C:\Fakepath\Greziarren Bizimodua 09 10 Rg

$: C:\Fakepath\Greziarren Bizimodua 09 10 Rg$
GREZIARREN BIZIMODUA GEOGRAFIA ETA HISTORIA DBH 1 - 16. GAIA

IES Fray Juan Zumarraga-Durango BHI

GREZIARREN BIZIMODUAGREZIARREN BIZIMODUA

Ekonomia

Gizartea

Egitura politikoa

Kultura

Artea



ZeinZein garaitangaraitan gaudegaude??

Noiztik nora ?

Zenbat mendeko iraupena ?

Garai berdineko beste zibilizazio batzuk ?

2000 1000

K.a. 2000K.a. 168



EkonomiaEkonomia



EkonomiaEkonomia -- MerkataritzaMerkataritza



EkonomiaEkonomia -- GariaGaria



EkonomiaEkonomia -- ArdoaArdoa



EkonomiaEkonomia -- OlioaOlioa



EkonomiaEkonomia -- ArtisautzaArtisautza



EkonomiaEkonomia -- MerkataritzaMerkataritza



TxanponakTxanponak

�� MerkataritzakMerkataritzak

ondorioakondorioak ekarriekarri zituenzituen, ,

tanponarentanponaren garapenagarapena..

�� Hiri bakoitzakHiri bakoitzak berebere

txanponatxanpona zuenzuen..

�� EzagunenaEzagunena AtenasekoAtenaseko

drakmadrakma izan izan zenzen..

TetradrakmaAtenaseko drakma



ATENASEKO BIZTANLERIA - PROPORTZIOA

Adin nagusiko hiritarrak

16%

Hiritarren emazteak eta seme-alabak

34%

Metekoak13%

Esklaboak37%

GizarteaGizartea



Greziako gizarteari buruzko testuak

Emakumeak

Zer jakin zezakeen emaztetzat hartu nuenean? Hamabost urte baino ez zituen nire etxera etorri zenean; geroztik, oso mendekotasun zorrotzpean bizi zen: ahalik gauza gutxien ikusi behar zituen, ahalik gutxien ulertu, bai eta ahalik galdera gutxien egin ere.

JENOFONTE, Ekonomia

Esklaboak

Etxeetan tresna kopuru jakin bat behar da. Tresna horietako batzuk bizigabeak dira, eta beste batzuk, berriz, bizidunak. Esklaboa tresna biziduna da, bizirik dagoen jabetza, jaunaren mende dagoena. Garrantzi gutxiagoko pertsonak daude: horiengandik atera daitekeen etekinik onena haien gorputzaren indarra erabiltzea da.

ARISTOTELES, Politika



Egitura politikoaEgitura politikoa

Polis: hiria

• Bata besteengandik

independientea

• Ez zegoen botere politiko

bateraturik

• Baina denek zuten “greziar”

kontzientzia

• Gobernatzeko era desberdinak

zeuden, baina ezagunena

Atenaseko “demokrazia”

•



GizarteaGizartea



Atenasko batzarraAtenasko batzarra



JokuJoku olinpikoakolinpikoak

Non sortu ziren ?

Nolakoak ziren?

Nortzuk hartzen zuten parte ?

Eta euren artean gerran zeudenean ?

Zer irabazten zuten?

Zer joko mota egiten zuten?



Antzinako GreziaAntzinako Grezia--OlimpiaOlimpia

•Joku olinpikoen

egoitzan jainkoei

eraikitako tenpluak

eta eraikuntzak

zeuden.

•Zeremonia eta

jainkoei

sakrifizioekin hasten

ziren.

Olinpiakoestadiorako

sarbidea

Exeda edojesarlekuak

Estadioa



Antzinako GreziaAntzinako Grezia--MaratoiaMaratoia

�� MaMarratoi atoi llasterketakasterketak

�� MaratonMaraton eta Atenasen artean eta Atenasen artean

dagoen aldeadagoen aldea, , distantziadistantzia

gogoratzen du. gogoratzen du.

�� K.a. 490. urtean greziar soldadu K.a. 490. urtean greziar soldadu

batek arineketan egin zuen batek arineketan egin zuen

greziarrek greziarrek pertsiarrenpertsiarren kontrakokontrako

guda irabazi zutela aldarrikatzeko. guda irabazi zutela aldarrikatzeko.

�� Olinpiadetako azken frogaOlinpiadetako azken froga izaten izaten

da.da.



JokuJoku olinpikoakolinpikoak

�� Pierre de CoubertinPierre de Coubertin baroia izan baroia izan zen zen JokuJoku Olinpikoak Olinpikoak berpiztberpiztuuzituena. zituena.

�� 1894.1894. urteanurtean, 14 herrialdeko , 14 herrialdeko ordezkaordezkarriekiniekin Komite Olinpikoa Komite Olinpikoa antolatu zuen eta bera izan zen antolatu zuen eta bera izan zen presidentea 1896tik 1925era presidentea 1896tik 1925era arte.arte.



GreziarrenGreziarren egutegia egutegia

JokuJoku OlinpikoenOlinpikoen araberaarabera

Aro olinpikoa

Greziarrek ospaturiko lehen olinpiada

duena abiapuntutzat. K.a. 776. urteari

dagokio.



FilosofiaFilosofia etaeta ZientziaZientzia

SokratesSokrates

�� SokratesSokrates (K.a. 470(K.a. 470--

399), greziar filosofoa. 399), greziar filosofoa.

�� Filosofia moralaren Filosofia moralaren

aitzindaritzat hartzen aitzindaritzat hartzen

dute.dute.

�� Mendebaldeko Mendebaldeko

pentsakeranpentsakeran eragin eragin

handia izan duhandia izan du..




PlatónPlatón

�� PlatonPlaton ,, antzinako Greziako antzinako Greziako filosoforik famatuenetarikoa.filosoforik famatuenetarikoa.

�� Filosofia hitza lehen aldiz Filosofia hitza lehen aldiz erabili zuena, bere esanahia erabili zuena, bere esanahia ““jakinduria maitatzeajakinduria maitatzea””delarik.delarik.

�� K.a. 428an jaio zen eta K.a. 428an jaio zen eta liburu ugari idatzi zituen: liburu ugari idatzi zituen: Solasaldiak, Sokratesen Solasaldiak, Sokratesen apologia, apologia, PoliteiaPoliteia edo edo Errepublika, Legeak, Errepublika, Legeak, TimeoTimeo, , ......




AristotelesAristoteles

�� PlatonenPlatonen ikaslea, bere ikaslea, bere maisuarekin bat zetorren maisuarekin bat zetorren jakintzari buruzko arlo askotan jakintzari buruzko arlo askotan baina ideia batzuk aldatu egin baina ideia batzuk aldatu egin zituen, behaketa eta zituen, behaketa eta esperientzian oinarritutako esperientzian oinarritutako metodoak finkatuz.metodoak finkatuz.

�� Etika, logika, politika, biologia Etika, logika, politika, biologia eta fisikari buruzko liburuak eta fisikari buruzko liburuak idatzi zituen.idatzi zituen.

�� Europako pentsamoldean Europako pentsamoldean eraginik handiena izan duena eraginik handiena izan duena izan da.izan da.



Tales Miletokoa

(K.a. 639 – K.a. 547)

• Unibertsoaren ikertzaile

arrazionala.

• Horregatik filosofiaren aita

bezala hartzen da.

• Greziako 7 jakintsu-enetariko

bat izan zen (Jakintsu

astronomoa), eta Pitagoras

matematikaria bere ikaslea izan

zen.




JakinduriaJakinduria--PitagorasPitagoras(K.a.582(K.a.582--500)500)

�� PitagorasenPitagorasen teoremariteoremari

ezker triangeluaren aldeen ezker triangeluaren aldeen

neurriak lor ditzakegu beste neurriak lor ditzakegu beste

bien neurriak jakinez gero.bien neurriak jakinez gero.

�� Horrela, hipotenusa kalkula Horrela, hipotenusa kalkula

dezakegu bi katetoen dezakegu bi katetoen

neurriak jakinez gero: neurriak jakinez gero:

hh22 = c= c22 + c+ c22



Antzinako GreziaAntzinako Grezia--HerodotoHerodoto

�� HerodotoHerodoto, K.a.V. mendeko , K.a.V. mendeko historiagilehistoriagile greziarra.greziarra.

�� Antzinako Grezia, Ipar Afrika eta Antzinako Grezia, Ipar Afrika eta Ekialde Hurbilari buruzko Ekialde Hurbilari buruzko informazioa jaso zuen.informazioa jaso zuen.

�� ““Historiaren aitaHistoriaren aita”” bezala hartzen bezala hartzen da. da.

�� Bere jakinduria eta ikusitakoa Bere jakinduria eta ikusitakoa

““HistoriakHistoriak”” deituriko liburuan bildudeituriko liburuan bilduzituen. zituen.



Antzinako GreziaAntzinako Grezia--ArkimidesArkimides

�� ArkimidesekArkimidesek aportazioaportaziohandia egin zion handia egin zion Matematika Matematika teorikoari.teorikoari.

�� Zientzia matematikoa Zientzia matematikoa eguneroko bizitzan aplikatu eguneroko bizitzan aplikatu zuen. zuen.

�� Bainatzen zegoela asmatu ei Bainatzen zegoela asmatu ei zuen bere izena daraman zuen bere izena daraman printzipioa: printzipioa: ““ ArkimidesenArkimidesenprintzipioa”.printzipioa”.

�� Beste makina batzuk ere Beste makina batzuk ere garatu zituen : palanka, garatu zituen : palanka, torniloatorniloa ... eta erabilera ... eta erabilera militarrerako eta militarrerako eta irrigazioirrigaziohobetzeko erabili zituen. hobetzeko erabili zituen.



ArkimidesArkimides

�� ArkmidesenArkmidesen printzipioa printzipioa : : isurkiurki batean batean murgildutakomurgildutakogorputzgorputz batekbatek goranzkogoranzkoindarraindarra jasatenjasaten dudu etaeta indarindarhorrenhorren balioabalioa gorputzakgorputzakbertanbertan hartzenhartzen duenduen tokiaritokiaridagokiondagokion likidolikido--bolumenarenbolumenaren pisuapisuaadinakoaadinakoa da.da.

�� HidrostatikanHidrostatikan oinarrizkooinarrizkolegeetakolegeetako bat bat dada. .



ArkimidesArkimides

�� TorlojuTorloju hauhau ere ere ArkimidesenArkimidesen asmakuntzaasmakuntza dada



Hipokrates Hipokrates Medikuntzaren aitaMedikuntzaren aita

�� HipokratesekHipokratesek zalantzan jarri zalantzan jarri zuen ordura arte pentsatzen zuen ordura arte pentsatzen zena, gaixotasuna jainkoek zena, gaixotasuna jainkoek bidalia zela. bidalia zela.

�� Gaixotasunak eta bizi Gaixotasunak eta bizi baldintzen arteko erlazioa baldintzen arteko erlazioa ikusi zuen, dietaren ikusi zuen, dietaren garrantzia osasunean eta garrantzia osasunean eta abar...abar...

�� Medikuntzaren aitaMedikuntzaren aita bezala bezala hartzen da, behaketa hartzen da, behaketa klinikoak egiteko klinikoak egiteko ahalmenagatik ahalmenagatik aurre aurre medikuntzarenmedikuntzarenkontzeptuaren asmatzailea.kontzeptuaren asmatzailea.



HomeroHomero

�� Homero Homero -- (K.a. IX) (K.a. IX) TradizioakTradizioakIIiadaIIiada etaeta OdiseaOdisea poemenpoemen egiletzategiletzatjotzenjotzen dudu. . HerrizHerriz herriherri bertsoakbertsoakkantatzenkantatzen zituenzituen agureagure itsuitsu moduanmoduanaurkeztenaurkezten dutedute. .

�� BereBere poemakpoemak jaijai nagusietannagusietanerrezitatuerrezitatu etaeta haurreihaurrei irakastenirakastenzizkietenzizkieten grekoekgrekoek. . EraginEragin handiahandiaizan izan dutedute filosofo filosofo nahiznahiz idazleenganidazleenganetaeta tokitoki bereziaberezia izan izan dutedute EuropakoEuropakokulturakultura klasikoanklasikoan..



EtxebizitzakEtxebizitzak



EmakumeaEmakumea

�� Atenasko emakumeak ez Atenasko emakumeak ez

ziren joaten eskolara, ziren joaten eskolara,

akademietan formazio akademietan formazio

filosofikoa ere ez zuten filosofikoa ere ez zuten

hartzen.hartzen.

�� Kirola egitera ere ez ziren Kirola egitera ere ez ziren

joaten joaten ““palestrarapalestrara””..

�� Ezkondu ondoren ia ez ziren Ezkondu ondoren ia ez ziren

ateratzen etxetik, etxeko ateratzen etxetik, etxeko

lanetara dedikatzen zirelarik lanetara dedikatzen zirelarik

soilik.soilik.



EmakumeaEmakumea



Antzinako GreziaAntzinako Grezia--TenpluakTenpluak



3 ordenak 3 ordenak -- Koloma motakKoloma motak



Antzinako GreziaAntzinako Grezia--KolomaKoloma



EstiloarenEstiloaren eraginaeragina gaurgaur egunegun



AntzinakoAntzinako GreziaGrezia -- TenpluaTenplua



AtenaskoAtenasko akropolisaakropolisa

AtenaskoAtenasko akropolisaakropolisa : : marrazkiamarrazkia etaeta gaurgaur egunegun



Antzinako Grezia Antzinako Grezia -- EraginaEragina

�� Antzinako greziarren ideiak arteari, arkitekturari filosofiari, Antzinako greziarren ideiak arteari, arkitekturari filosofiari,

antzeantzerrkigintzarikigintzari eta matematikari buruz eragin izugarria izan eta matematikari buruz eragin izugarria izan

dute ekialdeko zibilizazioarengan, dute ekialdeko zibilizazioarengan, gugangugan.. ..



EraginaEragina -- Antzinako GreziaAntzinako Grezia--AntzokiaAntzokia



EraginaEragina - Greziar antzerki klasikoaren emanaldia



EraginaEragina -- Antzinako GreziaAntzinako Grezia--AntzerkiaAntzerkia

�� Greziar tragediak (antzerki Greziar tragediak (antzerki mota) antzerkigintza mota) antzerkigintza egiturako eta forma eman egiturako eta forma eman zioten.zioten.

�� Geroago Geroago William William ShakespeareShakespeare eta beste eta beste antantzzerkigile erkigile europarrentzateuroparrentzatgreziarrak izan ziren greziarrak izan ziren eredu.eredu.



EraginaEragina -- Eskultura 1Eskultura 1

Kanon hitza grekotik dator, «arau» esan nahi du.

Polikleto greziar eskultorea K.a. V. mendean bizi zen, eta berak idatzi zuen eskulturari buruzko lehen tratatua.

Edertasun hobezina izateko giza gorputzak zer proportzio izan behar zituen ezarri zuen tratatuan.

Poliklitoren kanonaren arabera, giza irudiaren altuerak zazpi buru behar zuen izan.

Halaxe egin zuen bere obra garrantzitsuenetako batean:Doriforoa n, alegia.



Antzinako Antzinako -- GreziaGrezia--Eskulturak 2 Eskulturak 2 EraginaEragina--



EraginaEragina -- Antzinako GreziaAntzinako Grezia--Eskulturak 3Eskulturak 3



EraginaEragina -- Antzinako GreziaAntzinako Grezia--Eskulturak 4Eskulturak 4

�� SamotraziakoSamotraziako garaipenagaraipena --Victoria Victoria de Samotraciade Samotracia(K.a.190 (K.a.190 -- LouvreLouvre, Par, Paríís).s).

�� Greziarren obrarik Greziarren obrarik garrantzitsuenetarikoa.garrantzitsuenetarikoa.



EraginaEragina -- EskulturaEskultura 55



EraginaEragina

Antzinako GreziaAntzinako Grezia--DemokraziaDemokrazia--11



EraginaEragina

Antzinako GreziaAntzinako Grezia

DemokraziaDemokrazia--22



EraginaEragina -- Antzinako GreziaAntzinako Grezia--PeriklesPerikles



Erlijioa Erlijioa --JainkoakJainkoak



Antzinako GreziaAntzinako Grezia--MitologiaMitologia--11

� Greziako erlijioarentzat jainkoak gizakiaren formakoak ziren.

� Mito asko asmatu zituzten jainkoei buruz.

� Hain erakargarriak izan direnez, Europako pinturan, eskulturan, literaturan eta

abarretan eragin handia izan dute.



MitologiaMitologia



Atenaseko Partenoian zegoen Palas Atenea jainkosaren estatua

Olinpia hiriko Zeus jainkoaren estatua, Fidias eskultoreak egina



ZeusZeus

�� Zeruko jainkoa eta Zeruko jainkoa eta OlinpokoOlinpoko jainkoen subiranoajainkoen subiranoa



ApoloApolo

�� Medikuntzaren eta Medikuntzaren eta arkeriaren arkeriaren jainkosajainkosa

�� ErromatarrentzaErromatarrentzatt FeboFebo, , Eguzkiaren jainkoaEguzkiaren jainkoa

�� EhizaEhizaren jainkosa ren jainkosa

�� Geroago Geroago Ilargiaren jainkosaIlargiaren jainkosa

ArtemisaArtemisa



AfroditaAfrodita

�� Edertasunaren eta sexuEdertasunaren eta sexu--grinarengrinaren

jainkosajainkosa

�� Hortik dator Hortik dator afrodisiakoafrodisiako hitza. hitza.

�� ““AfrodisiakoaAfrodisiakoa”” : : ““Desio sexuala Desio sexuala

handiagotzen duen substantziahandiagotzen duen substantzia””

AteneaAtenea

�� Arte eta ofizioen jainkosaArte eta ofizioen jainkosa, , eta gerrarena, heroien eta gerrarena, heroien laguntzailea.laguntzailea.

�� Geroagoko erromatarren Geroagoko erromatarren mitologian arrazoiaren mitologian arrazoiaren jainkosa.jainkosa.



Hermes DionisorekinHermes Dionisorekin

�� HermesHermes: : Jainkoen mezulariaJainkoen mezularia; ; bidaiarien, lapurren eta bidaiarien, lapurren eta merkatarien babeslea merkatarien babeslea

�� Hermes DionisoHermes Dioniso umearekin. (K.a. umearekin. (K.a. 330)330)

�� DionisoDioniso: : ardoaren eta ardoaren eta landarediarenlandarediaren jainkoa.jainkoa.

PoseidonPoseidon

�� Itsaso eta lurrikarenItsaso eta lurrikaren jainkoajainkoa

�� Askotan Askotan tridentetridente batekin batekin

irudikatzen dairudikatzen da kuadrokuadro honetan honetan

bezala. bezala.



Antzinako Grezia Antzinako Grezia -- Iberiar penintsula Iberiar penintsula



Antzinako GreziaAntzinako Grezia--MediterraneoaMediterraneoa



Antzinako GreziaAntzinako Grezia--GainbeherakadaGainbeherakada -- 11

�� MediarMediar gerrak:gerrak: greziar greziar polisakpolisakizan zuten gerra pertsiarren izan zuten gerra pertsiarren kontra. Bi guda entzunak: kontra. Bi guda entzunak: MaratonMaraton lehorrean eta lehorrean eta SalaminaSalamina itsasoan.itsasoan.

�� Ondoren Ondoren DeloskoDelosko LigaLiga eratu eratu zuten erasoengandik zuten erasoengandik babesteko Atenas buru zelarik. babesteko Atenas buru zelarik.

�� Baina ez ziren euren artean Baina ez ziren euren artean konpondu eta konpondu eta EspartaEsparta eta eta beste aliatu batzuk Atenasen beste aliatu batzuk Atenasen kontra altxatu ziren: kontra altxatu ziren: Peloponesoko gerra.Peloponesoko gerra.

�� Orduan Atenasek hegemonia Orduan Atenasek hegemonia galdu zuen.galdu zuen.



Antzinako GreziaAntzinako Grezia--GainbeherakadaGainbeherakada--22

�� AlejandroAlejandro III, III, AlejandroAlejandro

HandiaHandia, , FilipoFilipo II II

mazedoniakoaren semea mazedoniakoaren semea

zen. zen.

�� Grezia, Egipto eta Pertsiar Grezia, Egipto eta Pertsiar

Inperioaren kontrako Inperioaren kontrako

gerretan bere armada gidatu gerretan bere armada gidatu

zuen. zuen.

�� K.a. 323.K.a. 323. urtean hil zenean, urtean hil zenean,

33 urterekin, mundu klasiko 33 urterekin, mundu klasiko

osoa menperatzen zuen. osoa menperatzen zuen.




Lurralde handiak konkistatu zituen, Indus ibairaLurralde handiak konkistatu zituen, Indus ibairaiino heldu zen. no heldu zen. PertsiakoPertsiako erregea, Egiptoko erregea, Egiptoko faraoiafaraoia... izendatu zen.... izendatu zen.




InperioInperio guztiakguztiak erortzenerortzen diradira. . AzkeneanAzkenean, 33 , 33 urtekinurtekin hilhil zeneanzenean, , bereberejeneralekjeneralek inperioainperioa banatubanatu eginegin zutenzuten estatuestatu berriakberriak sortuzsortuz: : MazedoniaMazedonia--GreziaGrezia, Siria, Egipto, Siria, Egipto......



Ondarea Ondarea -- Egunero erabiltzenEgunero erabiltzen dugudugu

Filosofia

Paleontologia

Psikiatria

GerontologiaAntropologia

Psikologia Pedagogia

Ginekologia

Biologia

Fonologia

Arkeologia Andrologia

Logopedia



Kronometro

Policia

Piromano

KaligrafiaEutanasia

Gimnasia Automobil

Zefalea

Polifazetiko

Antibiotiko

Telefono Teleskopio

EgunerokoEguneroko ondareaondarea

Semaforo

Barbaro Metropoli



Balkanetakopenintsulan

Mediterraneoarenkostaldera

Asia eta Egipto alderantz

Alejandro Handia

Klasikoa

Helenistikoa

Atenas

3 arkitekturaordenak

KorintiarraJoniarraDoriarra

Arkaikoa

ArquimidesPerikles

Greziar ospetsuak

Mediarra Peloponesokoa

Atenas etaEspartak

Greziarrak etaPertiarrak

Hiri estatuakahuldu

PertsiarrekGrezia ez

konkistatzea



Helade

Meteto

Pedagogo

Filosofo

Mito

Ginezeo

Andron

Agora

Akropoli

Barbaro

Metropoli

Kolonia Polis

Esklabo

Tirania

Anarkia

Aristokrazia

Oligarkia

Diktadura

Hegemonia

Gainbeherakada

Demokrazia

Untziteri

Ostrazismo

Helenismo

Magistratu

C:\Fakepath\Greziarren Bizimodua 09 10 Rg

Education

Transcript of C:\Fakepath\Greziarren Bizimodua 09 10 Rg