Calendario 2015 euskera

Nazio Batuen Batzar Nagusiak bere 71. osoko bilkuran erabaki zuen 2015 Lurzoruen Nazioarteko Urtea izendatzea eta abenduaren 5ean Lurzoruaren Nazioarteko Eguna ospatzea. Nazio Batuen Elikadura eta

Nekazaritzarako Erakundea (FAO) arduratuko da ospakizunen antolaketaz, herrialdeetako gobernuekin eta Desertifikazioaren aurka Borrokatzeko Nazio Batuen Konbentzioko idazkaritzarekin batera.

Nafarroako Gobernuak, ekimen horrekin bat eginez, aukera aprobetxatu nahi izan du lurzoruari buruzko

ezagupena sustatzeko eta ohartarazteko nolako garrantzia duen elikagaien segurtasunaren arloan eta zenbat eginkizun funtsezko betetzen duen ekosistemetan. Lurzorua, baliabide natural gisara, berriztaezina da

gizakiaren denbora-eskalatik ikusita. Planetaren bizirako eta ekosistemen jasangarritasunerako ezinbesteko baliabidea da, betetzen dituen eginkizun eta zerbitzuengatik, hala nekazaritzan eta abeltzaintzan, nola oihan-

ekoizpenean eta ingurumenean oro har: mantenugaien hornitzailea da, elikagaien, bazkaren, zuraren eta beste baliabide batzuen ekoizpenerako; ura jasotzen du, biltegi gisara gordetzen eta haren kalitatea hobetzen,

eta ur garbiaren hornitzailea da (erabiltzen dugun ur guztiak lehendik lurra ukitu du); karbono organikoa bahitzen du eta haren gordelekua da erreserbarako; ziklo biogeokimikoetan parte hartzen duten

mikroorganismoen habitata da; giza-jardueren euskarria; lehengaien hornitzailea; iraganeko giza-jardueren

ondarearen kontserbatzailea; eta abar.

Nafarroako Gobernua lurzoruak aztertzen ari da sistematikoki, Nafarroako Lurzoruaren Institutua 1981ean sortu zenetik gaur egun arte. Bere Lurzoruen Bankuan badu 15.000 lurzoru-profil baino gehiagori

buruzko informazioa, baita 34.000 analisi baino gehiagori buruzkoa ere. Nafarroako lurzoruen mapa egiten ari da, 1/25.000 eskalan, eta dagoeneko lurraldean kultibaturik dagoen azaleraren 2/3 baino gehiagorako egina

dago. Horretaz gainera, lurzoruen higadurari eta gazitzeari loturiko arazoei buruzko hainbat azterlan egin dira. Ildo berean, lurralde osoko lurzoruen erabileren inbentarioak ere egin dira, baita landaretza naturalaren

serienak ere, jakinik horiek direla lurzoruen gainean eragina duten baldintza naturalen adierazleak. Informazio horrek guztiak balio du lurzoruari ahalik eta erabilerarik hoberena emateko, jasangarritasunaren barrenean,

kontuan hartuz gizateriaren biziraupenerako funtsezko zutabeetako bat dugula.

Espero dugu egutegi hau interesgarria iruditzea eta gogo onez hartzea Lurzoruen Nazioarteko Urte

honetan zure ondoan edukitzeko.

ArgitaratzaileaArgitaratzaileaArgitaratzaileaArgitaratzailea: Landa Garapeneko, Ingurumeneko eta Toki Administrazioko Departamentua

KoordinatzaileaKoordinatzaileaKoordinatzaileaKoordinatzailea: Ingurumenari buruzko Informazio eta Hezkuntzaren Atala LaguntzaileaLaguntzaileaLaguntzaileaLaguntzailea: Lurzoru eta Klimatologia Bulegoa

Diseinua eta maketazioaDiseinua eta maketazioaDiseinua eta maketazioaDiseinua eta maketazioa: Ingurumenari buruzko Informazio eta Hezkuntzaren Atala

ArgazkiaArgazkiaArgazkiaArgazkia: Lurzoru eta Klimatologia Bulegoa

Nafarroako Gobernuaren egutegiaren harpidetza eta deskarga

Astelehena Asteartea Asteazkena Osteguna Ostirala Larunbata Igandea

1 2 3 4

5 6 7 8 9 10 11

12 13 14 15 16 17 18

19 20 21 22 23 24 25

26 27 28 29 30 31

Kaltzio-horizontea

Hau izaten da lurrazala bainobeherago sortzen den horizonte bat,zeinean karbonato sekundarioak pilatuegiten baitira. Karbonato horietakogehienak kaltzio-karbonatoak dira;hortik hartzen du lur zerrenda honekizena. Ura gainazaletik sartzen da, etabarrenerantz bidean mineralakgarraiatzen ditu geruzasakonagoetara, non prezipitatu etakarbonato sekundario hauek pilatzenbaitira. Horizonte hau koloreagatikezagutzen da, argiagoa baita (zuriaere izatera irits daiteke), etaprezipitazio zuriak izaten direlakoporoetan, aurpegietan eta/edo nodulubigun nahiz gogorretan.

Honelakoak B edo C motetakohorizonteetan ager daitezke, eta katzizkia eransten zaie.

Geruza hau eratzeko, beharrezkoa daurtaro batzuetan hezetasuna izatea,karbonatoak garraiatzeko adina, etalehorraldiak gero, orduan horizontehonetan prezipita daitezen. Nafarroan,ugari dira erdialdetik hegoalderantz,tuparrien gaineko hegaletan etaterraza ertainetan dauden lurretan.Hondoetako lurzoruetan ezin diraeratu gehiegizko hezetasunagatik;iparraldean ere ez, arrazoi beragatik.Kaltzio asko izatea kaltegarria izandaiteke gai hori ongi jasaten ez dutenkultiboentzat.


1

2 3 4 5 6 7 8

9 10 11 12 13 14 15

16 17 18 19 20 21 22

23 24 25 26 27 28

Truke-horizontea

Horizonte hau lurrazala bainobeherago sortzen den geruza batda; hemen, jatorrizko haitzak bereezaugarriak galdu ditu, eraldaketahandiaren ondorioz, eta lurzorubihurtu da. Egitura eta koloreaaldatuak izan ditzake, eta galduakkarbonatoak edo igeltsua, etab.Oro har, honen ezaugarri nagusiakgarbiketa eta eraldaketa fisikoaeta/edo kimikoa dira. Ezin da B motako horizonteanbesterik agertu, eta w atzizkiaeransten zaie.

Honelako lur-zerrenda eratzeko,beharrezkoa da nolabaitekohezetasun maila bat izatea, lurragarbitu eta materialak eraldatzekogai izanen dena. Nafarroa osoanaurki daitezke, baina, betiere,gutxiago izaten dira eskualdelehorretan. Horizonte hauekazidoak, neutroak edo basikoakizan daitezke, eta adierazten dutelurzoruak nolabaiteko bilakaera etagarapena izan duela.


1

2 3 4 5 6 7 8

9 10 11 12 13 14 15

16 17 18 19 20 21 22

23 24 25 26 27 28 29

30 31

Entisol sakona

Entisola esaten zaio bilakaeraedafologikoaren zantzurikerakusten ez duen lurzoruari.Bilakaerarik jasan ez duten lurzorugazteak izaten dira. Alubioi gertatuberriko eremuetan izaten dira, edouholde-lautadetan, edo pilaketaaktiboko hondoetan edo higadurajasaten duten hegaletan;lurrazaleko material-galerak ez diebilakaera gauzatzen uzten.Lehenbiziko motetakoak, lurzorusakonak izaten dira;bigarrenekoak, sakonera txikikoak.Argazkiko zehar-ebakia CastejonenEbro bazterrean dagoen ibarbasobateko lurzoruari dagokio, etabertan ikus dezakegu legar edohareazko horizonte desberdinek ezdutela egiturarik ageri eta trinkoakdirela.Produktibitatea gehienbat testuraketa harri-kopuruak mugatzen dute;izan ere, ibaiak ekarritako materiala nola jalkitzen den, lurzoruan legar-edo harea-pilotak izan daitezkehorretan eragin dezaketenak.


1 2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12

13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25 26

27 28 29 30

Oxidazio-erredukzio seinaleak

Lurra urasetzen denean, lurzorubarreneko hutsuneak urez betetzendira eta flora mikroskopikoak urarenoxigenoa kontsumitzen du, ondoriozbaldintza anoxikoak utzirik.Baldintza horietan, lurzoruan dagoenburdina aldatzen da, kolore arre-gorrikarako Fe+++ izatetik koloregriseko Fe++ izatera.Urasetze egoerak denbora bateanbakarrik irauten duen lekuetan,kolore desberdineko guneak ikustendira: oxigeno gehiago dagoenhartan, arre, eta guneerreduzituetan, gris. Horrelakokolore desberdinak dituen lurraripseudogleia esaten zaio. Urasetzeairaunkorra baldin bada, lur osoakkolore grisa du. Kasu horretan, lurpuska bat airera ateratzen deneanharen azala arre bihurtzen daburdinaren oxidazioaren ondorioz,sagarra zatitzean gertatzen denbezalaxe. Horrelako lurrari gleiaesaten zaio.Argazkiko zehar-ebakia Sakanakolur bati egina da; bertan ikusten dalurraren kolorea gero eta grisagoadela sakontzen joan ahala. Kasuhonetan uraren maila aldatzen daurtean zehar, gorago edo beherago.Urez ase izateak asko mugatzen dulur hauen produktibitatea; baldintzahoriei egokitutako landaretzaberezia izaten da halakoetan.


1 2 3

4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17

18 19 20 21 22 23 24

25 26 27 28 29 30 31

Igeltsu-horizonteaLurrazala baino beheragoko geruzabat da, non sulfato sekundarioak pilatubaitira. Sulfato hauek gehienbatigeltsua dira; hortik hartzen du lurzerrendak izena. Lurzoruaren azaletiksartzen den urak igeltsu-harriakgarbitu, eta beherantz garraiatzen dituhaien osagaiak; geruza sakonagoetan,prezipitazioaren ondorioz, sulfatosekundarioak pilatzen dira. Horizontehau koloreagatik ezagutzen da, zuriabaita, eta prezipitazio zuriak izatendirelako, poroetan, aurpegietan.Egiturarik gabeko ore biguna eratzendute, klarion bigunaren antza duenabaina nolabaiteko porositatearekin.Honelakoak B edo C motetakohorizonteetan ager daitezke, eta yatzizkia eransten zaie.

Geruza hau eratzeko, beharrezkoa daizatea urtaro batean nolabaitekohezetasuna, igeltsu-harria garbitzekoadina, eta lehorraldiak gero,horizontean sulfatoen prezipitazioagerta dadin. Nafarroan, halakoak ugaridira erdialdetik hegoalderanzkoeskualde jakin batzuetan, tuparrien etaigeltsuen gaineko hegaletan daudenlurretan. Hondoetako lurzoruetan ezindira eratu gehiegizko hezetasunagatik;iparraldean ere ez, arrazoi beragatik.Nekazaritzako lanen ondorioz geruzahau lurrazalera agertzen denean,lurzorua zuri ageri da denbora batean.Ez dira produktibitate handikolurzoruak izaten.


1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11 12 13 14

15 16 17 18 19 20 21

22 23 24 25 26 27 28

29 30

Horizonte petrokaltzikoa

Lurrazala baino beheragoko horizontebat da, eta bertan hainbeste kaltzio-karbonato sekundario pilatu da nonzementatu egin baita. Zementaziohorretatik datorkio izena; izan ere,harrizkoa dirudi. Horizonte hauezagutzen da zementaturiko geruza zuribat edukitzeagatik, ertzekin edo gabe.Ura gainazaletik sartzen da, etabarrenerantz bidean mineralakgarraiatzen ditu geruza sakonagoetara,non prezipitatu eta karbonatosekundarioak pilatzen baitira.Prezipitazioa eta zementazioa handitzendoa pixkanaka, eta kaltzio-horizonteeneta egiazko petrokaltzikoen artean bestebatzuk eratzen dira, tarteko direnak.C motako horizonteak izaten dira, etaatzizkia eransten zaie.

Geruza hau eratzeko, beharrezkoa daizatea urtaro batean nolabaitekohezetasuna, kareharria garbitzekoadina, eta lehorraldiak gero, horizonteankarbonatoen prezipitazioa gerta dadin.Nafarroan, halakoak ugari diraerdialdetik hegoalderanzko alubioi-terraza altuen eta zaharrenetan; izanere, iragan urrunean eratu ziren,Pleistozenoan, beste baldintza klimatikobatzuk ziren garaian. Oso lurzoruzaharrak izaten dira.

Beren produktibitatea ez da oso handia,harri asko dutelako eta sakoneraerabilgarria txikia delako. Sustraiek ezindituzte zementu-geruzak zulatu.


1 2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12

13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25 26

27 28 29 30 31

Podzola

Podzolak eskualde hotz etahezeetan izaten dira, ongidrainatutako lurzoruetan, zeinetangarbitzen baitira buztina, burdina,aluminioa eta materia organikoa,lurrazaleko horizonteetatik geruzasakonetara. Normalean, lurrazalekohorizonte oso ilun baten azpiangeruza zuri edo gris argia izaten da,"albikoa" esaten zaiona, kuartzo-harea garbituaz osatua. Horizontehonen azpian, geruza arre oso ilunaizaten da, batzuetan zementatua,zeina baita materia organikoaren etalurzoruaren goiko aldean garbitutakoaluminio- eta burdina-seskioxidoenarteko pilaketaren ondorioa. Eta,azkenik, horizonte arre bat ageri da,goialdeko horizonteetan garbitutakobuztinen pilaketagatik. Horizontealbikoari E letra eransten zaio.Haren azpitik daudenak B geruzakdira, eta atzizki hauek izaten ahaldituzte: "h" (materia organikoilubialaren metaketa), "o" (hondar-seskioxidoen metaketa), "s"(seskioxido ilubialen metaketa) eta"t" (buztina ilubialaren metaketa).Lurzoru hauek oso azidoak etaelkorrak izaten dira.Nafarroan, lur mota hau klima osohezeko eta hotz samarrekoeskualdeetan izaten da, materialhareatsuaren gainean. Adibide onakaurkituko ditugu Urbasan(Ameskoetako Limitacionesmendian) edo Sorogainen.


1 2

3 4 5 6 7 8 9

10 11 12 13 14 15 16

17 18 19 20 21 22 23

24 25 26 27 28 29 30

31

Lurzoru gaziak

Lurzoru hauetan igeltsua bainodisolbagarriagoak diren gatzakpilatzen dira. Drainatze ona dutenlurretan, euriak gatzakbarrenerantz garraiatzen ditu.Urrunagotik begiratuko bagenu,ikusiko genuke paisaia bateaneuriak gatzak mendi-hegaletanbehera garraiatzen dituelahondoetaraino, eta han urarekinbatera ateratzen direla kanpora.Klima lehorra baldin bada etalurrunketa handia, eta behekoaldeak drainatze txarra baldinbadu, gatzak leku horietan pilatukodira. Horren ondorioz, lurzoruhauen azalean orban zuriakeratzen dira, eta gatz kopuru handihorrek ez die landareei haztenuzten. Lurzoru gaziak, B edo Chorizonteetan agertzen dira, eta zatzizkia eransten zaie.

Nafarroan, drainatze txarrekolekuetan izaten dira, hondoetanjeneralean, hegoaldeko eskualdebatzuetan. Esate baterako,Sesmako Salobre izenekoparajean. Oro har, egitura txarrekolurzoruak izaten dira, produktibitateeskasa edo bat ere ez dutenakgehiegizko gatz kopuruagatik.Landaretza berezia sortzen dahonelako lurretan, tokian tokikogazitasun mailaren araberakoa.


1 2 3 4 5 6

7 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 27

28 29 30

Lurzoru azpiratuak

Nafarroako erdialdetikhegoalderanzko lurretan zehar-ebakia eginez gero, maizaurkituko dugu toki jakin batekolurzoru zaharra zena azpiraturik,haren gainean pausatu direlakoinguruko mendi-hegaletako lurrenhigaduratik datozen jalkinak.Gehienetan sedimentu historikobat izaten da, eta horra iritsi zeninguruko mendi-hegaletako lurraklantzeko asmoz luberrituzirenean. Maiz jalkin-geruzahorretan egur-ikatz zatiak edozeramikakoak aurkitzen dira.Lurrazaleko horizonte zahar hurabere kolore ilunagatik eta duenmateria organikoagatik bereiztenda.


1 2 3 4

5 6 7 8 9 10 11

12 13 14 15 16 17 18

19 20 21 22 23 24 25

26 27 28 29 30 31

Sakonera txikiko entisolaharkaitz bigunaren gainean

Entisola esaten zaio bilakaeraedafologikoaren zantzurikerakusten ez duen lurzoruari.Bilakaerarik jasan ez duten lurzorugazteak izaten dira. Alubioi gertatuberriko eremuetan aurkitzen dira,pilaketa aktiboko hondoetan edouholde-lautadetan (martxoanerakutsitakoaren antzera), edohigadura jasaten duten hegaletan;lurrazaleko material-galerak ez diebilakaera gauzatzen uzten.Lehenbiziko motetakoak, lurzorusakonak izaten dira;bigarrenekoak, sakonera txikikoak.Lurzoru hauek harkaitz bigunengainean gara daitezke (halaxe dakasu honetan) edo harkaitzgogorren gainean (hurrengokasuan ikusiko dugu).

Argazkiko zehar-ebakian ikustenda lurzoru honek lurrazalekohorizonte bat besterik ez duela,harkaitzaren gainean zuzeneankultibatua. Kasu honetantrinkotasun txikiko tuparriak dira.Lur-zerrenda hain mehea izateakbaldintzatzen du lurrarenproduktibitatea..


1

2 3 4 5 6 7 8

9 10 11 12 13 14 15

16 17 18 19 20 21 22

23 24 25 26 27 28 29

30

Sakonera txikiko entisolaharkaitz gogorraren gainean

Entisola esaten zaio bilakaeraedafologikoaren zantzurikerakusten ez duen lurzoruari.Bilakaerarik jasan ez duten lurzorugazteak izaten dira. Alubioi gertatuberriko eremuetan aurkitzen dira,pilaketa aktiboko hondoetan edouholde-lautadetan (martxoanerakutsitakoaren antzera), edohigadura jasaten duten hegaletan;lurrazaleko material-galerak ez diebilakaera gauzatzen uzten.Lehenbiziko motetakoak, lurzorusakonak izaten dira;bigarrenekoak, sakonera txikikoak.Lurzoru hauek harkaitz bigunengainean gara daitezke (aurrekohilabetean ikusi genuen) edoharkaitz gogorren gainean (halaxeda kasu honetan).

Argazkiko zehar-ebakian ikustenda lurzoru honek lurrazalekohorizonte bat besterik ez duela,harkaitzaren gainean zuzeneankultibatua. Kasu honetan kareharritrinkoak dira.Ohartu zein harritsua den lurrazala,lurra lantzean azpiko harkaitzaukitzearen ondorioz. Geruzarenzabalera hain txikia eta lurra hainharritsua izateak baldintzatzen dulurraren produktibitatea


1 2 3 4 5 6

7 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 27

28 29 30 31

Vertisolak

Buztina kantitate handia dutenlurzoruak izaten dira; lehortzendirenean, artesi sakonak agertzendira. Berriz ere hezetuz gero,artesiak itxi egiten dira.Mugimendu horien ondorioz,lerratze-aurpegiak sortzen diraagregatuen eta ziri-formakoagregatuen artean. Horretazgainera, artesiak irekita daudeneanberen barrenera erortzen denmateriala dela-eta, profilapixkanaka nahasteko prozesuagauzatzen doa, artesien irekiera-eta itxiera-zikloak dituena.Nafarroan ez dira honelako askoikusten; erdialdean etahegoaldean, toki bakanetanaurkitzen dira. Buztina kantitatehandiari esker, oso lur emankorrakizaten dira, baina lantzeko zailak.

A A A O O L I A A A O O L I A A A O O L I

1 2 3 4 1 1

5 6 7 8 9 10 11 2 3 4 5 6 7 8 2 3 4 5 6 7 8

12 13 14 15 16 17 18 9 10 11 12 13 14 15 9 10 11 12 13 14 15

19 20 21 22 23 24 25 16 17 18 19 20 21 22 16 17 18 19 20 21 22

26 27 28 29 30 31 23 24 25 26 27 28 23 24 25 26 27 28 29

30 31


1 2 3 4 5 1 2 3 1 2 3 4 5 6 7

6 7 8 9 10 11 12 4 5 6 7 8 9 10 8 9 10 11 12 13 14

13 14 15 16 17 18 19 11 12 13 14 15 16 17 15 16 17 18 19 20 21

20 21 22 23 24 25 26 18 19 20 21 22 23 24 22 23 24 25 26 27 28

27 28 29 30 25 26 27 28 29 30 31 29 30


1 2 3 4 5 1 2 1 2 3 4 5 6

6 7 8 9 10 11 12 3 4 5 6 7 8 9 7 8 9 10 11 12 13

13 14 15 16 17 18 19 10 11 12 13 14 15 16 14 15 16 17 18 19 20

20 21 22 23 24 25 26 17 18 19 20 21 22 23 21 22 23 24 25 26 27

27 28 29 30 31 24 25 26 27 28 29 30 28 29 30

31


1 2 3 4 1 1 2 3 4 5 6

5 6 7 8 9 10 11 2 3 4 5 6 7 8 7 8 9 10 11 12 13

12 13 14 15 16 17 18 9 10 11 12 13 14 15 14 15 16 17 18 19 20

19 20 21 22 23 24 25 16 17 18 19 20 21 22 21 22 23 24 25 26 27

26 27 28 29 30 31 23 24 25 26 27 28 29 28 29 30 31

30

2015 egutegia deskargatu ahal izango duzu http://www.navarra.es/home_es/Servicios/Hurrengo urteko egutegia aplikatuko postari gurekin [email protected]

URTARRILA OTSAILA MARTXOA

APIRILA MAIATZA EKAINA

UZTALIA ABUZTUA IRAILA

URRIA AZAROA ABENDUA


1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4 5 6

4 5 6 7 8 9 10 8 9 10 11 12 13 14 7 8 9 10 11 12 13

11 12 13 14 15 16 17 15 16 17 18 19 20 21 14 15 16 17 18 19 20

18 19 20 21 22 23 24 22 23 24 25 26 27 28 21 22 23 24 25 26 27

25 26 27 28 29 30 31 29 28 29 30 31


1 2 3 1 1 2 3 4 5

4 5 6 7 8 9 10 2 3 4 5 6 7 8 6 7 8 9 10 11 12

11 12 13 14 15 16 17 9 10 11 12 13 14 15 13 14 15 16 17 18 19

18 19 20 21 22 23 24 16 17 18 19 20 21 22 20 21 22 23 24 25 26

25 26 27 28 29 30 23 24 25 26 27 28 29 27 28 29 30

30 31


1 2 3 1 2 3 4 5 6 7 1 2 3 4

4 5 6 7 8 9 10 8 9 10 11 12 13 14 5 6 7 8 9 10 11

11 12 13 14 15 16 17 15 16 17 18 19 20 21 12 13 14 15 16 17 18

18 19 20 21 22 23 24 22 23 24 25 26 27 28 19 20 21 22 23 24 25

25 26 27 28 29 30 31 29 30 31 26 27 28 29 30


1 2 1 2 3 4 5 6 1 2 3 4

3 4 5 6 7 8 9 7 8 9 10 11 12 13 5 6 7 8 9 10 11

10 11 12 13 14 15 16 14 15 16 17 18 19 20 12 13 14 15 16 17 18

17 18 19 20 21 22 23 21 22 23 24 25 26 27 19 20 21 22 23 24 25

24 25 26 27 28 29 30 28 29 30 26 27 28 29 30 31

31

2015 egutegia deskargatu ahal izango duzu http://www.navarra.es/home_es/Servicios/Hurrengo urteko egutegia aplikatuko postari gurekin [email protected]

URRIA AZAROA ABENDUA

UZTALIA ABUZTUA IRAILA

APIRILA MAIATZA EKAINA

URTARRILA OTSAILA MARTXOA

Calendario 2015 euskera

Documents

Transcript of Calendario 2015 euskera