AZKEN TXOSTENA - Gipuzkoa · Hausnarketa-esparruei dagokienez, grafiko honek lau esparruetan...

GipuzkoakoForu AldundiaDiputación Foral

de Gipuzkoa

AZKEN TXOSTENA 2019ko otsaila


de Gipuzkoa

LEHEN ATALAElkarlaneko hausnarketa irekia

Zabaltzeko ondorioak

3

1. HITZAURREA 5

2. LABURPEN EXEKUTIBOA 9

3. ZERGATIK THINK TANK BAT? 13

4. THINK TANK-AREN EGITURA 17

5. LAN-METODOLOGIA 22

6. HAUSNARKETARAKO ESPARRUAK: GIZARTE-ESPARRUA 25

6.1 Abiapuntuko testuingurua: pertsonen ongizatea 26

6.2 Adituen begiradaz jorratu beharreko funtsezko gaiei buruzko ikuspegia 29

6.3 Proposatutako galderei erantzuten: desadostasuna 31

6.4 Etorkizuneko proiektuetarako indar-ideiak: adostasuna 33

7. HAUSNARKETARAKO ESPARRUAK: GOBERNANTZA 35

7.1 Abiapuntuko testuingurua: beste gobernantza-eredu bat 36




8. HAUSNARKETARAKO ESPARRUAK: LEHIAKORTASUNA 45

8.1 Abiapuntuko testuingurua: lehiakortasunaren ikuspegi berriak 46




9. HAUSNARKETARAKO ESPARRUAK: IRAUNKORTASUNA 55

9.1 Abiapuntuko testuingurua: Gipuzkoa klima 2050. Gipuzkoan Klima Aldaketari aurre egiteko Estrategia 56




10. JARRAITUKO DUGU 64

Aurkibidea

HITZAURREA

7

Gipuzkoako lurraldeko gizartea oso dinamikoa da, eta esperientzia arrakastatsuak izan ditu hainbat esparrutan: enpresa-arloan, teknologian, gizartean, hezkuntzan, kultu-ran… Gizarte-dinamismo hori bideratu egin daiteke, eta bi-deratu egin behar da, Gipuzkoako etorkizuneko erronken konponbideak sormenez eta positiboki asmatzeko eta ga-ratzeko oinarria izan dadin, eta, halaber, lurraldeko oparo-tasun ekonomikoa eta kohesioa tinko finka daitezen.

Horretaz jabetuta, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta erakun-de publikoek elkarlaneko gobernantza-eredu berri bat garatu nahi dute, lidergo bideratzailea eta katalizatzailea bere gain hartuz, lurraldearen etorkizunari buruzko ikuspe-gi partekatua gauzatzeko. Ikuspegi horren bidez, Gipuzkoa arlo ekonomikoan eremu lehiakorra izatea lortu nahi da, gizarte-, hizkuntza- eta genero-desberdintasunik txikieneko Europako lurraldeetako bat bihurtzeaz gain.

Ildo horretan, Aldundia etorkizuneko Gipuzkoa garatzeko lanean ari da dagoeneko, Etorkizuna Eraikiz ekimeneko zenbait tresna eta programa erabiliz. Gipuzkoako gizar-tearekin elkarlanean hausnartzeko eta esperimentatzeko esparru bat da Etorkizuna Eraikiz, eta ekintzara dago bi-deratuta. Batik bat, esperimentazio aktiboa jorratzen du, lurraldeko eragileekin proiektuak eta prospektiba parte-katuz, berdintasunezko lurraldearen ikuspegi partekatuak islatzen duen etorkizun desiragarria bermatzeko.

LABURPEN EXEKUTIBOA

11

Dokumentu honek Etorkizuna Eraikiz ekimeneko Think Tankek —hain zuzen ere, talde sustatzaileak— garatutako hausnar-keta estrategikoko prozesuaren ondorio nagusiak biltzen ditu.

Lehen etapan,foru-erakundeko politika publikoen zeharkako lau eremu-ri (gizarte-ongizateari, gobernantzari, lehiakortasunari eta iraunkortasunari) buruzko hausnarketa burutu zuen tal-deak, Gipuzkoaren etorkizunerako ekimen eta erronkak identifikatzeko. Metodologiari dagokionez, lan-bilera pre-sentzialak egiteaz gain, lan-esparru birtual batean elkarre-ragiteko aukera izan dute.

Maila handiko adituekin egindako hausnarketa- eta egiaz-tatze-prozesu sakonaren ondorioz, eremu bakoitzeko etor-kizuneko proiektuak sostengatuko dituzten indar-ideiak ho-nako kontzeptu hauetan oinarritzen dira:

• Gizarte-ongizatea: Belaunaldi artekotasuna, ezagut-za-balioak eta prebentzioa/aurrebanaketa.

• Gobernantza: Erantzunkidetasuna laguntza publi-koen, funtzionarioen, gobernantzaren eta plangintza-ren arloetan, eta erakundeen arteko sinergia.

• Lehiakortasuna: Dagoeneko ondo egiten ari garenari (heziketa duala, enpresaren gizarte-alderdia, etab.) eustea eta bide horretan jarraitzea, lehiakortasuna on-gizatearen zerbitzura jartzea eta ikaskuntzaren gizar-tea sustatzea, hau da, ezagutza eraldatzailea lantzea.

• Iraunkortasuna: Kontsumo-ohiturak aldatzea, hiri erre-silienteagoak sortzea eta natura-ingurunea zaintzea.

Ondorio horiek gainerako hausnarketa-taldeei (GFAko bar-ne-hausnarketako taldea, aditu-taldea, lurralde-orekako taldea) helaraziko zaizkie, 200 pertsona baino gehiago bilt-zen baitituzte. Aipatutako ekarpenak talde horien ikuspe-

gien bidez osatzea da helburua.

Ondoren

bigarren etapa hasiko da, identifikatutako ekimen eta erronkak hurrengo urteetan ezarri beharreko proiektu estrategikoen bitartez gauzatzeko.

ZERGATIK THINK TANK

BAT?

15

Oro har, Think Tank-ak askotariko arazoei buruz eztabaidat-zeko eta hausnartzeko eremuak dira, ideia-laborategi ba-ten modukoak, gizarteko eragile guztien partaidetza bult-zatzen duen ikuspegia oinarri hartuta. “Gizarte zibilak arlo publikoan parte hartzeko tresna baliagarriak dira, eta gai politiko, ekonomiko eta sozialei buruzko ezagutza biderat-zen laguntzen dute” (Tello 2013).

Think Tank-en helburu nagusietako bat politika publikoetan eragina izatea da. Ekarpen-iturri nagusiak azterlanak eta ikerketak dira, baina badaude tokian, estatuan, eskual-dean edo munduan eragina izan dezaketen beste ele-mentu batzuk ere, hala nola argitalpenak, hitzaldiak eta bestelako jarduerak.

Etorkizuna Eraikiz ekimeneko Think Tank elkarlaneko go-bernantza modernoa, gardena eta irekia ezaugarri duen eredu berriaren adierazpen eraginkorra da. Aldundiak erraztaile- eta katalizatzaile-lanak hartu ditu bere gain, Gi-puzkoa berdinzalea lortzeko beharrezkoa den eraldaketa sustatze aldera.

Think Tank-ak gizartearekin konektatzeko esparrua ere izan nahi du, eta hor hausnarketa eta eztabaida bultzatu, Gi-puzkoako etorkizunerako proiektu berriak identifikatzeko. Lurraldeko eragileekin batera hausnarketa prospektibo eta estrategikoko ziklo bat garatzea da kontua, etorkizu-nerako nahi dugun Gipuzkoa hezurmamitzen lagunduko duten ideia, ekimen eta funtsezko proiektuak sortzeko, bes-teak beste.

Orobat, Think Tank zaintza eta orientazio estrategikoko zi-kloaren oinarrizko tresna bat da, hots, aurrea hartzeko; izan ere, aurrea hartzea gobernantza publiko berria antolatze-ko beharrezko elementuetako bat da, politika publikoak ze-hazteko jarraibideak ematen baitizkie arduradun politikoei.

Think Tank bat martxan jartzeko, prestatu behar duten pert-sonen esperientzia eta ezagutzak funtsezkoak dira, baina

zaintza- eta prospektiba-prozesua egoki antolatzea ere na-hitaezkoa da, etorkizuneko erronkei buruzko eztabaidetan zehazten diren dinamiketan ideia, proposamen eta ikuspe-gi berriak onartzeko gai izan dadin.

Hizpide dugun prozesuan irekitasuna eta elkarlana oinarri-zkoak direnez, egituratutako ereduak ikuspegi desberdinak txertatzeko aukera ematen du, aurrerago azalduko dugun hausnarketa-eremuen eskemari jarraiki.

Aurreikusitako jardueretatik sortzen diren proposamen eta ideia berriak, besteak beste, eta aurretik martxan dauden beste ekimen batzuk Lurraldeko Agenda Estrategiko eta Politikoan sartuko dira.

Zikloa amaitzeko, hurrengo aldirako Etorkizuna Eraikiz eki-meneko proiektuak aukeratu eta lehenetsiko dira, eta era-baki egingo da zein igaroko diren esperimentazio-prozesu-ra eta zein garatuko diren zuzenean. Zaintza eta orientazio estrategikoko zikloa ideiak, proiektuak eta abar sortzeko prozesu jarraitua denez, ezinbestekoa da Legealdiaren ikuspegia ere aintzat hartzea.

Hori guztia kontuan hartuta, 2017ko abenduan, Think Tank lanean hasi zen. Hain zuzen, talde sustatzaileak lan-egute-gia onartu zuen, oraingo legealdiaren hasieran identifika-tutako lau eremu handiren inguruko eztabaida eta haus-narketa antolatzeko. Ondorioz, Lurraldearen etorkizunaren inguruko ikuspegi estrategikoa barne hartu zuen lehen diagnostikoa egin zen: “Gipuzkoa 2026 Hausnarketa”.

THINK TANK-AREN EGITURA

18

Lehenengo eta behin, Think Tank-ak erreferentziazko haus-narketa-esparru bat du, talde sustatzailea deitu zaionaren inguruan antolatua. Talde horretan, hainbat lanbidetako hogeita hamar profesional inguru daude. Gainera, bes-te hiru esparru gehitu dira, erreferentziazko talde horrek garatu behar duen funtzioa (ideia-laborategia) osatze aldera. Beraz, Think Tank-aren egitura honako hau da:

TALDE ERAGILEA

ADITU PANELA

GFAGOGOETAKOBARNE TALDEA

HERRITXIKIEN

HAUSNARKETATALDEA

19

• Talde sustatzailea (33 pertsona): Lurraldeko ideia-laborategi gisa erreferentziazko esparru da, eta Gipuzkoaren garapenari eta etorkizunari buruzko ikuspegi integrala du; Think Tank-aren talde egonko-rra da, finkoa. Foru-erakundeko politika publikoen zeharkako lau arlotan gauzatzen du bere hausnar-keta-jarduera. Lehen fasean, taldearen helburua da gai nagusiak identifikatzea eta hausnarketa egitea, eta, bigarren fasean, gai horiek bideratzeko proiektu eta politika berriak proposatzea, gerora abian jartze-ko.

• Talde forala (22 pertsona): Foru Aldundiko hainbat teknikarik osatua. Taldearen funtzio nagusia hau da: aipatutako lau arlo estrategikoei buruzko hausnarke-tan erakundearen barne-ikuspegia ematea, eta ze-hazten diren proiektuak abiaraztean zer-nolako zere-gina izango duen azaltzea.

• Aditu-taldea (100 pertsona): Euren jarduera profe-sionalaren ondorioz Gipuzkoaren etorkizunari buruzko hausnarketan zuzenean parte hartzerik ez duten 100 pertsonak osatzen dute, eta kideen ideia eta ekarpe-nak jasotzea du helburu. Enpresa-munduko, unibert-sitate-arloko, kultura-esparruko eta elkartegintzako kideak dira, eta, posta elektronikoaren bidez, talde sustatzailearen baitan sortutako galderei erantzuten diete. Haien erantzunek proiektuak gerora identifikat-zeko balio izango dute.

• “Lurralde-oreka / Herri Txikiak” hausnarketa-tal-dea (22 pertsona): Hainbat sektore eta gai-arlotako pertsonaz osatutako taldea. Gipuzkoako udalerri txi-kien errealitatea islatzen dute, bai eta Lurraldearen etorkizunaren inguruko hausnarketari lurralde-oreka-ren ikuspegitik heltzeko beharra ere.

20

Talde sustatzaileari buruzko atalean azaldu dugunez, Think Tank-aren lanen antolaketa bi etapatan egituratu da. Lehen etapak, 2018ko urtarriletik udara bitartean garatuak, Gipuzkoaren etorkizunarekin zerikusia duten ekimen eta erronkak identifikatzea zuen helburu, eta ondorioei buruzko txosten honekin amaitu da. Bigarren etapa irailean hasiko da, eta identifikatutako ekimen eta erronkak proiektu estrategiko bihurtuko dira, hurrengo urteetan abian jartzeko.

Bi etapak 2019ko lehen hiruhilekoan amaituko dira. Or-duan, nazioarteko mintegia antolatuko da, gizarteari Think Tank-aren lanaren ondorioen berri emateko.

Hausnarketa-esparruei dagokienez, grafiko honek lau esparruetan aztertutako gai nagusiak jasotzen ditu la-burbilduta:

21

Pertsonen autonomia bizitzan zehar.

Gizarte-kohesioa, gizarte-egoera ahulak gutxituz.

Lankidetza eraginkorra inplikatutako eragileen artean.

Gipuzkoa 2026GIZARTE-

ONGIZATEA

LEHIAKOR-TASUNA ETA ERAKARPE-

NA

Garapen lehiakor iraunkorra, gizartearen ongizatearen eta kohesioaren aldeko balio-sorkuntzan oinarritua.

Kokapen berritzailea eta orokorra, pertsonak eta erakundeak konektatuz.

Pertsonak funtsezkoak dira egungo eta etorkizuneko proiektuetan.

Balioetan hezitako eta bizitzarako prestatutako herritarrak.

Administrazio-eredua.

Kudeaketa publiko aurreratua.

GOBERNANTZA Klima-aldaketaren erronkaren onarpena.

Energia-trantsizioa.

Eskuragarri dauden baliabideen erabilera eraginkorra.

Natura-ondarearen kudeaketa aktibo eta integrala.

Aniztasunaren babesa.

LURRALDE IRAUNKORRA

ETA MUGIKORTA-

SUNA

05LAN-METODOLOGIA

23

Think Tank-aren talde sustatzaileak, erreferentziazko tal-dea den aldetik, lehen fasera egokitutako lan-metodo-logia jakin bat erabili du eztabaida, hausnarketa eta ideiak sortzeko. Ondoren, emaitzen berri eman zaie an-tolatutako gainerako hausnarketa-eremuei, ekarpen ho-riek bestelako ikuspegien bidez osatzeko.

Metodologiari dagokionez, hiru orduko lan-bilera pre-sentzialak egiteaz gain, elkarrekintzarako lan-esparru bir-tual bat erabili dute, Elkarlana, lan-materiala txertatzeko

eta bileren arteko interakzioa bideratzeko.

Bileren aurretik, saio bakoitzean landu beharreko espa-rruari lotutako informazioa partekatzen zuten web-gu-nean.

Proiektuaren lehen fasean, lan-bilera presentzialak hone-la egituratu dira:

Jorratu beharreko arloan aditua den pertsona batek testuinguru-txostena egiten du, eta, ondorio gisa, zen-bait galdera proposatzen ditu talde sustatzailearent-zat, eztabaidaren abiapuntutzat har daitezen. Atal hori gai-zerrendako sarreran jasotzen da.

Sarrera-txostenak1 egin dituzten adituak hauek izan dira:

• Gizarte-arloa: Joseba Zalakain, SIIS Dokumentazio eta Ikerketa Zentroa – Eguia Careaga Fundazioko zuzendaria.

• Gobernantza-arloa: Rafa Jiménez Asensio, herri-ad-ministrazioetako aholkularia eta hezitzailea sektore

publikoaren esparruan. Zuzenbideko doktorea eta unibertsitateko irakaslea.

• Lehiakortasunaren arloa: Jose Luis Larrea, enpresa eta erakundeen aholkularia. Deustuko Unibertsitate-ko Deusto Social Lab-eko Aholkularitza Kontseiluko le-hendakaria eta Orkestra-Lehiakortasunerako Euskal Institutuko ohorezko lehendakaria.

• Iraunkortasunaren arloa: Antxon Olabe, inguru-men-ekonomialaria, klima-aldaketaren arloko aholkulari aditua, erakunde eta gobernuen aholku-laria. Egun, trantsizio ekologikorako ministroaren aholkularia.

1 Ikusi txostenak hemen: https://www.gipuzkoa.eus/eu/web/etorkizunaeraikiz/think-tank.

1Sarrera

2Azalpenak

3Check in

4Dibergentzia

5Konbergentzia

6Aurkezpenak

7Check out

8Amaiera

25

Think Tank

6HAUSNARKETARAKO

ESPARRUAK: GIZARTE-ESPARRUA

26

2016ko udaberrian, Foru Aldundiak zenbait sektoreri buruzko diagnos-tikoak egin zituen, lurraldearen errealitatea dokumentatzeko, Gi-puzkoa gizarte-desberdintasunik txikieneko europar lurraldeetako bat izatea helburu duten politika eta programak diseinatzeko funt-sezkotzat jotzen diren esparruen inguruan. Think Tank arduratuko da, orain, aipatutako esparruez. Honako hauek dira, hain zuzen: gi-zartea, gobernantza, lehiakortasuna eta iraunkortasuna.

Gizarte-esparruan, “Pertsonen ongizatea” izan zen diag-nostikoaren izenburua. Eta bertan jasotako informazioari esker, abiapuntuko testuingurua finkatu da, adituaren ekarpena gehituz. Hurrengo orrialdeetan, daturik ga-rrantzitsuenen laburpen bat dago.

6.1. Abiapuntuko testuingurua: pertsonen ongizatea

Gipuzkoan, gizarte-zerbitzuetako gastu publikoa2 eten-gabe handitu da azken hamarkadan: 2003an, 285 eu-rokoa zen biztanle bakoitzeko, eta 2013an, berriz, 700 eurokoa.

2 Datu horrek administrazio guztiek egindako gastua hartzen du barne: Espainiako Gobernuak, Eusko Jaurlaritzak, foru-aldundiak eta udalek egindakoa.

27

3 Ehuneko horien batura ez da % 100. Izan ere, partida horiei % 4ko gastua gehitu behar zaie, oro har biztanle guztiak baitziren hartzaileak, eta ez kolektibo jakin bat.

4 S80/S20 ratioa: diru-sarrerarik handienak dituzten pertsonen % 20ren guztizko diru-sarreren (errentaren banaketan 80ko pertzentzila edo kintilik handiena) eta diru-sarrerarik txikienak dituzten pertsonen % 20ren guztizko diru-sarreren (20ko pertzentzila edo kintilik txikiena) zatidura. Gizarte bakoitzeko diru-sarreren arteko desberdintasuna adierazten du. Zenbat eta handiagoak balioak, orduan eta handiagoa desberdintasuna.

5 Gipuzkoako pobreziaren eta gizarte-bazterketaren inkesta.

• 2013an, adineko pertsonentzat egindako gastua gi-zarte-gastu osoaren % 38 izan zen. Gizarte-bazterketa-ri aurre egiteko partida zen hurrengo garrantzitsuena (% 27); ondoren desgaitasuna dutenei laguntzekoa (% 18), eta, azkenik, haur, familia eta emakumeei la-guntzekoa (% 13)3.

• 2016an, 28.661 pertsonak zuten mendetasun-maila-ren bat aitortuta; hots, biztanle guztien % 3,7k. Men-detasun-egoeren % 40 adinarekin zegoen lotuta, % 17 buru-nahasteekin, % 16 gaixotasun kronikoekin eta % 6,3 desgaitasunekin. Gipuzkoan, 6 urtetik gorako bi-ztanleen % 8,3k zailtasunak ditu eguneroko bizitzako jarduerak egiteko.

• Oraindik ere, laguntza-sare informalak (senideak eta lagunak) ematen die mendetasun-egoeran dauden pertsonei laguntza nagusia, eta laguntza hori are garrantzitsuagoa da, zenbat eta larriagoa izan men-detasun-egoera. Baina zaintzaileak gero eta zaha-rragoak direnez, nahitaezkoa izango da arreta-zer-bitzuen (egoitzen eta eguneko zentroen) eskaintza nabarmen handitzea, mendetasun-egoeran dau-den pertsonak artatzeko.

• Desgaitasunei dagokienez, Gipuzkoan, 61.000 pert-

sonak dute desgaitasunen bat aitortuta. Haietatik, ia erdiek % 33 eta % 64 bitarteko desgaitasuna dute, 10.000 pertsona inguruk % 65 eta % 74 bitartekoa, eta 11.000 pertsona inguruk % 75etik gorakoa.

• Gizarte-politiken bidez kudeatu beharreko beste es-parru bat gizarte-bazterketako egoeren arreta da. Ildo horretan, Gipuzkoako biztanleen % 15,6 pobrezia erlatiboko arriskuan dago edo diru-sarrera txikiak ditu (hileko 852 eurotik behera, pertsona bakoitzeko). Guztira, ia 111.000 pertsona dira, gutxi gorabehera. Gainera, azken urteetan, egoerak okerrera egin du pixka bat.

• Diru gehien dutenen eta pobreenen arteko aldea handitu egin dela egiaztatu da: S80/S20 adierazlea-ren4 arabera, Gipuzkoan gehien duten biztanleen di-ru-sarrerak lau aldiz handiagoak dira gutxien dutene-nak baino5.

• Zenbait kolektiboren gabezia- edo bazterketa-egoe-rak larriagoak dira: atzerritarrak, pertsona nagusia emakumea duten familiak, pertsona bakarreko fami-liak, guraso bakarreko familiak, pertsona aktiborik ez duten familiak, etab.

Gizarte zerbitzuetako gastuaren eboluzioa (eurotan biztanleko). 2002-2013

Iturria: Behagi. Gipuzkoako Gizarte Behatokia

28

• Oraindik ere badaude oinarrizko premiak betetzeko zailtasunak dituzten familiak. Izan ere, familien % 3,8k baieztatu du farmazia- edo elikadura-gastua murriztu egiten duela, eta 2.500 inguruk adierazi dute gosea dutela edo izan dutela.

• Biztanle gazteen % 29 langabezian dago. 2014an, ia 11.800 gazte (15-29 urte) langabezian zeuden eta ez zuten prestakuntza-jarduerarik egiten: hain zuzen, adin horretako gazteen % 12,1 (gizarte-ahuleziari buruzko oso adierazle garbia); EB28n eta Estatuan % 15,3 eta % 20,7 dira, hurrenez hurren.

• Adingabeekiko esku-hartzeak ugaritu egin dira: 2015ean, 277 adingabe zeuden egoitza-harreran, eta 377 familia-harreran. Bestalde, 802 adingabe gizartean, hezkuntzan eta arlo psikosozialean esku hartzeko programetan ari ziren parte hartzen. 2014an, laguntza espezializatuko programa sortu zen. Komu-nitate-ingurunean laguntza-zerbitzua ematen du gi-zarte- eta hezkuntza-arloan eta arlo psikosozialean. 2015ean, programa eskualde guztietara zabaldu zen, eta 241 pertsonari lagundu zien.

Datu horiek eta kontuan hart-zeko moduko beste batzuek argi erakusten dute Gipuzkoako des-berdintasun- eta pobrezia-ta-sak txiki samarrak direla, nahiz eta egon badagoen zer hobetu. Halaber, agerikoa da finant-zaketa-beharra handitzen ari dela, zahartze-mailaren eta, beraz, mendetasun-mailaren gorakadaren ondorioz.

29

Datuek berez ez dute askorako balio, politikak biderat-zeko ondoriorik ateratzen ez bada; beraz, garrantzitsua da aipatutako gaietako aditu batek aztertzea. Izan ere, aditu horrek Think Tank-en baitako hausnarketa- eta ez-tabaida-prozesuan egindako ekarpena oso baliotsua izaten da, ezagutzak partekatzeko eta hausnarketak iradoki eta sustatzeko aukerari bidea ematen diolako. Kasu honetan, Joseba Zalakain arduratu da zeregin ho-rretaz, lehen aipatu dugun bezala. Gizarte-politiketako profesional aditua da, eta ibilbide luzea, joria eta eza-guna egin du gizarte-politikak aztertzen eta arduradun publikoei horrelako politikak antolatzen laguntzen. Argi dago Gipuzkoako eta Euskadiko errealitateari buruzko ezagutza sakona duela. Joseba Zalakainek, dokumentu labur eta trinko batean, bere ustez Gipuzkoak jorratu be-harreko gai nagusiak zein diren azaltzen du; gai horiek, neurri batean, erakutsi ditugun datu estatistikoen bidez geratu dira agerian.

Testuinguru-datuetan adierazten duenez, Joseba Za-lakainen ustez Gipuzkoa berdinzale samarra da, edo, behintzat, Europako beste lurralde batzuk baino berdin-zaleagoa. Hala ere, txostenean jaso duenaren arabe-ra: “…errentaren —eta, baita ere, aberastasunaren— berdintasun erlatibo horrek ezin ditu beste elementu kezkagarriago batzuk ezkutatu, hala nola:

a) Desberdintasun handiak daude beste espa-rru batzuetan, besteak beste, osasun-egoeran, ugalketa-lanekiko erantzukizunean, parte-hartze politiko eta sozialean, hezkuntzarako sarbidean eta aisialdiaren eskuragarritasunean.

b) Zenbait faktore biografikok (generoak, adinak, jatorriak…) eragina dute errenta- eta aberasta-sun-desberdintasunetan.

c) Gizarte-babeseko sistema publikoek gero eta zailtasun handiagoak dituzte desberdintasunen sorburuei aurre egiteko eta ondorioak prebenitu eta arintzeko, gizarte-mugikortasunari gero eta oztopo gehiago ezartzen dizkion testuinguru ba-tean…”.

Gauzak horrela, bere ustez, galdera hau egin beharko genioke geure buruari, eta komeniko litzateke erantzu-

na pentsatzen hastea: “Zer politikak ahalbidetu dezake-te aberats eta pobreen arteko, emakume eta gizonen arteko eta haur, heldu eta adinekoen arteko oinarrizko berdintasun-maila bermatzea errentan, bizi-aukeretan, aisialdian, erabaki-ahalmenetan eta eragin politikoan?” Eta jarraitzen du: “(…)Ildo horretan, Europako erakun-deen eta gizarte-babeseko aditu gehienen arabera, gizarte-politikak berriro pentsatu behar dira, eta gizar-te-ongizatearen eredu klasikoa eguneratu, elkarri estu lotutako bi ikuspegi edo paradigma bultzatuz. Hona hemen: aurrebanaketa eta gizarte-inbertsioa. Gizarte-in-bertsioaren paradigmari dagokionez, hau omen da ezaugarri nagusia: erreparazioan oinarritutako politikak alde batera utzi eta prestaketan oinarritutako politikak bultzatzea, familia-arloko, hezkuntzako eta genero-ber-dintasuneko politikak, besteak beste, garapen sozial eta ekonomikorako funtsezko elementutzat hartuta. Hortik abiatuta, ikuspegi horrek lehentasun jakin batzuk ditu: haurtzaroan inbertitzen duten zerbitzuak izatea; auke-ra-berdintasuna eta gizarte-mugikortasuna sustatzeko baldintzak sortzea; seme-alabak dituzten familiei la-guntzea; eta emakumeei ordaindutako enplegua lort-zen laguntzea. Gizarte-inbertsioaren ildo berean, aurre-banaketaren logika honako hau da: hobe da ex ante jardutea (besteak beste, hezkuntzaren bidez, lan-mer-katuaren funtzionamendua arautuz eta oinarrizko di-ru-sarrerak emanez) ex post baino (pizgarri perbertsoak eta nahi gabeko ondorioak sortzen dituzten birbanake-ta-neurri garestien bidez)”.

Think Tank-erako planteatutako beste gai batek gizar-te-bazterketako egoerei aurre egiteko moduarekin du zerikusia. Gai horren inguruan, Joseba Zalakainek zen-bait hausnarketa-elementu azpimarratzen ditu. Haie-tatik, enpleguak egungo krisi-garaian duen zeregina nabarmendu nahi dugu. Horra zer dioen: “Agerian ja-rri dute zenbait kasutan enplegua berez ez dela nahi-koa gizarte-bazterketako egoerak saihesteko. Izan ere, lan-prekarietatea areagotu egin da, eta biztanleria aktiboaren zati handi baten (batik bat emakume eta gazteen) lan-ibilbideek eten ugari dituzte. Beraz, arlo horretan, enplegua errentak lortzeko oinarrizko tresna bada, gizarte-eskubideak lortzeko bidea bada, eta gi-zarte-inklusioa bermatzen badu, pentsatu behar da

6.2. Adituen begiradaz jorratu beharreko funtsezko gaiei buruzko ikuspegia

30

nola susta dezakegun enplegua lortzerik ez duten edo kalitate eskaseko enplegua soilik lor dezaketen pertso-na guztien inklusioa…” (…)Lana lortzeko asmoak gizar-te-eskubideak izateko oinarrizko baldintza izaten jarraitu behar du?

Hortaz, eztabaidarako proposatzen duen galdera hau da: Zer oinarritan eta zer mekanismoren bidez bideratu behar da gizarte-inklusioa? Izan ere, maiz, eskura ditu-gun datuei erreparatuta egiazta dezakegunez, enple-guak ez du gizarte-inklusioa behar bezala bermatzen. Ildo horretan, Joseba Zalakainek galdera hau proposat-zen digu: Zer baldintza-maila, zer merezimendu-irizpide edo zer elkarrekikotasun eska dakieke herritarren elkarta-sunaren onura nahi dutenei?

Eztabaidaren esparru horretan, Gizarte Politikako De-partamentuaren aurrekontuaren zati handi bat gizarte-ratzeko foru-politikak bereganatzen du, aurrerapausoak eman daitezen enplegagarritasuna indartzeko eta gizar-teratze- eta lan-inklusioa sustatzeko estrategia integra-laren bidean. Jakinekoa denez, gizarteratzeko foru-po-litikaren programa nagusia Elkar-Ekin da, Gipuzkoako 2016-2020 Gizarteratze Plana.

Hausnarketarako hirugarren galderak zerikusi handia du Etorkizuna Eraikiz ekimeneko proiektu estrategiko bate-kin, Adinberri proiektuarekin6, hain zuzen, eta gure adine-koei eskaini beharreko zaintza-ereduari buruz galdetzen digu, nola antolatu aztertzeko beharra baitago. Proiektu horrek erakunde-egitura zabala du pertsonaren zaint-za-ereduan, hainbat mailatako erakundeek eta askota-riko profesionalek hartzen baitute parte. Ezin da zalant-zan jarri behar dugun zaintza-ereduak, pertsona ardatz duenak, oso adostasun-maila handia uztartzen duela. Dena den, aldi berean, beharrezkoa da eredu horretan parte hartzen duten erakunde eta alderdi guztiek jarre-ra eskuzabala eta irekia izatea, batik bat gure kasuan, sektore publikoaren pisua oso handia dela eta hainbat mailatako administrazioek esku hartzen dutela kontuan hartuta. Adinberrik errealitate horri erantzun nahi dio. Foru-fundazio publiko gisa sortu da, eta lehen zeregina zahartze osasungarrirako berrikuntza-unitate bat sortzea izango da. Ondoren, egoitza-zentro bat izango du Pa-saian. Bertan, pertsonarengan ardaztutako arreta-eredu

berri bat gauzatuko du, gerora Lurraldean foru-eredu gisa zabalduko dena. Foru Aldundia da proiektuaren sus-tatzailea, eta esku hartzen ari diren beste erakunde pu-blikoak laguntzen ari dira. Hona hemen: Eusko Jaurlaritza eta udalak, eta gizarte- eta osasun-arretako ekosistema deritzon sektoreko eragileak.

Arlo horretan, hausnarketa eragiteko erabilitako ter-minoa zaintza-krisia izan da. Zaintzaren erantzukizunak banatzeko eredu tradizionala aldatu arren, sistema sozioekonomikoa berregituratu bada ere, etxeko lanen sexu-banaketa ez da aldatu, ez eta lan-merkatuko ge-nero-segmentazioa ere. Aurkezpeneko esaldi esangurat-su batek ezin hobeto islatzen du errealitate hori: “Emaku-meak lan egitera irteten dira kalera, baina gizonak ez dira oraindik zaintzeko asmoz sartzen etxera”.

Ildo horretan, zenbait galdera proposatzen ditu, gure lurraldeak epe motzean erantzun behar dituenak, adi-nekoek eskatzen duten arreta-eredu desiragarria eta iraunkorra lortzeko, zaintza- eta arreta-premiak area-gotzen ari diren egungo testuinguruan. Nola indartu prebentzio-zerbitzuak eta autonomia pertsonala sustat-zeko zerbitzuak mendekoak ez baina ahulak diren biz-tanleentzat? Nola diseinatu koordainketa gizarte-zerbit-zuetan? Nola bermatu lan-baldintza duinak sektorean? Nola lagundu mendeko adinekoei euren etxean gerat-zen? Nola orekatu laguntza ekonomikoen hornidura eta zerbitzu profesionalena?

Galdera horietako batzuei erantzuten hasi dira, esperi-mentazioaren bidez, Etorkizuna Eraikiz ekimenaren la-guntzarekin, Etxean Bizi eta antzeko proiektuekin eta Departamentuaren programa publikoekin. Adibidez, adinekoak zaintzen dituzten pertsonen profesionaliza-zioa sustatzen da; alde batetik, laguntza pertsonalerako prestazio ekonomikoen bidez (Estatuko handiena da, eta beste administrazio batzuk erreferentziatzat hartzen ari dira), eta, beste batetik, adinekoek familia-ingurune-tik jasotzen duten arretaren kalitatea bermatzeko presta-zio-sisteman duela gutxi egindako aldaketen bidez.

Azkenik, galdera garrantzitsuei buruzko proposamena-ri amaiera emateko, galdera hau egiten du txostenak: Nola sostengatu, finantzatu eta antolatu gizarte-ongiza-

6 Etorkizuna Eraikiz ekimeneko proiektu estrategikoetako bat da Adinberri, eta Pasaian dago kokatuta.

31

teko eredu zabal bat? Galdera horrek bi gai garrantzitsu biltzen ditu. Batek gizarte-ongizateko politiken lurralde- eta eskumen-esparruarekin du zerikusia; hau da, politi-ka horiek antolatzeko moduarekin. J. Zalakainek honela azaltzen du: “Hain zuzen, gizarte-premiarik konplexue-nak gizarte-, hezkuntza-, enplegu- eta osasun-zerbitzuen arteko zirrikituetan daude, eta gizarte- eta hezkuntza-ar-lo, gizarte- eta osasun-eremu eta gizarte- eta lan-espa-rru bizkor eta arinagoek soilik erantzun diezaiekete”. Bi-garren gaia sostenguarekin eta finantzaketarekin dago lotuta. Hamaika galdera dago gai horretan, eta itun sozial zabala eta alderdi politikoen zuzeneko konpromi-soa ezinbestekoak izango dira argitzeko. Proposatzen dituen galdera guztietatik, Joseba Zalakainek berak na-barmendutako biak aukeratu ditugu: …“Zahartzeak era-giten dituen gastuak finantzatzeko, zerga edo kotizazio finalistak sortu behar ditugu Euskadin ere, Frantzian eta Alemanian egin zuten bezala? (…)Zer zerbitzu eman be-har dituzte herri-administrazioek eta zein utzi behar ditu-gu merkatuaren edo herritarren elkartasunaren esku?”.

Galdera horiek abiapuntu hartuta, talde sustatzaileak eztabaidatu eta ekarpenak egin ditu.

6.3. Proposatutako galderei erantzuten: desadostasuna

1. ¿Nola jarraitu dezakegu oinarrizko berdintasun-maila bermatzen?

Ekarpen ugari egin ziren gai horren inguruan7 taldeak ziurtasunei buruz gauzatutako hausnarketa partekatze-ko ikuspegitik, ondoren proposamenak egiten lagun-duko duten erantzunak lortzeko. Txosten honetan, haus-narketa hauek nabarmendu nahi ditugu, proposatutako galderaren erantzunaren ikuspegitik:

1. Balioetan heztea eta gizarte-zerbitzuen garrant-zia gizarteari azaltzea.

2. Pedagogia egitea, gizartea ohar dadin eskubide bakoitzak berekin betebeharra dakarrela.

3. Beste kontratu sozial bat eta, adinekoen zein gaz-teen premiei erantzuteko, belaunaldien arteko itun sozial bat adostea.

4. Oinarrizko gaitasunei buruzko prestakuntza ber-matzea hezkuntza-maila guztietan eta pertsona guztiei, maila ekonomikoari erreparatu gabe.

5. Ahalegintzearen garrantzia haurtzarotik indart-zea.

6. Zerbitzu eta administrazio publikoetan bikoizta-sunak eta eraginkortasunik eza saihestea.

7. Epe motzaren aurrean epe luzea lehenestea.8. DSBE mantentzea, baliagarria dela frogatu baitu.

7 Informazio gehiago nahi izanez gero, kontsultatu saioaren akta-txostena.

32

2. Zertan oinarrituta da zein mekanismorekin lagundu gizarte-inklusioa?

1. Haurtzaroan inbertitzea, txiki-txikitatik gaitasunak hautemateko eta garapena bermatzeko, maila sozioekonomikoak garapena zailtzen duen lekue-tan, gaitasunekin bat datorren lanbide-orienta-zioa bideratze aldera.

2. Beharrezko baliabideak jartzea, langile guztiek edozein lanpostutarako gutxieneko ziurtagiria izan dezaten, kalitatezko lana eta soldata duina ber-matzeko.

3. Etxebizitza-politikak lantzea, gizarte-inklusioa bal-dintzatu ez dezaten.

4. Behar dutenentzat doako zerbitzuak lehenestea, baldintzarik gabeko errenten aurrean.

5. Lan-merkatura itzultzeko baliabide eraginkorrak eskaintzea.

3. Nola erantzun zaintzaren krisiari?

1. Zaintzekin lotutako lanpostuei duintasuna ematea.2. Adinekoak euren etxean zaintzeko sektorea profe-

sionalizatzea eta zaintza-lanak gogo onez egiteko jarrera indartzea (lan emozionala).

3. Lana eta familia bateratzeko politiken alde egi-tea.

4. Adinekoentzako arreta-eredua (egun, zaharren egoitzak) aldatzea eta pertsonak ardatz hartzen dituzten komunitateak sustatzea. Adinekoentzako urbanizazioak eta egoitzak.

5. Etxebizitzak egokitzea etxean jarraitzeko gogoa eta ahalmena dutenentzat.

4. Nola mantendu, finantzatu eta artikulatu gizarte-ongizate eredu zahal bat?

1. Finantzaketa bermatzeko zerga-politika adostea.2. Aurrekontu publikoen helburuak eta erabilera ho-

betzea, eraginkortasun handiagoz birbanatzeko (Esaterako, osasungintzako gehiegizko farma-zia-gastua; osasuna hobetzen ez duten tratamen-du garestiak).

3. Enpresa-sarea sortzea eta unibertsitateek enpre-sen beharrei erantzuteko garrantzia nabarment-zea.

Herramienta utilizada

33

ETORKIZUNEKO PROIEKTUEN OINARRI IZAN DAITEZKEEN INDAR-IDEIAK

8 Komenigarria da aurreko legealdietan Gipuzkoako gizartearen balioak identifikatzeko egindako proiektuak berreskuratzea, baita Gipuzkoa Gizarte-mailan Erantzulea den Lurraldea programako foru-deialdietan aurkeztutako proiektuak ere.

Hausnarketaren azken zatian, bigarren fasean foru-po-litikak gauza ditzakeen proiektuak antolatzeko landu beharreko indar-ideiak azaltzen dira. Gizarte-arloan, partekatzeko indar-ideia hauek aukeratu ziren: belau-naldiartekotasuna, balioak/ezagutza eta prebentzioa/aurrebanaketa, kudeaketa publikoko estrategia gisa, egungo estrategia erreaktibo eta aringarriaren ordez.

Eztabaida antolatzeko, eta etorkizuneko proiektuek erakundeak ez ezik gizartea ere kontuan izan behar dutela nabarmentzeko, txantiloi bat ezarri zen, ildo ho-rretako ekarpen guztiak jasotzeko. Zer egiten ari gara ondo orain? Eta zer sumatzen dugu faltan, etorkizunari buruz hausnartu eta bisualizazio orokorreko ariketa egi-nez gero?

6.4. Etorkizuneko proiektuetarako indar-ideiak: adostasuna

Belaunaldiartekotasuna. Kontzeptu zabal hori lantzeko, elkarren osagarri diren bi ikuspegi erabiltzea proposat-zen da. Alde batetik, adinekoen, gazteen eta haurren kolektibo espezifikoentzako politikak daude. Haietan, lehendik hasita dauden eta aurrera eramaten jarraitu behar diren bideak identifikatzen dira (pertsonarengan ardaztutako arreta-eredua adinekoentzako zerbitzu publikoen eskaintzan, eta gazteria- eta familia-politike-tan sakontzea eta berritzea). Beste batetik, belaunal-diak elkarrekin konektatzeko politikak daude. Haietan, hezkuntza-, enpresa- eta komunitate-arloan eta aba-rretan, bereizi beharrean elkartu egiten duten ekimenak sustatu eta indartzen dira. Bigarren ikuspegi horretan, bereziki azpimarratuko da foru-politikak proposatzeko bigarren etapa.

Balioak eta ezagutza. Talde sustatzailearen iritziz, ba-lioen esparrua funtsezkoa eta estrategikoa da, gizar-te inklusiboago eta berdinzaleago baten oinarri gisa. Edozein lurraldetan edo erakundetan, etorkizunari buruzko hausnarketa-prozesua abiatzen denean, ohi-koa da esparru hau lantzea, eta hau izaten da erronka handia: gizartean partekatzen diren balioak pertsonen eta erakundeen eguneroko jardueretan agerian jartzea. Beraz, lehendabizi, Gipuzkoako herritarren balioak iden-tifikatu behar dira, eta, ondoren, haien berri emateko plana finkatu8. Ezagutzan oinarritutako gizarte aurrera-tu batean ezinbestekoa da kudeatzeko erabiltzen diren

baliabideak, batik bat, kalitatezkoak izatea. Ondorioz, honako hau eskatzen da, besteak beste: irakasleak pro-fesionalik onenak izatea, eta, hezkuntza-, enpresa-, gi-zarte- eta komunitate-arloko ezagutza-eremuen artean, inbrikazio eta elkargune hobeak sortzea.

Prebentzioa/Aurrebanaketa. Gizarte-politikek prebent-zio-politikak sustatu behar dituzten eta aurrebanake-ta-ondorioak izango dituzten programak barne hartzeko proposamena ia aho batekoa izan da. Eskolan bertan haurrak txikiak direnetik haien talentuak identifikatzea eta lantzea da prebentzio-politikak abian jartzeko pro-posatutako bideetako bat. Gaurko haurrak Gipuzkoako etorkizuna dira. Europako lurralderik berdinzaleenetako bat izateko, eta egun duen errenta-mailarekin, Gi-puzkoak ezin du onartu herritar horiek, gero eta gutxiago direnek, familien arrazoi ekonomikoen ondorioz euren potentzial guztia ez garatzea. Txikitatik landu behar dute potentzial hori, aldez aurretik identifikatua, eta etorkizu-nean izan nahi duten pertsonaren eta profesionalaren euskarri bihurtu.

35

Think Tank

76HAUSNARKETARAKO

ESPARRUAK: GOBERNANTZA

36

Gobernantzaren esparruan, Think Tank-aren talde sus-tatzailearen hausnarketari lotutako testuingurua foru-go-bernuak politika beste modu batean egiteko apustu irmoaren ondorio da. Lehen Lehendakaritza Departa-mentua zenari izena aldatu zaio, eta Gobernantzako eta Gizartearekiko Komunikazioko Departamentua da orain. Aldaketa horrek foru-erakundea gobernatzeko modua aldatu egin dela adierazten du argi eta garbi agintal-diaren hasieratik. Departamentuaren asmo-aitorpenean bertan jasotakoaren arabera: “Gobernatzeko moduak eraldatzea eta gobernantza ona Gipuzkoako Foru Al-dundiaren nortasun-ikur izatea”. Edo Diputatu Nagusia-ren hitzetan: “beste gobernantza-eredu bat sustatzen ari gara, gizarte-ehunarekin beste sinergia batzuk aurkitze-ko”.

7.1. Abiapuntuko testuingurua: beste gobernantza-eredu bat

Herritarrak gero eta urrunago sentitzen dira gauza publi-kotik eta politikatik, eta beste gobernantza-eredu baten

aldeko apustu irmoak herritarren eskaerei erantzun nahi die. Gipuzkoako biztanleei horri buruz galdetu zaienean , eman dituzten iritziak ildo horretakoak dira.

Baina, orobat, Gipuzkoa lurralde dinamikoa da, eta ga-rai guztietan erakutsi du unean uneko bilakaeretara ego-kitzeko ahalmen aparta duela, ondasun eta zerbitzuen produkzio-egitura eta gizarte-egitura zabal eta anitzari esker, auzolanera eta lankidetza publiko-pribatura ohitu-ta baitago.

Indartu beharreko potentziala da hori, elkarlaneko go-bernantza irekiaren oinarria baita, hots, Europako gizar-terik aurreratuenetako gobernu-ereduaren oinarria. Eta, aldi berean, Foru Aldundiak sustatu nahi duen gober-nantza-eredu berriaren nahitaezko osagaia da.

Abiapuntuko testuinguru horren zati bat argitze aldera, Foru Aldundiaren gizarte-barometroak egindako inkeste-tan jaso diren zenbait datu eskainiko ditugu.

9 GFAren aginduz 2016ko ekainean eta 2017ko urrian egindako soziometroetatik lortutako datuak.

POLITIKARENGAN KONFIDANTZA

4,6% 6,4% 7,8%

6,8% 79,5%

75,3% 71,3%

77,4% 15,9%

18,3% 20,9%

15,8%

Nov 09 Oct 15 Nov 16 May 17 Nov 09 Oct 15 Nov 16 May 17 Nov 09 Oct 15 Nov 16 May 17

NS/

NC

N

O

SI

4,6% 6,4% 7,8%

6,8% 79,5%

75,3% 71,3%

77,4% 15,9%

18,3% 20,9%

15,8%

Nov 09 Oct 15 Nov 16 May 17 Nov 09 Oct 15 Nov 16 May 17 Nov 09 Oct 15 Nov 16 May 17

NS/

NC

N

O

SI

37

%3,17

%2,27

%2,35

%2,34

%5,24

%5,25

%5,39

%5,42

%4,50

%5,18

%5,46

%5,42

%5,23

%5,41

%5,60

%5,56

Aza 09

Urri 15

Aza 16

Mai 17

Aza 09

Urri 15

Aza 16

Mai 17

Aza 09

Urri 15

Aza 16

Mai 17

Aza 09

Urri 15

Aza 16

Mai 17

Esp

ain

ako

G

ob

ern

ua

Foru

l Ald

und

ia

Eusk

o J

aur

larit

za

Ud

ale

txe

a

ERAKUNDEENGAN DUZUN KONFIDANTZA MAILAREN BALORAZIOA

GIPUZKOAKO FORU ALDUNDIKO GOBERNUAREN ETA BERE JARDUERAREN DUZUN IRUDIA

%6,6

%2,4

%5,3

%40,9

%41,2

%3,6

ED/EE

Penagarria

Txarra

Ez ona ez txarra

Ona

Oso ona

38

Egindako diagnostikoa kontuan hartuta, foru-erakun-deari erakunde-integritateko arau-esparru bat emate-ko beharrezko lanei ekitea izan da Gobernantzako eta Gizartearekiko Komunikazioko Departamentuaren lehen jardueretako bat. Izan ere, Gipuzkoako Foru Aldundiaren eta haren sektore publikoaren Erakunde Integritateko Sistema onartu zuen, behin foru-gobernuko kontseiluak Gobernantza Etiko, Adimentsu eta Eraginkorreko Balio eta Printzipioen Esparrua izeneko dokumentua onartu-takoan; testu horretatik, Foruko kargu publikoen Gober-nantza Oneko eta Erakunde Integritateko Balio eta Printzi-pioen Esparrua ondorioztatu zen. Erakunde-integritateko sistema hori Espainiako estatuko aurreratuenetako bat da. Gainera, abian dagoen prozesua da, erakunde-in-tegritatea eta kudeaketa-jarduketa onak hasierako es-tandarrak beti gainditu behar dituzten etengabeko ho-bekuntza-prozesuak baitira.

Erakunde-integritateko sistema antolatu eta aldi berean, Foru Gobernuak gobernu-moduak aldatzeko politika pu-blikoaren esparru bat jarri du martxan10, “gobernu-ekint-zaren edukia gobernatzeko modua bezain garrantzitsua dela ohartuta. Herritarrek eta gizarteko eragilerik garrant-zitsuenek deliberazio publikoan, politika publikoen gara-penean, eta Aldundiaren izapide eta zerbitzuen hobe-kuntzan parte hartzea nahi dugu, partaidetzarako eta komunikaziorako bide berriak urratuz”.

Testuinguru horretan, diputatu nagusiaren kabineteak berak bultzatuta, Etorkizuna Eraikiz ekimena sortu da, Think Tank ere barne hartzen duena, gizartearen partai-detza eta konpromisoa lortu nahi dituen gobernu-modu berriaren giltzarri gisa.

Azken batean, gobernu onaren aldeko apustua (erakun-de-integritateko sistemaren bidez) eta Etorkizuna Eraikiz ekimena uztartuz, gobernantzaren esparruaren abia-puntuko testuingurua finkatu da.


Gobernantzaren esparru horretan, eztabaidari hasie-ra eman dion pertsonak, Rafa Jiménez Asensiok, gaian aditua izateaz gain, oso ondo ezagutzen du foru-erakun-dea, lankidetzan aritu baita zenbait legealditan. Ezta-baidara ekartzen dituen gakoek gobernantzarekin eta gobernu onarekin dute zerikusia. Batik bat, lehenengoan jartzen du arreta.

Bere txostenean adierazten duenez, gobernantza go-bernatzeko beste modu bat da, zalantzarik gabe hobea eta eraginkorragoa: …”“Gobernantzak gobernu-kont-zeptua aldatzen du, horizontalago bihurtuz; gobernat-zaileak utzi egiten dio bakarrik eta isolatuta edo bere ingurune hurbileko pertsonen laguntzarekin soilik era-bakitzeari, eta gizartean, bere eremu geografikoan, eta, batez ere, sare ekonomiko, sozial, kultural edo akademi-koan sortzen diren proposamen, umore, sentsibilitate, ideia eta ekintzei adi egoten da. Beraz, ingurunera irekita dago, eta gobernu-ekintza gauzatzeko bizigarria aterat-zen du ingurune horretatik. Gobernua (politika) zenbait eragilerekin sarean lan egiten hasten da. Halaber, bere funtzioa maila anitzeko erakunde-ingurune batean gau-zatzen du”.

Haren iritziz, Daniel Innerarity11 da gobernantza ondoen ulertu duen pertsonetako bat. Esate baterako, gober-nantza “globalizazioa eta elkarrekiko mendekotasunak ezaugarri dituen testuinguru batean” kokatzen du. Ho-rren ondorioz, botere publikoek aldatu egin behar dute, “modu hierarkiko subiranoetatik modalitate kooperati-boagoetara igaro behar baitute”; edo, halaber, gober-nantza “estatuaren (edo botere publikoen) eta gizartea-ren arteko edo estatuen eta nazioarteko esparruaren arteko porositatearen” adibide argia dela azaltzen du. Egilearen ondorioa garbia da: “Ez da politika agortu, po-litikaren (politika egiteko) modu jakin bat baizik”.

Ondoren, hau dio: (…) “funtzioen aldetik gobernant-za-kontzeptua hain zabala dela kontuan hartuta, haren adiera anglosaxoian bederen, ez da eraginkorra lan egitea (…)…Beraz, jakin behar da Gipuzkoak gober-nantzaren zer alderditan eman dezakeen balio erantsia, zeinetan nabarmendu daitekeen, eta alderdi horietan arreta jarri. Horrela, Gipuzkoako erakundeen kalitatea indartu egingo da, eta lurraldeak talentua, enpresak,

10 Gobernantzako eta Gizartearekiko Komunikazioko Departamentuko web-orritik hartutako testua.11 “Política para perplejos”. Galaxia Gutenberg. 2018.

39

baliabide eta inbertsioak, kalitatezko turismoa eta kul-tura erakarriko ditu, baita kudeaketa publikoarentzat eta Gipuzkoako gizartearentzat onuragarria den beste edozein eremu ere”.

Gomendio horretatik abiatuta, lau ardatzetan oinarritu-tako gobernantza-politika bat proposatzen du:

Gobernantza etikoa. “Gipuzkoan, gobernantza horri dagokionez, erakunde-integritateko sistema holistiko bat eratu beharko da, alde batetik erakundearen barne-al-derdiei (foru-karguen jokabide-kodea eta Foru Enplegu Publikoaren Kode Etikoa) eragiteko, eta, bestetik, kontra-tazio publikoari eta diru-laguntzak eta bestelako lagunt-zak jasotzen dituzten erakunde eta enpresei eragiteko”.

Gardentasuna. “Haren balio nagusia boterearen kon-trol demokratikorako duen eragina da. Gardentasun eraginkorraren helburua urrun dago oraindik”. Egilearen ustez, eutsi egin behar zaio, eta “gipuzkoarrek beraiek zo-rrotzak izan beharko dute, eta erakundeek zer eta nola egiten duten, zergatik erabakitzen duten, diru publikoa zertan eta nola inbertitzen duten, zertan gastatzen du-ten eta abar jakiteko eskubidea gauzatu”.

Herritarren parte-hartzea. Ildo horretan, hau dio: “De-mokrazia deliberatzailea demokrazia ordezkatzailearen osagarri gisa sortzen da; izan ere, demokrazia ordezkat-zailea agortze-zantzu nabarmenak erakusten ari da, zurruntasun-sintoma argiak dituzten eta egoera berrira egokitzeko beharrezko malgutasunik ez duten ordezka-ri politikoek hipotekatuta. Proiektu deliberatzaileak, 2010eko Foru Arauan azaldu zirenak, sustatu egin behar dira, eta, aldi berean, herritarren lagin adierazgarriak zozketatzeko teknika erabili, herritarrek erabaki estrate-gikoak edo bereziki garrantzitsuak hartzeko prozesuan parte har dezaten; nolabait, politika publikoetan bate-rako sorkuntzako prozesuak bultzatzea da kontua”.

Kontuak ematea. Haren ustez, gobernantza-eredua-ren itxiera-elementua da, eta, agian, orain arte aurre-rapen gutxien duena. 2015eko Agintaldiko Plan Estra-tegikoak, haren iritziz,“jarduketa-lerro horretan jarraituz gero, aukerak daude datu objektiboetan (adierazleak eta betetze-mailaren aldizkako ebaluazioa) oinarritu-tako kontuak emateko sistema bultzatzeko. Haren bidez,

Foru Gobernuak, presentzialki edo telematikoki, agintal-di osoan bere jarduera kontrolatzeko mekanismoak an-tolatu ahal izango ditu”.

Lau osagai horiez gain, gobernantza-jardueraren ondo-rio bat aipatzen du: kudeaketa-emaitzen eraginkorta-suna. Neurri handi batean, administrazio digitalak be-rekin dakarren guztiari erreparatzen dio kudeaketak, administrazio-prozesuak hobetzeko edo aldatzeko, iza-pideak sinplifikatzeko eta administrazio-kargak gutxitze-ko aukera eman baitezake.

Ekarpenaren bigarren atalean, erakunde barneko gobernantza jorratu du egileak. Funtzio publikoari eta erakunde publikoen barne-kudeaketari dagokien guz-tia hartzen du barne gobernantza-mota horrek; edo, hizkera arruntagoan, “administrazio-makineria” da.

Ukaezina da kudeaketa publiko onak ekonomian eta gizartean duen eragina. Hori dela eta, egileak uste du erakunde barneko gobernantza ezinbestekoa dela go-bernantzak bete-betean funtziona dezan: “Gipuzkoan, enpresa-ehuna izugarri berritzailea eta lehiakorra da, eta gizarte-ehuna oso trinkoa, eta adi egoten da inguru-nean gertatzen diren eraldaketei. Horrelako lurralde-ere-mu batean, herri-administrazioak ezin du egonean egon, eta ezin du elementu atzeratzailea izan; aitzitik, garapen-aukerak sortzen dituzten berrikuntza- eta al-daketa-prozesu guztiekin bat egin beharko luke (baita zuzendu ere). Gauzak egiten ari dira ildo horretan, gau-za garrantzitsuak, zalantzarik gabe”.

Erakunde barneko gobernantzari dagokionez, egileak hiru erronka handi identifikatu ditu:

1. Digitalizazioa.2. Langileen zahartzea eta belaunaldien arteko txan-

daketa.3. Robotika eta adimen artifiziala.

Orain arte, digitalizazioari dagokionez, espedienteen digitalizazioan eta izapide elektronikoak egiteko te-knologian jarri da arreta. Hala ere, joera horrek beste eragin bat izango du: lanpostuak eraldatzea. Eta oso aurrerapauso gutxi eman dira eraginaren beste alderdi horretan, hots, antolamenduan izango duen inpaktuan.

40

Halaber, inpaktu hori hertsiki lotuta dago identifikatutako bigarren erronkarekin, langileen zahartzearekin eta, ho-rren ondorioz, belaunaldien arteko txandaketarekin.

Beste hainbat erronkak bezala, zahartze horrek bi alde ditu: aukera eta mehatxua. Talentu gaztea erakartzeko aukera ematen du, eta horrek administrazioak goitik be-hera aldatzen lagundu beharko luke (puntu honetan, eta Rafa Jiménez Asensiok bere txostenean adierazten duenez, hau hartu behar da kontuan: “garrantzitsua da sartzeko sistemari, balio publikoei buruzko heziketa-ri, prestakuntza-politiken birdiseinuari, autoikasketaren sustapenari, zereginaren ebaluazioari eta abarri buruz sakon pentsatzea, enplegu publikoari dagokionez”). Mehatxuak ere baditu, ordea, ezagutza galtzea, belau-naldien arteko txandaketa behar bezala kudeatzen ez bada.

Azken erronkari (robotika eta adimen artifiziala) be-gira, herri-administrazioan izango dituen inpaktuak epe luzekoak dira. Dena den, ezinbestekoa da iraultza tek-nologiko horrek izango duen eragina ulertzea. “Badirudi NBIE akronimoa nagusitzen ari dela: Nanoteknologiak, Bioteknologiak, Big Dataren Informatikak eta Adimen Arti-fizialarekin lotutako Ezagutzak aldaketa gehiago eragin-go dituzte hurrengo berrogei urteetan aurreko lau mila urteetan gertatutakoak baino”.

Azken finean, adituak bere txostenean adierazten due-nez: “Erakunde barneko gobernantzaren helburua herri-administrazioaren eraginkortasuna hobetzea da, herritarrei zerbitzu hobeak eskaintzeko gai izan dadin. Martxan dagoen iraultza teknologikoak (“laugarren iraultzak”) paradigma aldaraziko du, eta aldaketa horrek eragin handia izango du gizartean oro har zein sekto-re publikoan. Argi dago sektore publikoak aldez aurre-tik prestatu beharko lukeela arlo horretan sortzen diren erronka handi eta berehalakoei aurre egiteko”.

Duela gutxi, Foru Aldundiak hasiera eman dio foru-erakun-dearen etorkizunari buruzko hausnarketa- eta plangint-za-prozesuari, datozen urteetan bertako langile askok erretiroa hartuko dutelako. Think Tank-ean erakunde bar-neko gobernantzari buruz hausnartzeko proposatutako azken gai horiek garrantzi handikoak izango dira funtzio publikoko foru-arduradunen lan-agendetan, hurrengo hilabeteetan.

7.3. Proposatutako galderei erantzuten: desadostasuna

Adituak proposatutako galderen inguruko eztabaidari ekin aurretik, talde sustatzaileak banaka hausnartzeko ariketa egin zuen, norberak administrazioarekin izandako bizipen pertsonalari buruz hausnar zezan, bere erakun-dea eta sektorea kontuan hartuta. Ariketaren ondorioz, proiektuak proposatzeko bigarren atal batean jorratu beharreko zenbait gai interesgarri sortu ziren.

Taldea ohartu da herritarren eta erakundeen artean administrazioarekiko urruntasun-pertzepzioa dagoela. Urruntasunaz gain, beste adjektibo batzuk erabili izan dira administrazioarekiko harremana edo harreman horrek pizten duen sentimendua kalifikatzeko: “burokra-tikoa”, “zaharkitua”, “korapilatsua”, “malgutasun gutxi-koa”, “ez oso parte-hartzailea”, “epe motza lehenesten duena”, “maila eta arlo askotan sakabanatua”.

Hala ere, bizipen positiboagoen berri ematen duten beste pertzepzio batzuk daude: “aldatzen ari da”, “zirt edo zartekoa da”, “gauzak hobeto egiten ahalegintzen ari da”, “irekia”, “entzun egiten du”. Hona hemen zen-bait adibide, bi ildo horietakoak:

41

Halaber, hausnarketaren lehen atal honetan, administra-zioarekiko harreman desiratua zein izango litzatekeen ere eztabaidatu da, eta, egindako ekarpenetan oinarrituta, funtsezko elementuak identifikatu dira, haietatik etorkizu-neko ekintzetarako ideiak lortze aldera.

Jasotako ekarpenei dagokienez, gehienek adierazi dute

administrazioa hurbila eta arina izatea nahi dutela, eta funtzionatzen duten proiektuek euren horretan jarraitzea, nahiz eta gobernua aldatu. Partekatutako esparruan ge-hien aipatutako adjektiboak hauek izan ziren: “praktikoa”, “irekia”, “moldakorra” eta “gardena”.

Hona hemen zenbait ekarpen, adibide gisa:

Nola ikusi eta sentitzen dut harreman hori?

Nolakoa gustatuko litzaidake izatea?

• Administrazio malgua• Benetako beharretara egokitzen da• Etorkizuneko egoerak eta joerak aurreikusten ditu eta

egokitu egiten da• Lanean segurtasuna bai, baina baita malgutasuna ere, eta ezer

baino lehenago, efizientzia• Normalizatua• Arina. Burokraziarik gabekoa• Praktikoa• Eraginkorra• Profilaktikoa• Moldagarria/malgua• Herritarrentzako erabilgarria• Manipulaziorik gabea (botere faktikoengandik independentea)• Arloen funtzioak eta kudeaketa ulertzea• Herritarren eta sektoreen parte-hartzea• Erabaki transbertsalagoak sailen eta instituzioen artean

• Enpresa-arloan• Mundu desberdinetan• Biziraupen-ikuspegi desberdinarekin

• Zuzenean• Ez oso malgua• Gobernamendua eta makineria kontzeptu desberdinak dira

• Zaila da arduradun zehatzarengana heltzea• Prozesu oso gogaikarri eta neketsuak konponbide batera iristeko• Hurbilekoa baina ez oso malgua edo zurrunegia• Gipuzkoa aldatu da. Lurralde honetako Gobernuak ahaleginak

egiten ditu bestelako gobernamendu bat lantzeko: parte-hartzailea, gardena. Ibilbide bat markatzen saiatzen dena... kolaboratiboa > makineria, funtzionarioa

• Hotza• Zaharkitua• Ez da hain erakargarria belaunaldi berriek espero dutenerako • Efizientziarik eza• «Oportunista»• Teknologia digitaletan maila desegokia• Aldundia gobernamendua indartzen ari da ekimen

interesgarrien bidez

42

Partekatutako gai guztietatik, herritarren eta adminis-trazioaren arteko harremana aldatzeko etorkizuneko gakoei buruzko kezka-esparruak identifikatu ziren. Guzti-ra, bost gako bildu ziren:

Erakundeen arteko koordinazioa. Hainbat erakun-de-maila ditugunez, esleituta dituzten eskumenen ku-deaketa argitu eta koordinatu beharra dago, konponbi-de egokiak emateko eta herritarren premiei erantzuteko gai izango badira.

Gizarteari helarazten zaizkion ikuspegia eta estrategiak oso epe motzekotzat hartzen dira.

Partaidetza soziala eta erantzunkidetasuna, bi alder-ditatik. Batetik, herritarrekin lotura duten administrazioei eta batez ere politikariei dagokiena. Sustatzen diren proiektu parte-hartzaileek benetakoak izan behar dute, itxura ona ematera mugatu beharrean. Bestetik, herrita-rrek, banaka edo talde zein elkarteen bidez, konpromi-soa hartu eta erantzunkidetasunez jokatu behar dute; izan ere, zerbitzu edo laguntza gisa eskuratutako baliabi-deak zuzen erabili behar dituzte, gizarte osoarenak bai-tira, besteak beste.

Enplegu publikoa. Kasu horretan, ulertu behar da enple-gu publikoa lortzeko modua oso berezia dela (horrek berekin dituen ondorio guztiekin), eta ez dela lanaren errendimenduaren inolako edo ia inolako jarraipenik egi-ten. Gainera, behar-beharrezkoa da administrazioetako langileak trebatuta egotea eta aldaketetara egokitzeko gai izatea, beste edozein erakundetan bezala.

Funtzionamendu-eredua. Herri-administrazioen funtzio-namendu- eta antolaketa-moduak ia ez du zerikusirik gainerako jarduera-sektoreetakoekin, eta, beraz, funtzio-namendu-modu horri buruzko ikuspegi negatiboa aldatu beharra dago.

43


Erantzunkidetasuna laguntza publikoetan. Urtero, Al-dundiak elkarte eta enpresentzako laguntza publikoen deialdiak egiten ditu. 324 milioi eurokoak13 baino zerbait handiagoak izaten dira. Hori dela eta, herritarren eta erakundeen arteko erantzunkidetasun-ikuspegitik, gai hori aukeratu da, beharrezkoa baita gobernantza au-rreratua garatu ahal izateko.

Funtzionarioak. Lan publikoaren ezagutza eta balioa uztartzen omen dituztenez, haien bidez, prestatutako eta pertsona bikainek gidatutako administrazio bat lortu nahi da. Horretarako, egungoa baino funtzio publikoko politika ausartagoa eta aurreratuagoa mahaigaineratu beharko da, gaur egungo lege-esparrutik.

Gobernantza eta plangintza. Ondo koipeztatutako makineria duen eta epe luzera, etorkizunera begira, pla-nifikatuta dagoen gobernantza arina lortzea da propo-satzen den ideia. Hortaz, epe luzeko ikuspegia eta epe motzekoa bateratzeko beharrarekin lotutako gaia da.

Erakundeen arteko sinergia – Solaskide bakarra he-rritarrentzat. Lehen aipatu denez, administrazio uga-ri dituen lurraldea da Gipuzkoa; hain zuzen, ezaugarri horrekin zerikusia du proposamen honek. Proiektuak

proposatzeko erabil daitezkeen indar-ideiei buruzko bi-garren atal honetan, taldeak nahiago izan du sinergiez hitz egitea, koordinazioaz baino. Haren ustetan, sinergia terminoa baliagarriagoa da, eta poztasun handiagoak sortuko ditu, zerbitzu publikoak emateko modua eta herritarrekiko hurbiltasuna kontuan hartuta. Leihatila bakarraz ari gara, herritarrek nora jo izan dezaten, po-litika edo programen kudeaketan parte hartzen duten erakunde-mailak alde batera utzita. Hezkuntza, osasuna, ogasuna (garrantzitsuenak aipatzearren) elkarrekintzako leku komun batekin identifikatzen badira (ordezkaritza hezkuntzaren edo ogasunaren kasuan, osasun-zentroak osasungintzan, edo gizarte-zerbitzuen kasua, haietan udala diru-laguntzak jasotzeko lekutzat hartzen baita), zergatik ezin da gauza bera proposatu pertsonen bizit-zan egunero eta zuzenean eragiten duten beste politika batzuetan? Esate baterako: garraio publikoan, hirigint-za-zerbitzuekin lotutako gaietan, etxebizitzan, jarduera ekonomikoetan, ingurumenean… Arlo publiko horiek guztiak beste modu batean bidera daitezke, hain zuzen sinergiak bilatzeko, eta, ondorioz, zerbitzu publiko ho-bea, azkarragoa eta eraginkorragoa emateko.

7.4. Etorkizuneko proiektuetarako indar-ideiak: adostasuna

Ekarpenak jasotzeko, aurreko saioan (gizarte-arloari buruzkoa) erabilitako lan-euskarri berera jo dugu. Jakina,

gobernantzaren arloan jarduketa zehatzak proposatze-ko aukeratutako gaiak lotuta daude lehenago azaldu-tako kezka-arloekin, baina ekintzan ardaztutako ikuspegi batetik.

Honako gai hauek landu dira:

13 Datu hori 2018ko aurrekontuetakoa da.

44

08

45

Think Tank

8HAUSNARKETARAKO

ESPARRUAK: LEHIAKORTASUNA

46

Jorratu den hirugarren hausnarketa-esparrua lehiakorta-sunarena da. Esanahi zabaleko terminoa da, eta, gaur egun, etengabeko bilakaeran dago.

Tradizionalki, lehiakortasun terminoaren adierarik eza-gunena erabili da, hiztegietan honela jasota dagoena: “merkatu batean lehiatzeko ahalmena”. Hortaz, badi-rudi desberdinen arteko norgehiagoka dagoela iraba-zleen eta menderatuen logika batean. Lehiakortasun hitzaren adiera hori erakundeekin lotu izan da, baina, lurralde baten kasuan aplikatu nahi dugunean, zentzu osoa galtzen du. Adituak esparru horretako eztabaida bideratzeko idatzitako txostenak adierazten duenez14, “Maila mikroekonomikoan, enpresek, enpresa-multzoek edo industria espezifikoek merkatuan duten eraginaz ari gara. Norgehiagoka-prozesuetan oinarritutako defini-zioak dira, eta hortik irabazleen eta menderatuen logi-ka bat ondoriozta daiteke. Beraz, agian zaila izango da kontzeptu hori lurralde geografikoei aplikatzea enpre-sei aplikatu beharrean (Aranguren eta Wilson, 2010)” (…)”Nazioen eta eskualdeen arteko harreman-sistemak merkatuak ere hartzen ditu barne, baina merkatuan lor daitekeen arrakastak ezin du lurraldeetan bizi diren pert-sonen arteko harremanak eta helburuak islatu”.

Lehiakortasun terminoa landu duenean, talde sustatzai-leak lehiaren logika gainditu eta beste ikuspegi batean jarri du arreta; ikuspegi horretan, ongizateari garrantzia ematen zaio berriro, eta lehiakortasunaren izateko arra-zoi bihurtzen da.

8.1. Abiapuntuko testuingurua: lehiakorta-sunaren ikuspegi berriak

Lehiakortasunaren esparruan, gizarte-esparruaren ka-suan bezala, txosten bat egin zen 2016an, Gipuzkoaren lehia-posizioaren eta jarduera eta enplegua erakartze-ko eta atxikitzeko ahalmenaren funtsezko elementuei buruzko informazioa biltzeko; hots, testuinguru-informa-zioa biltzeko lurralde-lehiakortasunaren ikuspegi kla-sikotik. Dokumentu horretan jasotako datuek honako hauekin dute zerikusia: nazioartean hedatzearekin, berri-kuntzarekin, enpresen tamainarekin, pertsonen konpro-misoarekin, talentuaren atxikipenarekin eta aldaketara egokitzeko ahalmenarekin.

Hona hemen zenbait datu adierazgarri15:

• Gipuzkoako produkzio-ehuna industrian espeziali-zatuta dago, baina zerbitzuen ekarpena gero eta handiagoa da. Industriak eta energiak guztizko abe-rastasunaren % 28,9 eman zuten; zerbitzu-jardueren ekarpena, berriz, handitzen ari zen (% 62). Jardue-ra horietatik, “merkatukoak ez direnak” (hezkuntza, osasungintza eta gizarte-zerbitzuak) 2008ko % 17,2tik 2014ko % 19,4ra igaro ziren, eta merkatuko zerbitzuek, berriz, euren pisuari eutsi zioten (% 33).

• Kanpoko salmentak lurraldearen barne-produktu gordinaren % 29,6 ziren Gipuzkoan. 2017an, esporta-zioek beste marka bat lortu zuten. Guztira, lurralde-ko enpresek 7.200 milioi euro inguruko ondasun eta zerbitzuak merkaturatu zituzten kanpoan. Zenbateko hori aurreko urtekoa baino % 4,3 handiagoa izan zen.

• Nazioarteko posizioan, industria-produktuak dira na-gusi; haietatik bi heren, ardatz metalmekanikoen ar-lokoak, hain zuzen, eduki teknologiko ertain edo han-dikoak dira.

• Lehiakortasun-posizioan, berrikuntza ezinbestekoa da: Gipuzkoako zazpi enpresatik batek (% 14k) berrit-zailetzat hartzen du bere burua. Hots, 1.200 enpresak adierazten dute hori, gutxi gorabehera.

• Gipuzkoan, I+Gko inbertsioa/gastua BPGren % 2,3koa da, eta inbertsio horren % 83 enpresek egiten dute.

• Industria-sarean, ETEak daude bereziki. Manufaktu-ra-industriako enpresen batez besteko tamaina (14,8) hiru aldiz handiagoa da merkatu-zerbitzuen arloko enpresena baino (3,8).

• Lana duten pertsonen bi herenak baino gehiagok (% 69k) kontratu mugagabea du, eta gainerakoek aldi baterako kontratua. Gizonen lan finkoaren tasa han-diagoa da emakumeena baino (hurrenez hurren, % 74 eta % 65).

Hausnarketa-prozesuan testuingurua aztertzeko aintzat hartutako beste erreferentzia bat Orkestrak (Lehiakorta-sunerako Euskal Institutuak) urtero egiten duen lehiakor-tasun-txostena da. Hain zuzen, 2018an, txostena kale-ratzen emandako 10 urteen balantzea egin du. 2018ko txosteneko adierazpen batean, Euskadiren eta, hortaz, Gipuzkoaren hamar erronka nagusiak zehazten dira, ere-mu berezia, lehiakorra, irekia eta munduari konektatua izateko helburua sustatzen jarraitzeko. Erronkak honako hauek dira: ongizatea eta gizarte-kohesioa; irekitzea eta nazioartean hedatzea; eragile ekonomiko eta sozial

14 Ponencia redactada por José Luis Larrea: “Nuevas perspectivas de la competitividad. Mayo de 2018.15 Datos recogidos del documento: Competitividad y atracción. Gipuzkoa 2026. DFG 2016. Datos de exportación del ICEX.

47

publiko eta pribatuen arteko lankidetza; enpresen erre-silientzia; ekonomia digitala; berrikuntza sektore publi-koan; ikasteko gaitasuna; energia-eredua; ingurumena eta iraunkortasuna; lehiakortasunerako eta demografia eta gizarte konplexutasunerako zerga- eta finantza-sis-tema.

Adierazpen horren amaieran, honako hau azaltzen du: “Orkestrak etorkizunerako identifikatutako hamar erronka horiek agerian jartzen dute lurraldeko eragileek era koordinatu batean egin behar dutela aurrera, iritsi-ko diren erronkentzat erantzun propioa eta bateratua finkatzeko. Denek izan behar dute Euskadiko lehiakor-tasuna indartzeko helburua, aurrerapen- eta bizikidet-za-eremu soziala sendotze aldera, lehiakortasuna ahalik eta pertsona gehienen ongizatea lortu nahi duen ikus-pegi batetik ulertuta”.

Txosteneko adierazpenaren amaierako esaldi hau jaso nahi dugu, bereziki, adituaren txostenean hausnarketa eta eztabaidarako ideia nagusi gisa proposatzen den lehiakortasun-ikuspegiarekin bat datorrelako: “lehiakor-tasuna, ongizatearen zerbitzurako ahalmen gisa”.


José Luis Larreak taldeari egiten dion proposamenak eskualdeko lehiakortasun-posizioari buruzko oinarrizko datuetatik (haietako batzuk sarreran jaso dira) harago begiratzera gonbidatzen du. Haren aburuz: “Egungo eta, bereziki, Euskadiko eta Gipuzkoako gizartearen ga-rapen-testuinguruan eragina duten baldintza berriek argi eta garbi erakusten dute erronka horri ausardiaz eta beste ikuspegi batzuetatik heldu beharra dagoela. Egia esan, gaur egun aldaketa handiak ari dira gertatzen, eta, gauzak horrela, iraganeko errezetak ez dira nahikoa. Honaino ekarri gaituenak —gizarteak bere bilakaeran jartzen zizkigun erronkei aurre egiteko ereduek eta pa-radigmek— ez du balio. Sakonago aztertu behar ditugu beste ikuspegi batzuk, pentsatzeko beste modu batzuk, eta pertsonen eta gizartearen premiei erantzuten saiat-zeko beste eredu batzuk. Azken finean, benetako para-digma-aldaketa bati ekin behar diogu”.

Ildo horretan kokatzen da aipatutako Euskadiko Le-hiakortasunari buruzko Txostenaren ondorioetako bat.

Egileak jaso du: “Krisialdiko urterik gogorrenetan, Euskal Autonomia Erkidegoak emaitza ekonomikoei eustea lor-tu du. Dena den, gizarte-adierazleek azken urteotan ho-bera egin badute ere, Europako beste eskualde batzue-tan baino gutxiago hobetu dira. Arlo ekonomikoak eta arlo sozialak izandako bilakaera desberdinek agerian jartzen dute lotura estua ezarri behar dela baliabideen eta helburuen artean, eta, lehiakortasunaren erronkari heltzean, ongizatea garatzen lagundu behar duela aint-zat hartu”.

Egilearen ustez, “Ekonomia- eta gizarte-aurrerapenaren kontzeptura hurbildu behar dugu, eta argi dago horre-tarako balio eta proiekzio egokiak eman behar dizkie-gula antzekoak diruditen kontzeptuei, baina ñabardura eta errealitate desberdinak iradokitzen dituztela kontuan hartuz. Besteak beste, aurrerapen, giza garapen, gara-pen ekonomiko, gizarte-aurrerapen, ongizate, bizi-kalita-te, iraunkortasun, garapen iraunkor kontzeptuez ari gara, eta lehiakortasunarekin duten loturaz ere bai. Ondorioz, komeni da lehiakortasunaren arloko hurbilketa nagusiei buruzko gogoeta egitea, eta funtsezko eztabaida argit-zen duten ikuspegi berrietara jo beharrari buruz pent-satzea”.

Eta honela jarraitzen du: “Lehiakortasunari buruzko hur-bilketa teoriko nagusiek lurralde-ikuspegia eta antolake-ta-ikuspegia nabarmentzen dituzte bereziki. Halaber, giza kapitalaren ikuspegitik egindako hurbilketak ere aipatzekoak dira, nahiz eta lehiakortasuna garatzeko faktore edo input gisa hartzen duten giza kapitala. Hurbi-lketa teoriko guztiak aztertuta, agerian geratzen da, oro har, lurralde jakin bateko lehiakortasunaren bilakaera bertako BPGdaren bilakaerarekin lotu ohi dela. Eta hori, zalantzarik gabe, ez da nahikoa”.

Hasierako gogoeta horiek kontuan hartuta, zertan jarri behar da arreta lehiakortasunari buruz hausnartu eta eztabaidatzean, adituaren iritziz? Zuzeneko erantzuna eman du: “pertsonarengan”. Ildo horretan, beste eredu kontzeptual bat iradokitzen du. Honela deskribatzen du: “Lehiakortasunak pertsonen ongizatearen zerbitzura egon behar du; hots, lehiakortasuna ez da helburu bat berez, ongizatearen zerbitzura dagoen ahalmen bat baizik. Hortik abiatuta, zenbait alderdi hartu behar dira kontuan, alderdi pertsonala gainerako alderdien gunea delarik. Beraz, familia-, enpresa-, gizarte- eta planeta-al-derdiak proiektatzen dira. Bestalde, garrantzizkoa da lehiatzeko ahalmena lortzeko ezinbestekotzat hartzen

48

diren elementuetan sakontzea; izan ere, ahalmen horre-tan, balioak, ezagutza, teknologia, lidergoa, lankidetza eta denboraren kudeaketa bereziki garrantzitsuak dira”.

Lehiakortasunari begiratzeko eta aurre egiteko ikuspe-gi hori aurkitzeke dago, eta, aldi berean, gaurkotasun handikoa da; izan ere, testuingurua adierazten duten in-guru-joerek erakusten digutenez, aldaketa-garai batean bizi gara, eta, horretan, hazkunde- eta garapen-logikak aldatzen ari dira. Ondorioz, adituak hau proposatzen du bere txostenean: “Ildo horretan, eztabaidatze-prozesu honek agerian jartzen du errealitatera hurbiltzeko eta hura azaltzeko hizkuntza eratzeko buru-paradigmak mu-gak dituela. Neurri handi batean, espazio-paradigma baten (lurralde-paradigma baten) gatibu gaude. Harta-ra jotzen dugu etengabe, egiten ditugun gauza guztie-tan, harreman-paradigma baterantz aurrera egin behar dugula kontuan izan gabe”.

49

Espazio-paradigma aldatu egin behar da, lehiakorta-sunak lurralde- eta antolaketa-ikuspegiak —oraindik ere ikuspegi nagusia— ez ezik ikuspegi pertsonala eta ha-rreman-ikuspegia ere aintzat hartu behar baititu esparru politiko eta gobernantza-esparru berrietan… “—lurral-deak pisua galdu, eta harremanek irabazten dute—, herritartasun-kontzeptu berrietan, globalizazio-prozesue-tan —haietan, bitartekarien zeregina gero eta handia-goa da—, ezagutza sortzeko modu berrietan —bolizko dorreen eta gizartearen arteko distantzia txikitzeko—, erakundeak eta enpresak gobernatzeko moduetan —hierarkian eta funtzioetan oinarrituta antolatu beha-rrean, elkarrekin erlazionatutako sare nodalak eratzen hasten dira—, konpartimentuetan oinarritutako ikuspe-giaren aurrean ekosisteman oinarritutakoak hartzen duen garrantzian, ekonomia ulertzeko moduan —Rif-kin-en hitzetan (2014), jabetza-eskubideen ordez parte-

katzeko askatasuna lehenetsiko da—,…Eta adibideak ematen jarrai genezake”.

Kasu bakoitzean, elementu batean jartzen da arreta, eta hori zuzenean lotuta dago lehiakortasunera hurbilt-zeko dugun moduarekin.

Azalpen hori argitze aldera, egileak irudi hau proposat-zen digu:

ESPAZIALA ERLAZIONALAFOKOAJARTZEN DU

ESIAK ERAIKITZEAN ERLAZIOAK ERAIKITZEAN

KONPARTIMENTUAK MUGATZEN DITUZTE NODOAK KONEKTATZEN DITUZTE (SINAPSIAK)

EGITURETAN ERLAZIOETAN

BUROKRAZIA SORTZEN DUS ORMENA SORTZEN DU (BERRIKUNTZA)

ERDIPURDIKOTASUNA SORTZEN DU DINAMISMOA ETA EZAGUERA SORTZEN DITU

BARRURANTZ BEGIRATU (ENDOGAMIKOA)

KANPORANTZ BEGIRATU (IREKIA)

JABETZA SISTEMAK PARTEKATUTAKO SISTEMAK

BAKARKAKO EKONOMIAK OLABORATIBO EKONOMIA

HURBILKETA LINEALA DA, ITERATIBOA

HURBILKETA NODALA DA,INTER KONEKTATUTA

Iturria: Jose Luis Larrea

50

Beraz, paradigma aldatu beharrari buruzko planteamen-du intelektual horren arabera, egileak proposatzen duen lehiakortasunaren ikuspegian, funtsezko alderdi hauek hartu beharko genituzke kontuan:

• Pertsonaren ongizatea, lehiakortasunaren xede gisa.

• Lehiakortasuna, ongizatearen zerbitzurako ahal-men gisa.

• Eredu horren alderdiak: pertsonala, familiarra, soziala, lurraldekoa eta planeta-mailakoa.

• Lehiatzeko ahalmena osatzen duten elementuak: balioak, ezagutza, teknologia, lankidetza, lider-goa eta denbora (azken horretan, ziklo ideia aint-zat hartuta).

Premisa horietara begira, hausnarketarako abiapuntu gisa proposatzen digun eredu kontzeptuala eskema ho-netan ageri da:

Planteamendu horretan oinarrituta, Think Tank-eko tal-de sustatzaileak eztabaidari ekin dio, betiere lehiakorta-sunaren ikuspegia onartuta.

8.3 Proposatutako galderei erantzuten: desadostasuna

Lehen fasean, hots, kide guztiek euren hausnarketa eta ekarpenen berri emateko fasean, lehiakortasuna ongiza-tearen zerbitzura dagoen ahalmen bat ote den eztabai-datu da, eta ahalmen horiek balioekin, ezagutzarekin, teknologiarekin, lankidetzarekin lidergoarekin eta den-borarekin lotuta ote dauden. Taldearen eztabaidagai nagusia hau izan da:

Pertsona

ONGIZATEA

Social Organizativo Familiar

PERTSONALA

CICLO DINAMIKOA DENBORA

KOOPERAZIOA

BALOREAK

LIDERGOA

TEKNOLOGIA

EZAGUTZAFamilia

Erakundeak

Gizartea/Lurraldea/“ecúmene”

Planeta/mundua

LEHIAKORTASUNA

JOERA O ROKORRAK

JOERA O ROKORRAK

LURRALDEA (LEKU FISIKOA)

JOER

A O

ROKO

RRA

K

EREDU KONCEPTUALA

Iturria: Jose Luis Larrea

51

Betiere, lehiakortasuna harreman-ikuspegitik aztertuta, lurralde-ikuspegia alde batera utzita.

• Daukaguna balioetsiz eta pertsonak aintzat hartuz.• Autokritika, ahalegina, aintzatespena, bikaintasuna,

moldagarritasuna, erantzukizuna, irmotasuna, erresi-lientzia eta etika sustatuz.

• Arriskua eta porrota balioetsiz. Baliabideak esleituz, arriskuak hartzeko.

• Harremanak zainduz, emandako hitza betez.

Balioak

Nola landu beharko genituzke gaitasun hauek lehiakortasuna zahaltzeka eta indartzeko?

• Konexio gertagaitzak sustatuz, elkarrekin zerikusirik ez duten ezagutzak erlazionatuz, ikuspegiak aberasteko. Ezagutza transferitzeko bideak eta metodologiak sus-tatuz.

• Bizitzan zeharreko prestakuntza bermatuz.• Beharrezkoak izan arren irakatsi ez dizkiguten gaitasu-

netan trebatuz.• Aukeratze-prozesuetan kezka, ahalmen eta gaitasu-

nei garrantzi handiagoa emanez, tituluei horrenbeste erreparatu beharrean.

• Sormena balioetsiz, bideratuz eta sustatuz.

Ezagutza

52

• Lidergo eredugarriaren bidez. Lider ona izateko, es-kuordetzen jakin beharra dago, eta proiektuetan gu-rekin dagoen jendearengan konfiantza dugula erakut-si.

• Erantzunkidetasuna sustatuz eta aldaketan eragile ak-tiboak izanez.

• Aniztasuna onartuz, bat eginez.• Egileak izateari utzi eta estratega onak izanez.• Erakundeetan, herrialde-mailako estrategiei buruzko

erabakien berri emanez eta haiek azalduz.

• Proiektu partekatuaren kontzeptua landuz. • Gizarte-ekonomiaren berezitasunak aprobetxatuz,

pertsonengan oinarritutako lehiakortasuna sortzeko.• Langileek enpresaren proiektuetan parte hartzea

ahalbidetzen duten programak mantenduz.• Lankidetzan berdinetik berdinera arituz, eta, tamainaz

gain, emandako balioa ere kontuan hartuz. ETE-enpre-sa handia-ekintzailea.

• Teknologia banakako zein taldeko lanean segurtasuna ematen duen baliabidetzat eta tresnatzat hartuz.

• Profesionalen eskasiari irmotasunez helduz, enpresak talentua erakartzeko lehian baitaude.

• Premiak aurreikusiz.• Oinarrizko zientzia sustatuz.

Lidergoa

Lakindetza

Teknologia

53


Ondo egiten ari garena egiten jarraitzea eta indart-zea. Atal horretan, hauek dira gai nagusiak:

• Heziketa duala.• Bizitza osoan zeharreko ikaskuntza sustatzea.•Erakundeak pixkanaka aldatzea, modu irekiagoan

eta partekatuagoan eta lankidetzan aritzeko.• Gipuzkoako enpresen gizarte-alderdia.• Gipuzkoako ekimen-zentzua (jarraitzea eta ez galt-

zea).• Erakundeen laguntza industria-politikari.• Gipuzkoari nazioartean kokatzen lagun diezaioke-

ten jarduera-eremu berriak sustatzea: zibersegur-tasuna, elektromugikortasuna, gastronomia. Ere-mu horietan, proiektu zehatzak martxan jartzea: Ziur, elektromugikortasun-zentroa, LABe.

• Zientzia sustatzea, oraindik asko hobetzeko beharra dagoen arren.

Eragile publiko eta pribatuek batera jardutea, ongi-zatearen zerbitzura jarritako lehiakortasun-ahalme-nak indartzeko. Lehenik eta behin, eragile publiko eta pribatuek bat etorri behar dute hausnarketa-foro hone-tan proposatzen den lehiakortasunaren ikuspegiarekin. Ondoren, haiekin batera, nola egiten ari garen (identi-fikatutako ahalmenak indartzen ari ote garen) aztertu behar dugu, eta adostu zer beste osagai (politika pu-blikoak, enpresa-politikak, programak eta proiektuak) gehitu beharko genituzkeen lurraldean baino gehiago harremanetan oinarritutako lehiakortasuna lortzeko, gi-zarte-helburutzat ongizatea eta kohesioa hartzen dituen lehiakortasuna lortzeko. Etorkizuna Eraikiz ekimena bera bide horretan barneratu da, baina zabaldu eta sakondu egin behar dugu.

Ikaskuntzaren gizartea sustatzea: hezkuntza- eta ikas-kuntza-sistema lehiakortasunaren paradigma berrira proiektatzea. Ezagutza eraldatzailea (eginez sortzen dena) sustatzen duten prozesuak abiarazi behar ditugu lehenbailehen. Horretarako, ikaskuntza-prozesuekin lotu-tako baliabideak bideratu beharko dira. Baliabide horie-tatik, oso garrantzitsuak dira hezkuntza-sistema arautuari eta ez-arautuari dagozkienak. Bestalde, proiektatu nahi den lehiakortasun-ikuspegian identifikatutako ahalme-nak (balioak, ezagutza, lidergoa, lankidetza…) garat-zeko, oso garrantzitsua da haiek hezkuntza-mailan zein erakundeetan sustatzea. Hezkuntza-mailari dagokionez, egungo testuingurua kontuan hartuta (ikasgela-kopurua txikitzen ari da), egokia izan daiteke irakasleei zeharkako gaitasunei buruzko prestakuntza ematea, eta erakun-deetan nahiz, oro har, gizartean bizitza osoan zeharreko ikaskuntza indartzea eta ezagutzera ematea, ikaskunt-za-esparru partekatu eta deslokalizatuak sustatuz.Ikasketa eraldatzaileaz gain, ekintzailetza beste fakto-re erabakigarri bat da; baliabideak eman behar dira, sormenean eta bizipenetan oinarritutako hezkunt-za-curriculum batean arriskua eta porrota naturaltasun handiagoz onartzen laguntzeko, pertsona eta enpresa ekintzaileagoak lortze aldera.

Behin ahalmen horiek kudeatzeko lan-lerroak zehaztu ondoren, taldeak ondo egiten ari denari buruz hausnar-tu eta etorkizun desiratu bat (gizarteak eta erakundeek elkarrekin jardunez lortuko dena) irudikatu du. Hortik abiatuz, gerora jarduketak egiteko indar-ideiak propo-satu ditu.

8.4 Etorkizuneko proiektuetarako indar-ideiak: adostasuna

Bigarren zati honetan, ideia-indarren proposamenak ondo egiten ari garena berresten du, eta gizarteari zein erakundeei galdetzen die zer egin beharko genukeen lehiakortasuna osatzen duten elementuak indartzeko.

8HAUSNARKETARAKO

ESPARRUAK: IRAUNKORTASUNA

56

Iraunkortasuna izan da lehen fase honetan landutako azken hausnarketa-esparrua. Hain zuzen, klima-aldake-taren ikuspegitik landu da, hori baita, zalantzarik gabe, mende honetako ingurumen- eta politika-arloetako erronka nagusietako bat. Ondorioz, foru-erakundeak, Ingurumeneko eta Obra Hidraulikoetako Departamen-tuaren bidez, klima-aldaketari aurre egiteko estrategia garatu du. Estrategia hori Eusko Jaurlaritzaren Klima 2050 estrategiaren baitan dago. Estrategia horren bi-dez, Eusko Jaurlaritzak Euskadin aplikatu nahi ditu estatu eta eskualdeek erronka hori gainditzeko emandako na-zioarte-mailako gomendioak. Estrategia horrek esparru honetako hausnarketarako abiapuntuko testuingurua adierazten du.

Gainerako esparruetan bezala, honetan ere aditu ba-tek egin du gaiari buruzko sarrera. Antxon Olabe izan da, hain zuzen. Antxon Olaberen azalpenetan funtsezko mezu bat nabarmentzen da: nazioarteko komunitatea-ren erronka erabakigarria 2030era bitartean berote-gi-efektuko gasen isuri globalen joera aldatzea da. Izan ere, lortu behar da Lurreko tenperaturaren batez beste-ko hazkundea 2ºC-ko segurtasun-atalasetik gorakoa ez izateko arrazoizko probabilitatea egotea (erreferentziat-zat industria-garaiaren aurreko, 1850 inguruko, tenpera-tura hartuta); gaur egun, 1ºC-eko atalasea gainditu du tenperaturak, eta horrek klimaren portaera aldatu du dagoeneko.

Adituak txostenaren hasieran azaltzen duenez, “Gi-puzkoakoa munduko gizarterik garatuenetako bat da ekonomian, eta, beraz, klima-arazoa konpontzen la-guntzeko betebehar morala du, hurrengo belaunaldiei klimaren ikuspegitik suntsitutako mundu bat ez uzteko”.

Lurreko batez besteko tenperatura segurtasun-atalase-tik gora ez igotzeko, izugarrizko ahalegina egin behar da berotegi-efektuko gasen isuriak txikitzeko; hain zuzen ere, 1990eko hamarkadako mailetara murrizteko. Ildo horretan, “Nazio Batuen klima-aldaketari buruzko Batza-rrean16, akordio historikoa lortu zen klima-aldaketari aurre egiteko, eta neurri eta inbertsioak sustatzeko, karbono isuri gutxiko etorkizun erresiliente eta iraunkorra lortze al-dera”17.

9.1 Abiapuntuko testuingurua: Gipuzkoa klima 205018. Gipuzkoan Klima Aldaketari aurre egiteko Estrategia

Gipuzkoan Klima Aldaketari aurre egiteko Estrategia (kli-ma 2050) arlo horretako foru-politikaren erreferentzia-es-parrua da. Haren xedea politika publikoek isuriak txikitze-ko helburuarekin bat egitea da, eta herritarren jokabide egokiak bultzatzea, 2030erako Lurreko urteko batez bes-teko tenperaturaren igoera 2ºC-koa baino askoz txikia-goa izateko, industriaurreko batez besteko tenperatura erreferentziatzat hartuta.

Horretarako, nazio guztiek martxan jarri beharreko jar-duketek bi bide uztartu behar dituzte: arintzea, atmos-ferara isurtzen diren berotegi-efektuko gasen eta, batez ere, CO2-aren kantitatea txikituz; eta dagoeneko klima-ren portaera aldatu izanak berekin dituen inpaktuetara egokitzea. Aurreikusten diren eta Gipuzkoari ere eragin-go dioten efektuak batez besteko tenperaturan, kostal-deetan eta prezipitazioetan sumatuko ditugu. Halaber, hiru efektu horiek beste esparru batzuetan ere izango dute eragina. Grafikoan, gure lurraldean eragina izan dezaketen inpaktuak ageri dira.

Gainera, Estrategian inpaktuen inguruan zehazten den bezala, hau izan behar dugu kontuan: “Gipuzkoako geografiak eta ezaugarri fisikoek ere klimaren fenome-noarekiko kalteberatasuna areagotu egiten dute, ba-tetik, ekosistema bereziki kaltegarriak dituzten eskualde menditsuen ondorioz, eta, bestetik, kostaldeko berezita-sunen eraginez. Kostaldeari dagokionez, klima-aldaketa-ri lotutako aldagaiek berebiziko eragina izan dezakete, itsasoaren mailaren gorakada, ekaitzen maiztasunaren eta intentsitatearen gorabeherak eta bertako ekosiste-men ahultasuna direla eta.

Testuinguru horretan, Gipuzkoako Foru Aldundiak isur-penak murrizteko edo arintzeko ekintzak bateratu egin beharko ditu klima-aldaketara egokitzeko ekimenekin, halako ezaugarriak dituen fenomeno bati aurre egite-ko estrategia integrala garatze aldera, gainerako pla-nifikazio autonomiko eta tokikoekin eta horiek garatzen

16 COP21 edo Parisko Akordioa ere esaten zaio.17 Gipuzkoan Klima Aldaketari aurre egiteko Estrategia izeneko txostenetik ateratako paragrafoa.18 http://www.gipuzkoaingurumena.eus/es/gipuzkoaren-klima-aldaketaren-kontrako-estrategia-2050

57

dituzten eragileekin koordinatuta, hartu beharreko neu-rrietako asko ezin direlako planteatu ezta burutu ere ba-nakako ikuspegi batetik”.

Iturria: Gipuzkoan Klima Aldaketari aurre egiteko Estrategia 2050.

Klima-aldaketak Gipuzkoan izango dituen efektuen inpaktuen azterketaren laburpena.

58


Arintze-estrategiak martxan jartzeko, isuri-iturri nagusiak zein diren jakin behar da lehenbizi; gure kasuan, iturri ho-riek eskualde garatuen patroi orokorrarekin bat datoz: energiarekin, garraioarekin eta industriarekin, ordena horretan. Hurrengo grafikoan, Gipuzkoako datuak jaso dira.

Nabarmena da azken urteetan energiak eragindako isu-riak gutxitu egin direla; besteak beste, Paisaiako zentral termikoa ixteaz gain, krisiaren eraginez eta energia-pri-mak aldatu izanagatik ziklo konbinatuko instalazioen jarduerak behera egin zuelako. Oraingoz, Gipuzkoako datuek hobera egin dute, baina ez dago jakiterik erritmo horri eutsiko dioten ala ez.

Estrategia idatzi eta onartu ondoren, foru-erakundeak abian jarri zuen bere ahalmen eta gaitasunen arabera, eta Klima Aldaketaren aurkako Zentroa ireki zuen. Zen-tro hori foru-fundazio publiko baten babesean sortu zen. Diziplina anitzeko zentroa da, eta Aldundiari laguntza emango dio klima-aldaketaren inpaktuei aurre egingo dien erakunde-, teknika- eta gizarte-ahalmena sortzen, ezagutza, balioa eta aberastasuna eskainiz gizarteari

eta enpresa-sektoreari. Ekonomia berdearen eta lurral-de-ekoeredugarritasunaren testuinguruan behar den gi-zarte- eta ekologia-trantsizioa bizkortzea du helburu.

Badago beste proiektu bat, Ekonomia Sustapena, Lan-da Ingurunea eta Lurralde Orekako Departamentuk sustatua, estrategia horri energia-trantsizioaren alderdi-tik laguntzeko. Elektromugikortasun-zentro bat da, eta, esperimentazioaren bidez, lurraldeko mugikortasun elek-trikoko eta energia biltegiratzeko ekosistemako eragileei lagundu nahi die, horrekin lotutako produktu edota zer-bitzuak benetako inguruneetan (hiri-inguruneetan edo-ta hiriartekoetan) probatuz. Lurraldea esparru horretako erreferentzia izatea lortu nahi da, Gipuzkoa esparru ho-rretako industria garatzeko gune bihurtzea, enpresen eta zentro teknologikoen ahalmenetan oinarrituta.

59

9.2 Adituen begiradaz jorratu beharreko funtsezko gaiei buruzko ikuspegia

Ildo horretan, adituak proposatzen dituen gai nagusiak bat datoz Gipuzkoan Klima Aldaketari aurre egiteko Estrategian jasotakoekin. Orobat, adituaren ekarpe-nak gure lurraldeko natura-kapitala zaintzeko beharrari buruzko gogoeta bat ere hartzen du barne.

Antxon Olabek, klima-aldaketaren kontrako borrokari buruz duen ikuspegia azaltzean, klimaren egonkorta-sun-ezaren inguruko iritzia ematen du: “Orain arte eza-gutu dugunaz bestelako espazio- eta denbora-mailako mehatxu baten aurrean jarriko gaitu”. Eta jarraitzen du: (…) “Zientzia-komunitatearen (IPCC) klima-alerta area-

gotu egin da, eta, ondorioz, 2030-2050 denboraldirako, CO2-aren isuriak energiaren ekuazioaren aldagai nagu-sia izango dira, batik bat Europar Batasunean; izan ere, nazioarteko komunitatearen erantzuna zuzentzen jarrait-zeko konpromiso irmoa du”.

Erronka horri begira, berotegi-efektuko gasen (BEG) isu-rien bolumenak Gipuzkoan izan duen ibilbidea erakutsi digu, eta ohartu gara ez dela behar bezain positiboa izan. Grafiko honetan zehatz-mehatz ikusten da.


60

19 Natura 2000 Sareak Gipuzkoan dituen esparru nagusiak hauek dira: Arno, Izarraitz, Pagoeta, Hernio-Gazume, Jaizkibel, Aiako Harria, Aralar eta Aizkorri-Aratz.

Hori dela eta, amaitzeko, gogoeta hau egin du adituak: “Datu horietatik ondoriozta dezakegu datozen urteetan Gipuzkoako Foru Aldundiak eta, orokorrean, gizarteak eraldaketa handia sustatu beharko luketela funtsezko zenbait esparrutan, hala nola garraioan, isurien ibilbi-dea kualitatiboki alda dadin. Ekitea ezinbestekoa da. Nork bere erantzukizuna hartu behar du bere gain”.

Egokitzapenari dagokionez, har dezagun Antxon Ola-bek proposatzen duen titularra, lehenengo eta behin: “Gipuzkoa klima-aldaketarekiko erabateko eta epe luze-ko egokitzapen baterako prestatzea”. Egilearen iritziz, oso garrantzitsua da Gipuzkoari eragiten dioten inpaktu guztiak (41. orrialdeko grafikoan jasotakoak) onartzea. Hori dela eta, egokitzat hartu du honako hau: “Foru Al-dundiak ekimen estrategiko bat gauzatu du Gipuzkoak jasaten dituen presio eta inpaktuak zaintzeko eta aztert-zeko, behatoki baten bidez”. Beharrezko elementua da, baina ez nahikoa; izan ere, haren ustez, “Gipuzkoako gizarte osoak hartu behar du erronka hori aintzat. Ho-rretarako, beharrezkoa da biztanleria modu sistematiko eta zorrotzago batean informatu, trebatu, kontzientziatu eta heztea, erronka ezin baita administrazioen eskuetan soilik utzi, eta ez da utzi behar. Gizarte zibil antolatuak (enpresa-elkarteak, teknologia- eta ikerketa-zentroak, gobernuz kanpoko erakundeak, unibertsitateak, lanbi-de-heziketako ikastetxeak, auzo-elkarteak, etab.) Foru Aldundiarekin eta udalekin batera jardun behar du ze-regin erabakigarri horretan”.

Txostenaren bigarren zatian (Gipuzkoako natura-onda-rea zaintzeari buruzkoan) dioenez, funtsezkoa da ba-soak, ibaiak, akuiferoak, hezeguneak, sega-belardiak, mendiko larreak, padurak, itsasertza, airearen kalitatea, ekosistemak eta abar zaintzea; alde batetik, klima-al-daketara hobeto egokitzen lagun dezaketelako, eta, beste batetik, ingurumenarentzat iraunkorrak diren ga-rapen-ereduen oinarrizko elementuak direlako.

Ildo horretan, bi esparru handitan jartzen du arreta: ura da haietako bat, eta Natura 2000 Sarea, bestea. Urari dagokionez, honetaz ohartarazten gaitu: “Uraren Zuzen-tarauaren arabera ibaien berreskurapen integralerako helburuak ez lortzearen arriskuak oso handiak dira Gi-puzkoako ur-masen % 42ren kasuan, itsasadar eta es-

tuario guztiak ere kontuan hartuta”.

Natura 2000 Sareko eremuei dagokienez, Europar Ba-tasuneko kontserbazio-tresna nagusia dela gogoraraz-ten digu, eta, “aldi berean, harekin zuzenean lotutako biztanlerien garapen iraunkorra sustatzeko aukera bat dela”. Natura-guneari buruzko zati honetan, proposa-men nagusia honekin dago lotuta: “Gipuzkoako ibaiak oso-osorik berreskuratzea eta Natura 200019 Sarearekin lotzea, korridore ekologiko egokien bidez. Horrela, 10-15 urteko epean, ingurumen-kalitate handiko sare bikaina sortu ahal izango da; horrek sistema naturalen eta di-bertsitate biologikoaren erresilientzia indartuko du, eta nabarmen ugarituko dira florako eta faunako espezieak egun jasaten ari diren eta klima-aldaketaren ondorioz areagotuko diren presioetara egokitzeko aukerak”.

9.3 Proposatutako galderei erantzuten: desadostasuna

Aurkezpen horren lekukoa hartuta, Think Tank-eko tal-dea lanean hasi da, eta funtsezko bi galdera proposatu ditu, klima-aldaketaren kontrako borroka guzti-guztioi dagokigula ondorioztatzen duen hausnarketarekin bat erantzun beharrekoak. Hortik dator bi galdera horiek ez-tabaidaren hari gisa proposatzea.

61

Nire sektorean

Nola uste dut eragingo didala klima al-daketak?

Zer egin dezaket klima aldaketari aurre egiteko?

Nire sektoretik

Lehen galderaren inguruan jasotako ekarpenak:

• Industria-sektorean, zuzenean lotuta dago lehen-gaien erabilerarekin eta industria-diseinuarekin, eta, beraz, negozio-eraldaketarekin ere bai.

• Teknifikazio inkrementalean sektore guztietan.• Ekonomia zirkularra eta material iraunkorren era-

bilera sustatzeko premian.• Energia-iturrien kudeaketan, honaino ekarri gai-

tuen patroia sostengaezina baita.• Energia-kontsumoaren eraginkortasun-maila han-

diago baten exijentzian.• Eraikuntza-sektoreen kostuen hazkundean, be-

hintzat lehen etapa batean, aurrean dugun ingurumen-erronkarekin bat datozen diseinu, konponbide eta material berriak erabiltzen has-tean.

• Mugikortasunaren eraldaketan eta ibilgailu elek-trikoaren erabilera masiboan.

• Garraioaren murrizketetan, gaur egun ezagutzen dugun bezala.

• Elikagaigintzaren sektorean, uzta-zikloen aldake-tan. Gorabeherak zerealetan, klimaren mendean dagoen lehengai bat den aldetik.

• Erein daitezkeen aldaeren berregokitzapenean.• Gaixotasunak.• Ekoturismoaren eskariaren hazkundean.• Urak kostaldea hartzeko arriskuan.

Eztabaidaren hari gisa proposatutako bigarren gaiari dagokionez:

Las respuestas han tenido en cuenta tres perspectivas: la personal, la empresa y las políticas que podrían favorecer una respuesta adecuada.

Nire sektorean...Nola uste dut eragingo didala klima aldaketak?

62

• Pertsonarengan eta ekosisteman ardaztutako hiri-gintza sustatzea.

• Mugikortasun eta kontsumo iraunkorrak bultzatzea.• Energia-kontsumo txikia edo energia-sistemaren al-

daketa sustatzen duten tokiko politikak bultzatzea.• Hondakinak iraunkortasunez kudeatzea.• Herritarrak klima-aldaketaren kontrako borrokaren

eta maila guztietan eskatzen dituen ahaleginen be-harraz jabetzea, eta zabaldu eta jakinaraztea.

•

Ezarri beharrekopolitikeidagokienez

• Atal pertsonalean, gehienen ustez nahitaezkoa da geure burua kontzientziatzea, baita ingurukoak ere, erronka oso larria baita, eta, horrenbestez, oso sus-traituta ditugun mugikortasun-, elikadura- eta kont-sumo-patroiak aldatu behar baititugu, isuriak gutxit-zeko eta aldaketetara egokitzeko. “Kontzientziatu egin behar dugu, zer egin nahi dugun/zer egin be-har dugun jakiteko”.

• Material birziklagarriak sartzea balio-kate osoan, jardunbide onak/estrategia iraunkorrak saritzea eta hornitzaileei antzeko aldaketak eskatzea.

• Gainera, ondasun eta zerbitzuen produkzioan obje-ktu, produktu edo zerbitzuak diseinatzean, kontzient-zia ekologikoz joka daiteke; horrek zuzenean eragin dezake produktu edo zerbitzu horiek erabiltzen edo erosten dituztenek erabilera-ohiturak aldatzea.

Nikneuk

Enpresagisa

Erantzunek hiru ikuspegi hartu dituzte kontuan: ikuspegi pertsonala, enpresa-ikuspegia eta erantzun egokia bideratu dezaketen politikak.

Las respuestas han tenido en cuenta tres perspectivas: la personal, la empresa y las políticas que podrían favorecer una respuesta adecuada.

Nire sektoretik...Zer egin dezaket klima-aldaketari aurre egiteko?

63

9.4 Etorkizuneko proiektuetarako in-dar-ideiak: adostasuna

Adostasun-prozesuan, gizarteari egungo une larriaren berri emateko eta kontzientziatzeko epe luzeko proie-ktuei buruz pentsatzean identifikatu dira indar-ideiak. Proiektu horiek 2030erako berotegi-efektuko gasen isu-

riak txikitzea dute helburu, bai eta, aldi berean, geure burua jasango ditugun inpaktuetarako prestatzea ere. Arreta erakarri duen beste alderdi bat lurraldea izan da, hiri-inguruneari zein natura-inguruneari dagokienez.


Kontsumo-ohiturak aldatzea. Berotegi-efektuko gasen isuriak txikitzeko eta sortutako klima-aldaketara egokitze-ko, kontsumo-ohiturak aldatu beharra dago, politika pu-blikoak energia-trantsizioa sustatzeko eta produkzio-mo-duak eraldatzeko egiten ari diren ahaleginarekin bat.Ildo horretan, hiru arlotan egin daiteke aurrera, epe laburrean uztartu eta aldi berean jorra daitezkeen hiru arlotan. Hona hemen: zerga-politika, foru- zein to-ki-mailakoa (tasak, prezio publikoak), isuriak txikitzeko jokabide arduratsuak saritzeko (energia-kontsumoa, mugikortasun-ereduak, ekonomia zirkularreko indus-tria-prozesuak…); tokiko produktuak erosteko eta kont-sumitzeko ohitura sustatzea; eta birziklapenerako pizga-rriak, 1960ko hamarkadan edo Europako iparraldeko herrialdeetan bezala janari-dendetako botilekin.

Hiri erresilienteagoak sortzea. Hirigintzaren eta ga-rraioaren ingurukoa da bigarren proposamena. Batik bat, hirigintza-planifikazioan eta etxebizitzaren sekto-rean eskumena duten administrazioek beste irizpide bat-zuk erabiltzen hasi behar dute, hirien egokitzapen-ahal-mena sustatze aldera, harreman- eta produkzio-esparru bihur daitezen. Besteak beste, hauek dira irizpideak: erabilera-nahastea onartzea, natura hirietara hurbiltzea (biohiriak), ibilgailu elektrikoak sustatzea (hiri-garraioan dagoeneko hasitako prozesua) eta erabaki egokiak hartzeko datuak biltzea, hiri-eremuen erresilientzia gaur egun posiblea den mailatik gora handitzeko politika eta programak sustatze aldera.

Natura-ingurunea zaintzea. Indar-ideia horren arabe-ra, natura-ingurunea zaintzeko eta haren balioaz jabet-zeko, ezagutu eta, beraz, balioetsi egin behar dugu.

Beharrezkoa da ikastetxeetan bertako flora eta fauna irakastea, beharrezkoa da hirietako biztanleek gure na-tura-ingurunearen garrantzia ulertzea, lurralde-oreka egokiari eusteko, gipuzkoar guztien aberastasuna bai-ta. Hona hemen proposamen nagusia: zer aukera, bide edo tresna susta daitezkeen aztertzea, lurraldea balioes-teko eta kudeatzen dutenak aintzatesteko. Gipuzkoan, natura-inguruneak lurraldearen bataz besteko eremua handiena suposatzen du; bertan bizi da eta lan egiten du gipuzkoar zati batek eta beraien beharrak kontutan hartu behar dira ere. Gainera, zaindutako eta kalita-tezko natura-ingurunea balio handiko elementua da lurralde gisa klima-aldaketara berme handiagoarekin egokitzeko.

64

JARRAITUKO DUGU

65

Orrialde hauetan, Gipuzkoako gizartea jakinaren gainean jartzeko asmoz, Etorkizuna Eraikiz ekimeneko Think Tank-eko talde sustatzailea osatzen du-gunok urtarriletik uztailera bitartean egindako eztabaidei buruzko funtsezko informazioa eta ondorioak bildu dira.

Hemendik aurrera, gainerako hausnarketa-esparruen (aditu-taldea, Foru Aldundiko barne-hausnarketako taldea, udalerri txikietako hausnarketa-tal-dea) ekarpenak jaso ondoren, etorkizunerako hainbat proiektu sortuko ditu-gu urtearen bigarren erdian. Gero, proiektu horietatik zein gauza daitezkeen aztertu eta aukeratuko dugu, eta, azkenik, etorkizunerako proiektuen kopuru txiki bat proposatuko dugu. Proiektu horiek Foru Aldundiko gobernu-taldeari eta Gipuzkoako gizarteari aurkeztuko dizkiegu.

Epe luzean jarri nahi dugu arreta, gure egungo indarrak oinarri hartuz eten-gabe eraldatzeko eta aurrerapausoak emateko. Lehiakortasunari buruzko saioan azaldu bezala, Antoine de Saint-Exupéryk hau esan zuen: “Bizitzan ez dago konponbiderik, martxan dauden indarrak baizik. Beharrezkoa da indar horiek sortzea, eta konponbideak berez etorriko dira”. Guk ere horixe uste dugu.

Donostian, 2018ko uztailaren 23an

67


de Gipuzkoa

BIGARREN ATALA Gogoetatik proiektuetara

Zabalkunderako erabakiak

69

1. HITZAURREA 71

2. LABURPEN EXEKUTIBOA 75

3. BIGARREN FASEAREN HELBURUAK 79

4. PROZESUAREN IRUDIKAPENA ETA EMAITZAK 83

5. PROIEKTUAK 89

6. PROIEKTUEN DESKRIBAPEN LABURRA 93

7. ITXIERA SAIOA ETA BALORAZIOA 101

Aurkibidea

70

01

71

HITZAURREA

73

Gipuzkoako Lurraldeak oso gizarte dinamikoa du eta alor askotan jarduera arrakastatsuak garatu ditu: enpresaren, teknologiaren, gizartearen, hezkuntzaren, kulturaren alo-rrean... Bizitasun sozial hori bideratu daiteke eta bideratu egin behar da Gipuzkoaren etorkizuneko erronkak modu sortzaile eta positiboan hausnartu eta garatzea ahalbide-tuko duen oinarri bihur dadin, lurraldearen goraldi ekono-mikoa eta kohesioa errotzeko.

Hori jakinik, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta erakunde publi-koek elkarlaneko gobernantza-eredu berri bat landu nahi dute, lurraldearen etorkizunari buruzko ikuspegi partekatua gauzatu ahal izateko lidergo bideratzaile eta katalizatzai-lea bere eginez. Ekonomikoki lurralde lehiakorra eta Euro-pan gizarte-, hizkuntza- eta genero-ezberdintasun txikiena dutenetakoa bihurtu nahi du Gipuzkoa ikuspegi horrek.

Asmo horrekin, Aldundia ari da jada etorkizuneko Gipuzkoa lantzen Etorkizuna Eraikiz ekimenean biltzen diren hainbat lanabes eta programaren bidez; Gipuzkoako gizarteare-kin lankidetzan gogoeta egiteko eta esperimentatzeko esparru gisa eratu da ekimen hori, ekintzara bideratutako esparru gisa, hain zuzen. Horren eginkizuna da, batez ere, lurraldeko eragileekin partekatutako proiektuen eta pros-pektiben bidez esperimentazio aktiboan aritzea, berdint su-nezko lurraldea izatearen ikuspegi partekatuan mamitzen den etorkizun desiragarri hori bermatu ahal izateko.

Think Tanka elkarlaneko gobernantzaren adierazpenetako bat da; gizarterekiko lotura-gune bat izatea da bere hel-burua, eta bere bidez, Gipuzkoaren etorkizunerako proie-ktu berriak identifikatzera bideratutako gogoeta eta ezta-baidarako bideak irekitzea.

Helburua da Prospektiba-Estrategia Gogoeta Ziklo bat egi-tea lurraldeko eragileekin lankidetzan, ideiak, ekimenak, proiektu erabakigarriak... lantzeko helburuarekin, nahi du-gun Gipuzkoaren etorkizuna eraikitzeko bidean, horrela, Gipuzkoako gizarteak proposatzen duena entzun ahal iza-teko. Halaber, Think Tanka funtsezko lanabesa da Zaintza eta Orientabide Estrategikoaren Zikloan, hau da, aurrenda-ritzarako; Gobernantza Publiko berria egituratzeko behar den osagarrietako bat da hori, arduradun politikoei beren politika publikoak zehazteko orientabidea ematen baitie.

74

02

75

LABURPENEXEKUTIBOA

76

Dokumentu honetan, Think Tankaren barnean, haren asko-tariko lanesparruetan, proiektu gisa landu diren proposame-nak biltzen dira, Talde Eragileak landu dituen proposamenei arreta berezia jarriz. 2018ko irailaren eta abenduaren ar-tean garatu den proiektuaren bigarren etaparen barnean kokatzen dira proposamen horiek. Aurreko fasean identifi-katu ziren ekimenak eta erronkak Gipuzkoaren etorkizuneko proiektu bihurtzea izan da etapa horren jarduera-ardatza.

Gogorarazteko, hauek izan dira 4 gogoeta-esparruak:

TALDE ERAGILEA

ADITU PANELA

GFAGOGOETAKOBARNE TALDEA

HERRITXIKIEN

HAUSNARKETATALDEA

77

Think Tankaren talde eragileak, erreferentziazko taldea de-nez, atxikitako eskeman jasota dagoen lan-prozedura era-bili du proiektuak asmatzeko faserako:

Saioetako bakoitzean aurrerapausoak eman ditu proiek-tuak asmatzeko ibilbidean, gogoeta-etaparen garapene-rako oinarri izan diren 4 gaiesparruetatik abiatuz: gizartea, gobernantza, lehiakortasuna eta jasangarritasuna.

78

03

79

BIGARRENFASEAREN

HELBURUAK

81

Hasieran esan den moduan, Think Tankaren proiektua funt-sezko lanabesa da Zaintza eta Orientabide Estrategikoaren Zikloaren barnean, arduradun publikoei beren politikak de-finitzeko aurrendaritza-elementuak eskaintzen baitizkie. Zi-klo hori egikaritzeko, bi fasetan bereizita landu da proiektua 2018an: lehendabizikoa, Lurraldearen etorkizunari buruzko gogoeta egitea xedetzat zuena, udan burutu zen proiek-tuen definizioan sakondu behar ziren gaien inguruko hur-bilketa bat eginez; eta bigarren faseak helburu nagusitzat izan du, hastapeneko analisia abiapuntutzat hartuz, proiek-tu bihur litezkeen ideia eta gogoetak eraldatzea, eta haien lehen prototipo bat itxuratzea.

Helburu hori lortu ahal izateko, taldeak hiru lan-bilkura egin ditu iraila eta azaroa bitartean, eta hasiera bateko 14 ideia/proposamen jasotzen zituen zerrendatik 11 proiektu islatzera iritsi da azkenean.

82

04

83

PROZESUAREN IRUDIKAPENA ETA EMAITZAK

84

Proiektuen asmaketa lantzeko, ondoren azaltzen densekuentziaren arabera antolatu zen lan-saio bakoitza:

Eta plantilla-sorta baten laguntzarekin, saio bakoitzarenhelburuen arabera.

85

Lehen saioa

Gogoeta-prozesuan islatu ziren hastapeneko ideien az-terketa gurutzatua, proiektuetara hurbiltzeko lehen diag-nosia egiteko, haiek askotariko esparruetan izan dezake-ten zeharkako eragina oinarritzat hartuz.

Ideas iniciales propuestas

_ Belaunaldien arteko lotura_ Haurren talentua babesteko programa_ Irakasleentzako BAMEa_ 2030eko Gipuzkoarako balioak_ Kalitatezko enplegu publiko ebaluagarria_ Laguntza publiko ardurakideak_ Leihatila bakarra: erreferentziazko kudeatzailea_ Arlo publikoaren eta pribatuaren arteko elkarlaneko platafor-ma_ Ezagutza eraldatzailerako ikasgelak_ Lurraldean dauden Adimen Artifizialaren arloko gaitasunak sustatzea_ Blockchain teknologia_ Hiri-diseinu erresilientea planifikatzea; Gipuzkoa 90/30 Ituna: natura-ingurunea zaindu eta kudeatzea_ Aztarna ekologikoaren neurketa ezartzea.

86

Bigarren saioa sesión

Aurreko saioan erdietsitako emaitzetatik abiatuz, biga-rren saioan 4 lantalde eratu dira, eta haietako bakoitzak hautatu diren esparruetako bakoitzari heldu dio; horren arabera, proiektuak hautatu dira eta lehen deskripzioa egin da, honako plantilla hau oinarritzat hartuz:

87

Hirugarren saioa

Hirugarren eta laugarren saioak bateratu dira. Bertan identifikatu diren proiektuak erreferentziatzat hartzen ditu, guztira 11, eta Kotter metodologia, «Aldaketaren lider», aplikatu die. Saioaren helburua horien lehen pro-totipo baterako hurbilketa egitea zen:

Eta oinarrizko 3 galderari emandako erantzuna abia-puntutzat hartuz, proiektuen behin betiko proposamena partekatu eta eraikitzeari ekin zitzaion:

1. Zer ideia proposatzen dugu?2. Zein arazo konponduko dugu?zer paradigma-aldaketari erantzuten dio?3. Nola egingo dugu?

88

05

89

PROIEKTUAK

91

Arestian esan dugun bezala, Think Tankaren talde eragi-leak, lau lantaldetan banatuta, 11 proiektu definitu ditu guztira. Nolakoak diren kontuan hartuz, hiru tipologia handitan sailkatu dira:

a) Gipuzkoaren etorkizunerako funtsezkotzat jo di-ren erronkei elkarrekin ekiteko eragileen arteko elkarreragineko esparruak sortzea helburu duten proiektuak, gizarte-politikekin, garapen jasan-garrirako politikekin eta gobernantzarekin lotuak –azken horren kasuan, egitura politikoadministra-tiboetatik herritarrei erantzun egokiagoak ema-tera zuzenduta, bien arteko loturak sendotzen laguntzeko–. Konfiantza sortzea da horien guztien xedea, elkarreraginaren ardatza delakoan. Mota horietako proiektuen barnean leudeke ondoren-go hauek:

1. Gizarte-politiken ikerkuntza eta esperi-mentaziorako institutua/ laborategia2. Jasangarritasun hirukoitzaren euskal zen-troa.3. Tokiko Saretze Gobernance Center.4. Sozialinpakt Gip-Politiken eta programen ebaluaketa soziala.

b) Aldundiaren eta antolakunde eta enpresen arteko laguntza-lankidetzako programa berriak sortze-ra bideratutako proiektuak, enpresen eta anto-lakundeen proiektu propioen bitartez Lurraldea-ren etorkizuneko ongizaterako identifikatu diren funtsezko auziak landu ahal izateko. Mota horie-tako proiektuen barnean daude ondorengoak:

5. Gipuzkoako enpresak eta emakumea: etorkizunaren oinarriak sendotuz.6. ETE ekintzailea.7. Erosketa publiko berritzailea.8. Blockchain: Gipuzkoaren kokapena ad-ministrazio publiko eta industria mailan.

c) Gizartean jazotzen ari diren eraldaketei erantzuten dieten gizartedinamika berriak barne hartzea hel-buru duten proiektuak. Logika horren baitan, hiru auzi biltzen dira; elkarren artean oso ezberdinak izan arren, eraikitzen ari diren errealitate sozial berriez jabetzearekin eta haietara egokitzeko jarrera indibidualarekin zerikusia duten hiru auzi. Enplegu publikoaren eta pribatuaren giltzarrien arteko urruntasunaren pertzepzioa, edo gaur egungo mundu mailako bi erronka handirekin, za-hartze demografikoarekin eta klima-aldaketaren aurkako borrokarekin zerikusia duten proeiktuak identifikatu dira:

9. Kalitatezko enplegu publiko ebaluaga-rriaren sistema10. Belaunaldiz11. 0 plastiko

92

06

93

PROIEKTUENDESKRIBAPEN

LABURRA

94

Jarraian, proiektuaklabur-labur deskribatuko dira.

1. Gizarte-politiken ikerkuntza etaesperimentaziorako institutua/laborategia

Zahartzeak inbertsioen eta gizarte-politiken orientazioen zati handiena bereganatuko duen kezka dago. Garrant-zitsutzat jotzen da Gipuzkoa lurralde aitzindari eta berrit-zaile gisa mantentzea, desgaitasunari, gizarteratzeari, gazteriari nahiz haurtzaroari lotutako gizarte-politikak di-seinatu eta gauzatzeari dagokionez, historikoki izan den moduan.

Institutu edo laborategi bat martxan jartzeko proposame-nak egungo eta etorkizuneko arazo sozialen ikuspegi ba-teratu eta sakon bat izatea sustatu nahi du. Gipuzkoak, ezer berririk sortu gabe, gaur egun jada jardunean ari diren ezagutza-, ikaskuntza- eta berrikuntza-ahalbideez baliatuz (Behatokia, unibertsitateak, LHko ikastetxeak, GISI, berrikuntza sozialeko enpresak, elkarteak...), horre-lako ekimen bat abian jartzeko ekai nahikoa duela kont-sideratzen da. Garrantzitsutzat jotzen da Ikerketa eta Esperimentazioarekin lotzeko gradu edo graduondoko berri bat martxan jartzea. 2. Jasangarritasun hirukoitzaren euskal

zentroa

Antolakundeek eta enpresek klima-aldaketari aurre egi-teko estrategia eta operatiba zehatzak lantzeko erre-ferenterik ez izateak sortzen du kezka. Erronka hori jada identifikatu duten eta hari aurre egin behar eta nahi dio-ten enpresa eta antolakundeei sostengua, orientazioa eta laguntza eskainiko dien entitate gisa irudikatzen da. Metodologiak, sistematikak, lanabesak eta euskarriak behar dira bai beharren diagnosia egiteko bai hartu be-harko diren neurriak praktikan jartzeko.

Enpresei klima-aldaketa arintzearen eta horretara egokit-zearen arloan aholkularitza emateko zentro edo zerbitzu hori osagarria izan daiteke Aldundiak, behatoki izateko eta birziklapen-klusterra sustatzeko eginkizunarekin laster abiaraziko duen Klima Aldaketaren Aurkako Borroka Zen-troarekin, edo bestela, zerbitzu berri modura planteatu beharko litzateke.

95

3. Tokiko Saretze Gobernance Center

Kasu honetan, lurraldean arlo transbertsal askorekin zerikusia duten politika publikoak kudeatzeko egitura egokirik ez dagoela egiaztatzeak sortzen du kezka. Bere garaian, duela 30 urte, tokiko bitarteko erakundeak sort-zen hasi ziren, mankomunitateak eta garapen-agent-ziak, baina horiek birpentsatu egin behar dira, egungo errealitateari erantzuteko. Sareko lanaren eta lankidetza publiko-pribatuaren kontzeptuak ere garrantzitsuak dira. Eragileen artean tokimailan lankidetza-prozesuak dina-mizatzeko eta sortzeko baliabideak behar dira.

Gaur egun bada jadanik Foru Aldundiak abian jarritako ekimen bat, tokiko garapen-agentziekin sarean lan egi-teko, Lurralde Lab, non gutxienez bi programa lantzen ari baitira: industria 4.0 eta Elkar-Ekin proiektuaren bidezko laneratzea. Proiektu horren bitartez, programa pilotu hori hedatzea da helburua, eta aldundiaren eta tokiko erakundeen artean politikak eta programak landu ahal izateko elkargune-mekanismorik egokiena adostea, konpondu behar diren arazoen errealitatera hurbiltze-ko –egitura politiko-administratiboekin zerikusirik ez duten arazoak–, eta azken buruan, herritarrekiko harremana hurbilagoa izatea.

4. Sozialinpakt Gip

Proiektu honek eragileen arteko elkarreragina ere lortu nahi du, kasu honetan diru publikoaren erabileran erant-zunkidetasuna sustatuz. Proposamena da Etorkizuna Eraikiz ekimenaren esparruan lantzen diren proiektuen eragin sozial eta ekonomikoaren neurgailu bat sortzea, diru publikoaren erabilgarritasuna birplanteatzeko, i bertsioaren etekina ezagutzeko eta gastu publikoarenkontu-ematea baino harago joateko; izan ere, propo-samenak bai emailea bai hartzailea barne hartzen ditu, programak diseinatzen direnean helburuak diseinatzeko ere lankidetza bat sorraraziz.

96

5. Gipuzkoako enpresak eta emakumea:etorkizunaren oinarriak sendotuz

Legealdiaren helburu estrategikoa da Gipuzkoa gizar-te-, hizkuntza- eta genero-ezberdintasun txikiena duen Europako lurraldeetako bat bihurtzea; hartarako, Berdin-tasun Zuzendaritzak hainbat programa abiarazi ditu, eta horietako batek zerikusi zuzena du proposamen honekin. Enpresen barnean lanketa eta ahalegin horretan sakont-zea da proiektuaren xedea. Enpresa askotan, emaku-mearen rola gutxiesten duten lan-eredu eta -kultura tradizionalen arabera eraikita dago lan-alorra; herrialde batzuetan, esate baterako Erresuma Batuan, aldaketak sustatzeko ereduak abiarazi dituzte eta arrakastatsuak izan dira, quick-wins (esfortzu gutxirekin azkar lortzen direngaraipenak) ikuspegian oinarrituta, enpresentzat produk-tibitate-hobekuntza oso esanguratsuak erdietsi dituzte eta asetasun pertsonal oso handia ekinbidean zuzenean parte hartu dutenentzat. Proiektu horrek enpresaalorreanberdintasunean sakondu eta aurrerapausoak eman nahi ditu, egin beharreko aldaketarako eremu funtsezkotzat jotzen delako, enpresa-proiektu sendoak eta etorkizune-koak lortzeko baldintza den talentuari eutsi eta erakart-zeak duen garrantzi gero eta nabariagoa aprobetxatuz.

6. ETE ekintzailea

Enpresaren barnetik ekiteko aukerak zuzenean ezagut-zen dituzten enpresamunduko pertsonek proposatuta sortu da proiektua. Enpresa txiki eta ertainen barne-ekint-zailetza estrategia laguntzeko esparru egonkor bat sort-zea da proiektuaren helburua. Programa horrek ETEetan negozio-unitateak sortzea sustatuko du, arriskuak Ad-ministrazioarekin partekatzeko aukerarekin. Lantaldeari erabakigarria iruditzen zaio barne-ekintzailetza sustatzea ETEek erakarleak eta kalitatezko enpleguaren sortzaileak izan daitezen. Tamaina ertaineko enpresen esparruan (150 bat enplegu dituztenetan) dauden aukerak ustiatuz negozio-unitate berriak sortzeko inbertsio-lerroak eratzeaizango litzateke xedea.

97

7. Erosketa publiko berritzailea

Erosketa Publiko Berritzailea (EPB) produktu eta zerbitzu berriak dinamizatzeko tresna garrantzitsua da. «Apustu teknologikoa» egiten duten enpresekin, ekintzaileekin eta ETEekin kontratazio publikoa sustatzeko politika pu-bliko bat da EPBa. Administrazio publikoek sare/ingurune ekonomiko bikain eta lehiakorra sortzea bultzatzearen emaitza gisa, erosketa publikoko prozesuetan produktu/enpresa berritzaileen lehen erreferentziak garatu beha-rrari erantzuten dio. Balio ekonomikoa sortzeko estrate-gia global bati erantzun behar dio. Foru-erakundea fi-gura hori praktikan jarriko duen lehen erakundeetakoa izatea eragingo luke proiektu horrek.

8. Blockchain: Gipuzkoaren kokapenaadministrazio publiko eta industria mailan

Industrian eta pertsonen eguneroko bizimoduan masibo-ki ezarriko den teknologia berria da Blockchain (informa-zioaren eta datuen kudeaketaren ziurtapena), sektore asko eta askotan ezartzen ari delako eta haietako bat-zuek herritarrekin etengabeko elkarreragina dutelako, esate baterako bankuek edo energia-enpresek. Zifrat-zeak eta kodifikazioak gardentasuna, efizientzia eta kon-fiantza hobetzen dituzte informazio-trukean.

Interesgarria ikusten da gai hori Ziur zibersegurtasuneko zentro berriarekin uztartuta planteatzea, enpresei tekno-logia hori ezartzen lagun diezaion, baita Adimen Artifi-zialarekin duen lotura aintzat hartzea ere.

98

9. Kalitatezko enplegu publikoebaluagarriaren sistema

Herritarrek administrazioarekin duten harremana da kezka eragiten duen gaietako bat. Gobernantzari buruzko auziak landu dituen talde eragileak identifikatu du besteak beste enplegu publikoaren arloan egin be-harko liratekeela herritarrek zerbitzu publikoarekiko duten konfiantza sendotzeko eta, kasu batzuetan, berreskurat-zeko aldaketak. Lantaldearen ustez, Administrazio Publi-koan profesionalik onenak aritu beharko lukete, politika eta programa publikoek gizartearengan duten eragina-rengatik, eta aldi berean, etengabeko hobekuntza sus-tatu beharko litzateke; hori, lantaldearen ustez, norberakenplegua betiko duela pentsatzetik etor litekeen «bertan goxo» efektua saihestearekin lotuta dago. Proiektuak proposatzen du herritarrek egindako ebaluazio-proze-suak ezartzea eta horiekin lotu pizgarriak, ebaluatutako zerbitzuetan ari diren langile publikoen lantaldeetara bi-deratuta. Jarduketaren kudeaketa-prozesuetan herrita-rrak tartekatzean datza berritasun nagusia.

Kontuan izanik foru-erakundeak epe laburrean belaunal-di-ordezkapen handi bati ekin behar diola, proiektu ho-rrek proposatzen duen ildoan aldaketak ezartzeko aba-gune aproposa izan daiteke.

10. Belaunaldiz

Gipuzkoako gizartea zahartzen ari dela eta, aldaketa sozial funtsezkoa dugu aurrean, pertsonak adinaren ara-bera kanporatu eta baztertzen dituen dinamika eten be-har dugu. Adineko pertsonak lan-esparrutik kanporatzenditu, laneratzen ari diren belaunaldi gazteei euren eza-gutza helarazteko ia aukerarik ere eman gabe; eta, ha-laber, esparru berezituetan banatzen ditu adineko pert-sonak eta gazteak.

Gipuzkoaren etorkizunari buruzko eztabaida guztietan belaunaldien artekotasunaren gaia aipatzen da, inor ba-zterrean utzi ezin duen Lurraldean nahitaez erabili beha-rreko palanka gisa. Hori nola lortu da auzi nagusia, baina gai horren garrantziaren diagnosiari dagokionez ados-tasun handi samarra dagoela dirudi. Esplorazio-proiektu bat izatea planteatzen da, ezagutza transmititzeko, akti-boki zahartzeko, ikasteko eta isolamendu eta bakarda-dearen arazoak samurtzeko belaunaldien arteko kone-xioa lortzera zuzendua, horretarako pertsona gazte eta adinekoen artean elkarrekintza- eta topaketa-guneak antolatuz, bakoitzak beste aldekoen kezkak eta beha-rrak ezagutu eta aintzat har ditzan, Gipuzkoan belaunal-dien arteko itun bat eraikitzeko bidean.

99

11. 0 Plastiko

Klima-aldaketaren erronkari aurre egiteko kontsumo-ohi-turak aldatu beharra da proposamen horren atzean da-goen kezka. Geure egunerokotasunean sakonki txertatu-ta dagoen plastikoa azken urte hauetan bere alderdirikitsusiena erakusten ari da, baina ezaguna ere bada, hondakin moduan duen kudeaketari dagokionez. Azken urteetan, birziklatzeko eta berrerabiltzeko, edo haren erabilpena murrizteko esperientziak hedatzen ari dira, eskala txikian bederen. Hala ere, bide luze geratzen da aurretik.

Lantaldea, bere proposamenean, erabiltzeari uzteak di-tuen zailtasunak ezagututa, erradikala izaten saiatu da plastikoa desagerrarazteko berrikuntzaprozesuak ahalik gehien sustatzeari begira, gutxienez erabilera masiboe-na duen arloekin lotuta, merkataritzarekin eta kontsu-moarekin. Horrek aldaketa sozial nabarmena dakar, bai-na halaber beharrezkoa; beraz, Gipuzkoako lurraldeak horren aldeko apustua egitea proposatzen da.

100

07

101

ITXIERA SAIOA ETA BALORAZIOA

103

...Prozesuaren balorazio positiboa egiten dugu,

Gipuzkoako etorkizuna modu partekatuan eraikitzea da bidea.

etorkizunaeraikiz.eus

@etorkizunaeraikiz

ETORKIZUNAERAIKIZ

AZKEN TXOSTENA - Gipuzkoa · Hausnarketa-esparruei dagokienez, grafiko honek lau esparruetan...

Documents

Transcript of AZKEN TXOSTENA - Gipuzkoa · Hausnarketa-esparruei dagokienez, grafiko honek lau esparruetan...