International Poverty Centre, Brasilia.

ERREFERENTZIAK



LAN-KOADERNOAKCUADERNOS DE TRABAJOWORKING PAPERS

0. Otra configuración de las relaciones Oeste-Este-Sur.Samir Amin

1. Movimiento de Mujeres. Nuevo sujeto social emergen-te en América Latina y El Caribe. Clara Murguialday

2. El patrimonio internacional y los retos del Sandinismo1979-89. Xabier Gorostiaga

3. Desarrollo, Subdesarrollo y Medio Ambiente.Bob Sutcliffe

4. La Deuda Externa y los trabajadores. Central Única deTrabajadores de Brasil

5. La estructura familiar afrocolombiana. Berta Inés Perea

6. América Latina y la CEE: ¿De la separación al divorcio?Joaquín Arriola y Koldo Unceta

7. Los nuevos internacionalismos. Peter Waterman

8. Las transformaciones del sistema transnacional en elperiodo de crisis. Xoaquin Fernández

9. La carga de la Deuda Externa. Bob Sutcliffe

10. Los EE.UU. en Centroamérica, 1980-1990. ¿Ayuda eco-nómica o seguridad nacional? José Antonio Sanahuja

11. Desarrollo Humano: una valoración crítica del concep-to y del índice. Bob Sutcliffe

12. El imposible pasado y posible futuro del internaciona-lismo. Peter Waterman

13. 50 años de Bretton Woods: problemas e interrogantesde la economía mundial. Koldo Unceta y FranciscoZabalo

14. El empleo femenino en las manufacturas para exporta-ción de los países de reciente industrialización. IdoyeZabala

15. Guerra y hambruna en África. Consideraciones sobrela Ayuda Humanitaria. Karlos Pérez de Armiño

16. Cultura, Comunicación y Desarrollo.Algunos elemen-tos para su análisis. Juan Carlos Miguel de Bustos

17. Igualdad, Desarrollo y Paz. Luces y sombras de laacción internacional por los derechos de las mujeres.Itziar Hernández y Arantxa Rodríguez

18. Crisis económica y droga en la región andina. LuisGuridi

19. Educación para el Desarrollo. El Espacio olvidado de laCooperación. Miguel Argibay, Gema Celorio y JuanjoCelorio

20. Un análisis de la desigualdad entre los hombres y lasmujeres en Salud, Educación, Renta y Desarrollo.Maria Casilda Laso de la Vega y Ana Marta Urrutia

21. Liberalización, Globalización y Sostenibilidad. RobertoBermejo Gómez de Segura

Bibliografía Especializada en Medio Ambiente y Desa-rrollo. Centro de documentación Hegoa

22. El futuro del hambre. Población, alimentación y pobre-za en las primeras décadas del siglo XXI. Karlos Pérezde Armiño

23. Integración económica regional en África Subsaharia-na. Eduardo Bidaurrazaga Aurre

24. Vulnerabilidad y Desastres. Causas estructurales y pro-cesos de la crisis de África. Karlos Pérez de Armiño

25. Políticas sociales aplicadas en América Latina Análisis dela evolución de los paradigmas en las políticas sociales deAmérica Latina en la década de los 90. Iñaki Valencia

26. Equidad, bienestar y participación: bases para construirun desarrollo alternativo. El debate sobre la coopera-ción al desarrollo del futuro. Alfonso Dubois

27. Justicia y reconciliación. El papel de la verdad y la justi-cia en la reconstrucción de sociedades fracturadas porla violencia. Carlos Martín Beristain

28. La Organización Mundial de Comercio, paradigma dela globalización neoliberal. Patxi Zabalo

29. La evaluación ex-post o de impacto. Un reto para lagestión de proyectos de cooperación internacional aldesarrollo. Lara González

30. Desarrollo y promoción de capacidades: luces y som-bras de la cooperación técnica. José Antonio Alonso


31. A more or less unequal world? World income distribu-tion in the 20th century.¿Un mundo más o menos desigual? Distribución de larenta mundial en el siglo XX. Bob Sutcliffe

32. ¿Un mundo más o menos desigual? Distribución de larenta mundial en el siglo XX.Munduko desbertasunak, gora ala behera? Mundukoerrentaren banaketa XX mendean. Bob Sutcliffe

33. La vinculación ayuda humanitaria - cooperación al des-arrollo. Objetivos, puesta en práctica y críticas. KarlosPérez de Armiño

34. Cooperación internacional, construcción de la paz ydemocratización en el Africa Austral. Eduardo Bidaurra-zaga y Jokin Alberdi

35. Nuevas tecnologías y participación política en tiemposde globalización. Sara López, Gustavo Roig e Igor Sábada

36. Nuevas tecnologías, educación y sociedad. Perspec-tivas críticas. Ángeles Díez Rodríguez, Roberto Aparici y Al-fonso Gutiérrez Martín

37. Nuevas tecnologías de la comunicación para elDesarrollo Humano. Alfonso Dubois y Juan José Cortés

38. Apropiarse de Internet para el cambio social. Haciaun uso estratégico de las nuevas tecnologías por lasorganizaciones transnacionales de la sociedad civil.Social Science Research Council

39. La participación: estado de la cuestión. Asier Blas yPedro Ibarra.

40. Crisis y gestión del sistema glogal. Paradojas y alter-vativas en la glogalización. Mariano Aguirre.¿Hacia una política post-representativa? La partici-pación en el siglo XXI. Jenny Pearce

41. El Banco Mundial y su influencia en las mujeres y enlas relaciones de género. Idoye Zabala

42. ¿Ser como Dinamarca? Una revisión de los debatessobre gobernanza y ayuda al desarrollo. MiguelGonzález Martín


CUADERNOS DE TRABAJO - feminismos.hegoa.info · HEGOA –Instituto de Estudios sobre Desarrollo y...

Documents

Transcript of CUADERNOS DE TRABAJO - feminismos.hegoa.info · HEGOA –Instituto de Estudios sobre Desarrollo y...