ARO-GARAIKIDEA (XVIII-XXI)

AROGARAIKIDEA(XVIII-XXI)AIMAR GARCIA LARRETXEA SARA VILLAMAYOR MUJIKAEKHI AIARTZA MENDIZABALDEYNA SOUZA RODRIGUEZNORA LARRAAGA AGIRRE

Xviii-xix mendea

Karlos IV. Borboikoa Jaio zen Portici, Napoli, 1780ko azaroaren 11an eta hil zen Erroma 1819ko Urtarrilaren 20an.Izengoitiz Ehiztari deitua, Espainiako erregea izan zen

CARLOS IV.

1789 FRANTSEN IRAULTZA NAPOLEONFrantziako egoera oso zaila zen iraultzaren bezperan.Egiturei begira, Frantzian monarkia absolutismoan zegoen bere egitura eta erakundeak estatuaren eta herritarren beharrei irtenbide bat emateko kapazak ez baitziren. Mende osoan zehar, garrantzi ekonomiko handiagoa zuen, beraien eskuetan baitzeuden fidantziak eta merkataritza eta produkzio bideak. Haiek ziren ikasketak egiten zituztenak. Noblezia eta kleroa ziren errepresentazio politikoa zuten bakarrak eta ez zuten zergarik ordaintzen. Azken hau, arazo larria izan zen Iraultzaren bezperan. Finantza egoera hau hobetzeko modu bakarra zegoen, klase pribilegiatuak eta zergak ordaintzea zen. Azkenik aipatutako krisi ekonomiko sakon hori are larriagoa bihurtu zen Frantziak independentziako gerraren ondorioz

INDEpendentzia gerra1807an Frantziak eta Espainiak itun bat sinatu zuten .Frantziari Espainiara igartzeko baimena eman zioten. Herritarrek presio eginda, Karlos IV.ak bere seme Fernando VII. ari utzi behar izan zion tronua. Napoleonek ordea errege-familian arazoak sortu zirela baliatu zen eta Espainiar erregearen ordez bere anaia Josef Bonaparte izendatu zuen. Baina Madrilgo herritarrek ez zuten errege Frantsesa onartu eta, 1808an frantsesen matxinada sortu zen. Horrela hasi zen Independentzia gerra.

FRANCISCO JOS DE GOYAFrancisco Jos de Goya y Lucientes. Erromantizismoari hasiera eman zion espainiar pintoreak, marrazkilari eta grabatzailea izan zen. Erretratugile ofiziala izan bazen ere, bere garaiko estilo eta gai konbentzioak baztertu zituen. Irudimen erabat librea agertuz, molde plastiko berezia sortu zuen. Hori dela eta, arauak hautsi nahi dituen margolaritza modernoaren aitzindari izan zen.

CADIZKO KONSTITUZIOACdizko konstituzioak erregearen boterea mugatzen zuen , eta zenbait eskubide onartzen zizkien herritarriei : legearekiko berdintasuna sufragioa gobernua hautatzeko botoa emateko eskubidea .

Konstituzioa 1812ko martxoaren 19an onartu zen , San Jose egunean .Hori dela eta , La Pepa ereesaten diote gaztelaniaz.

Karlos IV.etaMaria Luisa Parmakoaren,semea zen.Manuel Godoy, Maria Luisa erreginaren begikoaren kontrako talde bat bildu zuen haren ingurura.Napoleonekinezkutuko harremanak izan zituen.Karlos IV.a erregetzatik bota eta haren ordez jarri zuen Fernando VII.aMuratjeneral frantsesakMadrilhartu zuenean, Karlos IV.a eta Fernando VII.aBaionarajoan ziren, Napoleonek behartuta, eta hark1808komaiatzak 2anerregetzaJosef Bonaparteren eskuetan utz zezan lortu zuen. Fernando VII.anValenziakoagazteluan atxilotuta egon zen1814aarte.

FERNANDO VII.a

Data:1775tik-1783arte gertatu zen.Lekua: Ipar AmerikanEmaitza: Amerikarrek eta bere aliatuek garaipena Parisko ituna sinatu zuten.

AMERIKAREN INDEPENDENTZIAREN BORROKAK

1821ean PERUK INDEPENDENTZIA LORTUEspainia egoera politiko ezegonkorra zegoela baliatuta, Amerikako koloniek independentzia prozesuarekin hasi ziren. Argentinak lortu zuen lehenik independentzia 1816ean.1824rako kolonia guztiek lortu zuten independentzia Kubak izan ezik.

LEHENENGO TREN BIDAIA Aurrerapen eta modernitatearen erreminta edota baliabide bezala hartu zuten Espainiako burgesia liberalak trena .1848ko urriaren 28an zabaldu zen penintsulako lehen tren linea: Bartzelona Mataro elkartzen zituen 29kilometroko trenbidea. Ingeniari ingelesak izan ziren linea horren egilea.

ISABEL II.aFernando VII.aren ondoren, Isabel IIak hartu zuen zuen tronua 1833an. Garai hartan , monarkia konstituzionala sendotu zen , erreginaren boterea mugatzen zuen konstituzio bat erreginaren boterea zenbateraino mugatu behar zen zehatzeko. Moderatuek garrantzi handia eman nahi zioten erreginari . Progresistek , berriz , garrantzi handiagoa eman zioten konstituzioari erreginaren boterea murriztuz.

Alemaniaren bateratzea estatu alemandunak egitura politiko eta administratibo bakarreko nazio-estatu alemaniar batean batzeko prozesua izan zen.XIX. mendean zehar garatu zena eta bukatutzat 1871ko urtarrilaren 18an jotzen dena, alemaniar estatuetako agintariak Versailles jauregiko Ispiluen Gelan bildurik Prusiako Gilen enperadore izendatu zutenean, Frantzia - Prusia Gerraren ondoren.

Germanioko Erromatar Inperio Santua 1806an desegin zen Franz II.ak tronua utzi zuenean Napoleondaz Gerretan. Lege, administrazio eta politika arloetan Inperioa desegiteak sortu zituen gorabeherak albo batean utzita, aurreko Inperioko eskualde alemandunek amankomunean zeukaten hizkuntza, kultura eta lege tradizio luzea, Frantziaren kontrako gerretan areagotua. UNIFICACION ALEMANA

Unificacion italiana La pennsula itlica se encontraba dividida en diversos estados , en su mayor parte vinculados a dinastas consideradas no italianas como los Habsburgo o los Borbones. Ha de entenderse en el contexto cultural del Romanticismo y la aplicacin de la ideologa nacionalista, que pretende la identificacin de nacin y estado, en este caso en un sentido centrpeto .Tambin se le conoce como el Resurgimiento e incluso como la Reunificacin italiana

Piemote-sardinakoa errege victor Emanuel II. Aren eta adelia austriakoaren bigarren semea zen. 1867. urtean aita italiako errege bilakatu zen. Heziketa militarra izan zuen eta Custozako guduan aritu zen. 1867an Maria victoria del pozo dela Cistermarekin ezkondu zen.AMADEO DE SABOYA: GOBERNUA

Espainia 1873-1874 Espainiako lehen Errepublika izan zuen.1874-1931 Borbonen berrezarkuntza 1874tik-1931ra. 1931-1936 Espainiako bigarren Errepublika 1939tik 1975arte izan zuen.

LEHENEGO ERREPUBLIKA

ALFONSO XIIAlfonso XII de Espaa, llamado el Pacificador nota 1 (Madrid, 28 de noviembre de 1857-El Pardo, 25 de noviembre de 1885), fue rey de Espaa entre 1874 y 1885; era hijo de la reina Isabel II y, oficialmente, de su marido, Francisco de Ass de Borbn.nota 2 Su reinado dio inicio al periodo conocido como Restauracin borbnica y concluy con su muerte prematura a los 27 aos, vctima de la tuberculosis. Fue sucedido en el trono por su hijo pstumo, Alfonso XIII, cuya minora de edad estuvo encabezada por la regencia de su madre, la reina viuda, Mara Cristina de Austria.

1886. urtean jaio zen. 1902an errege koroatu zuten 1906an Victoria Eugenia Battenberg-eko printzesarekin ezkondu zen. 1939ko hauteskundeak errepublikanoek irabazi eta erbestera jo zuen.1941.urtean hil zen.

ALFONSO XIII

Aurreneko auto antzekoak lurrinez mugitutako ibilgailuak ziren , XVIII.mendean , baina XIX. mendera arte ezzuten asmatu eztanda motorra , eta 1895ean eman zioten lehenbiziko patentea gasolina auto modernoari ,Estatu Batuetan .

Zehatzago ,1891 irailaren 20an gasolinarekin zebilen lehen autoa irten zen Springfielden (Massachusetts ,AEB )1896an hasi ziren saltzen.XX. mendean garatuz joan da, abiadura Irismena ,kontsumoa segurtasuna eta abar hobetzeko . LEHENENGO KOTXEA

XIX-XX.MENDEA

LEHENENGO GERRA MUNDIALALehen Mundu Gerra1914koabuztuaren 4anhasi zen eta1918koazaroaren 11namaitu zen, batik bat Europan garatu zen, munduko beste eskualde zenbaitetara hedatu bazen ere. Gatazka hau potentziainperialistenarteko lehiarengatik sortu zenEuropan.Bere garaian, historiako gatazka odoltsuena izan zen. Hori dela eta,Bigarren Mundu Gerrahasi baino lehen,Gerra Handiadeitu zitzaion.Lehen Mundu Gerrako Aliatuak: Frantzia,Britainiar Inperioa etaErrusiar Inperioa.Entente Hirukoitza osatu zuten. Geroago Estatu Batuak,Italia Erdialdeko Potentziak:Alemaniar Inperioa, Austria-Hungariako InperioaetaItalia. 1882an sortutako "Aliantza Hirukoitza" osatzen zuten. Hala ere, Italiak neutraltasuna atxikitzea erabaki zuen. Gerran zehar,Turkiar InperioaetaBulgariabildu zitzaizkien. Italiak, bestalde, Aliantza Hirukoitza utzita, Entente Hirukoitzari atxiki zitzaion 1915. urtean.

Iraultza: Errusiako azken Tsarra izango zen Nikolas II. aren autokrazia kendu eta Errepublika liberal bat azeartzeko xedea zuen. 1917ko urriko iraultza izan zen.ERRUSIA IRAULTZA

PRIMO DE RIVERA1923an Primo de Rivera estatu kolpea jo zuen. Bereganatu zituen botere guztiak eta erregea ia botere gabe utzi zuen.

1920ko hamarkadan, boom ekonomikoa zela eta dirua burtsan inbertitu zen Irabazi handiak eta errazak lortu ziren. Baina, mundua gehiegi produzitzen ari zen erosleentzat. Hainbat enpresa lur jo zutela ikusirik , inbertitzaileek burtsan zuten konfiantza galdu eta akzioak saltzen jardun zuten, 1929an erabat hondoratu arte . Depresio handia deitutakoa mundu osora zabaldu zen.MUNDUKO KRISI EKONOMIKOA

BIGARREN ERREPUBLIKA 1931n, Primo de Rivera jeneralak dimisioa eman ostean , udal hauteskundeak esan ziren eta errepublika ezartzearen aldekoek irabazi zuten.

Horren ondorioz , Alfonso XIII.a erregeak ihes egin zuen Espainiatik , eta Bigarren Errepublika aldarrikatu zen .

Gobernu errepublikanoak hainbat erreforma jarri zituen abian Lehenik , konstituzioa egin zuen; bertan, emakumeen boto-eskubidea jaso zen, lehen aldiz.

Espainiako Gerra Zibila1936eta1939urteen arteanEspainian,Hego Euskal Herriabarne, jasotako gerra izan zen. Espainiako armadako militar batzuek bigarren Errepublikakogobernu demokratikoaren aurka eginikoestatu kolpebatez hasi zen. Gerra hartako aldeekAltxamendu Nazionala,matxinada faxista,Gerra Nazional-Iraultzaileaeta abar ere deitu izan diote.

Errepublikarengobernuaren aurka eta, porrot egin zuenez, herrialdea bitan zatitu zen. Hurrengo hiru urtean, milioi erdi bat gizabanako hil ziren: guda zelaian 300.000 eta errepresioaren ondorioz, 200.000. Guda zelaietatik at gertatutako hilketa horietatik, 50.000 errepublikanoen kontrolpeko eremuan izan ziren (gerra zibilaren lehen bost hilabetean izan zen kontrolik gabeko garaian, gehienak) eta gainerakoak frankistek kontrolatutako eremuan gertatu ziren. Errepublikako agintariek, beren kontrolpeko eremuan, hilketa horiek gerarazteko ahalegin handiak egin zituzten; agintari frankisten aldetik, berriz, aurkariak eta balizko aurkariak hiltzea beren gobernua sendotzeko erabilitako estrategia izan zen.Gerraren ondoren,Francisco Francojeneralak bereganatu zituen estatuko aginpide guztiak,Caudillotitulua hartuta.

GERRA ZIBILA

1939-1945 Urteen artean mundu osoan meoatu zen gerra izan zen. Gizartearen historian hildako gehien eragin duen guda izan da.

BIGARREN GERRA MUNDIALA

ONUSorrera 1945eko ekainaren 26anBigarren mundu gerraren ostean, estatuek beren arteko gatazkak konpontzeko mundu mailako foro bat erazteko beharra ikusi zuten.Garai hartan 50 estatuak sinatu zuten. Gaur egun 193 kideek artzen dute parte.

28

Espainiako gerra zibila Frankok irabazi zuen. 1939.urtean Francisco Frankoren diktadura hasi zen. Konstituzioa deuseztatu eta alderdi bakarra eta sindikatu bakarra ezarri zituen. Errepresio gogorra ezarri zuen errepublika babestu zuten milaka pertsona zigortu zituen. Espainia nazio artean isolatuta geratu zen. Diktadura 1975. urtean bilakatu zen.

FRANCISCO FRANCO

Europako Ekonomia Erkidegoa 1967ko martxoaren 25ean sortu zen, Alemaniako Errepublika Federalak .

Frantziak , Belgikak , Luxenburgok .Herbehereek eta Italiak sinatu zuten Erromako Itunaren ondorioz . Gero , Dinamarka , Britainia Handia eta Irlanda gaineratu zitzaizkien 1973.CEE-ren sorrera

Stephen eta Viola Armstrongen semea, haurtzaroan hainbat komunitatetan bizi izan zen, bere aitaOhioestatuko Bobsville hiriko auditorea zen; honela, Armstrong gaztea hainbat hiritan hazi zen.Bere familiak Wapakonetan behin betiko bizitzea erabaki zuen.Hegan egiteko interesa bi urte besterik ez zuela piztu zitzaion Armstrongi, aitak Ohioko Nazio Aire-lasterketetara eraman zuenean. Bere interesa sei urte zituela areagotu zen, aireplano batean bere lehenengo buelta egin zuenean; berau hiru motorreko Ford bat zen, edo, era informalean deitzen zioten bezala, Latorrizko Antzara. Harrezkero,hegazkinekliluratu egin zuten.

NEIL ARMSTRONG

Joan Karlos I.Erroman jaio zen 1938ko urtarrilaren 5an 1975 tik 2014ko ekaina arte Espainiako Erregea eta estatuburua izan zen. Karlosek abdikatu eta gero Felipe VI.a, bere semea , bere oinordekoa bihurtu zen

JUAN CARLOS I.

TRANTSIZIOA1939an Francoren diktadura hasi zen. Konstituzioa deuseztatu zuen eta haren ordenez beste lege batzuk aldarrikatu zituen. Gainera alderdi politikoak eta sindikatuak desegin zituen eta sindikatu bakarra.

HAUTESKUNDE DEMOKRATIKOAK 1975ean Franco hil ondoren Joan Carlos I.a izendatu zuten errege 1977.urtean.Erregeak Adolfo Suarez izendatu zuen gobernuko presidente. Suarezek alderdi politikoak eta sindikatuak legeztatu zituen eta 1977ko ekainean hauteskunde demokratikoak deitu zituen. UCD alderdiak irabazi zituen Adolfo Suarezen alderdiak.

1977.urtean erregeak Adolfo Suarez izendatu zuen gobernuko presidente .Suarezek zenbait erreforma jarrizituen abian ; erreforma horien helburua hauteskunde demokratikoak prestatzea zen, Espainian ez baitzen halakorik izan 1936.urtean geroztik.Horretarako , alderdi politikoak eta sindikatuak legez onartu zituzten.ADOLFO SUAREZ

1978ko abenduaren 6a lehenengo erreferenduma kostituzio epaola baiezteko. Galdera hau zen: baiezkoa aprobatzen duzu konstituzioa? Parte % 67,11 pertsonak, baiezko % 88,54 eta ezezko % 7,88, txuriak % 3,58 eta nulo 0,75 pertsonak. Baiezko aprobatu zen.

LEHEN ERREFERENDUMA

Leopoldo Calvo-Sotelo Bustelo (Madril,Espania,1926ko Apirilaren 14ean jaio zen eta Pozuelo de Alarcn, Espainia, 2008 ko maiatzaren 3an. Politikari Espainiarra eta gobernu Burua izan zen.

LEOPOLDO CALVO SOTELO PRESIDENTE

FELIPE GONZALEZ PRESIDENTEA1882ko hauteskundeetan, Espainiako Langile Alderdi Sozialista (PSOE) izan zen garaile, Felipe Gonzalez buru zuela. Esan ohi daune hartan amaitu zela trantsizioa eta hasi zela Demokrazia.

CEE-N ESPAINIA SARTZEN DA

Europar Batasuna Europako herri desberdinek osatzen dute. 1957. urtean sortu zen.Hasieran 6 herrialdek osatzen zuten gero 18, Espainia eta Portugal 1986ko urtarrilaren 1ean sartu ziren.

1996tik 2004ra , Alderdi Popularreko (PP) buruzagi Jos Mara Aznar izan zen gobernuko presidentea .Haren agintaldian , Espainiaren egonkortasun ekonomikoa lortu zen. Horri esker ,2002. urtean , Europako diru bakarra ezartzeko baldintzak betetzen ziren Espainian eta horren bestez , euroa ezarri zen pezetaren ordez. JOS MARA AZNAR

Balkanetako Gerrak1912eta1913anEuropakohego-ekialdean gertatutako gerra izan zen:Lehe Balkanetako GerraetaBigarren Balkanetako Gerra. Hauetan zehar,Balkaniar Ligak, Bulgaria,Montenegro,SerbiaetaGrezia, lehenik, otomandarMazedoniaetaTraziaren zatirik handiena konkistatu zuen, ondoren, lurralde berriak banatzeko. Bulgariak porrota jasan zuen bere lehengo aliatuen aurka, eta hasieran promes egin zitzaionetik asko galdu zuen.

BALKANEN GERRA

Europako 28 estatuek osatzen duten erakundea da. 1993ko azaroaren 1ean Maastrichteko itunarekin sortu zen.

EUROPAR BATASUNA

KUBAREN INDEPENDENTZIA1898an Espainiaren kontrako gerra amaitzear zegoenean, Estatu Batuek Maine itsasontziaren aitzakia zela eta gatazkan sartu ziren. Kubari lagundu nahian gerra hori galdu eta Kuba galdu zuen Espainiak.

NEW YORK-EKO ATENTATUA

2001eko atentatua (11-S ezagunagoa) Al Kaidako 19 kideek bururatutako atentatu suizida izan zen. 4 bidaiari-hegazkin bahitu zituzten. Dorre Bikien aurka egin zuten talka. 19 bahitzaileez gain, beste 2973 pertsonak bizia galdu zuten.

Espainia eta Europan egindako atentaturik handiena, goizeko zortzietan ia-ia aldi bereko 10 lehergailuk eztanda egin zuten lau trenetan. 191 lagun hil eta 170 baino gehiago zauriturik suertatu ziren. Beranduago, poliziak lehertu ez ziren beste bi bonba kontrolpean lehertu zituen, eta hirugarren bat indargabetu zuen. Azken honi esker, errudunen lehen zantzuak aurkitu ziren. Aste batzuen ostean, poliziak Legansen aurkitu zuen komando islamista. Ezkutatzen zituen etxebizitza eztandarazita, terrorista denak eta GEO polizia bat hil ziren.

MADRILGO ATENTATUA

GOBERNUKO FORMAK

Monarkia Greziako hitzetatik dator eta bakar batean gobernatua bezala itzul daiteke. Estatu baten gobernu era da, non goi kargua monarka edo erregea deritzo.

MONARKIA

ERREPUBLIKA SOCIALISTAErrepublika estatu baten gobernu bat da bertan erregea ez da estatu burua orokorrean, herriak demokratikoki aukeratzen du Estatu burua. Sozialismoa ekoizpen bitartekoen jabetza kolektiboa eta baliabideen eta aberastasunen banaketa aldezten dituen doktrina politiko eta ekonomikoa da.

Ohikoa da militarrek gauzatutako estatu kolpe baten bidez lortzea gerora armadak bere karguan mantenduz, baina posible da baitu ezaugarri zibilak edukitzea. Aukeratuak izan daitezke, alderdi bakarrak edo gerarkia agintariak izendatuak edota boterea zuen ahaidearen heriotzaren ostean oin ordetuta. DIKTADURA

XIX MENDEKO BIZIMODUA

Heriotza tasa murriztu.Lehen txertoak sortu.Kontsumoak gora egin zuen.Teknologian garapenak.Elikagai gehiago eskatzen zuten biztanleria handiagotu zelako.Nekazaritzako teknikak hobetu zituzten: ureztatze-sistema.Makinak berriak sortu.1769.an lurrun makina asmatu.INDUSTRIA IRAULTZA

Josteko makina, makina bat da. Tela eta beste gauza batzuk josteko balio du. Erreboluzio industriala izan zen.

JOSTEKO MAKINA

Eduard- Leon Scott de Martin ville : Paris, 1817ko apirilaren 25ean jaio zen eta 1879ko apirilaren 26an hil zen.Inprentan eta liburuekin lana egin zuen. Idazlea izan zen eta soinua grabatzeko lehenengo aparatua asmatu zuen.

FONOAUTOGRAFOA

HEGAZKINA(CLMENT ADER) Jaio zen: apirilak 2an 1841urtean. Hil zen martxoaren 5ean 1925. urtean Ingenerioa frantsesa izan zen. Mikrofonoa eta telefonoa asmatu zituen. 1880an instalatu zuen Parisen lehenengo linea telefonikoa. Famosoa da gehien bat hegazkina asmatzeagatik.

ITSASPEKO

Ur azpian mugitu daitekeen ontzia da, hala gerrarako nola arlo zibilean erabilian. XVIII. Mendean lehenengo modeloak egin zituzten, eta XVIII. mendean hasi ziren erabiltzen militarki.

Gizakiaren indarraz , bi gurpilen gainean eta oinpeko edo pedalei eraginez dabilen ibilgailua da . XIX . mendean eta hainbat aldaerez garatua, garraiobide merketzat erabili zen XX. mendan, herrialde pobre eta klase sozial apaletan bereziki. BIZIKLETA

Argazkintza , argazkilaritza edo fotografia argiari sentikor dea gainazal batean irudi finkoak grabatzeko procesu eta arteari deritzo.Horretarako kamera ilun deritzan printzipioa erabiltzen da , zeinarekin gainazal batean egindako zulo txiki batekin jasotako irudia proiektatzea lortzen den , honen tamaina txikituz eta gardentasuna sentikorark erabiltze ziren orain gutxi arte , baina gaur egun CCD eta CMOS sentsore digitalak erabiltzen dira.ARGAZKINTA

Hiri edo herrietako kaleak, parkeak eta publikoak diren leku guztiak argiztatuak egoteko ematen den zerbitzu publikoa da.

ARGIKUNTZA PUBLIKOA

TELEGRAFOATelegrafo elektrikoa zeinu elektrikoak erabiltzen duen telegrafoa da. Urruti dagoen jendearekin komunikatzeko lehen gailu elektrikoa izan zen. Asmakuntza honen patentea Samuel Morseri eman zaion arren, Gauss eta Weber, 1822. urtean, jada, eurek asmatutako telegrafo baten bidez komunikatzen ziren, Morsek, berea sortu baino hamaika urte lehenago. Honen bidez, telegramak igortzen ziren.

X IZPIAK Wilhelm Rontgenek 1896an aurkitutako erradiazioa ezagutzen da. Erradiazio hau ikusezina da, gorputz opakoak zeharka ditzake eta argazkietako filmak inprimatu ahal ditu.

GIZARTEA XIX

XIX. mendeko gizartea hiru gizarte klasetan zegoen banatuta , aberastasun -mailaren arabera .

Goiko klasea aristokratek eta burgesek osatzen zuten.Aristokratak nobleak ziren , eta zenbait eskubide galdu bazituzten ere , lur-eremu handien jabe ziren . Burgesak fabriken jabeak , merkatari handiak eta bankariak ziren.

Erdiko klasea , bestalde , talde hauek osatzen zuten :merkatari eta enpresari txikiek , lur-jabe txikiek , eta zenbait lanbidetako kideek , hala nola medikuek , abokatuek , funtzionarioek eta abarrek .

Herri xehearen klaseek oso baliabide ekonomiko gutxi zuten. Klase horren barruan zeuden lur-jabe handien lurrak l antzen zituzten nekazariak eta fabriketako langileak , bai eta beste talde batzuk ere, hala nola goiko klaseak zerbitzatzen zituzten mirabeak eta esklaboak .

GIZARTEA

ARTEA

ARKITEKTURA

MODERNISMOA NEOKLAZIZMOAXIX. mende bukaeratik XX. mende hasierara iraun zuen arte mugimenduak. Estilo modernoa izan nahi zuen, mende berrirako egokia. Ez zituzten nahi lehenaldiarekin harremanak eta arkitekturan adibide handi bat izan zen Antonio Gaudi (1852-1926 )

Art Nouveau edo modernismo estilokoarkitekturaorganiko eta ikusgarria eraiki zuelako mundu zabalean ezaguna da Antonio Gaudi.Familia Sakratuaren tenplua eta Park Gell dira Bartzelonan eraiki zituen obra garrantzitsuenak.

ARKITEKTURA ANTONIO GAUDI

MARGOLARIA

JOAQUIN SOROLLA

Valencian jaio zen, 1863ko otsailaren 27an. 2 urtekin bere aitak hil ziren eta bere izeba Isabelekin joan zen bizitzera. 1883an ``Estudio de Cristo margotu zuen. Clotilde Garciarekin ezkondu zen 1888an Valencian. 1923ko abuztuaren 10ean hil zen.

Salvador Domingo Jacinto Dal Domnek ( Figueres, Katalunia1904komaiatzaren 11an jaio zen eta 1989ko urtarrilaren 23an hil zen.Margolaria , eskultorea , diseinatzailea,idazlea eta zine gilea izan zen .

Madrilen eta Parisen ikasi zuen, LuisBuuel Federico Garca Lorca , AndrBreton eta Pablo Picasso moduko egileakezagutu zituen .Surrealismoarenhandietarikoa izan zen.

SALVADOR DAL

Pablo Picasso Mlagan jaio zen1881ekourriaren 25ean. Haren aita Jos Ruiz Blasco ere Mlagan jaioa zen, eta margolari eta marrazkilari aritzen zen. Ama, Mara Picasso Lopez, Mlagakoa zen orobat, eta Jos Ruizen lehengusua. Pablo txikitan ez zen oso ikasle ona, baina margotzeko trebetasun handia erakusten zuen.1891n, hamar urte zituela, familiaA Coruarajoan zen bere aitak Da Guarda institutuan lanpostu bat lortu baitzuen. Lau urte geroago,1895ean, bere aitak lanpostu berri bat lortu zuen, baina BartzelonakoEscola d'Arts i Oficis de la Llotjan. Eskola honetan Pablo onartu zuten eta1896anhamabost urte baino ez zituela bere lehenengo lantegia ipini zuen Bartzelonan.PABLO RUIZ PICASSO

Inpresionismoa XIX. mendearen azken herenean, Frantzian, Parisen bereziki, sortu eta geratu zen pintura-joera eta estiloa da. Arte modernoaren mugimendu nagusietakoa da. Artista Inpresionalistak 1860an hasi ziren publikoki agertzen.

INPRESIONISMOA

KUBISMOAKubismoa arte modernoaren mugimendua abangoardista da. XX. Lehenengo bi hamarkadetan Frantzian garatutakoa. Pablo Picasso bultzagile nagusia izan zen.

SURREALISMOA 1920ko hamarkadan sortutako arte modernoaren mugimendua da, Andre Breton bultzatzaile nagusi eta Paris erdigune eduki izan zituena. Mundu osoan zabaldu bazen ere. Literatura arloetan burutu zen batik bat.

Mundu naturaleko gauzak irudikatzen ez dituen arte da.Hortaz, kolorea eta itxura ez ditu modu figuratiboan erabiltzen. XII. mende hasieran, abstraktu hitza arte mota zehatza adierazteko erabiltzen zen, batez ere kubismoa eta futurismoa, zeinetan agertzen ziren egiazko irudiak era sinpletuan ala bere jatorrizko formak azaletik irudikatuta.

ARTE ABSTRAKTUA

GIZARTEA ETA EKONOMIA

EMIGRAZIOA AMERIKETARA Amerika izan da euskaldunen ohiko destinoa Kolonek kontinente berri batekin topo egin zuenez geroztik. Emigrazioak hainbat etapa pasa ditu: konkista eta kolonizazioarena, XVIII.eko merkatal Konpainiei lotutakoa, XIX.-XX.etako gudetatik ihes egiteko exodoa (karlistadak, zerbitzu militarra, Lehen Mundu Gerra, Francoren garaipena). 450 urtetan zehar mugimenduok jos litzakeen hari bakarra izan dela sinesgaitza bada ere, ezin da ukatu euskal jatorriko jendeen presentzia irmoki finkatuak lagundu ohi ziela unean-unean iristen zirenei, harreran eta integrazioan.

Industrializazioa herrialde nahiz eskualde bateko industria bertako jarduera nabarmen eta nagusia bilakatzeko prozesua da . Gehienetan nekazaritzan eta abeltzaintzan oinarritutako ekonomia izatetik industrian oinarritzera pasatzen da.

INDUSTRIALIZAZIOA

SUFRAGIO UNIBERSALASufragioa Estatuko hiritar heldu guztiek dute botoa emateko eskubidea, eta ez da egiten arrazan, sexuan, sinesmenetan edo gizarte-baldintzan oinarritutako inolako bereizketarik. Baina hori beti ez da izan horrela. XVIII. mendean zehar, gobernu-ordezkariak aukeratzeko hainbat modu probatu zituzten, boto-eskubidea murriztuz eta elite jakin baten esku utziz. Denboraren poderioz, ordea, hiritar guztiei aitortu zitzaien botoa emateko eskubidea.Emakumeen ekarpena garrantzitsua izan da horretan guztian, XX. mendean manifestazio handiak egin baitzituzten aipatutako eskubidea aldarrikatzeko. Eskubide unibertsala lortu ondoren, eskubide zibilen aldeko erakundeek arrazaren edo gizarte-baldintzen ondoriozko bazterkeriarik ez egiteko aldarrikatzen jarraitu zuten.

Amerikaren konkistaren ondorio negatiboenetakoa indiar ugari hil eta esklabo bihurtu izana zen. Horregatik, 1580an, Espainiako erregeak zenbait lege aldagarri-katu zituan, haiek babesteko. ESKLABOTZA

ZIENTZIA TEKNOLOGIA

Hainbat definizio dituen arren, kontzeptu zabalenean, espezie batek tresnak sortu, erabili eta ingurunea bere nahi eta beharretara aldatzeko duen jakintza-multzoari deritzo teknologia. Teknologia hain zuzen, objektu horiek guztiak diseinatzeko eta fabrikatzeko teknikak, makinak eta prozesuak aztertzen dituen diziplina da teknologia.

Teknologiek modu nabarmenean aldatzen dute gizakiak zein beste animalia-espezie batzuk beren ingurune naturala kontrolatu eta moldatzeko duten ahalmena. Gizakiaren kasuan, teknologiaren erabilera natur baliabideak tresna sinple bihurtzean hasi zen, historiaurrean. Sua kontrolatzeko abilezia jauzi garrantzitsua izan zen, janari-iturriak asko zabaldu baitzituen, eta gurpilaren asmakizunak ondasunak urrutiago garraiatzeko eta mugikortasuna handitzeko aukera eman zuen. Berrikiago izandako garapen teknologikoek, esaterako telefonoak, hedabideak edo interneta, komunikaziorako mugak asko txikitu dituzte eta eskala planetarioko elkarrekintzak sortzea ahalbidetu dute.AURRERAPEN NABARMENAK

XIX. MENDEAN

ALDAKETA ZIENTIFIKO ANDIAK EGON ZIREN ETA GAUZAK ASKO ALDATU ZIREN.PENTSAMENDU ZIENTIFIKOAREN ALDAKETA

PENIZILINA Alexander Fleming (East Ayrshire, Eskozia, 1881eko abuztuaren 6a - London, 1955eko martxoaren 11a).Penizilinaren aurkitzailea izateagatik egin zen ezagun 1928an.Aurkitutako lehen antibiotikoa izan zen. Penicilliniun notatum izeneko onddoak sortzen du penizilina era naturalean.Peniziliana bakterioek sortutako infekzioak tratatzeko erabiltzen den antibiotikoa da .

EUSKAL - HERRIKO LEHENDAKARIAKJose Antonio Agirre Lekube 1937-1960Jesus Maria Leizaola Sanches 1979 arteRamon Rubia Cavia 1980-1984Carlos Garaikoetxea Arriza 1985-1986Jos Antonio Ardanza 1986-1990Jos Antonio Ardanza 1990-1994Jos Antonio Ardanza 1994-1998Juan Jos Ibarretxe Markuartu 1998-2001Juan Jos Ibarretxe Markuartu 1998-2001Juan Jos Ibarretxe Markuartu 2001- 2005Juan Jos Ibarretxe Markuartu 2005-2009Patxi Lopez Alvarez 2009-2012Iigo Urkullu Renteria 2012-orain