Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika...

22

Transcript of Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika...

Page 1: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula
Page 2: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado, es propiedad de la Secretaria

de Educación, fue elaborado en el marco de la Emergencia Nacional COVID-19, en

respuesta a las necesidades de seguimiento al proceso enseñanza aprendizaje, en

centros educativos gubernamentales de Honduras, C. A.

Presidencia de la República

Secretaría de Estado en el Despacho de Educación

Subsecretaría de Asuntos Administrativos y Financieros

Subsecretaría de Asuntos Técnico Pedagógico

Dirección Departamental de Educación Gracias a Dios

Dirección General de Modalidades Educativas

Subdirección General de Educación para Pueblos Indígenas y Afrohondureños

Autoría

Dirección Departamental de Educación El Paraíso

Revisión de estilo y adaptación

Eda Mayra Meza Zelaya

Revisión técnica grafica pedagógica

Dirección General de Innovación Tecnológica y Educativa-SE

Traducción

Livia Arely Valladares Ramos

Elvis Omar Martínez Pascon

Coordinación Departamental de Educación

para Pueblos Indígenas y Afrohondureños

Loy Alessandro Cruz Puerto

Diseño y Diagramación

Yadira Yaneth Figueroa Alvarenga

Eleazar Tomé Escobar

©Secretaría de Educación

1ª Calle, entre 2ª y 4ª avenida de

Comayagüela,

M.D.C., Honduras, C.A.

www.se.gob.hn

Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales,

Cuarto Grado.

Primera edición 2020

Distribución gratuita – Prohibida su venta

Page 3: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

MÂDIKANKA

COVID-19 siknis ka ba mita wan tuktan ka mairin an waikna nani ba

aikaina ra lân taki wâbia dukia ra, utla ra tâ baikaia kûl warkka nani ra,

bâku lika asla îwaia lâka ba kau pawaia sip kabia, pamali kam aikuki, an

wan nâtka bara wan daukan ka nani ba sin kau pain taki wabia dukia ra,

naha warkka wauhka tâya “Utla ra Lân Takaia Ba” yâbisa, utla bîla ra kûl

dukia nani brîsma ba wal, lân takaia warkka nani ba daukbia dukia ra.

Warkka sut ba lika lilia daukia dukia sa, an ai taim ka manki, pamali sut

aikuki daukaia dukia ra yâbi sa.

Sip sa luhpiam mairin apia luhpiam waikna ba, man nît kam takaia, wark

nani kum kum dauki wâbia taim, an wark nani kum kum ra man smalkaia

takma, nahki daukaia tanka nani ra. Baha mita lika aisi, yâpti bara main

kaiki uplika nani sut ba tuktam kam yûla kahbi yâbrika, ai warkka nani

daukaia ba târa pali sa.

Yang nani kasak lûkisna man nani tâ baiki bara main kaiki an lamtwanka

lâka yâbisma ba wal, luhpiam mairin an waikna sut, lân takaia warkka nani

ba utla bîla ra kasak pain daukbia sa.

Secretaría de Estado en el Despacho de Educación

Page 4: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

1

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Upla wîna aîska paskan ka ba

Upla wîna aîska paskan ka ba lika nahki wark takaia sat ka ailal wal daukan

sa:

a. Smaya nani paskan ka ba: Naha lika wan wina aiska wark taki ba tâ

brisa.

b. Wan winka puhbaia paskan ka ba: wan wina ra pasa yabi sa.

c. Plun wawaia paskan ka ba: Plun sat ka nani ba wawi bara wan wina ra

pawa yabisa.

d. Wan wina ra diara plapi tawaia paskan ka ba: Diara sat ka nani wan

wina ra tâla wakiak ki yan plapi tawi ba.

e. Taski daukaia paskan ka ba: Wan wina want apia dukia nani ba klaki

sakisa.

f. Wan wina bunka paskan ka ba: Wan wina ra paskisa an ta brisa wapi

taukaia.

g. Wan dûsa nani paskan ka ba: Tâ baikisa an wan wina ra buaia dukia ra

karnika yabisa.

1. Plun sat ka bani ba pit ka kat yus munaia, baha lika wan wina día pit ka

plun pawika nit ba yabaia an bitamin ka nani ba sin, waikna ra nahki pit

yabaia ba nu kaia an mairin ra sin, manka ba tanka briaia

bara día wark ka dauki ba sin nu kaia sa.

2. Wan wina ra li yabaia, ba lika nit sa dus ma nani ba

kasak yus munaia an li sin nap diaia.

3. Klin pain takaia ba lika, siknis yula nani ba sip

wan alkras takisa.

4. Wan iwanka pain main kaikaia ba, lika

yawan taski tila ra iwaiai apia dukia ra

daukisa.

Page 5: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

2

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Naha nani dukia carbohidratos, prutinas, bitamins an miniralis plun wina

brisa baku sin ki wan wina ra kasak ta baikisa pain wark takbia dukia ra.

Smaya Nani ka Paskan Ka

Ba lika wan wina aiska nikwi tawi ba ra ta brisa, paskan ka ba wan wina

piska unta sirpi pali brisa, baku sinki wakia an baikan ka sirpi sin brisa.

Smaya Paskan ka Nani Aslika Ba

Smaya paskan ka aslika

tarkika pali ba lika wan sins

ka wakaia sa. Wan sins ka

wakia nani ba lika, wakaia

sirpi nani paskan ka wan

smaya ka nani aikuki asla

wark taki sa, baku diara taki

ba wan sins ka ra, maisa

pakisa. Wan sins ka smaya ka

wakaia nani ba wan wina

aiska nikwi tawi ba ra ta brisa.

Page 6: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

3

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Sins wakia piska nani ba: wakaia tâ

nani, wakia wina, sins wilkan ka tarki

ka, sins wakaia waika pitban ka, sins

wakia tâ tarki ka, an wakaia dan

takan tâ.

Sins wakaia nani ba lika pana pana

asla takisa, sins wakaia dan takan tâ

wal ai tâ baiki wark takisa.

Smaya ra tukbi ba lika sins wakaia tâ

nani wina daukisa baku lika wakia winak ki lui bara wakia waika dan takan

ka ra auya taim, wan sinska mita wan smaya k ara maisa pakisa.

Smaya Paskan Ka Baikan Ka Ba

a. Sistema Nervioso Periférico (SNP) ba lika smaya

aikuki asla sa, naha nani ba lika wakia sirpi nailun

bakusa kuna drawisa, an isti pali wan wina aiska

wina tâ bri maisa pakisa Sistema Nervioso Central

(SNC) ra. SNC ba lika wan sins ka kamka ra smayaka

baikan ka wal wal ra 12 baikan ka brisa, naha

baikan ka sut ba lika wan sins ka ra bara sa an

baikan ka wal wal ra 31 ba lika wan nina dusa

smaya ka sa, ba mita lika wan nina dusa bui kutbi

brisa. Naku baikan sa: nandusa ra, lama kuka ra an

klata dusa ra.

b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina

aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa.

Bara asla sa medula espinal an encéfalo wal, bara

naku baikan sa: tronco, encefálico, cerebro y

cerebelo.

Page 7: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

4

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Wan winka puhbaia paskan ka ba

Naha lika wan winka puhbaia wark ka daukisa, wan wina piska bani ra

yawan pasa aubi ba blikisa, baku kli wan wina ba mita yus muni bara nit

apia ba sakan takuisa. Upla ba yua kum bila ra 20 tausin pitka aiwinka

puhbisa. Wan pusa ra pasa yabaia ba lika inhalación o inspiración makisa

an pasa sakaia ba lika exhalación o espiración makisa.

Page 8: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

5

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Upla an rayaka ba

Upla nani rayakaba

WAN WINKA AUBRA

PLAPI TAWIYABA

pasaba wan kakmara dimi bara wan karmak plapi

wataukisa bara ban sin wan sisiara plapi tawisa,

naha na natka walra dakuitakisa baha natka bak ki

wan pusara pasa dimui bara kli bal takisa, bara

Page 9: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

6

Râyaka Nani an Tasba Sinska

baku natka ni pasaba wan talia wakia nanira dimi bara tala Saura nani ba

taki wisa.

Wan winka puhbaia wark kaba, manis munaia lan sa wan winka puhbaia

taimka banirabara naha sip s adiara ailal ni ambuk wan mun aia, wan sinka

krikaia,bara pasa Saura nani mita sin.

Wan winka puhbra nani ba mainka kaikaia

Wan winka puhbaia sin lan takaia sa kan upla kum kum ba aiwinka pain

pubras pura taya ba man puhbi nani ba ai winara pat nani brisa pasa pain

apu ba mita suapan bakusa, ai bila sin kuaki sa minit banira, wina nani ba

sin tatwisa.

Wan winka puhbra sikniska naniba wan alkaya apoia sa kaka wan kakma

ba yu bani usbi saki kiln muni kaiasa, bara dus ma nani ba sin kasak yus

muni kaiasa, plun mangki saki pi nani ba, wan talia sunanka mapara sin

kuabas nani kasak yamni sa wan kakma ba praki bara kuhbaiasa, bara

kisiam puliba, bara pasa nani saura ba sin aubaia apia.

lân taki mahuisna

Plun watla bara aiwarka ba:

nahana plun nani ba brihki wahwi bara wan winara takas kaiaba takaskisa

wan wina want apiaba, taskira takiwisa.

Plun watla warka taki yaba:

plun watla ba sika ai yabalkaba walhwal ra baiki sakansa:

Page 10: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

7

Râyaka Nani an Tasba Sinska

1. plun an bilara mangki bara wan bila laya ni bara

wan twisa ni blaki bara laya apu paskisa, wan

karma ra iwi wabia bara wan winka puhbaia

trabil apu kabia, bara wan biara ra dimi wisa.

2. naha sanka awarkara plun ba dimi aula

barawan biara bila ba aywisa barali satka kum

bar aba wal bara wan biara silpi kara iwi wisa.

3. naha sanska wala nara, wan biara silpilpikaba

laya pain nani ba brih wan talia ra laki bara wan

auya ba mita brih wan bila laya slula ra mangki

bara wan pira laya wan biara tarkika ra luisa.

4. naha sanska nara, laya satka naniba tak brih wan biara tarkikaba dia

Saura nani takaskan nani ba, brih kana taki waika bak ki sakan takiwisa.

lan taki mawisna

Talia plapi tawiba warka nani

Naha na kakaira sa wan talia wan winan piska nani banira plapi tawiba

Upla kupia

Talia plapi tawiba warka nani.

Wan kupia ba wal prawan palisa, bara wan talia

kapka nani ba wal

Wan kupia ba sika, wan wina piska kumsa, bara

nikwaya taim bani tala sakisa, tala wakia nanira,

wan klaya mina nani mita mita main ka kaikisa.

Page 11: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

8

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Wan talia nani kapka

Dia ba ba wan talia kapka nanisa ki?

Naha na sika piska plamaika kum utra sa, mita wan

talia ba wapisa wan kupia wina wan wina piska

aiskara plapi tawisa.

Wan talia kapka satka nani

Naha na sika baiki sakisa:

1. wan wakia naniba sika brihwisa tala pasa apu nani wan talia kapka

wina wan kupiara.

2. talia wakia tarkika witin ba brihwisa talia pasa bri nani ba wan kupia

wina wan wina aiskara .

3. baha ba wan talia wakia kau silpika bara wan talia wakia silpika wal hay

tanka brisa.

Wan talia plapi tawiyaba

Wan talia pasa apu nani ba wapisa wan wakia bak wan pusa bakat bara

bahara pasa yabisa, baha ninkara wan wina piska banira plapi tawisa bara

pasa naniba suisa wan wakia bilka bak ki baha wina diera laya wala nani

ba brih kli wan kupiara tawi balsa wan kupia pilka bak ki . wan kupia dikwi

banira naha warka na daukisa.

Tâla ba diasa ki?

Bahaba sika laya pauni kun wan wina aiskara

bâra yaba

1. baha ba sika laya kun bâra yaba wan

wîna muhtara bara bâku sin witin nani ba

satka walsa: tala pauni bara, tala pihni.

Page 12: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

9

Râyaka Nani an Tasba Sinska

2. naha na sika rayakaplamaika, talia nani plapi tawiba mita dakbi sakisa

wan talia sratwan nanbi ba bara paskisa wan wina siknis nani bara

latwan bri nani yaba, bara kli bukisa paskan baku.

3. wan talia pihni ba sika rayakaplamaika kun ta baikisa wan wina piska

nanira inpaksan bara yula Saura apu kabia dukiara.

4. tala pauni nani ba sika rayakaplamaika, pasa nani wanki ba bara dakbi

sakisa wan winka puhbra nani.

Talia plapli tawiba warka yanny kun daukisa wan wina aiskaba war pain

takbia dukiara

Siknis nani talia plapi tawiba aiwarka dauki ba, bara wan

mainka kaikaia.

Naha sikniska nani satka ailal nani wan talia plapi tawi ba, tila wina kakaira

paliba naha nanisa: kupia alki takaskan, kupia isti pulaia tankaba, kupia

tatwanka sikniska nani wan albia apia dukiara, wan wisa plun nani ba lata

apu kaka yus munaia kan lat nai ba sika wna kupia awa naninra dimi

takaskisa.

Wan talia plapi tawiaika ba mainka kaikaia.

Yawan wan talia plapi tawina main kaikaia sa kaka, plun bara dus ma nani

nangki saki ba pi kaiasa, baku sin plun nani ba lat bara sal apuba yus muni

kaiasa. Sigarit nani bara rum nani sin yuis munraskaiasa baku sin yu banira

wan wina wark ka dauki kaiasa

Wan talia plapi tawaika ba, yuwisa pasa pain naniba bara tala

pain nani ba, rayaka plamaika kum wan wina ra sa bara wahbisa

diara Saura nani wan wina ra ba sakan takiwisa.

Page 13: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

10

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Dia nit apia naniba sakiba

Naha na sika ai bisniskasa diara Saura nani ba sakaia: wan laptika, wan

iskika, wan kanka, bara baku lika wan winara diara yus munia apia nani ba

takaskras.

Yu bani wark ka taki tilara wan winara diara yus muni nani kli sakaia ay

piuwa sin brisa naha bilkanakki, dia ni tapia nani ba saki ba

Wan winka puhbaia ba sinki pasa Saura wan wina ra ba sakan takwisa,

wan taya ba sin laptika ba sakan taki wisa, bara wan wina laya wan wina

ra nit apiaba sakan takiwisa,

WAN WINA PISKA NANI, DIARA SAURA LAYA NANI WAN WINARA BA, SAKAN

TAKIWI YABA

WAN LA´PTIKA WAN PUSA WAN KISKAMKA WAN TASKIKA SAKAIKA

Klin bara main kaiki brikaia taski nani sakaika ba

Naha sanskara kara taim wan wiyaya wantsa taski sakaika warka ba ansa

kat taski sakia ba laki kaikisa li nani wan wina wina sakaia apiaba sin bara,

naha taski sakaika ba sin plun nani ba wal aimaisa wilkisa bara yus apia

Page 14: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

11

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Wan kiskamka

piska aiska piska

aiska

naniba taskira takiwisa, bara baku sin wan payaska aubra bara pasa saura

nani ba sinki sakan takiwisa.

Naha nani sa piska nani wan wina wina taski sakaia ka ba waikna

kiskamka

a. iska krahbaika saitka aiska bara kiskam ka ba wal

bara paskan ka klayara bara aisi kaikma kaka mair9in

bara waikna wal ba:

waikna iskika krahbaika ba kau yarisa, kuna mairin sa

kaka iskika krahbaika ba yakan sa bara baku sin tala ba

kiln munisa bara wapnika sin mangkisa upla nani winara

kan li ba kasak diayasa wan wina naniba main

kaikayasa kaka.

Naha na aslika na wan kiskamka nani ra wan talia bara

wan laya nani ba wapnika mangkisa wan winara.

Naha dukia laya slula naniba aiwinara brisa li sal nani slula

laya nani bara iska watlara aimakisa sak ka taki waia

dukiara,

b. nahara lika wan wiyaia wantsa wina taya ba wina wan

laptika takiba bara wan wina laptikaba si wapni

mangki wan iskika bak taki wisa yus apia naniba

Mairin kiskamka

Page 15: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

12

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Li ba ailal an natka pain wal yus munisma taimba, taliamba wapni

brisa bara wan biara bilara auka piska nani ba sin wapnisa bara

taski takiwaya ba pat apusa

Lak takpi

Dusa bunhka sistimka

Witin ba sika ta brisa wan sinska wakia lilapasba wina

una kakanka yamni naniba yabisa bara baku lika ai

nitka nani ba nu takisa yabisa.

Witin ba sika kakaira nahki natkara plis kum wina walara

wayaba dukiara, baku sin ki aibiara bilara bri naniba

bara kupia ba sin ayawisa,

Dusa bunhka sistimka ba sika naku aipaswisa: dusa,

winka bunhka nani, bara suakia suapnika nani sin.

Wina bunhka nani

Nahana sika biara wakia piska nani bara buhka taya

nani upla winara ba, naku natkara mauhsa: duska ul

bara wina buhka dusa nani ba sin, bara winka bunhka

piska wala nani sin.

Wina bunhka, sil pai wilinka wal ayawi naniba, bara

aiwilika apia ni ayawin naniba sin

Bara wan wina bunhka nani ba wan dusa nani wal

prakan sa, barab wan dusa suapni nani wal prauya taim ayawikaia bara

wan wina ba ai wapnikara kaia sipsa.

Page 16: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

13

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Wan wina buhka warka naniba sat sat barasa, bara baku sin dusa klahwan

nani sikniska ailal barasa, bara tramp nani sin,

Dusa klahwan sikniska kum kum ba pat winarasa aisubuya piuwa wina baku

sin ki wan wina almuk taki ba wal sip sa wan dauki waya.

Upla dusa naniba

Baha nani sika wina munhta piska

karhna nani wan biara bilara bara

nanira mainka kaikisa wan lal kamhka

ba wan sinska ba main kaikisa, bara

wan mawan ba sin paskisa,

Bara wan nina dusa ba mita, wan

klaya mina nanibara mainkaikisa wan

kupia, wan pusa nani, wan auya, bara

wan kapka nani ba sin ki main kaikisa.

Bara baku sin wan plauia bara luhpa

watla nani ba mainkaikisa mairin

nanira

DUSA naniba aikuki prawi bara wina

aiska dusa nani ba ayawikaia sipsa,

bara dusa suapni nani kum kum ba

sipsa yawan kaikaia wan kiamara,

kakamara, bara wan karma awa

nanira.wan dusa nani ra.

Wan dusa karhnika ba bitamit naniba

mitasa,

Maika kaikaia winka bunhka ba

❖ baha nani ba mainka kaikaia kaka plun

nani ba bitamint bri nani ba yus munikaiasa,

baha tilara bahara ba inska, bara bip tialka

wina paski dukia nani ba sin.

❖ Wan wina wark daukaia yu banira

Page 17: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

14

Râyaka Nani an Tasba Sinska

❖ upla naniba aiwina naniba wapni brikaiasa iwisa bara, buisa bara,

ayawisa bara, plapisa bara wapi bara sin.

Lukanka laki kaikpi

1. Lilkika nani ba laki kaikpi.

2. ulbuna dia dauki nani ba, lilkika naninbara baku sin dia sisitim ka wan

wiyaba.

Daukanka nani Sistim ka apia wiba

a.

b.

c.

d.

e.

3. kumi bani nina makuna wan wina aiska sistimka ba dukiara

Page 18: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

15

Râyaka Nani an Tasba Sinska

4. yang lain ka banira ulbuna wan wina insait wina pisk

A nani witin nanira ra driwiyaba

Marikpi

1. Yang naha mark ka prihni nara mangkuna ani turka raitba ,wan wina sistim

ka nani dukiara

Page 19: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

16

Râyaka Nani an Tasba Sinska

Tatwikara Prinhkara 1.baha sika sistimka ai adarka kat

blikan wiyaba wan wina bunhka ra

,kan witin wark dauki ba mita

3.baha nani sika wina piska insaitra

ba mita turka nani blikan wiyaba

wan sinska sistim kara bara una

kakanka brisa wan wina piska nani

wina

2.baha sika daukanka briyaba wan

taya bilka bak,bara sin wan pusa

,wan kiskamka ra sin.

4.baha ba likan wan winara diara

aisawan nani ba wahbi saki lukisa.

5.naha na lika wan wina ra

paskanka yabisa bara kasak aikuki

bakusa

6.naha lika upla wina ra karnik

yabisa wina aiska ba wark pain

daukaia dukira.

Kulkan ka yabisa

1. Ta mankaia baha turka pilalka bara ani turka nit ba

a. naha sistimka na_________________sanska brisa wan wina aiska manis

munaia

b. naha sistimka na_________________mainka kaikisa sistim piska wala

nanira

c. naha sistimka na __________________praki kaikisa sistimka wala

naninaikuki bar ata baikisa karhnika ba wan rayaka plamaika ra.

d. naha sistimka na _____________________lalka sa witin ba,pasa yabaia

wan rayaka plamaika ra,baku sin pasa aman naniba tikisa,diara

lulkaia dukia baku

e. naha sisitimka na ________________ta baikisa pasa bara bitamint nani

ba brisi yabaia wan wina aiskara.

f. naha sisitimka na__________________wark takisa asla kira sistim wala

nani aikuki bara dira Saura nani wan winara yus apu naniba sauhki

tikaia.

2. Yang ulbuna sistimka kumi bani nina naniba prawamna wark ka taura

kata ba, bara kalat nani dingkamna.

Page 20: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

17

Râyaka Nani an Tasba Sinska

3. Dia lan takri ba yang asla praki lukanka klutka kum ulbuna.

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________

______________________________________________________________________

A Â A Â B D G H Î I Î I K L M N P R S T U Û U Û W Y NG B I A R A M I L K A I H G M A S L M R W P L I P L M N W I N K A P U H B R A T BY D S A T G N M B T Y P U Y S A R P K L M NG K S P A T A T A T W I S A H K L M N S A T Y S B N S P R N M P U Y R W A K L N S M B S L K I K L W I N A B U N H K A. I A S P A I K T A A I W K I A

Page 21: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula

Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales,

Cuarto Grado de Educación Básica

Impreso y publicado por la Secretaría de Educación

en el marco de la emergencia nacional COVID-19

Tegucigalpa, M.D.C., Honduras, C.A. 2020

Page 22: Cuaderno de Trabajo 1, Ciencias Naturales, Cuarto Grado,b. Sistema Nervioso Central (SNC) Naha lika wan wina aiska wil wi tawi aiwarka dauki ba pitka kat ta brisa. Bara asla sa medula